Thông Luận

Phá hạ tầng năng lượng : Nga dùng chiến lược bẻ gãy hậu phương, đánh sụp tiền tuyến Ukraine

Thu Hằng, RFI, 26/11/2022

Nga tiếp tục trả đũa Kherson hai tuần sau khi rút khỏi thành phố miền nam. Ngày 25/11/2022, quân đội Nga đã oanh kích nhiều khu vực dân cư ở Kherson, khiến "15 người chết, 35 người bị thương, trong đó có 1 trẻ em". Chính quyền thành phố cho biết đây là trận oanh kích tang thương nhất trong những ngày gần đây, "nhiều ngôi nhà và chung cư cao tầng" đã bị phá hủy.

Trung tâm thành phố Kiev mất điện sau các vụ oanh kích của Nga nhắm vào các cơ sở hạ tầng năng lượng Ukraine, ngày 24/11/2022. AP - Evgeniy Maloletka

Thống đốc vùng Kherson viết trên mạng xã hội : "Quân xâm lược Nga đã dùng bệ phóng tên lửa đa nòng oanh kích một khu dân cư. Một tòa nhà lớn bị bốc cháy". "Do Nga oanh kích liên tiếp, chúng tôi phải sơ tán các bệnh nhân trong các bệnh viện ở Kherson". Theo bộ Tái nhập các vùng lãnh thổ bị tạm chiếm, được AFP trích dẫn, tối 25/11, một chuyến tầu chở "khoảng 100 công dân đầu tiên ở Kherson được chính phủ hỗ trợ sơ tán đã rời thành phố, trong đó có 26 trẻ em, 7 bệnh nhân liệt giường và 6 người tàn tật".

Tổng thống Zelensky trong buổi điểm tin hàng ngày cho biết đến tối 25/11, hai ngày sau vụ Nga bắn 67 tên lửa vào Ukraine, vẫn còn hơn 6 triệu gia đình không có điện trên hầu hết các vùng và Kiev. Trên trang Facebook, ông cổ vũ người dân "cố chịu đựng mùa đông này - một mùa đông mà mọi người sẽ nhớ mãi".

Tại sao quân Nga đánh phá cơ sở hạ tầng năng lượng Ukraine ?

Chiến lược của Nga nhắm vào các cơ sở hạ tầng trọng yếu của Ukraine vào lúc nhiệt độ mùa đông xuống thấp bị ông Zelensky lên án là "tội ác chống nhân loại". Trên đài RFI, tướng Pháp Vincent Desportes, giáo sư về chiến lược trường Sciences Po và HEC, giải thích về ý đồ chiến lược của Nga :

"Tôi không nghĩ là quân Nga nhắm đến thường dân mà thường dân trở thành một trong những cách để giành kết quả chiến lược. Chúng ta đã thấy quân Nga gặp khó khăn ở cấp chiến thuật. Vì không thể thắng trên bình diện chiến thuật, Nga tiến lên một bậc và tìm cách chiến thắng ở cấp chiến lược.

Kế hoạch này đơn giản. Nếu một quân đội không có hậu phương thì sẽ không trụ được. Điều này đúng đối với cả quân đội Nga và Ukraine. Vì thế, ý đồ chiến lược hiện nay của tổng thống Putin là đánh đổ hậu phương của Ukraine để tiền tuyến cũng sụp đổ. Vì quân Nga không có khả năng đối đầu trực tiếp trên chiến trường, họ tìm cách làm suy yếu năng lực của quân đội Ukraine, làm giảm khả năng hỗ trợ cho quân Ukraine cũng như các trận chiến của Ukraine".

Phương Tây khẳng định tiếp tục hỗ trợ Ukraine

NATO sẽ sát cánh với Ukraine đến chừng nào cần thiết và sẽ không lùi bước. Theo trang web của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương ngày 25/11, trong buổi trình bày về kế hoạch cuộc họp ngoại trưởng các nước thành viên, tổng thư ký Jens Stolternberg nhấn mạnh : "Về mặt an ninh, hỗ trợ Ukraine cũng vì lợi ích của chúng ta" vì "không thể có hòa bình lâu dài nếu kẻ xâm lược chiến thắng".

Cũng trong ngày 25/11, trên Twitter, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu cho biết Bruxelles "viện trợ lớn" giúp Ukraine tái lập mạng lưới điện và sưởi, cụ thể là vài trăm máy phát điện để các bệnh viện dù lớn hay nhỏ không bị gián đoạn hoạt động. Hai thủ trưởng Đức và Pháp, trong cuộc gặp tại Berlin, cũng khẳng định tiếp tục ủng hộ Kiev chống cuộc chiến của Nga.

Giáo hoàng Francis cũng có cử chỉ được coi là "chưa từng có". Trong thư ngỏ đề ngày 24/11, người đứng đầu tòa thánh thể hiện sự gần gũi với người dân Ukraine đang phải sống ở "những thành phố bị bom đạn tấn công trong khi mưa tên lửa gây chết chóc, tàn phá và đau thương, đói lạnh và rét".

Thu Hằng

***************************

Ukraine tìm cách khôi phục hệ thống điện nước sau các đợt oanh kích của Nga

Phan Minh, RFI, 25/11/2022

Tính đến ngày 25/11/2022, chính quyền Ukraine đang tìm mọi cách để khôi phục hệ thống điện và nước cho hàng triệu người dân, sau các đợt oanh kích dồn dập của quân đội Nga bằng tên lửa hành trình trong những ngày qua.

Thủ đô Kiev, Ukraine, sau một đợt oanh kích của Nga. Ảnh ngày 23/11/2022. © AP/Andrew Kravchenko

Hệ thống năng lượng ở Ukraine đang trên bờ vực sụp đổ và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo về những hậu quả "đe dọa tính mạng" và cho rằng hàng triệu người dân có thể sẽ phải bỏ nhà để đi sơ tán.

Trả lời RFI, Ivan, một cư dân sống ở Kiev cho biết tình hình tại chỗ : 

"Hiện tại, tình hình thực sự rất thảm khốc và tôi tin rằng điều này không chỉ diễn ra ở Kiev mà là ở toàn bộ Ukraine. Đó là do Nga, do những kẻ khủng bố, những kẻ không chỉ chống lại những người lính của chúng tôi mà còn chống lại thường dân, những người dân Kiev bình thường như tôi.

Họ đang tìm cách hủy hoại cuộc sống của chúng tôi gần như mỗi ngày. Vào thời điểm hiện tại, chúng tôi không có điện, không có nước, không có hệ thống sưởi, và mọi chuyện đã như vậy kể từ hôm qua vì họ đã bắn rất nhiều tên lửa vào đây.

Chúng tôi không thể tắm, không thể rửa tay hay đánh răng.

Và bây giờ nhiệt độ đã xuống khoảng 0 độ, trời rất lạnh. Cảm ơn Chúa vì bây giờ nhiệt độ ngoài trời chưa xuống âm 10 độ, nhưng chúng tôi đang lo không biết mùa đông sẽ ra sao. Còn để chờ xem".

Phan Minh

************************

9 tháng chiến tranh, Nga dồn dập oanh kích Ukraine

Thanh Hà, RFI, 24/11/2022

Chiến tranh Ukraine bước sang tháng thứ 10. Nga tuyên bố "tin tưởng vào thắng lợi". Hôm 23/11/2022, Kiev tố cáo Moskva phóng gần 70 tên lửa vào lãnh thổ Ukraine, làm ít nhất 6 người chết, hơn 30 người bị thương. Tư lệnh Ukraine tướng Varery Zaluzhniy cho biết bắn chặn được 51 trong số 67 tên lửa của quân đội Nga trong 24 giờ qua, phần lớn trong số đó nhắm vào thủ đô Kiev.

Lính Ukraine ở chiến tuyến ở vùng Donetsk, miền đông Ukraine, ngày 23/11/2022. AP - Roman Chop

Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kouleba lên án Moskva phá hoại các cơ sở hạ tầng dân sự. Theo ông, đó là một hành động "hèn nhát nhắm vào thường dân" và thể hiện quân Nga đang "bất lực trước sức mạnh của quân đội Ukraine".

Theo hãng tin Anh Reuters sáng nay 24/11/2022 hơn một phần ba dân cư tại Kiev vẫn bị mất điện.

Thông tín viên Stéphan Siohan cho biết thêm tình hình tại thủ đô Ukraine sáng sớm ngày hôm nay tình hình vẫn rất khó khăn :

"Tình hình sáng nay còn nhiều khó khăn. Rất nhiều khu vực tại thủ đô Ukraine vẫn bị mất điện và mất nước sau một loạt bốn vụ nổ lớn ngày hôm qua ở Kiev. Những vụ nổ đó xảy ra khoảng một giờ đồng hồ sau khi Nghị Viện Châu Âu biểu quyết lên án Nga là một Nhà nước yểm trợ khủng bố.

Tổng cộng Nga đã bắn 67 tên lửa hành trình về phía Ukraine. Những tên lửa đó được phóng đi từ máy bay hay tàu chiến ở Biển Đen vào chiều qua. Hệ thống phòng thủ của Ukraine đã bắn chận được khoảng 50 trong số này. Nhưng tại thủ đô Kiev nhiều mục tiêu đã bị nhắm tới. Chẳng hạn hai nhà máy điện tại các khu Darnitsa et Dvitchy. Đây cũng là hai khu ở ngoại ô có đông dân cư.

Một tòa nhà dân cư ở Vychgorod, ngoại ô phía bắc Kiev cũng bị trúng tên lửa của Nga và theo thẩm định sơ khởi, ít nhất 6 thường dân thiệt mạng. Các cơ sở hạ tầng gần nhà máy điện bên sông Dniepr đã bị trúng tên lửa. Ngay lập tức nhiều nợi bị mất điện. Thị trưởng Kiev cho biết là việc cung cấp nước bị gián đoạn ở thủ đô Kiev và kêu gọi mọi người dự trữ nước.

Một hệ quả khác từ các đợt oanh kích hôm qua làm cho việc cung ứng điện bị giảm, đó là ba nhà máy điện nguyên tử trên toàn quốc đã tạm thời bị ngắt khỏi hệ thống điện.

Cần nói thêm đợt tấn công dồn dập hôm qua diễn ra vào lúc mùa đông đã đến nhiệt độ ngoài trời chiều qua là âm 3°C, tuyết rơi trên thủ đô Ukraine". 

Nghị viện Châu Âu kêu gọi các nước thành viên quyên góp các máy phát điện hỗ trợ Ukraine qua được mùa đông này. Chủ tịch Nghị Viện Châu Âu Roberta Metsola nói đến một sáng kiến mang tên "Những máy phát điện đem lại Hy Vọng" cho Ukraine. Từ nhiều ngày qua, Tây Ban Nha, Pháp và Đức đã gửi một số máy phát điện sang hỗ trợ Ukraine.

Thanh Hà

"Tình báo nhân dân" giúp Ukraine làm nên chiến thắng Kherson

Đóng góp của người dân trong trận chiến giành lại Kherson, Ukraine. Đó là một trong những chủ đề được báo chí Pháp ngày 24/11/2022, đề cập tới. Trong thời gian bị Nga chiếm đóng, bất kể hiểm nguy, những người dân thường đã cung cấp thông tin về các vị trí của địch. Nhờ đó, rất nhiều trại lính, kho đạn, xe tăng, pháo của quân Nga đã bị phá hủy. Ngày Kherson giải phóng, một vị tướng Ukraine đã đến tận nhà cảm ơn những "điệp viên" tình nguyện.

Một trường học bị phá hủy hoàn toàn ở ngoại ô thành phố Kherson vừa được giải phóng, ảnh chụp ngày 16/11/2022. Sau thất bại nặng nề của quân Nga, Ukraine chuẩn bị những cuộc tấn công mới. AP - Bernat Armangue

Tựa chính của Libération hôm nay tập trung cho cuộc điều tra về các trường dạy nghề lợi dụng chính sách của Nhà nước, Le Figaro đề cập đến tranh cãi về dự luật cấm đấu bò do phe cực tả đề nghị. Le Monde lưu ý "Trung Quốc bị cầm tù bởi chính sách zero Covid của mình", Les Echos chạy tựa trang nhất "iPhone, nạn nhân của zero Covid Trung Quốc". Ở các trang trong, chiến tranh Ukraine và World Cup chiếm lượng bài vở nhiều nhất.

Thông tin quý giá giúp pháo binh tiêu diệt quân Nga

Về Ukraine, đặc phái viên Le Monde nhấn mạnh đến "Vai trò chính yếu của những người ủng hộ ở Kherson" : trong thời gian bị quân Nga chiếm đóng, những người dân thường đã cung cấp thông tin về các vị trí của quân địch.

Đó là một trong những phương diện còn chìm khuất của cuộc chiến tranh ở Ukraine. Nhưng theo các sĩ quan mà báo Pháp tiếp xúc trong những tháng gần đây, các hoạt động âm thầm trong vùng tạm chiếm là một phần đáng kể của cuộc kháng chiến. Tướng Dmytro Marchenko cho biết giữa "các chiến sĩ đặc nhiệm xâm nhập, hành động theo mệnh lệnh" và "những người dân bình thường trở thành cảm tình viên, chuyển thông tin" cho quân đội Ukraine, hoạt động bí mật đã "tác động rất nhiều đến trận đánh" và là "trung tâm của chiến thắng" Kherson. Từ sở chỉ huy ở Mykolaiv, ông điều phối các hoạt động du kích tại miền nam Ukraine.

Ban tham mưu, trại lính, kho đạn, xe tăng của quân Nga thường xuyên bị trúng pháo, thiệt hại nặng nề khiến nhiều lần phải kéo nhau rút chạy. Tướng Marchenko khẳng định vai trò của những người ủng hộ và tình báo nhân dân "rất quan trọng". Theo ông, "ba sở chỉ huy có sự hiện diện của các tướng Nga" đã bị tiêu diệt nhờ thông tin từ người dân. "Và điều này cho người Nga thấy họ có thể xâm lăng một lãnh thổ nhưng không thể kiểm soát được, vì dân chúng đứng về phía Ukraine".

Một nông dân 23 tuổi ở Kherson, Oleksei Chechine, là một trong những người tích cực nhất trong tám tháng rưỡi bị chiếm đóng. Khi Nga khởi đầu cuộc xâm lược hôm 24/02, như hàng trăm ngàn thanh niên khác, Oleksei xin nhập ngũ nhưng bị từ chối trong đợt đầu vì chưa hề cầm súng. Trở về ngôi làng Chyroka Balka với hơn một chục người bạn, họ lập ra một đội dân quân tự vệ. Hai tuần sau, khi Nga bắt đầu chế độ quân quản, một số di tản cùng với gia đình, Oleksei và người em Roman cùng vài "đồng chí" ở lại. Họ tận dụng một drone của trường làng và bắt đầu quan sát các chuyển động của quân Nga.

Tướng Ukraine đến tận nhà cảm ơn từng "tình báo viên" dũng cảm

Là những nông dân thực thụ, họ biết rõ từng cánh đồng, từng con đường mòn. Khi thấy một đoàn xe tăng Nga, dễ dàng đoán được chúng sẽ đi theo đường nào, bao giờ sẽ đến ngã tư nọ Ban đầu nhóm bạn gởi thông tin cho bạn bè, người thân trong quân ngũ, nhưng việc truyền tin thường mất thời gian. Sở chỉ huy của tướng Marchenko và đặc nhiệm hướng dẫn họ dùng Telegram, các vị trí quân Nga được trung tâm nhận trực tiếp và tin nhắn tự hủy ngay.

Một trong những thành tích của nhóm là việc phát hiện khoảng 50 xe tăng, xe quân sự và các khẩu pháo tập trung gần làng Pravdyne, nhiều khí tài sau đó bị tiêu diệt. Oleksei giải thích, hoặc họ vờ sử dụng máy gặt ở gần đó, hoặc bí mật cho drone ghi hình rồi nhanh chóng trở về nhà. Quân Nga tưởng rằng bị vệ tinh nước ngoài hay drone quân sự của Ukraine phát hiện, chứ không nghĩ do nông dân bình thường. Khi mùa gặt kết thúc, nhóm của anh trinh sát ban đêm với kính hồng ngoại.

Tuy nhiên vài tháng sau quân Nga bắt đầu nghi ngờ, lập hệ thống phá sóng. Các "thám tử" phải tiến sát tiền tuyến để bắt sóng của Ukraine. Số doanh trại, kho đạn, xe bọc thép bị phá hủy nhiều đến nỗi quân đội Nga bắt đầu lùng sục, bắt bớ nhiều người trong làng. Một số không chịu được tra tấn đã khai và mất tích, riêng nhóm của Oleksei vẫn kiên cường, Nga không tìm được bằng chứng, vả lại các thanh niên này chưa bao giờ đi lính nên được thả.

Oleksei bị bắt 8 lần, bị tra tấn 4 lần. Đến cuối tháng 9, sợ rằng sẽ không thoát nếu bị bắt lần thứ 9, cả nhóm quyết định trốn khỏi vùng chiếm đóng bằng cách đi xuyên qua tiền tuyến ban đêm. Oleksei bị thương vì lính Nga bắn trúng chân. Ngày 11/11 Kherson được giải phóng. Trong số các sĩ quan mừng chiến thắng ở quảng trường Tự Do có tướng Dmytro Marchenko, sau đó ông đến từng nhà cảm tình viên để cám ơn. Oleksei kể lại, vẫn còn ấn tượng về một vị tướng đã bỏ công đến tận làng mình.

Quân Nga quăng xác đồng đội vào bãi rác để thiêu hủy

Ngược lại về phía Nga, vốn có tiếng là coi thường sinh mạng binh sĩ, Libération dẫn lời nhiều nhân chứng đã thuật lại với The Guardian, phía Nga đã quăng xác lính mình vào một bãi rác ở Kherson và đốt cháy trước khi rút khỏi thành phố. Rải rác trên mặt đất bùn lầy là những lá cờ, quân phục, nón sắt Nga. Từ tháng 8, khi Ukraine bắt đầu phản công, bãi rác lộ thiên nằm ở một nơi hẻo lánh thuộc ngoại ô Kherson bị cấm vào. Khoảng mấy chục người dân, xuất hiện trước ống kính với tên thật, cách đây hai tuần nhiều xe tải của Nga chở đến những bao màu đen đựng xác lính tử trận và thiêu tại đây, tạo ra những cột khói lớn và mùi thịt cháy khủng khiếp.

Bà Svitlana Viktorivna kể lại, một hôm hai vợ chồng xui xẻo đi qua nên đã bị đánh. Iryna cho biết sau mỗi lần bị Ukraine oanh tạc, quân Nga lại mang xác lính đến thiêu. Cư dân một tòa nhà đối diện bãi rác nói rằng nhiều khi thật khó thở. Olesia Kokorina sống ở tầng 8 cho biết mỗi lần khói bốc lên lại có cảm giác nôn mửa, rất đáng sợ khi ngửi thấy mùi tóc cháy, khói dày đặc đến nỗi không thấy được tòa nhà bên cạnh.

Trong một cuộc gọi bị nghe được hồi tháng 5 gần Donetsk, một lính Nga kể lại với mẹ là các tử thi chất đầy những hố tập thể sâu hai mét. "Đó không phải là nhà xác mà là bãi rác, và sau này dễ dàng nói rằng họ bị mất tích không để lại dấu vết". The Guardian cho biết tuy không thể kiểm chứng nhưng các phóng viên Anh đã đến bãi rác này, năm ngày sau khi Kherson được giải phóng ; đã hỏi chuyện từ nhân viên cho đến cư dân gần đó, tất cả đều nói như nhau. Hiện rất khó ước lượng chính xác số lính Nga đã chết kể từ đầu cuộc xâm lăng 24/02. Bộ trưởng quốc phòng Nga Sergey Shoigu khẳng định gần 6.000 lính tử trận tại Ukraine, nhưng cuối mùa hè Hoa Kỳ ước tính khoảng 80.000 quân Nga đã bị thiệt mạng hoặc bị thương.

Nhà nước côn đồ tấn công thường dân thay vì đọ sức ở chiến trường

Cũng về Ukraine, đặc phái viên Libération cho biết "Bucha tái sinh nhẹ nhàng trong lạnh giá và những chỗ trú tạm bợ". Tại thành phố ngoại ô Kiev nơi quân Nga từng thảm sát 458 thường dân, người dân chuẩn bị đối phó với mùa đông. Sau khi lính Nga rút đi, hơn 1.000 căn nhà đã bị hư hại, nhiều người phải sống trong một góc vườn nhà cũ hay một căn phòng còn sót lại. Sáu mươi người dân mất nhà được tạm ngụ trong những căn nhà tiền chế nhưng không có điện. Công việc tái thiết là khổng lồ đối với chính quyền Bucha.

Trong bài xã luận "Chiến tranh mùa đông", La Croix tố cáo Nga tấn công vào thường dân Ukraine trong mùa lạnh giá. Kiev không còn nước sinh hoạt, Lviv không có điện. Hôm qua, quân đội Nga lại oanh kích ồ ạt vào cơ sở hạ tầng dân sự. Moskva không chỉ tìm cách làm yếu đi địch thủ, mà cả nhân dân Ukraine đã kháng cự lại suốt đúng 9 tháng qua. Không phải là ngẫu nhiên nếu các vụ tấn công này trùng hợp với lúc những bông tuyết đầu mùa rơi xuống. Thất bại trên chiến trường, Vladimir Putin muốn biến cái lạnh và tuyết trắng thành đồng minh để lung lạc tinh thần quân dân Ukraine.

Nhắm vào các cơ sở thiết yếu, kể cả một nhà bảo sanh và nhà dân tại các thành phố cách xa mặt trận hàng trăm cây số, Nga xử sự như một Nhà nước côn đồ. Đánh vào hậu phương, Moskva buộc thường dân phải trả giá cho những thất bại quân sự của mình, sự chọn lựa này không khác gì tội phạm chiến tranh. Vào lúc những quả bom rơi xuống Ukraine, Nghị Viện Châu Âu đã thông qua với đa số áp đảo một văn bản coi Nga là "Nhà nước ủng hộ khủng bố và sử dụng các biện pháp khủng bố". Tuy nghị quyết này không làm thay đổi thế trận cuộc chiến, nhưng ít nhất đã điểm mặt chỉ tên, nói thẳng thực chất vấn đề.

Tái chiếm Kherson, Ukraine chuẩn bị trận đánh Dniepr

Le Figaro cho biết "sau Kherson, quân đội Ukraine chuẩn bị cho trận chiến Dniepr". Phấn chấn với chiến thắng mới đây, Ukraine muốn vượt qua con sông rộng mênh mông này. Về mặt quân sự, không có mấy tiền lệ trong lịch sử. Tháng 8/1941, quân Đức quốc xã vượt sông dễ dàng. Hai năm sau, Hồng quân tái chiếm nhưng phải trả giá nặng nề. Bên hữu ngạn hiện do Ukraine kiểm soát cao hơn phía tả ngạn, một lợi thế tự nhiên, nhưng không đủ so với bề rộng dòng sông có nơi đến 1 kilomet, chưa kể đường sá bị hư hại nhiều.

Pháo binh Nga cộng với hệ thống hầm hào kiên cố bên kia sông, lại không còn cây cầu nào, khiến tấn công rất phức tạp. Dù ban đêm những nhóm biệt kích Ukraine vẫn gan dạ thám sát, tuy nhiên không có dấu hiệu nào cho thấy sắp đổ bộ sang. Cần có pháo binh yểm trợ mạnh mẽ, nhưng ngay cả vượt đoạn sông hẹp nhất cũng không dễ. Có ý kiến cho rằng tốt nhất là tấn công trên bộ, hoặc từ Zaporijia phía trên, hoặc chiếm bán đảo Kinbourn ở phía dưới, chỗ cửa sông đổ ra Hắc Hải, để đánh ngược lên. Dù chọn phương án nào, tinh thần binh sĩ đã tăng gấp mười lần sau khi tái chiếm Kherson. Có điều những người dân vừa được giải phóng đã phải lo di tản theo yêu cầu của chính quyền để sẵn sàng cho trận đánh mới.

Công nhân Hoa lục nổi dậy vì bị phong tỏa khắt khe

Nhìn sang Châu Á, Les Echos tường thuật "Tại Trung Quốc, trong địa ngục của nhà máy iPhone khổng lồ". Le Figaro nói về "Cuộc nổi dậy chưa từng thấy của các công nhân Trung Quốc bị cách ly". Các cuộc biểu tình dữ dội hiếm thấy đã nổ ra tại nhà máy iPhone lớn nhất thế giới đặt ở Trịnh Châu, miền trung Trung Quốc, hầu như bị tách biệt từ hơn một tháng qua vì các biện pháp chống Covid ngặt nghèo. Trước đại dịch, khoảng 300.000 công nhân làm việc tại nhà máy được mệnh danh là "iPhone City" thuộc sở hữu của Foxconn, chuyên sản xuất thiết bị cho Apple.

"Hãy bảo vệ quyền lợi chúng ta !", "Trả tiền lương cho chúng tôi !", "Đả đảo Foxconn !". Khoảng mấy trăm, thậm chí mấy ngàn người lao động từ tối thứ Ba đã đối đầu với công an - theo các video trên mạng xã hội Trung Quốc sau đó đã bị xóa, từ khóa #EmeutesFoxconn (Nổi dậy Foxconn) bị kiểm duyệt. Những người lao động từ sáng sớm muốn chạy khỏi khu nhà tập thể, xô xát với các "đại bạch" (những bảo vệ mặc đồ bảo hộ trắng), cố mở được một đường thoát giữa các dãy rào chắn.

Những video khác cho thấy một xe hơi bị lật ngược, một công nhân đầu đầy máu, nhiều người cầm gậy đập bể các camera giám sát và cửa sổ, khói lựu đạn cay Công an được điều đến vào cuối ngày để trấn áp. Những hình ảnh khán giả trên khán đài xem World Cup không đeo khẩu trang làm xuất hiện một thư ngỏ trên mạng, đặt câu hỏi liệu Trung Quốc có "cùng một hành tinh" với Qatar hay không.

Hồi cuối tháng 10, hàng ngàn công nhân sợ bị phong tỏa đã chạy trốn về quê, kể cả đi bộ, khiến một phần sản xuất bị tê liệt. Công ty hứa thưởng lớn cho những ai ở lại, và cố tuyển người mới. Chính quyền địa phương hỗ trợ bằng cách vận động các cựu quân nhân và đảng viên vào làm việc. Nhưng nhiều người mới đến đã thất vọng vì điều kiện sống tại chỗ. Một cựu binh 22 tuổi nói với Les Echos qua điện thoại : "Tôi không ngờ như vậy, nếu có thể tôi cũng sẽ đi biểu tình và chạy trốn". 

iPhone, nạn nhân của zero Covid Trung Quốc

Người này sau 3 ngày ở nhà không tiếp xúc ai, thêm 2 ngày tại nhà máy để đề phòng, nhưng một tuần sau vẫn bị nhiễm và bị cách ly cùng với những ca dương tính khác, khoảng 1.500 người. Dù không triệu chứng, họ chỉ được thả sau 7 ngày nếu xét nghiệm 2 lần âm tính. Nơi ở tạm bợ, bữa ăn không ra gì. Nhất là thù lao không như đã hứa, và những ngày cách ly không được trả lương. Khi mới đến họ nói sẽ trả 30 nhân dân tệ (4 euro) một giờ, ngày làm 10 tiếng ; nhưng anh phải làm việc 14 giờ/ngày, giờ phụ trội không được tính. Cộng tất cả những ngày cách ly, cảm thấy mất thời gian vô ích nên anh gọi cho ủy ban nhân dân địa phương để đòi về, nhưng họ nói không thể làm gì.

Bạo động nổi lên tại nhiều nơi ở Hoa lục vì phong tỏa khắt khe. Hồi tháng 5, khoảng mấy trăm công nhân đã đụng độ với bảo vệ nhà máy Quanta Computer ở Thượng Hải sau nhiều tháng trời không được tiếp xúc với bên ngoài. Mới đây nhiều cuộc biểu tình đã nổ ra ở các khu phong tỏa ở Quảng Châu, trung tâm "công xưởng thế giới".

Đầu tháng 11, Apple nhìn nhận việc phong tỏa đã ảnh hưởng tới sản lượng, một thiệt hại to lớn cho tập đoàn trước mùa bán hàng dịp lễ cuối năm. Nhà máy Trịnh Châu sản xuất đến 80% smartphone cho Apple. Việc giao iPhone 14 Pro và iPhone 14 Pro Max sẽ ít hơn dự kiến và mất nhiều ngày hơn. Foxconn bèn nhìn sang Ấn Độ, trong hai năm tới sẽ tăng gấp bốn số công nhân tại Ấn, giảm bớt những rủi ro từ chính sách của Bắc Kinh.

Thụy My

Chính quyền Ukraine hôm 22/11/2022 đã khám xét Tu viện các hang động Kiev, trụ sở của nhà thờ Chính thống giáo nằm ở trung tâm thủ đô Kiev. Tu viện này bị nghi ngờ đã từng là nơi ẩn náu của lực lượng Nga.

Tu viện các hang động Kiev, ở trung tâm thủ đô Ukraine, bị khám soát ngày 22/11/2022. © Reuters/Valentyn Ogirenko

Từ Warszawa, thông tín viên Stéphane Siohan tường trình :

Tu viện các hang động Kiev là tu viện cổ nhất ở Kiev, một quần thể ấn tượng gồm hàng chục nhà thờ và các thánh địa, được khánh thành vào thế kỷ 11 và được Unesco công nhận là di sản. Nhưng đó cũng là trụ sở của nhà thờ Chính thống giáo của tòa thượng phụ Moskva, trong khi nhà thờ Chính thống giáo Ukraine Thống nhất, trước đây được gọi là tòa thượng phụ Kiev, thì nằm ở nhà thờ Saint-Sophia, một thánh địa khác ở Kiev.

Theo các nhà chức trách, vào sáng hôm qua, lực lượng SBU, cảnh sát và vệ binh quốc gia đã vào tu viện các hang động để thực hiện "công tác phản gián" và để đối phó với các hoạt động lật đổ của lực lượng đặc nhiệm của Nga ở Ukraine.

Trên thực tế, lực lượng an ninh Ukraine đang tìm kiếm những kẻ phá hoại, đặc vụ Nga, và vũ khí được cho là ẩn náu trong tu viện dưới vỏ bọc tôn giáo.

Kể từ khi cuộc chiến bắt đầu ở Donbass vào năm 2014, nhà thờ Chính thống giáo Ukraine của tòa thượng phụ Moskva thường bày tỏ lập trường thân Nga, và đồng thời cũng chứa chấp các đặc vụ hoặc chiến binh Nga hoặc phe ly khai thân Nga. Kể từ năm 2019, vai trò của chi nhánh Moskva của Nhà thờ Chính thống giáo Ukraine đã suy giảm khi phải cạnh tranh với nhà thờ Chính thống giáo Ukraine thống nhất.

Giáo đoàn của nhà thờ đã vô cùng bối rối trước những lời kêu gọi ủng hộ chiến tranh từ thượng phụ Moskva Kirill, và giờ đây, chính phủ Kiev đang nghi ngờ về lòng trung thành của giáo đoàn này với Nhà nước Ukraine.

Phan Minh

Chiến tranh Ukraine quá ác liệt, phương Tây lo cạn kho vũ khí

Cuộc chiến tranh cường độ cao ngốn mất một lượng lớn vũ khí của cả hai bên. Mỹ đã viện trợ cho Ukraine 2/3 số hỏa tiễn Javelin, Stinger trong kho và vừa đặt hàng hơn nửa tỉ đô la tên lửa dùng cho Himars. Sản xuất khó thể theo kịp tiến độ cuộc chiến – có lúc Nga bắn 60.000 đạn pháo/ngày. Công cuộc chống xâm lăng của Kiev lại cần số lượng lớn khí tài thông thường. Đây là một trong những đề tài chính được báo chí Pháp hôm 23/11/2022 quan tâm

Các quân nhân Ukraine bắn moọc-chê tại tiền tuyến, trong lúc Nga tiếp tục tấn công ở Donetsk. Ảnh của lữ đoàn cơ giới 93 Ukraine ngày 20/11/2022 via Reuters – Ukrainian Armed Forces

Nga dội bão lửa, Mỹ mở kho giúp Ukraine đạn pháo, hỏa tiễn

Chín tháng sau khi Nga tấn công vào Ukraine, lo ngại đang tăng lên về khả năng đồng minh duy trì nhịp độ cung cấp vũ khí cho Kiev. Le Monde chạy tựa trang nhất "Kho vũ khí phương Tây dưới áp lực". Theo các chuyên gia quân sự, trong giai đoạn cao điểm vào mùa hè, Nga đã bắn đi 60.000 quả đạn pháo mỗi ngày, Ukraine 20.000 quả. Sau đó con số này giảm xuống "chỉ" còn 20.000 một ngày phía Nga và 7.000 phía Ukraine. Trang web Oryx chuyên đếm số vũ khí bị phá hủy của mỗi bên dựa theo bằng chứng video, ước lượng quân đội Nga đã mất trên 1.500 xe tăng kể từ ngày 24/02, tức phân nửa số xe đang hoạt động.

Để giúp Kiev đối phó với những trận bão lửa của Nga, phương Tây đã mở kho vũ khí, đứng đầu là Hoa Kỳ, chiếm 2/3 quân viện. Lầu Năm Góc đã chuyển giao trên 1 triệu quả đạn pháo : 924.000 quả loại 155 ly, 125.000 quả 120 ly, 180.000 quả 105 ly... Về vũ khí cơ động, rất hiệu quả trong những trận cận chiến, Ukraine đã nhận gần 50.000 hỏa tiễn chống tăng trong đó có 8.500 Javelin đã giúp chận đứng đoàn xe tăng Nga hướng về Kiev. Bên cạnh đó còn có khoảng 1.600 hỏa tiễn phòng không Stinger, 3.000 drone Switchblade (Dao găm), Phoenix Ghost (Bóng ma Phượng hoàng).

Nhà nghiên cứu Mark Cancian của CSIS ước lượng một số dự trữ vũ khí của Mỹ đã xuống đến mức tối thiểu cần thiết cho chiến tranh và huấn luyện. Hoa Kỳ đã chuyển cho Kiev 2/3 số hỏa tiễn Javelin và Stinger. Dự trữ hỏa tiễn GMLRS dùng cho Himars vốn rất hữu ích cho Ukraine cũng xuống thấp. Báo cáo của Center for a New American Security (CNAS) ngày 17/11 cho biết : "Để giúp Ukraine, Hoa Kỳ đã tận dụng lượng vũ khí thiết yếu của mình".

"Cạn vốn", Moskva đưa cả xe tăng nửa thế kỷ trước ra trận

Về phía Moskva cũng không hơn gì. Theo La Croix, kỹ nghệ quốc phòng Nga đang hụt hơi, khó thể theo kịp nhịp độ cuộc chiến, nhất là đang bị phương Tây trừng phạt. Áo giáp chống đạn không thể tìm ra, vũ khí rỉ sét, lính tráng buộc phải tự mua trang bị... Quân đội Nga đứng trước vô vàn khó khăn về hậu cần, không thể trong ngày một ngày hai trang bị được cho cả trăm ngàn tân binh. Ngoài số lính bị động viên, còn phải duy trì cường độ của chiến dịch - tưởng rằng chỉ vài ngày nhưng nay đã bước vào tháng thứ mười. Chuyên gia Samuel Bendett nhận xét, Moskva không chuẩn bị cho một cuộc chiến cần đến nhiều nguồn lực như vậy, và cũng không chắc rằng có thể tiếp tục cùng một nhịp độ trong những tháng tới.

Số lượng xe tăng Nga bị tiêu diệt lớn gấp 6 lần tổng số xe tăng mà quân đội Pháp hiện có. Kho vũ khí khổng lồ thời Liên Xô vơi quá nhanh, Moskva phải huy động cả những chiếc T-62 cổ lỗ sĩ từ thập niên 60. Về đạn pháo, chuyên gia Pavel Louzine hồi tháng 8 ước tính chỉ trong 6 tháng pháo binh Nga đã bắn đi 7 triệu quả. Theo tình báo Mỹ, Nga phải quay sang mua hàng triệu quả đạn của Bắc Triều Tiên, nhưng cả Moskva lẫn Bình Nhưỡng đều chối cãi.

Các loại vũ khí thông minh còn cạn nhanh hơn nên phải dùng các hỏa tiễn kém chính xác, và nay mua drone Shahed-136 của Iran để tấn công cơ sở hạ tầng Ukraine. Moskva thúc giục các công ty quốc phòng phải sản xuất nhiều hơn. Những tháng gần đây các quan chức cao cấp liên tục đi thăm các nhà máy, hăm dọa ban giám đốc. Nhưng theo các nhà quan sát, vẫn không thể đủ cho cuộc chiến dữ dội này, nhất là không còn mua được phụ tùng thay thế cho nhiều loại máy công cụ của phương Tây.

Đã viện trợ 2/3 số hỏa tiễn cơ động cho Kiev, Mỹ tăng tốc sản xuất

Quay lại với dự trữ vũ khí phương Tây. Le Monde lý giải, sau khi Liên Xô sụp đổ, chỉ phải đối mặt với những địch thủ yếu hơn như Iraq, Afghanistan, Somalia, Libya, Syria, các nhà lãnh đạo cắt giảm dần chi tiêu quân sự để dùng vào những việc khác. 

Trong những thập niên gần đây, phương Tây chú tâm chế tạo những loại vũ khí tân tiến, như hỏa tiễn thông minh hay đạn pháo chính xác. Hiệu quả hơn nhưng đắt tiền hơn, nên các bộ tham mưu hạn chế lượng đặt hàng. Chuyên gia Thibault Fouillet của Quỹ Nghiên cứu Chiến lược (FRS) giải thích : "Các quân đội phương Tây ngỡ rằng có thể dùng công nghệ thay cho số lượng. Nhưng tuy vũ khí thông minh rất hữu ích ở Ukraine, cuộc chiến này cho thấy các loại pháo cổ điển vẫn là chính".

Quân đội Mỹ hôm 14/11 đã giao cho Lockheed Martin hợp đồng 521 triệu đô la để tăng số hỏa tiễn GMLRS dùng cho Himars. Trước đó, Washington còn muốn mua 100.000 quả đạn 155 ly của Hàn Quốc. Các dây chuyền phương Tây đã giảm quy mô vì số hợp đồng của quân đội ít dần, không theo kịp tốc độ. Hai tập đoàn Lockheed Martin và Raytheon không thể sản xuất hơn 2.100 hỏa tiễn Javelin/tháng.

Ông Cancain hôm 16/11 nhấn mạnh, Hoa Kỳ đã xuất kho số vũ khí trị giá 10 tỉ đô la cho Ukraine, nhưng chỉ đặt hàng thêm 1,2 tỉ đô. Phải mất nhiều năm nữa số vũ khí này mới tới tay các đơn vị. Tuy nhiên không phải loại vũ khí nào cũng trong tình trạng căng thẳng. Đối với đạn cỡ nhỏ, Mỹ đã cấp cho Kiev 81 triệu và có thể sản xuất 8 tỉ băng đạn/năm.

Phía Pháp còn vội vã hơn, đã đặt hàng 18 khẩu đại pháo Caesar theo "thủ tục đơn giản hóa", nhà sản xuất Nexter phải rút ngắn thời gian sản xuất từ 18 tháng còn 12 tháng. Paris cũng cho kiểm toán kỹ nghệ quốc phòng để nhận ra những doanh nghiệp nào còn thiếu máy móc, nhân lực nhằm hỗ trợ. Bộ Quân lực cam kết bảo đảm đặt hàng lâu dài, dấu hiệu cho thấy Pháp cũng như các nước phương Tây khác đã bước vào kinh tế thời chiến.

Ukraine, cuộc chiến tranh hao mòn

Đó là một "Cuộc chiến tranh tiêu hao", La Croix nhấn mạnh trên trang nhất, với khuôn mặt một chiến binh Ukraine đầy ưu tư, đang trên chiến xa cùng với đồng đội. Đặc phái viên của tờ báo tại Donbass và Kherson cho biết binh sĩ Ukraine trên tiền tuyến đều vui mừng trước chiến thắng mới đây, nhưng họ không ảo tưởng. Một người lính thuộc lữ đoàn cơ giới 53 đóng gần Bakhmut thổ lộ mặt trận này rất ác liệt, họ cầm chân quân Nga từ hơn bốn tháng qua trước áp lực dữ dội của lính đánh thuê Wagner hung ác, nhưng luôn cố gắng "đánh nhanh, rút gọn".

Tại Mykolaiv, Roman Kostenko, một cựu quân nhân trở thành dân biểu rồi lại cầm súng khi đất nước bị xâm lăng, tính toán quân Nga đã năm lần phải rút chạy : Kiev, Sumy, Tchernihiv, Kharkiv, Kherson. Nhưng anh không nghĩ rằng chiến thắng Kherson sẽ lặp lại ở các nơi khác, vì đặc điểm địa hình, bên cạnh đó Nga vẫn còn nhiều đạn pháo và chiến xa, lại ở thế thủ nên ít vất vả hơn. Điều nghịch lý là những vũ khí tân tiến của phương Tây chỉ đến được tiền tuyến nhờ đội ngũ đông đảo những tình nguyện viên, từ quần áo cho đến kính hồng ngoại, áo giáp, đôi khi cả xe bọc thép. Các chiến sĩ Ukraine sau 9 tháng chiến đấu đã quá mệt mỏi, họ chỉ được nghỉ phép ngắn ngày.

Phải chăng đây là lúc để đàm phán ? Trả lời Le Monde, ngoại trưởng Thụy Điển Tobias Billström cho rằng chỉ một quốc gia duy nhất có thể kêu gọi hòa đàm, đó là Ukraine. Phương Tây cần phải nhắm đến mục tiêu Nga thất bại trên chiến trường, toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine được tái lập kể cả Crimea. Đành rằng nhờ có viện trợ của Mỹ và Châu Âu, nhưng Ukraine đã giành được những thắng lợi vẻ vang nhờ chiến đấu anh dũng, với nhiều đau thương và nỗ lực ; thế nên không ai có quyền ra lệnh cho Kiev nên bắt đầu thương lượng khi nào và ở đâu.

Nạn nhân liên đới Moldova được Châu Âu tiếp sức

Nỗi lo chiến tranh cũng đè nặng lên nước láng giềng Moldova, có đường biên giới chung với Ukraine, lệ thuộc nặng nề vào khí đốt Nga, hơn nữa còn có 2.000 quân Nga đang đóng ở Transnistria. Le Figaro ghi nhận "Trước mối đe dọa từ Nga, Châu Âu hỗ trợ Moldova", Le Monde cũng nói về "Trợ giúp mới cho an ninh của Moldova". Hiếm khi đất nước nhỏ bé, là một trong những nước nghèo nhất Châu Âu, nằm giữa Romania và Ukraine, lại được chú ý nhiều như thế. Lần thứ ba kể từ 8 tháng qua, quốc gia 2,6 triệu dân là trung tâm cuộc hội nghị viện trợ hôm 21/11 ở Paris, tập hợp 34 nước trong đó có Hoa Kỳ, và 15 tổ chức quốc tế. Mục tiêu là khẩn cấp giúp người dân vượt qua mùa đông, trong cuộc khủng hoảng năng lượng trầm trọng nhất kể từ 30 năm qua. Đồng thời hỗ trợ nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ trên con đường gia nhập Liên Hiệp Châu Âu (EU).

Moldova là nạn nhân liên đới của cuộc xâm lăng Ukraine. Trước chiến tranh, 100% khí đốt tiêu thụ nhập từ Nga, nhưng từ khi nữ tổng thống thân Châu Âu Maia Sandu được bầu lên, Gazprom vừa giảm cung cấp lại vừa tăng giá, nhằm bóp nghẹp nước này. Bộ trưởng Nội vụ Ana Revenko cho biết đến phân nửa ngân sách quốc gia được dành để mua năng lượng : giá khí đốt tăng gấp 7 lần, điện tăng gấp 4, Moldova có nguy cơ sụp đổ trong mùa đông. Điện cúp triền miên - Kiev không còn xuất khẩu điện sang vì bị Moskva oanh tác cơ sở hạ tầng. Lạm phát lên đến 35%, bên cạnh đó Chisinau còn phải tiếp nhận 90.000 người Ukraine tị nạn.

Trước nguy cơ bị Nga tấn công, Moldova quyết định tăng cường phòng vệ. Quân đội Moldova chỉ có 5.000 người, Pháp sẽ giúp huấn luyện, và EU viện trợ 30 triệu euro làm tăng gấp đôi ngân sách quốc phòng. Ít nhất đã ba lần bị các mảnh hỏa tiễn Nga rơi xuống lãnh thổ, Moldova cũng mong được viện trợ hệ thống chống tên lửa. Ukraine phản công thắng lợi, đẩy lùi quân Nga làm giảm bớt mối đe dọa lên Moldova, nhưng nữ bộ trưởng Revenko nhấn mạnh vẫn phải chuẩn bị cho một cuộc chiến lâu dài. Ngay cả nếu Ukraine chiến thắng, Nga vẫn không sớm trở thành nước dân chủ, và Moldova luôn phải đối phó với chế độ độc tài sát cạnh.

Moldova : Tỉ phú thân Nga mướn người biểu tình phá rối hàng tuần

Phóng sự của Le Figaro cho biết thêm "Moskva dùng một tài phiệt nhiều ảnh hưởng để phá rối chính phủ Moldova". Tỉ phú Ilan Shor và đảng mang tên ông ta chi tiền để tổ chức các cuộc biểu tình hàng tuần kể từ tháng 9 ở Chisinau. Từ sáng sớm, những chiếc minibus đã tỏa đi khắp nơi, thu gom những nông dân lớn tuổi về khu trung tâm để biểu tình. Hướng về phía Quốc hội, họ diễn trò tiễn biệt người "quá cố" : Maia Sandu, đương kim tổng thống thân Châu Âu. Những câu khẩu hiệu tố cáo bà Sandu không giữ lời hứa, giá khí đốt tăng do quay lưng lại với Nga, ông Shor bị chèn ép...

Đến cuối buổi chiều người biểu tình trở về nhà, như xong một ngày làm việc. Phóng viên Le Figaro tiếp cận Anton, một thanh niên vừa tham gia, anh xác nhận được đảng Shor trả cho 20 euro mỗi lần biểu tình, và đây là lần thứ tư. Khoảng mấy ngàn "biểu tình viên" hàng tuần có được "việc làm" nhờ ông Shor. Sống lưu vong ở Israel từ 2019, Ilan Shor giàu to từ năm 2014 trong vụ được người dân Moldova gọi là "vụ cướp thế kỷ" : biển thủ gần 1 tỉ euro của ba ngân hàng, số tiền này tương đương 8% GDP cả nước. 

"Có tiền mua tiên cũng được", năm 2015 chỉ sau vài tháng quản thúc tại gia, ông ta trở thành thị trưởng Orhei, một thành phố nhỏ nhanh chóng trở nên thành lũy để mở rộng ảnh hưởng trên khắp Moldova. Đường sá được sửa sang lại, thị trưởng bỏ tiền túi trả chi phí đèn đường, gởi sâm banh và kẹo tặng cho dân ngày sinh nhật... Viên ngọc của vương quốc Shor nằm ở ngoại ô, đó là một khu giải trí nhìn sang một hồ nhân tạo, nước được các xe xi-tẹc đưa về từ Hắc Hải.

Công khai ủng hộ Moskva, nhà tài phiệt 35 tuổi cưới Jasmin, một nữ ca sĩ Nga từng được Vladimir Putin đích thân gắn huy chương. Hôm 26/10, Bộ Tài chính Hoa Kỳ trừng phạt hai vợ chồng vì "phá rối chính trị tại Moldova, được sự hỗ trợ của Nga" và mưu toan "phá hoại việc Moldova gia nhập Liên Hiệp Châu Âu". Trên mạng xã hội và hai kênh thân Nga do người thân của Shor nắm, tháng nào cũng có tin "NATO và Romania sắp xâm lăng Moldova".

Thụy My

Kiev khó chấp nhận đàm phán với Nga vì đang có ưu thế trên chiến trường

Liệu Ukraine có thể chấp nhận đàm phán với Nga trong lúc đang ở thế mạnh trên chiến trường ? Nga liên tục phạm tội ác chiến tranh tại Ukraine. Khai mạc Cúp bóng đá thế giới 2022 tại Qatar. Đó là những chủ đề nổi bật trong làng báo Pháp hôm 21/11/2022.

Một thiếu nữ trong hàng người chờ lãnh thực phẩm cứu trợ sau khi quân Nga rút khỏi Kherson, với chiếc khăn quàng cổ mang dòng chữ "Crimea thuộc về Ukraine". Ảnh chụp ngày 17/11/2022. Reuters – Murad Sezer

Kherson trước nỗi lo bị Nga oanh kích

Đặc phái viên La Croix cho biết về "Nỗi sợ bị trả đũa sau khi Kherson được giải phóng". Một tuần sau khi quân đội Ukraine tiến vào thành phố chiến lược Kherson, chấm dứt 8 tháng chiếm đóng, niềm vui vẫn rộn ràng nơi người dân Kherson, nhưng xen lẫn với mối lo nay trở thành tiền tuyến. Một số cư dân tìm cách rời thành phố. Một người dân nói : "90% cư dân di tản theo Nga trước đây vì tin rằng nếu quân Nga rút qua bên kia sông Dniepr, Moskva sẽ cho oanh tạc Kherson và thành phố sẽ trở thành Mariupol thứ hai". Cùng ngày, hỏa tiễn Nga đã tấn công vào xưởng đóng tàu của thành phố và một làng gần đó làm năm người bị thương.

Với 90.000 dân, Kherson là thành phố lớn nhất được tái chiếm, so với Izyum chỉ 17.000 dân. Hiện nay Kherson không có xăng dầu, điện nước, chỉ có một ít khí đốt. Hôm 06/11, chỉ bốn ngày trước khi đơn vị đầu tiên của Ukraine tiến vào, quân Nga đã phá hủy hai trạm biến điện 250 tấn ở trung tâm thành phố, khiến Kherson chìm trong bóng tối. Một số dịch vụ như bưu điện được tái lập và sáng sớm 19/11 đã có chuyến xe lửa đầu tiên nối Kiev với Kherson. Mùa đông đang đến gần, cả nước đang bị đe dọa mất điện, chính phủ Ukraine nay đứng trước thách thức quản lý một thành phố có mấy chục ngàn dân sinh sống cần khẩn cấp cứu trợ nhân đạo, và đang trong tầm bắn của pháo binh địch.

Không có internet, thực phẩm cứu trợ đến chậm

Tương tự, đặc phái viên Le Figaro ở Kherson nhận thấy cư dân đang phải đối mặt với những khó khăn trong cuộc sống thường nhật. Hàng ngàn người dân hôm 12 và 13/11 đã vui mừng tập hợp hát những bài ca yêu nước. Bốn ngày sau, những con người mệt mỏi, run rẩy vì lạnh, xếp những hàng dài trong nhiều tiếng đồng hồ để chờ đợi được sạc điện thoại hay xe chở hàng cứu trợ. Do không có internet, giờ giấc và địa điểm phát hàng nhân đạo chỉ được truyền miệng, có khi không chính xác. Việc kiểm soát gắt gao ngõ vào thành phố khiến xe của các tổ chức cứu trợ chỉ có thể vào nhỏ giọt, các cửa hàng thực phẩm không được giao hàng từ hai tuần qua và không có điện để bảo quản đồ tươi.

Ngược lại, hệ thống xe buýt công cộng trong đó có 21 chiếc model mới bị quân Nga trưng dụng, bắt đầu hoạt động trở lại. Việc chuyển đổi từ đồng rúp sang đồng tiền quốc gia hrivna dễ dàng vì quân Nga chưa bao giờ kiểm soát được ngân hàng, máy chủ đặt ở Kiev. Tờ báo cho biết một phụ nữ phụ trách quỹ hưu bổng đã giấu được một số lượng lớn tiền mặt, bất chấp nguy hiểm, và nhiều người dân đã đến đổi số tiền thưởng bằng rúp của Kremlin thưởng ra đồng hrvina, tặng một phần cho quân đội Ukraine – một hành động kháng chiến.

Vết tích trại giam kinh hoàng ở Kherson

Le Monde nói về tình hình ở bệnh viện Tropinka ở Kherson trong thời gian quân Nga chiếm đóng. Trong giai đoạn đầu, bác sĩ giám đốc Leonid Remiga vẫn điều hành bệnh viện, chữa trị cho thường dân và vài lính Nga. Nhưng đến ngày 07/06, Nga bổ nhiệm những kẻ nằm vùng thân Nga lên phụ trách lãnh vực y tế, họ hống hách hơn nhiều so với binh sĩ Nga. Bác sĩ Remiga vì từ chối ký giấy tuyên thệ trung thành với Moskva nên bị còng tay để tống giam, nhưng đúng lúc đó ông Remiga lên cơn đau và trở thành bệnh nhân trong chính bệnh viện mình. Các đồng nghiệp cố kéo dài thời gian chữa trị để ông không bị bắt vào tù.

Gần hai tháng sau, bác sĩ Remiga trốn thoát nhưng bị gài bẫy bắt được, bị nhốt vào trại giam số 3 đường Teploenerhetikiv, hàng ngày bị thẩm vấn và đánh đập. Nhờ chữa trị cho các tù nhân, ông được vào các xà lim khác và được biết đã có nhiều người bị tra tấn đến chết, và theo lời đồn đãi thì xác của họ bị quăng xuống sông Dniepr. Bác sĩ Remiga nhớ lại trong một buổi thẩm vấn ông đã từng bị đe dọa "sẽ chết tại đây, xác bị liệng xuống dòng sông Dniepr và không ai có thể tìm thấy".

Những người làm việc ở bệnh viện Tropinka và siêu thị gần đó là nhân chứng cho nạn tra tấn trong nhà tù này. Đặc phái viên Libération có bài viết mang tựa đề "Chúng tôi nghe thấy những tiếng kêu la : Tại Kherson, tám tháng khủng bố". Những tù nhân sống sót kể lại cụ thể việc quân Nga hành hạ vô cùng dã man người tù, những câu chuyện khiến người nghe phải rùng mình vì sự tàn ác của quân chiếm đóng.

Quay lại ranh giới trước 24/02 : Quá trễ, Nga đã gây quá nhiều tội ác !

Trong bài "Ukraine : Không thể nào đạt được thỏa thuận", Les Echos nhận định chiến thắng Kherson cách đây hai tuần giúp Ukraine tiến lại gần Crimea hơn, còn Nga thấy giấc mơ chiếm Odessa rời xa. Đó là bước ngoặt chiến lược mang tính biểu tượng, với những hình ảnh gợi nhớ ngày giải phóng Paris tháng 8/1944. Tuy nhiên không có nghĩa là thời điểm đàm phán đã đến. 

Cho tới khi tái chiếm Kherson, vẫn còn có thể mong chờ một sự thương thảo về lãnh thổ, trên cơ sở quay lại với nguyên trạng trước ngày 24/02. Nhưng giờ đây khả năng này không còn nữa. Đối với Kiev, cái mốc phải là tháng 1/2014, trước khi Moskva dùng thủ đoạn và vũ lực xâm chiếm Crimea.

Trong 9 tháng chiến tranh với gần 100.000 nạn nhân ở mỗi bên, hàng triệu người Ukraine phải di tản, những thành phố bị oanh kích, cơ sở hạ tầng bị phá hủy, Nga liên tục phạm tội ác chiến tranh nếu không muốn nói là tội ác chống nhân loại. Không đọ sức nổi với lực lượng Ukraine đông hơn, trang bị tốt hơn (nhờ viện trợ của phương Tây) và nhất là quyết tâm hơn, Moskva bèn ra sức làm cho thường dân Ukraine sống trong đói rét và chia rẽ các đồng minh của Kiev.

Đến nay, chiến lược này tỏ ra phản tác dụng. Sau khi Kherson sụp đổ và hội nghị thượng đỉnh G20 ở Bali, Nga không chỉ bị cô lập trên thế giới, mà người ta còn nghiêm túc tự hỏi bản thân Putin có bắt đầu bị cô lập ở Moskva hay không. Trung Quốc và Ấn Độ đã đứng ra xa hơn.

Dù bất đồng với Putin, người Nga vẫn giữ tâm lý nước lớn

"Chiến dịch quân sự đặc biệt" của Putin sẽ lưu lại trong biên niên sử như là một phản mô hình hoàn hảo, một bản tổng kết tất cả những gì không nên làm, đặc biệt khi là một bạo chúa - rất dễ sụp đổ trong trường hợp bị bại trận. Putin muốn nhập Ukraine vào vòng kiềm tỏa của Moskva, để tránh xu hướng thân phương Tây ảnh hưởng đến mô hình toàn trị của Nga. Nói cách khác, người Ukraine lại phải trở thành "Nga" để người Nga sau này không bỏ phiếu cho dân chủ như người Ukraine.

Tuy nhiên thực tế không đơn giản. Tác giả bài viết, Dominique Moisi cách đây vài ngày đã ăn tối với những người Nga di tản sang Latvia, đối với họ Putin hết sức tồi tệ, là hiện thân của Stalin. Nhưng về Ukraine, họ tỏ ra nhập nhằng : việc tái chiếm Kherson chỉ là "triệt thoái chiến thuật", như tuyên truyền của Kremlin. Rõ ràng không có chuyện Nga từ bỏ mọi tham vọng thống trị.

Sự gắn bó của người Nga với bản sắc đế quốc, là sức mạnh đồng thời là điểm yếu của Putin, và là chướng ngại vật trên con đường đàm phán. Đòi hỏi Nga quay lại với đường biên giới năm 1991 - khi Ukraine độc lập - như Zelensky đã nói, không khác nào đặt điều kiện cho hòa bình là Putin phải ra đi. Liệu có nhà lãnh đạo Nga nào có thể tại vị nếu "mất Crimea, nếu không phải là cả Ukraine" ? Nhưng nhà lãnh đạo nào của Ukraine có thể tự bằng lòng với đường biên trước 24/02, sau những hy sinh vô bờ bến và những chiến thắng ngoạn mục đã đạt được ?

Không thể có thỏa thuận nào làm hài lòng cả đôi bên

Một thỏa thuận về lãnh thổ theo kiểu Triều Tiên năm 1953 không thể được Kiev chấp nhận, và quay lại với biên giới 1991 cũng bất khả đối với Moskva. Nga không ở cùng tình cảnh của Đức quốc xã hồi năm 1945, cho dù cách xử sự không mấy khác. Nga là cường quốc nguyên tử, Đức thời đó không có, và Moskva có thể trông cậy vào Trung Quốc dù Bắc Kinh ngày càng lạnh nhạt hơn.

Các đồng minh của Kiev giờ đây phải tôn trọng hai nguyên tắc thực tiễn. Thứ nhất, và quan trọng nhất, là duy trì bằng mọi giá và không giới hạn thời gian chủ trương viện trợ cho Ukraine và trừng phạt Moskva. Tương lai của Châu Âu còn là tương lai thế giới. Không thể chấp nhận việc một quốc gia, hơn nữa còn là thành viên thường trực Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, vi phạm luật pháp quốc tế qua việc dùng vũ lực sửa đổi các biên giới. Ông Moisi cho rằng rất sai lầm khi một số người nói rằng cuộc chiến tranh này không phải của chúng ta, và giúp Ukraine là phục vụ cho lợi ích của Mỹ. Thứ hai, cần hiểu tính chất sâu xa của quyền lực Nga. Không thể tìm cách đối thoại cho bằng được với một con người như Putin, vốn chỉ biết đến sức mạnh.

Làm thế nào có được một giải pháp ngoại giao mang lại cho Ukraine cảm giác "chiến thắng", và với Nga là cảm giác không "thất bại" ? Nhiệm vụ chừng như bất khả thi. Trong khi chờ đợi, trước những khiêu khích liên tục của Nga, tác giả cho rằng Ukraine và các đồng minh cần phải kiên nhẫn, bình tĩnh.

Gáo nước lạnh trong sa mạc cho Qatar

Ngoài tình hình Ukraine, hội nghị COP27 và World Cup là các đề tài được chú ý nhất hôm nay. Libération nhận thấy sau lễ khai mạc vắng bóng những người nổi tiếng, nước chủ nhà thua ngay trong trận mở màn (0-2) trước Ecuador, dù đây chỉ là đội bóng thứ 44 (theo xếp hạng của FIFA. Số thẻ vàng còn nhiều hơn những cú sút vào gôn, sáu tháng tập dượt ở nước ngoài của đội Qatar chẳng thay đổi được gì. Khán đài trong hiệp đầu được cứu vãn với sự hiện diện của 5.000 người Ecuador, đến hiệp hai trở nên hoàn toàn thưa thớt vì cổ động viên Qatar bỏ về từ phút thứ 60.

Tuy vậy trước khi bước vào sân cỏ, ngày mà Qatar chờ đợi từ 12 năm qua đã bắt đầu rất tuyệt vời. Từ đầu giờ chiều, métro Doha bắt đầu chuyển thành nhiều màu sắc, tất nhiên là màu áo vàng của đội Qatar nhưng cả những màu áo đội Argentina, Úc, Hà Lan… Đến trạm cuối, cổ động viên được trung chuyển đến sân vận động cách đó 50 km, hơn 100 xe buýt hoạt động không ngơi nghỉ. Cỏ xanh ngút mắt, tại một đất nước chỉ có mưa khoảng 9 ngày trong năm. Buổi lễ khai mạc là một màn trình diễn ngoạn mục, nhưng cuộc thi đấu của các cầu thủ Qatar lại tệ hại.

Macron đề nghị "con đường thứ ba" với Châu Á-Thái Bình Dương

Les Echos và Le Monde cùng đề cập đến việc Pháp muốn đóng một vai trò tích cực hơn trong khu vực. Phát biểu trước các chủ doanh nghiệp lớn họp lại cuối tuần qua ở Bangkok nhân Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương (APEC), tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho rằng cạnh tranh chiến lược giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc có nguy cơ gây thiệt hại cho các nước khác. Ông ví von : "Trong rừng có hai con voi lớn ngày càng bị kích động, có thể bắt đầu gây chiến, ảnh hưởng đến muông thú" và kêu gọi "những loài thú khác như cọp, khỉ… hãy hợp tác với nhau".

Paris không có ý định dẫn đầu một liên minh các nước không liên kết, nhưng có thể giúp các quốc gia mới nổi đi theo "con đường thứ ba" giữa hai khối, tránh đối đầu. Cũng trong logic này, Pháp tiếp xúc trở lại với Úc về vấn đề tàu ngầm. Thủ tướng Úc nói rằng không có ý định đặt lại vấn đề về đối tác với Mỹ, đại cường quân sự duy nhất có thể đối mặt với Trung Quốc. Quân đội Mỹ có 93.000 quân nhân và 86.000 thủy quân lục chiến, hàng trăm phi cơ và mấy chục chiến hạm trong khu vực, còn Pháp chỉ có 8.000 quân. Điện Élysée cho biết sắp tới Paris sẽ gia tăng quân số tại Ấn Độ-Thái Bình Dương.

Joe Biden, tổng thống 80 tuổi đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ

Nhìn sang bên kia bờ đại dương, La Croix lưu ý "Hoa Kỳ lần đầu tiên có một tổng thống 80 tuổi". Ông Joe Biden ở tuổi 80 vào ngày 20/11, nhưng buổi lễ duy nhất tại Nhà Trắng mà người Mỹ được nghe vào cuối tuần này lại là lễ cưới của Naomi, cháu gái ông.

Tổng thống già nhất trong lịch sử Hoa Kỳ không muốn thu hút sự chú ý vào tuổi tác của ông, là nguồn gốc những lo ngại và tranh cãi, vào lúc Biden cân nhắc ra tranh cử tiếp năm 2024. Trong trường hợp tái đắc cử, khi kết thúc nhiệm kỳ, Joe Biden sẽ 86 tuổi, vượt quá kỷ lục của Ronald Reagan đến 9 năm. Theo thăm dò của CNN, 67% cử tri Midterms không muốn ông ứng cử tiếp, trong số đó đa số cử tri Dân chủ cho biết lo lắng nhất là về tuổi của ông.

Joe Biden có thói quen đáp trả bằng câu "Watch me !" ("Hãy nhìn tôi xem !"). Vấn đề là người Mỹ không an tâm trước những gì họ nhìn thấy. Nhiều video với những cảnh ông Biden nhầm lẫn, quên trước quên sau, vấp té... được đối thủ Cộng hòa khai thác. Một trong những tình huống phiền toái nhất xảy ra hồi tháng 9 trong một cuộc họp ở Nhà Trắng. Tổng thống cảm ơn cử tọa và đưa mắt tìm kiếm một dân biểu Cộng hòa là Jackie Walorski, đã qua đời cách đó một tháng. "Jackie có ở đây không ? Jackie đâu rồi ? Có lẽ bà ấy vắng mặt". Cú lỡ bộ này được giới truyền thông bảo thủ đưa tin rộng rãi, trong khi phát ngôn viên Nhà Trắng vất vả bênh vực ông sếp.

Thụy My

Mỹ hối thúc Ukraine đàm phán với Nga để rảnh tay đối phó với Trung Quốc ?

Minh Anh, RFI, 21/11/2022

Thời gian gần đây, Mỹ liên tục thúc giục Kiev nên tiến tới đàm phán với Nga nhằm chấm dứt chiến tranh. Theo giới quan sát, trong ván cờ tay ba giữa Nga – Mỹ – Trung, nước Nga của ông Vladimir Putin xem như đã bị loại, giờ Hoa Kỳ muốn tập trung nguồn lực cho cuộc đấu tay đôi với Trung Quốc trong tương lai.

Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin (T) và tổng tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ Mark Milley họp báo tại Lầu Năm Góc ở Arlington, Virginia, Hoa Kỳ ngày 16/11/2022. Reuters – Tom Brenner

Washington những ngày qua đưa ra nhiều tín hiệu rõ ràng và mạnh mẽ, kêu gọi Kiev nên bắt đầu nghĩ đến đàm phán hòa bình. Tướng Mark Milley, phát biểu tại Câu lạc bộ Kinh tế New York tuần rồi cho rằng đôi bên nên "nắm bắt lấy thời điểm" khi mùa đông đang tới, mọi chiến dịch quân sự cũng sẽ bị chậm lại. Nếu như nguồn hậu thuẫn của Mỹ đối với Ukraine không suy giảm, thì sự ủng hộ này cũng ngày càng hướng đến việc kết thúc chiến tranh hơn là tiếp tục một cuộc chiến mà Washington đánh giá là cả Nga và Ukraine khó có thể giành được chiến thắng quân sự.

Lời kêu gọi này được đưa ra trong bối cảnh Kiev vẫn có tham vọng thu hồi toàn bộ các vùng lãnh thổ do Nga chiếm đóng, kể cả vùng bán đảo Crimea, bị sáp nhập vào Nga từ năm 2014. Nhưng khát vọng tái chinh phục bán đảo Crimea của Ukraine đang làm dấy lên những lo lắng từ nhiều nước phương Tây đứng đầu là Hoa Kỳ.

Theo nhận định từ đại tá Peer de Jong, phó chủ tịch Viện Thémis, chuyên gia địa chính trị với kênh truyền hình Franceinfo TV, để thực hiện chiến dịch này, Kiev sẽ cần rất nhiều đến nguồn hỗ trợ khí tài và tin tình báo từ Mỹ. Đối với Washington, dù không công nhận việc sáp nhập bán đảo Crimea, nhưng trợ giúp Ukraine tái chiếm Crimea rất có thể là bước tiến tới "đoạn tuyệt" bang giao với Nga.

Armelle Charrier, cây bút xã luận về quan hệ quốc tế trên kênh France 24 lưu ý, trong cuộc chiến tranh Ukraine này, không chỉ có thách thức giữa Nga và Mỹ, mà còn có một thách thức Mỹ - Trung. Trong tính toán của Mỹ, chính quyền Biden hậu thuẫn Ukraine vì "cuộc đấu tranh dân chủ", và do vậy chấp nhận tạm đẩy lùi cuộc đối đầu trực tiếp với Trung Quốc. Bất chấp cuộc gặp thượng đỉnh vừa qua, cả Mỹ và Trung Quốc đều hiểu rằng họ sẽ là kẻ thù của nhau trong tương lai, trên bình diện kinh tế và chính trị.

Theo hướng này, Joe Biden không thể đến nói chuyện với Tập Cận Bình trong một thế yếu. Hoa Kỳ phải có một nền kinh tế vững mạnh cũng như là một đội quân hùng mạnh. Nếu Ukraine quyết định đánh chiếm lại bán đảo Crimea, điều đó cũng đồng nghĩa với việc chiến tranh Ukraine sẽ kéo dài, có nguy cơ làm tổn hại đến những kho vũ khí chiến lược vì phải tiếp tục cung cấp đạn dược cho Ukraine.

Đây chính là điểm khiến Washington lo lắng. "Nếu phải cung cấp quá nhiều vũ khí và tài chính cho Ukraine, Hoa Kỳ có nguy cơ tự làm suy yếu mình. Những loại vũ khí mà Washington đặt trên lãnh thổ Châu Âu có nhiều rủi ro rơi vào tay quân Nga, để rồi bị bán lại cho Trung Quốc và có nguy cơ bị Trung Quốc sao chép, và sau này rất có thể bị Trung Quốc sử dụng để chống lại phương Tây", theo như giải thích của bà Armelle Charrier.

Nỗi lo này của Mỹ không hẳn là vô căn cứ. Moskva và Tehran, gần đây đã đúc kết được một thỏa thuận, theo đó, Iran cung cấp linh kiện và công nghệ cho Nga để chế tạo drone tự sát trên lãnh thổ Nga. Đổi lại, Moskva sẽ giao cho Tehran ba chiếc tên lửa do Mỹ và Anh sản xuất để nước này có thể sao chép, chế tạo và sử dụng cho các cuộc xung đột trong tương lai.

Minh Anh

Nguồn : RFI, 21/11/2022

************************

Kiev : Đàm phán với Nga về chiến tranh Ukraine có nghĩa là "đầu hàng"

Thanh Hà, RFI, 20/11/2022

Trả lời phỏng vấn AFP, cố vấn của tổng thống Ukraine, Mykhailo Podoliak đánh giá "đàm phán với Nga vào thời điểm này là một sự đầu hàng". Tuyên bố này được đưa ra vào lúc tổng tham mưu trưởng Hoa Kỳ, tướng Mark Milley khuyên Kiev "cần tính tới khả năng đàm phán" để vãn hồi hòa bình.

Cuộc đàm phán đầu tiên Ukraine (trái) và Nga tại Belarus (giáp với Ba Lan), ngày 07/03/2022, khi cuộc chiến tranh mới nổ ra. AP

Trong cuộc trả lời dành cho hãng tin Pháp ngày 20/11/2022, Mykhailo Podoliak nhận định việc phương Tây tìm cách thuyết phục Kiev đàm phán với Nga hơi "lạ kỳ" vào lúc mà quân đội Ukraine đang giành được những thắng lợi quan trọng về mặt quân sự. Đòi Ukraine đàm phán với bên đã đem quân xâm lược nước này không khác gì bắt chính quyền Kiev phải "đầu hàng".

Vẫn theo cố vấn của tổng thống Volodymyr Zelensky, Ukraine tự vệ đánh đuổi ngoại xâm ra khỏi lãnh thổ của mình thì tại sao lại phải đầu hàng trước trong lúc mà quân Nga đang thua và phải bỏ chạy. Hơn nữa theo Mykhailo Podoliak, một cố vấn thân cận với tổng thống Ukraine, hiện tại "Moskva chưa trực tiếp đưa ra bất kỳ một đề xuất nào" về khả năng đàm phán. Nga chỉ đánh tiếng qua một số trung gian và thậm chí còn nêu lên khả năng "ngừng bắn".

Kiev coi đây là kế hoãn binh để chuẩn bị cho những đợt tấn công sắp tới. Đây cũng sẽ là thời gian cần thiết để quân đội Nga đào tạo tân binh, tìm kiếm thêm các nguồn cung cấp vũ khí. Trước khi kết thúc cuộc nói chuyện dành cho hãng tin Pháp AFP, Mykhailo Podoliak cho rằng "thời kỳ mà Nga là một đối tác đáng tin cậy đã qua". Chiến tranh sẽ kết thúc khi mà "Ukraine giành lại được quyền kiểm soát biên giới"

Truyền thông Mỹ gần đây đưa tin nhiều quan chức cao cấp Hoa Kỳ, như là tổng tham mưu trưởng Mark Milley, cho rằng trong tình huống hiện tại, "một cơ hội đang mở ra cho các cuộc đàm phán". Để giải quyết xung đột, ngoài sức mạnh quân sự, các bên còn cần đến những giải pháp về chính chính trị và ngoại giao. Nhà Trắng cách nay hai ngày xác định lại : đàm phán hay không là quyết định tùy thuộc duy nhất vào tổng thống Volodymyr Zelensky. 

Thủ tướng Anh khẳng định quyết tâm yểm trợ Ukraine

Thủ tướng Anh, Rishi Sunak hôm 19/11/2022 dành chuyến xuất ngoại đầu tiên đến Kiev. Ông cam kết tăng viện trợ vũ khí cho Ukraine, đặc biệt là giúp Kiev "tăng cường khả năng phòng không". Tương tự như hai người tiền nhiệm là Boris Johnson và Liz Truss, ông Sunak đã nhắc lại Luân Đôn luôn sát cánh với Kiev cho đến khi nào "hòa bình và an ninh được vãn hồi tại Ukraine". Thủ tướng Sunak thông báo thêm một khoản viện trợ nhân đạo 16 triệu bảng Anh và 50 triệu viện trợ quân sự cho Ukraine. Thông cáo của phủ thủ tướng Anh nói rõ, trong đó bao gồm 125 hệ thống đại bác phòng không và nhiều phương tiện kỹ thuật, như radar, thiết bị điện tử chống drone nhằm đánh chặn drone của Iran do Moskva sử dụng.

Chiều nay (20/11), bộ trưởng Quốc phòng New Zealand, Peeni Henare đến Kiev. Wellington mạnh mẽ lên án Nga "bất hợp pháp" xâm lược Ukraine. New Zealand gửi nhân viên quân sự sang Anh Quốc đóng góp với Luân Đôn trong công tác đào tạo cho các quân nhân Ukraine và đã viện trợ cho Ukraine hơn 37 triệu đô la để đối mặt với chiến tranh.

Thanh Hà

Nguồn : RFI, 20/11/2022

Ở thế thượng phong hậu Kherson, chiến thắng trong tầm tay Ukraine ?

Sau khi giải phóng Kherson, Ukraine đang trên đà tiến, quân Nga trong tình trạng thảm hại. Phương Tây cần giúp thêm đạn dược cho Kiev, không để cho Moskva có thời gian lấy lại sức. Nhưng các đồng minh vừa không muốn chạm đến giới hạn trở thành bên tham chiến, lại vừa lo Nga mạnh lên sẽ lật ngược thế cờ. Hậu Kherson sẽ là gì ? Ba hướng tiến được dự báo, và ba kịch bản được đưa ra cho năm 2023.

Đoàn xe tăng và xe quân sự Ukraine trên một con đường ở Kherson, trong lúc Nga tiếp tục các cuộc oanh kích sau khi rút khỏi thành phố. Ảnh chụp ngày 18/11/2022. Reuters -–Stringer

Sau chiến thắng Kherson, Ukraine sẽ tấn công những nơi nào ?

L'Express đặt câu hỏi "Sau khi giải phóng Kherson, quân đội của Kiev sẽ còn tiến đến đâu ?". Rất nhiều ngày sau khi quân Nga đã rút đi hôm 11/11, cư dân Kherson tiếp tục tập hợp tại quảng trường Tự Do, phất những lá cờ màu xanh vàng mừng chiến thắng. Ukraine mong có được những cảnh vui tươi như vậy trong những tháng tới, sau khi đã giành lại được hơn phân nửa số diện tích bị chiếm từ sau ngày 24/02.

Trong bài phát biểu trước G20, tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định sẽ tiếp tục tiến công để ngăn trở Nga "tăng cường lực lượng". Cựu tướng Úc Mick Ryan nhận xét "Ukraine đang ngon trớn, ở thế chủ động và không muốn lãng phí. Tôi nghĩ rằng sắp tới sẽ có những cuộc tấn công. Mùa đông làm chậm lại chiến dịch, nhưng không ngăn được họ".

Khả năng vượt sông Dniepr khó thể diễn ra : sông rộng, những chiếc cầu đã bị phá, đạn pháo Nga từ bên kia sông. Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh, quân đội Ukraine có thể tăng cường kiểm soát hữu ngạn, để lại đủ lực lượng để ngăn quân Nga đồng thời điều quân cho các mặt trận khác. Sau Kherson, Ukraine có ba hướng để nhắm đến : Donetsk, Lugansk và Zaporijia.

Cựu đại tá thủy quân lục chiến Pháp Michel Goya cho rằng hướng Donetsk rất khó khăn vì Nga đã củng cố từ 2014. Tại Lugansk tuy cũng không dễ dàng nhưng nếu chiếm được thành phố Statove, sẽ mở được hướng này. Ukraine cũng có thể nỗ lực hơn về phía Melitopol ở Zaporijia, vùng đất có địa hình bằng phẳng thuận lợi, chưa có cuộc tấn công lớn nào từ tháng Ba.

Kiev đang thắng thế trước quân Nga

Về phía Nga có thể tập trung cho Bakhmut. Andry Zagorodniuk, cựu bộ trưởng quốc phòng Ukraine cho rằng "Chỉ có lời hứa về một thắng lợi ở miền đông mới giúp tướng Surovikin thuyết phục được Putin cho rút quân khỏi Kherson. Ukraine phải chuẩn bị cho sự leo thang ở miền đông trong những tuần lễ tới". Theo Michel Goya, đợt đầu tiên Moskva sẽ điều ngay 100.000 tân binh tới giữ chân Ukraine và làm dê tế thần, trong khi 200.000 lính động viên còn lại được huấn luyện và trang bị. 

Ông nói với L’Express : "Nga hy vọng nhờ đó sẽ tăng thêm sức mạnh, nhưng cần có cơ sở hạ tầng vững chắc, và tôi không tin vào điều này". Ông Goya nhận thấy từ tháng 8 Ukraine đã có nhiều đơn vị tác chiến hơn Nga và giỏi hơn về chiến thuật. "Thêm hai chiến thắng nữa trong mùa đông sẽ làm chấn động quân đội Nga, những thắng lợi tiếp theo vào mùa xuân có thể dẫn đến chế độ Moskva sụp đổ, như Đức năm 1918". Ngày càng thiếu tự tin, Nga bắt đầu đào công sự dọc theo các tuyến hướng về Crimea.

The Economist nhấn mạnh "Ukraine đang trong đà tiến sau Kherson, và đang cần đạn dược". Phương Tây nên giúp Kiev chiến đấu, không để cho Nga có thời gian lấy lại sức. Việc giải phóng Kherson chưa thể kết thúc cuộc chiến, Nga vẫn chiếm 70% diện tích tỉnh này ở bên kia sông Dniepr, chưa kể những phần lãnh thổ ở Zaporijia láng giềng cũng như Donetsk và Lugansk ở miền đông. Nhưng theo tổng thống Zelensky trên đường phố Kherson vừa sạch bóng quân địch, đây là "khởi đầu của hồi kết".

Tuần báo cho rằng quân đội Nga đang ở trong tình trạng thảm hại, thiếu đạn pháo nghiêm trọng, chẳng hạn trong kho chỉ còn 120 hỏa tiễn Iskander, theo tình báo Ukraine. Hồi tháng 3, mọi nhà phân tích giàu kinh nghiệm đều có thể chế giễu khi có ai nói rằng tám tháng sau, Ukraine vẫn đứng vững, rằng quân đội nước này loại ra khỏi vòng chiến 80.000 lính Nga, soái hạm Nga sẽ chìm xuống đáy Hắc Hải và không Ukraine vẫn hoạt động. Kiev đã vượt quá mọi sự chờ đợi và đang trên đà chiến thắng.

Thế lưỡng nan của phương Tây

Le Figaro cuối tuần cũng nhận định lực lượng của tổng thống Volodymyr Zelensky đang thắng Nga trên chiến trường, nhưng cần có thêm sự hỗ trợ của phương Tây. Chiến tranh kể cả ủy nhiệm ẩn chứa nhiều rủi ro. Từ khi khởi đầu cuộc xâm lăng, phương Tây luôn cố gắng không vượt qua giới hạn trở thành bên tham chiến, chỉ giúp để Kiev không sụp đổ và trừng phạt Moskva.

Nhưng nay quân đội Ukraine ở thế thượng phong, chiến thắng dường như không còn xa. Crimea sắp tới nằm trong tầm pháo của Ukraine, trong khi đối với Moskva, bán đảo này hết sức quan trọng. Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Lloyd Austin bối rối cho rằng vấn đề Crimea "do lãnh đạo Ukraine cân nhắc và quyết định".

Không thể áp đặt Ukraine phải đàm phán hay định ra các lằn ranh đỏ, khả năng duy nhất là "bày tỏ quan ngại" về nguy cơ leo thang. Phương Tây trong thế lưỡng nan. Kiev đang quá hăng hái, nếu giảm viện trợ để làm chậm lại, sẽ đối mặt với nguy cơ Nga phản công. Còn nếu Ukraine bại trận, cũng sẽ là thất bại của phương Tây, Putin ca khúc khải hoàn trước thế giới dân chủ. Một điều không thể chấp nhận được.

Theo tướng Milley, tổng tham mưu trưởng Mỹ, về quân sự Ukraine có thể đuổi được quân Nga trên toàn lãnh thổ và về chính trị, thời điểm đàm phán trên thế mạnh có thể đến sớm hơn với Kiev. Những lời khuyên nên hòa dịu khó thể được lắng nghe tại Ukraine, nơi người dân phải khóc thương những người đã thiệt mạng trong cuộc chiến. Tại Moskva cũng vậy, Vladimir Putin vẫn ngoan cố tiếp tục chiến tranh. Hòa bình không thể kết thúc bằng ủy nhiệm.

Ba kịch bản cho chiến trường Ukraine năm 2023

The Economist đưa ra ba khả năng cho năm tới. Kịch bản thứ nhất : Nga giành phần thắng vào phút chót. Quân Nga giữ được những chiến tuyến trong mùa đông, đồng thời lập ra các tiểu đoàn mới từ những tân binh được bổ sung. Trong khi đó đảng Cộng hòa chặn những gói quân viện mới cho Ukraine, viện trợ từ Châu Âu gần cạn. Kỹ nghệ quốc phòng Nga thiếu chip bán dẫn và phụ tùng chuyên biệt, nhưng sản xuất đủ xe bọc thép và các loại pháo căn bản để trang bị.

Đến mùa xuân các đơn vị mới của Nga bắt đầu tấn công, đẩy lùi lực lượng Ukraine đã mệt mỏi sau nhiều tháng chiến đấu, drone Iran tiếp tục tiêu hủy cơ sở hạ tầng của Ukraine. Ukraine đành rút lui vào mùa hè. Nga chiếm Kryvyi Rih, thành phố công nghiệp quan trọng ở bắc Kherson ; chiếm Sloviansk, Kramatorsk ở Donetsk. Phương Tây thúc giục Kiev chấp nhận ngưng bắn, tổng thống Zelensky đành chấp nhận. Trong những tháng, những năm sau đó, Nga ra sức tái vũ trang để đánh Ukraine lần nữa.

Kịch bản thứ hai nhiều khả năng diễn ra hơn : Ngõ cụt ! Nga huy động hàng trăm ngàn thanh niên, nhưng họ không thể chiến đấu hiệu quả. Tất cả những người huấn luyện đều phải ra trận, những binh sĩ dày dạn đều đã chết hay đang ở chiến trường. Tân binh được xếp vào những đơn vị bộ binh không có xe bọc thép và không thể chuyển sang tấn công, nhưng có thể đào hào cố thủ. Tại Kherson, dòng sông Dniepr chận đường khiến Ukraine tiến chậm, mỗi kilomet lãnh thổ tái chiếm đều phải trả giá đắt.

Không thắng nổi trên chiến địa, Vladimir Putin cố gắng kéo dài để kinh tế Ukraine suy sụp, đánh vào cơ sở hạ tầng dân sự nhằm làm người dân hoang mang và các đối tác nản chí. Châu Âu không kiếm đủ khí đốt dự trữ cho năm 2023, khiến phải cúp điện luân phiên trong mùa đông. Putin muốn dằng dai cho đến 2024, hy vọng Donald Trump chiếm lại Nhà Trắng và ngưng hỗ trợ Kiev. Nhưng như vậy ông đánh cược với dư luận Nga đang phản đối chiến tranh, kinh tế ảm đạm.

Kịch bản thứ ba tươi sáng hơn cho Ukraine, nhưng có lẽ cũng nguy hiểm hơn. Kiev giữ nguyên đà tiến, giáng những đòn nặng nề lên quân Nga rồi hướng Himars vào Crimea lần đầu tiên. Mặt trận Nga ở Lugansk bị vỡ, Ukraine tái chiếm Severodonetsk rồi nhanh chóng tiến sang miền đông. Số tử trận phía Nga tăng cao, lính mới từ chối chiến đấu. Phương Tây nhanh chóng cung cấp thêm nhiều hệ thống phòng không, làm giảm tác động chiến thuật khủng bố của Nga.

Đến mùa xuân, tổng thống Zelensky ra lệnh mở mặt trận mới ở Zaporijia. Năm lữ đoàn xuyên thủng phòng tuyến Nga, cắt đứt chiếc cầu sang Crimea, bao vây Mariupol vào mùa hè. Ukraine chuyển các giàn Himars sang miền nam, nhắm vào các cảng, căn cứ và kho hậu cần của quân Nga, đe dọa tiến vào Crimea. Putin ra tối hậu thư : hoặc ngưng lại hoặc sẽ dùng vũ khí nguyên tử. Chiến thắng trong tầm tay, nhưng cũng bao hàm nguy cơ.

Thủ lãnh Wagner : Từ đầu bếp thành tỉ phú nhờ Putin ưu ái

Cũng liên quan đến Nga, L'Express quan tâm đến việc "Prigozhin, thủ lãnh Wagner ra khỏi bóng tối". Bài viết mở đầu bằng câu trả lời của Yevgeny Prigozhin khi một nhà báo hỏi tại sao Wagner chiêu mộ quân từ các trại giam : "Hoặc là tù nhân, hoặc là con cháu các vị !". Câu nói biểu lộ sự hung hăng, hầu như dọa nạt của ông ta, thản nhiên đến trơ tráo về một sự việc bất hợp pháp. Đáng ngạc nhiên là Prigozhin không còn chối cãi mối quan hệ với công ty lính đánh thuê.

Vài ngày sau, ông ta còn đi xa hơn khi công khai nhìn nhận đã thành lập Wagner năm 2014, khi Nga can thiệp vào Donbass. Chỉ trong vài tuần lễ, Yevgeny Prigozhin đã bước ra ngoài ánh sáng để chứng tỏ mình là ngôi sao đang lên trong hệ thống Putin. Một sự trả thù của con người từng ngồi tù 9 năm trong thời Liên Xô vì tội trộm cắp, băng đảng và "xúi giục người vị thành niên bán dâm", trước khi lao vào làm ăn trong thập niên 90 và trở thành sở hữu chủ nhiều nhà hàng sang trọng.

Năm 2001, Vladimir Putin ăn trưa cùng với tổng thống Pháp Jacques Chirac trong một nhà hàng của Prigozhin, ông ta đích thân phục vụ và làm hài lòng tổng thống Nga. Đó là khởi đầu cho sự thăng tiến của Yevgeny Prigozhin. Công ty bếp ăn tập thể Concord Catering của ông nhận được nhiều trăm triệu rúp từ công quỹ để cung cấp bữa ăn cho các trường học và các bộ, rồi toàn quân đội. "Đầu bếp của Putin" trở thành tỉ phú, nhưng cũng thành mục tiêu điều tra của nhà đối lập Alexei Navalny. Vào thời đó Prigozhin muốn đứng sau cánh gà, tuy nhiên những hoạt động mới do Kremlin giao phó khiến ông ta dần lộ mặt.

Chủ công ty lính đánh thuê tìm kiếm tiền hay quyền lực ?

Bóp méo thông tin và đánh thuê là hai mặt của đế chế Prigozhin, trở thành cánh tay vũ trang ở những nơi Nga không muốn chính thức hiện diện, từ Trung Phi đến Syria, Libya và Donbass. Cuộc xâm lăng Ukraine đã dẫn đến sự thay đổi tầm vóc. Quân Wagner cố sống cố chết để chiếm bằng được Bakhmut nhằm gây tiếng vang. Theo nhà sử học Nicolai Mitrokhine, Wagner có từ 5.000 đến 10.000 quân trên chiến trường Ukraine, được trang bị xe tăng, pháo, trực thăng, thậm chí máy bay riêng, tóm lại là một quân đội tư nhân thực sự.

Prigozhin luôn xuất hiện với ba chiếc mề-đay trên ngực : huy chương Anh hùng Liên bang Nga, Anh hùng Cộng hòa Donetsk và Lugansk. Doanh nhân 61 tuổi không có danh khoản trên Twitter, Facebook… nhưng các tuyên bố của ông ta đầy khắp mạng xã hội nhờ mạng lưới truyền thông của ông và nhất là hàng mấy trăm tài khoản Nga, mô tả Prigozhin như chỉ huy quân sự duy nhất có tài. Sự thô bạo khiến ông ta nổi tiếng trong giới dân tộc chủ nghĩa cực đoan. Nhà chính trị học Nga Andrey Pertsev thắc mắc, tham vọng của ông ta là gì, kiếm nhiều tiền hơn hay được trở thành nhân vật quan trọng ?

Nhiều nguồn tin cho biết "Đầu bếp của Putin" không nằm trong vòng thân tín nhất của ông chủ điện Kremlin, chỉ là người thừa hành chứ không phải bạn bè. Trong môi trường "siloviki", những nhân vật xuất thân từ quân đội, công an, tình báo không ưa thái độ ngông nghênh, cách nói năng kiểu xã hội đen của ông ta. Còn về "hậu Putin" ? Prigozhin đừng hòng mơ tới quyền lực, giới tinh hoa không bao giờ bầu cho ông. Nhưng ngược lại ông ta là đồng minh nặng ký của các ứng cử viên kế nhiệm như Dimitri Medvedev hay chủ tịch đảng cầm quyền Andrei Tourchak.

Tác giả nhật ký ZOV : Tham nhũng bào mòn quân đội Nga

Nhắc đến Prigozhin trong cuộc trả lời phỏng vấn L'Express, Pavel Filatiev, người lính dù Nga tác giả cuốn nhật ký ZOV  đang tị nạn chính trị tại Pháp, nói về nạn tham nhũng trong quân đội Nga.

Tham nhũng có ở mọi cấp, nhưng ở tầm mức của mình, Filatiev chỉ đưa ra vài ví dụ. Chẳng hạn ở căng-tin, người lính được nhận cơm nguội với phân nửa suất xúc-xích, vì phân nửa kia đã bị lấy cắp : Việc cung cấp bữa ăn cho quân đội do công ty của Yevgeny Prigozhin phụ trách. Quân phục cũng vậy, không bao giờ tìm được đúng kích cỡ, và chất lượng rất tồi. Thế nên lính hợp đồng phải tự mua cho phù hợp. Xe cộ hay hư hỏng nhưng thiếu phụ tùng, cũng người lính tự lo để có thể sống sót.

Với tư cách công dân, anh cho rằng cần một quân đội mạnh, chuyên nghiệp để bảo vệ người dân, bảo vệ đất nước chứ không phải để đi xâm lăng nước khác. Cuộc chiến với Ukraine là vô nghĩa : tại sao phải làm như vậy trong khi Nga còn vô số vùng đất chưa khai thác hết ? Theo Pavel Filatiev, đúng ra quân đội Nga cần chuẩn bị cho một cuộc xung đột với Trung Quốc. Cuốn sách của anh kêu gọi chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine, hướng đến không chỉ người Nga mà với tất cả, vì ngay tại phương Tây cũng có những người ủng hộ Putin.

Giải Nobel Hòa bình Matviichuk : Putin vinh danh tội phạm chiến tranh ở Kremlin !

Cũng trên L’Express, giải Nobel Hòa bình Oleksandra Matviichuk nhấn mạnh, các tội ác chiến tranh đang được Vladimir Putin cổ vũ. Luật sư nhân quyền cùng với những cộng sự thuộc Trung tâm vì Dân chủ (CLC) từ 2014 thu thập bằng chứng tội phạm chiến tranh của Nga ở Ukraine từ sau vụ chiếm đóng Crimea và xúi giục ly khai ở Donbass. Trong nhiều năm qua, công việc tỉ mỉ này không được ai chú ý, cứ như tiếng kêu giữa sa mạc. Cho đến khi tổ chức phi chính phủ đặt ở Kiev được nhận giải Nobel Hòa bình 2022 cùng với nhà đấu tranh Ales Bialiatski (Belarus) và tổ chức Memorial (Nga).

Bài phỏng vấn dài không dành cho những người yếu tim, một số ví dụ về tra tấn rùng rợn được kể lại trong hàng ngàn câu chuyện đã được ghi nhận. Tại Bucha, nhiều nhà báo và người sống sót đã chứng kiến những xác thường dân trên đường phố, trong những khu vườn, những phòng tra tấn, hố chôn tập thể…Thế giới văn minh bị sốc. Thế nhưng Putin lại phân phát huy chương cho các đơn vị đóng ở Bucha, chẳng khác nào khuyến khích binh sĩ tra tấn, hãm hiếp, giết người.

Theo bà Matviichuk, Putin và đồng bọn không hề có ý niệm về tôn trọng phẩm giá con người. Ngay cả trong thời chiến, cũng không thể hãm hiếp phụ nữ đang mang thai, nhảy lên ngực một ông già đạp cho chết hẳn, rút móng tay người tù…như những bằng chứng mà CLC có được. Cuộc chiến ở Ukraine không phải là giữa hai Nhà nước mà là hai hệ thống độc tài và dân chủ. Không thể có thái độ trung lập trước nỗi đau của con người, vi phạm nhân quyền, tội ác chiến tranh. Những ai nói mình trung dung chỉ là những người vô cảm.

Cộng đồng người Nga tị nạn tại Gruzia, nước từng bị Moskva xâm lăng

Về những người Nga chạy trốn chiến tranh, Courrier International dịch bài viết của trang OKO ở Ba Lan cho biết tại Gruzia, một cộng đồng Nga mới ở thủ đô Tbilissi gây lo ngại cho người dân địa phương, vì Nga từng xâm lăng nước này. Đối với người Nga, đây là nơi thích hợp để sống vì an toàn, ở một năm không cần xin visa, có thể làm việc, mở tài khoản ở ngân hàng và lập công ty, giá sinh hoạt lại rẻ. Nhiều câu lạc bộ, quán xá dành cho người Nga xuất hiện ở Tbilissi. Một nữ nhà báo Gruzia đi nhầm vào một trong những quán cà phê loại này, người phục vụ không hiểu tiếng địa phương lẫn tiếng Anh khiến bà bất bình vì không sử dụng được ngôn ngữ nước mình ngay trên đất Gruzia.

Từ 01/03 đến 01/08 người Nga đã mở 45.000 tài khoản ngân hàng và nhận được 187 triệu đô la, mua 3.000 căn nhà ở đất nước nhỏ bé Gruzia. Tất nhiên là có những phản kháng. Câu lạc bộ nổi tiếng Basiani không cho người Nga vào, bar Deda Ena buộc đánh dấu vào một tờ khai gồm 8 điểm như : không bầu cho Putin, lên án cuộc chiến tranh ở Ukraine… và câu cuối cùng là "Slava Ukraini !" (Vinh quang cho Ukraine !).

World Cup ở Qatar, tình báo, tiền ảo : Tựa chính các tuần báo

Là nơi sắp diễn ra Cúp bóng đá thế giới, Qatar chiếm trang nhất hai tuần báo Pháp kỳ này. Courrier International chạy tựa "Qatar, hiệu ứng boomerang". Có thể nói đây là một trong những World Cup bị chỉ trích nhiều nhất trong lịch sử, sau Achentina 1978. L'Obs nói về Qatar với "những đồng đô la từ dầu lửa, thiệt hại môi trường, nô lệ thời hiện đại...". Hồi năm 2010 khi FIFA trao quyền tổ chức cho Qatar, ý thức về khủng hoảng khí hậu chưa cao, và những vụ vi phạm nhân quyền không thể cản trở "soft power" ngày càng lớn của đất nước vùng Vịnh. Mười hai năm sau, trước khi hồi còi khai mạc thổi lên ở Doha ngày 20/11, rất nhiều tiếng nói phê phán cuộc tranh tài trong sa mạc, ở những sân vận động trang bị điều hòa tối đa, với cái giá hàng ngàn sinh mạng lao động nhập cư. Nhưng vương quốc Hồi giáo đã đầu tư trên 200 tỉ đô la cho sự kiện, đã có hoạt động truyền thông rất thành công.

L'Express đặt vấn đề "Chiến tranh bí mật, Nga, CIA... tình báo Pháp liệu có xứng tầm", trước mối đe dọa đánh cắp bí mật kinh tế, tin tặc, thánh chiến, gián điệp Nga và Trung Quốc ? Le Point quan tâm đến việc tổng thống Pháp Emmanuel Macron tìm cách cứu vãn nhiệm kỳ bằng cách liên minh với cánh hữu. The Economist đưa tít lớn "Tiền ảo lao dốc". Phải chăng đây sẽ là hồi kết của tiền điện tử ? Việc FTX phá sản là thảm họa cho uy tín và tham vọng của đồng tiền kỹ thuật số.

Thụy My

Một nửa các nhà máy điện Ukraine bị hư hại, Kiev cầu viện Liên Âu

Thanh Hà, RFI, 19/11/2022

Tiếp phó chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, Valdis Dombrovski tại Kiev hôm 18/11/2022, thủ tướng Ukraine Denys Chmygal cho biết gần một nửa số cơ sở điện lực Ukraine bị hư hại sau các đợt oanh kích của Nga từ tháng 10 tới nay. Kiev kêu gọi Liên Hiệp Châu Âu trợ cấp thêm cho Ukraine để đối phó với tình hình.

Một số cơ sở năng lượng trọng yếu của Ukraine trúng không kích khiến nước này bị thiếu điện nghiêm trọng (Ảnh : AP).

Theo lời tổng thống Volodymyr Zelensky "10 triệu người Ukraine" không có điện để sưởi, nhiều nhà máy điện "không còn hoạt động".

Vào lúc phó chủ tịch Ủy Ban Châu Âu đến Kiev thị sát tình hình thì tại Bruxelles, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, bà Ursula von der Leyen, cho biết Liên Âu cùng với các đối tác "nghiên cứu khả năng ban hành các biện phát trừng phạt mới nhắm vào Iran". Tehran bị cáo buộc cung cấp cho Moskva các drone, công cụ để quân đội Nga tấn công vào những cơ sở hạ tầng dân sự của Ukraine, chủ yếu là các nhà máy điện.

Liên quan đến viễn cảnh Nga và Ukraine tạm ngừng giao tranh, tổng thống Zelensky xua tan mọi ý tưởng về một đợt hưu chiến, dù ngắn ngày. Phát biểu trong khuôn khổ một diễn đàn an ninh tổ chức tại Halifax, Canada, hôm 18/11/2022, Volodymyr Zelensky nhấn mạnh : "Hòa bình chỉ có thể trở thành thực sự, vững bền, một khi diệt trừ được sự hung hăng của Nga". Kiev cho rằng mọi đề nghị hưu chiến chỉ là kế hoãn binh để quân Nga phục hồi sức lực.

Trước đó, Nhà Trắng nhắc lại, "chỉ có một mình tổng thống Ukraine" có thể quyết định đàm phán với Nga hay không, hòng vãn hồi hòa bình. Washington bác bỏ mọi hàm ý cho rằng Mỹ đang gây sức ép để buộc chính quyền Zelensky đối thoại với Nga. Những cáo buộc này đã dấy lên sau khi tư lệnh Mỹ, tướng Mark Milley, đã hai lần nhấn mạnh rằng những chiến thắng của quân đội Ukraine trên trận địa từ tháng 9 tới nay là "cơ hội" khởi động đàm phán, nhằm tìm kiếm một giải pháp chính trị cho cuộc xung đột tại Ukraine.

Nga và Ukraine cùng bị cáo buộc đối xử vô nhân đạo

Cũng liên quan đến chiến tranh Ukraine, theo nghiên cứu của đạo học Yale, Hoa Kỳ, được công bố hôm 18/11, hơn một trăm công dân Ukraine bị quân Nga bắt giữ và đã "mất tích" tại Kherson. Nhóm nghiên cứu Conflict Observatory của trường đại học Mỹ, Yale nêu bật trường hợp của 226 người bị giam giữ và đã "mất tích" ở Kherson ; hơn một trăm người vẫn chưa được trả tự do và hiện không ai biết số phận của họ ra sao từ khi quân Nga rút khỏi thành phố này hôm 11/11/2022. Một phần tư trong số đó bị tra tấn, 4 người tử vong.

Về phía Nga, Bộ Quốc phòng hôm qua tố cáo Ukraine đã sát hại thô bạo hơn một chục lính Nga đào ngũ. Moskva coi đây là một "tội ác chiến tranh". Cáo buộc này được đưa ra vào lúc trên các mạng xã đang rộ lên 2 đoạn video với hình ảnh lính Nga bị bắn chết. Hãng tin Pháp AFP nói rõ các đoạn video khoảng 30 giây này do Nga cung cấp. Theo Hội đồng nhân quyền, trực thuộc điện Kremlin, các vụ sát hại nói trên dường như đã diễn ra tại Makiivka, trong vùng Donetsk, miền đông Ukraine. Nga yêu cầu cộng đồng quốc tế cho mở điều tra và đòi tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, phải "trả lời" về những hành vi "tra tấn và sát hại tù binh Nga".

Thanh Hà

***********************

Nga tiếp tục bắn tên lửa vào hạ tầng cơ sở Ukraine, hơn 10 triệu dân mất điện

Minh Anh, RFI, 18/11/2022

Quân đội Nga hôm 17/11/2022, tiếp tục chiến dịch bắn tên lửa vào các cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine. Hậu quả là hơn 10 triệu dân Ukraine bị mất điện vào lúc tuyết bắt đầu rơi, nhiệt độ trong những ngày tới được dự báo có thể xuống đến -10°C. 

Lực lượng cứu hỏa Ukraine dập lửa tại một cơ sở sản xuất điện (Ảnh : AFP)

Trong buổi phát biểu truyền hình thường nhật, tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky xác nhận, hơn 10 triệu người dân trong cảnh mất điện, nhất là tại vùng Kiev. Ông lên án "một cuộc tấn công khủng bố khác của Nga" khi biến các cơ sở dân sự là mục tiêu chính. Theo ông, "Nga mở cuộc chiến đánh vào hệ thống điện và sưởi dành cho người dân bằng cách cho nổ tung các nhà máy điện và nhiều cơ sở hạ tầng năng lượng khác". 

Điện Kremlin đáp lại rằng những thống khổ mà người dân Ukraine đang hứng chịu là do chính quyền Kiev từ chối đàm phán. Phát ngôn viên điện Kremlin, Dmitri Peskov tuyên bố : "Đây chính là hệ quả của việc thiếu thiện chí giải quyết vấn đề từ phía Ukraine, để khởi động đàm phán, từ chối tìm kiếm một điểm đồng thuận".

Theo AFP, những đợt oanh kích mới này diễn ra vào lúc tuyết bắt đầu rơi từ ngày hôm qua. Thống đốc vùng Kiev Oleksii Kouleba hôm thứ Tư 16/11, cảnh báo những tuần tới sẽ "khó khăn", nhiệt độ ngoài trời có thể xuống đến -10°C, trong khi đó, nhà máy điện quốc gia Ukrenergo thông báo kéo dài tình trạng cắt điện. Nguyên nhân là "trời lạnh đột ngột, mức tiêu thụ điện tăng đột biến", khiến cho tình trạng mạng lưới điện, vốn dĩ đã khó khăn, thêm phần phức tạp. 

Minh Anh

**************************

Kiev cáo buộc Nga bắn khoảng 100 tên lửa, phá hủy lưới điện của Ukraine

Chi Phương, RFI, 17/11/2022

Không quân Ukraine cáo buộc Nga đã bắn gần 100 tên lửa vào Ukraine hôm 16/11/2022. Nhiều cơ sở hạ tầng năng lượng thiết yếu của nước này đã bị hư hại. Hàng triệu người Ukraine bị mất điện.

Một nhà máy phát điện bị trúng tên lửa của Nga, Kiev, Ukraine, ngày 15/11/2022. Reuters - Stringer

Theo AFP, cuộc tấn công đã khiến ít nhất một người thiệt mạng. Thị trưởng Kiev cho biết hai tòa nhà dân sự bị hư hại và hơn một nửa cư dân thủ đô tối qua không có điện. Theo phó văn phòng tổng thống Ukraine, Kyrulo Tymochenko, khoảng 7 triệu người trên khắp Ukraine bị cắt điện. Tình trạng này cũng xảy ra ở Moldova, giáp biên giới Ukraine. Ngoại trưởng Moldova, Nicu Popescu, viết trên Twitter : "Mỗi quả bom rơi xuống Ukraine đều ảnh hưởng đến Moldova và nhân dân chúng tôi".

Phát biểu trên truyền hình Ukraine tối qua, phát ngôn viên lực lượng không quân Ukraine, Iouri Ignat, cho biết "khoảng 100 tên lửa được phóng đi từ biển Caspi, vùng Rostiv của Nga và từ biển Đen". Trên mạng xã hội, chính quyền nhiều thành phố như Lviv, Kharkiv, Odessa hay Krementchouk … lần lượt thông báo tình hình thiệt hại sau vụ tấn công.

Hãng tin Reuters trích dẫn nhận định của tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tối hôm qua, tố cáo Nga biết họ đang làm gì vì đã tính toán về những hậu quả. Ông Zelensky cũng cáo buộc Nga đã bắn tên lửa sang Ba Lan, khu vực gần biên giới Ba Lan - Ukraine, khiến hai người thiệt mạng : "Bắn tên lửa vào lãnh thổ NATO, những tên lửa của Nga tấn công vào an ninh chung. Đây là một sự leo thang mạnh và chúng ta cần phải hành động".

Chi Phương

Yevgeny Prigozhin : Từ "bếp trưởng" đến "đồ tể" và ý đồ hậu Putin

Trang nhất của các nhật báo Pháp ra ngày 18/11/2022 chú ý đến thời sự Pháp. Le Monde đề cập đến khủng hoảng năng lượng và vấn đề trợ giá năng lượng. Les Echos phỏng vấn thủ tướng Borne về "năng lượng, đổi mới, sức mua".

Yevgeny Prigozhin, chủ công ty lính đánh thuê Wagner bên cạnh tổng thống Nga Vladimir Putin năm 2011. AP - Misha Japaridze

Le Figaro phản ánh sự chán nản của người Pháp về phương tiện công cộng, vấn đề thiếu niên nhập cư trên tầu Ocean Viking cập cảng Pháp bỏ trốn. Libération lưu ý đến mảng văn hóa với loạt phim truyền hình dài tập nổi tiếng sắp kết thúc. Riêng La Croix đưa Giải Vô địch Bóng đá Thế giới Qatar 2022 đầy tranh cãi lên trang đầu.

Chiến sự tại Ukraine vắng bóng trên báo Pháp. Ngược lại, một nhân vật "diều hâu" Nga, thân cận của tổng thống Vladimir Putin được Le Monde phác họa rất chi tiết trong bài : "Tại Nga, tham vọng chính trị của ông chủ công ty Wagner". Yevgeny Prigozhin dường như sắp thành lập một phong trào bảo thủ, phục vụ cho những tham vọng của chính ông, sau thất bại dấn thân vào chính trường năm 2020.

Yevgeny Prigozhin : Bước ra ánh sáng

Ông chủ của công ty lính đánh thuê Wagner hội tụ đủ điều kiện để làm chính trị ở Nga : sự tán đồng của điện Kremlin, một đế chế truyền thông, tiền, khả năng khiêu khích, tính chính đáng nhờ can dự vào "chiến dịch quân sự đặc biệt" của tổng thống Putin tại Ukraine, uy tín về hiệu quả của lực lượng lính đánh thuê. Cửa ải cuối cùng phải vượt qua là "xuất đầu lộ diện", thoát khỏi hình ảnh "huyền bí" mà ông xây dựng trước đây khi luôn phủ nhận, thậm chí là kiện tội phỉ báng, sự tồn tại của công ty bán quân sự tư nhân Wagner, vì bị cấm ở Nga.

Cuộc chiến ở Ukraine thành bàn đạp đưa ông lên tuyến đầu. Hình ảnh một Yevgeny Prigozhin năng nổ, dấn thân, được đăng trên vô số trang web do ông kiểm soát : bước xuống từ máy bay trực thăng, tay cầm bản đồ chỉ huy, huy chương gắn đầy trên ngực. Tháng 09, ông nhận là người thành lập Wagner. Gần đây, ông tự hào nhận nhiều lần can thiệp vào bầu cử Mỹ. Từ năm 2014, Yevgeny Prigozhin và Concord, công ty chính của ông, nằm trong danh sách trừng phạt của Washington và Bruxelles.

"Bếp trưởng của Putin" - biệt danh xuất phát từ việc ông mở nhiều nhà hàng sang trọng ở Saint-Peterburg trong thập niên 1990 và những hợp đồng với Bộ Quốc phòng - trở nên nổi tiếng vì thường xuyên chỉ trích gay gắt bộ chỉ huy quân sự Nga, vẫn bị cáo buộc "nhu nhược" ở Ukraine. Nhờ vào liên minh tình thế với nhà lãnh đạo Chechenya Ramzan Kadyrov, ông chủ của Wagner đã loại được tướng Alexandr Lapin, bị quy trách nhiệm về thất bại thảm hại ở Kharkiv. Ngược lại, ông hoan nghênh quyết định rút quân khỏi Kherson là "có trách nhiệm", theo đúng những yêu cầu của điện Kremlin.

Quá khứ tù tội vì trộm cướp trở thành kinh nghiệm tuyển quân của ông chủ của Wagner vì theo ông, "tù nhân có ý thức cao hơn thành phần tinh hoa Nga". Trang Meduza cho rằng Yevgeny Prigozhin đang hướng đến nước Nga ở những địa phương nhỏ vì, vẫn theo ông, giới tinh hoa Nga "đã chọn tiện nghi hơn là điều tốt cho dân tộc", khi từ chối đưa con cháu ra chiến trường.

Củng cố quyền lực

Sự nghiệp của Yevgeny Prigozhin dựa trên sự pha trộn giữa việc công và tư, tung tin giả, hoạt động quân sự và cố vấn ở nước ngoài (Syria, Libya, Cộng hòa Trung Phi), hiện tìm cách mở rộng hoạt động ở Châu Âu và Hoa Kỳ, với việc thành lập những tổ chức phi chính phủ trá hình về bảo vệ nhân quyền và chống bạo lực cảnh sát.

Những dự án đó, ít nhiều bị điện Kremlin kiểm soát gián tiếp hoặc trực tiếp, đã giúp ông giầu có, ví dụ, ông kiểm soát dầu lửa ở Syria, kim cương ở Trung Phi, và không ngừng gia tăng ảnh hưởng trong chính quyền, kể cả tại Nga khi công khai chỉ trích thống đốc Saint-Peterburg Alexander Beglov, cáo buộc đối thủ này là "phản quốc". Ông chủ của Wagner cũng chuyển thông điệp cứng rắn khi quân của ông hành quyết dã man một người đào tẩu, được tuyển từ trại giam. Chuyện này không có gì mới vì theo Le Monde, tên của Prigozhin gắn với bạo lực, từ những đe dọa các nhà báo, đầu độc một nhà đối lập đến ám sát ba nhà báo Nga ở Trung Phi năm 2018.

Tham vọng hậu Putin

Vậy Prigozhin muốn gì ? Theo nhiều nhà chính trị học Nga, ông chủ của Wagner đang tìm chỗ đứng trong viễn cảnh hậu Putin. Ông Alfred Koch, một cựu thứ trưởng thời Boris Yeltsin, hiện sống lưu vong cho rằng "Prigozhin và Kadyrov (lãnh đạo Chechenya) là sức mạnh sẽ điều hành Nga thời hậu Putin. Và Putin chỉ sống, khỏe mạnh cho đến khi cặp bài trùng này cảm thấy mạnh hơn quân đội. Ngay khi thời điểm này tới, họ sẽ cầm ống hít và một chiếc khăn quàng (ý muốn nói đến vụ ám sát sa hoàng Paul năm 1801) và sẽ lập tức tới các căn hộ của Putin".

Dù dự đoán đó có nghiêm túc hay không, việc Yevgeny Prigozhin nổi như cồn đang khiến nội bộ quân đội Nga cay đắng, đó là chưa kể đến mối hận thù sâu sắc của nhiều nhân viên an ninh FSB và nỗi sợ ngày một lớn trong giới tinh hoa.

Tuy nhiên, Le Monde cho rằng những kiểu người cực đoan, như Prigozhin, vẫn tồn tại dưới thời ông Putin, để làm bình phong cho khuynh hướng "ôn hòa" của tổng thống.

NATO cần bảo vệ sườn đông sau vụ tên lửa rơi xuống Ba Lan

Vụ tên lửa do Nga sản xuất rơi xuống lãnh thổ Ba Lan nhưng có thể do Ukraine bắn, đã buộc NATO họp khẩn. Theo nhật báo Le Monde, "NATO : vấn đề bảo vệ sườn đông của Châu Âu lại được thảo luận".

Tổng thư kí NATO Jens Stoltenberg hoan nghênh "cách phối hợp bình tĩnh, chừng mực" giữa các nước thành viên. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra : Tại sao hệ thống phòng không của NATO lại không phát hiện được ? Theo ông Jens Stoltenberg, đó là vì tên lửa rơi xuống Ba Lan "không có đặc điểm của loại tên lửa tấn công", ý muốn nói đến tên lửa hành trình hoặc tên lửa đạn đạo. Tổng thư kí NATO cố tìm cách dập mọi tranh luận khi khẳng định rằng không phản ứng "không thể hiện gì về khả năng tự vệ của chúng ta trước những vụ tấn công có chủ ý nhắm vào lãnh thổ của NATO".

Phải nói rằng NATO đã "tăng cường đáng kể sự hiện diện ở sườn đông của Liên minh, đặc biệt là từ cuộc xâm lược Ukraine vào tháng 2, cùng với lực lượng bộ binh, và phải kể đến sức mạnh không quân và hải quân đáng kể". Từ 5.000 quân năm 2021, hiện giờ có đến 40.000 quân hoạt động cho NATO, đó là chưa kể đến quân Mỹ, hoạt động dưới sự chỉ huy trực tiếp của Washington.

Sau sự cố Ba Lan, ông Piotr Bura, phụ trách phòng nghiên cứu về Ba Lan của Trung tâm European Council on Foreign Relations, cho rằng "cách đáp trả của NATO là phải tăng cường phòng không ở Ba Lan và những nước trên tuyến đầu, để hạn chế những rủi ro tương tự, gây thiệt hại trong tương lai. NATO cần xem xét thảo luận về mở rộng phòng không để có thể phá hủy tên lửa của Nga trong không phận Ukraine khi những tên lửa này hướng đến biên giới NATO".

Dù hiện giờ, không một nước nào có ý định gửi thêm quân đến sườn đông, nhưng Bộ Quốc phòng Pháp cho rằng "NATO có thể quyết định tăng cường toàn bộ thế răn đe". Có nghĩa là nếu mối đe dọa gia tăng, lực lượng răn đe cũng sẽ được củng cố tương ứng.

Tập Cận Bình dàn dựng sự trở lại của Trung Quốc trên trường ngoại giao

Hai nhật báo Les Echos và Le Figaro chú ý đến sự trở lại của chủ tịch Trung Quốc trên trường quốc tế. Sau hơn 1.000 ngày "cách ly", ông Tập Cận Bình tham dự G20 ở Bali, sau đó là APEC ở Bangkok, liên tiếp gặp gỡ các nhà lãnh đạo nước ngoài. Ông tìm cách tái lập uy tín của chế độ, bị xói mòn vì các chính sách hung hăng và trấn an các nhà đầu tư.

Theo nhật báo Les Echos, ông "Tập Cận Bình dàn dựng sự trở lại của Trung Quốc trên trường quốc tế" với quyền lực được củng cố sau Đại hội đảng Cộng sản. "Giờ ông nắm toàn quyền kiểm soát và đã loại bỏ mọi sự phản kháng", theo nhận định của giáo sư Stephen Nagy, Đại học Công giáo ở Tokyo.

Cả một danh sách nhà lãnh đạo thế giới chờ gặp chủ tịch Trung Quốc. Nhà phân tích Richard McGregor của Viện Lowy nhận định "Kiểu sự kiện họp thượng đỉnh lớn như vậy là cơ hội lý tưởng vì cho phép liên tiếp các cuộc họp song phương trong thời gian ngắn". Đây cũng là cơ hội lý tưởng để tránh những chuyến công du, hiện còn quá nhạy cảm với công luận. Một chuyên gia của chính quyền Trung Quốc nêu ví dụ : "Hiện giờ không thể lên kế hoạch một chuyến công du Hoa Kỳ cho ông Tập Cận Bình hoặc một chuyến công du đến Nhật Bản. Vì thế, gặp nhau ở một nước thứ ba là rất tiện, như vẫn diễn ra vào thời Chiến tranh lạnh".

Trung Quốc quyết định tái kích hoạt những mối quan hệ ngoại giao vì đang rất cần. Giáo sư Stephen Nagy nhận định "nước này đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng niềm tin thực sự trên bình diện quốc tế" : chính sách Zero Covid hà khắc, ngoại giao "chiến lang" tấn công tất cả những ai dám chỉ trích chế độ, dùng vũ lực đe dọa Đài Loan…

Về kinh tế, vẫn theo giáo sư Nagy, "nền kinh tế Trung Quốc đang đối mặt với những thách thức thật sự về cơ cấu. Ông Tập phải đến truyền tải thông điệp trấn an. Nói rằng Trung Quốc vẫn là nơi ổn định để dự kiến đầu tư". Trong các cuộc họp song phương, phái đoàn Trung Quốc đã hứa hẹn nhiều dự án hợp tác, những thỏa thuận trao đổi thương mại mới. Đó là những liều thuốc từng giúp Trung Quốc tăng trưởng trong suốt 20 năm.

Nhật báo Le Figaro đưa ra nhận định : "Tập Cận Bình đánh cược vào thế tấn công ngoại giao" dù ông trấn an không có ý định "đặt lại vấn đề về trật tự thế giới". Sự tái xuất hiện này cho thấy sự điều chỉnh chiến thuật vào lúc Bắc Kinh thấy bất trắc về cuộc chiến của tổng thống Putin ở Ukraine và viễn cảnh suy thoái toàn cầu. Quá ngả về phía Nga gây tác động ngược đối với các nhà đầu tư, đang tìm cách tránh các lệnh trừng phạt của phương Tây nhắm vào Moskva, và bất an về tương lai của họ tại công xưởng thế giới bị đình trệ vì chính sách Zero Covid.

Mỹ : Đảng Cộng hòa, bị chia rẽ, nắm quyền kiểm soát Hạ Viện

Về thời sự Mỹ, sự kiện đảng Cộng hòa chiếm đa số ở Hạ Viện được hai báo Le Monde và Les Echos đề cập. Le Monde dùng những từ "đảng Cộng hòa bị chia rẽ", "chiến thắng mong manh, thêm vị đắng, mất thời gian và ít hào hứng". Với 218 ghế, đảng Cộng hòa sẽ chống Joe Biden trên nhiều mặt trận.

Trong giai đoạn chuyển tiếp, đảng Dân Chủ, hiện vẫn chiếm đa số, cố gắng thông qua nhiều đạo luật nhất có thể : Thứ Tư 16/11, một dự thảo luật về luật hôn nhân đồng giới và đa chủng tộc đã được Thượng Viện thông qua, với sự ủng hộ của 12 thượng nghị sĩ Cộng hòa, sau đó cũng nhanh chóng được thông qua ở Hạ Viện. Trong số những ưu tiên khác của đảng Dân Chủ, còn có nỗ lực tránh tính trạng hết ngân sách hoạt động "shutdown" vào ngày 16/12, nâng mức trận nợ, thêm gói viện trợ mới 37,3 tỉ đô la cho Ukraine, trong đó 21,7 tỉ đô la là viện trợ quân sự, và hoàn tất báo cáo của Ủy ban điều tra vụ tấn công đồi Capitol ngày 06/01/2021.

Nhật báo kinh tế Les Echos cũng đưa tin về "Đảng Cộng hòa kiểm soát Hạ Viện sau kỳ bầu cử giữa kỳ". Tuy nhiên, theo Les Echos, tổng thống Mỹ Joe Biden vẫn có thể dựa vào đa số của đảng Dân chủ ở Thượng Viện trong hai năm cuối nhiệm kỳ. Ông muốn thông qua nhiều đạo luật trước tháng 01/2023 khi những tân nghị sĩ chính thức nhậm chức.

Qatar 2022 : Cup vô địch bóng đá của mọi kỷ lục

"Một Cup Bóng đá Thế giới trị giá hơn 200 trỉ đô la" là chủ đề của Les Echos. Còn La Croix đưa trang nhất "Giải Vô địch về tranh cãi".

Les Echos nêu những con số kỷ lục cho một mùa Vô địch Bóng đá Thế giới : khoản chi phí khổng lồ (200 tỉ đô la, so với 11 tỉ của Nga năm 2018 hoặc 15 tỉ tại Brazil năm 2014), bị chỉ trích nhiều nhất, lần đầu tiên tổ chức vào cuối năm (từ 20/11 đến 18/12), nước chủ nhà rất nhỏ, trận khai mạc diễn ra tại sân vận động Al Bayt (60.000 chỗ), một trong số 7 sân vận động mới được xây trong những năm gần đây, trận chung kết diễn ra ở "thành phố tương lai" Lusail nằm giữa sa mạc và chưa hoàn thiện.

Đối trang nhất của La Croix, đó là "Giải Vô địch về tranh cãi". Bài xã luận "Kiệt sức" nêu những điều kiện xã hội tồi tệ liên quan đến cơ sở hạ tầng : nhiều sân vận động được lắp điều hòa giữa sa mạc. Giải vô địch diễn ra lệch so với thời gian thông thường cũng khiến các cầu thủ thiếu chuẩn bị vì vẫn đang thi đấu tại các giải vô địch quốc gia.

Thu Hằng

Hỏa tiễn rơi ở Ba Lan : NATO kềm chế, Putin tỏ ra vô trách nhiệm

Phương Tây và Nga đã tránh được cơn ác mộng xung đột lan rộng. Chính phủ Ba Lan và NATO tỏ ra kềm chế. Cho dù đó là hỏa tiễn Ukraine bắn chặn Nga, trách nhiệm cuối cùng vẫn thuộc về kẻ xâm lăng, đồng thời đặt lại vấn đề bảo vệ vùng trời Ukraine nói riêng và Châu Âu nói chung

Các nhà lãnh đạo phương Tây họp thượng đỉnh G20 tại Bali (Indonesia) ngày 16/11/2022 bàn bạc về vụ hỏa tiễn do Nga sản xuất rơi xuống Ba Lan. Reuters - BPA

Tựa chính của Les Echos hôm naynói về áp lực lên doanh nghiệp, La Croix về những xoay sở của người nghèo, Le Figaro đề cập đến chủ trương bảo hộ của Mỹ. Libération dùng nền đen cho trang nhất, với bức ảnh một phụ nữ cầm cây đèn cầy leo lét sau khung cửa, với dòng tít "Ukraine, nỗi sợ mùa đông".Le Monde chạy tựa "Hỏa tiễn rơi xuống Ba Lan, NATO căng thẳng".Các báo đều dành nhiều trang trong hoặc xã luận cho sự kiện này, tất cả đều có cùng nhận định : NATO đã tỏ ra kềm chế. 

Ba Lan xử sự bình tĩnh trước Putin vô trách nhiệm

Le Monde cho biết cụ thể : Lúc 15 giờ 40 ngày thứ Ba 15/11 tại làng Przewodow có 500 dân thuộc quận Hrubiezow, nằm cách biên giới Ukraine 6 cây số. Một xe máy cày đang chạy trên đồng bị một vật thể đánh trúng, các nhân chứng nghe thấy hai tiếng nổ, tạo ra một hố bề ngang 5 mét, sâu 2 mét, hai người nông dân 50 và 60 tuổi tử nạn. Le Figaro nhận xét, đó là cơn ác mộng của phương Tây kể từ đầu cuộc chiến : xung đột mở rộng trong trường hợp Nga tấn công vào một nước NATO, dù không cố ý đi nữa.

Xã luận của La Croix cho rằng lịch sử đầy những ví dụ chiến tranh nổ ra ngoài ý muốn của các bên nhưng sau đó đã lan rộng. Sự kiện vừa rồi cho thấy mối đe dọa lên toàn Châu Âu kể từ khi Nga xâm lăng Ukraine. Libération nhấn mạnh, lần đầu tiên cuộc chiến ảnh hưởng trực tiếp đến một thành viên NATO. Trong vòng vài tiếng đồng hồ mọi người đều lo ngại điều tệ hại nhất. Người ta chờ đợi phản ứng của các nhà lãnh đạo, đọc lại Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương, nhất là điều 4 và điều 5 xác định những nghĩa vụ trong trường hợp một thành viên bị tấn công.

Áp lực nhanh chóng giảm xuống. Sau Hoa Kỳ, đến lượt tổng thống Ba Lan tuyên bố "không có gì cho thấy đây là một cuộc tấn công cố tình". Giả thiết khả tín nhất là pháo phòng không của Ukraine. Kiev đòi hỏi đến tận nơi để điều tra, nhưng vì đang chiến tranh, sự kiện không quan trọng bằng cách nhìn nhận vấn đề. Theo xã luận của La Croix, điều chính yếu là NATO chọn lựa không leo thang, và đặc biệt chính phủ Ba Lan tỏ ra rất bình tĩnh. Thái độ này tương phản hẳn với một Vladimir Putin vô trách nhiệm. Lạc lối trong một chiến lược không có tương lai, một lần nữa ông ta đã chọn cách khủng bố, oanh tạc ồ ạt Ukraine.

Nghi vấn Ukraine bắn chặn hỏa tiễn Nga nhưng bị trượt mục tiêu

Tướng Michel ­Yakovleff, cựu phó tổng tham mưu trưởng bộ chỉ huy NATO nhận thấy sự kiện hỏa tiễn rơi xuống làng Przewodow làm mờ nhòa đi cuộc oanh kích khốc liệt mà Ukraine là nạn nhân. Theo nhà nghiên cứu Pierre Grasser của đại học Sorbonne, rất có thể đó là một hỏa tiễn địa-không 5V55 bắn đi từ giàn phóng S-300 ở căn cứ không quân Jytomyr tại Ukraine, để chặn một hỏa tiễn Nga đang bay về hướng biên giới Ba Lan. Hỏa tiễn địa-không này có thể đã bắn trượt mục tiêu, hay vượt khỏi sự kiểm soát của radar do mất tín hiệu, nên tiếp tục đường bay đến Ba Lan.

Sự cố này không phải là cá biệt. Nhiều hình ảnh lâu nay vẫn cho thấy các mảnh vỡ tên lửa trên khắp Ukraine, các hỏa tiễn và drone Nga bay lạc sang Moldova, các drone của cả hai bên tham chiến tìm thấy ở Romania, những hỏa tiễn rơi xuống Hắc Hải được Thổ Nhĩ Kỳ vớt lên.

Phòng không Ukraine chủ yếu dựa vào hệ thống S-300 thời Liên Xô cũ, các giàn phòng không tịch thu được của Nga, SA-8, SA/11 và hỏa tiễn Stinger của Mỹ. Chỉ riêng ngày thứ Ba hôm ấy, Kiev đã chặn được 73 hỏa tiễn hành trình trong số gần 100 tên lửa đánh vào 18 thành phố Ukraine, một đợt tấn công quy mô chưa từng thấy. Ông Pierre Grasser nhấn mạnh, S-300 vẫn giúp chặn được máy bay và tên lửa Nga, nhưng hỏa tiễn bắn ra không có cơ chế tự hủy nếu trượt mục tiêu. Vả lại Ukraine không có đủ đạn dược.

Nhóm tiếp xúc phụ trách điều phối quân viện cho Ukraine hôm qua đã họp lại tại căn cứ Mỹ ở Ramstein, Đức, có sự hiện diện của bộ trưởng quốc phòng Ukraine Oleksy­Reznikov. Phương Tây giao chậm một phần do thiếu các giàn phòng không và thời gian huấn luyện khá lâu. Đức đã chuyển giao một giàn Iris-T SLM, hệ thống thứ hai trước cuối năm ; Hoa Kỳ hứa 8 giàn Nasams và đã giao 2, Pháp cung cấp 4 giàn Crotale, Ý, Tây Ban Nha cũng loan báo trợ giúp. Trong khi chờ đợi, Ukraine vẫn rất dễ tổn thương trước các hỏa tiễn đạn đạo Iskander, hỏa tiễn hành trình Kalibr và drone của Nga.

Lá chắn chống hỏa tiễn cho Châu Âu ?

Về phía Ba Lan tuy tỏ ra chừng mực trước sự cố, nhưng các chuyên gia lo lắng về những lỗ hổng phòng không. La Croix dẫn lời Malgorzata ­Bonikowska, giám đốc Trung tâm Quan hệ Quốc tế ở Warszawa : "Chúng tôi ngỡ mình ở sườn phía đông NATO, nay nhận ra rằng đang ở mặt trận phía đông (...). Cho dù vụ Przewodow không phải do cố ý tấn công, nhưng vẫn có những vật thể giết người từ trên trời rơi xuống". Nhiều nhà bình luận Ba Lan cùng khẳng định, cho dù hỏa tiễn là của Ukraine, trách nhiệm về cái chết của các nạn nhân chính là Nga, kẻ đã gây chiến. Họ đòi hỏi phải bố trí thêm nhiều hệ thống phòng không, có người còn đề nghị NATO lập vùng cấm bay, để bắn hạ các hỏa tiễn Nga bay đến gần Ba Lan, Romania.

Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg nhấn mạnh : "Cần nói rõ, không phải lỗi của Ukraine mà trách nhiệm cuối cùng là ở Nga, đã theo đuổi một cuộc chiến tranh bất hợp pháp với Ukraine". Tương tự đối với Nhà Trắng, còn thủ tướng cực hữu Ý Giorgia Meloni tuyên bố Nga hoàn toàn phải chịu trách nhiệm "cho dù đó là hỏa tiễn phòng không Ukraine nhằm ngăn chặn tội ác oanh kích vào thường dân".

Sự kiện xảy ra vào lúc Ukraine hứng chịu những vụ tấn công liên tục của Nga, càng cho thấy mong muốn có được hệ thống phòng không vững chắc của Kiev là chính đáng. Những gì Ukraine đang có cách xa một trời một vực so với hệ thống "Vòm Sắt" ở Israel. Chuyên gia François Heisbourg ngạc nhiên khi Đức "đặt cái cày trước con trâu", muốn lập lá chắn chống tên lửa bao phủ 14 nước Châu Âu (nhưng không có Pháp, Ba Lan, Ý), bằng cách mua thiết bị của Mỹ và Israel. Libération dẫn lời ông Heisbourg cho rằng Berlin nên cung cấp hệ thống chống tên lửa cho Kiev, thay vì lao vào một dự án dài hạn.

"Hầu hết" thành viên G20 lên án Nga : Thắng lợi của phương Tây

Ở cách Kiev 10.000 cây số, các nhà lãnh đạo G20 đang họp ở Bali không thể không lên tiếng. Các báo đều có cùng ghi nhận là dù có những bất đồng, nhưng 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn lên án cuộc xâm lăng Ukraine của Nga. Theo Les Echos, chỉ một chữ tiếng Anh gồm bốn mẫu tự đã làm nên sự khác biệt : "most" (hầu hết). Những nước ngại va chạm với Moskva ban đầu chỉ muốn dùng chữ "many" (nhiều).

Sau năm ngày đêm thương lượng với các quốc gia mới trỗi dậy, mà ngày cuối cùng đến tận nửa đêm, phương Tây đã thành công trong việc đưa vào thông báo chung cuộc của G20 câu : "Hầu hết thành viên G20 kiên quyết lên án cuộc chiến tranh Ukraine đã gây nhiều đau khổ cho con người, và làm tăng tính dễ tổn thương của kinh tế thế giới". Ngay cả các nhà đàm phán Nga cũng phải đồng ý vì sợ bị cô lập so với 19 nước khác.

Phía Pháp cho rằng nay có thể tìm được những điểm chung với Trung Quốc và Ấn Độ. Việc lên án Nga cho thấy các nước mới nổi bắt đầu nhận ra cuộc chiến tranh Ukraine đè nặng lên nền kinh tế nước mình. Riêng nước chủ nhà Indonesia, giá một gói mì ăn liền 3.000 rupi (20 xu euro) trong những tháng tới có thể tăng gấp ba vì ảnh hưởng chiến tranh Ukraine lên giá lúa mì.

Ukraine, mùa đông gian lao trong thành phố và trên chiến địa

Xã luận của Libération tố cáo "Nga muốn làm thường dân Ukraine khốn đốn trong mùa đông". Phải chăng "Tướng quân Mùa Đông" vẫn là yếu tố quyết định đối với các nhà chiến lược trong lịch sử, từ Thành Cát Tư Hãn cho đến Adolf Hitler hay Napoléon Đệ nhất ? Các nhà sử học cho rằng điều kiện thời tiết chỉ có ảnh hưởng hạn chế lên các chiến dịch quân sự.

Nhưng cuộc xâm lăng Ukraine của Vladimir Putin không giống các chiến dịch khác, quân đội Nga không phải đang bảo vệ lãnh thổ nước mình, những người lính tinh thần sa sút và nhất là thiếu thốn trang bị. Moskva quay sang chiến lược làm người dân Ukraine không thể sống nổi trong mùa đông, oanh kích liên tục cơ sở hạ tầng để họ không còn điện nước, hệ thống sưởi, trong khi nhiệt độ một số nơi xuống dưới -20°C.

Trên chiến trường, bên nào có lợi trong mùa đông này ? Theo Libération, khi các bình nguyên biến thành một biển bùn lầy, quân Nga với hậu cần và trang bị kém có thể rất vất vả, còn lực lượng Ukraine tuy phải tiến chậm lại nhưng có khả năng tranh thủ tình hình.

Tướng Vahur Karus của Estonia giải thích, tuyết có thể cản trở việc tổ chức các chiến dịch lớn, môi trường khắc nghiệt đến nỗi việc sống còn của người lính và bảo vệ khí tài còn quan trọng hơn. Cảnh vật trong tuyết trắng khiến khó ngụy trang, thân nhiệt được radar nhận ra, cái lạnh làm người lính mệt mỏi, vũ khí dễ hư hỏng, việc tiếp tế bị băng giá và bùn lầy cản trở trong khi số lượng nhiên liệu phải vận chuyển tăng lên. Các đồng minh của Ukraine hiểu được điều đó.

Lính quân dịch Nga : Thảm dày chỉ 3 ly để chống chọi với giá rét !

Chỉ riêng Canada, đất nước đầy kinh nghiệm trong lãnh vực này, đã cung cấp nửa triệu bộ đồ mùa đông gồm áo khoác, giày bốt, găng tay. Anh hứa tặng túi ngủ và lều được sưởi ấm. Ngược lại phía Nga nhiều đơn vị quen chiến đấu trong băng giá đã bị xóa sổ trong giai đoạn đầu của cuộc chiến, như lữ đoàn cơ giới 200. Về phần 300.000 lính bị động viên, đa số phải tự trang bị cho mình, quân đội hầu như không cung cấp gì.

Trong một video trên mạng xã hội, một người ở vùng Arkhangelsk (miền bắc) mới bị bắt lính cay đắng cho biết những gì được phát : một tấm thảm tập yoga dày 3 milimet, một đôi bốt cao su và một túi ngủ mùa hè "có thể nhìn xuyên qua được nếu trời sáng". Giáo sư Julien Théron của Sciences-Po Paris nhắc nhở với nhiệt độ -20°C, trang bị đầy đủ không chỉ nhằm làm tăng hiệu quả mà còn giúp người lính sống sót.

Đôi bên đều lo chuẩn bị một giai đoạn khó khăn. Nhà quan sát Michael Kofman cho rằng Nga hy vọng vào số lính động viên để bổ sung lực lượng, cố sản xuất thêm thiết bị và có thể mua đạn dược từ Bắc Triều Tiên ; Ukraine thì nhờ vào các loại pháo có tầm bắn xa và chính xác để làm tiêu hao quân Nga. Lính Nga phải nhanh chóng đào hào trước khi mặt đất bị đông cứng, như đã thấy ở bên kia sông Dniepr và đến tận Crimea.

Julien Théron nhận định cuộc chiến càng kéo dài, Nga càng ít cơ hội chiến thắng. Về chính trị cũng vậy, ngay cả trong một chế độ độc tài, phản kháng cũng sẽ càng tăng. Về phía Ukraine thì lệ thuộc vào vũ khí, đạn dược của đồng minh, kinh tế đi xuống vì Nga tấn công vào cơ sở hạ tầng. Cả hai bên đều phải cố gắng tăng tốc trước mùa đông.

Việt Nam đứng đầu danh sách các đối tác mới của Đức

Nhìn sang Châu Á, Le Monde phân tích "Những tham vọng mới của Đức" tại khu vực này. Mười ngày sau chuyến thăm Trung Quốc gây tranh cãi, thủ tướng Olaf Scholz lại công du Châu Á, nhắc nhở rằng đối với Berlin "Châu Á-Thái Bình Dương quan trọng hơn Trung Quốc". Tuyên bố trên tại Singapore ngày 14/11 cho thấy Đức kỳ vọng nhiều vào khu vực lâu nay bị bỏ rơi.

Trong 16 năm làm thủ tướng, bà Angela Merkel công du Trung Quốc tới 12 lần, nhưng chỉ một lần đến Việt Nam, Singapore, Indonesia. Đi thăm những nước này, ông Scholz muốn tái cân bằng. Hồi cuối tháng Tư, tân thủ tướng cũng chọn Tokyo làm điểm đến đầu tiên ở Châu Á thay vì Bắc Kinh. Và thực ra ngay từ tháng 9/2020 chính phủ Đức đã công bố tài liệu chiến lược 72 trang mang tên "Các hướng chỉ đạo về Ấn Độ-Thái Bình Dương", trong đó nhấn mạnh "khu vực này đang trở thành chìa khóa cho việc xác định trật tự quốc tế thế kỷ 21". Hai năm sau,chiến tranh Ukraine và sự ràng buộc vào khí đốt Nga khiến Berlin càng quyết tâm không lặp lại sai lầm này đối với Trung Quốc.

Đa dạng hóa nguồn cung là mục tiêu của chuyến thăm Hà Nội. Là nước giàu tài nguyên đất hiếm, Việt Nam đứng đầu danh sách các đối tác mới mà Đức mong muốn tăng cường quan hệ để bớt lệ thuộc vào Bắc Kinh. Về địa chính trị, hồi kết của "những năm Merkel" bắt đầu với việc gởi chiến hạm Bayern sang Ấn Độ-Thái Bình Dương làm nhiệm vụ trong 8 tháng, do "tự do hàng hải bị đe dọa" vì "một số thích dùng luật của kẻ mạnh". Sau đó là điều các chiến đấu cơ Eurofighter tham gia tập trận trên không phận Úc cùng 17 nước khác. Chuyên gia Mathieu Duchâtel nhận thấy Đức tiếp tục tăng cường sự hiện diện trong khu vực đồng thời hiệu chỉnh lại mối quan hệ với Bắc Kinh.

Thụy My