Theo số liệu từ Dự án Dữ liệu Vị trí và Sự kiện Xung đột Vũ trang, Myanmar được xếp hạng là nơi bạo lực nhất thế giới, đứng trên cả Syria và Palestine. Kể từ cuộc đảo chính năm 2021, cộng đồng quốc tế đã áp đặt các lệnh trừng phạt kinh tế nhằm hạn chế khả năng làm giàu từ tài nguyên thiên nhiên và các hoạt động kinh doanh của các tướng lĩnh quân đội Myanmar. Một số chuyên gia cho rằng chế độ quân sự hiện tại đang yếu hơn so với trước đây, một phần là do thành công của mặt trận thống nhất các tổ chức vũ trang dân tộc vốn đã phối hợp tấn công chính quyền từ cuối năm 2023. Tuy nhiên, chiến dịch "bốn vết cắt" tàn bạo và không ngừng nghỉ của quân đội cho thấy khả năng chống chịu của họ trước lực lượng kháng chiến và sự cô lập về kinh tế.

Một công nhân đứng nhìn giữa đống gỗ tại khu vực chứa hàng dọc sông Yangon ở Yangon, Myanmar, ngày 23/7/2015. Ye Aung Thu/AFP

Một chiến lược phía quân đội sử dụng là lách luật trừng phạt để bán gỗ ra quốc tế. Theo báo cáo của chính quyền quân sự, Myanmar đã xuất khẩu gỗ trị giá 235,6 triệu USD trong khoảng thời gian từ tháng 10 năm 2021 đến giữa năm 2023. Sản lượng thực tế có thể cao hơn nhiều so với báo

Theo nghiên cứu được công bố vào năm 2021 bởi Sáng kiến Toàn cầu Chống Tội phạm Có tổ chức Xuyên quốc gia, tới 80% lượng gỗ rời Myanmar được buôn lậu sang Ấn Độ và Trung Quốc. Các cuộc điều tra của tổ chức cho thấy những kẻ buôn lậu thường giấu gỗ trong các tàu chở dầu và xe cứu trợ nhân đạo, nhưng trong một số trường hợp, chúng hoạt động công khai. Các nhà sản xuất đồ nội thất nội địa cũng mua gỗ bất hợp pháp từ vùng Sagaing của Myanmar do giá thành rẻ hơn so với gỗ được chứng nhận.

Mặc dù không có mối quan hệ rõ ràng giữa xung đột và khai thác gỗ bất hợp pháp, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng các quốc gia có mức độ xung đột hoặc bất ổn cao thường gặp khó khăn trong việc quản lý tài nguyên rừng một cách hiệu quả và minh bạch. Nhu cầu toàn cầu đối với gỗ cứng nhiệt đới rất cao, tạo ra động lực cho các bên tham gia các cuộc xung đột khu vực và các mạng lưới tội phạm xuyên quốc gia tránh né các lệnh trừng phạt, các lệnh cấm xuất khẩu và các chương trình chứng nhận tiêu chuẩn.

Mua gỗ từ những khu vực như vậy không phải lúc nào cũng bất hợp pháp ; tuy nhiên, người mua phải đối mặt với những rủi ro lớn hơn về tham nhũng và tài trợ xung đột. Nhiều người mua chấp nhận những rủi ro này, vì Interpol ước tính rằng tới 30% thương mại gỗ toàn cầu có thể có nguồn gốc từ các nguồn bất hợp pháp.

Các quốc gia giàu có như Trung Quốc, Ấn Độ và Mỹ chịu trách nhiệm cho khoảng 40% nạn "phá rừng nhập khẩu" – tức là nạn phá rừng do nhu cầu về thực phẩm và các sản phẩm từ rừng – theo nghiên cứu được công bố bởi nhà khoa học dữ liệu Hannah Ritchie. Mặc dù nông nghiệp là nguyên nhân hàng đầu, nhu cầu về gỗ cứng sang trọng đã tàn phá các loài như hồng mộc, xoan đào, hương, dái ngựa và các loại khác, tạo ra một ngành buôn lậu bất hợp pháp mạnh mẽ. Nhà sản xuất và người tiêu dùng ưa chuộng các loài này vì màu sắc phong phú và độ bền của chúng.

Các cuộc điều tra được tiến hành tại Mỹ và Ý đã tìm thấy bằng chứng cho thấy các doanh nghiệp gỗ đã khai thác gỗ tếch bất hợp pháp từ Myanmar để đóng sàn thuyền buồm và đồ nội thất cao cấp. Một lượng lớn gỗ hồng mộc từ Châu Phi và Đông Nam Á, bao gồm cả Myanmar, cũng được sử dụng làm đồ nội thất đắt tiền trong các ngôi nhà và doanh nghiệp Trung Quốc. Theo một ước tính gần đây, thị trường hồng mộc của Trung Quốc có giá trị 26 tỷ USD mỗi năm.

Sau nhiều thập kỷ vận động của các tổ chức phi chính phủ và những người bảo vệ môi trường, các chính sách và giải pháp chuỗi cung ứng đã ra đời để giải quyết nạn khai thác gỗ bất hợp pháp. Các chính sách then chốt bao gồm Đạo luật Lacey của Mỹ, Quy định Gỗ của Liên Hiệp Châu Âu và Quy định về Quản lý Nhập khẩu và Xuất khẩu Động vật Hoang dã và Thực vật Nguy cấp năm 2019 của Trung Quốc. Khu vực tư nhân cũng đã áp dụng các chương trình chứng nhận gỗ do các tổ chức như Hội đồng Quản lý Rừng (Forest Stewardship Council) và Chương trình Phê chuẩn Chứng nhận Rừng (Programme for the Endorsement of Forest Certification) tạo ra. Tuy nhiên, những chính sách và chương trình chứng nhận này thường không hiệu quả trong việc phát hiện gỗ có nguồn gốc từ các khu vực xung đột và các địa điểm rủi ro cao khác.

Điều này là do các chương trình chứng nhận dựa vào số nhận dạng và tài liệu độc nhất để theo dõi gỗ khi nó di chuyển trong chuỗi cung ứng. Các chỉ số hợp pháp này không phải lúc nào cũng hoạt động theo đúng mục đích trong các môi trường có mức độ tham nhũng cao. Kẻ buôn lậu luồn lách khỏi các yêu cầu do các chương trình chứng nhận và các nhà nhập khẩu đặt ra bằng cách sử dụng một vài chiến lược phổ biến.

Đầu tiên, chúng "rửa" gỗ bằng cách hoán đổi nhận dạng. Giống như rửa tiền, kẻ buôn lậu trộn lẫn gỗ khai thác bất hợp pháp với gỗ được khai thác hợp pháp tại các khu vực nông nghiệp, bãi gỗ và xưởng cưa. Sau đó, những khúc gỗ đó được đánh dấu bằng số nhận dạng không phản ánh nguồn gốc thực sự của chúng.

Điều này xảy ra trong các quốc gia nơi gỗ được khai thác – chẳng hạn như ở Campuchia, nơi trùm tài phiệt Try Pheap "rửa" gỗ được chặt từ khu rừng Prey Lang được bảo vệ thông qua hoạt động khai thác mỏ của mặc dù ông ta bị Mỹ trừng phạt vì sử dụng quân đội để bảo vệ hoạt động buôn bán gỗ bất hợp pháp của mình. Điều tương tự cũng xảy ra trên các biên giới quốc tế, ví dụ như việc những kẻ buôn lậu chuyển gỗ Campuchia vào các kho chứa của Việt Nam. Ở Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC), xe tải vận chuyển gỗ vào Uganda, nơi chúng sau đó được trộn lẫn với các nguồn cung hợp pháp.

Thứ hai, kẻ buôn lậu làm giả các tài liệu được sử dụng để theo dõi và chứng nhận nguồn gốc gỗ không tới từ khu vực có xung đột, bao gồm giấy chứng nhận nguồn gốc và giấy phép xuất khẩu. Trong một số trường hợp, giấy chứng nhận không bị làm giả, nhưng chúng chứa thông tin sai về hàng hóa. Khi điều tra than củi từ Somalia, Nhóm Chuyên gia của Liên Hiệp Quốc đã quan sát thấy các giấy chứng nhận giả mạo vượt qua quá trình kiểm tra của cơ quan nhập khẩu. Tại DRC, Liên Hiệp Quốc phát hiện ra rằng một công ty xuất khẩu gỗ đã trả tiền cho một nhóm vũ trang để khai thác gỗ đỏ và sử dụng giấy phép giả mạo nhằm tuân thủ Công ước về Thương mại Quốc tế các Loài Động vật Hoang dã và Thực vật Nguy cấp (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora - CITES) để xuất khẩu bất hợp pháp. Gần đây, CITES đã bổ sung các yêu cầu vượt ra ngoài việc sử dụng giấy chứng nhận để kiềm chế buôn bán gỗ bất hợp pháp. Nhưng ngay cả CITES cũng thừa nhận rằng buôn lậu và khai báo sai loài gỗ vẫn là một vấn đề. Tất cả điều này có thể gây ra sự bất cập trong dữ liệu thương mại. Một ví dụ về điều này là số lượng gỗ do Myanmar báo cáo thấp hơn so với số lượng do các điểm đến chính của các mặt hàng xuất khẩu đó báo cáo : Trung Quốc, Ý và Mỹ.

Hơn nữa, tham nhũng tràn lan và sự thông đồng giữa các doanh nghiệp khai thác gỗ, các mạng lưới có tổ chức và các chủ thể có liên quan tới nhà nước tạo thuận lợi cho buôn bán gỗ bất hợp pháp. Từ hối lộ cho nhân viên hải quan và biên phòng đến tham nhũng ở cấp cao nhất của chính phủ, các chuyên gia của Liên Hiệp Quốc đã ghi nhận đặc điểm này của hoạt động buôn bán gỗ bất hợp pháp ở nhiều quốc gia.

Ví dụ, tại Nam Sudan, các sĩ quan của Lực lượng Phòng vệ Nhân dân Nam Sudan được cho là cung cấp an ninh và hậu cần cho các công ty khai thác gỗ với mức phí 800-900 USD mỗi xe tải, theo nguồn của Liên Hiệp Quốc. Xe vận chuyển nhận được sự thông quan an toàn đến biên giới với Uganda, nơi gỗ được rửa thành nguồn cung cấp vận chuyển đến Việt Nam và Ấn Độ. Ở Myanmar, Campuchia và Nam Sudan, những kẻ buôn lậu hối lộ các bên chủ chốt, cho phép xe tải của họ vượt biên giới ngay trước mắt các nhà chức trách ở cả hai phía.

Cuối cùng, những điểm yếu trong hệ thống tài chính và các quy định chống rửa tiền tạo điều kiện cho buôn bán gỗ bất hợp pháp. Ở Myanmar, chế độ quân sự rửa tiền thu được từ gỗ thông qua nhiều tập đoàn và công ty con của mình. Các thế lực tội phạm cũng lợi dụng lỗ hổng trong các quy định về chống rửa tiền và quản lý của Mỹ. Chúng dễ dàng đăng ký các công ty vỏ bọc khó xác minh và chuyển lợi nhuận bất hợp pháp vào thị trường bất động sản của Mỹ.

Một số nỗ lực đã được thực hiện để giải quyết những lỗ hổng trong quy định. Vào tháng 1 năm 2024, Mạng lưới Chế tài Tội phạm Tài chính thuộc Bộ Tài chính Mỹ (Financial Crimes Enforcement Network - FinCEN) đã triển khai yêu cầu báo cáo quyền sở hữu có lợi để buộc các công ty tiết lộ chủ sở hữu và người ra quyết định của họ. Nhưng để việc này hiệu quả, FinCEN cần xác minh thông tin đó và có đủ nguồn lực để theo dõi dòng tiền đằng sau các tội phạm môi trường.

Khi được sử dụng thành công, những chiến lược này cho phép kẻ buôn lậu đưa gỗ từ vùng xung đột vào thị trường hợp pháp. Các khuôn khổ pháp lý cấm nhập khẩu gỗ từ các nguồn bất hợp pháp hầu như không thể ngăn chặn hoạt động buôn bán trong những trường hợp như vậy. Nếu các công ty không tiến hành thẩm định cẩn thận chuỗi cung ứng của mình, thì cả họ và người tiêu dùng đều không biết nguồn gốc thực sự của những sản phẩm họ mua.

Nhu cầu về gỗ đang gia tăng trên toàn thế giới. Các công ty có thể chấp nhận mức độ rủi ro cao hơn để tiếp cận các thị trường này, khiến họ dễ dàng có được gỗ khai thác từ vùng xung đột trong chuỗi cung ứng của mình. Tin tốt là các nhà khoa học đang cải tiến các kỹ thuật để xác minh nguồn gốc của gỗ và xác định những khai báo nguồn gốc gian dối. Tuy nhiên, những phương pháp này hiện chưa thể mở rộng quy mô để theo kịp khối lượng thương mại và việc kiểm tra tất cả các sản phẩm gỗ trong phòng thí nghiệm cũng không khả thi về mặt kinh tế.

Trừ khi những nhà nhập khẩu lớn của các sản phẩm gỗ tới từ các vùng xung đột tăng cường thực thi các yêu cầu chống tham nhũng, chống rửa tiền và thẩm định cẩn thận, thì việc tiêu thụ các sản phẩm gỗ ở các quốc gia giàu có sẽ tiếp tục thúc đẩy xung đột và phá rừng ở Myanmar, DRC và các quốc gia khác trên thế giới.

Audrey Thill

Nguyên tác : "How Myanmar’s Wood Funds Its Brutal Military", Foreign Policy, 11/06/2024

Viên Đăng Huy biên dịch

Nguyễn Thế Phương hiệu đính

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 17/6/2024

Audrey Thill là thành viên của Chương trình An ninh và Khí hậu thuộc Hội đồng Rủi ro Chiến lược.

Quân nổi dậy ở Myanmar đang giành được nhiều chiến thắng quan trọng trước quân đội của chính quyền quân sự. Để làm được điều đó, họ cũng phải hy sinh nhiều nhân mạng.

Ông Lalzidinga và bà Lalthantluangi đã mất hai người con

Một doanh trại quân đội bỏ hoang nằm trên ngọn đồi đầy cây cối, nhìn xuống một hồ nước tuyệt đẹp nổi tiếng vì có hình trái tim độc nhất vô nhị.

Khu đất xung quanh vương vãi những hộp mìn và vỏ đạn.

Những bông hoa dại vàng vươn mình xuyên qua đống tôn rỉ sét nằm rải rác ở nơi từng là một trại lính.

Ở một phía của khu trại vẫn còn những chiến hào được đào vội vàng.

Cảnh báo : Một số chi tiết trong bài viết có thể gây khó chịu.

Dưới bầu trời ảm đạm, một lá cờ có họa tiết sọc ngang trắng, đỏ và xanh với hình chim trĩ ở giữa lật phật trong gió

Đây là lá cờ của Quân Giải phóng Quốc gia Chin (CNA-Chin National Army), một nhóm dân quân ở bang Chin (miền tây Myanmar) chiến đấu chống lại chính quyền quân sự nước này.

Bảy tháng trước, CNA và các nhóm dân quân địa phương đã đẩy lùi quân đội Myanmar ra khỏi trại lính ở thị trấn Rihkhawdar - một thị trấn giao thương miền biên giới giáp Ấn Độ - và các khu vực khác của bang Chin.

Đó là một bước tiến lớn chưa từng có của CNA trong cuộc chiến chống lại quân đội Myanmar độc tài, chế độ đã giẫm nát nền dân chủ mong manh của đất nước bằng cuộc đảo chính vào năm 2021.

Đây là lần đầu tiên quân đội Myanmar mất kiểm soát các khu vực này.

Và trong một dịp hiếm hoi, BBC đã được tiếp cận khu vực này để chứng kiến đà tiến công của các nhóm quân nổi dậy ở khu vực miền tây đất nước.

Chiến thắng ở thị trấn Rihkhawdar không tới một cách dễ dàng, mà là thành quả của hàng loạt cuộc tấn công suốt hơn một năm.

Đối với một số gia đình, chiến thắng đi liền với cái giá rất đắt.

Lalnunpuii đã tham gia phong trào vũ trang kháng chiến

Lalnunpuii, 17 tuổi, là một người rất yêu nhảy múa.

Tài khoản mạng xã hội của Lalnunpuii đầy những video cô bắt chước các trào lưu trên mạng.

"Chỗ nào nó cũng nhảy được. Nhưng nó lại không thích ăn diện lắm. Nó thần tượng quân đội và thường xuyên nghe những bài hát về những người lính cống hiến cuộc đời cho đất nước. Nó dũng cảm, mạnh mẽ và chẳng sợ gì cả", bà Lalthantluangi, mẹ của Lalnunpuii, chia sẻ.

Sau cuộc đảo chính, Lalnunpuii đã thuyết phục cha mẹ cho phép cô tham gia phong trào dân quân vũ trang ở làng Haimual nơi họ sinh sống.

Trong một bài luận bằng tiếng Anh ở trường, Lalnunpuii đã giải thích lý do tại sao cô muốn như vậy.

"Myanmar tan nát mất rồi… Quân đội Myanmar là kẻ thù của tôi bởi chúng rất tàn ác… Tương lai của tôi là ở Lực lượng Phòng vệ Nhân dân (PDF) và tôi thích điều đó", bài luận viết.

Tháng 8/2022, dân quân từ làng Haimual và các nhóm khác đã tấn công trại lính ở Rihkhawdar.

"Chúng tôi đã dùng máy bay không người lái tấn công chúng suốt 13 ngày liên tục. Bom chủ yếu là do tôi làm, bởi tôi là thợ hàn chính của đơn vị", ông Lalzidinga, cha của Lalnunpuii, kể lại.

Từng là tài xế xe tải trước cuộc đảo chính, ông Lalzidinga đã trở thành một trong những nhà tổ chức của PDF ở Haimual.

Lần này, cả hai bên đều có thương vong, nhưng PDF đã không chiếm được trại lính Rihkhawdar.

Ngày 14/8/2022, để trả đũa cuộc tấn công, quân đội Myanmar đã tràn vào làng Haimual.

Theo lời kể của dân làng, quân đội đã phóng hỏa nhiều ngôi nhà. Chúng tôi đã tận mắt chứng kiến những gì còn lại của những ngôi nhà ấy.

Quân đội Myanmar bị cáo buộc đã phóng hỏa hàng chục ngàn ngôi nhà của người dân ở khu vực miền bắc và miền tây đất nước với mục đích dập tắt sự phản kháng.

Ở làng Haimual, Lalnunpuii và em trai Lalruatmawia là hai trong số 17 người bị quân đội Myanmar bắt làm con tin.

Ngoài hai chị em, tất cả những người khác sau đó đã được trả tự do.

Gia đình họ tin rằng đây là hành động trả thù ông Lalzidinga.

Hai ngày sau, xác của hai chị em được dân làng tìm thấy trong một ngôi mộ được đào rất cạn tại khu rừng gần làng Haimual.

Cả hai đã bị tra tấn dã man và đánh đập tới chết bằng báng súng.

Lalnunpuii đã bị cưỡng hiếp. Ngực, tay, và bộ phận sinh dục của Lalruatmawia có những vết bỏng do nước sôi.

BBC đã xem báo cáo xét nghiệm tử thi và các bức ảnh chụp chi tiết thi thể của hai chị em.

Quân đội Myanmar chưa lên tiếng phản những hồi câu hỏi của BBC về các cáo buộc nói trên.

Em trai của Lalnunpuii là Lalruatmawia, 15 tuổi

"Tôi không đủ can đảm để nghĩ về những gì đã xảy ra với hai con của mình", ông Lalzidinga nói, đoạn ngưng lại để tìm từ ngữ thích hợp. "Các con tôi đã hy sinh. Tôi không xứng đáng làm cha chúng".

Một lát sau, ông nói tiếp, với giọng của một người cha tự hào kể về những đứa con của mình.

"Con trai tôi cao hơn nửa tấc. Nó là đứa lắm lời và chẳng bao giờ nề hà việc nhà", ông Lalzidinga kể.

"Hai chúng nó dính lấy nhau suốt. Con gái tôi thì luôn mang lại niềm vui và tiếng cười cho mọi người".

Bà Lalthantluangi lau nước mắt, trong tay ôm đứa con gái út bốn tuổi Hadaci.

"Tôi bảo chồng rằng đừng có nản lòng sau cái chết của các con. Hy sinh này đâu phải chỉ riêng chúng ta. Các thế hệ sau cũng cần tự do.

"Sống trong một đất nước mà không có quyền gì và số phận thì hoàn toàn phụ thuộc vào quân đội, đó là điều không đúng.

"Đây là cuộc chiến đáng để hy sinh tính mạng. Tôi rất tự hào về những đứa con của mình", bà nói.

Quân nổi dậy đã đẩy lùi quan đội Myanmar khỏi doanh trại Rihkhawdar gần biên giới Ấn Độ

Trong suốt thời gian ở Myanmar, chúng tôi đã gặp rất nhiều người mặc quân phục mang súng trường và các loại súng khác.

Họ không phải lính chính quy, mà là nông dân, học sinh, là những người bình thường với sự kiên cường đáng nể trong bối cảnh xung đột tàn khốc.

Chỉ tay về phía thung lũng bên dưới làng Haimual, chỉ huy Vala của PDF cười và nói với chúng tôi rằng quân đội Myanmar đã bị đánh bật ra khỏi khu vực này.

Theo ông, căn cứ gần nhất của quân đội Myanmar cách nơi này hơn 48km, tính theo đường chim bay.

Tại nghĩa trang địa phương, ông chỉ tay vào những ngôi mộ mới, phủ đầy hoa nhựa hồng và trắng.

"Đây là những người đã hy sinh khi chiến đấu chống lại chính quyền quân sự", ông Vala nói khi đang chỉnh lại một lẵng hoa bị đổ gần mộ một người anh em bên vợ.

Chúng tôi cũng nhìn thấy mộ của Lalnunpuii và Lalruatmawia.

Quân nổi dậy đang huấn luyện tân binh tại một căn cứ trên núi

Hầu hết những người dân chúng tôi gặp đều được huấn luyện tại căn cứ Victoria của CNA, nằm ở phía nam làng Haimual.

Để tới căn cứ, chúng tôi lái xe trên những con đường quanh co, gập ghềnh, xuyên qua những khu rừng rậm rạp và đồi núi hiểm trở.

Tới nơi, chúng tôi thấy hàng trăm thanh niên và tân binh mặc đồng phục diễu hành giữa một thao trường rộng.

"Tổ quốc, mảnh đất dấu yêu, chúng con sẽ bảo vệ bằng máu và tính mạng của mình", họ đồng thanh cất tiếng khi bài tập kết thúc.

Tiếp đó là bài huấn luyện sử dụng vũ khí. Chúng tôi đã nghe những tiếng súng không lâu sau đó.

Người ta nói với chúng tôi rằng tất cả đều đã trên 18 tuổi, nhưng nhiều người trông trẻ hơn thế.

Từng nếm trải mùi vị của tự do khi Myanmar tiến tới chế độ dân chủ vào năm 2011, nhiều thanh thiếu thiên cảm thấy chế độ quân chủ là không thể chấp nhận được.

Họ đã gác lại giấc mơ riêng tư để tham gia lực lượng nổi dậy.

Cô Than Dar Lin, 19 tuổi, từng ước mở trở thành giáo viên.

"Mọi việc không quá tệ trong năm đầu tiên sau cuộc đảo chính. Nhưng sau đó quân đội đã bắt đầu bắn phá làng của chúng tôi. Họ phá hủy nhà cửa của chúng tôi. Quân lính ập vào các ngôi làng, đốt phá nhà cửa, giết người và cả động vật. Rất nhiều người trong chúng tôi đã phải trốn vào rừng, nhiều tới mức chính khu rừng đã trở thành một ngôi làng", cô kể lại.

"Chú tôi bị bắn chết một cách dã man. Tôi căm thù quân đội. Vì thế, tôi đã gia nhập CNA để bảo vệ đất nước và nhân dân", cô chia sẻ.

Than Dar Lin, 19 tuổi, quyết tâm chiến đấu chống lại sự cai trị của quân đội Myanmar

Dường như thanh niên Myanmar khắp nơi đều bị cuốn vào làn sóng cách mạng.

Hàng ngàn người từng làm việc cho chính quyền Myanmar cũng đã đổi phe.

Anh Vanlalpekthara, 22 tuổi, từng là một cảnh sát.

"Nó từng có mức lương khá tốt. Chúng tôi cảm thấy hạnh phúc và đủ đầy. Nhưng sau đó chính phủ đã bị lật đổ trong một cuộc đảo chính và nó quyết định gia nhập lực lượng kháng chiến", bà Molly Khiang, mẹ Vanlalpekthara, nói trong khi lấy ra ba bức ảnh cũ chụp hình người con trai thời còn đang huấn luyện trong lực lượng cảnh sát.

Bà Molly Khiang với bức ảnh chụp người con trai

Nói về tuổi trẻ của mình dưới thời quân đội cai trị, bà Molly kể:

"Hồi đó, chẳng có nổi một ngày vui vẻ. Chúng tôi rất sợ quân đội. Đó là lý do tại sao tôi lại ủng hộ quyết định của con trai".

Sáu ngày sau khi gia nhập lực lượng nổi dậy hồi tháng 3/2022, anh Vanlalpekthara đã bị giết.

"Con trai tôi bị đâm vào chỗ này và chỗ này", bà Molly nói và lấy tay chỉ vào ngực và lưng mình.

"Nó bị đánh đập dã man. Bàn chân của nó bị chặt đứt", bà nghẹn ngào.

"Thật khó để nói về điều này".

Vợ của Vanlalpekthara đang mang thai con đầu lòng khi anh qua đời.

Con trai của họ, giờ đã gần 18 tháng tuổi, đang sống trong một trại tị nạn xa xôi.

Bà Molly giơ nắm đấm lên khi chúng tôi hỏi về cảm xúc của bà khi thấy quân đội Myanmar bị đánh bật ra khỏi làng.

"Tôi rất vui, nhưng tôi muốn nhìn thấy một chiến thắng toàn diện".

Người con thứ của bà cũng tham gia PDF.

Quân nổi dậy nói rằng tân binh của họ đều trên 18 tuổi

Chính sự ủng hộ của nhiều người dân lành đã giúp các lực lượng quân nổi dậy yếu thế xoay chuyển cục diện và đẩy lùi quân đội Myanmar hùng hậu với đầy đủ trang thiết bị vào thế bị động.

"Lúc đầu họ dường như sẽ thắng. Nhưng thiếu đi sự ủng hộ của nhân dân, không ai có thể chiến thắng, bất kể là trong chính trị hay chiến tranh.

"Họ có vũ khí mạnh hơn, nhưng không có sự ủng hộ của nhân dân", ông Pa Thang, chính trị gia được phong làm "thủ tướng" của chính phủ do các nhóm nổi loạn ở bang Chin lập ra, chia sẻ.

Ông cũng là thành viên Liên minh Quốc gia vì Dân chủ của bà Aung San Suu Kyi, người đã bị quân đội bắt giam sau cuộc đảo chính.

Chính phủ này tuyên bố kiểm soát khoảng 80% lãnh thổ của bang Chin, dù quân đội Myanmar vẫn kiểm soát hầu hết các thị trấn chiến lược, bao gồm cả thủ phủ.

Tuy nhiên, quân nổi dậy đang trên đà chiến thắng. Đầu tuần này, họ đã chiếm thêm được thị trấn Tonzang.

Ông Htet Ni là người phát ngôn của CNA

"Đây là đất của chúng tôi, không phải của quân đội Myanmar. Chúng tôi thắng vì chúng tôi đã quá quen thuộc với từng tấc đất nơi đây", ông Htet ni, người phát ngôn của CNA, cho biết.

Một nguyên nhân quan trọng khác dẫn tới thành công của họ là sự liên kết giữa các nhóm phiến quân trên khắp đất nước.

Việc này đã buộc quân đội Myanmar phải lựa chọn khu vực để tập trung lực lượng.

CNA cho biết họ đã liên minh với Quân Độc lập Kachin, Quân Giải phóng Dân tộc Karen và Quân đội Karenni.

Thách thức lớn nhất của quân nổi dậy là sự tranh giành quyền lực giữa các nhóm.

Chỉ riêng tại bang Chin đã có hàng loạt phe phái, trong đó nhiều phe có thù hằn với nhau.

Ông Pa Thang khẳng định rằng họ có thể duy trì sự đoàn kết, đồng thời cho biết họ có kế hoạch trong tương lai sẽ hoạt động dưới trướng Chính phủ Thống nhất Quốc gia Myanmar (NUG - National Unity Government) - chính phủ dân sự do bà Suu Kyi lãnh đạo.

"Chúng tôi đang cẩn thận soạn thảo luật và hiến pháp. Chúng tôi sẽ có hai bộ trưởng và một thứ trưởng từ bang Chin trong NUG. Chúng tôi đang chuẩn bị mọi thứ sẵn sàng cho thời điểm quân đội Myanmar thừa nhận thất bại", ông nói.

Những người chúng tôi gặp đều có niềm tin rằng họ sẽ chiến thắng.

"Sẽ không lâu nữa đâu", ông Pa Thang nói.

"Sẽ không hay nếu đưa ra dự đoán về điều này, nhưng tôi tin rằng chúng tôi sẽ chỉ phải chiến đấu trong khoảng hơn hai năm cho đến ba năm nữa".

Yogita Limaye

Nguồn : BBC, 07/06/2024

Một người đàn ông Việt Nam nói anh bị giam giữ trong hang ổ lừa đảo cùng với 'hàng ngàn' người

Myanmar đã trở thành điểm nóng của nạn buôn người kể từ sau cuộc đảo chính quân sự năm 2021.

Đây là văn phòng làm việc của anh Nguyễn và những người bị giam giữ khác – nơi họ ép buộc giả danh nhân viên của Honda Việt Nam để lừa đảo. Ảnh Nguyễn

Trong vòng 6 tháng kể từ khi Nguyễn* bị lừa bán qua biên giới Thái Lan và bị đưa vào một khu chuyên thực hiện các hoạt động lừa đảo (scam) ở Myanmar, anh đã gửi đi vô vàn tin nhắn để phục vụ công việc mà anh bị cưỡng ép làm. Cuối cùng, cho đến một đêm khi những kẻ canh giữ không để ý, anh đã vội vàng soạn thảo một email nhưng điều đặc biệt là, email này không được gửi tới một nạn nhân tiềm năng nào đó, mà là một phóng viên.

"Chúng tôi không ổn, chúng tôi cần giúp đỡ, xin hãy giúp chúng tôi thoát khỏi nơi tồi tệ này !" – Nguyễn viết bằng vốn tiếng Anh ít ỏi của mình cho Ban tiếng Miến Điện – Đài Á Châu Tự Do. Bức thư tố cáo việc một số khu tội phạm ở miền đông Myanmar sử dụng lao động bị buôn bán để lừa tiền nạn nhân trên khắp Châu Á.

Trong một cuộc phỏng vấn sau đó với Ban Việt Ngữ - Đài Á Châu Tự Do, anh Nguyễn cho biết anh là một trong hàng ngàn người đang bị giam giữ tại một khu liên hợp có tên là KK Park, ở bang Kayin – một dự án phát triển nhà của Trung Quốc nay đã trở thành một trung tâm nổi tiếng với các hoạt động lừa đảo. Vào tháng 10/2023, các nhà chức trách đã giải cứu 200 người khỏi KK Park, trong đó có ít nhất 61 công dân Việt Nam nhưng anh Nguyễn không nằm trong số những người may mắn ít ỏi này. Trong hàng ngàn người còn lại, những lao động nổi loạn/gây chuyện đã bị đánh đập, bỏ đói và cả chích điện – anh Nguyễn cho biết.

Vì vẫn bị giam giữ trong tòa nhà và để tránh cho anh không bị trả thù, những chi tiết về những trải nghiệm cũng như tên thật của anh Nguyễn đang được giữ kín. Tuy nhiên, anh đã chia sẻ thông tin về vị trí (nơi ở và làm việc) của anh hiện nay, các bức ảnh khu nhà và tên của 07 nạn nhân bị lừa đảo (scam victims). Trong các cuộc phỏng vấn riêng biệt với RFA, hai trong số những nạn nhân này đã chứng thực việc họ bị lừa tiền. 

Một người trong khu liên hợp lừa đảo ở Myanmar bị xích vào giường. Những người lao động gây chuyện/nổi loạn đã bị đánh đập, bỏ đói và chích điện, anh Nguyễn cho biết. Nguồn ảnh : Nguyễn

Nơi trú ẩn của tội phạm

Mặc dù không thể xác minh mọi yếu tố của câu chuyện này nhưng Đài Á Châu Tự Do trước đây đã từng có bài biết về một số hoạt động lừa đảo bất hợp pháp xuất hiện ở khu vực gần như không được quản lý của Myanmar, có chung biên giới với Thái Lan.

Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc, trong khu vực Đông Nam Á, hàng trăm ngàn người đã bị lừa bán vào các trung tâm lừa đảo – nơi họ thường xuyên bị đánh đập và giam giữ. Ước tính có khoảng 120.000 người đang bị giam giữ chỉ riêng ở Myanmar – nơi tình trạng này đã được cho thấy là đặc biệt khó giải quyết.

Cuộc đảo chính năm 2021 lật đổ chính phủ được người dân Myanmar bầu chọn và yêu mến của phe quân sự đã gây ra tình trạng bất ổn rộng khắp ở Myanmar. Sự hỗn loạn này đã tạo cơ hội cho các tổ chức tội phạm xây dựng hang ổ, cũng giống như các biện pháp hạn chế thời Covid-19 của các nước trong khu vực đã khiến nhiều nhóm tội phạm chuyển hoạt động của họ từ tổ chức các hoạt động cờ bạc/gaming trực tiếp sang lừa đảo trên mạng.

Hàng ngàn nạn nhân ở bang Shan thuộc miền bắc Myanmar đã được giải cứu trong những tháng gần đây trong một chiến dịch do chính phủ Trung Quốc hỗ trợ.

Nhưng ở các bang không giáp biên giới với Trung Quốc, các hoạt động bất hợp pháp vẫn tiếp tục diễn ra mà gần như không phải đối diện với các biện pháp trấn áp, trừng phạt nào. Chính phủ các nước trong khu vực dường như thường không thể hoặc không sẵn lòng giải cứu công dân của mình bị mắc kẹt.

Nạn nhân thường phải cố gắng tự giúp mình bằng cách cầu xin giúp đỡ khẩn cấp từ người thân, văn phòng đại sứ quán và các cơ quan báo chí qua điện thoại di động hoặc máy tính mà họ được dùng để thực hiện các vụ lừa đảo.

"Mổ lợn"

Nguyễn đã gửi một hình ảnh vệ tinh đồng thời ghim đánh dấu địa điểm cơ sở nơi anh ta đang bị giam giữ cũng như một loạt các bức ảnh cho thấy một mạng lưới các khu nhà ở giống như ký túc xá, với quần áo được phơi ở phía lan can bên ngoài.

Anh cho biết các hoạt động tội phạm được điều hành bởi một công ty cũng được gọi là KK Park, sở hữu bởi một chủ người Trung Quốc và quản lý bởi một phụ nữ người Việt. Công ty này được hỗ trợ bởi một chi nhánh của Liên minh Quốc gia Karen (KNU), một nhóm người dân tộc Karin đã chiến đấu chống lại quân đội Myanmar trong một chiến dịch nổi dậy kéo dài.

Nguyễn nói rằng anh và những người khác đang làm việc trong một khu nhà tại khu vực miền nam Myawaddy (Myanmar), dọc theo biên giới Thái Lan. Nguồn ảnh : Maxar Technologies/Airbus

Một phát ngôn viên của KNU đã không hồi đáp điện thoại yêu cầu bình luận của phóng viên Đài Á Châu Tự Do. Các báo cáo khác cho thấy KK Park nằm trong khu vực quản lý của chính quyền quân sự và Lực lượng Biên phòng Karen.

Nguyễn cho biết anh và những người bị giam giữ khác phải thực hiện một trò lừa đảo được gọi là "mổ lợn". Theo đó, họ bị ép giả vờ là đại diện của công ty Honda Việt Nam, nhắn tin cho các nạn nhân tiềm năng và thuyết phục họ gửi tiền mua phụ tùng ô tô hoặc các sản phẩm ô tô khác để bán lại và hưởng mức hoa hồng cao.

RFA đã liên hệ với Honda Việt Nam để hỏi xem các giám đốc điều hành của họ đã từng nghe nói về hình thức lừa đảo này hay chưa nhưng không nhận được phản hồi vào thời điểm bài báo này được đăng tải.

Sau khi nhận được hoa hồng thành công cho các phụ tùng nhỏ, các nạn nhân được khuyến khích chuyển tiền để mua các thiết bị đắt tiền hơn và rồi nhận được thông báo rằng tài khoản của họ đang bị đóng. Một phụ nữ mà Ban Việt ngữ Đài Á Châu Tự Do liên lạc qua Facebook cho biết : Cô đã bị lừa hơn 28.000 đô la Mỹ.

Lời mời làm việc giả

Giống như nhiều scammers (kẻ lừa đảo) bị buôn bán khác, anh Nguyễn cho biết anh đã nghĩ rằng mình đang nhận một việc làm có lương tốt ở Thái Lan. Người ta hứa hẹn trả lương anh với mức cao gấp đôi mức lương trước kia của anh. Thêm vào đó, anh đã mất việc nhiều tháng trước khi nhận lời mời hấp dẫn này.

Nhưng sau khi đến Thái Lan, Nguyễn đã bị đưa qua biên giới đến Myanmar. Anh bị tịch thu hộ chiếu đồng thời bị buộc phải ký hợp đồng một năm và phải thực hiện các định mức do công ty đặt ra.

Mỗi người bị giam giữ phải lừa được ít nhất 280.000 đô la/ tháng. Những người lao động không đạt được mức doanh số này sẽ không được ăn và bị đánh đập – anh nói.

Khu nhà ở giống như ký túc xá tại khu lừa đảo thuộc Myanmar, nằm trên khu vực biên giới với Thái Lan. Ảnh chụp không ghi ngày tháng. Nguồn ảnh : Nguyễn

Nguyễn cho biết anh đã liên lạc với Đại sứ quán Việt Nam tại Myanmar nhưng được trả lời rằng họ không thể giúp đỡ vì khu vực này không do quân đội Myanmar kiểm soát. Đài Á Châu Tự Do cũng đã liên hệ với Đại sứ quán Việt Nam ở Myanmar và giới chức tại Việt Nam nhưng không nhận được phản hồi.

Nguyễn cho biết những kẻ bắt giữ nói với anh rằng họ sẽ thả anh nếu anh có thể trả khoảng 9.500 đô la Mỹ, một món tiền mà cả anh và gia đình đều không hy vọng vay mượn hay quyên góp được – anh nói.

"Tôi muốn đưa ra lời cảnh báo để không còn người Việt nào bị lừa và đưa đến đây như tôi" – anh Nguyễn nói với Đài Á Châu Tự Do.

"Tôi hy vọng rằng Trung Quốc, Thái Lan và Myanmar hợp tác để đập tan các băng nhóm như KK Park để tôi và những người Việt Nam khác có thể trở về nhà an toàn".

Nguồn : RFA, 19/01/2024

* Đây không phải là tên thật của nhân vật. 

Một nhóm vũ trang sắc tộc ở bang Rakhine phía tây Myanmar nói họ đã nắm quyền kiểm soát một thị trấn giáp biên giới Ấn Độ và Bangladesh, đánh dấu tổn thất mới nhất của chính phủ quân sự trong cuộc chiến với các nhóm nổi dậy ở một số vùng của Myanmar.

Nhóm nổi dậy Myanmar tuyên bố kiểm soát thị trấn giáp biên giới Ấn Độ, Bangladesh

Myanmar đang đối mặt với tình trạng nổi dậy trên nhiều mặt trận, nơi các nhóm chống chính quyền quân sự liên kết với nhau và được hỗ trợ bởi một chính phủ song hành ủng hộ dân chủ đã chiếm quyền kiểm soát một số đồn quân sự và thị trấn. Đây là thách thức lớn nhất mà chính quyền phải đối mặt kể từ cuộc đảo chính lật đổ chính phủ dân cử vào năm 2021.

Người phát ngôn của Quân đội Arakan (AA) cho biết vào cuối ngày Chủ nhật rằng họ đã chiếm được Paletwa, một thị trấn cảng trên sông Kaladan, nơi có vai trò quan trọng trong giao thương với các nước láng giềng.

Người phát ngôn của AA Khine Thu Kha nói trong một tuyên bố : "Về vấn đề ổn định biên giới, chúng tôi sẽ hợp tác tốt nhất với các nước láng giềng".

Người phát ngôn của chính phủ quân sự không trả lời yêu cầu bình luận. Reuters không thể xác minh độc lập tuyên bố của AA.

Thị trần Paletwa ở phía tây thất thủ diễn ra sau khi một nhóm nổi dậy khác trong Liên minh ba anh em, MNDAA, chiếm thị trấn Laukkai ở phía bắc bang Shan giáp biên giới với Trung Quốc.

Tuần trước, chính quyền quân sự đã đồng ý ngừng bắn với liên minh ở khu vực giáp Trung Quốc. Cuộc đàm phán được tổ chức tại thành phố Côn Minh của Trung Quốc và được các quan chức Trung Quốc làm trung gian.

Nhưng hôm Chủ nhật, liên minh các nhóm nổi dậy nói các lực lượng của chính quyền quân sự vi phạm thỏa thuận ngừng bắn, mở các cuộc tấn công tại một số thị trấn ở bang Shan.

Reuters

Nguồn : VOA, 15/01/2024

Trong khi tôi viết những dòng này thì các nhóm phiến quân cát cứ ở Myanmar, cùng với quân của Chính quyền Đoàn kết Quốc gia (National Unity Government of Myanmar - NUG), đang tiến công như vũ bão dọc các vùng biên giới Myanmar - Trung Quốc. Chính quyền quân phiệt ở trung ương đã phải kêu gọi các công chức ở thủ đô sẵn sàng chiến đấu. Nhưng tình hình ngày càng tệ hơn với các tướng lĩnh.

120 xe hàng của Trung Quốc tập trung ở kho bãi đã bị thiêu rụi và người ta nghi là do phiến quân làm.

Khoảng một tháng trước, chế độ quân phiệt còn tập trận chung với Trung Quốc. Tháng này họ xin Trung Quốc gây áp lực lên các nhóm phiến quân ở bang Shan, một bang tiếp giáp tỉnh Vân Nam và cũng nằm trên con đường huyết mạch vận chuyển hàng hóa từ Trung Quốc qua Myanmar ra Ấn Độ Dương. Kết quả nhận được là lời tuyên bố không can thiệp nội bộ của chính quyền Bắc Kinh. Sự hỗ trợ của đế chế Trung Hoa trong tình cảnh dầu sôi lửa bỏng này chỉ có thể là làm trung gian giúp hai bên đàm phán. Nhưng không có gì là chắc chắn vì trước đó Trung Quốc đã từng tổ chức hội nghị bàn tròn cố thuyết phục các nhóm phiến quân này tạm ngừng chiến, để chỉ nhận được một câu huề vốn rằng họ hoan nghênh nỗ lực của Trung Quốc, và sau đó chiến tranh còn ác liệt hơn. 120 xe hàng của Trung Quốc tập trung ở kho bãi đã bị thiêu rụi và người ta nghi là do phiến quân làm.

Hình như hành trình tìm về dân chủ của Myanmar đang đi đến hồi kết. Liệu lần này họ có đạt được dân chủ không ? Tôi suy nghĩ miên man...

Khuôn mặt của tướng Aung San, thân sinh của bà Aung San Suu Kyi, là anh hùng quá cố của nền độc lập của Myanmar - Ảnh AFP

Myanmar nhắc nhở chúng ta rằng dân chủ khó đạt được và khó giữ vững như thế nào. Myanmar đã từng có một lãnh đạo sáng suốt muốn dân chủ hóa đất nước là ông Aung San cha của bà Aung Sang Suu Kyi, nhưng cho tới nay họ vẫn chưa có dân chủ. Họ đã trải qua một giai đoạn cộng sản, rồi một chế độ quân phiệt ngoan cố chỉ biết áp dụng bạo lực chứ không còn lý tưởng gì nữa. Họ đã từng có được tự do để rồi lại làm mất nó, với hậu quả là một xã hội rất hỗn loạn... Và, theo tôi, bà Aung Sang Suu Kyi có trách nhiệm lớn trong việc đánh mất tự do.

Dù sao thì nếu như năm nay hay năm tới mà Myanmar có dân chủ thì cũng là nhanh rồi. Quá trình dân chủ hóa của Myanmar đã bắt đầu vào cuối thế kỷ 19, khi triều đại quân chủ cuối cùng sụp đổ. Khác với người Pháp cho phép triều đình Việt Nam tồn tại, người Anh tới đô hộ Myanmar đã xóa sổ luôn chế độ quân chủ. Theo cái nhìn của các nhà tư tưởng thì quá trình dân chủ hóa, hay nói đúng hơn là quá trình mò mẫm tìm dân chủ, của một nước thực tế bắt đầu khi chế độ quân chủ chấm dứt. Từ đó tới nay quá trình tìm dân chủ của Myanmar đã kéo dài gần 140 năm.

Nhìn sang các nước Châu Âu và Châu Mỹ Latin, quá trình tìm kiếm dân chủ nhìn chung cũng kéo dài trong khoảng thời gian như vậy. Tuy nhiên Myanmar khó khăn hơn bởi vì quá trình tìm kiếm dân chủ của họ bắt đầu hoàn toàn là do nước ngoài áp đặt chứ không phải do các nhà tư tưởng bản địa dẫn dắt.

Nếu nhìn rộng hơn thì cả thế giới này đều gặp khó khăn trong hành trình về dân chủ, Myanmar không phải là ngoại lệ. Ở Châu Âu, tính từ lúc các trường phái tư tưởng phóng khoáng bắt đầu xuất hiện thì thời gian còn lâu hơn nữa. Vì thời gian quá dài nên một số nhà tư tưởng đã trở nên tuyệt vọng, như Voltaire, về cuối đời ông này trở nên căm hận chế độ quân chủ Pháp tới mức mất lý trí bởi vì nó kéo dài quá lâu. Nước Mỹ cũng đã phải trải qua nhiều lộn xộn thời lập quốc và một cuộc nội chiến tương đối ngắn mới tạm có được một hình thức dân chủ ổn vững, nhưng từ thế kỷ 20 trở đi thì người ta ngày càng khám phá ra nền dân chủ Mỹ có nhiều bệnh tật. Tổng thống Biden đã nói rằng nền dân chủ Mỹ đang lâm nguy. Đó là một thực tế sau khi nó đã được thiết lập 247 năm.

Từ độc tài tới dân chủ là một quãng đường rất rất chông gai, nó là quãng đường từ bóng tối đi tới ánh sáng. Để đạt tới một nền dân chủ ổn vững, trong lịch sử thế giới chưa bao giờ có một chính quyền nào thành công mà không tốn một vài thê hệ, thậm chí vài thế kỷ.

Myanmar đã vuột mất cơ hội dân chủ 4 lần rồi.

Lần đầu tiên là khi tướng Aung San bị ám sát. Ông này không chỉ là cha của bà Suu Kyi mà còn có thể được coi như người cha của phong trào đấu tranh và người cha của quân đội Myanmar.

Đúng vậy, Aung San chính là người sáng lập ra quân đội và phong trào đấu tranh giành độc lập. Nhiều người còn gọi Aung San là người cha của Myanmar cũng rất đúng. Khi liên minh của Aung San đắc cử với đa số áp đảo sau thế chiến, họ đáng lý ra đã thiết lập một chế độ dân chủ cho Myanmar. Nhưng Aung San và 4 bộ trưởng nữa bị ám sát. Cho tới nay vẫn chưa biết thế lực nào đứng đằng sau, dù người ta đã kết án và treo cổ ông cựu thủ hiến.

Sau vụ ám sát bất ngờ đó, chính trường Myanmar bắt đầu rơi vào hỗn loạn : cát cứ, nổi dậy, tiếp tục ám sát, chính phủ chia rẽ đến sụp đổ, chế độ quân quản lâm thời.

Lần thứ hai, dân chủ tưởng chừng được tái lập sau cuộc bầu cử 1960 nhưng tới năm 1962 thì quân đội làm cuộc đảo chính lật đổ chính quyền dân cử.

Lần thứ ba (2011) và thứ tư (2020) khi Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (National League for Democracy - NLD) đắc cử 2 lần, nhưng cả 2 lần đều không thể đưa tới một nền dân chủ trọn vẹn và cuối cùng đều bị quân đội lật đổ. Aung San hẳn sẽ buồn lắm khi thấy những đứa con của mình ngày hôm nay.

Aung San cũng là nhân vật chủ chốt trong việc xây dựng và phát triển Liên đoàn Sinh viên toàn Miến Điện – (All Burma Federation of Student Unions - ABFSU). Từ khi Liên đoàn Sinh viên toàn Miến Điện bắt đầu tiếp nhận đầy đủ lập trường dân chủ vào năm 1945 thì cho tới nay họ đã đấu tranh 78 năm rồi. Chính Liên đoàn Sinh viên toàn Miến Điện đã góp phần quan trọng quy tụ các trí thức lại để thành lập Liên minh Quốc gia vì Dân chủ và mời bà Aung Sang Suu Kyi từ An quốc về nước lãnh đạo. Chúng ta có thể thấy cả Liên đoàn Sinh viên toàn Miến Điện và Liên minh Quốc gia vì Dân chủ đều có lá cờ màu đỏ thêu hình con công chiến đấu vàng.

Lá cờ màu đỏ thêu hình con công chiến đấu vàng.

Nếu tính cả tiền thân của họ, lúc họ còn là hội sinh viên Rangoon năm 1931 với lập trường vì tự do ngôn luận và tự do tư tưởng, thì cuộc đấu tranh này đã hơn 90 năm rồi. Tôi cầu chúc cho họ một cái kết có hậu.

Yến Vương

(17/12/2023)

Đoàn xe Myanmar cháy ở biên giới với Trung Quốc khi đại sứ nước này họp với phía Myanmar

Reuters, VOA, 24/11/2023

Một đoàn xe tải chở hàng hóa từ Trung Quốc vào Myanmar đã bốc cháy, truyền thông nhà nước vào ngày thứ Sáu 24/11 cho rằng đây là một cuộc tấn công của phe nổi dậy. Vụ này càng làm gia tăng tình trạng bất ổn khiến nước láng giềng Trung Quốc lo ngại.

Chiến binh của nhóm Quân giải phóng dân tộc Ta'ang tại bang Shan ở miền bắc Myanmar, 10/11/2023.

Vụ cháy xảy ra ở thị trấn Muse cùng lúc đại sứ Trung Quốc tại Myanmar gặp các quan chức hàng đầu ở thủ đô Myanmar để hội đàm về tình hình biên giới sau khi có những dấu hiệu gần đây cho thấy mối quan hệ giữa hai nước đang rơi vào tình trạng căng thẳng hiếm thấy.

Tờ Global New Light của nhà nước Myanmar đưa tin : "Do hành động khủng bố này … khoảng 120 trong số 258 xe chở hàng gia dụng, hàng tiêu dùng, quần áo và vật liệu xây dựng đã bị lửa thiêu rụi". Báo này đề cập đến một liên minh đối lập, là khối đã phát động một cuộc tấn công chống lại chính quyền cách đây một tháng.

Li Kyar Win, phát ngôn viên của một trong số các lực lượng nổi dậy, phủ nhận việc đốt đoàn xe và nói rằng họ không tiến hành các cuộc tấn công "hủy hoại lợi ích của người dân".

Quân đội Myanmar đã mất quyền kiểm soát một số thị trấn và tiền đồn quân sự ở miền đông bắc và các nơi khác trên khắp đất nước, giữa lúc nước này phải vật lộn với cuộc tấn công phối hợp lớn nhất mà họ phải đối mặt kể từ khi nắm quyền bằng đảo chính hồi năm 2021.

Liên Hiệp Quốc cho hay hơn 2 triệu người đã mất nhà cửa ở các vùng khác nhau trên đất nước do giao tranh gia tăng.

Trung Quốc lâu nay kêu gọi hòa bình và ổn định ở Myanmar. Tình trạng bất ổn mới đây nhất đã xảy ra khi đại sứ nước này, Chen Hai, đang gặp Than Swe, ngoại trưởng do quân đội Myanmar bổ nhiệm, và các quan chức quân sự ở thủ đô Naypyitaw.

Truyền thông nhà nước Myanmar đưa tin họ đã thảo luận về "quan hệ song phương, tiếp tục thực hiện các dự án song phương cùng có lợi" và "hợp tác trong hòa bình, ổn định và pháp quyền dọc biên giới".

Trung Quốc đã ủng hộ giới quân đội Myanmar kể từ khi họ lên nắm quyền vào năm 2021 nhưng chính quyền Trung Quốc trong nhiều năm đã có mối quan hệ xuyên biên giới phức tạp với các phe phái ở miền đông bắc Myanmar vốn thường nằm ngoài tầm kiểm soát của chính quyền trung ương.

Chính quyền Myanmar từ lâu đã nghi ngờ Trung Quốc có can thiệp theo hướng hỗ trợ cho một số phe phái nổi dậy.

Vào cuối tuần qua, trong một cuộc biểu tình hiếm hoi ở Myanmar kể từ cuộc đàn áp sâu rộng những người bất đồng chính kiến, hàng chục người biểu tình theo chủ nghĩa dân tộc đã tập trung bên ngoài đại sứ quán Trung Quốc ở thành phố chính Yangon với các biểu ngữ và áp phích chỉ trích Bắc Kinh.

"Chúng tôi yêu cầu chính phủ Trung Quốc không hỗ trợ các nhóm khủng bố ở miền bắc", một trong những tấm áp phích của họ viết bằng tiếng Anh.

VOA, 24/11/20023

****************************

Myanmar bàn giao cho Trung Quốc hàng ngàn nghi phạm lừa đảo viễn thông

Reuters, VOA, 22/11/2023

Chính quyền Myanmar đã bàn giao 31.000 nghi phạm lừa đảo viễn thông cho Trung Quốc kể từ khi các nhân viên chấp pháp từ cả hai nước mở cuộc trấn áp nạn lừa đảo trực tuyến vào tháng Chín, chính quyền Trung Quốc cho biết hôm 21/11.

Các nghi phạm lừa đảo viễn thông bị bắt ở Myanmar

Các nghi phạm bao gồm 63 ‘nhà tài chính’ và đầu sỏ các tập đoàn tội phạm vốn đã lừa đảo công dân Trung Quốc khoản tiền lớn, Bộ Công an Trung Quốc cho biết.

"Cuộc trấn áp đã đạt được kết quả đáng kể", cơ quan này cho biết.

Hơn 100.000 người có hành vi lừa đảo viễn thông mỗi ngày tại ít nhất 1.000 tụ điểm lừa đảo ở Myanmar, nước có chung biên giới với tây nam Trung Quốc, truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin.

Cảnh sát Trung Quốc bắt đầu trấn áp tình trạng lừa đảo hồi tháng Chín và trong tháng này, cảnh sát đã phát động cái mà họ gọi là ‘tấn công chớp nhoáng’ vào các băng đảng tội phạm ở Myanmar.

Kẻ cầm đầu một băng đảng ở Myanmar đã tự sát hồi tuần trước khi đang trên đường chạy trốn chính quyền Myanmar, cảnh sát Trung Quốc cho biết.

Ba thành viên trong băng của tên này sau đó đã được bàn giao cho cảnh sát Trung Quốc.

Với các vụ lừa đảo viễn thông ở Myanmar nhằm vào công dân Trung Quốc đang gia tăng, Trợ lý Ngoại trưởng Nông Dung đã đến thăm Myanmar trong tháng này. Ông nói rằng Trung Quốc đã sẵn sàng hợp tác với Myanmar để giải quyết nạn tội phạm xuyên biên giới bao gồm cả cờ bạc trực tuyến.

Ông Nông cũng nói rằng Trung Quốc ủng hộ Myanmar duy trì sự ổn định trên biên giới chung của họ trong lúc chính quyền quân sự Myanmar đang chiến đấu với quân nổi dậy trong vùng.

Quân đội Myanmar đang đối mặt với các cuộc tấn công trên nhiều mặt trận ở biên giới khi liên minh của các nhóm nổi dậy của các sắc dân thiểu số kết hợp với các chiến binh dân chủ để chống lại sự cai trị của chính quyền quân sự.

Trung Quốc kêu gọi hòa bình.

"Trung Quốc đã và đang đóng vai trò xây dựng theo cách riêng của mình để thúc đẩy các cuộc hòa đàm và kêu gọi các bên liên quan đặt lợi ích của người dân lên hàng đầu, ngừng bắn và chấm dứt chiến tranh càng sớm càng tốt", phát ngôn nhân Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết hôm 20/11.

VOA, 23/11/2023

Chính quyền Myanmar ra lệnh cho quân đội và nhân viên dân sự có kinh nghiệm quân sự "chuẩn bị cho tình trạng khẩn cấp", Reuters đăng tin hôm 16/11/2023.

Năm 2015, sau các giao tranh dữ dội với phiến quân, chính quyền quân sự Myanmar đã ban bố tình trạng thiết quân luật ở Kokang. Năm nay, chiến sự lại bùng nổ ở khu vực này, nằm bên phía Nam đường biên giới của tỉnh Vân Nam, Trung Quốc

Diễn biến tình hình Myanmar đang ngày càng phức tạp với quân chính phủ quân sự (junta) vừa phải đối mặt với các nhóm vũ trang mở thêm một mặt trận phía Tây Bắc.

Cùng lúc, giao tranh với một liên minh các lực lượng vũ trang đối kháng ở vùng Đông Bắc đất nước vẫn chưa yên.

Tuần trước Tổng thống Myanmar do quân đội đưa lên sau đảo chính năm 2021, cựu tướng Myint Swe công khai cảnh báo rằng nước này có nguy cơ tan vỡ nếu chính phủ không thể kiểm soát được tình hình giao tranh bùng phát ở bang Shan.

Ba lực lượng nổi dậy ở bang Shan, được hỗ trợ bởi các nhóm vũ trang khác chống lại chính phủ, đã tấn công hàng chục đồn biên phòng, cửa khẩu biên giới.

Các thách thức lớn nhất từ nhiều năm

Các báo quốc tế ngày 15/11 đăng tin nói rằng lực lượng sắc tộc mang tên Quân đội Liên minh Quốc gia Dân chủ Myanmar (Myanmar National Democratic Alliance Army) nói họ đã chiếm được thêm được một căn cứ quân sự của chính phủ ở phía Bắc đất nước.

Họ cũng nói 129 binh lính của quân đội chính phủ "đã đầu hàng hôm Chủ Nhật".

Một lực lượng khác, là Arakan Army thì thông báo có 28 nhân viên cảnh sát đầu hàng họ, và 10 quân nhân chính phủ bị họ bắt ở bang Rakhine.

Trong tháng 11 này, các lực lượng phiến quân khác nhau đã liên kết, phối hợp tác chiến ở ít nhất ba bang Shan, Rakhine và Kayah states, và "chiếm 144 doanh trại, căn cứ, đồn cảnh sát".

‘Quan ngại’ và trách nhiệm

Trung Quốc hôm đầu tuần đã lên tiếng yêu cầu chính quyền quân sự Myanmar "đảm bảo an ninh ở các khu vực dọc biên giới", theo lời phát ngôn viên Bộ Ngoại giao, bà Mao Ninh.

Báo chí Đông Nam Á nói các nhóm quân sự Ta’ang, Arakan và Shan chống chính phủ đã đồng loạt tấn công các thị trấn dọc biên, khiến đường giao thông và mậu dịch của Myanmar (bang Shan) sang Trung Quốc bị gián đoạn.

Trung Quốc cũng tung ra tiền thưởng lớn cùng lệnh truy nã một cựu lãnh đạo khu vực tự trị Kokang gồm nhiều người gốc Hoa ở bang Shan sau khi người này gây ra các vụ lừa đảo, tống tiền công dân Trung Quốc.

Điều đáng chú ý là kẻ bị truy nã, Ming Xuechen, một ông trùm xã hội đen trong vùng Kokang, là người gốc Hoa và từng là đại diện của chính phủ quân nhân Myanmar ở nghị viện bang Shan.

Năm nay 69 tuổi, ông ta cùng con trai Ming Xiaoping (Ming Guoping), con gái Ming Julan và cháu nội Ming Zhen Zhen đều bị công an tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc truy nã. Trung Quốc treo giải thưởng từ 12 tới 38 nghìn USD cho ai giúp bắt được họ. Trong các vụ lừa đảo tầm cỡ quốc tế, những thủ phạm đã "giết chết một số công dân Trung Quốc", theo phía Trung Quốc.

Tháng trước, Trung Quốc đã bắt 11 người từ Kokang khi họ tới Lan Thương, Vân Nam. Một số đã lên video do Trung Quốc quay và công bố, kêu gọi đồng đảng "không hãm hại công dân Trung Quốc".

Một số báo đối lập Myanmar cho rằng các xung đột băng đảng nội bộ vùng biên giới của Myanmar có liên quan đến các vụ tấn công vũ trang gần đây.

Các nhóm vũ trang đã mở Chiến dịch 1027 để xử lý vấn đề mà họ cho là "phe Kokang thất bại, không giải quyết được băng đảng Trung Quốc", theo trang Irrawady .

Trung Quốc đã bắt những người ở Myanmar mà họ cho là "thủ phạm các vụ lừa đảo, gây án làm chết công dân Trung Quốc" về Vân Nam

Trung Quốc cũng ra lệnh truy nã một số lãnh đạo bang Wa của Myanmar và bắt giữ cháu của một lãnh tụ vũ trang Wa khi người này sang thăm Trung Quốc.

Hôm 19/07 năm nay, truyền thông Anh đưa tin lãnh đạo ngành tình báo nước này, Sir Richard Moore nói với SkyNews  rằng "Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về tình hình bi kịch ở Myanmar vì họ từng ủng hộ mạnh nhất cho chính quyền quân nhân".

Sir Richard Moore nói về tình hình gần đây nhưng cho biết cách đây vài năm ông "có thăm Myanmar" và thấy rõ là tình hình "đi vào bi kịch".

Mới tháng 5 năm nay, Bộ trưởng Ngoại giao Tần Cương của Trung Quốc thăm Myanmar và hội đàm với lãnh đạo chính quyền quân nhân, tướng Min Aung Hlaing.

Nay thì ông Tần Cương đã bị hạ bệ nhưng Bộ Ngoại giao Trung Quốc chưa cử ai thăm Myanmar, ngoài việc đưa ra những tuyên bố ngày càng cứng rắn yêu cầu trao nộp các trùm băng đảng và muốn các bên giao tranh "thi hành ngưng bắn, ổn định tình hình".

Đây không phải là lần đầu tiên tình hình ở Kokang, bang Shan bất ổn.

Năm 2015, sau các giao tranh dữ dội với phiến quân tại đây, chính quyền quân sự Myanmar đã ban bố tình trạng thiết quân luật ở Kokang.

Miền đất giáp biên này có lịch sử xung đột lâu dài và nhóm người Hán nói tiếng Quan thoại xuất hiện ở đây đã nhiều thế hệ.

Trong tiếng Trung, họ xưng là 'Hán nhân Quả Cảm' và tiếng Anh dịch là 'Kokang Chinese'.

Tuy thế, các lãnh tụ của họ lại là những cựu quân nhân Quốc Dân Đảng chạy từ Trung Quốc sang Myanmar năm 1951 và sau này được Trung Quốc cộng sản thu phục.

Trong bức tranh sắc tộc đa dạng ở Myanmar, người Hoa Kokang sống ở phần phía Bắc bang Shan, nơi đa số dân thuộc tộc nói tiếng Thái và có quan hệ truyền thống với người nói cùng ngôn ngữ này ở Thái Lan và Vân Nam, Trung Quốc.

BBC, 16/11/2023

Liên Hiệp Quốc có đủ bằng chứng truy tố thủ phạm "tội ác chiến tranh" ở Miến Điện

Thu Hằng, RFI, 09/08/2023

Ngày 08/08/2023, Liên Hiệp Quốc thông báo có những bằng chứng chắc chắn về tình trạng "tội ác chiến tranh và tội ác chống nhân loại tăng mạnh" ở Miến Điện. Quân đội Miến Điện và các lực lượng dân quân trực thuộc bị tố cáo "phạm tội ác chiến tranh ngày càng thường xuyên và trắng trợn hơn".

Ảnh chụp từ máy bay làng Bin tại Mingin Township tỉnh Sagaing ngày 03/02/2022 sau khi bị quân đội Miến Điện phóng hỏa. Reuters – Stringer

Báo cáo thường niên của Cơ chế Điều tra độc lập của Liên Hiệp Quốc về Miến Điện (IIMM) - được Hội Đồng Nhân Quyền thành lập năm 2018 - xác nhận thông tin của các tổ chức Liên Hiệp Quốc khác, cũng như những tổ chức phi chính phủ hoặc của các Nhà nước về tình trạng bạo lực ở Miến Điện từ khi tập đoàn quân sự đảo chính năm 2021.

AFP nhắc lại các thành viên của IIMM chưa bao giờ được phép tới Miến Điện. Nhưng họ đã trao đổi với hơn 700 nguồn tin, thu thập và xử lý "hơn 23 triệu yếu tố cung cấp thông tin", trong đó có lời kể của nhân chứng, tài liệu, ảnh, video, bằng chứng pháp y và hình ảnh chụp từ vệ tinh.

Những bằng chứng này sẽ được sử dụng để truy tố những kẻ phạm tội ác chiến tranh.

Trả lời RFI ngày 09/08, ông Nicholas Koumjian, đứng đầu Cơ chế Điều tra độc lập của Liên Hiệp Quốc về Miến Điện, giải thích :

"Trong số những tội ác mà chúng tôi thống kê và thu thập được chứng cứ, có nhiều tội ác xảy ra trong quá trình giam giữ. Trên khắp cả nước, rất nhiều người bị bắt và bị giam giữ mà không xét xử. Chúng tôi cũng thu thập được những lời chứng về các hành động tra tấn ở trong tù, xâm hại tình dục đối với đàn ông và phụ nữ trong các nhà giam.

Chúng tôi cũng có nhiều bằng chứng về việc lính Miến Điện chiếm một ngôi làng, bắt giữ dân cư, thường dân và chiến binh rồi hành quyết họ. Chúng tôi cũng nhận thấy hiện tượng này được mở rộng, đặc biệt trong những tháng gần đây, các vụ oanh kích thường dân, tấn công vào các ngôi làng thường có, kết cục là rất nhiều người thiệt mạng trong đó có nhiều trẻ em.

Chúng tôi tập hợp tất cả những bằng chứng này để một ngày nào đó sử dụng trong quá trình tố tụng hình sự và buộc những người chịu trách nhiệm về những tội ác này phải bị nghiêm trị. Chúng tôi muốn nói là chúng tôi ở đó, thu thập bằng chứng. Đối với những người phạm tội ác, chúng tôi muốn nói là có một cơ chế sẽ làm mọi cách để truy tố họ và họ sẽ bị đưa xét xử trước pháp luật một ngày nào đó".

Thu Hằng

************************

Liên Hiệp Quốc : Tội ác chiến tranh của quân đội Myanmar ‘thường xuyên và trắng trợn hơn’

VOA, 08/08/2023

Tội ác chiến tranh của quân đội Myanmar, bao gồm cả ném bom vào dân thường, đã trở nên ‘ngày càng thường xuyên và trắng trợn’, một nhóm các nhà điều tra của Liên Hợp Quốc cho biết trong một phúc trình được công bố hôm 8/8.

Quân đội Myanmar bị cáo buộc phạm tội ác chiến tranh

Phúc trình của Cơ chế điều tra độc lập Myanmar (IIMM), nói về giai đoạn từ tháng 7/2022 đến tháng 6/2023, cho hay có ‘bằng chứng thuyết phục’ cho thấy quân đội Myanmar và các lực lượng dân quân thuộc hạ đã phạm 3 loại tội ác chiến tranh trong chiến đấu với tần suất và sự trắng trợn ngày càng tăng’.

Những tội ác này bao gồm nhắm bắn bừa bãi hoặc không cân xứng vào dân thường bằng cách ném bom và đốt nhà dân, đôi khi khiến toàn bộ làng mạc bị phá hủy.

Phúc trình cũng dẫn ra ‘việc sát hại dân thường hay binh lính bị bắt giam trong các chiến dịch’.

"Bằng chứng của chúng tôi cho thấy tội ác chiến tranh và tội ác chống lại nhân loại ở nước này gia tăng đáng kể, với các cuộc tấn công trên diện rộng và có hệ thống nhằm vào thường dân, và chúng tôi đang xây dựng hồ sơ để tòa có thể sử dụng nhằm trừng trị các thủ phạm", ông Nicholas Koumjian, người đứng đầu IIMM, nói.

Kể từ khi giới quân đội chiếm đoạt quyền lực 2 năm trước, Myanmar đã rơi vào hỗn loạn, với phong trào kháng chiến chống lại quân đội trên nhiều mặt trận sau khi quân đội đàn áp đẫm máu các đối thủ, khiến các nước phương Tây tái áp đặt các biện pháp trừng phạt.

Reuters không thể liên lạc được phát ngôn nhân của tập đoàn quân sự cầm quyền để đề nghị họ bình luận về những kết luận của các nhà điều tra Liên Hợp Quốc.

Tập đoàn quân sự trước đây đã phủ nhận chuyện có xảy ra hành động tàn bạo, và nói rằng họ đang thực hiện một chiến dịch hợp pháp chống lại quân khủng bố.

Mặc dù họ đã biện minh cho các vụ đánh bom là nhằm vào các mục tiêu quân sự, song các nhà điều tra của Liên Hợp Quốc nói rằng quân đội Myanmar ‘lẽ ra phải biết hoặc thực sự đã biết’ rằng đông đảo thường dân đang có mặt ở đó hoặc xung quanh các mục tiêu khi các cuộc tấn công diễn ra.

(Reuters)

Mỹ và Trung Quốc đang định hình lại cuộc nội chiến Myanmar như thế nào ?

Biểu tình phản đối cuộc đảo chính quân sự tại Yangon, Myanmar, tháng 2/2021 - Stringer / Reuters

Kể từ khi quân đội Myanmar lên nắm quyền trong cuộc đảo chính vào đầu năm 2021, nước này đã rơi vào vòng xoáy chết chóc. Những cuộc biểu tình ôn hòa chống chính quyền của quần chúng đã dần bùng lên thành kháng chiến vũ trang, khiến phần lớn đất nước rơi vào cuộc nội chiến mới. Kể từ đó, xung đột đã chuyển sang nổi dậy kéo dài, với các lực lượng mới, ủng hộ dân chủ chiến đấu bên cạnh các nhóm vũ trang sắc tộc, vốn đã đối đầu chính quyền trung ương suốt hàng chục năm. Dù ngày càng có khả năng xảy ra bế tắc chiến lược, cả chính quyền quân sự lẫn lực lượng kháng chiến đều tỏ ra quyết tâm tiếp tục chiến đấu. Các quốc gia láng giềng đã cố gắng làm trung gian hòa giải, nhưng một nền hòa bình thông qua thương lượng vẫn còn rất xa vời.

Trong hai năm qua, khủng hoảng Myanmar hầu như ít nhận được sự quan tâm từ Mỹ và Trung Quốc, dù nó diễn ra vào thời điểm gia tăng căng thẳng giữa hai cường quốc. Washington và các đối tác đã lên tiếng ủng hộ phe dân chủ ở Myanmar. Tuy nhiên, những cân nhắc về địa chính trị đã khiến họ chần chừ thực hiện các hành động mạnh mẽ chống lại chính quyền quân sự. Dù Bắc Kinh ủng hộ chế độ độc tài quân sự ở một số khía cạnh, nhưng họ cũng lựa chọn cách chờ-và-xem.

Tuy nhiên, sự kiềm chế của hai cường quốc đang dần bị phá vỡ. Vì tin rằng một số diễn biến là dấu hiệu cho thấy lực lượng chống chế độ là lực lượng ủy nhiệm của Mỹ, Bắc Kinh đã quyết tâm củng cố chính quyền quân sự. Kết quả là cái có thể được gọi là "Chiến tranh lạnh hóa" : nội chiến ở Myanmar đang thu hút sự can thiệp của các cường quốc đối thủ, và mỗi bên đều sợ rằng việc không hành động sẽ có lợi cho bên kia.

Tình hình đó đặt các nước khác trong khu vực, đặc biệt là các nước trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, vào thế khó. Một trong những nguyên tắc cốt lõi của ASEAN là tổ chức này sẽ không lựa chọn giữa Mỹ và Trung Quốc. Thay vào đó, họ coi trọng việc duy trì quan hệ tốt đẹp với cả hai cường quốc. Nhưng khi nội chiến ở Myanmar dần có những đặc điểm của một cuộc xung đột ủy nhiệm thời Chiến tranh lạnh – một tình huống xảy ra một phần là bởi các chính phủ trong khu vực không sẵn lòng đoàn kết chống lại chính quyền quân sự từ sớm – các nước láng giềng của Myanmar có thể sẽ phải đối mặt với sự lựa chọn : không chỉ giữa một chính quyền quân sự và một lực lượng kháng chiến ủng hộ dân chủ, mà còn là giữa Trung Quốc và Mỹ. Trong khi đó, đối với Washington và các đồng minh của họ, việc củng cố một chính quyền quân sự gắn kết với Trung Quốc sẽ báo trước sự suy giảm tầm ảnh hưởng và sự bất ổn lớn hơn trên khắp Đông Nam Á.

Nội chiến mới

Cuộc đảo chính tháng 2/2021 đã đẩy Myanmar vào con đường dẫn đến xung đột và tàn phá. Những nhân vật tham gia đảo chính không nhận được sự ủng hộ của dân chúng, những người vốn đã ủng hộ nhà lãnh đạo bị phế truất Aung San Suu Kyi. Hàng trăm nghìn người đã xuống đường biểu tình ôn hòa. Các thành viên của chính phủ bị lật đổ đã cùng với một số nhóm chính trị và sắc tộc khác tuyên bố thành lập một tổ chức dân sự – Chính phủ Thống nhất Quốc gia – để khôi phục nền dân chủ. Nhưng quân đội đã đáp trả bằng làn sóng bạo lực không ngừng, nhắm vào tất cả các đối thủ.

Tính đến mùa xuân năm 2021, Myanmar đã chuẩn bị có một cuộc nội chiến mới, khi những người phản đối chế độ độc tài quân sự bắt đầu cầm vũ khí và thề sẽ đánh trả chứ không rút lui. Lực lượng kháng chiến đã tìm thấy các đồng minh là gần 20 nhóm vũ trang sắc tộc – các tổ chức nằm dọc theo vùng ngoại vi của Myanmar, một số có quan hệ kinh tế và chính trị chặt chẽ với nước láng giềng Trung Quốc. Các nhóm này đã đấu tranh đòi quyền tự trị hoặc độc lập hoàn toàn kể từ khi Myanmar được thành lập vào năm 1948.

Dù phải đối mặt với một kẻ thù tàn nhẫn và được trang bị tốt hơn, các nhóm vũ trang sắc tộc và dân chủ đã nhanh chóng chiếm được nhiều vùng nông thôn, đặc biệt là dọc theo biên giới giữa Myanmar với Ấn Độ, Trung Quốc, và Thái Lan. Ngay từ giữa năm 2021, lãnh đạo của chính quyền quân sự, Thượng tướng Min Aung Hlaing, đã thừa nhận rằng binh lính của ông không kiểm soát được toàn bộ đất nước. Kể từ đó, quân kháng chiến đã giữ vững vị trí của mình ở vùng nông thôn nhưng gặp khó khăn trong việc chiếm các thành phố và thị trấn, một phần vì họ bị tiêu diệt bởi pháo binh hạng nặng và không quân của chính quyền quân sự. Tính đến cuối mùa xuân năm 2023, hai bên dường như đã rơi vào bế tắc chiến lược.

Trò nước đôi

Sau cuộc đảo chính, Mỹ đã tiếp cận Myanmar bằng hành động cân bằng thận trọng và thực tế, giữa các giá trị và lợi ích. Washington phản đối chính quyền quân sự, tuy nhiên họ cũng cảnh giác trước việc xa lánh các đồng minh và đối tác trong khu vực, vì một vài trong số những nước này vẫn duy trì quan hệ với quân đội Myanmar kể từ sau cuộc đảo chính.

Các quan chức cấp cao của Mỹ đã gặp gỡ các nhà lãnh đạo đối lập của Myanmar, và chính phủ Mỹ đã ban hành các biện pháp trừng phạt nhắm mục tiêu vào các quan chức quân sự cấp cao. Tuy nhiên, các biện pháp này đã không có ảnh hưởng đến tài sản quý giá nhất của chính quyền quân sự : Tập đoàn Dầu khí Myanmar, một công ty thuộc sở hữu của quân đội, hiện có doanh thu hàng năm khoảng 1,5 tỷ đô la, cung cấp cho chế độ khả năng tiếp cận ngoại tệ mà họ cần. Washington cũng kiềm chế không áp đặt các biện pháp trừng phạt thứ cấp đối với những công ty làm ăn với chính quyền quân sự, chẳng hạn như các công ty năng lượng Thái Lan và các công ty tài chính Singapore.

Sự kiềm chế này của Mỹ có lẽ là nhằm xoa dịu các quốc gia khác trong khu vực, đặc biệt là Thái Lan, nơi chính phủ – lên nắm quyền sau cuộc đảo chính năm 2014 – vẫn ủng hộ chính quyền quân sự Myanmar và duy trì quan hệ kinh tế chặt chẽ với chế độ này. Các đồng minh và đối tác quan trọng của Mỹ ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, như Australia, Ấn Độ, và Nhật Bản, đã bày tỏ "quan ngại" về khủng hoảng ở Myanmar, nhưng lo ngại rằng áp lực quá mức sẽ chỉ khiến chế độ này phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc. Kết quả là, họ đã duy trì, hoặc trong trường hợp của Ấn Độ, đã mở rộng quan hệ kinh tế và ngoại giao với chính quyền quân sự và có lẽ sẽ không hỗ trợ cho phe kháng chiến.

Tương tự, Trung Quốc cũng nhìn nhận sự hỗn loạn ở Myanmar với thái độ nước đôi. Bắc Kinh có quan hệ tốt với chính phủ của bà Aung San Suu Kyi trước khi họ bị lật đổ. Từ quan điểm của Trung Quốc, việc nội chiến bùng nổ ở một nước láng giềng – Trung Quốc và Myanmar có chung đường biên giới dài hơn 2.090 km – là tin xấu đối với sự ổn định khu vực và đối với các khoản đầu tư hàng tỷ đô la của Trung Quốc vào Myanmar theo Sáng kiến Vành đai và Con đường. Trung Quốc đã và đang là một trong những nhà cung cấp vũ khí hàng đầu cho quân đội Myanmar, nhưng họ chưa bao giờ hoàn toàn tin tưởng vào khả năng lãnh đạo của quân đội, vốn bị cho là quá khó lường. Bắc Kinh cũng hỗ trợ một số nhóm vũ trang sắc tộc thiểu số của Myanmar, thậm chí chấp nhận hoạt động buôn bán vũ khí ngầm xuyên biên giới.

Vì lý do này và nhiều lý do khác, giới lãnh đạo ở Bắc Kinh đã chọn cách phòng ngừa rủi ro khi hỗ trợ cả hai phe sau đảo chính. Dù họ chưa bao giờ tố cáo chính quyền quân sự hoặc công khai kêu gọi quay trở lại chế độ dân sự, nhưng họ đã mở một kênh hậu thuẫn cho Chính phủ Thống nhất Quốc gia, và gây áp lực buộc chính quyền quân sự không được giải tán đảng của Aung San Suu Kyi, Đảng Liên đoàn quốc gia vì Dân chủ. Khi giao tranh giữa chính quyền quân sự và một nhóm vũ trang sắc tộc dẫn đến vụ pháo kích vô tình vào một thị trấn biên giới Trung Quốc, Bắc Kinh được cho là đã cảnh báo chính quyền quân sự rằng một sự cố tương tự sẽ dẫn đến "phản ứng cần thiết". Các nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng giữ khoảng cách với các tướng lĩnh cầm quyền. Khi Vương Nghị, lúc đó còn là Ngoại trưởng Trung Quốc, đến thăm Myanmar vào mùa hè năm 2022, ông đã từ chối gặp Min Aung Hlaing, lãnh đạo của chính quyền quân sự, một động thái bị xem là khinh thường ngoại giao vào thời điểm đó.

Trung Quốc tấn công

Những lợi ích phức tạp của Mỹ và Trung Quốc ở Myanmar đã cho phép quốc gia Đông Nam Á gần như tránh được ảnh hưởng của cạnh tranh Mỹ-Trung, chí ít là trong một thời gian. Các bên tham chiến có thể xem cuộc nội chiến ở nước này là một phần của cuộc đấu tranh toàn cầu giữa dân chủ và chuyên chế. Thực tế này được thể hiện rõ trong sự ủng hộ của phe kháng chiến đối với Ukraine và sự đồng tình của chính quyền quân sự đối với Nga. Nhưng điều tương tự không đúng với Washington và Bắc Kinh, những người xem nội chiến Myanmar là một bài kiểm tra về cân bằng quyền lực (balancing) và phòng bị nước đôi (hedging), chứ không phải chiến tranh ủy nhiệm. Tháng 9/2021, Mỹ và Trung Quốc thậm chí còn hợp tác để ngăn chặn chính quyền quân sự tiếp quản ghế của Myanmar tại Liên Hợp Quốc.

Tuy nhiên, tình hình đã trở nên tồi tệ hơn trong năm qua, khi Bắc Kinh từ bỏ sự thận trọng ban đầu và chấp nhận chính quyền quân sự. Động lực thúc đẩy sự thay đổi này là nhận thức của Trung Quốc rằng chính Mỹ đã thay đổi hướng đi và rằng Washington hiện hoàn toàn ủng hộ và đang củng cố ảnh hưởng của mình đối với lực lượng kháng chiến ủng hộ dân chủ. Hai diễn biến cụ thể đã khiến Bắc Kinh thay đổi thái độ : một đạo luật mới của Mỹ về vấn đề Myanmar và quyết định của Chính phủ Thống nhất Quốc gia về việc mở văn phòng tại Washington vào năm ngoái.

Trên thực tế, cả hai sự kiện này đều không báo hiệu một sự thay đổi có ý nghĩa trong chính sách của Mỹ. Đạo luật Burma 2023 chỉ nhắc lại mục tiêu của Washington là đảo ngược cuộc đảo chính và kêu gọi cung cấp viện trợ quân sự phi sát thương (chủ yếu là thiết bị liên lạc) cho các lực lượng chống chế độ. Tuy nhiên, đạo luật không nhắc đến hỗ trợ quân sự sát thương hay các lệnh trừng phạt hoạt động kinh doanh dầu khí của chính quyền quân sự, và thậm chí việc giải ngân viện trợ phi sát thương cũng bị chậm trễ. Những nỗ lực của Mỹ thay mặt cho quân nổi dậy ở Myanmar là không đáng kể so với những hỗ trợ mà Mỹ dành cho Ukraine trong cuộc chiến chống lại Nga. Đối với văn phòng mới của Chính phủ Thống nhất Quốc gia ở thủ đô Mỹ, mục tiêu của nó là phối hợp và truyền bá chủ trương của phe kháng chiến, nhưng liệu nó có thành công trong nhiệm vụ này hay không lại là một câu hỏi khác.

Bất chấp những cảnh báo này, phản ứng của Bắc Kinh là dồn sức mạnh cho chính quyền quân sự, chấm dứt hai năm tương đối không can dự. Hồi tháng 5, Ngoại trưởng Trung Quốc Tần Cương đã gặp Min Aung Hlaing, tuyên bố rằng Trung Quốc sẽ giúp Myanmar "đạt được sự hòa giải trong khuôn khổ hiến pháp và pháp luật" – ngôn ngữ ngoại giao cho việc ủng hộ chế độ quân sự. Đầu năm nay, chính quyền quân sự đã chính thức cấm đảng của Aung San Suu Kyi, điều mà họ sẽ không làm nếu không nghĩ rằng mình có sự đồng ý của Bắc Kinh. Theo những người trong cuộc, các nhà ngoại giao Trung Quốc cũng đã thúc giục phong trào kháng chiến ủng hộ dân chủ không phát triển quan hệ với phương Tây.

Đại sứ mới của Bắc Kinh tại Myanmar, Đặng Tích Quân, cũng có nhiều động thái. Trong những tháng gần đây, ông đã tổ chức một loạt các cuộc họp với các nhà lãnh đạo chính quyền quân sự và đại diện của một số nhóm vũ trang sắc tộc, và được cho là đang thúc đẩy một lệnh ngừng bắn giữa các bên. Một kết quả như vậy sẽ có lợi cho chính quyền quân sự và cản trở cuộc kháng chiến : một thỏa thuận ngừng bắn với các nhóm vũ trang sắc tộc có liên kết với Trung Quốc sẽ tạo ra sự chia rẽ trong liên minh giữa các nhóm sắc tộc và phe ủng hộ dân chủ, lực lượng dựa vào các nhóm vũ trang sắc tộc này để nhận huấn luyện, nhân lực, và trang thiết bị (phần lớn trong số đó có nguồn gốc từ Trung Quốc hoặc được chế tạo từ các bộ phận do Trung Quốc sản xuất). Mặt khác, chính quyền quân sự chỉ còn chiến đấu trên ít mặt trận hơn và có thể điều chuyển lực lượng đến những điểm nóng quan trọng nhất. Kết quả sẽ là một chính quyền quân sự tự tin hơn về cơ hội sống sót của mình và sẵn sàng chiến đấu.

Chọn phe

Mối quan tâm và sự can dự của Trung Quốc ở Myanmar gợi nhớ đến các xung đột thời Chiến tranh lạnh ở Đông Nam Á, chẳng hạn như các cuộc chiến ở Campuchia, Lào, và Việt Nam. Trước đây cũng như bây giờ, các phe phái đối địch trong một quốc gia sẽ tìm kiếm sự hỗ trợ từ các siêu cường đối địch – các siêu cường thường dễ chấp nhận những nỗ lực này, vì lo sợ rằng nếu họ không hành động thì bên kia sẽ giành được lợi thế.

Myanmar ngày nay cũng không phải ngoại lệ. Sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và các đối thủ của họ – trên hết là Mỹ và Ấn Độ – đang định hình lại nền chính trị trong nước ở nhiều quốc gia trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, khi các chủ thể địa phương cảm thấy buộc phải chọn phe. Suốt nhiều năm, Maldives và Sri Lanka đã bị cuốn vào cuộc giằng co địa chính trị giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Câu hỏi về ảnh hưởng của Trung Quốc, và việc chấp nhận hay bác bỏ tham vọng khu vực ngày càng tăng của nước này, đã trở thành một "cột thu lôi chính trị" ở nhiều quốc gia tại Nam Á, Đông Nam Á, và Châu Đại Dương. Nhưng lợi ích liên quan là đặc biệt cao trong một cuộc xung đột vũ trang như ở Myanmar, nơi mà sự can dự ngày càng tăng của Trung Quốc có nguy cơ kéo dài đau khổ và gia tăng căng thẳng giữa các cường quốc.

Xét đến tình trạng quan hệ Mỹ-Trung và khía cạnh ý thức hệ của cuộc nội chiến ở Myanmar, có lẽ không thể tránh khỏi việc các bên tham chiến sẽ vướng vào các cuộc cạnh tranh địa chính trị rộng lớn hơn. Nhưng trách nhiệm đáng kể vẫn nằm trong tay các chủ thể khu vực, những người từ lâu đã thoái thác trách nhiệm và do đó nhường sân chơi lại cho Bắc Kinh. ASEAN đã thể hiện đặc biệt kém. Vì khối này tập trung vào việc xây dựng sự đồng thuận và không can thiệp, họ đã được chứng minh là không có khả năng gây bất kỳ áp lực nghiêm trọng nào đối với chính quyền quân sự. Sáng kiến ngoại giao hàng đầu của ASEAN trong xung đột Myanmar, thỏa thuận không khả thi năm 2021 được gọi là Đồng thuận Năm Điểm, đã nhanh chóng mất tác dụng vì thiếu cơ chế thực thi. Những nỗ lực ngoại giao cửa sau của chính phủ Indonesia, hiện đang là chủ tịch ASEAN, cũng không đạt được tiến bộ. Trong khi đó, một số quốc gia thành viên ASEAN theo chế độ chuyên chế đang tỏ ra háo hức muốn đưa chính quyền quân sự Myanmar trở lại trong tổ chức, bao gồm Thái Lan và Lào, nước sẽ đảm nhận vai trò chủ tịch ASEAN vào năm 2024.

Thay vì tranh cãi không ngừng và nói về việc thu hút sự tham gia của "tất cả các bên liên quan", các thành viên ASEAN và các quốc gia khác trong khu vực nên đối mặt với thực tế. Đầu tiên, quân đội Myanmar là nguyên nhân cấu trúc và trực tiếp của bạo lực – họ đã nhiều lần nhấn chìm Myanmar trong ba phần tư thế kỷ. Thứ hai, quân đội không có khả năng giành được thắng lợi trên chiến trường, bằng chứng là họ đã không thể giành quyền kiểm soát các vùng nông thôn, đánh bại các nhóm vũ trang sắc tộc, và đàn áp sự phản kháng của quần chúng bất chấp việc có hỏa lực vượt trội. Loại bỏ chính quyền quân sự là lựa chọn thực tế duy nhất để đạt được hòa bình lâu dài ở Myanmar. Các nỗ lực ngoại giao của ASEAN và các quốc gia khác cần phản ánh thực tế đó. ASEAN nên học hỏi từ Liên minh Châu Phi, những người vào năm 2019 đã đình chỉ quyền của Sudan vì quân đội nước này không bàn giao quyền lực cho chính quyền dân sự.

Cuối cùng, ASEAN sẽ trở nên lỗi thời nếu khối này chỉ tìm kiếm sự hợp tác và cố gắng hòa hợp với cả hai cường quốc. Cách tiếp cận này đã không hiệu quả ở Biển Đông trước sự bành trướng lãnh thổ hung hăng của Trung Quốc. Tại Myanmar, ASEAN cần đưa ra một số lựa chọn khó khăn và chọn phe cho mình. Các nỗ lực ngoại giao của Trung Quốc nhằm củng cố chính quyền quân sự, nếu chúng thành công, sẽ chỉ kéo dài xung đột và củng cố một chế độ phục tùng các mục tiêu địa chính trị của một Trung Quốc xét lại. Kết quả đó có thể sẽ gây áp lực lớn, buộc các quốc gia khác trong khu vực phải liên kết với Washington hoặc Bắc Kinh – một kết quả mà không ai trong ASEAN mong muốn.

Về phần mình, Mỹ nên hiểu rằng họ không còn có thể coi Myanmar là không quan trọng về mặt chiến lược nữa. Xét đến vị trí giao thoa giữa Nam Á và Đông Nam Á, một Myanmar ổn định là điều cần thiết cho sự ổn định chung trong khu vực. Bước đầu tiên, Mỹ nên chú ý nhiều hơn đến Myanmar, như nước này đã cam kết thực hiện trong Đạo luật BURMA, đồng thời thuyết phục các đồng minh và đối tác thống nhất chính sách của họ.

Tuy nhiên, chính phủ Mỹ không nên coi nội chiến Myanmar là một cuộc cạnh tranh có tổng bằng không với Trung Quốc. Vị trí địa lý gần và các lợi ích lớn ở Myanmar khiến Trung Quốc trở thành một phần cần thiết của bất kỳ giải pháp nào. Vì thế, Washington nên cố gắng phối hợp chính sách Myanmar của mình với Bắc Kinh, để xây dựng các hàng rào bảo vệ cần thiết nhằm ngăn chặn leo thang. Các quan chức Mỹ nên kêu gọi chủ nghĩa thực dụng của các nhà lãnh đạo Trung Quốc : Lợi ích chung của Mỹ và Trung Quốc về ổn định khu vực có nghĩa là chính quyền quân sự phải ra đi. Và vì chính quyền quân sự sẽ chỉ xem xét một giải pháp thương lượng hòa bình nếu họ thấy không còn con đường nào dẫn đến chiến thắng quân sự, nên sự trợ giúp của Mỹ cho lực lượng kháng chiến theo Đạo luật BURMA thực chất không phải là mối đe dọa đối với Trung Quốc, nhưng phù hợp với các mục tiêu của chính Bắc Kinh. Hơn nữa, Bắc Kinh nên nhận thức rõ rằng việc chính quyền quân sự hoàn toàn thiếu sự ủng hộ của quần chúng khiến họ trở thành một đối tác lâu dài đầy rủi ro.

Đối với các quốc gia Đông Nam Á, việc giữ cho các động lực của Chiến tranh lạnh không làm rạn nứt khu vực nên là mối quan tâm hàng đầu, vượt lên trên các quy tắc không can thiệp và đồng thuận đang ngày càng trở thành bất khả thi. Những động thái gần đây của Thái Lan nhằm hỗ trợ chính quyền quân sự là một cách tiếp cận hoàn toàn sai lầm, khiến chế độ ở Myanmar hiểu lầm rằng họ có thể nắm giữ quyền lực. Thay vào đó, mối quan tâm của ASEAN đối với ổn định khu vực chỉ nên hướng đến một giải pháp duy nhất : loại bỏ tác nhân gây bất ổn chính ở Myanmar, tức chính quyền quân sự, khỏi quyền lực.

Ye Myo Hein & Lucas Myers

Nguyên tác : "Is Myanmar the Frontline of a New Cold War ?", Foreign Affairs, 19/06/2023

Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 25/07/2023

Ye Myo Hein là học giả tại Viện Hòa bình Mỹ.

Lucas Myers là chuyên viên cao cấp phụ trách Đông Nam Á tại Trung tâm Wilson.

Myanmar : Người trẻ đối mặt với ước mơ tan vỡ khi phải sống lưu vong

Kelly NG, BBC, 19/06/2023

Năm 2019, Pann Pann bắt đầu công việc đầu tiên của mình, lưu giữ hồ sơ bệnh án tại một bệnh viện nhà nước ở thành phố Bago, miền nam Myanmar. Cô từng khao khát trở thành trưởng bộ phận.

Những người trẻ biểu tình chống đảo chính giơ ba ngón tay hiện đã trở thành biểu tượng đòi quyền dân chủ

Nhưng bốn năm sau, cô gái 25 tuổi lại đang làm bồi bàn ở Bangkok, ước mơ của cô bị gác sang một bên khi chế độ quân sự bạo tàn tiếp tục cai trị đất nước.

"Nếu không vì cuộc đảo chính, tôi sẽ không bao giờ rời đi", cô nói. "Tôi muốn xây dựng cuộc sống của mình ở Myanmar. Nhưng không còn nơi nào an toàn ở đất nước tôi nữa".

Khi Pann Pann tốt nghiệp đại học, Myanmar vẫn đang được hưởng nền tự do chính trị hiếm có, lần đầu tiên sau 50 năm. Nền kinh tế, bị tàn phá sau nhiều thập kỷ bất ổn, bắt đầu hồi phục khi khách du lịch đến và đầu tư nước ngoài đổ vào.

Rồi đến tháng 2/2021, quân đội đã bắt giữ Aung San Suu Kyi, nhà lãnh đạo được bầu nên dân chủ. Điều này đã châm ngòi cho các cuộc biểu tình chống đảo chính quy mô lớn, gây ra một cuộc nội chiến đẫm máu và khiến nền kinh tế bị tuột dốc.

Những ngày đầu của phong trào hậu đảo chính được ghi dấu bằng sự phản kháng của sức trẻ, nhưng sự lạc quan đó nhanh chóng bị suy yếu.

Rủi ro khi ở lại Myanmar tăng lên đối với những người như Pann Pann, từng là thành viên tích cực của phong trào bất tuân dân sự, một cuộc đình công quy mô rộng khắp do công nhân ở lĩnh vực công khởi xướng, nhằm chống lại sự cai trị của quân đội.

Liên Hiệp Quốc ước tính khoảng 70.000 người đã rời khỏi Myanmar kể từ sau cuộc đảo chính. Sự ra đi là do những người trẻ bất mãn muốn tìm kiếm việc làm để hỗ trợ gia đình. Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), ít hơn 1,1 triệu người Miến Điện đang làm việc trong nửa đầu năm 2022 so với cùng kỳ năm 2020.

Trong nhiều thập kỷ, các dân tộc thiểu số của nước này đã trốn chạy khỏi sự đàn áp. Sau đó, hàng trăm ngàn người Rohingya cũng chung số phận khi quân đội bị cáo buộc phạm tội diệt chủng nhằm vào cộng đồng Hồi giáo.

Giờ đây, sau cuộc đảo chính, những người bất đồng chính kiến, các nhà hoạt động và thậm chí cả những người dân thường Myanmar, kiệt sức vì cuộc nội chiến, đã muốn ra đi.

Thời kỳ dân chủ ngắn ngủi của Myanmar đã bị dập tắt bởi cuộc đảo chính năm 2021

Với Pann Pann, quyết định rời khỏi Myanmar không phải là một điều dễ dàng.

Cô đã dành nhiều tháng lẩn trốn chính quyền bằng cách chuyển từ nhà họ hàng này sang nhà người khác. Cô tiếp tục sống ở Bago khi một số người bạn của cô bị chính quyền quân sự sát hại. Cuối cùng, một người bạn ở Mỹ đã giúp quyên góp tiền mua vé máy bay một chiều đến Chiang Mai cho cô.

Khi không tìm được việc làm ở đó, cô chuyển đến Bangkok. Cô đã trải qua bảy công việc trái phép như trông trẻ, giúp việc, hầu bàn và công nhân xây dựng trong năm đầu tiên.

Nhưng cô ấy cho biết đã có đôi chút ổn định. Hiện cô kiếm được 12.000 baht (350 USD) mỗi tháng, đủ để trả tiền thuê một căn phòng nhỏ gần đó.

"Cuộc sống ở Thái Lan rất chật vật vì tôi không nói được tiếng của họ và không nói tốt tiếng Anh. Tôi vẫn không thể ở lại đây một cách hợp pháp... nhưng lại an toàn hơn", cô nói.

Pann Pann tin rằng tên mình nằm trong "danh sách đen" khiến cô lo lắng về chuyện hồi hương. Vì vậy, cô ấy không biết khi nào mình sẽ gặp lại gia đình.

"Nhưng tôi nghĩ đây là quyết định đúng đắn", cô nói. "Tôi không đến Thái Lan vì ở đây thoải mái hơn. Tôi thậm chí còn không biết Thái Lan như thế nào. Nhưng khi ở Myanmar, trong đầu tôi chỉ có một điều duy nhất : Tôi phải ra đi".

Nỗi sợ hãi cũng là điều đã buộc Augustine Thang phải đạp xe xuyên biên giới từ bang Chin của Myanmar đến Mizoram ở Ấn Độ vào tháng Giêng năm ngoái cùng vợ và hai con nhỏ.

Anh không bao giờ quay trở lại, mặc dù vẫn đang cầu nguyện để có cơ hội.

Người đàn ông 34 tuổi này là phó phòng phúc lợi xã hội của bang Chin khi cuộc đảo chính xảy ra. Anh tham gia phong trào bất tuân dân sự một tuần sau đó.

Quân đội Myanmar dập tắt các cuộc biểu tình chống đảo chính, châm ngòi cho cuộc nội chiến kéo dài

Nỗi khiếp sợ về sự trả thù từ quân đội và áp lực phải chăm lo cho gia đình của anh là quá lớn.

"Đó là một quyết định khó khăn. Tôi yêu quê hương, làng mạc của mình và tôi muốn làm việc cho người dân của mình, nhưng tôi đã chọn ra đi vì cuộc sống của chúng tôi rất quý giá", anh nói.

Thang hiện đảm nhận các công việc 'gọi khi cần' trong xây dựng.

"Tôi muốn trở thành giám đốc bộ phận [cũ] của mình và tập trung vào sự phát triển của trẻ em và thanh thiếu niên. Bây giờ tôi không có được một công việc thường xuyên. Tôi giúp đỡ bạn bè và họ chia sẻ thu nhập của họ với tôi. Điều này không ổn", anh nói.

"[Mizoram] không phải là nhà của chúng tôi, nhưng tôi không có lựa chọn nào khác".

Trong số những điều Thang nhớ nhất về Myanmar là "được sống yên bình, được đi đánh cá trên biển và có cá tươi". Nhưng anh vẫn hy vọng rằng một ngày nào đó đất nước anh sẽ "lấy lại dân chủ" với sự trợ giúp của các tổ chức quốc tế như Liên Hiệp Quốc.

4444444444444444444444444

Quân đội Myanmar đang sử dụng các cuộc không kích và thậm chí đốt cháy cả ngôi làng để đàn áp sự phản kháng

Không phải tất cả những ai chạy khỏi Myanmar đều vì sợ hãi. Có một số người như Julia Khine, một sinh viên kỹ thuật người Myanmar ở Hong Kong, rời đi vì việc học. Nhưng chứng kiến ​​những gì đã xảy ra với đất nước mình, cũng khiến cô không sẵn lòng quay trở lại.

"Tôi hy vọng được đóng góp cho đất nước và người dân của mình, nhưng từ bên ngoài Myanmar", cô gái 21 tuổi về quê lần cuối vào tháng 8/2022. Sau khi tốt nghiệp, cô ấy nói muốn đi du lịch khắp thế giới "để nói về sự bất công đang diễn ra ở Myanmar".

Cô nói rằng thật rối bời khi sống một cuộc sống tương đối yên bình khi bạn bè và gia đình ở quê nhà phải đối mặt với bạo lực và bất ổn mỗi ngày.

"Thật khó để kết thân ở Hong Kong vì họ không thể thấu hiểu với những mối bận tâm của tôi", cô nói. "Tôi đã rất kinh hoàng trước các cuộc không kích gần đây [ở Myanmar], nhưng tôi không cảm thấy họ sẽ hiểu được cảm giác của mình, vì vậy tôi phải vờ như không có chuyện gì xảy ra".

Cuộc không kích mà cô ấy đề nhắc đến đã cướp đi hơn 100 sinh mạng tại một ngôi làng ở phía tây bắc.

Cô ấy cũng không sẵn lòng chia sẻ chi tiết về cuộc sống của mình với những người ở quê nhà - và thậm chí không sử dụng mạng xã hội - vì sợ bị xem là thiếu cân nhắc.

Julia Khine nói thêm, cha mẹ của bạn bè cô, những người bị quân đội giết chết sẽ đặc biệt "bị kích động nếu họ thấy rằng tôi đang sống tốt".

Trong khi đó, Pann Pann khắc khoải nhớ thương gia đình và bạn bè ở nhà thờ. Nhưng cô luôn tự nhủ rằng mình đã là người may mắn rồi.

"Nhiều bạn bè của tôi vẫn đang phải lẩn trốn, chuyển từ nhà này sang nhà khác. Một số đã bị sát hại", cô nói. "Tôi luôn nhắc mình rằng cuộc sống của họ còn khó khăn hơn tôi nên tôi phải mạnh mẽ lên".

Kelly Ng.

Nguồn : BBC, 19/06/2023

**************************

Người Việt kêu cứu từ 'bẫy lừa đảo' ở Myanmar

Huyền Trân, BBC, 18/06/2023

Cách đây vài ngày, BBC News tiếng Việt nhận được lời cầu cứu từ người thân của một nạn nhân người Việt bị mắc kẹt ở Myanmar.

22222222222222222222222

Nói với gia đình đến Singapore làm việc, công dân Việt Nam, anh H lại đang kêu cứu từ Myanmar.

Anh H, sinh năm 1991, quê ở xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An được một người Việt Nam giới thiệu sang Singapore làm việc.

Tuy nhiên anh H mất liên lạc với gia đình từ ngày 18/05.

Gần đây, anh H nhắn tin qua Facebook với người anh họ là anh Gia, cho biết đang bị giam cầm tại một nơi mà anh tin là cơ sở lừa đảo của Trung Quốc tại Myanmar.

'Lừa được người khác qua thì được thả về'

Theo video định vị do anh H gửi đến người nhà, BBC News tiếng Việt và BBC Visual Team đã xác định có hàng chục người Việt đang ở một tòa nhà cao tầng tại thị trấn Laukkaing, Myanmar.

Laukkaing là thủ phủ vùng tự trị Kokang, bang Shan (Myanmar), giáp biên giới với tỉnh Vân Nam, Trung Quốc.

Luakkaing có hàng chục sòng bài, khách sạn của Trung Quốc. Các chính trị gia địa phương trong thập niên qua có tham vọng biến nơi đây thành một 'đặc khu Macau của Myanmar'.

Theo tường thuật của Frontier Myanmar , năm 2020, khi đến phường trung tâm Tong Chaing ở Laukkaing, người ta ngỡ như tớiTrung Quốc. Nơi đây không chỉ có lối kiến trúc, ngôn ngữ Trung Quốc, mà đơn vị tiền tệ sử dụng chính thức cũng là tiền tệ Trung Quốc, đồng nhân dân tệ.

Anh Gia, anh họ của anh H, nói với BBC News tiếng Việt rằng nạn nhân đã bị tịch thu điện thoại ngay từ sân bay Nội Bài :

"Ngày 05/04, H bay từ Vinh vào Sài Gòn. Từ Tân Sơn Nhất thì hoãn một đêm, xong bay ra Hà Nội, ở một đêm. Từ Hà Nội bị thu mất điện thoại, không biết bay đi đâu. Đến sân bay Myanmar nghỉ chân ở đó một đêm, đi xe ba ngày, rồi mới báo gia đình đang ở Myanmar, nói không phải ở Singapore".

"Bố mẹ có kể với tôi là H có một người bạn quê ở Thanh Hóa rủ đi Singapore. Tên tuổi người này thì không ai nắm được, gia đình cũng không nắm được hợp đồng gì cả. Chỉ biết rằng người ấy đang ở Campuchia".

Anh Gia gửi cho BBC hình anh H bị thương tích, được cho biết là do bị chích điện, đánh đập vì dám bỏ trốn. Những vết thương đã được người ở cùng phòng khâu lại.

3333333333333333333333

Anh H gửi ảnh cho người thân, nói mình bị thương do bị đánh đập vì bỏ trốn, và các vết thương đã được người ở cùng phòng khâu lại

"H bỏ trốn một lần với một người Thanh Hóa, thì bị đánh ở chân. Người ở chung đã giúp khâu vá vết thương. Người kia thì bị đánh gãy tay, mặt không bị đánh. Chúng nói là trừ bộ mặt ra, còn lại bị chích điện hết", anh Gia nói.

"Theo tin nhắn tôi nhận được từ H thì chúng nói nếu lừa được một người Việt sang bên đó sẽ được thả về, và đã có người lừa được người khác sang để mình được thả về".

"H kể trong khu vực có 30 người Việt Nam ở đó. Mỗi phòng bị chia có năm người. Ở bên đấy là giả giọng con gái để lừa tình, lừa tiền, rủ rê đánh bạc qua mạng, gửi trang web khiêu dâm… Mỗi một tháng không lừa đủ hai trăm đô la qua mạng thì bị chích điện".

"Gia đình H cực kỳ lo lắng và đang cầu cứu, đã gửi đơn lên xã và sẽ gửi tiếp lên cấp cao thêm", anh Gia cho biết thêm.

"Công an xã Kim Liên, huyện Nam Đàn có nói ‘nhiều người đi lao động cả năm trời không liên lạc được là bình thường, con ông bà mới có một tháng mà đã lo’. Xã Kim Liên đã tiếp nhận đơn, còn xử lý thế nào thì đang đợi".

Theo nội dung tin nhắn qua Facebook mà anh H gửi đến người nhà mà BBC News tiếng Việt xem được thì những người đang bị giam giữ tại đây đến các tỉnh từ Nam tới Bắc của Việt Nam như Thành phố Hồ Chí Minh, Thanh Hóa, Hưng Yên, Hải Phòng, Nghệ An.

"Lâu lâu cứ có người sang anh ạ", anh H gửi tin nhắn cho người thân.

Cảnh sát Myanmar nói gì ?

Các đồng nghiệp ban BBC News Miến Điện đã giúp chúng tôi liên lạc với cảnh sát tại Laukkaing.

Một viên chức cảnh sát địa phương giấu tên tại Laukkaing nói với BBC News Tiếng Miến Điện như sau :

"Cảnh sát quận chúng tôi đã nhận được thư từ đại sứ quán các nước kể từ hồi đầu tháng này, vào khoảng ngày 8 và 9/6 và sau đó họ hướng dẫn cảnh sát phường tìm kiếm, giải cứu các nạn nhân.

"Chúng tôi hiện đang tìm những người là công dân Việt Nam, Thái Lan và các quốc tịch khác. Có khi chúng tôi phải tìm các nạn nhân mà không có hình ảnh của họ, chỉ có tên, tuổi. Điều này cũng khiến công tác tìm kiếm của chúng tôi bị cản trở. Nếu chúng tôi có thể có hình ảnh các nạn nhân, việc tìm kiếm sẽ dễ dàng hơn rất nhiều".

"Một số công ty không hợp tác trong quá trình tìm kiếm này. Quy trình là chúng tôi gửi thư đến các công ty trước và cùng tìm kiếm với các sở, ngành khác như giới chức địa phương, cảnh sát chống buôn người, và bao gồm chúng tôi, cảnh sát địa phương".

"Một số casino và khách sạn đã từ chối hợp tác, không muốn quá trình tìm kiếm thực hiện tại cơ sở của họ vì sợ bị ảnh hưởng kinh doanh", viên chức cảnh sát này cho biết.

Thị trấn Laukkaing, 'Macau của Myanmar'

Myanmar gần đây đã tiến hành những hành động nhằm ngăn chặn nạn lừa đảo trên mạng xuyên biên giới.

Theo tường thuật từ phóng viên của BBC Tiếng Miến Điện, Myanmar đã cấm người nước ngoài vào thị trấn Lashio để ngăn chặn họ tiến hành kinh doanh lừa đảo trên mạng ở thị trấn Mine và Laukkaing ở bang Shan, giáp với Trung Quốc.

Động thái này xuất hiện sau chuyến thăm của Ngoại trưởng Trung Quốc Tần Cương đến Naypyitaw hồi đầu tháng Năm.

Người phát ngôn chính quyền quân sự Myanmar xác nhận với BBC tiếng Miến Điện về lệnh cấm này, nhằm trấn áp giới lừa đảo trên mạng và những bên khác. Theo BBC Tiếng Miến Điện thì phía Trung Quốc cũng đang tiến hành trấn áp những hoạt động lừa đảo.

Hiện thị trấn Laukkaing vẫn đang trong tình trạng thiết quân luật sau cuộc giao tranh năm 2015 giữa quân đội Myanmar và nhóm vũ trang thiểu số, Kokant.

Trong những năm qua, Laukkaing được biết đến là một thành phố casino nhưng cũng được người dân địa phương biết đến là trung tâm cho các hoạt động kinh doanh lừa đảo.

Theo điều tra của BBC tiếng Miến Điện, thì những người chủ casino và kinh doanh tại Luakkaing có lực lượng cảnh vệ riêng.

Khi ra khỏi tổng hành dinh, những người này đều có xe bảo vệ hộ tống. Điều này cho thấy dường như Luakkaing về mặt nào đó đang nằm ngoài tầm kiểm soát của cảnh sát địa phương.

Hồi năm ngoái, trả lời The Guardian, ông Jason Tower, Giám đốc quốc gia Myanmar của Viện United States Institute of Peace đã cảnh báo  về việc các hoạt động lừa đảo trên mạng chuyển từ Campuchia sang Myanmar. Nguyên do, theo ông, là những kẻ lừa đảo lợi dụng cuộc khủng hoảng chính trị sâu sắc theo sau cuộc đảo chính quân sự năm 2021 tại quốc gia này, và những kẽ hở của luật pháp nơi đây.

Năm 2022, BBC News tiếng Việt đã tường thuật về việc người Việt Nam bị lừa bán sang casino của Trung Quốc ở Campuchia với lời mời chào "việc nhẹ, lương cao". Hàng chục người Việt Nam đã tháo chạy hồi tháng 08/2022 trong sự truy đuổi của những kẻ canh gác casino, họ đã phải nhảy xuống sông để thoát khỏi "địa ngục".

Tường thuật bổ sung từ BBC tiếng Miến Điện.

Chúng tôi sẽ liên lạc với Đại sứ quán Việt Nam tại Myanmar và tiếp tục thông tin đến độc giả nếu có thêm diễn tiến mới.

Huyền Trân

Nguồn : BBC, 18/06/2023