Thử giải bài toán nhức đầu Bắc Triều Tiên cho nước Mỹ của Donald Trump

Bom A, bom H, hỏa tiễn liên lục địa của Bắc Triều Tiên (North Korea) là chuyện nhức đầu của nước Mỹ, nhưng không phải chỉ là chuyện nhức đầu của riêng nước Mỹ bởi vì nếu chiến tranh nguyên tử bấm nút giữa Bắc Triều Tiên và Mỹ bùng nổ trong chớp mắt không ai biết chắc sự tàn phá khủng khiếp sẽ lan rộng tới đâu ? Quốc gia nào, gia đình nào, cá nhân nào, dù sống sót, mà không thấy đời sống thay đổi hay đảo lộn ? Thành ra tìm cách giải bài toán Bắc Triều Tiên cho nước Mỹ của Donald Trump chỉ vì không thể làm khách bàng quan "tọa sơn quan hổ đấu" ?!

Kim Jong-un sẽ không từ bỏ vũ khí hạch tâm như Mỹ, Nhật, Nam Hàn đòi hỏi

Mà giải bài toán này cũng không thể không bắt đầu bằng nhìn vào cuộc tranh giành ảnh hưởng và quyền lực đang diễn ra trên thế, giới, vào hiện trạng nước Mỹ của Donald Trump, Bắc Triều Tiên của Kim Jong-un, nước Tầu của Tập Cận Bình, Nhật, Nam Hàn (South Korea), Đài Loan, các nước Đông Nam Á...

Cũng không thể không nhìn thấy các nét chính trước khi bàn cách giải quyết.

Nhận định căn bản

1. Kim Jong-un sẽ không từ bỏ vũ khí hạch tâm như Mỹ, Nhật, Nam Hàn đòi hỏi. Không bao giờ. Trong hoàn cảnh của Kim và của chế độ cộng sản, phong kiến, thế tập Bắc Triều Tiên, bỏ vũ khí hạch tâm đồng nghĩa với tự sát. Nếu Mỹ muốn tìm một giải pháp chính trị thì phải chấm dứt đòi hỏi... "cực đoan" này. Nếu không chính thức công nhận Bắc Triều Tiên là một cường quốc nguyên tử thì Mỹ cũng phải chấp nhận đó là một thực tế không thay đổi được và tìm cách "sống" thích nghi với cái "sự đã rồi" (fait accompli) ấy.

2. Bắc Triều Tiên cũng không muốn tự sát mở cuộc chiến nguyên tử với Mỹ. Mỹ cũng chẳng muốn đấu nguyên tử với Bắc Triều Tiên, không tự sát cũng gần như tự sát - đánh nhau dù không chết nhưng mù mắt, cụt chân thì thắng để làm gì ? Tuy vậy việc leo thang "võ miệng" giữa Donald Trump và Kim Jong-un hoàn toàn có khả năng làm bùng nổ chiến tranh nguyên tử mà thực tâm không ai muốn.

3. Bắc Triều Tiên là địch thủ của Mỹ nhưng không phải là địch thủ chính. Nếu Mỹ làm ngơ để Kim Jong-un "quậy" tối đa thì Kim cũng chẳng làm hại được nước Mỹ bao nhiêu, hoặc còn lâu mới làm hại được Mỹ một cách đáng kể. Bắc Triều Tiên nghèo đói, cô độc, nước nhỏ chỉ 25 triệu dân, có ảnh hưởng gì trên thế giới ?

4. Địch thủ cạnh tranh quyền lực chính của nước Mỹ là nước Tầu. Tầu có khả năng làm hại quyền lợi Mỹ, có âm mưu và kế hoạch từng bước truất phế Mỹ để leo lên làm trùm thế giới. Bắc Triều Tiên không có khả năng này và cũng không thể có tham vọng lớn lao như thế. Cùng lắm là làm trùm bán đảo Cao Ly nhưng trước hết là phải sống sót, phải thoát cảnh bần hàn đã.

Cái hung hăng của Bắc Triều Tiên là một phần chính của sách lược sinh tồn. Cái mềm mỏng "thao quang dưỡng hối", "giấu mình, chờ thời" của Tầu trong mấy chục năm qua mới là sách lược bành trướng chết người. Mỹ sa lầy với Afghanistan, với Iraq, sa lầy với North Korea là những cơ hội bằng vàng để Tầu vượt lên phía trước và sắp qua mặt Mỹ đến nơi. Một khi Tầu đã biến được Biển Đông và Đông Nam Á thành "ao nhà" và "sân sau" thì Đài Loan, Nam Hàn, Nhật Bản sẽ bị tuyệt đường tiếp tế cực kỳ trọng yếu từ phía Nam lên, còn trụ được bao lâu ? Tiếp tục thân Mỹ được bao lâu nữa ? Một khi bị hất ra khỏi Châu Á - Thái Bình Dương, Mỹ còn thù nghịch với một nước Bắc Triều Tiên nghèo đói, cô độc cho mục đích thực tiễn gì ?!

5. Bề ngoài, Bắc Triều Tiên đe dọa tiêu diệt Mỹ bằng hỏa tiễn liên lục địa gắn bom A, bom H cũng như mạt sát Mỹ rất nặng lời, nhưng bên trong vẫn muốn dàn xếp tranh chấp với Mỹ qua đường thương thuyết sao cho có lợi nhất, chẳng hạn : triều đại họ Kim vẫn "muôn năm trường trị", Bắc Triều Tiên được hưởng "quy chế đặc biệt" là cường quốc hạt nhân, được Mỹ bang giao thân thiện, được Mỹ giúp đỡ phát triển kinh tế giống như Mỹ đã từng giúp Nam Hàn, Nhật Bản, Đài Loan, Tây Đức, các nước Tây Âu, nước Việt Nam cộng sản và cả nước Tầu cộng sản...

Nếu đã nhất định "không đội trời chung với đế quốc Mỹ", nếu không muốn lập lại cái "ping pong diplomacy" từng mở ra một khúc quanh hoàn toàn mới trong lịch sử bang giao Tầu- Mỹ, có lẽ nào Kim Jong-un chỉ vì say mê môn bóng rổ mà mấy lần mời "đến chơi" và ân cần đón tiếp tại thủ đô Bình Nhưỡng cầu thủ NBA nổi tiếng người Mỹ da đen Dennis Rodman như bạn tâm giao ? Một cánh cửa "khép mở hững hờ" như thế chẳng phải đã là tín hiệu… "ngươi đến với ta, ta cũng bằng lòng" ? Muốn hòa giải, Mỹ, là đại cường quốc, phải đi bước trước !

6. Bề ngoài, Bắc Triều Tiên và Tầu còn là đồng minh nhưng bên trong đã ghét nhau đến mức "cạn tầu, ráo máng". Nước Tầu càng giầu có, càng phách lối, càng muốn áp đặt, càng muốn kiểm soát. Bắc Triều Tiên càng nghèo mạt, càng tự ái, càng ương ngạnh, càng thách thức.

Tầu lãnh đạm với Bắc Triều Tiên bao nhiêu lại thân thiết với Nam Hàn bấy nhiêu. Từ lúc Kim Jong-un lên kế vị bố chưa hề giáp mặt "hoàng đế" Tập Cận Bình, nhiều phần là không muốn gặp, "không thèm gặp". Ngược lại Tập và các lãnh tụ Nam Hàn "giao du rất thân mật", qua lại, hội kiến, tham khảo thường xuyên. Tổng số giao thương Tầu-Nam Hàn đã vượt qua tổng số giao thương Tầu- Bắc Triều Tiên đến mấy chục lần chưa kể các doanh nghiệp Nam Hàn đã đầu tư hàng trăm tỉ đô la vào kinh tế nước Tầu.

Kim Jong-un ngờ vực một cách rất có lý Tầu ngấm ngầm tìm cách ám hại mình nên đã ra tay trước một cách rất bất ngờ và quyết liệt : giết phăng đại tướng Jang Song-thaek, chồng của cô ruột, giết luôn cả anh trai cùng cha khác mẹ Kim Jong-nam vốn là 2 quân bài chủ yếu của Tầu nhằm giữ Bắc Triều Tiên trong tầm kiểm soát. Rất đau, rất mất thể diện Tầu đành cắn răng chờ cơ hội trừ khử Kim Jong-un. Kim thì biết rõ "bát nước đã đổ xuống đất", tình nghĩa đứt đoạn, chỉ còn bước tới, tiếp tục thử nghiệm, cải tiến, hoàn thiện các vũ khí hạt nhân, bất chấp Tầu biểu quyết chế tài và thực thi cấm vận.

(Mặc dù trẻ tuổi, được bố đặt lên "ngai vàng" khá đột ngột, không có kinh nghiệm gì về chính trị quyền lực trước đó, bề ngoài lại nặng nề, phục phịch, Kim Jong-un đã sớm chứng tỏ bản lĩnh của một tay độc tài có hạng, nắm rất vững tình hình nội bộ bằng sắt và máu, phòng thủ an ninh rất kín, quyết đoán và ngang tàng hơn cả bố và ông nội. Kim Jong-un quả thật không lép vế chút nào khi đối phó với Tập Cận Bình và Donald Trump, lãnh tụ siêu cường quốc).

7. Tầu không muốn chiến tranh nguyên tử giữa Mỹ và Bắc Triều Tiên bùng nổ, sợ bị lôi cuốn rồi "đầu chẳng phải, phải tai". Tầu cũng không muốn bị lôi cuốn vào chiến tranh trên bán đảo Cao Ly lần nữa, dù chỉ là chiến tranh quy ước, khi đang theo đuổi thượng sách "bất chiến tự nhiên thành" nói chung và khi đang giao thương rất có lợi với Nam Hàn, nói riêng. Mặt khác Tầu rất muốn Mỹ và Bắc Triều Tiên tiếp tục thù nghịch bởi vì nếu Mỹ không còn là kẻ thù chính của Bắc Triều Tiên thì hỏa tiễn có gắn bom A, bom H của Kim Jong-un còn chủ yếu dùng để đối phó với ai ngoài nước Tầu, mặc dù họ Kim chẳng cần Mỹ xúi giục ?

8. Bom A, bom H và hỏa tiễn của Bắc Triều Tiên nguy hiểm đối với Tầu hơn đối với Mỹ vì khoảng cách giữa Bắc Triều Tiên và Tầu quá gần, độ chính xác sẽ cao hơn, thời gian để phản ứng ngắn hơn... Nếu Bắc Triều Tiên trở mặt, công khai thù nghịch, cả nước Tầu sẽ thấy thần chết lơ lửng ngay trên đầu ! Tuy thế, Tầu cũng không dám mạo hiểm dùng vũ khí hạt nhân đánh úp Bắc Triều Tiên vì không chắc ăn 100%. Nếu "first strike" của Tầu không hủy diệt được tất cả mục tiêu cần hủy diệt thì Bắc Kinh, Thượng Hải, Trùng Khánh, Thiên Tân... rất khó thoát số phận của Hiroshima, Nagasaki năm xưa khi Kim Jong-un phản công theo bài bản sách lược "second strike".

9. Hòa giải với Bắc Triều Tiên, nước Mỹ sẽ không tránh được những hệ luỵ, hậu quả rắc rối nhưng cái giá của sự nhượng bộ vẫn rẻ hơn cái giá của sự tiếp tục leo thang thù nghịch, hay cái giá của chiến tranh. Đấy là chưa kể để gỡ một thế cờ bí trên bàn cờ thế giới, sáng kiến ngoại giao mới này, đối với nước Mỹ, là chấp nhận "lùi một bước để tiến hai ba bước". Bỏ lên bàn cân, cái lợi về lâu dài có thể vượt quá cái hại trước mắt. Điểm chính yếu là ngọn giáo thù Bắc Triều Tiên đang chĩa vào trái tim nước Mỹ thì đẩy nó sang một bên để nó hướng về phía trái tim đối thủ chính của mình. Bấy lâu nay Tầu đã dùng Bắc Triều Tiên để kiềm chế, cầm chân nước Mỹ thì bây giờ là lúc "biến nghịch cảnh thành cơ hội" cho nước Mỹ "đáp lễ" dùng Bắc Triều Tiên để kiềm chế, cầm chân nước Tầu đang vươn lên mạnh mẽ. 

10. Mỹ làm hòa với Bắc Triều Tiên cũng có hiệu ứng thực tế là trao gánh nặng bảo vệ Nam Hàn cho chính nước Tầu. Tầu được hưởng những mối lợi lớn lao đến từ chế độ tư bản Nam Hàn thì "ăn cây nào, rào cây ấy", Tầu phải lo bảo vệ Nam Hàn là chuyện hoàn toàn hợp lý.

Mỹ làm hòa với Bắc Triều Tiên cũng có hiệu ứng thực tế là trao gánh nặng bảo vệ Nam Hàn cho chính nước Tầu.

Thực ra Nam Hàn, cường quốc kinh tế trên thế giới, hiện chơi trò "bắt cá hai tay" - Đồng minh với Mỹ để hưởng cái dù nguyên tử che chở của Mỹ chống lại đe dọa của Bắc Triều Tiên, "đồng minh" cả với Tầu để làm ăn và làm giầu. Nếu mai đây tranh chấp Mỹ-Tầu bùng nổ, không ai biết chắc Nam Hàn sẽ chọn đứng về bên nào ? Nếu Nam Hàn đã thân thiết với Tầu như thế, có gì là cấm kỵ nếu Mỹ cũng "bắt cá hai tay" - làm "bạn" với Nam Hàn, "bạn" luôn cả với Bắc Triều Tiên ?

Nam Hàn cũng chẳng phải quá lo lắng vì thừa sức đương đầu với Bắc Triều Tiên trong chiến tranh quy ước, chỉ thiếu vũ khí hạch tâm để cân bằng vũ khí hạch tâm của Bắc Triều Tiên. Tầu sẽ ngầm giúp ngầm giúp Nam Hàn thủ đắc vũ khí hạch tâm ? Hoặc làm ngơ cho Nam Hàn tự phát triển lấy vũ khí hạch tâm ? Hoặc Tầu nên chính thức cảnh cáo Bắc Triều Tiên "mọi cuộc tấn công bằng vũ khí hạch tâm chống lại Nam Hàn sẽ bị xem là tấn công hạch tâm vào chính Trung Quốc và sẽ bị đáp trả tương xứng" ? Dẫu sao, bảo vệ Nam Hàn cách nào tốt nhất là sẽ là... chuyện "riêng" của Trung Quốc, Mỹ không lý đến nữa.

"Trong chính trị quốc tế không bạn muôn đời, không có kẻ thù muôn kiếp, mà chỉ có quyền lợi của quốc gia"! Chẳng phải Donald Trump luôn miệng "America First" và trước diễn đàn Liên Hiệp Quốc mới đây đã cổ võ tất cả các quốc gia trên thế giới... theo gương Mỹ, đặt quyền lợi của nước mình lên trên hết đấy sao ?

11. Một khi Mỹ làm hòa với Bắc Triều Tiên, minh thị hay mặc nhiên chấp nhận Bắc Triều Tiên là cường quốc hạt nhân, cũng như rút bớt sự hiện diện quân sự ở Đông Bắc Á thì một hiệu ứng thực tế khác là nước Nhật sẽ nhanh chóng trở thành một cường quốc hạt nhân khác, nhờ vào trình độ kỹ thuật, khoa học tiến bộ của chính mình, dù dân có chống hay không chống.

Một khi Nhật "hùng mạnh" trở lại bằng cách "tái võ trang" như thế thì cán cân quyền lực ở Châu Á sẽ thăng bằng hơn, Tầu không dễ gì độc chiếm Biển Đông và gánh nặng trên vai của nước Mỹ cũng bớt nặng đi. Sau Nhật, có thể có thêm nhiều nước khác tìm cách thủ đắc vũ khí nguyên tử như Đài Loan, như Iran... Một trào lưu không tránh được, hệ quả tất yếu của tiến bộ khoa học và cạnh tranh sinh tồn.

Tuy vậy, một thế giới có nhiều cường quốc nguyên tử, trông đáng sợ hơn, không nhất thiết có nghĩa hiểm họa chiến tranh nguyên tử sẽ lớn hơn, mặt khác lại có thể có hậu quả tích cực là thế giới nhất cực mà Mỹ "từ chối" làm bá chủ sẽ trở thành thế giới đa cực, với nhiều trung tâm quyền lực khác nhau và tương đối bình đẳng.

Nước Mỹ của Donald Trump không còn muốn làm "minh chủ võ lâm" hay "lãnh tụ của thế giới tự do" vì nợ nần, vì đuối sức, vì tự thấy "lợi bất cập hại", vì "kính chẳng bỏ phiền", muốn "thoái vị" để trở lại chủ nghĩa cô lập một cách tương đối an toàn thì công thức thế giới đa cực có lẽ là lối thoát tốt đẹp nhất cho Mỹ trong tình trạng hiện tại, hoặc ít nhất cũng tốt đẹp hơn là cái thế giới nhất cực nhưng với ông trùm mới là nước Tầu của Tập Cận Bình.

Gợi ý giải pháp

1. Như Richard Nixon gửi Henry Kissinger bí mật đến Bắc Kinh năm 1971, Donald Trump bí mật gửi đặc sứ cao cấp và thân tín (chẳng hạn cố vấn Ivanka Trump, con gái, hoặc cố vấn cao cấp Jared Kushner, con rể, hoặc chánh văn phòng Bạch Cung John Kelly...) đến Bình Nhưỡng gặp Kim Jong-un thông báo những nhượng bộ tối đa của Mỹ để đổi lấy các nhượng bộ tối thiểu của Bắc Triều Tiên.

Nhượng bộ của Mỹ :

- Không còn đòi Bắc Triều Tiên phải từ bỏ vũ khí hạch tâm.

- Đơn phương chấm dứt các biện pháp chế tài và cấm vận chống Bắc Triều Tiên.

- Công nhận Bắc Triều Tiên và chính thức thiết lập bang giao, trao đổi đại sứ.

- Triệt thoái sự hiện diện quân sự khỏi lãnh thổ Nam Hàn trong theo hạn kỳ nhất định, vừa phải, hợp lý.

- Hủy bỏ các cuộc tập trận thường kỳ hàng năm chung với quân đội Nam Hàn.

- Bầy tỏ ý định muốn tham gia và giúp đỡ Bắc Triều Tiên phát triển kinh tế .

- Chấp nhận cho Bắc Triều Tiên hưởng quy chế "tối huệ quốc" trong giao thương với Mỹ...

Nhượng bộ của Bắc Triều Tiên (chủ yếu giữ thể diện cho nước Mỹ) :

- Ngưng việc thử các vũ khí hạch tâm.

- Tuyên bố "gác lại quá khứ, hướng tới tương lai", chấm dứt tình trạng thù nghịch đối với nước Mỹ.

- Cam kết tìm cách thống nhất đất nước Triều Tiên bằng các biện pháp hòa bình thông qua đàm phán Bắc Triều Tiên-Nam Hàn.

- Chấp nhận quy chế "tối huệ quốc" đối với các hàng hóa, dịch vụ, đầu tư đến từ nước Mỹ.

- Cam kết không bán, không phổ biến vũ khí hạch tâm...

2. Chuẩn bị công luận trong và ngoài nước Mỹ để có sự ủng hộ cần thiết và giảm thiểu mọi chống phá đối với thỏa ước "biến thù thành bạn" giữa Mỹ và Bắc Triều Tiên, Donald Trump và Kim Jong-un đóng kịch như thật (hay tiếp tục đóng kịch như thật ?), diễn vở tuồng "giận dữ như sắp nổi điên", nhục mạ nhau bằng những thậm từ, hăm dọa tiêu diệt thành tro bụi mọi kẻ thù chính và... đồng bọn, ra lệnh chuẩn bị chiến tranh, ban bố tình trạng khẩn cấp, xây hầm trú ẩn, tích trữ lương thực...

Bên này di chuyển pháo đài bay chiến lược B1, tầu ngầm nguyên tử đến gần các mục tiêu, bên kia liên tiếp bắn hỏa tiễn liên lục địa vào không gian phô trương khả năng sẵn sàng... Tất cả tạo một tình trạng hoảng loạn trên toàn thế giới như sắp tận thế...

Liên Hiệp Quốc, các tổ chức quốc tế, các nước Tầu, Nga, Anh, Pháp, Đức, Nhật, Nam Hàn... lãnh tụ tôn giáo, chính trị gia, nhân sĩ, báo chí, dân thường... đều tới tấp, đổ xô vào can ngăn cả hai bên, kêu gọi bình tĩnh, đối thoại, nhường nhịn... nhân danh "hòa bình trên hết".

Trước những thỉnh cầu chính đáng và tha thiết, trước áp lực của công luận mạnh mẽ, rộng rãi như thế, Tổng thống Trump và Chủ tịch Kim đành gác bỏ "thù riêng"... cho bật đèn xanh bắt đầu cuộc đối thoại song phương chính thức Mỹ- Bắc Triều Tiên. Cuộc đối thoại cù cưa, cò kè, bớt một thêm hai cuối cùng cho ra một hòa ước quốc tế "mới toanh" nhưng các điểm chủ yếu đã được bí mật thỏa thuận từ mấy tháng trước !

Sau khi "make deal" với Bắc Triều Tiên mà nội dung vượt quá sự dự đoán của hầu hết mọi người, đặc biệt là trước sự tức giận của nước Tầu, nước Nga, trước sự thất vọng của nước Nhật, của Nam Hàn, Donald Trump tiếp tục giữ kín chuyện "ăn vụng, đi đêm, đóng kịch" với Kim Jong-un nhưng sẽ không bỏ lỡ cơ hội tự ca ngợi đã cứu nước Mỹ khỏi bờ vực chiến tranh nguyên tử, giải quyết được gánh nặng Bắc Triều Tiên do các tổng thống tiền nhiệm để lại, bằng "nghệ thuật thỏa hiệp thành công" (The Art of the Deal) rất cao siêu của mình.

Cũng đành phải chúc cho Donald Trump may mắn !

Cao Tuấn

(08/10/2017)

Donald Trump : "Iran thử tên lửa lộ rõ khe hở thỏa thuận 2015" (RFI, 24/09/2017)

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 23/09/2017 đề nghị xem xét lại thỏa thuận hạt nhân Iran được ký kết năm 2015, đồng thời cáo buộc Iran câu kết với Bắc Triều Tiên. Tuyên bố này được đưa ra ngay sau khi Tehran thông báo thử nghiệm thành công tên lửa đạn đạo tầm xa trong cùng ngày.

Tên lửa của Iran trong cuộc diễu binh tại Tehran, ngày 22/09/2017 - Reuters

Trên trang mạng Twitter, tổng thống Mỹ viết : "Iran vừa thử nghiệm một tên lửa đạn đạo có khả năng bắn đến lãnh thổ Israel. Chính quyền Iran còn hợp tác với Bắc Triều Tiên. Chúng ta thật sự chưa đạt được một thỏa thuận".

Sáng sớm ngày thứ Bảy 23/09, Tehran thông báo thử nghiệm "thành công" một loại tên lửa đạn đạo mới có tầm bắn đến 2000km. Như vậy, về lý thuyết, tên lửa này có thể tấn công lãnh thổ Israel, kẻ thù không đội trời chung của Iran, cũng như là các căn cứ quân sự Mỹ trong khu vực.

Vụ bắn thử tên lửa lần này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Iran và Mỹ gia tăng. Donald Trump từ khi bước vào Nhà Trắng không ngừng đe dọa rút ra khỏi thỏa thuận hạt nhân mà chính phủ Hoa Kỳ dưới thời tổng thống Barack Obama và năm cường quốc khác (Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc và Đức) đã ký kết với Iran vào năm 2015.

AFP nhắc lại thỏa thuận này không ngăn cấm Iran tiến hành các hoạt động thử nghiệm tên lửa đạn đạo, nhưng nghị quyết 2231 của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc yêu cầu Tehran không tiến hành các chương trình thử nghiệm cho phép phát triển các loại tên lửa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.

Thỏa thuận này có nghĩa vụ bảo đảm một cách nghiêm ngặt mục đích dân sự và hòa bình của chương trình hạt nhân Iran, nhằm đổi lấy việc dỡ bỏ dần lệnh cấm vận nhắm vào Téhran.

******************

Iran tuyên bố thử thành công hỏa tiễn đạn đạo mới (RFI, 23/09/2017)

Theo AFP, hôm 23/09/2017, Teheran thông báo đã thử thành công một tên lửa có tầm bắn 2.000 km. Đài truyền hình quốc gia nước này đưa lên các hình ảnh về vụ bắn thử Khoramshahr.

Tên lửa mới Khoramshahr của Iran có tầm bắn 2.000 k (STR / AFP)

Thông báo được đưa ra đúng vào lúc quan hệ giữa Hoa Kỳ và Iran đang rất căng thẳng. Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa sẽ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran, được ký năm 2015, cùng với 5 quốc gia khác.

Thỏa thuận nói trên không cấm Iran phát triển tên lửa đạn đạo, tuy nhiên nghị quyết 2231 của Liên Hiệp Quốc – nghị quyết phê chuẩn thỏa thuận nói trên –yêu cầu Teheran không phát triển các loại hỏa tiễn có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.

Tư lệnh lực lượng không quân và không gian của Iran, tướng Amir Alir Hadjizadeh, hôm qua, tuyên bố các tên lửa Khoramshahr có thể mang "nhiều đầu đạn quy ước", cùng lúc tấn công nhiều mục tiêu khác nhau.

Ngày 15/10 tới, tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ phải thông báo với Quốc Hội Mỹ là, theo quan điểm của ông, Iran có tôn trọng các cam kết trong thỏa thuận nói trên hay không. Nếu nguyên thủ Mỹ nói là không, Quốc Hội Hoa Kỳ có thể sẽ áp dụng trở lại các trừng phạt đối với Iran, được dỡ bỏ sau thỏa thuận nói trên.

Trọng Thành

**************

Iran thử hỏa tiễn nhằm phản đối Trump (BBC, 23/09/2017)

Iran nói nước này đã thử nghiệm một hỏa tiễn tầm trung mới, nhằm phản đối Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Iran tiến hành vụ thử hỏa tiễn tầm trung bất chấp lời đe dọa của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Vụ phóng hỏa tiễn Khoramshahr, với tầm bay 2.000 km, đã được chiếu trên truyền hình quốc gia, tuy vẫn chưa rõ về thời điểm của vụ thử.

Tại Liên Hiệp Quốc hôm thứ Ba, 19/9/2016, ông Trump đã chỉ trích chương trình hỏa tiễn của Iran và thỏa thuận hạt nhân năm 2015 với nước này.

Hôm thứ sáu, 22/9, Tổng thống Iran Hassan Rouhani nói Iran sẽ tăng cường sức mạnh quân sự của mình.

Hỏa tiễn Khoramshahr được phóng vào hôm thứ Sáu ở Tehran.

Nó có khả năng mang nhiều đầu đạn hạt nhân, theo truyền hình nhà nước Iran.

Hoa Kỳ đã loan bố các biện pháp cấm vận mới với Iran hồi tháng Bảy nhắm vào chương trình tên lửa đạn đạo của Tehran và điều mà chính quyền Trump nói là sự trợ giúp của Iran với các tổ chức khủng bố.

Chính quyền Mỹ cũng áp đặt lệnh trừng phạt đối với Iran sau một cuộc thử hỏa tiễn đạn đạo hồi tháng Một.

Mạt sát lẫn nhau

Mỹ nói rằng các vụ phóng thử đã vi phạm tinh thần của thỏa thuận năm 2015 giữa Iran và sáu cường quốc thế giới để hạn chế các chương trình hạt nhân của Iran nhằm đổi lấy sự giảm nhẹ các biện pháp trừng phạt.

Tổng thống Trump dự kiến sẽ nói với Quốc hội vào ngày 15 tháng Mười liệu ông có tin rằng Iran đã tuân thủ thỏa thuận hạt nhân hay không và liệu ông có cho rằng Hoa Kỳ có thể tiếp tục tuân thủ thỏa thuận này.

Tại Đại hội đồng LHQ tuần này, các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và Iran đã có những lời lẽ qua lại chỉ trích, mạt sát lẫn nhau.

Tổng thống Trump phát biểu, đưa Iran vào trong một nhóm các chế độ độc tài nhỏ "xấu xa", nói chế độ này sẽ dẫn tới "cái chết và sự hủy diệt" và cho rằng thỏa thuận hạt nhân với Iran là điều đáng "xấu hổ" với nước Mỹ.

Ông Rouhani đáp lại bằng cách nói ông Trump là một "gã xấu" mới xuất hiện với chính trị quốc tế và nói các phát ngôn của lãnh đạo Mỹ là "ngu dốt, vô lối và thù hận".

Ông Rouhani nói quốc gia của ông sẽ "không làm người đầu tiên" vi phạm thỏa thuận mà ông Trump đã đe dọa rút nước Mỹ ra khỏi, mặc dù các nước kí kết khác và giới quan sát quốc tế nói Iran đã tuân thủ các điều khoản.

Hôm thứ Tư, ông Trump nói ông đã có quyết định của mình nhưng chưa tiết lộ.

Tổng thống Mỹ lại sỉ vả lãnh đạo Bắc Triều Tiên (RFI, 23/09/2017)

Căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Bắc Triều Tiên trong hồ sơ hạt nhân, vốn đã trầm trọng, lại tăng thêm một nấc với thông điệp Twitter của tổng thống Mỹ sáng hôm qua, thứ Sáu 22/09/2017, trong đó tổng thống Mỹ gọi lãnh đạo Bắc Triều Tiên là "kẻ điên". Nga kêu gọi Donald Trump và Kim Jong Un hạ nhiệt.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un vẫn nắn gân nhau qua màn đấu khẩu nảy lửa. Reuters/Kevin Lamarque, KCNA

Donald Trump tung lên Twitter thông điệp : "Kim Jong Un của Bắc Triều Tiên, rõ ràng là một kẻ điên rồ, đang tâm bỏ đói và giết hại dân chúng của chính nước mình. Con người này sẽ gặp phải những thử thách chưa từng thấy".

Vài giờ trước đó, lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un lần đầu tiên trực tiếp đáp lời tổng thống Mỹ, lên án ông Trump đã "sỉ nhục" cá nhân và toàn thể đất nước trước sự chứng kiến của cộng đồng quốc tế, và khẳng định sẵn sàng có những hành động trả đũa chưa từng có.

Hai ngày trước đó, phát biểu trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, tổng thống Mỹ đe dọa sẽ "hủy diệt hoàn toàn" Bắc Triều Tiên, nếu vũ khí hạt nhân của Bình Nhưỡng đe dọa Hoa Kỳ và các đồng mình.

Sau những lời lẽ bốc lửa của hai lãnh đạo Mỹ - Bắc Triều Tiên, đến lượt ngoại trưởng Nga lên tiếng. Phát biểu với báo giới bên lề Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc ở New York, ông Serguei Lavrov kêu gọi hai bên lấy lại bình tĩnh, với nhận xét việc các lãnh đạo dùng lời lẽ nhục mạ nhau là "rất dở và không thể chấp nhận được".

Theo AFP, nhiều chuyên gia lo ngại khẩu chiến giữa hai lãnh đạo Mỹ và Bắc Triều Tiên sẽ còn dữ dội hơn. Một chuyên gia về Đông Bắc Á, ông John Delury, Đại học Yonsei, Seoul, dự báo là điều này có thể góp phần dẫn đến những hệ quả "rất nghiêm trọng".

Về khả năng Bình Nhưỡng thử bom nhiệt hạch tại Thái Bình Dương, như một biện pháp trả đũa mà ngoại trưởng Bắc Triều Tiên vừa cho biết thứ Năm, một giới chức Hoa Kỳ ẩn danh khẳng định Washington xem xét nghiêm túc mối đe dọa này.

Trọng Thành

****************

Nga : Trump và Kim cư xử như trẻ mẫu giáo (BBC, 23/09/2017)

Ngoại trưởng Nga nói cuộc khẩu chiến giữa Donald Trump và Kim Jong-un giống như một cuộc ẩu đả của trẻ mẫu giáo.

Ngoại trưởng Sergei Lavrov gọi cuộc khẩu chiến giữa Trump và Kim là cuộc ẩu đả của trẻ mẫu giáo

Nhà lãnh đạo Bắc Hàn trước đó nói Tổng thống Hoa Kỳ bị "rối loạn thần kinh" và là "gã lẩm cẩm" sau khi ông Trump đe dọa sẽ tiêu diệt Bắc Hàn.

Ông Trump đáp lại bằng một dòng tin trên mạng xã hội Twitter, gọi ông Kim là "tên điên rồ".

Ngoại trưởng Sergei Lavrov kêu gọi hai bên dừng lại, "để làm dịu đi những cái đầu nóng".

Ông nói : "Vâng, chúng ta không thể chấp nhận được việc Bắc Hàn tiếp tục với các phi vụ quân sự hạt nhân nhưng cũng không thể chấp nhận chiến tranh trên bán đảo Triều Tiên được".

Ông kêu gọi cho một tiến trình chính trị, mà ông nói là một phần quan trọng trong tiến trình của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.

"Cùng với Trung Quốc chúng ta sẽ tiếp tục tìm kiếm một cách tiếp cận hợp lý chứ không phải một cách cảm tính như khi lũ trẻ ở trường mẫu giáo bắt đầu đánh nhau và không ai có thể ngăn cản chúng", ông nói.

Nhà lãnh đạo Bắc Hàn đã công kích ông Donald Trump vài ngày sau bài diễn văn của tổng thống Hoa Kỳ tại LHQ, nói ông sẽ "tiêu diệt hoàn toàn" Bắc Hàn nếu Hoa Kỳ buộc phải tự bảo vệ mình hoặc các đồng minh.

Ông cũng nhạo báng Kim Jong-un với lời bình luận : "Anh hùng hỏa tiễn đang thực hiện phi vụ tự tử".

Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Bắc Hàn nói những nhận xét "nhục mạ" của Tổng thống Hoa Kỳ chứng tỏ ông đã đúng khi phát triển vũ khí cho Bắc Hàn.

Lần đầu tiên nhà lãnh đạo Bắc Hàn đưa ra một phản ứng trực tiếp nhắm vào một cá nhân quốc tế như thế, và đây là lại Tổng thống Hoa Kỳ, Donald Trump.

Trong một tuyên bố cá nhân hiếm hoi, ông Kim nói rằng ông Trump sẽ "phải trả giá đắt" cho bài phát biểu mà ông Kim đánh giá là "lời nói gàn dở bất lịch sự chưa từng thấy".

Ông Kim nói rằng ông Trump đã xúc phạm Bắc Hàn trong con mắt của thế giới, và đe doạ "chắc chắn và nhất định phải kiểm soát gã lẩm cẩm rối loạn thần kinh người Mỹ này bằng lửa".

Các chuyên gia nói rằng đây là lần đầu tiên một nhà lãnh đạo Triều Tiên đưa ra một phản ứng trực tiếp nhắm đến một cá nhân quốc tế - và động thái này cần phải được xem xét nghiêm túc và triệt để.

Trung Quốc cũng kêu gọi hai bên hạ nhiệt, nói rằng vấn đề "phức tạp và nhạy cảm".

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khang nói : "Tất cả các bên liên quan nên kiềm chế thay vì kích động lẫn nhau".

Kim Jong-un nói cần vũ khí hạt nhân vì Trump 'loạn trí' (BBC, 22/09/2017)

Lãnh đạo Bắc Hàn Kim Jong-un nói những lời phát biểu của Tổng thống Hoa Kỳ "loạn trí", Donald Trump, chứng tỏ ông đã đúng khi phát triển vũ khí hạt nhân cho Bắc Hàn.

Hôm 21/9, thông tấn xã Bắc Hàn công bố hình ảnh ông Kim đưa ra lời tuyên bố cá nhân

Trong một tuyên bố cá nhân hiếm thấy, thông qua KCNA, thông tấn xã nhà nước Bắc Hàn, lãnh đạo Bắc Hàn nói ông Trump sẽ "phải trả giá đắt" cho bài phát biểu gần đây trước Liên Hợp Quốc.

Tổng thống Hoa Kỳ hôm thứ Ba đã nói Hoa Kỳ sẽ "hủy diệt hoàn toàn" Bắc Hàn nếu phải tự vệ bản thân và các đồng minh.

Ông Trump cũng nhạo báng ông Kim, gọi ông là "anh hùng hỏa tiễn" trong một "sứ mệnh tự tử".

Trước đó, Bộ trưởng Ngoại giao Bắc Hàn Ri Yong-ho, đã so sánh bài phát biểu của ông Trump với "tiếng chó sủa", và cảnh báo Bình Nhưỡng có thể thử nghiệm một quả bom nhiệt hạch ở Thái Bình Dương để đáp lại lời đe dọa của tổng thống Mỹ, theo hãng tin Yonhap.

Trong bản tuyên bố cá nhân, ông Kim nói ông Trump "loạn trí' và nói rằng bài phát biểu của Tổng thống Hoa Kỳ "đã thuyết phục tôi, chứ không hề ngăn chặn hay làm tôi lo sợ, rằng con đường mà tôi lựa chọn là đúng và tôi sẽ theo đuổi đến cùng".

Ông Kim nói thêm rằng "Giờ Trump đã phủ nhận sự tồn tại và xúc phạm tôi và đất nước tôi trước mắt của thế giới và đã đưa ra một tuyên bố khiêu chiến táo tợn nhất trong lịch sử", Bắc Hàn sẽ xem xét "biện pháp đáp trả mức cao nhất" để khiến ông Trump "phải trả giá đắt cho bài phát biểu của mình ".

Ông kết thúc bài tuyên bố cá nhân rằng "chắc chắn và nhất định phải kiểm soát gã lẩm cẩm rối loạn thần kinh người Mỹ này bằng lửa".

Mỹ ký thêm sắc lệnh mới trừng phạt Bắc Hàn

Trong khi đó hôm thứ Năm, ông Trump vừa ký một sắc lệnh mới lên Bắc Hàn.

Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã được ủy quyền nhắm vào các công ty và tổ chức tài chính tiến hành giao thương với Bắc Hàn.

Tổng thống cũng nói rằng Ngân hàng trung ương Trung Quốc đã chỉ thị cho các ngân hàng Trung Quốc khác ngừng việc kinh doanh với Bình Nhưỡng.

Trong buổi thông báo về sắc lệnh mới trừng phạt Bắc Hàn, Tổng thống Trump nói rằng các biện pháp này được thiết kế để "cắt đứt các nguồn thu nhập tài trợ cho nỗ lực phát triển vũ khí nguy hiểm nhất của Bắc Hàn đối với nhân loại".

Ông nói : "Trong một thời gian quá dài Bắc Hàn đã được phép lạm dụng hệ thống tài chính quốc tế để tạo điều kiện tài trợ cho các chương trình tên lửa và vũ khí hạt nhân".

Ông nhấn mạnh rằng các lệnh trừng phạt chỉ nhắm vào "một quốc gia, và đó là Bắc Hàn".

Bộ trưởng tài chính, Steven Mukuchin, sau đó nói với các phóng viên : "Các tổ chức tài chính nước ngoài hiện đang nhận được thông báo rằng họ có thể lựa chọn kinh doanh với Hoa Kỳ hoặc với Bắc Hàn, nhưng không phải cả hai".

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã cảnh báo Liên Hiệp Quốc, và gián tiếp nói đến Hoa Kỳ, rằng "sự hiếu chiến quân sự" vì các cuộc thử nghiệm hạt nhân của Bắc Hàn sẽ chỉ dẫn đến "thảm hoạ".

Bộ trưởng ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị nói với Bình Nhưỡng rằng không nên đi theo hướng "nguy hiểm" và nói với Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc hôm thứ Năm rằng không nên có vũ khí hạt nhân mới trên bán đảo Triều Tiên "cho dù đó là ở phía bắc hay nam".

Trong khi đó, Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đã gặp ông Trump bên lề Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc, một sự kiện hàng năm tập hợp các nhà lãnh đạo của 193 quốc gia thành viên.

Trước đó, ông Moon nói rằng nước ông không muốn miền Bắc sụp đổ, và cũng không muốn thống nhất bán đảo Triều Tiên.

Tuy nhiên, ông nói các biện pháp trừng phạt là cần thiết để đưa Bình Nhưỡng tới bàn đàm phán và buộc nó phải từ bỏ chương trình vũ khí hạt nhân.

*********************

Bắc Triều Tiên dọa thử bom H ở Thái Bình Dương (RFI, 22/09/2017)

Lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong-un đe dọa sẽ "dùng lửa để khuất phục lão già tâm thần người Mỹ". KCNA via Reuters

Chịu áp lực ngày càng mạnh từ Liên Hiệp Quốc, lãnh đạo chế độ Bình Nhưỡng Kim Jong-un tiếp tục thách thức thế giới. Hôm nay, 22/09/2017, ông tuyên bố sẽ khiến tổng thống Mỹ Donald Trump phải "trả giá đắt" về lời đe dọa "hủy diệt hoàn toàn" Bắc Triều Tiên. Trong khi đó, ngoại trưởng nước này nêu lên khả năng thử bom H ở Thái Bình Dương.

Thông tín viên Frederic Ojardias tường trình từ Seoul :

"Trump đã sỉ nhục tôi và đất nước tôi trước toàn thể thế giới". Trong một tuyên bố chưa từng có được nhật báo chính thức của chế độ công bố, "lãnh đạo tối cao" Bắc Triều Tiên đã đích thân đáp lời tổng thống Mỹ. Ông Kim Jong-un - được tổng thống Trump mệnh danh là "Người hỏa tiễn" – đe dọa sẽ "dùng lửa để khuất phục lão già tâm thần người Mỹ". "(Các đe dọa của Trump), thay vì làm tôi sợ hãi, chỉ càng khiến cho tôi tin tưởng con đường mình chọn là đúng đắn và tôi sẽ đi đến cùng", Kim Jong-un kết luận và hứa hẹn những đòn trả đũa "ở mức cao nhất".

Trong chuyến công du New York để tham dự Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, ngoại trưởng Bắc Triều Tiên đã cho biết cụ thể : Hành động trả đũa có thể là một vụ thử bom nhiệt hạch ở Thái Bình Dương. Đây là một đe dọa chưa từng có và hết sức nghiêm trọng.

Những lời bốc lửa nói trên cho thấy những tuyên bố nẩy lửa của tổng thống Mỹ Donald Trump tại Liên Hiệp Quốc hoàn toàn phản tác dụng. Thái độ này đã tạo cho Kim Jong-un một diễn đàn để ứng xử bình đẳng với Hoa Kỳ. Điều này cũng cho phép lãnh đạo Bắc Triều Tiên biện minh cho chương trình hạt nhân và củng cố thế lực trong nội bộ".

Trong cuộc họp báo hôm nay ở Bắc Kinh, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng cảnh báo rằng tình hình ở bán đảo Triều Tiên đang trở nên "trầm trọng" và kêu gọi tất cả các bên phải kềm chế, thay vì khiêu khích lẫn nhau.

RFI tiếng Việt

**********************

Iran tuyên bố sẽ tăng cường quân lực và hỏa tiễn đạn đạo (RFI, 22/09/2017)

Tổng thống Iran Hassan Rohani phát biểu tại Teheran, 22/09/2017. Reuters/Stephanie Keith

Tổng thống Iran Hassan Rohani; hôm 22/09/2017, loan báo sẽ tăng cường năng lực quân sự và tên lửa đạn đạo, bất chấp những chỉ trích của Hoa Kỳ và Pháp. Lời tuyên bố này được đưa ra nhân một cuộc diễu binh kỷ niệm cuộc chiến tranh Irak-Iran năm 1980.

Trong bài diễn văn được trực tiếp truyền hình, ông Rohani khẳng định : "Dù quý vị có muốn hay không, chúng tôi sẽ tăng cường năng lực quân sự cần thiết để răn đe. Không chỉ phát triển các hỏa tiễn mà cả các lực lượng không quân, hải quân và lục quân. Để bảo vệ tổ quốc, chúng tôi không cần xin phép ai cả". Tổng thống Iran nhấn mạnh : "Năng lực quân sự của chúng tôi không nhằm tấn công các nước khác".

Teheran đã triển khai một chương trình hỏa tiễn đạn đạo rộng lớn trong những năm gần đây, gây lo ngại cho Hoa Kỳ, Ả Rập Xê Út - đối thủ chính của Iran trong khu vực, Israel – kẻ thù xưa nay của Teheran, và một số nước Châu Âu trong đó có Pháp, tuy Iran luôn khẳng định là nhằm tự vệ.

Trong phiên họp Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc tại New York, tổng thống Mỹ Donald Trump đã lên án Iran về chương trình nguyên tử cũng như tên lửa đạn đạo. Với giọng điệu ôn hòa hơn, tổng thống Pháp Emmanuel Macron cùng với các nước Châu Âu đã bênh vực cho việc áp dụng hiệp định nguyên tử đã ký giữa Iran và các cường quốc, nhưng nguyên thủ Pháp cho rằng hiệp định này chưa đầy đủ, cần phải bắt buộc Iran giảm bớt chương trình đạn đạo và các hoạt động trong khu vực.

Ông Rohani cũng bác bỏ mọi thay đổi về quan điểm chính trị của Iran đối với khu vực, khẳng định sẽ "bảo vệ các dân tộc bị áp bức ở Yemen, Palestine và Syria". Iran hiện đang yểm trợ chế độ Syria, các nhóm Hồi Giáo Palestine và quân nổi dậy Houthi ở Yemen.

Thụy My

********************

Hạt nhân BTT : Donald Trump đánh mạnh vào túi tiền Bình Nhưỡng (RFI, 22/09/2017)

Ảnh của hãng tin Nhà nước Bắc Triều Tiên, với lời chú "lãnh đạo Kim Jong-un thăm chợ hoa quả ở tỉnh Hwanghae", công bố ngày 21/09/2017. Reuters

Sau đả kích chế độ Kim Jong-un, hôm 21/09/2017, tổng thống Mỹ thông báo một loạt biện pháp trừng phạt mới đánh vào nguồn sinh lực của Bắc Triều Tiên : hàng dệt may, ngư nghiệp, công nghệ thông tin và kỹ nghệ chế biến. Những công ty kinh doanh với Bắc Triều Tiên bị cấm hoạt động tại Mỹ.

Từ New York, Achim Lippold tường thuật :

Biện pháp nào hiệu quả nhất để gây sức ép với Bắc Triều Tiên ? Câu hỏi này luôn luôn gây tranh cãi giữa các nước liên can : một bên là Mỹ và bên kia là Trung Quốc và Nga, bênh vực chế độ Bình Nhưỡng.

Trong khi Washington sử dụng lời lẽ cứng rắn thì Moskva khuyến cáo chống lại "cuồng khích quân sự". Đó là tuyên bố của ngoại trưởng Nga tại diễn đàn Liên Hiệp Quốc, ngày hôm qua, gián tiếp đáp trả Donald Trump. Cũng tại diễn đàn này vài giờ trước, tổng thống Mỹ cao giọng đe dọa "hủy diệt toàn thể Bắc Triều Tiên".

Về phần Seoul, tổng thống Moon Jae-in giữ thái độ thận trọng : "Chúng tôi không muốn chế độ Bắc Triều Tiên sụp đổ". Tuy nhiên, lãnh đạo Hàn Quốc thúc giục cộng đồng quốc tế tăng cường các biện pháp trừng phạt, nếu Bình Nhưỡng tiếp tục khiêu khích.

Không một chút chậm trễ. Một giờ sau phát biểu của ngoại trưởng Nga, tổng thống Donald Trump ban hành những biện pháp mới trừng phạt Bình Nhưỡng.

Mục tiêu của Donald Trump là nhắm vào những cá nhân, những công ty và ngân hàng kinh doanh với Bắc Triều Tiên. Quyết định này cho thấy là dù có đe dọa dùng vũ lực, tạm thời, tổng thống Mỹ vẫn dành cho ngoại giao một ít thời gian.

Tú Anh

**********************

Bắc Hàn nói phát biểu của Trump là 'tiếng chó sủa' (BBC, 21/09/2017)

Quan chức ngoại giao hàng đầu của Bắc Hàn gọi bài phát biểu của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump ở Liên Hiệp Quốc là "tiếng chó sủa".

Ông Trump gọi nhà lãnh đạo Bắc Hàn là "Anh hùng hỏa tiễn"

Phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc hôm 20/9, ông Trump nói rằng ông sẽ "hủy diệt toàn bộ" Bắc Hàn nếu Bình Nhưỡng đe dọa Hoa Kỳ hoặc các đồng minh của nước này.

Bình luận của Ngoại trưởng Bắc Hàn Ri Yong-ho là phản ứng chính thức đầu tiên của Bắc Hàn đối với bài phát biểu của ông Trump.

Bắc Hàn vẫn tiếp tục phát triển các chương trình hạt nhân và vũ khí của mình, mặc cho lệnh cấm của Liên Hiệp Quốc.

Ông Ri nói với các phóng viên gần trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York rằng : "Có một câu nói : Chó cứ sủa, đoàn người cứ đi".

"Nếu [Trump] nghĩ sẽ làm chúng tôi ngạc nhiên với tiếng chó sủa thì rõ ràng là ông ta đang nằm mơ".

Trước đó tại bài phát biểu ở Liên Hợp Quốc, ông Trump đã gọi nhà lãnh đạo Bắc Hàn là "Anh hùng hỏa tiễn đang lèo lái đất nước vào phi vụ tự sát".

Khi được hỏi ông nghĩ gì về ông Trump gọi ông Kim là "anh hùng hỏa tiễn", ông Ri trả lời : "Tôi cảm thấy tiếc cho phụ tá của ông ta".

Ông Ri dự kiến sẽ phát biểu tại Liên Hiệp Quốc vào thứ Sáu, 22/9.

Các chuyên gia nói Bắc Hàn có những tiến bộ đáng kinh ngạc trong việc phát triển tên lửa tầm xa và chương trình hạt nhân.

Hôm 3/9, Bắc Hàn cũng tuyên bố tiến hành cuộc thử nghiệm hạt nhân lần thứ 6 và là cuộc thử nghiệm lớn nhất.

Vài ngày sau đó, Liên Hợp Quốc đã thông qua một loạt các lệnh trừng phạt mới đối với nước này bằng việc hạn chế nhập khẩu dầu và cấm xuất khẩu hàng dệt may - một nỗ lực nhằm cắt nguồn nhiên liệu và thu nhập cho các chương trình vũ khí của Bắc Hàn.

***********************

"Thỏa thuận hạt nhân Iran" có nguy cơ bị xóa sổ ? (RFI, 21/09/2017)

Tổng thống Iran Rouhani đến họp báo bên lề Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc ngày 20/09/2017. Reuters

Tương lai thỏa thuận hạt nhân Iran chưa bao giờ trở nên bất định như lúc này. Tổng thống Mỹ Donald Trump dọa hủy bỏ thỏa thuận. Trong khi đó, Iran kiên quyết từ chối mở lại đàm phán.

Hôm 20/09/2017, bầu không khí tại Liên Hiệp Quốc rất căng thẳng. Nhân khóa họp thường niên Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc lần thứ 72, ngoại trưởng Iran và sáu cường quốc tham gia ký kết thỏa thuận hạt nhân (Anh, Nga, Pháp, Mỹ, Trung Quốc và Đức) đã có phiên họp đầu tiên kể từ sau thắng lợi bầu cử của ông Donald Trump.

Cuộc họp kéo dài một giờ, nhưng các bên đã không giải tỏa được bế tắc trước lời đe dọa ngày càng quyết liệt của tổng thống đòi hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân Iran mà chính quyền Barack Obama đã ký.

Đây cũng là lần đầu tiên hai ngoại trưởng Rex Tillerson của Hoa Kỳ và Mohammad Javad Zarif của Iran gặp nhau và có những "trao đổi trực tiếp" khá lâu. Tuy nhiên, AFP nhận thấy cho dù "cần thiết" lắng nghe quan điểm của các bên, như lời ngoại trưởng Mỹ, cuộc họp hôm qua vẫn không xóa tan được mối ngờ vực về các dụng ý của Hoa Kỳ.

Theo ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson, thỏa thuận hạt nhân Iran "có nhiều vấn đề lớn". Tổng thống Donald Trump vẫn luôn khẳng định đây là "một trong những hiệp định tồi tệ nhất mà Hoa Kỳ từng tham gia" và ông nhiều lần đe dọa hủy bỏ văn bản này.

Như để trấn an Hoa Kỳ, một số nước, trong đó có Pháp, đề xuất thương lượng lại về một vài thời điểm áp dụng các nội dung của thỏa thuận, cũng như các chủ đề phụ có liên quan như vai trò của Iran tại Trung Đông. Theo tổng thống Pháp Emmanuel Macron, các bên không hẳn là "thương thuyết lại" thỏa thuận, mà chỉ là "bổ sung" thêm.

Thế nhưng, trên diễn đàn Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, tổng thống Iran Hasan Rohani đã dập tắt mọi hy vọng mở lại đàm phán. Ông cho rằng thảo luận với một chính phủ Mỹ chuyên "chà đạp các cam kết quốc tế của chính mình" chỉ làm "phí thời gian". Tổng thống Iran nhắc lại rằng "từng chữ từng câu" trong thỏa thuận đã được các bên tham gia ký kết tranh luận gay gắt, đồng thời cảnh báo nguy cơ "chỉ cần một viên gạch bị rút, cả một tòa nhà có thể sụp đổ ".

Giờ đây, với tuyên bố trước báo giới "Tôi đã có quyết định" và đe dọa hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân Iran, Donald Trump đang làm cho cả thế giới lo ngại. Vì từ đây đến ngày 15/10/2017, tổng thống Mỹ phải "tuyên bố" trước Quốc Hội là Teheran có đã tuân thủ các cam kết hay không. Nếu Donald Trump không làm việc này thì Hoa Kỳ sẽ lại ban hành các biện pháp trừng phạt vốn đã được xóa bỏ trong khuôn khổ thoả thuận hạt nhân Iran 2015, và hành động này được coi như là " khai tử chính trị" thỏa thuận, theo nhận định của các nhà ngoại giao.

Mặt khác, giới ngoại giao lo ngại rằng thái độ quay ngoắt 180 độ của Hoa Kỳ trong hồ sơ Iran sẽ gây ra những tác động tiêu cực khác : Khả năng lôi kéo Bắc Triều Tiên trở lại bàn đàm phán phi hạt nhân hóa càng thêm xa vời.

Các chuyên gia về Bắc Triều Tiên cảnh báo : Bình Nhưỡng theo dõi sát sao xem "hồ sơ Iran được xử lý ra sao", để có thể dự phóng được "số phận của chính họ nếu như nước này một ngày nào đó phải chấp nhận từ bỏ vũ khí hạt nhân ".

Minh Anh

********************

Hạt nhân : Tổng thống Iran đáp trả công kích của tổng thống Mỹ (RFI, 21/09/2017)

Hôm 20/09/2017, tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ tuyên bố đã "có quyết định" về thỏa thuận tên lửa với Iran, nhưng không cho biết nội dung. Thông báo được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Washington và Teheran gia tăng, sau khi tổng thống Mỹ công kích mạnh mẽ thỏa thuận hạt nhân năm 2015 và gọi chính quyền Teheran là "Nhà nước côn đồ", độc tài, thối nát, yểm trợ khủng bố. Ngay sau đó, tổng thống Iran Hassan Rohani đã lên tiếng đáp trả.

Tổng thống Iran Hassan Rohani phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc ngày 20/09/2017. Reuters

Hôm 20/09/2017, tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ tuyên bố đã "có quyết định" về thỏa thuận tên lửa với Iran, nhưng không cho biết nội dung. Thông báo được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Washington và Teheran gia tăng, sau khi tổng thống Mỹ công kích mạnh mẽ thỏa thuận hạt nhân năm 2015 và gọi chính quyền Teheran là "Nhà nước côn đồ", độc tài, thối nát, yểm trợ khủng bố. Ngay sau đó, tổng thống Iran Hassan Rohani đã lên tiếng đáp trả.

Đặc phái viên Achim Lippold tường trình từ New York :

"Phát biểu trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, với thái độ bình tĩnh, nhưng cương quyết, tổng thống Iran Hassan Rohani đã trả lời tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Tư. Không, chúng tôi không ủng hộ khủng bố, chúng tôi tôn trọng quyền con người và chúng tôi sẽ không vi phạm thỏa thuận hạt nhân. Một lát sau, trước báo chí, tổng thống Rohani nhấn mạnh rằng thỏa thuận này là không thể tái đàm phán.

Trong trường hợp Hoa Kỳ bãi bỏ thỏa thuận này thì sao ? Tổng thống Hassan Rohani cảnh báo : "Nếu Mỹ quyết định phá vỡ thỏa thuận, điều đó có nghĩa là Iran sẽ toàn quyền hành động trong mọi phương án. Chúng tôi sẽ rảnh tay lựa chọn mọi hành động có lợi cho Iran và cả đất nước sẽ cùng đưa ra quyết định".

Tuy nhiên, tổng thống Iran loại trừ mọi phương án hạt nhân vì mục đích quân sự. Theo ông, Hoa Kỳ sẽ mất nhiều uy tín, nếu Washington rút khỏi thỏa thuận quốc tế này.

Về câu hỏi liệu vẫn có thể có một cuộc hội đàm với Washington không ? Tổng thống Hassan Rohani trả lời là chưa phải lúc này. Ngoài ra, ông cũng yêu cầu tổng thống Mỹ xin lỗi vì đã công kích Iran".

Tối hôm qua, ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson và đồng nhiệm Iran Mohammad Javad Zarif đã họp chung với đại diện 5 quốc gia khác ký kết thỏa thuận 2015 (Pháp, Anh, Nga, Đức, Trung Quốc). Reuters dẫn lời một nhà ngoại giao cho hay, đây là cuộc họp đầu tiên có sự tham gia của hai ngoại trưởng Mỹ và Iran kể từ khi tổng thống Mỹ Donald Trump lên nắm quyền. Hai bên đã nói chuyện "trực tiếp và khá lâu".

Lãnh đạo ngoại giao Châu Âu Federica Mogherini, chủ tọa phiên họp, nhấn mạnh cho đến nay thỏa thuận đã được tất cả các bên tôn trọng và không cần phải thương lượng lại thỏa thuận này. Tuy nhiên, cuộc họp nói trên không xua đi được các hoài nghi của công luận xung quanh thái độ của tổng thống Mỹ. Sau cuộc họp nói trên, không có ngoại trưởng nào trả lời các câu hỏi của phóng viên.

Trọng Thành

Trump hạ thấp vai trò Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc

Trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, một thể chế mà mục đích tồn tại là để giải quyết các mâu thuẫn, tổng thống của cường quốc quân sự hàng đầu thế giới đã đe dọa "hủy diệt hoàn toàn" Bắc Triều Tiên - "một nhà nước côn đồ".

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu lần đầu tiên tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, ngày 19/09/2017. Reuters/Eduardo Munoz

Báo Le Monde, trong bài xã luận "Trump hạ thấp Liên Hiệp Quốc", đã nhận xét là phát biểu đầu tiên trước đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc của tổng thống Mỹ Donald Trump rất hung hăng và hiếu chiến.

Theo Le Monde, về hình thức, bài diễn văn đầu tiên của tổng thống Mỹ Donald Trump trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc chỉ là một Tweet theo phong cách Trump, quá giản đơn, không lo gic và chỉ là một phát ngôn gây sốc : Donald Trump đã chỉ trích "các hành động tự sát"của một chế độ "bất thường" và của các chế độ độc tài tham nhũng khác. Dùng ca khúc Rocket man của danh ca Elton John để nói về lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong-un, dường như ông Trump đã nhầm lẫn Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc với một chương trình truyền hình thực tế. Tổng thống Donald Trump cũng đã coi một trong những cố gắng ngoại giao quan trọng nhất trong những năm qua là điều đáng xấu hổ khi nói rằng thỏa thuận hạt nhân Iran là điều tệ hại.

Về nội dung, bài diễn văn của Donald Trump không khiến công luận an tâm. Nội dung bài phát biểu trước đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc giống nội dung chính sách ngoại giao trong bài phát biểu nhậm chức tổng thống của ông Trump hôm 20/01/2017. Nguyên tắc cơ bản của chủ nhân Nhà Trắng về quan hệ quốc tế vẫn là lợi ích dân tộc là trên hết, kiểu "mỗi người vì một người". Ông Trump đã quay lưng lại với các thỏa thuận đa phương mà quốc tế coi là quan trọng sống còn, chẳng hạn thỏa thuận khí hậu Paris hay thỏa thuận hạt nhân Iran. Điều đó cũng có nghĩa là tổng thống Mỹ Donald Trump quay lưng lại với truyền thống Mỹ trong việc tham gia và lãnh đạo trên trường quốc tế.

Nếu ai muốn tìm những trích dẫn tích cực về nhân quyền hay giá trị nhân đạo trong diễn văn của tổng thống Mỹ thì chỉ phí công vô ích ! Ông Trump đã gắn các chế độ Bắc Triều Tiên, Iran và Venezuela với "trục tội ác" - khái niệm của một trong những người tiền nhiệm - ông Georges Bush. Tuy nhiên, ông Trump lại không đề xuất được các giải pháp.

Le Monde đánh giá ngoài lý tưởng dân tộc chủ nghĩa mà ông Trump trương ra, không thể tìm thấy trong bài phát biểu của tổng thống Hoa Kỳ một đường lối chính trị rõ ràng, một chiến lược quốc tế hợp lý xứng tầm với một quốc gia như Mỹ. Đó chỉ là một chính sách thực dụng "rỗng tuếch" kiểu Donald Trump, cùng với những đe dọa chiến tranh với Bắc Triều Tiên hay rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran.

Vẻ mặt tối sầm của ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson và đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc Nikki Halley khi nghe tổng thống Trump phát biểu phần nào cho thấy thái độ của các nhà ngoại giao Mỹ. Đó cũng chính là một trong những sự bất hợp lý trong chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ trong suốt 9 tháng qua.

Le Monde kết luận, bài phát biểu của Donald Trump trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc đặt ra một thách thức lớn cho phần còn lại của thế giới, nhất là Châu Âu. Đối tác và liên minh quan trọng của Hoa Kỳ đang đối lập với Washington trên nhiều hồ sơ như Iran, khí hậu và chủ nghĩa đa phương. Bài phát biểu của tổng thống Pháp Emmanuelle Macron, chỉ hai giờ sau bài diễn văn của đồng nhiệm Mỹ Donald Trump, đã cho thấy rõ điều đó. Liên minh hai bờ Đại Tây Dương đã không còn ý nghĩa.

Tăng trưởng kinh tế thế giới được củng cố

Trong lĩnh vực kinh tế, báo Les Echos nhận định : "Tăng trưởng kinh tế thế giới được củng cố".Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế OCDE hôm qua công bố các dự báo tạm thời, theo đó kinh tế thế giới sẽ tăng trưởng trở lại, nhất là ở khu vực đồng euro. OCDE dự tính tổng sản lượng toàn cầu sẽ đạt 3,5% cho năm 2017, 3,7% cho năm 2018 so với con số 3,1% của năm 2016.

Sản xuất công nghiệp, tiêu dùng của các hộ gia đình và chi tiêu cho đầu tư đều tăng trở lại từ quý 2/2016, kèm theo đó, trao đổi thương mại cũng tăng, cho thấy kinh tế toàn cầu đang được cải thiện. Đặc biệt, sự tăng trưởng của các quốc gia trong khu vực đồng euro trong quý 1/2017 đã vượt mức mà Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế dự báo. Tỉ lệ thất nghiệp vào tháng 07/2017 giảm còn 9,1%. Đây là tỉ lệ thất nghiệp thấp nhất tính từ năm 2009. Tiêu dùng tăng trưởng mạnh hơn dự báo, đầu tư của các doanh nghiệp và xuất khẩu cũng tăng trở lại.

OCDE dự báo tỉ lệ tăng trưởng của Đức sẽ đạt 2,2% (tăng 0,2%), Pháp đạt 1,7% (tăng 0,4%). Chỉ có tăng trưởng của Anh Quốc là sẽ giảm 0,2%, còn 1,6%. Tăng trưởng của Mỹ cũng được dự báo đạt 2,1% cho năm nay.

Nhưng theo báo Les Echos, các nước có nền kinh tế mới nổi mới thực sự gây ngạc nhiên. Kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng mạnh, đạt 6,8%, nhờ đầu tư vào cơ sở hạ tầng, nhưng sẽ giảm nhẹ trong năm 2018, còn 6,6% do Bắc Kinh giảm nhẹ các biện pháp hồi phục kinh tế và giảm các nỗ lực ổn định nợ của các doanh nghiệp.

Còn tại Nga, giá dầu lửa tăng sẽ cho phép nước này thoát khỏi suy thoái. Trong khi đó, kinh tế Ấn Độ sẽ bị ảnh hưởng do cải cách thuế. OCDE chỉ dự báo mức tăng trưởng 6,7% cho Ấn Độ thay vì tỉ lệ 7,3% như đã từng dự báo.

Thương mại : bước ngoặt mới cho Canada và Châu Âu

Thỏa thuận tự do mậu dịch giữa Liên Hiệp Châu Âu và Canada CETA tạm thời được áp dụng từ ngày hôm nay 21/09, sau 7 năm đàm phán. Báo kinh tế Les Echos nhận định : "Thương mại : Canada và Châu Âu bước sang chương mới".

Với CETA, 99% mặt hàng trao đổi giữa hai bên được miễn thuế quan. Đây là một bước ngoặt lớn, nhất là đối với Canada, vì Châu Âu là một thị trường lớn với 500 triệu người tiêu dùng so với dân số 30 triệu người của Canada. Vì thế, xét về hiệu quả kinh tế, báo Les Echos cho rằng Canada được lợi nhiều hơn Liên Hiệp Châu Âu. Một nghiên cứu trước đây chỉ ra rằng CETA sẽ tạo thêm 0,08% thu nhập quốc nội cho Liên Hiệp trong khi Canada được thêm 0,77%.

Tại Pháp, cánh cực tả, các nhà bảo vệ sinh thái và các tổ chức phi chính phủ kịch liệt phản đối CETA mà họ gọi là "một thỏa thuận tai hại" đối với môi trường và cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu.

Tấn công tin tặc : Châu Âu lên kế hoạch chống đỡ

Liên quan tới Châu Âu, báo La Croix quan tâm tới vấn nạn tin tặc và nhận định "Đối đầu với các vụ tấn công mạng, Liên Hiệp Châu Âu vất vả trang bị". Tăng cường an ninh mạng hiện được Châu Âu coi là một trong những ưu tiên hàng đầu của Liên Hiệp.

Thông tín viên báo La Croix từ Bruxelles cho biết 80% số doanh nghiệp Châu Âu đã từng gặp vấn đề về an ninh mạng. Chỉ tính riêng năm 2016, Liên Hiệp Châu Âu ghi nhận 4000 vụ tấn công tin tặc bằng các phần mềm mã độc như WannyCry và CryptoLocker.

Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Jean-Claude Juncker đã cam kết "bảo vệ tốt nhất có thể các nước Châu Âu trong kỷ nguyên số". Ủy Ban Châu Âu vạch ra một chiến lược về an ninh mạng và đặt cược vào Cơ quan Châu Âu về an ninh mạng và dữ liệu (ENISA), được thành lập năm 2004. Theo quy định ban đầu, ENISA chỉ hoạt động đến năm 2020, nên Ủy Ban Châu Âu đề xuất để tổ chức trên hoạt động thường xuyên, lâu dài.

Cũng như trong nhiều lĩnh vực khác, Châu Âu tin rằng các nước thành viên không thể hoạt động đơn lẻ chống tin tặc mà phải tin tưởng vào các đối tác trong Liên Hiệp để chia sẻ thông tin về các vụ tấn công. Ngoài ra, Châu Âu cũng muốn xây dựng các chuẩn mực về an ninh mạng và thành lập một bộ khung về dán nhãn và chứng thực các sản phẩm và dịch vụ kết nối mạng.

Bruxelles còn đề xuất quy định để đảm bảo phản ứng nhanh của Châu Âu trước một vụ tấn công tin tặc, xác định trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức trong mỗi vụ khủng hoảng và thành lập một quỹ cứu trợ khẩn cấp để đối phó với tin tặc, giống như các quỹ cứu trợ khẩn cấp trong trường hợp thiên tai. Và cuối cùng, Ủy Ban Châu Âu dự kiến phát triển vào năm 2018 một trung tâm nghiên cứu về an ninh mạng.

Nhưng theo thông tín viên báo La Croix tại Bruxelles, cuộc chiến chống tin tặc của Liên Hiệp Châu Âu vẫn còn nan giải, chính Ủy Ban Châu Âu cũng đã từng là nạn nhân của các vụ tấn công mạng.

Pháp : Thuế soda "lần thứ n"

Chuyển sang lĩnh vực xã hội tại Pháp, báo Le Figaro có bài viết về "Sự trở lại lần thứ n của thuế soda để đấu tranh chống béo phì và bệnh tiểu đường".

Le Figaro cho biết cuộc thảo luận tại Quốc hội về dự luật tài chính cho An Sinh Xã Hội dự kiến diễn ra vào ngày 28/09/2017 chắc chắn sẽ có đề cập tới "thuế soda", một loại thuế được quy định vào năm 2012 dưới thời tổng thống Nicolas Sarkozy. Nhiều dân biểu, mà đứng đầu là ông Olivier Véran, dân biểu đảng Cộng Hòa Tiến Bước của vùng Isère, hiện đang nghiên cứu về viêc tăng thuế đánh vào các thức uống ngọt, mục đích là để chống nạn béo phì, bệnh tiểu đường và sâu răng. Các loại nước uống ngọt, có ga bị coi là thủ phạm chính gây béo phì.

Phòng bệnh nằm trong chính sách của tổng thống Macron về bảo vệ sức khỏe dân chúng. Cũng chính vì mục đích phòng bệnh mà chính phủ Pháp đã quyết định tăng giá thuốc lá (thủ phạm hàng đầu gây bệnh ung thư) và tăng cường tiêm phòng vaxin bắt buộc cho trẻ nhỏ.

Mexico lại lâm cảnh hoang tàn, đổ nát

Liên quan tới Châu Mỹ, nhiều báo Pháp hôm nay vẫn quan tâm tới vụ động đất hôm thứ Ba 19/09 tại Mexico. Báo La Croix có bài viết "Mexico, lại thêm một lần đổ nát". Vụ động đất mạnh 7,1 độ Richter xảy ra tại thủ đô Mexico và miền trung nước này đã gây ra những thiệt hại nặng nề, tạm thời có 225 người thiệt mạng, hàng ngàn người mất tích.

Tròn 32 năm sau vụ đụng đất kinh hoàng 8,3 độ Richter vào năm 1985 khiến 10.000 người thiệt mạng, và chỉ 13 ngày sau vụ động đất 8,2 độ ở miền nam khiến khoảng 100 người chết, người dân Mexico lại sống những phút giây hãi hùng vì động đất.

Điều mỉa mai của lịch sử, theo báo La Croix, là chính vào buổi sáng ngày 19/09, tại các nơi công cộng và nhiều doanh nghiệp lớn, Mexico đã tổ chức tưởng niệm các nạn nhân vụ động đất năm 1985 và diễn tập đối phó với động đất giả định. Còi báo động hú lên vào lúc 11h, người dân nhiệt tình tham gia diễn tập mà không hề biết rằng chỉ hai giờ sau đó, một cơn động đất thật sẽ xảy ra. Và lần này, chính quyền còn không có thời gian cảnh báo cho dân chúng thủ đô, vì tâm chấn quá gần, chỉ cách thủ đô có 120 km. Theo thông tín viên đặc biệt của báo La Croix, cảnh đổ nát và tình đoàn kết tương trợ trong những ngày gần đây cũng giống như cảnh trong các tấm ảnh đen trắng về thảm họa động đất 1985.

Chính quyền thủ đô Mexico đã ban bố "tình trạng khẩn cấp do thiên tai" và huy động quân đội tới hỗ trợ lực lượng cứu hộ.

Thùy Dương

Trump gây thêm khó khăn cho chiến lược Bắc Triều Tiên của Mỹ (RFI, 20/09/2017)

Ai cũng biết rằng ông Donald Trump không phải là một nhân vật ôn hòa, nhưng hôm qua cả thế giới đã sững sờ khi nghe tổng thống Hoa Kỳ lên tiếng đe dọa "hủy diệt hoàn toàn" Bắc Triều Tiên. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, một vị tổng thống Mỹ đưa ra lời đe dọa tiêu diệt một quốc gia thành viên của Liên Hiệp Quốc. Cho tới nay, người ta chỉ nghe những lời đe dọa như vậy từ chế độ như Bình Nhưỡng.

Quang cảnh phiên họp Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc lần thứ 72 tại New York ngày 19/09/2017. Reuters/Brendan McDermid

Khi phát biểu như trên, ông Donald Trump có lẽ muốn thể hiện quyết tâm của Washington bằng mọi giá ngăn chận Bắc Triều Tiên trang bị vũ khí hủy diệt hàng loạt, cho dù chính quyền Hoa Kỳ hiện nay biết rằng họ không thể chọn ngay giải pháp quân sự với chế độ Bình Nhưỡng. Bởi vì, mọi can thiệp quân sự nhằm tiêu diệt kho vũ khí tên lửa và hạt nhân của Bắc Triều Tiên đều chứa đựng nhiều nguy cơ đối với các đồng minh của Mỹ trong khu vực, đặc biệt là Hàn Quốc và Nhật Bản, những nơi hoàn toàn nằm trong tầm bắn của tên lửa Bắc Triều Tiên.

Bộ trưởng quốc phòng Jim Mattis, khi được hỏi về bài phát biểu của tổng thống Trump hôm qua, đã tuyên bố rằng chính quyền Hoa Kỳ vẫn muốn giải quyết vấn đề Bắc Triều Tiên "thông qua các phương tiện ngoại giao".

Các biện pháp trừng phạt ngày càng nặng nề của Liên Hiệp Quốc nhắm vào chế độ Bình Nhưỡng cho tới nay hầu như không có tác dụng, trong khi mà chính quyền Mỹ vẫn chưa vạch ra được chiến lược nào khác một cách rõ ràng. Nga và Trung Quốc, tuy bỏ phiếu thông qua các biện pháp trừng phạt mới của Liên Hiệp Quốc, vẫn thúc giục Hoa Kỳ tìm cách đối thoại với Bắc Triều Tiên. Nhưng phía Mỹ cho rằng hiện chưa phải là lúc mở lại đàm phán chính thức với chế độ Kim Jong-un.

Trong khi đó, tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, bài phát biểu của tổng thống Trump có giọng điệu ngày càng hiếu chiến với Bắc Triều Tiên. Tệ hại hơn, tổng thống Mỹ còn đặt hai chế độ Bình Nhưỡng và Teheran vào chung một rọ mang tên là "quốc gia côn đồ". Bất chấp việc Iran đã chấp nhận ký với các cường quốc một hiệp định về ngưng chương trình hạt nhân của nước này cách đây hai năm, nhưng tổng thống Trump lại dọa sẽ rút khỏi hoặc sửa đổi hiệp định này.

Theo nhận định của chuyên gia Mark Fitzpatrick, thuộc Viện Quốc tế Nghiên Cứu Chiến Lược, IISS, việc ông Trump so sánh Bình Nhưỡng với Teheran có thể khiến cho Kim Jong-un càng thấy cần phải trang bị vũ khí nguyên tử và tên lửa đạn đạo để đối đầu với Hoa Kỳ, và không thể nào thương lượng một hiệp định tương tự với Mỹ để rồi cũng sẽ có chung số phận như Iran.

Khi thương lượng hiệp định hạt nhân Iran năm 2015, chính quyền Obama vẫn luôn nhấn mạnh rằng thỏa thuận này nhằm chứng tỏ Washington sẵn sàng thương lượng với bất cứ đối thủ nào có thiện chí, ám chỉ đến những quốc gia như Bắc Triều Tiên.

Với những vụ bắn tên lửa và thử hạt nhân khiêu khích cộng đồng quốc tế, Bình Nhưỡng coi như đã loại trừ khả năng đạt thương lượng ngoại giao. Nhưng các đồng minh của Mỹ vẫn không muốn tổng thống Trump từ bỏ hẳn giải pháp hòa bình cho cuộc khủng hoảng Bắc Triều Tiên.

Hôm qua, phát biểu trước ông Trump, tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres đã kêu gọi chọn con đường ngoại giao. Một sự mong đợi không được đáp trả. Vài phút sau, tổng thống Mỹ đã dọa "hủy diệt hoàn toàn" Bắc Triều Tiên và như vậy ông đã khép chặt hơn nữa cánh cửa đối thoại với Bình Nhưỡng.

Nếu Kim Jong-un tiếp tục cho bắn tên lửa và thử hạt nhân mà chính quyền Trump vẫn không có hành động quân sự nào để "hủy diệt hoàn toàn", thì lúc đó còn gì là uy tín của Hoa Kỳ ?

Thanh Phương

******************

Hệ lụy từ diễn văn đao to búa lớn của Trump là gì ? (BBC, 20/09/2017)

Bài phát biểu của Tổng thống Donald Trump tại Liên Hiệp Quốc có thể là chưa có tiền lệ hoặc, ít nhất, sẽ trở thành một trong những khoảnh khắc đáng nhớ nhất tại Đại Hội đồng Liên Hợp quốc.

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump phát biểu tại Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc hôm 19/9

Cảnh báo Bình Nhưỡng xuống thang trước thách thức hạt nhân của nước này, Donald Trump đe dọa sẽ thanh toán một quốc gia thành viên của Liên Hiệp Quốc. Và ông nhấn mạnh tuyên bố của mình đối với nhà lãnh đạo Bắc Hàn Kim Jong-un trên Twitter.

"Nếu Hoa Kỳ buộc phải tự bảo vệ mình hoặc các đồng minh, chúng tôi sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc xóa sổ Bắc Hàn", ông nói với các nhà lãnh đạo thế giới.

Ông Trump nói rằng nhà lãnh đạo Bắc Hàn "đang thực hiện sứ mệnh tự kết liễu mình và chế độ Bắc Hàn".

Tôi không thể nhớ được ngôn từ của bất kỳ nhà lãnh đạo thế giới nào trên bục phát biểu tại Liên Hợp Quốc có nội dung tương tự thế, kể cả Qaddafi của Libya hay Chavez của Venezuela.

Tức là việc xóa sổ một quốc gia 25 triệu dân thì chưa có ai nói vậy.

Các thành viên của Liên Hợp Quốc đã thấp thỏm chờ xem tân tổng thống có gì để nói, tức là có một sự tương phản rõ ràng với sự ngóng chờ bài diễn văn làm tôi nhớ lại thời điểm người tiền nhiệm của ông là ông Barack Obama từng đọc.

Tổng thống Trump đã không tấn công chính tổ chức này, như nhiều người lo ngại ông sẽ làm như vậy sau sự phê phán gay gắt của mình rằng Liên Hiệp Quốc giống như một câu lạc bộ của giới chóp bu bất tài.

Thực tế là ông chấp nhận Liên Hiệp Quốc có một vai trò cho trật tự thế giới, mặc dù ở đây đa số cho rằng ông là người có tính cách biệt lập và đơn phương.

Tuy nhiên, ông củng cố lại quan ngại về cuộc chiến với Bắc Hàn, và lo ngại rằng ông sẽ hủy thỏa thuận hạt nhân theo đó cho Iran phát triển chương trình nguyên tử có giới hạn.

Ông Trump gọi thoả thuận với Iran là "sự hổ thẹn với Hoa Kỳ". Ông lên án Tehran là một "nhà nước bất trị không một xu dính túi" và xuất khẩu bạo lực.

Theo luật pháp Hoa Kỳ, tổng thống phải tái khẳng định lại trước Quốc hội sau mỗi 90 ngày rằng Iran tuân thủ thỏa thuận này, và thỏa thuận này phục vụ lợi ích an ninh quốc gia của Hoa Kỳ.

Tổng thống Trump tỏ ý rằng ông có thể sẽ không làm như vậy khi thời hạn tiếp theo đến vào giữa tháng Mười khi có cơ chế kích hoạt một tiến trình để quốc hội rà soát có thể ngưng thỏa thuận này.

Ông Trump rõ ràng là nói với những người ủng hộ chính sách "Nước Mỹ là trên hết" - khi ông bắt đầu phát biểu về thành tựu kinh tế đạt được sau cuộc bầu cử.

Đối với cử tọa quốc tế của mình, ông đã đưa ra chính sách "Nước Mỹ là trên hết bằng ngôn ngữ chủ quyền quốc gia dưới cái vỏ của nguyên lý thành lập ra Liên Hiệp Quốc, là cách mà các thành viên của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc như Trung Quốc và Nga thường dùng.

Về cơ bản, ông nói rằng mọi quốc gia nên đặt lợi ích của người dân nước mình trên hết. Dựa trên cơ sở đó họ có thể hợp tác để đối phó với những vấn đề bức thiết toàn cầu hơn là cho phép các tổ chức toàn cầu và các bộ máy hành chính đưa ra chương trình nghị sự.

Sự căng thẳng giữa một chính sách đối ngoại được thúc đẩy bởi lợi ích quốc gia thay vì các giá trị và lý tưởng phổ quát là trọng tâm của cuộc tranh luận đang tiếp diễn về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ.

Nhưng điều đó khó có thể có nghĩa là xa rời con đường quốc tế hóa, chẳng hạn như việc Tổng thống rút khỏi Hiệp định Khí hậu Paris đã xảy ra.

Và cũng không phải là việc thể hiện theo lối giao dịch hợp đồng của ông Trump : tức là đối với doanh nhân New York thì đó đơn thuần chỉ là việc chấm dứt các giao dịch tồi tệ đối với Mỹ sao để có được những giao dịch tốt hơn.

Người ta thấy rằng thỏa thuận gì về Bắc Hàn mà ông có thể có được từ việc đe dọa cho ngày tận thế thì không được tỏa sáng trong bài phát biểu của mình.

Các thành viên Liên Hợp Quốc có cảm giác tự hỏi rằng làm thế nào Bình Nhưỡng có thể bị lôi kéo hoặc buộc phải bàn đàm phán với ông Trump, người đang xa rời thỏa thuận hạt nhân mà Hoa Kỳ từng đồng ý với Iran.

Hoặc liệu tổng thống Trump đang cố gắng dựa vào sự ủng hộ của Liên Hiệp Quốc cho các biện pháp trừng phạt nghiêm ngặt hơn, trong sử dụng ngôn từ "Nếu không theo chúng tôi thì là chống lại chúng tôi", lối nói về Trục Ma Qủy của chính quyền Bush.

"Hoa Kỳ đã sẵn sàng, sẵn lòng và có khả năng (hành động quân sự), nhưng hy vọng điều này sẽ không cần thiết", ông nói. "Đó là những gì trong khuôn khổ của Liên Hiệp Quốc cần phải có, đó là những gì Liên Hợp Quốc và đã và đang làm.

Và rất có thể là những người trong bộ máy của ông đang theo đuổi một chiến lược ngoại giao chiếu trên.

Nhưng nếu không có các kênh liên lạc thì Bắc Hàn không có cách nào hiểu được những lời đao to búa lớn đầy mùi vị leo thang đáng kinh ngạc của Tổng thống Mỹ.

"Khi căng thẳng gia tăng, thì cơ hội tính toán sai lầm cũng nhiều", Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres cho biết trước khi ông Trump đọc bài diễn văn. "Nói mạnh có thể dẫn tới sự hiểu sai chết người".

Barbara Plett Usher

( BBC News)

***********************

Bắc Triều Tiên : Nhật-Hàn hoan nghênh đe dọa của Donald Trump (RFI, 20/09/2017)

Tuyên bố của tổng thống Donald Trump đe dọa "hủy diệt hoàn toàn" Bắc Triều Tiên được hai đồng minh Đông Bắc Á ủng hộ. Tokyo và Seoul xem đây là một động thái mới có thể làm cho chế độ Bình Nhưỡng ý thức hiểm nguy, dừng tay trước khi quá trễ.

Truyền hình Hàn Quốc phát hình ảnh tên lửa Bắc Triều Tiên bay ngang không phận Nhật Bản ngày 15/09/2017. Reuters/Kim Hong-Ji

Theo Reuters, phát ngôn viên chính phủ Nhật Yoshihide Suga tuyên bố "cảm kích cách tiếp cận mới của tổng thống Donald Trump thúc đẩy Bắc Triều Tiên từ bỏ hạt nhân cũng như kêu gọi cộng đồng quốc tế nhất là Nga và Trung Quốc hợp tác gây thêm áp lực".

Hàn Quốc cũng phản ứng tương tự. Thông báo của phủ tổng thống khen ngợi thái độ "cứng rắn và rõ ràng trước những vấn đề sinh tử, duy trì hòa bình và an ninh mà Liên Hiệp Quốc đương đầu". Dù vậy, Seoul thận trọng, không đổ dầu vào lửa

Từ thủ đô Hàn Quốc, thông tín viên Frédéric Ojardias phân tích :

"Hàn Quốc tìm cách làm nhẹ đi phần nào những lời tuyên bố bốc lửa của Donald Trump : "Hoa Kỳ chỉ lập lại quan điểm cố hữu, theo đó, mọi giải pháp đều được xem xét. Tổng thống Mỹ chỉ lưu ý tính chất khẩn cấp của vấn đề để gây sức ép buộc Bắc Triều Tiên ngồi vào bàn đàm phán vì đó là giải pháp khả thi duy nhất". Trên đây là lời bình luận ôn hòa của một viên chức chính phủ nhằm xoa dịu tình hình.

Trong khi đó, hầu hết các chuyên gia của chính phủ Hàn Quốc xem lời đe dọa của tổng thống Donald Trump sẽ gây tác dụng ngược. Bắc Triều Tiên sẽ kiên quyết hơn, tranh thủ thời gian, trang bị vũ khí hạt nhân càng sớm càng tốt cũng như gia tăng các hành động thách thức. Bộ máy tuyên truyền của chế độ sẽ khai thác tuyên bố của Donald Trump để gây thêm ấn tượng trong dân chúng là họ bị kẻ thù bao vây.

Thêm vào đó, tại diễn đàn Liên Hiệp Quốc, tổng thống Mỹ còn thẳng thừng chỉ trích thỏa thuận hạt nhân của Iran. Vô tình, Donald Trump bắn tín hiệu với Bình Nhưỡng là không nên tin cậy vào lời hứa của Mỹ cho dù có ký kết một hiệp ước".

Tú Anh

************************

Diễn văn của Trump ở Liên Hiệp Quốc bị chỉ trích (BBC, 20/09/2017)

Bài phát biểu đầu tiên của Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Liên Hợp Quốc đã bị một số quốc gia thành viên mà ông chỉ trích phản bác lại.

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump phát biểu tại Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc hôm 19/9

Ông Trump nói Iran nằm trong "nhóm nhỏ các chế độ vô lại", và nói rằng Mỹ sẽ "tiêu diệt hoàn toàn" Bắc Hàn nếu bị buộc phải làm như vậy.

Ngoại trưởng Iran nói : "Bài phát biểu đầy thù hận và thiếu hiểu biết của ông Trump thuộc về thời trung cổ", chứ không phải tại một phiên họp Liên Hiệp Quốc.

Bắc Hàn chưa đưa phản ứng về lời đe dọa của tổng thống Mỹ.

Bài phát biểu của ông Trump lẽ ra phác thảo viễn cảnh về một thế giới mà các quốc gia có chủ quyền muốn đem lại những điều tốt đẹp cho công dân của họ nhưng ông lại dành phần lớn thời lượng để nhắm vào điều mà ông gọi là "các chế độ vô lại" cũng như gọi đó là "tai họa của hành tinh chúng ta hôm nay".

Washington nhiều lần cảnh báo Bình Nhưỡng về các vụ thử vũ khí vi phạm các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc.

Ông Trump cũng chỉ trích lãnh đạo Bắc Hàn Kim Jong-un và nói : "Gã tên lửa đang lèo lái đất nước vào phi vụ tự sát".

"Nếu Mỹ buộc phải tự bảo vệ mình hoặc các đồng minh, chúng tôi sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc hủy diệt hoàn toàn Bắc Hàn", ông nói thêm.

Reuters cho biết một thành viên trong khán phòng đã dùng tay che mặt bằng hai tay, và có những tiếng lầm bầm vang lên trong lúc ông Trump phát biểu.

Ngoại trưởng Thụy Điển Margot Wallstrom, nói với BBC : "Đó là bài phát biểu sai lầm, sai thời điểm và sai cả đối tượng".

*********************

Cuba phản đối phát biểu của ông Trump (VOA, 20/09/2017)

Hoa Kỳ và Cuba đã họp song phương lần thứ sáu hôm 19/9, vài giờ sau khi Tổng thống Hoa Kỳ gọi chính phủ Cuba là "tham nhũng và gây bất ổn" trong bài phát biểu của ông tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc.

Mỹ, Cuba họp song phươ ng l ần thứ 6 hôm 19/9/2017

Trong một tuyên bố của Đại sứ Cuba tại Washington, La Havana mô tả những nhận xét của ông Trump là "thiếu tôn trọng, không chấp nhận được và là một sự can thiệp vào nội tình Cuba".

Các nhà ngoại giao hai nước cũng đã thảo luận về "các cuộc tấn công vào sức khỏe" mà nạn nhân là một số nhân viên của Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Cuba.

Bộ Ngoại giao Mỹ nói trong một tuyên bố sau cuộc họp :
"Hoa Kỳ nhắc lại mối quan ngại sâu sắc về sự an toàn và an ninh của cộng đồng Đại sứ quán Hoa Kỳ tại La Havana, và đòi chính quyền Cuba cấp bách xác định nguyên nhân gây ra những sự cố này và đảm bảo các cuộc tấn công đó phải chấm dứt".

Josefina Vidal, đại diện cao nhất của Cuba tại Châu Mỹ, lặp lại rằng La Havana bác bỏ cáo buộc, và khẳng định là không dính líu gì, và ngay cả không biết gì về "các cuộc tấn công vào sức khỏe" nhắm vào các nhà ngoại giao trên lãnh thổ của họ.

Ít nhất 21 người Mỹ là nạn nhân của điều mà Bộ Ngoại giao Mỹ gọi là "những sự cố" dẫn đến nhiều triệu chứng, gồm mất thính lực, chấn động, nhức đầu, tai vo ve, thậm chí họ còn gặp vấn đề về tập trung suy nghĩ và quên các từ ngữ thông dụng. Một số nhà ngoại giao Canada và gia đình họ cũng bị ảnh hưởng.

********************

Liên Hiệp Quốc : Tổng thống Pháp cổ vũ hợp tác đa phương (RFI, 20/09/2017)

Ngày 19/09/2017, tổng thống Pháp Emmanuel Macron có bài diễn văn đầu tiên tại Liên Hiệp Quốc. Theo các nhà quan sát, khi nhấn mạnh hợp tác đa phương là nền tảng và tương lai của quan hệ quốc tế, tổng thống Pháp đã thể hiện rõ sự khác biệt với tổng thống Mỹ Donald Trump.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đọc diễn văn tại cuộc họp Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc lần thứ 72, New York, ngày 19/09/2017. Reuters/Eduardo Munoz

Theo ông, đây là phương tiện duy nhất cho phép cộng đồng quốc tế hóa giải được các khủng hoảng toàn cầu nghiêm trọng hiện nay như khủng bố, di cư, biến đổi khí hậu. Emmanuel Macron đã chuẩn bị rất kỹ lưỡng bài phát biểu dài 30 phút này.

Thông tín viên Valerie Gas tường trình từ New York :

"Emmanuel Macron đọc diễn văn hơi trễ, thời gian để ông trau chuốt bài phát biểu. Ngay từ những câu đầu tiên, tổng thống Pháp đã muốn nhấn mạnh đến ý nghĩa của việc ông có cơ hội được trình bày.

"Tôi có hân hạnh được phát biểu trước Quý vị. Tôi biết tôi phải chịu ơn ai về điều này. Tôi phải chịu ơn tất cả những người mà cách nay hơn 70 năm, đã đứng lên chống lại một chế độ tàn bạo, xâm chiếm nước Pháp, quê hương tôi".

Nhắc lại lịch sử cũng là một cách để nguyên thủ Pháp nhấn mạnh rằng chúng ta đã từng có lúc quên đi các giá trị nền tảng của Liên Hiệp Quốc, đó là sự khoan dung, tình đoàn kết nhân loại, tự do. Các giá trị mà tổng thống Pháp coi là của chính mình.

"Tôi biết rằng, nước Pháp có nghĩa vụ cất lên tiếng nói thay cho những người thấp cổ bé họng. Tôi muốn là người nói thay cho những ai bị quên lãng, như em Bana, một học sinh ở Aleppo, Syria (thành phố bị chiến tranh tàn phá)".

Chọn Bana Ousmane, hình tượng tiêu biểu cho các khủng hoảng toàn cầu, tổng thống Pháp hy vọng là bài phát biểu của ông mang một ý nghĩa cụ thể, phát biểu có mục tiêu cho thấy cộng đồng quốc tế phải có các hành động tập thể.

"Mỗi lần mà các đại cường quốc ngồi bên bàn Hội Đồng Bảo An nhường bước cho tiếng nói của những kẻ mạnh nhất, chính là lúc họ không còn tôn trọng nguyên tắc đa phương, nền tảng của luật pháp".

Cảnh cáo cũng là để thuyết phục. Nguyên thủ Pháp nhấn mạnh : "Chúng ta bắt buộc phải liên đới với nhau trong một cộng đồng cùng chung số phận".

Đối mặt với tổng thống Mỹ Donald Trump tỏ ra hung hăng hiếu chiến, tổng thống Pháp dựa vào tình đoàn kết nhân loại và chủ trương hòa dịu".

Dấu ấn phong cách của tổng thống Pháp

Cùng với bài diễn văn nói trên, tổng thống Pháp có một loạt các hoạt động thể hiện phong cách riêng của ông, đó là kết hợp bày tỏ quan điểm chân thành và đối thoại xây dựng. Ngày hôm qua, dự án Hiệp ước thế giới về môi trường do Pháp chủ trương nhận được sự ủng hộ của nhiều quốc gia thuộc năm Châu lục. Khối các nước Châu Phi ủng hộ mạnh mẽ sáng kiến nói trên.

Hôm qua, nguyên thủ Pháp cũng có cuộc đối thoại "trực diện và cô đúc" (theo những người có mặt trực tiếp) với tổng thống Iran Hassan Rohani, quốc gia mà tổng thống Mỹ đe dọa sẽ hủy bỏ thỏa thuận về hạt nhân. Lãnh đạo Pháp nhấn mạnh : Phá bỏ hiệp ước hạt nhân với Iran sẽ là "một sai lầm nghiêm trọng".

Theo AFP, hôm thứ Hai vừa qua, Emmanuel Macron có cuộc nói chuyện với tổng thống Mỹ. Bất chấp các bất đồng giữa hai bên, sau buổi hội kiến nói trên, ông Donald Trump bày tỏ sự ngưỡng mộ trước tổng thống Pháp, khi khẳng định : Đó là một con người mạnh mẽ, thông minh, tôi có vinh dự được tiếp xúc với ông ấy.

Theo các cố vấn của tổng thống Pháp, trong buổi đối thoại này, tổng thống Mỹ Donald Trump tỏ ra lưỡng lự trong vấn đề khí hậu, và yêu cầu một buổi gặp khác, dường như để có thể thương thuyết về việc ở lại Thỏa thuận khí hậu Paris, với điều kiện đóng góp tài chính của Mỹ được cắt giảm.

Trọng Thành

Donald Trump bốc lửa trên diễn đàn Liên Hiệp Quốc

Bài diễn văn nảy lửa của tổng thống Mỹ Donald Trump trong lần đầu tiên bước lên diễn đàn Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc được tất cả các báo Pháp hôm nay chú ý. Câu tuyên bố của ông Trump được Libération chạy tựa trang nhất "Sẵn sàng hủy diệt toàn bộ Bắc Triều Tiên", tấm ảnh tổng thống Mỹ và câu nói này cũng xuất hiện ở trang bìa Le Figaro và Les Echos. Ở trang trong, Libération nhấn mạnh "Tại Liên Hiệp Quốc, Trump đe dọa tận thế", còn theo Le Figaro, "Trump chặt những kẻ thù ra từng mảnh nhỏ". Les Echos ghi nhận "Trump đả kích dữ dội Bắc Triều Tiên, Iran và Venezuela".

Tổng thống Mỹ Donald Trump "đốt cháy" diễn đàn Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc tại New York trong bài phát biểu ấn tượng ngày 19/09/2017. Reuters/Lucas Jackson

Chống lại các Nhà nước "côn đồ, suy thoái, sát nhân"…

Libération nhận định, trong bài diễn văn đầu tiên rất được chờ đợi (và cũng rất được e ngại) này, Bắc Triều Tiên và Iran bị ông Trump xếp vào loại "Nhà nước côn đồ", gợi nhớ đến "trục tội ác" của người tiền nhiệm George W.Bush trước đây. Tổng thống Mỹ nhấn mạnh : "Hoa Kỳ rất hùng mạnh và đã rất kiên nhẫn. Nhưng nếu chúng tôi buộc lòng phải tự vệ, hoặc bảo vệ các đồng minh, chúng tôi không có chọn lựa nào khác ngoài việc hủy diệt toàn bộ Bắc Triều Tiên".

Trước các lãnh đạo 193 nước thành viên Liên Hiệp Quốc, ông Trump đã dành phần lớn bài diễn văn để tấn công chế độ "suy thoái" Bình Nhưỡng. Tuy giọng điệu hiếu chiến là hiếm thấy trong môi trường vốn lịch sự này, những hồi đầu tháng Tám Donald Trump cũng đã từng hứa hẹn "lửa và cuồng nộ" nếu Bình Nhưỡng không ngưng khiêu khích.

Cựu đại sứ Pháp tại Liên Hiệp Quốc Jean-Marc de La Sablière giải thích : "Những lời này ngầm hướng đến Trung Quốc, để Bắc Kinh phải lo trừng phạt và áp dụng trừng phạt nhiều hơn. Tuy nhiên từ cửa miệng một tổng thống Mỹ, trên diễn đàn Liên Hiệp Quốc, những phát biểu cứng rằn đầy đe dọa này là đáng lo ngại".

Trong bài diễn văn dài 45 phút – quy định thời gian dành cho một nguyên thủ là 15 phút, nhưng thường ít được tôn trọng – ông Trump cũng đả kích "Nhà nước côn đồ" Iran, "chế độ độc tài tham nhũng ẩn giấu sau chiếc mặt nạ dân chủ". Ông nói : "Chúng tôi không thể để cho một chế độ sát nhân tiếp tục các hành động gây bất ổn (…) và không thể tôn trọng một hiệp định nếu nó nhắm vào việc thiết lập một chương trình nguyên tử".

Người chủ trương "Nước Mỹ trước hết" không chỉ tấn công Bắc Triều Tiên của Kim Jong-un và Iran của các giáo chủ Hồi giáo, mà còn không tha cả Cuba của Castro và Venezuela của Maduro. Donald Trump tố cáo Cuba, "chế độ tham nhũng, gây bất ổn", và Venezuela, một ví dụ cho "chủ nghĩa xã hội được áp dụng một cách trung thành", nơi mà "kẻ trụy lạc" Nicolas Maduro "đã phá hoại một đất nước thịnh vượng".

Mỹ-Pháp : đơn phương và đa phương

Việc tôn trọng "chủ quyền", từ ngữ được phát biểu 21 lần, theo tổng thống Mỹ, là điều kiện cho hòa bình và hợp tác quốc tế. Ông nói : "Chúng tôi không chờ đợi những quốc gia khác nhau chia sẻ văn hóa, truyền thống và thậm chí hệ thống chính quyền của chúng tôi. Nhưng chúng tôi mong rằng mỗi nước hoàn thành hai nghĩa vụ : tôn trọng lợi ích của dân tộc mình và quyền của tất cả những quốc gia có chủ quyền khác".

Đặc phái viên của Le Figaro tại New York ghi nhận, quan điểm này được Đại hội đồng vỗ tay hoan nghênh. Tổng cộng ông Trump được vỗ tay năm lần trong suốt bài diễn văn, nhưng đa số thời gian cử tọa chỉ giữ im lặng một cách lịch sự. Bên cạnh đó, bài nói chuyện của tổng thống Pháp Emmanuel Macron – cũng là lần đầu tiên bước lên diễn đàn Liên Hiệp Quốc, hai tiếng đồng hồ sau tổng thống Mỹ - cổ vũ chủ nghĩa đa phương, đã nhận được nhiều tràng pháo tay kéo dài.

Ngược với ông Trump, tổng thống trẻ tuổi của nước Pháp phản đối mọi ý định leo thang, cho rằng nên đưa Bắc Triều Tiên ngồi vào bàn đàm phán. Về cuộc chiến Syria, ông Macron coi đây là "một thất bại tập thể", "chỉ có giải pháp chính trị" thông qua việc thành lập một nhóm tiếp xúc mới có hy vọng kết thúc, tất nhiên là không thể vượt qua lằn ranh đỏ vũ khí hóa học.

Nhưng trung tâm của bài diễn văn là cuộc đấu tranh chống khủng bố, "một cuộc chiến quân sự nhưng cũng về chính trị, giáo dục, văn hóa, đạo đức". Tờ báo cánh hữu cũng nhận thấy lời kêu gọi của Pháp không được báo chí Mỹ quan tâm lắm : không có kênh truyền hình lớn nào truyền trực tiếp phát biểu của ông Emmanuel Macron, mà dành thì giờ cho các vấn đề nội bộ.

Truyền thống tự kềm chế của các cường quốc nguyên tử bị phá vỡ

Trong bài xã luận mang tên "Chừng mực", nhật báo thiên tả Libération cho rằng nhân dân Mỹ có nguy cơ sẽ nhanh chóng hối hận khi đưa một "người khùng, hoặc khùng phân nửa",theo tờ báo, vào Nhà Trắng. Các tuyên bố của tổng thống Donald Trump trên diễn đàn Liên Hiệp Quốc cho thấy ngành ngoại giao thế giới đang trong một tình thế lố bịch.

Libération nhắc nhở : hôm 11/04/1951 tổng thống Harry Truman đã cho ngưng chức tổng tham mưu trưởng quân đội Mỹ tại Hàn Quốc đối với tướng Douglas MacArthur, người hùng trong Đệ nhị Thế chiến, vì sợ những chỉ thị của mình được thực hiện quá trớn, và nghi ngờ vị tướng nổi tiếng sẽ sử dụng vũ khí hạt nhân tấn công quân Bắc Triều Tiên. Mà tổng thống Truman chính là người đã từng ra lệnh thả hai quả bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki ! Ông nhận định rằng không thể tái diễn việc này, trước viễn cảnh diệt chủng vì vũ khí nguyên tử. Ngày nay, Donald Trump lại nêu ra ngọn lửa hạt nhân trước Bắc Triều Tiên.

Đã hẳn là Hoa Kỳ chỉ dự kiến trả đũa trong trường hợp lợi ích sống còn của Mỹ hoặc các đồng minh bị đe dọa, nhưng truyền thống xưa nay là thận trọng. Các quốc gia có vũ khí nguyên tử luôn chọn lựa từ ngữ, tránh leo thang nguy hiểm. Cũng nhờ cân nhắc kỹ lời lẽ, mà John Kennedy đã giải tỏa được cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba. Trong khi Donald Trump, chỉ với một câu nói vang như sấm, đã quẳng xuống sông xuống biển tất cả truyền thống kềm chế về chiến lược lẫn khẩu chiến.

Những bài diễn văn ấn tượng trước Liên Hiệp Quốc

Trang web của Le Figaro cũng điểm qua những bài diễn văn ấn tượng trước đây tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc. Chẳng hạn như Fidel Castro hôm 26/09/1960 đã phát biểu suốt 4 giờ 29 phút "để nói lên sự thật". Đây là bài diễn văn dài nhất trong lịch sử Liên Hiệp Quốc. Lãnh tụ Cuba kịch liệt đả kích chính phủ Mỹ và tư bản, ông nói : "Tư bản tài chính của đế quốc là một cô gái điếm không thể quyến rũ nổi chúng tôi".

Vài ngày sau, đến lượt ông Nikita Krouchtchev làm diễn đàn bốc lửa, trong bối cảnh cuộc chiến tranh lạnh. Lần đầu tiên tham dự Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc, lãnh tụ Liên Xô chỉ trích đế quốc Mỹ và ủng hộ các nước Châu Phi vừa giành độc lập. Bị đại diện Philippines chất vấn về âm mưu khống chế các nước Đông Âu, tổng bí thư đảng Cộng Sản Liên Xô đã nổi khùng, rút giày đập mạnh vào bục giảng, khiến chủ tịch Đại hội đồng phải cho cúp micro.

Mười năm sau đó, ngày 13/11/1974, được mời tham dự lần đầu tiên theo đòi hỏi của Phong trào không liên kết, chủ tịch Palestine, ông Yasser Arafat gởi đến Israel một thông điệp lịch sử với ẩn ý đe dọa. Ông nói : "Tôi đến đây, mang theo một nhành ô liu và một khẩu súng cách mạng, xin đừng để nhành ô liu rơi khỏi tay tôi".

Xung đột trên thế giới đã vượt tầm khu vực

Nhìn rộng hơn, khi trả lời phỏng vấn của Libération, nhà ngoại giao Jean-Marie Guéhenno nhận định, từ năm năm qua, các cuộc xung đột đã trở nên nguy hiểm vì vượt quá tầm những nhân tố trong khu vực.

Từng là người chỉ huy các lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc (2000-2008) và hiện đang lãnh đạo think tank International Crisis Group, ông Jean-Marie Guéhenno điểm lại những cuộc xung đột trên thế giới và vai trò bị tranh cãi của Liên Hiệp Quốc.

Trong suốt một thời gian dài, chỉ có 5% khả năng xảy ra xung đột, nhưng nay các chuyên gia ước lượng tỉ lệ này lên đến 25%. Không thể chắc chắn rằng Kim Jong-un biết chính xác lúc nào nên tiến và lúc nào thì lùi, về phía Washington thì bất định, hai yếu tố này pha trộn lại khiến tình hình trở nên nguy hiểm.

Nước Mỹ của ông Trump biểu hiện cho một xu thế đang lên tại nhiều nơi khác, đó là mối nghi ngờ về khả năng quản lý tập thể các vấn đề của hành tinh. Hoa Kỳ đang co cụm lại, nhưng tại Châu Âu, dân tộc chủ nghĩa cũng lan rộng. Thế giới trở nên nguy hiểm hơn vì các định chế quản lý khủng hoảng đã bị yếu đi.

Từ sau chiến tranh lạnh, đa số những cuộc xung đột chỉ trong phạm vi từng nước, và hầu hết đã được giải quyết. Nhưng trong 5 năm gần đây, xung đột tiếp diễn với nhiều mức độ khác nhau. Chẳng hạn cuộc chiến Syria ở mức độ quốc gia đồng thời cũng mang tầm khu vực, với sự đối đầu giữa Iran, Saudi Arabia, Thổ Nhĩ Kỳ, thậm chí quốc tế : giữa Nga và phương Tây. Những cuộc chiến kết thúc thường không mang tính địa chính trị, như hiệp ước giải giáp lực lượng FARC ở Colombia.

Thần tượng dân chủ Aung San Suu Kyi gây thất vọng về hồ sơ Rohingya

Nhìn sang Châu Á, một bài diễn văn khác cũng được các báo Pháp chú ý, đó là phát biểu của bà Aung San Suu Kyi, một thời là thần tượng dân chủ, về vấn đề người Rohingya. Le Figaro nhận định "Aung San Suu Kyi tránh né thực trạng đàn áp người Rohingya đã khiến họ phải đi tị nạn".

Trong bài nói chuyện bằng một thứ tiếng Anh hoàn hảo vì từng học ở Oxford, bà Suu Kyi khoe rằng "đại đa số người dân Arakan không di tản", trong khi các hình ảnh vệ tinh được Human Rights Watch phân tích cho thấy trên 200 ngôi làng đã bị đốt cháy kể từ cuối tháng Tám đến nay. Phát biểu suốt nửa giờ, bà chỉ nhắc đến từ "Rohingya" mỗi một lần, khi nói về nhóm nổi dậy "khủng bố" ARSA (Quân đội cứu rỗi người Rohingya ở Arakhan). Giáo sư Ashraful Azad, trường đại học Chittagong nhận định, "ARSA giúp cho chính quyền Miến Điện có được một cái cớ bằng vàng" cho các hoạt động "thanh lọc", nhân danh đấu tranh chống khủng bố.

Le Figaro ghi nhận tại các trại tị nạn, người Rohingya không để ý đến những lời lẽ của giải Nobel hòa bình, mà điều quan tâm duy nhất của họ là sống sót. Vấn đề "hồi hương" được bà Suu Kyi nêu ra cũng thế. Trong hàng dài những người chờ lãnh thực phẩm cứu trợ, một người tị nạn cho biết : "Ở đây, người ta giúp đỡ chúng tôi, còn ở bên kia biên giới chỉ có nạn đàn áp mà thôi".

Đặc phái viên La Croix tại Yangon nói về "Sự dửng dưng trước thảm kịch của người Rohingya", ngay cả đối với những người Hồi giáo Miến Điện. Theo Aung Ko Ko thuộc hiệp hội Mosaic, nếu thảm họa nhân đạo này không gây xúc động cho những người theo đạo Hồi ở Răngun, đó cũng là vì "báo chí địa phương xử lý thông tin dưới khía cạnh duy nhất là an ninh quốc gia và nhập cư bất hợp pháp".

Bà Suu Kyi nhấn mạnh cần phải trông cậy vào bà để kéo dài nỗ lực cần thiết cho quá trình chuyển đổi Miến Điện, nhưng Libération than thở : "Mặc cho những lời lẽ đáng nguyền rủa và sự chối cãi của Aung San Suu Kyi, chúng ta không có sự chọn lựa nào khác".

Thụy My

Tổng thống Mỹ chủ trì thảo luận cải tổ Liên Hiệp Quốc (RFI, 18/09/2017)

Ngày 18/09/2017, tổng thống Mỹ Donald Trump mở màn một tuần hoạt động ngoại giao dày đặc tại Liên Hiệp Quốc, qua việc chủ trì cuộc họp - theo sáng kiến của Washington - với đại diện 130 quốc gia. Phiên họp thảo luận và sẽ ra một tuyên bố chính trị không mang tính ràng buộc, nhằm thúc đẩy Liên Hiệp Quốc cải cách, trong đó có những đề xuất của tổng thống Mỹ gây không ít tranh cãi.

Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Gutteres (trái), tổng thống Mỹ Donald Trump (giữa) và đại sự Nikki Haley tại diễn đàn thảo luận về cải cách Liên Hiệp Quốc ngày 18/09/2017 tại New York. Reuters/Lucas Jackson

Phiên họp dự trù sẽ có 3 bài phát biểu của ông Trump, của bà Nikki Haley, đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc và của tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres. Theo các nguồn tin ngoại giao tại New York, chưa có gì bảo đảm là Nga, Trung Quốc và một số thành viên Hội Đồng Bảo An sẽ nhất trí với văn kiện trên.

Theo AFP, mục tiêu của tuyên bố là nhằm làm cho Liên Hiệp Quốc hoạt động "hiệu quả và hoàn thiện hơn". Tổ chức quốc tế này vẫn bị chê trách vì bộ máy hành chính nặng nề, chi tiêu tốn kém.

Từ khi còn vận động tranh cử tổng thống, ông Donald Trump đã ví Liên Hiệp Quốc như là một câu lạc bộ của những người nhàn rỗi. Ông muốn cắt giảm mạnh chi phí hoạt động Liên Hiệp Quốc.

Washington vẫn luôn đóng góp tài chính nhiều nhất với 7,3 tỷ đô la (28,5%) cho các hoạt động giữ gìn hòa bình và 5,4 tỷ (22%) cho việc vận hành các cơ quan Liên Hiệp Quốc.

Vấn đề cắt giảm ngân sách sẽ vấp phải phản ứng của nhiều thành viên của Liên Hiệp Quốc. Theo một số nhà ngoại giao, chẳng hạn nếu cắt giảm một nửa ngân sách cho Cao Ủy Liên Hiệp Quốc về người tị nạn (HCR), cơ quan này sẽ bị tê liệt. Hiện tại Mỹ vẫn đóng góp 40% ngân sách của cơ quan trên.

Đề xuất tuyên bố của Hoa Kỳ không đưa ra các con số cụ thể mà chỉ đặt ra các nguyên tắc chính như cắt giảm chi tiêu, tinh giản bộ máy gọn nhẹ.

Dù những đóng góp ngân sách của Mỹ sắp tới ra sao, chương trình cải cách của tổng thư ký Antonio Guterres sẽ phải tiết kiệm, hợp lý hóa các khoản chi tiêu, nhưng vẫn bảo đảm hoạt động hiệu quả cho các sứ mệnh cũng như sự vận hành của tổ chức quốc tế này.

Ngoại trưởng Mỹ-Nga gặp nhau tại New York

Trước ngày khai mạc Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, hôm qua 17/09, Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson và đồng nhiệm Nga Serguei Lavrov đã gặp nhau tại New York trong bối cảnh quan hệ giữa hai nước đang rất xấu.

Ngoài việc hợp tác nhằm giảm bạo lực ở Syria, hai ngoại trưởng Mỹ - Nga còn bàn về những hồ sơ ở Trung Đông và thỏa thuận Minsk năm 2015 về xung đột Ukraina. Nhưng thông báo của hai bên không nói rõ là ông Tillerson và ông Lavrov đã đề cập đến hồ sơ hạt nhân Bắc Triều Tiên hay không.

Phía Nga vẫn cho rằng các biện pháp trừng phạt ngày càng nặng nề của Liên Hiệp Quốc, theo yêu cầu của Mỹ, đã không có tác dụng, tuy Moskva đã bỏ phiếu thuận cho những nghị quyết theo hướng này. Phía Washington thì vẫn đòi Nga gia tăng áp lực lên Bình Nhưỡng.

Cuộc gặp gỡ giữa hai ngoại trưởng diễn ra vào lúc hai nước đang trừng phạt ngoại giao lẫn nhau. Washington vừa ra lệnh đóng cửa một toà lãnh sự Nga để đáp lại việc Moskva cắt giảm số nhà ngoại giao Mỹ ở Nga.

Anh Vũ

*********************

Thỏa thuận khí hậu Paris : Mỹ duy trì áp lực (RFI, 17/09/2017)

Nhà Trắng dập tắt hy vọng vừa để ngỏ tại hội nghị khí hậu Montréal khai mạc ngày 16/09/2017. Washington thông báo tái khẳng định lập trường của tổng thống Trump, rút khỏi thỏa thuận Paris nếu như các đòi hỏi của Hoa Kỳ không được chấp nhận.

Thỏa thuận chống biến đổi khí hậu Paris 2015, "tiến trình không thể đảo ngược". Reuters/Stephane Mahe

Trước đó, nhiều nhà đàm phán quốc tế nuôi hy vọng Hoa Kỳ sẽ thay đổi thái độ trong hồ sơ khí hậu, với việc cử một đại diện đến Montréal, Canada. Hội nghị này quy tụ bộ trưởng Môi Trường của khoảng 30 quốc gia với mục tiêu đẩy nhanh việc thực thi thỏa thuận Paris COP 21. Nhưng ngay tối qua, thông cáo của Nhà Trắng là "một gáo nước lạnh". Thông tín viên Jean-Louis Pourtet tường trình từ Washington :

"Ủy viên Châu Âu phụ trách hồ sơ này, Miguel Arias Canete, dẫn lời của thành viên phái đoàn Mỹ, theo đó Hoa Kỳ có thể sẽ xem xét khả năng ở lại trong thỏa thuận khí hậu Paris, mà không cần thương lượng lại. Điều này ngay lập tức được giải thích như là lập trường của Washington có thể sẽ mềm dẻo hơn. Tuy nhiên, chính quyền Mỹ đã bác bỏ khả năng này. Phát ngôn viên Nhà Trắng Sarah Huckabee Sanders : ‘‘Không có bất cứ một thay đổi nào trong lập trường của chúng tôi. Tổng thống Trump đã nhiều lần nói rõ ràng là Hoa Kỳ sẽ rút, trong trường hợp không đưa được vào thỏa thuận Paris những sửa đổi có lợi cho đất nước chúng tôi’’.

Quả thực là không có dấu hiệu nào cho thấy Donald Trump đứng về phía những người bảo vệ môi trường. Ông đã loại bỏ gần như tất cả các biện pháp vì môi trường của người tiền nhiệm Obama. Tuy nhiên, tổng thống Mỹ cũng có thể thay đổi quan điểm, như trong trường hợp Hiệp Định Tự Do Mậu Dịch Bắc Mỹ (NAFTA) hay quy chế đón tiếp trẻ em nhập cư (DACA).

Tổng thống Trump đã để ngỏ cánh cửa cho các thương lượng về khí hậu, đặc biệt với đồng nhiệm Pháp Emmanuel Macron khi đến Paris dự lễ Quốc Khánh 14 Tháng 7. Trong bối cảnh Donald Trump chuẩn bị phát biểu lần đầu tiên trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc vào thứ Ba tuần tới, cũng có thể là tổng thống Mỹ sẽ tỏ thái độ hòa hoãn hơn, để được cộng đồng quốc tế hưởng ứng hơn".

Thỏa thuận Paris không thể đảo ngược

Lập trường xoay như chong chóng của Mỹ dường như không cản trở cộng đồng quốc tế khẩn trương thực thi thỏa thuận khí hậu Paris, thông qua tại hồi tháng 11/2015, nhằm giới hạn nhiệt độ Trái đất tăng không quá 2°C so với thời tiền công nghiệp. 

Các trận bão Harvey và Irma gây thiệt hại nặng nề cho miền nam Hoa Kỳ cho thấy không quốc gia nào, dù hùng mạnh như nước Mỹ, có thể tránh được các thảm họa do biến đổi khí hậu gây nên.

Theo AFP, trong buổi họp báo kết thúc hội nghị Montréal, bộ trưởng môi trường Canada Catherine McKenna nhấn mạnh là các quốc gia tham dự khẳng định "Thỏa thuận Paris là không thể đảo ngược, và không thể thương lượng lại".

Ủy viên Châu Âu phụ trách khí hậu Arias Canete cho biết, trước thượng đỉnh COP 24 tại Ba Lan năm tới 2018, cộng đồng quốc tế cần phải thảo ra được các quy định nhằm "theo dõi, kiểm tra và so sánh" mức phát thải của mỗi nước, một bước quan trọng trong việc thực thi thỏa thuận khí hậu. Theo đại diện của Liên Hiệp Châu Âu, các cuộc gặp bên lề Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc vào tuần tới sẽ cho phép làm rõ "lập trường thực sự" của Hoa Kỳ.

Trọng Thành

***********************

Canada-Châu Âu-Trung Quốc thúc đẩy thỏa thuận khí hậu (RFI, 16/09/2017)

Hôm 16/09/2017, tại Montreal, Canada, khai mạc một hội nghị đặc biệt nhằm thúc đẩy việc thực thi thỏa thuận về khí hậu Paris 2015, đang gặp nhiều thách thức.

Biến đối khí hậu khiến tình trạng khô hạn gia tăng. Ảnh chụp ngày 24/08/2017 cho thấy nước trong hồ Barrios de Luna, bắc Tây Ban Nha, cạn kiệt. Reuters / Eloy Alonso

Việc chọn Montreal, bang Quebec, làm địa điểm tổ chức mang ý nghĩa biểu tượng mạnh. Thông tín viên Marie Josselin tường trình từ Montreal :

"Hội nghị Montreal được quyết định cách đây ít tháng, giữa Canada, Trung Quốc và các nước Liên Hiệp Châu Âu. Đây là một cách phản ứng tại Bắc Mỹ về tình trạng thiếu lãnh đạo, trong bối cảnh tổng thống Hoa Kỳ quyết định rút khỏi Hiệp định khí hậu Paris.

Chính tại Montreal, cách đây đúng 30 năm, nghị định thư Montreal đã được ký kết. Đây là thỏa thuận quốc tế lớn đầu tiên về môi trường. Thỏa thuận này có mục tiêu cấm các chất lảm thủng tầng ozon trong khí quyển.

Ba mươi năm trôi qua, biến đổi khí hậu vẫn là vấn đề thời sự, nhưng lần này với sự tham gia của nhiều nước hơn trước. Cụ thể là ngoài các quốc gia tổ chức, còn có Nga, Ấn Độ, Mêhicô, Brazil, những nước rất dễ tổn thương do biến đổi khí hậu như Maldives, những nước nghèo như Ethiopia.

Liên Hiệp Châu Âu muốn đi tiên phong trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, với hy vọng thực thi toàn bộ và nhanh chóng Thỏa thuận Paris COP 21. Hội nghị này được coi là một cơ hội để tiến nhanh hơn.

Cần nhấn mạnh là hội nghị Montreal diễn ra ngay trước một cuộc họp vào thứ Hai tới, do Hoa Kỳ tổ chức, được quyết định vào phút chót. Nhà Trắng mời các bộ trưởng Môi Trường của hơn 10 nền kinh tế lớn nhất đến Washington trao đổi về vấn đề khí hậu. Bộ trưởng Môi trưởng Canada Cathrine McKenna vẫn tin tưởng là có thể thuyết phục được chính quyền Mỹ từ bỏ quyết định rút khỏi thỏa thuận khí hậu Paris".

Trước thềm hội nghị Montreal, nhiều cường quốc đã có một số quyết định đột phá trong nỗ lực chuyển đổi sang kinh tế không sử dụng năng lượng hóa thạch. Sau Pháp và Anh, đến lượt Trung Quốc tuyên bố sẽ cấm xe hơi với động cơ xăng dầu, cuối tuần trước. Trong tuyên bố hôm thứ Năm 14/09, tại Nghị Viện Châu Âu ở Strasbourg, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Juncker khẳng định Ủy Ban sẽ nhanh chóng công bố phương án giảm khí thải cacbon trong lĩnh vực giao thông.

Bộ trưởng môi trường Canada – quốc gia đứng hàng thứ sáu về sản xuất dầu mỏ - khẳng định sẽ nghiêm chỉnh thực thi cam kết COP 21, đầu tư mạnh mẽ cho các công nghệ năng lượng tái tạo. Theo bộ trưởng McKenna, các quốc gia cần "khẩn trương" phê chuẩn điều khoản sửa đổi nghị định thư Montreal, được thông qua hồi năm ngoái.

Mục tiêu của điều khoản sửa đổi này là nhằm nhanh chóng loại trừ khí HFC – được sử dụng nhiều trong máy điều hòa nhiệt độ và tủ lạnh -, thủ phạm phá vỡ tầng ozon. HFC mạnh hơn đến 14.000 lần so với khí CO2 - cũng là một thủ phạm chính khiến Trái đất nóng lên nhanh chóng. Theo bộ trưởng Canada, nếu thực hiện đúng nghị định thư Montreal, nhiệt độ thế giới sẽ giảm được 0,5°C trước cuối thế kỷ.

Trọng Thành

Chính quyền Tổng thống Donald Trump ngày 5/9 tuyên bố chính thức hủy bỏ Chương trình Hoãn trục xuất những người nhập cảnh Mỹ bất hợp pháp từ khi còn nhỏ, gọi tắt là DACA, vốn có từ năm 2012 dưới thời Tổng thống Barrack Obama. Với quyết định của ông Trump, ít nhất 800.000 di dân không giấy tờ do cha mẹ đưa sang Mỹ bất hợp pháp sẽ bị ảnh hưởng và đứng trước nguy cơ bị trục xuất.

Ảnh tư liệu - Những di dân thuộc diện được chương trình DACA bảo vệ kêu gọi sự ủng hộ tại Washington DC ngày 06/9/2017.

DACA là gì ?

Để hiểu hơn về Chương trình DACA, cần phải quay lại với cuộc tranh cãi trong chính giới Hoa Kỳ trong suốt 15 năm từ thập niên 1990 cho tới giữa những năm 2000. Trong giai đoạn đó một lượng lớn gia đình bao gồm vợ và con của các lao động bất hợp pháp, chủ yếu người Mexico, đã vượt biên giới sang Mỹ để đoàn tụ với người thân của họ. Về cơ bản những người này hoàn toàn không có cơ hội trở thành công dân hợp pháp, thường trú nhân hay thậm chí là có giấy phép lao động hoặc giấy phép lái xe theo luật pháp Hoa Kỳ lúc đó.

Những đứa trẻ trong các gia đình ấy được bố mẹ đem tới Mỹ, trên thực tế, tự chúng hoàn toàn không biết là mình đang cư trú bất hợp pháp và chỉ cho tới khi đến tuổi vị thành niên, khi không thể đăng ký thi bằng lái xe hay nộp hồ sơ xin những khoản tài trợ học phí tại các trường cao đẳng và đại học vì không có số an sinh xã hội, chúng mới nhận ra thực trạng của mình.

Điều gì sẽ xảy ra với những đứa trẻ này, khi từ nhỏ chúng đã được đi học tại các trường học của nước Mỹ, thông thạo tiếng Anh, quen thuộc với cuộc sống và văn hóa như những đứa trẻ bản địa nhưng trong tương lai lại không thể có được một công việc hợp pháp để nuôi sống bản thân và ổn định cuộc sống ? Liệu những đứa trẻ ấy có trở về quốc gia nơi chúng đã được sinh ra nhưng lại hầu như không biết tí gì về cuộc sống ở đó, hay chúng sẽ tiếp tục cuộc sống bất hợp pháp tại Mỹ như bố mẹ của chúng ?

Một cuộc điều tra vào tháng 8 mới đây của chuyên gia chính trị - xã hội Tom Wong thuộc đại học tổng hợp California ở San Diego chỉ ra rằng có tới 25% những người có xuất thân là trẻ di cư bất hợp pháp hiện có con là công dân Mỹ và 73% có một người thân có thể là con cái, vợ chồng hoặc anh chị em ruột là công dân Mỹ.

Dự luật Dream Act

Đứng trước thực tế này, năm 2001, hai thượng nghị sĩ Orrin Hatch và Maria Cantwell giới thiệu dự luật Dream Act, theo đó, những di dân đến Mỹ từ khi còn nhỏ tuổi sẽ được phép nộp đơn xin cư trú hợp pháp với giấy phép lao động và thậm chí trở thành công dân Mỹ. Tuy nhiên, dự luật dự trù sẽ giúp 11 triệu di dân được hợp pháp hóa tình trạng cư trú tại Mỹ, không được đủ 60 phiếu thuận tại Thượng viện để chính thức được trở thành luật để ban hành và áp dụng.

DACA ra đời

Để tìm một giải pháp và cũng là lối thoát cho hàng triệu người nhập cư không giấy tờ tới Mỹ từ nhỏ có cơ hội được ở lại, làm việc hợp pháp, đóng góp chung vào lực lượng lao động của nước Mỹ, tháng 6 năm 2012, Tổng thống Barrack Obama ra sắc lệnh mở ra chương trình DACA, tạm thời bảo vệ những di dân này khỏi bị trục xuất. Những di dân trẻ tuổi không giấy tờ, nếu hội đủ một số điều kiện như tốt nghiệp trung học tại Mỹ, chưa từng vi phạm pháp luật… có thể nộp đơn xin giấy phép lao động trong hai năm để cư trú và làm việc hợp pháp tại Hoa Kỳ và phải xin gia hạn sau mỗi hai năm như thế.

Luật sư di trú Khanh Phạm gần chục năm kinh nghiệm, hiện đang làm việc tại Texas, giải thích thêm về tính chất của sắc lệnh về DACA do cựu Tổng thống Obama ban hành :

"Chương trình bảo vệ chống trục xuất đối với trẻ em nhập cư bất hợp pháp tại Mỹ của ông Obama chỉ là một cái sắc lệnh thôi. Vì thế ông không cần phải thông qua quốc hội và cũng không cần phải đi qua con đường bình thường. Đây là sắc lệnh được quyết định trực tiếp bởi Tổng thống đối với người nhập cư".

Theo số liệu ước tính năm 2014 của Viện nghiên cứu chính sách di dân, trong số gần 400.000 người nhập cư trẻ tuổi được thống kê, do nhiều lý do như sống trong các gia đình có thu nhập thấp và mặc cảm về tình trạng bất hợp pháp của bản thân, rất nhiều người đã bỏ học ở bậc trung học, chỉ khoảng 5% số người này có bằng đại học và khoảng 20% khác đang đăng ký học cao đẳng mà thôi.

Trong khi đó, điều tra của chuyên gia Wong trong tháng 8 vừa qua cho thấy chương trình DACA đã giúp những lao động xuất thân là dân nhập cư bất hợp pháp từ nhỏ tăng thu nhập tới 80% từ khoảng 20.000 lên 36.000 đô la/năm. 65% số lao động được khảo sát sở hữu xe mới và 16% mua được nhà riêng. 5% những người này có cơ sở kinh doanh riêng.

Tới 60% những người thuộc đối tượng của chương trình DACA là trên 25 tuổi, có nghĩa là họ đã gia nhập lực lượng lao động Mỹ từ trước khi DACA ra đời. Với chương trình này, họ có thể tìm được công ăn việc làm phù hợp với trình độ học vấn và các kỹ năng đã được đào tạo. 61% số người tham gia cuộc thăm dò cho biết tìm được công việc phù hợp với chuyên môn và mong muốn của mình.

DACA kết thúc

Việc Tổng thống Donald Trump chấm dứt chương trình DACA được xem là một phần trong nỗ lực thực hiện lời cam kết của ông khi tranh cử về việc cải tổ di trú Hoa Kỳ.

Luật sư di trú Khanh Phạm :

"Cái này là một sự hứa hẹn của ông đối với những người bầu cho ông ý. Bởi trong cuộc chạy đua vào Nhà trắng thì ông ý đã nói ông ý sẽ cắt đứt chương trình này vì ông ý nghĩ những người ở đây bất hợp pháp thì ông muốn trục xuất những người đó. Ông cho rằng những người này thường làm những điều vi phạm, tạo ra sự không an toàn cho xã hội nên ông ý muốn trục xuất. Nhưng theo ý kiến của tôi thì hầu hết họ đều là những người lao động, lao động tích cực và cực khổ, đóng thuế và những người vi phạm pháp luật (trong số họ) thì rất ít. Ông Trump làm là để ông ý giữ lời hứa với mong muốn tạo uy tín trong nhiệm kỳ 4 năm tiếp theo sau này thôi".

Với DACA bị xóa sổ ngày 5/9/17, giới hữu trách không tiếp nhận các đơn mới nữa. Tuy nhiên, với những người đang được hưởng lợi từ DACA, các giới chức cho biết giấy phép làm việc của họ sẽ tiếp tục có hiệu lực đến ngày hết hạn ; các đơn xin DACA đã nộp trước ngày 5/9/17 sẽ được xử lý ; những ai hết hạn diện DACA trước ngày 5/3/18 có một tháng để xin giấy làm việc 2 năm và những giấy xin gia hạn sẽ được xem xét.

Nếu Quốc hội không thông qua được một luật nào bảo vệ những người theo diện DACA thì gần 300 ngàn người sẽ bắt đầu mất tình trạng hợp lệ và đối mặt với nguy cơ trục xuất trong năm 2018 và hơn 320 ngàn người nữa sẽ bị mất tình trạng hợp lệ trước tháng 8 năm 2019.

Nguyễn Lại

Nguồn : VOA, 07/09/2017

Obama : Xóa sổ DACA là ‘tàn nhẫn’ (VOA, 06/09/2017)

Cựu Tổng thống Barack Obama ngày 5/9 tuyên bố quyết định của chính quyền đương kim Tổng thống Donald Trump xóa sổ một chương trình dưới thời Obama nhằm bảo vệ các di dân bất hợp pháp tới Mỹ từ khi còn nhỏ khỏi bị trục xuất là ‘tàn nhẫn’ và ‘sai trái.’

Tuần hành ủng hộ chương trình DACA ở Los Angeles, ngày 1/9/17

"Nói đúng ra luật pháp không yêu cầu có hành động như ngày hôm nay", ông Obama chia sẻ trên một tin nhắn đăng lên Facebook. "Đây là một quyết định mang tính chính trị và là một câu hỏi về mặt đạo đức", ông Obama nhấn mạnh.

Cựu Tổng thống Obama nói : "Cho dù người Mỹ có quan ngại hay phàn nàn thế nào về di dân nhìn một cách tổng thể, chúng ta cũng không nên đe dọa tương lai của nhóm người trẻ này, những người hiện diện tại đây không phải lỗi của họ, những người không đề ra mối đe dọa nào, không tước đoạt bất kỳ thứ gì từ chúng ta cả".

Chính quyền Mỹ ngày 5/9 tuyên bố chấm dứt chương trình bảo vệ 800.000 di dân không có giấy tờ nhập cư hợp lệ khỏi bị trục xuất khỏi Hoa Kỳ (DACA), và cho Quốc hội 6 tháng để hành động nếu muốn tiếp tục cho phép thành phần di dân này ở lại Mỹ.

Với tuyên bố ngắn ngủi "DACA đã bị hủy", Bộ Trưởng Bộ Tư pháp Jeff Sessions kết thúc sắc lệnh hành chính của cựu Tổng thống Barack Obama được áp dụng trong 5 năm qua – là sắc lệnh tạo ra Chương trình Hoãn Hành động đối với những người nhập cư lúc còn nhỏ.

Tổng thống Donald Trump hôm 5/9 nói rằng Quốc hội cần phải hành động nếu muốn bảo vệ và không trục xuất 800.000 di dân không có giấy tờ nhập cư.

Chương trình DACA (Deferred Action for Childhood Arrivals), ngoài bảo vệ những người theo gia đình nhập cảnh vào Hoa Kỳ từ thời niên thiếu khỏi bị trục xuất, còn cho phép họ được học tập và làm việc, cũng như phục vụ trong quân đội Mỹ.

**********************

Mỹ : Donald Trump hủy chương trình bảo vệ "Dreamers" (RFI, 06/09/2017)

Khoảng 800.000 thanh niên nhập cư bất hợp pháp từ nhỏ, được mệnh danh "Dreamers", có nguy cơ bị Mỹ trục xuất. Bị công kích từ mọi phía, tổng thống Donald Trump quyết định thỏa mãn đòi hỏi của phe cực bảo thủ trong đảng Cộng Hòa, chấm dứt chương trình DACA, bảo vệ những "kẻ mộng mơ" này được ở lại nước Mỹ. Chương trình DACA, do tổng thống tiền nhiệm Barack Obama đề ra, dựa trên nguyên tắc : không trừng phạt trẻ con vì lỗi của cha mẹ.

Một thanh niên Dreamer dọn nhà sau cơn bão Harvey, thành phố Houston, Texas, Mỹ, ngày 01/09/2017. Reuters/Mica Rosenberg

Tổng thống Donald Trump biện giải như thế nào về quyết định của ông ? Từ Washington, thông tín viên Jean-Louis Pourtet tường thuật :

" Tổng thống Donald Trump nhường cho bộ trưởng Tư Pháp thông báo tin này kèm theo lời biện giải pháp lý. Theo giải thích của bộ trưởng Jeff Sessions, tổng thống Obama không tôn trọng Hiến Pháp khi ban hành chương trình DACA bằng sắc lệnh. Ông Obama đã bất chấp một đạo luật về di dân nhập cư của Quốc Hội cấm một chương trình bảo vệ trẻ con di dân như DACA.

Do vậy, cũng theo lời bộ trưởng Tư Pháp, chính phủ phải tôn trọng quyết định của lập pháp và việc hủy bỏ chương trình DACA là nhằm trao cho Quốc Hội nhiệm vụ tìm một giải pháp mới trong vòng sáu tháng tới đây.

Tuyên bố thông cảm với những người trẻ " ôm giấc mơ nước Mỹ", tổng thống Donald Trump bày tỏ niềm tin : Tôi rất yêu mến những di dân này và hy vọng Quốc Hội có thể giúp họ một cách thích hợp và tôi có thể xác nhận là các vị dân cử muốn làm điều gì đó và sẽ làm thật tốt .

Nếu Quốc Hội Mỹ không đạt được đồng thuận về số phận 800.000 thanh niên này, thì những người trẻ sẽ rút vào bóng tối sống bất hợp pháp một khi giấy cư trú hết hạn. Đa số sẽ ở lại nước Mỹ. Họ được đa số dân Mỹ, những người đồng tình với cựu tổng thống Obama, ủng hộ và giúp đỡ.

Coi quyết định bỏ chương trình DACA là "tàn nhẫn", cựu tổng thống Obama tuyên bố : "Vấn đề là phải biết chúng ta là ai và muốn trở thành những con người như thế nào".

********************

Donald Trump sắp quyết định về số phận của 800 ngàn "dreamer" (RFI, 05/09/2017)

Tổng thống Mỹ Donald Trump chuẩn bị ra quyết định về quy chế định cư của khoảng 800 ngàn người, thường được gọi là dreamer – người mộng mơ, khao khát có được tương lai tốt đẹp hơn. Đó là những người, lúc trước 16 tuổi, đã cùng với cha mẹ, nhập cư bất hợp pháp vào Hoa Kỳ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ ra quyết định về số phận 800.000 dreamer vào ngày 05/09/2017 - Reuters/Joshua Roberts

Năm 2012, tổng thống Mỹ Barack Obama đã ra sắc lệnh cấp cho họ quy chế định cư gần như hợp pháp. Trong lúc vận động tranh cử tổng thống, Donald Trump chống lại sắc lệnh đó. Thứ Ba, 05/09, nguyên thủ Mỹ sẽ có quyết định về hồ sơ này.

Từ Washington, thông tín viên Jean Louis Pourtet tường trình :

"Liệu giấc mơ Mỹ có bỏ rơi những người mộng mơ ? Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra những tín hiệu trái ngược nhau. Hôm thứ Sáu (01/09), ông tuyên bố là Hoa Kỳ yêu quý những người này. Mặc dù vậy, liệu ông có tước đoạt giấc mơ của họ hay không bằng cách hủy bỏ sắc lệnh của Obama ; văn bản đã cho phép 800 ngàn người trẻ tuổi cải thiện số phận của mình vì được quyền làm việc hợp pháp, nếu họ chấp nhận ra khỏi bóng tối và đăng ký định cư.

Việc chống đối lại quyết định bãi bỏ sắc lệnh của Obama rất mạnh mẽ và sự phản đối này không phải chỉ vì đó là những nhân vật tiến bộ, rộng lòng nhân ái. Nhiều lãnh đạo các tập đoàn lớn, như Amazon, Apple, Facebook, Microsoft, General Motors, ủng hộ những người đó vì lý do tài chính : họ cho rằng việc trục xuất những người mộng mơ sẽ làm cho tổng sản phẩm quốc nội của Mỹ mất đi 500 tỷ đô la. Chủ tịch Hạ Viện, dân biểu Cộng Hòa Paul Ryan muốn duy trì nguyên trạng và cho rằng hồ sơ này phải do Quốc Hội, chứ không phải tổng thống, quyết định.

Chính trị gia thuộc đảng Cộng Hòa Jeb Bush cũng có cùng quan điểm. Tuy nhiên, một số tiểu bang do đảng Cộng Hòa kiểm soát đã định ra thời hạn cho Nhà Trắng : Nếu đến ngày 05/09, sắc lệnh của Obama không bị hủy bỏ, thì họ sẽ kiện lên các tòa án tính chính đáng của văn bản này".

RFI tiếng Việt