Kỷ niệm 80 năm D-Day : Những bí mật cuối cùng trong cuộc đổ bộ của Đồng minh
Le Point dành hồ sơ tuần này để kỷ niệm 80 năm cuộc đổ bộ, trong đó có bài viết "Ngày 06/06/1944 Đồng minh đã đánh lạc hướng được phe quốc xã như thế nào".
Một nhóm cựu chiến binh Đệ nhị Thế chiến chuẩn bị lên phi cơ ở phi trường Dallas, Texas (Hoa Kỳ) sang Pháp dự lễ kỷ niệm D-Day, nhân 80 năm ngày đồng minh đổ bộ Normandie. Ảnh chụp ngày 31/05/2024. AP - LM Otero
Từ Montgomery giả đến đoàn quân ma
Đủ mọi cách đã được dùng đến để giữ bí mật cuộc đổ bộ đại quy mô xuống Normandie cho đến phút chót. Quân Đức biết rằng cuộc tấn công sẽ đến từ phía tây, nên đã thiết lập phòng tuyến vô cùng kiên cố tại vùng duyên hải nước Pháp. Nhưng vùng này quá rộng lớn, liệu cuộc đổ bộ sẽ diễn ra ở Bretagne, Normandie, Cotentin hay Pas-de-Calais ?
Phát hiện được một cựu diễn viên đang phục vụ trong quân đội Anh giống tướng Montgomery như hai giọt nước, người sĩ quan này được giao nhiệm vụ đóng thế. Vị tư lệnh giả hiệu được dạy phong cách, thói quen và cả tật cà lăm nhẹ của Montgomery rồi gởi đi "tuần tra" ở Địa Trung Hải : Gibraltar, Alger. Trong các cuộc tiếp tân, ông nhắc qua một "Kế hoạch 303" bí ẩn để sau đó đến tai người Đức. Quân Đức quyết định giữ quân đoàn 19 ở miền nam Pháp, bớt được một lực lượng ở bờ biển Normandie.
Để làm ra vẻ sắp có đổ bộ xuống Calais, vùng duyên hải gần Anh nhất, Đồng minh tạo ra hẳn một đoàn quân ma với xe tăng bơm hơi, phi cơ và giàn pháo bằng gỗ xếp hàng trên những cánh đồng, với chiến hạm giả trong cảng, phà, và cả một cảng dầu giả ; phi cơ thám sát Đức có thể nhìn thấy từ xa. Người ta cho phát các âm thanh như quân đội đang đóng quân, các tần số radio dày đặc...
Quân Đức bị bất ngờ hoàn toàn
Sợ nhất là tin bị rò rỉ, từ tháng 4/1944 việc di chuyển và liên lạc giữa các nhà ngoại giao ở Luân Đôn đều được giám sát, còn tình báo có nhiệm vụ tung tin giả tối đa. Chẳng hạn Juan Pujol Garcia, tức điệp viên hai mang "Garbo" với mạng lưới đặc tình giả 20 người đưa tin sắp đổ bộ ở Pas-de-Calais khiến Hitler phải để lại quân đoàn 15 phòng hờ... Số 175.000 quân nhân tham gia đợt đầu bị cấm ra khỏi căn cứ.
Vào đúng ngày xuất kích, để làm cho địch tin rằng đổ bộ ở miền bắc Pháp, Đồng minh oanh tạc duyên hải, gởi một đoàn tàu ra ngoài khơi Picardie và Calais trang bị những loa phóng thanh công suất lớn, ẩn sau những màn sương mù để làm địch ngỡ rằng có một hạm đội khổng lồ, thả xuống những người rơm.
Khi quân Đức thấy xuất hiện đoàn tàu đổ bộ thực sự ở Normandie, tác động bất ngờ khiến lợi thế nghiêng về phía Đồng minh. Dựa vào thời tiết xấu và tin tức giả, thống chế Rommel về Đức mừng sinh nhật vợ. Còn Hitler đang ngủ say ở Berghof vì thuốc bác sĩ cho. Các tướng Đức không dám đánh thức vì không chắc chắn là có đổ bộ. Bấy nhiêu thời gian quý báu đã mất đi, giúp Đồng minh củng cố được đầu cầu ở Normandie.
Câu chuyện của những chứng nhân D-Day
La Croix Hebdo dành đất cho ba nhân chứng là kháng chiến quân, lính Mỹ, thường dân thuật lại những gì họ đã trải qua trong D-Day. Ba giờ sáng ngày 06/06/1944, Irving Locker, anh thanh niên Mỹ 19 tuổi đi quân dịch chuẩn bị tham gia cuộc đổ bộ chỉ mới được cho biết trước đó vài giờ. Anh được phà đưa đến Utah Beach. "Go !". Vừa nhảy xuống, nước đã ngập đến cổ, ba lô 20 ký trên lưng, cố gắng lội lên bãi thật nhanh. Cũng như Irving, hàng ngàn quân nhân cũng đang lao lên bãi biển Utah, Omaha, Gold, Juno, Sword. Phía sau họ là 7.000 chiến hạm yểm trợ, trên trời trên 11.000 phi cơ không kích các vị trí Đức. Nhưng trên bãi biển, những chàng trai một mình dưới lưới đạn quân thù. Xung quanh Irving rất nhiều xác chết đồng đội…
Bernard Duval cũng 19 tuổi, làm liên lạc cho kháng chiến quân Pháp, bị chỉ điểm và bị quân Đức bắt nhốt, tra tấn, sau đó đưa lên một toa tàu chở súc vật hướng về trại tập trung Neuengamme gần Hambourg. Anh không ngờ mình sống sót nhờ bị đưa đi đày : Nghe tin Đồng minh đổ bộ, Gestapo ra lệnh bắn chết tất cả các bạn tù của Bernard trong trại giam Caen sáng 06/06. Anh gặp may lần thứ hai khi chuyến tàu đến nơi, được lính SS ra lệnh đi về phía trái – những người đi sang bên phải không ai còn gặp lại.
Còn Jacqueline Arcade, 10 tuổi sống cùng gia đình tại Saint-Lô, thành phố nằm tại trục lộ quan trọng phải oanh tạc để chận quân Đức tiếp viện. Đồng minh đã thả truyền đơn trước đó nhưng do gió mạnh đã không đến được với dân chúng mà rơi vào tay quân Đức. Đài BBC phát lời kêu gọi di tản, nhưng tất cả radio đã bị quân chiếm đóng tịch thu cách đó vài tháng. Quân Đức tăng viện chiến đấu quyết liệt, trong vòng một tuần lễ Saint-Lô ngày nào cũng bị không kích. Bị phá hủy trên 90%, thành phố chỉ được giải phóng vào ngày 18/07/1944, đúng vào sinh nhật 4 tuổi của Geneviève, em gái Jacqueline nhưng bé đã chết vì mảnh bom.
Năm nay gần 90, Jacqueline vẫn còn sợ hãi khi nghe tiếng máy bay. Bernard khi các cháu cố yêu cầu kể chuyện kháng chiến, ông luôn bắt đầu bằng câu : "Không có gì tuyệt vời hơn là việc hòa giải Pháp-Đức". Chàng GI Irving chiến đấu cho đến khi Đệ nhị Thế chiến kết thúc, và sẽ có mặt tại Normandie để mừng kỷ niệm 80 năm Đồng minh đổ bộ. Những gì còn đọng lại đối với ông về ngày 06/06/1944 ? Người lính già gần 100 tuổi trả lời "Freedom is not free" (Tự do không miễn phí).
Kharkiv vẫn đứng vững, Ukraine được Biden bật đèn xanh
Về chiến tranh ở Ukraine, các báo ra cuối tuần nhận xét "Kharkiv, thành phố không thể chiếm được nhưng vẫn luôn bị oanh kích". Phóng sự của Libération cuối tuần cho biết tại Kharkiv Nga vẫn dùng cách thức tai ác là oanh kích hai lần vào cùng một địa điểm để sát hại luôn đội ngũ cứu hộ và y tế đến giúp các nạn nhân. Tờ báo thuật lại trường hợp của Anna, sau khi một hỏa tiễn S-300 của Nga rơi xuống tòa nhà, nhờ bỗng có ý định ra ngoài lượm lại tấm lưới chống muỗi bị rơi sau vụ nổ, bà thoát chết vì một chiếc S-300 thứ hai lại tấn công. Những người hàng xóm thiệt mạng trong đống đổ nát.
Chịu áp lực nặng nề của hỏa lực Nga, Ukraine có được một nhượng bộ quan trọng từ tổng thống Joe Biden sau khi ngoại trưởng Antony Blinken từ Kiev trở về, và sau nhiều tuần lễ thương lượng trong hậu trường. Để ngăn chặn những vụ tấn công này, Ukraine cần vũ khí tầm xa mà Biden vừa cho phép sử dụng để đánh vào các mục tiêu quân sự trên lãnh thổ Nga, nhưng chỉ ở Kharkiv mà thôi. "Một bước tiến về phía trước" - tuy không nói về "bước ngoặt", nhưng tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hôm thứ Sáu nhanh chóng lên tiếng hoan nghênh quyết định của ông Biden.
Le Figaro ghi nhận những hệ thống ATACMS đầu tiên được Hoa Kỳ cung cấp có tầm bắn 160 km thay vì 300 km như hiện nay, Kiev cũng có được một số Storm Shadow của Pháp và Anh (500 km) và Himars (80 km). Lúc chưa được bật đèn xanh, quân đội Ukraine chỉ sử dụng các drone tự sản xuất để tấn công các mục tiêu trên 1.500 km. Còn tại Crimea và Donbass bị chiếm đóng, Kiev đã sử dụng vũ khí phương Tây. Theo chân Mỹ, Đức cũng đã cho phép Ukraine dùng vũ khí của mình, nhưng vẫn chưa chịu chi viện hỏa tiễn Taurus mà Kiev đang rất cần.
Donald Trump, vụ án lịch sử
Sự kiện thứ hai rất được chú ý trong tuần là cựu tổng thống Donald Trump bị bồi thẩm đoàn cho là đã phạm 34 tội danh gian lận kế toán trong vụ Stormy Daniels. Theo Le Figaro, vụ này cho thấy ông Trump hồi 2015-2016, chập chững bước vào chính trường, đã quan tâm đến danh tiếng của mình đến nỗi sẵn sàng chi tiền để bịt miệng các nhân chứng về những cuộc phiêu lưu tình ái. Còn Donald Trump năm 2024, bị kết tội hình sự và truy tố về tội danh mưu toan đảo chánh, đã trở thành một người khao khát trả thù, tấn công vào các định chế cản trở ông quay lại Nhà Trắng - Một nhân vật chẳng cần phải giữ gìn cẩn trọng tên tuổi.
Le Nouvel Obs thiên tả dùng từ ngữ nặng nề hơn "Donald Trump, một ‘bố già’ trước tòa", so sánh cựu tổng thống với trùm mafia và bộ ba tiền, tình, chính trị. Le Monde cuối tuần cho đây là một vụ án mang tính lịch sử để làm gương. Đảng Cộng hòa vốn được cho là "đảng của luật pháp và trật tự" từ lâu đã mất đi la bàn đạo đức. Dù kết quả chính thức ngày 11/07 ra sao đi nữa, chiến dịch tranh cử của ông Trump vẫn sẽ tiếp tục, bản án chung cuộc sẽ là kết quả bầu cử tối 05/11.
Israel có bị cô lập trước thế giới ?
Tại Trung Đông, L’Obs nói về "Israel đối mặt với thế giới". Liệu người Israel có ý thức được rằng họ đã thua trong cuộc chiến truyền thông ? Courrier International trích dịch Foreign Policy đặt vấn đề "Phải chăng Israel bị các nước xa lánh?".
Israel không phải là một quốc gia cô độc, mà hoàn toàn hội nhập với thế giới nhờ thương mại, đầu tư và du lịch, nhất là mối liên hệ văn hóa, giữa các trường đại học và các nhà khoa học. Việc chưởng lý Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) đề nghị khởi tố thủ tướng Netanyahou cho thấy thách thức mà Israel phải đối phó, sau 8 tháng chiến tranh ở Gaza. Liệu các tập đoàn đa quốc gia và nhà đầu tư sẽ từ chối làm việc với Jerusalem, hay các chính phủ sẽ trừng phạt kinh tế ? Khó thể trả lời được.
Là một nước giàu nhưng nhỏ bé, thị trường nội địa Israel không thể hấp thụ hết các sản phẩm từ xe hơi, thép cho đến smartphone. Lãnh vực công nghệ cao, động cơ tăng trưởng trong 20 năm qua chỉ có thể phát triển trong một thế giới toàn cầu hóa. Kỹ nghệ quốc phòng Israel rất tinh tế, nhưng không thể tự đáp ứng nhu cầu phi cơ tiêm kích, tàu ngầm, bom, và cuộc chiến với Hamas khiến Israel càng lệ thuộc vào đạn pháo do Hoa Kỳ cung cấp.
Mối đe dọa đáng kể nhất đến từ giới đại học và văn nghệ sĩ, họ đe dọa tẩy chay Israel. Ngược lại, những người chống đối Israel khó thể huy động được người tiêu thụ và doanh nghiệp. Một thăm dò hồi tháng 3 của Pew Research Center cho thấy 58% người Mỹ được hỏi nói rằng Israel có lý khi chiến đấu chống lại Hamas. Đặc biệt nơi những người Mỹ từ 50 tuổi trở lên, thường có một vai trò ở nơi làm việc, có đến 78% ủng hộ Nhà nước Do Thái ; còn giới trẻ 18 đến 29 tuổi khá lạnh nhạt.
Giải pháp hai Nhà nước : Người Do Thái và Palestine đều nghi ngại
Trong khi đó tuần báo cánh hữu Le Point phân tích "Trò đùa bi kịch về Nhà nước Palestine", với nhận định nếu được thành lập ngay bây giờ, một Nhà nước như vậy có nhiều khả năng trở thành trung tâm khủng bố, gây bất ổn.
Chiến tranh đang dữ dội ở Gaza, việc một số nước Châu Âu đơn phương nhìn nhận một Nhà nước Palestine có nguy cơ làm giảm sút hy vọng hòa bình tại Cận Đông. Sau Tây Ban Nha, Na Uy, Ireland đã loan báo sẽ công nhận còn Pháp và Anh đang cân nhắc. Động thái tự cho là có lương tâm này chẳng tốn kém mấy, nhưng không có lợi cho hai dân tộc liên quan. Chính phủ xã hội của Pedro Sanchez chống lại phe ly khai Catalunya, nhưng lại muốn áp đặt cho Israel "giải pháp hai Nhà nước sống cạnh nhau trong hòa bình và an ninh", mà ông từ chối đối với chính Tây Ban Nha !
Về căn bản, Mỹ và Châu Âu đều đồng ý là phải tách rời hai Nhà nước để hai dân tộc sống hòa bình. Đó cũng là quan điểm chính thức của Liên đoàn Ả rập và đa số quốc gia thành viên Liên Hiệp Quốc. Họ có lý, vì các khả năng khác như giữ nguyên hiện trạng vĩnh viễn, trục xuất người Palestine, trừ khử Israel, lập ra liên bang Israel-Palestine, hoặc không thể chấp nhận, hoặc là ảo tưởng. Cho đến nay, quốc tế vẫn thất bại trong việc thuyết phục hai dân tộc về giải pháp hai Nhà nước.
Nguy cơ bất ổn với "Nhà nước Palestine do Hamas lãnh đạo"
Gần hai phần ba người Do Thái Israel bác bỏ ý tưởng một Nhà nước Palestine, điều không lấy gì làm ngạc nhiên sau vụ thảm sát của Hamas ngày 07/10/2023. Phía Palestine, 72% cho rằng một Nhà nước như vậy khó thể thành lập được trong 5 năm tới. Dưới mắt chính phủ Netanyahou, công nhận một Nhà nước Palestine là tưởng thưởng cho sự dã man của Hamas. Thăm dò mới nhất của viện nghiên cứu dư luận PSR của Palestine hồi tháng 3 cho thấy Hamas sẽ dẫn đầu nếu tổ chức bầu cử tại Tây Ngạn (West Bank/Cisjordanie), Đông Jérusalem và Gaza.
Theo Le Point, việc khẩn cấp không phải là đua nhau công nhận một Nhà nước phôi thai vốn không kiểm soát được lãnh thổ và không có chính quyền thực sự, mà là bảo đảm chính phủ này không rơi vào tay bọn khủng bố như khi quân đội Israel đơn phương rút khỏi Dải Gaza năm 2005.
Muốn vậy phải có những định chế mới vững chắc, chống khủng bố, bảo đảm phi quân sự hóa, các nhà lãnh đạo không chỉ công nhận biên giới mà cả tính chính danh của Nhà nước Do Thái. Đồng thời có chương trình chống nạn bài Do Thái, trong khi cơ quan quyền lực Palestine hiện nay tiếp tục các bài học thù hận trong nhà trường và trợ cấp cho gia đình những người "tử đạo" - tấn công tự sát.
Nhiều nước Châu Á cấm ăn thịt chó
Tại Châu Á trên lãnh vực xã hội, The Economist nhận thấy việc cấm ăn thịt chó đã mở rộng ra nhiều nước. Mỗi năm có khoảng 30 triệu con chó bị trở thành những món ăn mà nhiều người Châu Á cho là bổ dưỡng, ngon miệng và "mát". Đa số là chó hoang, chó nhà và dù có được nuôi hàng loạt để giết thịt, khác với heo, bò, chó có nguy cơ mang mầm bệnh dại, việc chích ngừa không bảo đảm. Từ tháng Giêng, Hàn Quốc đã cấm buôn bán thịt chó, như Trung Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Singapore trước đó. Thịt mèo đôi khi cũng bị cấm. Hồi tháng 2, chính quyền Hồng Kông đã bắt năm người Việt bán thịt chó mèo đông lạnh. Ngay cả ở Việt Nam, nơi việc buôn bán thịt chó vẫn hợp pháp, các cửa hàng lần lượt đóng cửa.
Lý do trước tiên là sự gia tăng số người nuôi thú cưng, cùng với việc giảm sinh đẻ. Hàn Quốc và Đài Loan có số chó mèo tương đương với số trẻ em từ 14 tuổi trở xuống. Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk-yeol sở hữu 6 con chó và 8 con mèo. Tại Thái Lan, thú cưng nhiều hơn trẻ nhỏ. Thị trường thức ăn cho thú nuôi ở Châu Á tăng 9% một năm, cao hơn Châu Âu và Châu Mỹ.
Nguyên nhân thứ hai là nỗ lực vượt bực của các nhà đấu tranh. Những nhóm như Dog Meat Free Indonesia gây chú ý trên toàn thế giới với sự hỗ trợ của các nghệ sĩ tên tuổi, khiến cảnh sát phải tổ chức bố ráp. Nhóm bảo vệ súc vật Vshine của Trung Quốc đã giúp gạt thịt chó ra khỏi thực đơn ở Bạng Phụ (Bengbu) và Trịnh Châu (Zhengzhou). Cuối cùng là nhờ mạng xã hội : các nội dung liên quan đến chó mèo luôn thu hút. Tân tổng thống Indonesia Prabowo Subianto được cử tri trẻ tuổi yêu mến nhờ các video trên Instagram đang vuốt ve chú mèo. Khi thú cưng trở thành bạn bè chứ không phải thức ăn, ông không phải là nhà lãnh đạo cuối cùng bày tỏ tình yêu mến thú cưng.
Tựa chính các tuần báo Pháp
Hồ sơ của Courrier International tuần này được dành cho "Những cuộc cách mạng Mexico". Ngày 02/06, lần đầu tiên một phụ nữ sẽ được bầu lên làm tổng thống, tại một đất nước bạo lực đang lan tràn. The Economist chạy tít lớn "Ba người phụ nữ sẽ định hình Châu Âu", với ảnh bà Ursula von der Leyen, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, thủ tướng Ý Georgia Meloni và thủ lãnh cực hữu Pháp Marine Le Pen. L’Express tiết lộ "Những bí mật của ngoại giao Pháp", Le Point thì nói về "Những bí mật cuối cùng" trong cuộc đổ bộ của đồng minh tháng 6/1944. Le Nouvel Obs chọn một đề tài nhẹ nhàng "Nghệ thuật chia tay".
Thụy My