Ngày trở về đầy xúc động của những tù binh Ukraine
Lần đầu tiên một tờ báo Châu Âu được chứng kiến việc trao đổi tù binh ở vùng biên giới giữa Nga và Ukraine, một sự kiện lâu nay vẫn được diễn ra một cách âm thầm. Bài phóng sự độc quyền của Libération ngày 12/02/2024 cho biết những quân nhân, hầu hết từng bảo vệ Mariupol, đã bị giam giữ từ 20 tháng qua, đến phút chót vẫn không tin mình được trao trả.
Một tù binh Ukraine bật khóc lúc nói chuyện điện thoại với người thân, sau khi được Nga trao trả tại một địa điểm không được tiết lộ ở Ukraine, ngày 31/01/2024 via Reuters - Ukrainian Presidential Press Ser
Bộ trưởng nội vụ Gérard Darmanin hứa sẽ cho những người nước ngoài trong tình trạng hợp lệ ở quần đảo Mayotte được vào nội địa nước Pháp, một vấn đề gây tranh cãi. Những nghi ngại về tuổi tác của ông Joe Biden, trong khi Tòa án Tối cao sắp quyết định về tư cách ứng cử của ông Donald Trump. Robert Badinter, một "người công chính" vừa qua đời ở tuổi 95, bộ trưởng tư pháp thời Mitterrand đã vận động bãi bỏ án tử hình. Đó là những vấn đề được đề cập nhiều hôm nay trên báo chí Pháp, và đặc biệt là có nhiều bài phóng sự độc đáo về chiến tranh ở Ukraine.
Những cuộc trao trả tù binh bí mật trong đêm
Libération đăng ảnh trang nhất những quân nhân vừa được trao trả với lá cờ Ukraine choàng trên vai, chạy tít lớn "Một cuộc trao đổi tù binh nhìn từ bên trong". Lần đầu tiên một tờ báo Châu Âu được chứng kiến một sự kiện lâu nay vẫn được diễn ra một cách âm thầm, ở vùng biên giới giữa Nga và Ukraine.
Bài phóng sự độc quyền của Libération mô tả bầu trời tối đen như mực, đoàn xe buýt cùng với những chiếc xe cấp cứu, xe tải nhẹ và jeep quân sự từ Sumy hướng về phía Belgorod của Nga. Gần đến chiến tuyến, tuyết đóng thành băng càng cứng hơn, trời lạnh -2°C nhưng có cảm giác như -20°C. Tại vùng đất Ukraine nhưng những drone tự sát lảng vảng, bom Nga thường xuyên trút xuống nơi không ai dám phiêu lưu đến trừ những người lính, 100 tù binh Nga sẽ được trao trả để đổi lấy 100 tù binh Ukraine đang chờ đợi ở cách đó 2 kilomet, phía ngoài bãi mìn.
Chiến dịch tế nhị được Trung tâm điều phối xử lý tù binh chiến tranh tiến hành, dưới sự giám sát của tình báo quân đội Ukraine. Giờ trao đổi đã bị hoãn lại ba lần, một sự cố nhỏ cũng làm kế hoạch trở thành công cốc. Đã từng xảy ra những vụ tù binh Ukraine được chở đến gần biên giới nói rằng sẽ được thả, yêu cầu gọi cho người thân nói rằng phía Ukraine không chịu đến nhận rồi lại đưa về trại tù, để gây áp lực với gia đình họ. Hoặc có khi thông báo cho tù binh là được thả, nhưng thực ra lại chuyển họ đến trại tù khác. Thế nên những quân nhân này cho đến phút chót vẫn không tin mình được trao trả.
"Tin vui trong giờ tuyệt vọng"
Một xe cấp cứu trờ đến, người thương binh Ukraine rơi nước mắt khi nghe thông báo "Anh đã về tới Ukraine !". Chiếc xe đầu tiên chở tù binh đến nơi, sau chuyến đi dài bằng xe buýt, máy bay rồi lại xe buýt, nhiều người hô to : "Vinh quang cho Ukraine !", nhưng cũng có những người lặng lẽ bước đi. Họ được phát những lá cờ tổ quốc, các nhân viên Ukraine đưa điện thoại để những ai còn nhớ số của người thân có thể gọi về thông báo, cũng có những người không còn ai thân thích. Trong số 100 quân nhân được thả lần này, có đến 87 người từng bảo vệ Mariupol, đã bị giam giữ suốt 20 tháng qua.
Tại Sumy, dân làng đã nghe tin – một tin vui hiếm hoi sau thời gian toàn những tin xấu. Trong đêm đen giá lạnh, những người dân đủ mọi lứa tuổi đổ ra đón chào những người lính trở về. Tại bệnh viện, các cựu tù binh được phát túi ba lô, quần áo, giày, điện thoại thông minh và thẻ SIM. Một bác sĩ nhận xét, nhóm này tương đối còn sức khỏe, so với những đợt tù binh trước chỉ còn da bọc xương, 90% bị quân Nga tra tấn. Nhưng những chấn thương tinh thần còn khủng khiếp hơn là thể xác.
Về phía tù binh Nga, nhiều người bị bắt lính nhưng có cả những tù hình sự cũ, có người đã được trao trả đến hai, ba lần vì họ bị tống ra mặt trận ngay sau đó. Một sĩ quan Ukraine trao cho họ những tấm thẻ có mã QR, về chương trình "Tôi muốn sống", nếu họ muốn giữ mạng mình bằng cách tiếp tục ở lại Ukraine. Đây là cơ hội cuối cùng cho họ - được ăn uống, sưởi ấm, "dưới sự bảo vệ của Công ước Genève", trong khi người thân bên Nga vẫn được lãnh lương.
"Puma", nữ anh hùng đã cứu nhiều trẻ em Ukraine từ phòng tuyến địch
Cũng liên quan đến Ukraine, một phóng sự khác của Le Figaro nói về "Câu chuyện khó tin của Puma, người nữ anh hùng đã giải cứu được nhiều trẻ em phía sau phòng tuyến Nga". Ngôi trường Seven Fields của Oksana Vokzhyna ở Semypolky cứ như là thoát thai từ một chuyện cổ tích, và với khoảng 40 em học sinh, người phụ nữ tóc vàng này thực sự là một cô tiên. Các em được cô giành khỏi tay tử thần từ Bakhmut, Berdiansk… Bản thân Oksana cũng giống như vừa bước ra khỏi một bộ phim James Bond.
Cô đã chứng kiến nhiều chuyện dâu bể : Liên Xô sụp đổ, cha mẹ là kỹ sư của chương trình không gian Sputnik mất đi công việc danh giá và ly dị. Theo mẹ sang Syria rồi Ukraine, cuối thập niên 80 Oksana là người mẫu trong thế giới trưởng giả hậu xô-viết, đi tiệc tùng với những đại gia Nga từ Moskva sang Paris hay Roma bằng phi cơ riêng, di chuyển bằng xe Rolls-Royce Phantom. Cô từ bỏ môi trường sang trọng này để sống với người mình yêu ở Ukraine năm 2008, cặp vợ chồng có ba con.
Khi quân Nga bị đuổi khỏi Kiev tháng 4/2022, Oksana trở thành tình nguyện viên trên hai mặt trận căng thẳng nhất là Bakhmut và Avdiivka. Chính tại Bakhmut, cô phát hiện có nhiều trẻ em trú ẩn dưới lòng đất và chắc chắn không thể sống sót trước quân Wagner. Từng học ngành tâm lý, Oksana vận dụng để can thiệp những ca khó khăn nhất vì nhiều khi người mẹ bị tuyên truyền hoặc thiếu thông tin không chịu ra đi. Cô được đặt biệt danh "Puma" vì thường mặc áo mang nhãn hiệu này, và nhất là cô linh hoạt như một con báo, nhờ mưu trí và gan dạ đã cứu thoát được nhiều người ở Mariupol, ở Kherson lúc quân Nga phá đập… khi bằng xe buýt tự mua, khi bằng ca-nô. Riêng Micha, người bạn đồng hành của Puma cũng đã cứu được 300 người với phương tiện cá nhân.
Kiev nỗ lực giữ đoàn kết sau khi tướng Zaluzhny ra đi
Theo Le Monde, rốt cuộc việc tổng thống Volodymyr Zelensky cách chức tổng tham mưu trưởng Valeri Zaluzhny, thay bằng tư lệnh lục quân Oleksandr Syrsky đã không gây ra tác hại nặng nề như dự đoán. Trong thời buổi khó khăn này, người Ukraine chú trọng duy trì tình đoàn kết. Ba người đã lần lượt ôm nhau thật lâu sau buổi lễ gắn huy chương "Anh hùng Ukraine". Lời kêu gọi xuống đường chống thay đổi vị chỉ huy quân đội của chính khách Karl Volokh đã thất bại hoàn toàn : tối thứ Sáu 09/02 chỉ có vài chục người đến quảng trường Maidan biểu tình.
Một nhà phân tích quân sự Ukraine cho rằng việc ra đi của tướng Zaluzhny là "rất cần thiết". "Mặt trận từ lâu không có chuyển biến, cần phải dứt khoát thay đổi chiến lược, có được động lực mới nơi người cầm quân". Mykola Bielieskov, chuyên gia về quốc phòng nói rằng khi quan hệ xấu đi, tổng thống có lý khi chọn một sĩ quan mà mình tin tưởng. Còn tướng Valeri Zaluzhny, khi tỏ ra thân ái với người đã cách chức mình và người thay thế mình, "đã cư xử một cách quân tử".
Theo Bielieskov, những chỉ trích nhắm vào Volodymyr Zelensky là vô trách nhiệm vì từ hai năm qua, tổng thống ở vị trí hết sức khó khăn và ông đã thành công trong nhiệm vụ. Nếu Syrsky cũng thất bại như Zaluzhny thì cũng sẽ bị thay thế. "Trong chiến tranh, quan trọng nhất là duy trì sự đồng thuận trước kẻ thù".
Trump "khuyến khích" Nga xâm lăng Châu Âu !
Nhìn sang nước Mỹ, các báo đều chú ý đến việc ông Donald Trump tuyên bố sẵn sàng "khuyến khích" Nga xâm lăng Châu Âu. Trong cuộc mít-tinh hôm 10/01 tại Nam Carolina, cựu tổng thống chỉ trích những nước Châu Âu không tự lo về quốc phòng. La Croix nhận thấy tuy vẫn thường có những phát biểu khiêu khích, nhưng lần này ông Trump đã đi xa hơn bao giờ hết.
Trump kể lại, tổng thống của một nước lớn hỏi nếu không chi tiền và bị Nga tấn công thì Mỹ có bảo vệ hay không, ông đã trả lời : "Không, chúng tôi sẽ không bảo vệ, mà tôi khuyến khích họ muốn làm gì thì làm. Các vị phải trả món nợ". Tuyên bố này được đưa ra trong khi từ nhiều tuần qua Trump gây áp lực lên nhiều đại biểu Cộng hòa để chận lại mọi món viện trợ mới cho Ukraine.
Phát ngôn viên Nhà Trắng Andrew Bates lập tức trả đũa "cổ vũ các chế độ sát nhân xâm lăng các đồng minh thân cận nhất là đáng kinh hãi, không thể tưởng tượng". Ông tố cáo cựu tổng thống "kêu gọi gây chiến và tạo điều kiện cho loạn lạc". Hôm qua tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg cảnh báo những lời lẽ "gây phương hại cho an ninh".
Les Echos cho rằng dù gì đi nữa, những phát ngôn của Donald Trump cho thấy nếu ông tái đắc cử, Châu Âu không còn có thể tự động được Hoa Kỳ bảo đảm an ninh. Hồi năm 2022, Liên Hiệp Châu Âu (EU) chỉ mới dành 1,5% GDP cho quốc phòng thay vì 2% như khuyến cáo của NATO. Nay đa số nước tái đầu tư ồ ạt vào quân đội, nhưng không thể nào bằng Nga đã chuyển sang kinh tế chiến tranh, tăng chi quân sự 70 %.
Mỹ : Nguy cơ khủng hoảng định chế lớn nhất kể từ khi lập quốc
Trong bài phân tích mang tựa đề "Nước Mỹ : Yếu kém hay hỗn loạn", Les Echos nhận định nếu Donald Trump đắc cử sẽ đưa Hoa Kỳ vào cuộc khủng hoảng định chế trầm trọng nhất kể từ khi thành lập năm 1776. Còn nếu Joe Biden chiến thắng, cũng không phải là phương thuốc thần.
Trừ phi có bất ngờ vào phút chót - và điều này chưa hề xảy ra kể từ thập niên 50 - khả năng một cuộc tái song đấu là rất lớn. Vấn đề là năm 2024 có phải là sự lặp lại năm 2020 hay một biến thể của 2016 ? Cũng như hồi 2020, bầu cử tổng thống trước hết là một cuộc trưng cầu dân ý ủng hộ hay chống lại Trump, và tỉ lệ cũng sẽ sát nút. Phải chăng Joe Biden có thể kém thế so với Hillary Clinton năm 2016 ? Tuổi tác là điểm yếu của ông, làm người ta gần như quên rằng Trump cũng là một "ông già". Nhưng chín tháng là thời gian quá dài trong chính trị, nên không thể đoán trước được điều gì.
Dù vậy tác giả bài viết tin rằng không nên đánh giá thấp hậu quả cho nước Mỹ và thế giới về tương lai của nền dân chủ, nếu Donald Trump tái đắc cử. Donald Trump của năm 2024 rất khác so với trước kia, giống như một ông trùm mafia mong muốn trả thù, trừng phạt địch thủ và tưởng thưởng cho bạn bè.
Trump là một nhân vật cần phải nghiêm túc chú ý dù có những phát ngôn cực đoan nhất, một người đặt lợi ích cá nhân lên trên lợi ích Hoa Kỳ. Để tấn công Biden bằng mọi giá, thậm chí Trump còn sẵn sàng giúp Nga thắng Ukraine, ngăn chặn Quốc hội bỏ phiếu viện trợ cho Kiev. Làm nước Mỹ yếu đi lâu dài, với Trump không phải là vấn đề, khẩu hiệu của ông không phải là Nước Mỹ trước hết, mà là Trump trước hết.
Biden muốn "cứu thế giới", phe Trump muốn "cứu nước Mỹ khỏi thế giới"
Quá khứ cho thấy Trump không nói đùa, dù là những ý tưởng điên rồ nhất. Một số doanh nhân cho rằng chiến thắng của Donald Trump "tốt cho việc làm ăn", nhưng bản thân Trump là nhân tố gây rủi ro. Sự hỗn loạn chỉ có lợi cho Vladimir Putin và nói chung là cho những kẻ thù của nước Mỹ và dân chủ thế giới.
Les Echos cho rằng những người ôn hòa nên vận động cho ứng cử viên của lý trí, đó là Joe Biden. Nhưng cũng không nên phóng đại hệ quả tích cực về chiến thắng của ông Biden. Bởi vì nước Mỹ đang chia rẽ sâu sắc, tránh được điều tệ hại nhất với Biden, nhưng "chủ nghĩa Trump" vẫn còn đó - sự bất bình trước giới tinh hoa và thế giới. Biden muốn "cứu vãn thế giới", còn những người ủng hộ Trump muốn "cứu nước Mỹ khỏi thế giới".
Cần có một chiến thắng áp đảo của phe Dân chủ năm 2024, để phe Trumpism yếu đi lâu dài, nhưng khả năng này khó thể xảy ra. Dù ai đắc cử, Hạ Viện vẫn sẽ nằm trong tay Cộng hòa. Nữ ca sĩ rất được yêu mến Taylor Swift có thể giúp tránh được điều tệ hại nhất là chiến thắng của Donald Trump, nhưng không giải quyết được vấn đề sâu xa của xã hội Mỹ. Châu Âu phải chuẩn bị sống với một nước Mỹ chẳng mấy giống với thời hậu Đệ nhị Thế chiến. Trước một nước Nga (nếu không phải là Trung Quốc) luôn hiếu chiến, và một nước Mỹ luôn bất định, Châu Âu cần tự chịu trách nhiệm bảo hiểm sinh mạng của mình.
Thụy My