Chủ tịch Tập Cận Bình kêu gọi Việt Nam cùng giải quyết tranh chấp Biển Đông (RFA, 10/11/2017)
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vừa có bài viết trên báo Nhân Dân của Đảng Cộng Sản Việt Nam hôm 10/11, kêu gọi hai nước làm việc cùng nhau để kiểm soát các mâu thuẫn và bất đồng trên biển Đông, tìm kiếm giải pháp cơ bản và lâu dài cho vấn đề trên biển.
Chủ tịch nước Trần Đại Quang (phải) bắt tay Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại đối thoại Hội đồng Tư vấn Kinh doanh APEC ở Đà Nẵng hôm 10/11/2017 - AFP
Bài viết của Chủ tịch Tập Cận Bình có đoạn ‘chúng ta cần xuất phát từ đại cục cải cách, phát triển, ổn định của mỗi nước và hữu nghị Trung – Việt, kiểm soát các mâu thuẫn và bất đồng, kiên trì hiệp thương hữu nghị, tìm kiếm giải pháp cơ bản và lâu dài cho vấn đề trên biển mà hai bên đều có thể chấp nhận được’.
Chủ tịch Tập Cận Bình cũng kêu gọi hai bên cần thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên trên biển Đông (DOC) và tích cực thúc đẩy tham vấn về Bộ Quy tắc về ứng xử ở biển Đông (COC).
Hiện Việt Nam và Trung Quốc đang có tranh chấp về chủ quyền ở khu vực biển Đông, đặc biệt là ở hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Quan hệ giữa hai nước đã trở nên căng thẳng hồi năm 2014 khi Trung Quốc đưa giàn khoan dầu vào khu vực quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp giữa hai nước. Sau đó lãnh đạo hai nước đã có các cuộc gặp làm giảm căng thẳng.
Hồi giữa năm nay, Trung Quốc cũng gây sức ép buộc Việt Nam phải ngừng hoạt động thăm dò dầu khí ngoài khơi. Sau đó Trung Quốc đã tiến hành một loạt các cuộc tập trận ở khu vực Hoàng Sa khiến Việt Nam phải lên tiếng phản đối.
Tình hữu nghị và chủ nghĩa xã hội
Trong bài viết đăng trên báo Nhân Dân, Chủ tịch Tập Cận Bình cũng nói đến tình hữu nghị hai nước. Ông viết ‘nhân dân hai nước kề vai chiến đấu, chi viện lẫn cho nhau, đã kết nên tình hữu nghị nồng thắm vừa là đồng chí, vừa là anh em trong cuộc đấu tranh giành độc lập và giải phóng dân tộc của mỗi nước’.
Ông dẫn chứng là trong cuộc chiến Việt Nam, Trung quốc đã giúp đỡ vô tư cho Việt Nam. Ông trích câu nói của Chủ tịch Mao Trạch Đông rằng ‘700 triệu người dân Trung Quốc là hậu thuẫn vững chắc của nhân dân Việt Nam’.
Chủ tịch Trung Quốc cũng ca ngợi thương mại song phương giữa hai nước với kim ngạch hai chiều năm 2016 đạt 100 tỷ đô la, các doanh nghiệp Trung Quốc đang đầu tư vào Việt Nam, điển hình là tập đoàn Thiên Hồng, kinh doanh ở Bắc Ninh đã xây dựng nhà máy và tạo hơn 7.000 việc làm tại địa phương.
Chủ tịch Tập Cận Bình cũng một lần nữa khẳng định trong bài viết của mình quan hệ giữa hai nước trên tinh thần láng giềng tốt, bạn bè tốt, đồng chí tốt, đối tác tốt, và kêu gọi hai nước cần giữ gìn và phát triển quan hệ hai nước, thúc đẩy sự nghiệp chủ nghĩa xã hội.
********************
Việt Nam có nhận được hậu thuẫn của Donald Trump ? (RFI, 10/11/2017)
Sau thượng đỉnh APEC tại Đà Nẵng, tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ thăm chính thức Việt Nam ngày 11/11/2017 trước khi đi Philippines dự thượng đỉnh Đông Á. Người đứng đầu Nhà Trắng sẽ phải đối mặt với những bận tâm của chính quyền Việt Nam vì Hà Nội cho rằng chính quyền mới của Mỹ chưa làm hết sức.
Tổng thống Mỹ Donald Trump lên chiếc Air Force One rời Trung Quốc lên đường đến Việt Nam, ngày 10/11/2017. Reuters/Jonathan Ernst
Theo bài viết trên The Diplomat (08/11/2017) của nhà báo Bennett Murray, phụ trách văn phòng của Deutsche Presse-Agentur tại Hà Nội, ông Trump sẽ không hoàn toàn giữ vị trí trọng tâm trong tuần này. Nguyên thủ nhiều cường quốc trên thế giới sẽ có mặt tại Đà Nẵng, một ngày trước chuyến thăm chính thức của tổng thống Mỹ, để tham dự diễn đàn APEC thường niên, trong đó sẽ có chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, tổng thống Nga Vladimir Putin, thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe, cũng như thủ tướng của nhiều nước trong APEC.
Vừa mới củng cố thêm quyền lực sau Đại hội Đảng cộng sản Trung Quốc vào tháng 10/2017, ông Tập Cận Bình cũng sẽ thăm chính thức Việt Nam sau thượng đỉnh APEC.
Mọi ánh mắt trong nước đổ dồn vào hai chuyến viếng thăm cấp cao nhất vì Việt Nam cố gắng khai thác cả hai cường quốc để duy trì cam kết không liên kết có từ lâu. Theo đánh giá của ông Lê Đăng Doanh, một cựu cố vấn kinh tế cấp cao của chính phủ, "chuyến công du chính thức của tổng thống Donald Trump tại Hà Nội có ý nghĩa quan trọng đối với Việt Nam để giữ cân bằng sức mạnh trong vùng, trong bối cảnh sức mạnh của Trung Quốc trỗi dậy từ sau Đại hội Đảng cộng sản lần thứ 19".
Còn ông Nguyễn Quang A, một doanh nhân nghỉ hưu và là một nhà hoạt động ly khai, cho rằng bất chấp tình trạng nhân quyền tại Việt Nam mà ông là một nhà đấu tranh tích cực, mối bận tâm của mọi người là Hà Nội và Wasshington duy trì mối quan hệ trong bối cảnh Bắc Kinh ngày càng tỏ ra táo bạo hơn. Ông cho biết : "Chúng tôi đã có kinh nghiệm từ lâu, lâu lắm rồi… Chúng tôi phải chống cự chính sách bành trướng (của Trung Quốc), và tôi nghĩ, nếu Việt Nam có thể có được sự ủng hộ của các nước khác, như Nhật Bản, Mỹ, thì sẽ rất tốt".
Tuy nhiên, ông Quang A tỏ ra lo ngại rằng tổng thống Trump sẽ ít dấn thân vào quan hệ song phương : "Chúng tôi sợ rằng các chính sách của Trump không tốt đẹp cho lắm vì ông là một doanh nhân, nên các chính sách của ông có thể bị ảnh hưởng bởi tâm lý kinh doanh, thương mại…". Ông Quang A cũng sợ rằng Việt Nam sẽ bị Trump sử dụng như một quân cờ để thúc đẩy một chương trình nghị sự không liên quan gì đến tương lai của vùng Đông Nam Á. Ông nói thêm : "Việt Nam đã bị các nước khác bán đi bán lại nhiều lần, vì thế chúng tôi phải nghĩ đến những khả năng xấu".
Việt Nam và hai cựu thù
Nhà báo Đức nhắc lại, mối thù của Việt Nam với Trung Quốc có từ thời xa xưa. Miền Bắc Việt Nam từng bị nhà Hán đô hộ vào thế kỷ II-TCN, cho đến nhà Minh vào thế kỷ XV.
Các huyền thoại chống xâm lược Trung Quốc đã ăn sâu tại Việt Nam với những con phố mang tên các anh hùng dân tộc thời xưa. Ký ức về cuộc chiến biên giới 1979, khiến vài chục nghìn người chết ở cả hai phía chỉ trong vòng 1 tháng, vẫn còn hằn sâu và các tranh chấp đang diễn ra liên quan đến các hòn đảo ngoài khơi Biển Đông được cho là sự tiếp tục của mối hiềm khích thường xuyên. Trung Quốc đòi chủ quyền trên phần lớn Biển Đông, kể cả các khu vực thuộc vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, nổi tiếng là giầu nguồn nhiên liệu hoá thạch.
Theo ông Quang A, nghi ngờ Trung Quốc là thói quen ở Việt Nam : "Ông Tập thường nói với thế giới rằng họ phát triển một cách hoà bình, họ không chủ ý làm hại ai hết, nhưng quan hệ với Trung Quốc, bạn phải hiểu được toàn bộ mối quan hệ. Bạn phải thận trọng với những gì họ nói, vì những gì họ nói hoặc đã nói là rất, rất tốt đẹp, nhưng hành động thực tế lại hoàn toàn ngược lại".
Tuy nhiên, vẫn theo ông Quang A, một mức độ thân thiện với Bắc Kinh là điều cần thiết trong thực tiễn địa lý vì "một mặt, Trung Quốc vẫn ở đó, là láng giềng của chúng tôi. Không thể di chuyển Việt Nam sang chỗ khác, vì vậy phải có quan hệ tốt với Trung Quốc. Nhưng đồng thời, chúng tôi phải kháng cự hành động của họ ở Biển Đông, và có thể không chỉ ở trên biển, mà còn cả trên đất liền nữa".
Trong khi đó, Hoa Kỳ lại được đánh giá cao ở Việt Nam, 84% người dân tin vào Mỹ theo tham khảo của Pew được công bố vào tháng 06/2017. Thậm chí, 58% người dân Việt tin tưởng vào tổng thống Donald Trump ; đây là tỉ lệ khá cao so với thế giới. Mối quan hệ mạnh mẽ với Việt Nam hiện cũng được ủng hộ trong giới chính trị gia Washington ; tại đậy, ủng hộ Hà Nội ít bị phản đối hơn trong thế kỷ 21.
Theo nhận định của ông Michael Mazza, một nhà nghiên cứu của Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ tại Washington và là chuyên gia về chính sách quốc phòng Châu Á-Thái Bình Dương, các lợi ích của Hoa Kỳ nằm trong mối quan hệ hợp tác với Việt Nam.
Ông nói : "Một mối quan hệ song phương vững chắc có tiềm năng làm tăng thêm thịnh vượng cho cả hai nước, tạo điều kiện cho Mỹ lan rộng trong vùng, ngăn chặn hành vi xấu của Trung Quốc, và, nói chung, hình thành một Đông Nam Á và rộng hơn khu vực Châu Á-Thái Bình Dương dẫn tới lợi ích của Mỹ".
Vẫn theo chuyên gia này, những ký ức từ cuộc chiến tranh Việt Nam không còn đặc biệt quan trọng trong các mối quan hệ đương đại, ngoài việc hợp tác tìm kiếm hài cốt lính Mỹ và xử lý hậu quả của chất độc da cam. Ông Mazza cho rằng "khó mà nói được là quan hệ song phương sẽ đi đến đâu. Hoa Kỳ và Việt Nam phải đi từ hai nước chiến tranh thành hai nước hợp tác và duy trì hòa bình, trật tự ở Biển Đông".
Donald Trump tìm gì ?
Vì Việt Nam tìm cách cân bằng quan hệ với Trung Quốc và Mỹ, các nhà quan sát tại Washington và Hà Nội tập trung đánh giá Trump quan tâm đến việc duy trì phía Mỹ trên cán cân đến mức nào.
Việc Mỹ rút khỏi hiệp định mậu dịch xuyên Thái Bình Dương TPP đã gây bối rối và làm mất tinh thần tại Hà Nội. Việt Nam cũng chú ý theo dõi các chiến dịch tuần tra tự do hàng hải của Hải Quân Mỹ (FONOP) để thách thức các đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông, hiện khởi động khá chậm chạp dưới thời Trump.
Ông Mazza nói, ngoài TPP mà Việt Nam là một bên tích cực tham gia, có lý do để nghi ngờ rằng chính sách đối với Việt Nam của chính quyền Obama, được phần lớn hai đảng ủng hộ, được tiếp tục dưới thời Trump. Ông nhắc lại chuyến thăm Nhà Trắng của thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc vào tháng 05/2017 :
"Đoạn nói về Biển Đông trong thông cáo chung đã đề xuất một sự nhất quán về triển vọng và cách tiếp cận của Hoa Kỳ và Việt Nam về thách thức đặc biệt này đối với luật pháp quốc tế". Vẫn theo ông Mazza, thông cáo này cũng tăng thêm khả năng một tầu sân bay Mỹ ghé thăm Việt Nam, lần đầu tiên từ khi kết thúc chiến tranh.
Tuy nhiên, mối đe doạ hạt nhân Bắc Triều Tiên có thể khiến ông Trump phân tán tập trung đến vấn đề Biển Đông, do đó có thể mở ra cơ hội cho Trung Quốc. Điều này có lẽ được thể hiện qua việc Nhà Trắng tạm ngừng hoạt động tuần tra ở Biển Đông trong vòng vài tháng trong lúc tìm sự ủng hộ của Bắc Kinh trong hồ sơ Bắc Triều Tiên. Tuy nhiên, "dường như Hoa Kỳ đã tiến hành thường xuyên trở lại các đợt tuần tra tự do hàng hải ở Biển Đông và đã có sự cam kết cấp cao nhất quán với các nhà lãnh đạo Đông Nam Á trong 6 tháng qua".
Giáo sư Carlyne Thayer, một chuyên gia về Biển Đông, thuộc đại học New South Wales, nhận xét Việt Nam đã "nhạy bén" sau lễ nhậm chức của Trump để thu hút sự chú ý của tân tổng thống Mỹ bằng cách đánh vào "máu" kinh doanh của Donald Trump.
Giáo sư Thayer nói : "Trong chuyến công du của thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, nhiều thỏa thuận thương mại trị giá nhiều tỉ đô la đã được ký kết, Việt Nam chấp nhận thương lượng một hiệp định tự do trao đổi mậu dịch với Mỹ, và Việt Nam chấp nhận cải thiện điều kiện đầu tư cho các doanh nghiệp Mỹ và bảo vệ và tăng cường quyền sở hữu trí tuệ của Mỹ".
Dù sao, Việt Nam vẫn hạn chế khả năng xích quá gần đến Mỹ. Hà Nội tôn trọng chiến lược "ba không" : không liên minh quân sự, không căn cứ nước ngoài, không để một nước sử dụng Việt Nam làm phương hại nước khác.
Tuy nhiên, ông Lê Đăng Doanh lại cho rằng những luật lệ này có thể bị thay đổi đề thích nghi với thực tế đang biến chuyển trong thế kỷ 21 và ông "ủng hộ mạnh mẽ một khái niệm mới, theo đó Việt Nam sẽ cố gắng tìm đồng minh với các nước thân thiện để bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và bảo vệ lợi ích quốc gia khỏi bất kỳ cuộc tấn công thù nghịch nào từ bên ngoài". Song ông Doanh không nêu bất kỳ tên một quốc gia nào như một đồng minh tiềm năng.
*****************
TT Trump ca ngợi dũng khí Hai Bà Trưng trong diễn văn APEC (VOA, 10/11/2017)
Phát biểu tại một diễn đàn quốc tế tại Đà Nẵng hôm 10/11, Tổng thống Mỹ Donald Trump ca ngợi dũng khí của Hai Bà Trưng và tinh thần dân tộc đầy tự hào của người dân Việt Nam. Các nhà phân tích nhận định rằng đây là một thông điệp mạnh mẽ về vai trò của phụ nữ và chủ quyền lãnh hải của Việt Nam.
Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Hội nghị APEC, Đà Nẵng, hôm 10/11/2017.
Phát biểu tại Hội nghị Đối thoại của các lãnh đạo và Hội đồng tư vấn doanh nghiệp trong Hội nghị Hợp tác Phát triển kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC) trưa thứ Sáu 10/11, Tổng thống Mỹ Donald Trump ca ngợi Việt Nam là một đất nước mạnh mẽ, ông nhắc đến chủ nghĩa dân tộc ở Việt Nam với hình tượng nữ anh hùng Hai Bà Trưng :
"Hào khí đó cháy bỏng trong con tim của mỗi người yêu nước và mỗi quốc gia. Người dân nước chủ nhà Việt Nam đã nhận biết về hào khí này không phải chỉ cách nay 200 năm, mà có từ gần 2000 năm trước. Vào khoảng năm 40 sau công nguyên, Hai Bà Trưng đã tiên chinh đánh thức tinh thần dân tộc của người dân trên mảnh đất này. Đó là lần đầu tiên người Việt Nam đứng lên vì nền độc lập và niềm tự hào dân tộc".
Hai Bà Trưng khởi nghĩa (Tranh dân gian Đông Hồ - Ảnh chụp Báo Giáo dục)
Từ thành phố Hồ Chí Minh, nhà sử học Nguyễn Nhã nói ông rất ấn tượng với hào khí anh hùng dân tộc Hai Bà Trưng mà Tổng thống Hoa Kỳ ngợi khen :
"Tôi rất ấn tượng về bài phát biểu của ông Trump có nói về Hai Bà Trưng. Hai Bà Trưng tiêu biểu cho người phụ nữ Việt Nam chiến thắng quân xâm lược và trở thành nữ vương. Thật ấn tượng khi Tổng thống Mỹ đến Việt Nam và quan tâm đến sự kiện lịch sử Việt Nam có từ hơn 2000 năm nay".
Cảm kích trước sự ngợi khen của ông Trung về nền độc lập Việt Nam đã có từ hơn hai thiên niên kỷ trước, và nhất là khi ông chủ Tòa Bạch Ốc so sánh với nền độc lập của Hoa Kỳ chỉ có cách nay hơn 200 năm, bà Bùi Thị Minh Hằng ở Bà Rịa – Vũng Tàu nói :
"Khi nghe bài phát biểu của Tổng thống thì tôi hiểu rằng ông muốn nói đến chủ quyền của đất nước, qua hình ảnh Hai Bà Trưng mà tôi còn nhớ : Bà Trưng quê ở Châu Phong, Giận người tham bạo thù chồng chẳng quên, Chị em nặng một lời nguyền, Phất cờ nương tử thay quyền tướng quân. Bài phát biểu của ông Trump khiến cho chúng tôi nghĩ đến vai trò của phụ nữ trong việc giành lấy độc lập – tự do. Theo tôi ông Trump nêu các nhân vật lịch sử là gửi đi thông điệp : người dân không chịu làm nô lệ, yêu chuộng tự do, dân chủ và tôn trọng chủ quyền".
Ngoài ra, theo bà Minh Hằng ông Trump muốn nhắc nhở chính quyền Việt Nam về vai trò của người phụ nữ trong xã hội hiện đại, những người lên tiếng vì sự tiến bộ xã hội nhưng bị Hà Nội giam cầm :
"Thông điệp của ông Trump trong bài phát biểu cũng khá rõ : ông muốn hợp tác với những nước mà nhà lãnh đạo không độc tài, ám chỉ rằng lãnh đạo Việt Nam không thể cứ tiếp tục áp đặt chế độ độc tài đối với đất nước, và thân phận của nhiều người phụ nữ như blogger Mẹ Nấm, Trần Thị Nga đang bị giam cầm. Có lẽ đây là thông điệp nhắc nhở của ông Trump".
Ông Trump nói :
"Ngày nay những anh hùng ấy và câu chuyện ấy vẫn là lời nhắc nhở về lịch sử, là câu trả lời cho câu hỏi lớn về tương lai của chúng ta. Điều đó nhắc nhở chúng ta rằng : Chúng ta là ai, chúng ta cần phải làm gì. Cùng với nhau, chúng ta có sức mạnh để cùng vươn đến tầm cao mới mà chúng ta chưa bao giờ vươn tới được".
Nói về vấn đề bảo vệ chủ quyền, Tổng thống Mỹ nhận định : "Chúng ta hiểu rằng không có gì quý hơn độc lập chủ quyền. Chúng tôi sẽ tôn trọng sự độc lập và chủ quyền của các nước. Đó là cách chúng ta sẽ cùng nhau lớn mạnh".
Bà Minh Hằng nói thêm :
"Ông Trump cũng từng khẳng định rằng ông chọn những láng giềng tốt, chứ không phải láng giềng đầy mưu mô, thủ đoạn. Việt Nam từng coi Mỹ là đế quốc xâm lược nhưng họ không lấy đi của Việt Nam một tấc đất nào cả, trong khi đó một 1000 năm đô hộ giặc Tàu thì Trung Quốc luôn luôn xâm lược, lấn chiếm, lãnh thổ, lãnh hải. Vì vậy Việt Nam nên tận dụng quan hệ quốc tế để giữ chủ quyền, và tôi nghĩ Việt Nam nên chọn Mỹ".
Tàu Hải quân Hoa Kỳ tuần tra Biển Đông
Tiến sĩ sử học Nguyễn Nhã, đồng thời là một nhà nghiên cứu tình hình Biển Đông cũng nhận định rằng Hoa Kỳ là nước có thể hỗ trợ cho Việt Nam rất nhiều trong việc gìn giữ chủ quyền lãnh hải :
"Sự hỗ trợ bên ngoài và nhất là tình hình thế giới biến định như hiện nay thì những nước như Hoa Kỳ có thể hỗ trợ Việt Nam trong việc bảo vệ chủ quyền biển đảo".
Tuy nhiên, tác giả Thiện Ý Nguyễn Văn Thắng ở thành phố Houston, bang Texas nhận định rằng trong mối quan hệ ba bên Hoa Kỳ - Việt Nam – Trung Quốc, Hoa Kỳ luôn tìm cách dung hòa các lợi ích và làm vừa lòng nhà lãnh đạo Bắc Kinh :
"Ở trong thế một cổ đôi tròng, buộc Việt Nam phải duy trì chính sách đi dây, không dám ngã hẳn về phía Hoa Kỳ, vì nếu ngã theo thì lập tức sẽ có phản ứng bất lợi hơn nữa, vì hiện tại đã quá lệ thuộc về kinh tế và chính trị với Trung Quốc. Vì vậy chuyến đi này của ông Trump đến Việt Nam còn phải làm sao để làm vừa lòng Trung Quốc".
Kết thúc bài phát biểu, Tổng thống Mỹ nhấn mạnh : "Hãy chọn tương lai của lòng yêu nước, sự thịnh vượng, niềm tự hào, chứ không phải nghèo đói hay sự tôi tớ. Hãy chọn một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do, thông thoáng".