Singapore lên làm chủ tịch ASEAN : Cơ may cho Biển Đông ? (RFI, 25/10/2017)

Vào lúc nhiệm kỳ chủ tịch ASEAN của Philippines sắp chấm dứt, vai trò của Singapore đã bắt đầu thu hút sự chú ý vì là nước sẽ lên đứng đầu Hiệp Hội Đông Nam Á kể từ năm tới 2018. Vào lúc thủ tướng Singapore công du nước Mỹ để củng cố thêm quan hệ quốc phòng song phương vốn đã rất chặt chẽ, bộ trưởng Quốc Phòng Singapore đã đến Philippines dự Hội Nghị Bộ Trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+) và hôm 24/10/2017 đã tiết lộ một sáng kiến quan trọng liên quan đến Biển Đông : Đó là khả năng tập trận hải quân chung giữa Trung Quốc và toàn khối ASEAN. Theo phía Singapore, nếu được thực hiện, sáng kiến này sẽ cho phép giảm thiểu đáng kể căng thẳng đến từ tranh chấp biển đảo tại vùng Biển Đông giữa 4 nước ASEAN và Trung Quốc.

Ảnh minh họa : Tàu sân bay Mỹ USS Ronald Reagan ở Biển Đông. Ảnh 30/09/2017.bReuters/Bobby Yip

Giới quan sát đã ghi nhận tính chất thực tế trong sáng kiến nêu trên, phản ánh một đặc điểm vốn có của Singapore.

Mới đây, trên trang mạng kênh truyền hình Singapore Chanel News Asia, trong một bài ý kiến mang tựa đề "Singapore làm chủ tịch luân phiên ASEAN phải chăng là một cơ may để có tiến bộ thực tế ở Biển Đông ? (Singapore’s chairmanship a chance to make practical progress on South China Sea)", hai chuyên gia Henrick Z Tsjeng và Collin Koh thuộc trường quan hệ quốc tế S Rajaratnam School of International Studies, đã nêu bật một số tiến bộ có thể đạt được - đặc biệt về mặt an ninh - trên hồ sơ Biển Đông khi Singapore lên làm chủ tịch ASEAN vào năm 2018.

Đối với hai chuyên gia Singapore, Châu Á–Thái Bình Dương là một vùng mà các tranh chấp lãnh thổ chưa giải quyết - và không có dấu hiệu sớm có giải pháp – đặc biệt tại Biển Đông - là những lò lửa chiến tranh.

 Mọi người đã thở phào nhẹ nhõm sau khi Trung Quốc và ASEAN đạt được thỏa thuận vào tháng trước về một cái khung cho một Bộ Quy Tắc Ứng Xử về Biển Đông (Framework on the Code of Conduct).

Singapore, quốc gia nói ít làm nhiều

Theo hai chuyên gia Singapore, việc đạt được Thỏa Thuận về Bộ Khung Quy Tắc Ứng Xử trên Biển Đông là một tiến bộ đáng ghi nhận, và với việc ghế chủ tịch ASEAN sắp chuyển từ Philippines sang Singapore, có thể chờ đợi những bước tiến cụ thể hơn cho hòa bình và ổn định trong khu vực. Lý do nằm ở hai điểm : Singapore nổi tiếng là một nước làm nhiều hơn là nói, đồng thời lại có vị trí trung lập, không có tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông, cho nên có tư thế nhất để thúc đẩy quan điểm của ASEAN trong vấn đề Biển Đông.

Henrick Z Tsjeng và Collin Koh trước hết nhấn mạnh đến các nỗ lực của Singapore trong việc cụ thể hóa quan hệ hợp tác giữa 18 nước trong cơ chế Hội Nghị Bộ Trưởng Quốc Phòng ASEAN mở rộng ADMM +, bằng những đề nghị tập trận chung và giao lưu quân sự, qua đó thể hiện bản lĩnh của một quốc gia nhỏ bé nhưng nhạy bén trong vấn đề an ninh khu vực, có những trực giác tốt trong việc định hướng lối tiến tới trong vấn đề an ninh.

Dĩ nhiên là không thể chối bỏ thực tế địa chính trị gay go của tranh chấp lãnh thổ và tiến trình đàm phán lâu dài. Để có được Bộ Quy Tắc Ứng Xử cho Biển Đông, cần có những cuộc thảo luận dài lâu, và cơ chế này sẽ mất nhiều thời gian để hình thành.

Nhưng trong thời gian chờ đợi thì thực tế hiện trường đòi hỏi là những lực lượng trên biển – Hải Quân và Tuần Duyên – phải mau chóng thảo luận về cách đề phòng và giảm thiểu những cuộc chạm trán trong những vùng biển tranh chấp.

Theo hai tác giả, không nên xem nhẹ quan hệ chặt chẽ xây dựng trên nền tảng thói quen hợp tác và sự tin tưởng giữa các lực lượng an ninh ở Châu Á Thái Bình Dương để bảo đảm sao cho căng thẳng không vượt khỏi tầm kiểm soát, và hiểu lầm ở hiện trường không biến thành vòng xoáy dẫn đến đọ sức bằng vũ khí.

Một trong những sáng kiến theo hướng này Quy Tắc Ứng Xử Khi Đối Đầu Ngoài Ý Muốn Trên Biển (Code for Unplanned Encounters at Sea-CUES), một thỏa thuận mà 21 lực lượng Hải Quân đã ký và đồng ý, xác định những quy tắc ở hiện trường để giải quyết các vụ chạm trán giữa các tàu hải quân.

Nhìn chung thì Hải Quân trong khu vực đều chấp hành tích cực bộ quy tắc này, như Mỹ và Trung Quốc đã thực hiện. CUES cũng nằm trong chương trình huấn luyện, thao diễn giữa một số nước trong khu vực.

Theo hai chuyên gia, đã đến lúc mở rộng CUES cho những lực lượng khác, bắt đầu bằng lực lượng tuần duyên hay cảnh sát biển, vốn hoạt động ở tuyến đầu tại những điểm nóng ở vùng biển Châu Á Thái Bình Dương, sau đó mở rộng ra cho những cơ quan khác...

Tại Đối Thoại Shangri-La tháng 6/2017, bộ trưởng Quốc Phòng Singapore Ng Eng Hen đưa ra một loạt đề nghị để tránh những vụ chạm trán trên không giữa các máy bay quân sự ASEAN, theo mô hình những điều từng được Hoa Kỳ và Trung Quốc chấp nhận tháng 9/2015 và ghi trong Biên Bản Ghi Nhớ (Memorandum of Understanding) về quy tắc ứng xử cho những vụ chạm trán trên không và trên biển.

An toàn cho các tàu ngầm

Bộ trưởng Quốc Phòng Singapore cũng đã đề nghị mở rộng quy tắc CUES cho các hoạt động dưới mặt nước, dự phòng sự phát triển của hạm đội tàu ngầm : Hải Quân Châu Á -Thái Bình Dương dự kiến sẽ có từ 250 đến 300 tàu ngầm khoảng vào 2030

Trong lãnh vực này, hai tác giả đã ghi nhận một số tiến bộ trong việc tăng cường trao đổi thông tin đề phòng tàu ngầm đụng nhau trong vùng. Hải Quân Singapore chẳng hạn đã tung ra một Cổng Thông Tin về An Toàn cho Tàu Ngầm (Submarine Safety Information Portal ) vào tháng 5 năm nay, giúp nêu bật những rủi ro như lưu thông trên biển hay những chướng ngại vật ở dưới đáy biển.

Vụ đụng tàu gần đây như trường hợp chiếc USS John McCain nêu bật những mối hiểm nguy đến từ lưu thông chằng chịt trên biển trong những tuyến hẹp. Những mối hiểm nguy đối với tàu trên mặt biển này cũng không nên đánh giá thấp đối với tàu ngầm.

Với Singapore, ASEAN đi xa hơn nữa ?

Hai chuyên gia Z Tsjeng và Collin Koh đi đến kết luận : Là nước tiếp nối theo Philippines để lãnh đạo ASEAN, Singapore có nhiều cơ hội trong năm tới đây khi ASEAN và Trung Quốc có vẻ nghiêm túc bước vào thảo luận bộ Quy Tắc Ứng Xử COC.

Trong tư thế chủ tịch ASEAN, Singapore có thể tạo điều kiện dễ dàng hơn cho đối thoại giữa ASEAN và các đối tác, như thông qua Hội Nghị Bộ Trưởng Quốc Phòng mở rộng ADMM+, hay Diễn Đàn An Ninh Khu Vực ASEAN ARF, để mở rộng việc áp dụng các quy tắc tránh va chạm, dĩ nhiên trước tiên là trong nội bộ ASEAN và sau đó cho những đối tác bên ngoài khu vực.

Những quy tắc phải mang tính ràng buộc và chỉ riêng việc công bố những quy tắc đó sẽ giúp phát triển cung cách ứng xử tốt trên biển và trên không, dẫn đến những trao đổi tốt và giảm những tính toán sai lệch giữa các lực lượng an ninh trong vùng.

Có làm như thế thì ASEAN mới đóng góp vào hòa bình và ổn định của vùng... ASEAN đã đi qua một cách đáng khen quãng đường 50 năm, nhất là trong hợp tác an ninh. Với Singapore là chủ tịch trong năm tới đây, thì ASEAN còn có khả năng đi xa hơn nữa.

Mai Vân

******************

Donald Trump phá chính sách Đông Nam Á của Barack Obama ? (RFI, 24/10/2017)

Vào lúc tổng thống Mỹ sắp lên đường công du Châu Á với hai điểm hẹn tiêu biểu, hai căn cứ không quân Đà Nẳng và Clark, câu hỏi then chốt được nêu lên là liệu Donald Trump tìm cách phát huy hay sẽ phá bỏ chiến lược Đông Nam Á của người tiền nhiệm ?

Tổng thống Mỹ Donald Trump họp với các lãnh đạo cao cấp của Quân Đội tại Nhà Trắng (Washington DC), ngày 05/10/2017. Reuters/Yuri Gripas

Trong hai nhiệm kỳ 8 năm kết thúc vào tháng 01/2017, tổng thống Barack Obama để lại những thành tựu quan trọng trong vùng Đông Nam Á và được kính trọng. Ông đặt khu vực này vào trung tâm điểm của chiến lược "xoay trục" quân sự và dự án mậu dịch tự do xuyên Thái Bình Dương TPP mà mục đích là đối đầu với thế thượng phong của Trung Quốc lấn chiếm Biển Đông.

Thái độ dấn thân của chính quyền Obama đã trấn an được các nước ASEAN.

Trong lãnh vực nhân quyền, với nỗ lực phối hợp trừng phạt và vận động ngoại giao, Washington đã giúp cho Miến Điện thực hiện tiến trình dân chủ hóa.

Giờ đây, ở Washington, chính quyền kế nhiệm đã bước vào tháng thứ 10. Một trong những lo ngại chính đáng của khu vực là liệu tổng thống Donald Trump có tìm cách phá bỏ di sản chiến lược của tổng thống tiền nhiệm hay không ?

Câu hỏi này được nêu lên cùng lúc trên hai nhật báo lớn ở Đông Nam Á : The Bangkok Post của Thái Lan và The Myanmar Times của Miến Điện. Theo tác giả, Kavi Chongkittavorn, câu trả lời là vừa có vừa không.

Có, bởi vì TPP bị Trump xếp lại. Không, bởi vì trên thực tế, cho đến bây giờ, sau mười tháng cầm quyền, không có dấu hiệu chủ nhân Nhà Trắng lạnh nhạt với một thành viên ASEAN.

Sử dụng tài nghệ giao dịch của một doanh nhân, tổng thống Donald Trump tạo được quan hệ tốt với Singapore, Malaysia, Philippines của Duterte, Thái Lan của Chan-O-Cha, Indonesia và Việt Nam. Đây là những quốc gia có vị trí then chốt cho nền an ninh và quyền lợi của Mỹ trong vùng Châu Á-Thái Bình Dương. Về quân sự, Singapore và Malaysia còn là thành viên trong nhóm "ngũ cường" với Anh, Úc và New Zealand. Bây giờ Washington muốn có thêm hai đối tác chiến lược mới là Việt Nam và Indonesia.

Lần đầu tiên từ sau Thế Chiến Thứ II, vị thế của Mỹ trong khu vực bị Trung Quốc công khai cạnh tranh. Chính quyền Trump ý thức rõ mối nguy này nên cố gắng cân bằng lực lượng. Từ tháng 5/2017, tổng thống Donald Trump tiếp kiến các nhà lãnh đạo Đông Nam Á từ thủ tướng Malaysia, Thái Lan cho đến Việt Nam trong khi phó tổng thống Mike Pence gặp tổng thống Indonesia tại Djakarta. Ngày 23/10, đến lượt thủ tướng Singapore, Lý Hiển Long, lãnh đạo thành viên Đông Nam Á sau cùng kết thúc loạt tiếp xúc của Donald Trump trước khi chủ nhân Nhà Trắng gặp toàn bộ lãnh đạo 10 lãnh đạo ASEAN, nhân Thượng đỉnh APEC tại Đà Nẳng và sau đó tại Thượng đỉnh Mỹ-ASEAN ở Clark, Philippines.

Đối với Philippines, tuy tổng thống Duterte hay "Trump Châu Á" có cường điệu với Mỹ, nhưng quan hệ song phương rất vững chắc, hợp tác quốc phòng được tăng cường trong năm 2018.

Ẩn số còn lại là Việt Nam và Miến Điện. Trong cuộc gặp gỡ hồi tháng năm tại Nhà Trắng, thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc hứa hẹn tăng cường trao đổi thương mại với Mỹ và trong bản tuyên bố chung, hai bên chống lại mọi hành động "quân sự hóa Biển Đông".

Theo nhà bình luận Kavi Chongkittavorn, chuyện lý thú là để coi tổng thống Donald Trump xếp Việt Nam vào vị trí nào trong chiến lược toàn diện. Hà Nội đã được chính quyền Obama hủy lệnh cấm vận vũ khí kéo dài suốt 50 năm, nâng Việt Nam lên thành một trong những đối tác chiến lược trong vùng. Riêng đối với Miến Điện, một di sản của Obama vừa bị tấn công : Mỹ ban hành một số biện pháp trừng phạt quân đội Miến Điện, thủ phạm sát hại người Rohingya.

Nhìn chung, vì quyền lợi cốt lõi, Hoa Kỳ tiếp tục xây dựng và củng cố một liên minh trong vùng Đông Nam Á nhưng phải chờ hai cuộc hẹn ở Đà Nẵng và Clark vào đầu tháng 11 để xem tổng thống thứ 45 của Mỹ "tiếp cận" di sản của Barack Obama như thế nào.

Tú Anh

******************

ASEAN : Trung Quốc đề nghị tập trận chung (RFI, 24/10/2017)

Hội nghị cấp bộ trưởng quốc phòng ASEAN (ADMM) tại căn cứ không quân Clark (Philippines), hôm 24/10/2017, bước sang ngày thứ hai, mở rộng cho các đối tác. Singapore tuyên bố Trung Quốc và ASEAN có thể tập trận chung ở Biển Đông để xây dựng "lòng tin cậy".

Bộ Trưởng Quốc Phòng Trung Quốc Thường Vạn Toàn (g) tham dự Hội Nghị Quốc Phòng của khối ASEAN tại sân bay Clark (tỉnh Pampanga, ở phía bắc Manila, thủ đô Philippines) ngày 24/10/2017. Reuters/Dondi Tawatao

Theo hãng tin Anh Reuters, tại Hội Nghị Bộ Trưởng Quốc Phòng ASEAN mở rộng, bộ trưởng Trung Quốc Thường Vạn Toàn thúc đẩy ASEAN tập trận chung trên biển. Theo lời kể của bộ trưởng quốc phòng Singapore Ng Eng Hen, ông "không nghe một tiếng phản đối nào trong phòng họp" khi phía Trung Quốc đề nghị tập trận chung vào năm 2018 để "tạo sự tin tưởng lẫn nhau" giữa các bên tranh chấp chủ quyền.

Singapore cho biết sẽ tìm cách sắp xếp thảo luận về hậu cần và tìm địa điểm thích hợp.

Trong bản thông cáo chung, hội nghị cấp bộ trưởng quốc phòng ASEAN lần thứ 11 cam kết "tôn trọng thi hành nghiêm ngặt Tuyên Bố Ứng Xử Ở Biển Đông DOC và nguyên tắc 6 điểm của ASEAN". Hội nghị kêu gọi nhanh chóng tiến tới một bộ quy tắc ứng xử tại Biển Đông cho đến nay vẫn mới ở dạng khung.

Tú Anh

Oanh tạc cơ Mỹ lại bay trên Biển Đông (RFI, 07/07/2017)

Theo thông báo của Không lực Hoa Kỳ hôm nay, 07/07/2017, hai oanh tạc cơ B-1B của Mỹ đêm qua đã bay trên không phận Biển Đông để xác quyết rằng đây là lãnh thổ quốc tế, cho dù Trung Quốc khẳng định chủ quyền trên gần như toàn bộ vùng này.

Ảnh minh họa : oanh tạc cơ B-1B Lancer của Mỹ. Reuters

Trước khi bay đến Biển Đông, hai chiếc oanh tạc cơ nói trên đã tập huấn cùng với các chiến đấu cơ phản lực của Nhật tại vùng biển Hoa Đông, nơi mà Tokyo đang tranh chấp chủ quyền biển đảo với Trung Quốc. Đây là lần đầu tiên không quân của hai nước thao dượt chung vào ban đêm.

Phản ứng về việc hai oanh tạc cơ Mỹ bay ngang qua Biển Đông, phát ngôn viên Bộ ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng hôm nay tuyên bố là Bắc Kinh vẫn chống lại việc "lợi dụng quyền tự do lưu thông hàng không để gây tổn hại cho an ninh của Trung Quốc".

Hành động biểu dương sức mạnh của 2 oanh tạc cơ Mỹ diễn ra ra vào lúc căng thẳng gia tăng sau khi Bắc Triều Tiên thông báo thử nghiệm thành công một tên lửa liên lục địa có thể bắn tới lãnh thổ lục địa của Hoa Kỳ. Washington hiện đang gia tăng áp lực để đòi Bắc Kinh giúp chặn đứng chương trình hạt nhân và tên lửa của Bình Nhưỡng.

Cũng hôm nay, Hạm đội 7 của Mỹ cùng với hàng không mẫu hạm USS Nimitz bắt đầu các cuộc tập trận chung mang tên Malabar 2017 với quân đội Ấn Độ và Nhật Bản ở vùng Vịnh Bengal. Cuộc tập trận chung sẽ diễn ra trên biển và trên bờ biển.

Thanh Phương

********************

Hai máy bay ném bom Mỹ thách thức Trung Quốc trên Biển Đông (VOA, 07/07/2017)

Hai máy bay ném bom B-1B Lancer của Hoa Kỳ

Hôm thứ Sáu 7/7, không quân Mỹ cho hay hai máy bay ném bom của Mỹ đã bay ngang qua vùng biển đang trong vòng tranh chấp trên Biển Đông, để khẳng định khu vực này là lãnh thổ quốc tế, bất chấp Trung Quốc đã tuyên bố chủ quyền trên hầu hết các tuyến hàng hải trong khu vực.

Theo Reuters, hai máy bay ném bom B-1B Lancer xuất phát từ đảo Guam của Hoa Kỳ hôm thứ Năm, giữa lúc Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chuẩn bị cho một một cuộc gặp gỡ bên lề Hội nghị thượng đỉnh G-20 tại Đức.

Dự kiến hai nhà lãnh đạo sẽ thảo luận về việc Trung Quốc có thể làm gì để kiểm soát các chương trình vũ khí hạt nhân và tên lửa của Bắc Triều Tiên.

Trong khi ông Trump mưu tìm sự tiếp tay của Bắc Kinh để tăng áp lực đối với Bắc Triều Tiên, thì quân đội Mỹ vẫn tiếp tục khẳng định quyền tự do hàng hải trên Biển Đông, một điều có thể khiến Trung Quốc phẫn nộ.

Khi được hỏi về việc hai máy bay ném bom Mỹ bay ngang qua Biển Đông, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng nói không có vấn đề gì với tự do hàng hải hay hoặc quyền được bay ngang trên không phận Biển Đông và Biển Hoa Đông.

Ông Sảng nói :

"Trung Quốc kiên quyết phản đối các quốc gia riêng lẻ viện lẽ thực thi quyền tự do hàng hải và hàng không để phô trương lực lượng quân sự, phương hại tới chủ quyền và an ninh của Trung Quốc".

Bộ Quốc phòng Trung Quốc, trong một văn bản ngắn gửi cho hãng tin Reuters, nói Trung Quốc luôn theo dõi và "giám sát hiệu quả các hoạt động quân sự của các nước liên quan bên cạnh Trung Quốc".

Văn bản này còn có đoạn viết :

"Quân đội Trung Quốc sẽ kiên quyết bảo vệ chủ quyền và an ninh quốc gia, cũng như hoà bình và ổn định khu vực".

Hoa Kỳ trong thời gian qua đã chỉ trích việc Trung Quốc củng cố các cơ sở quân sự trên các bãi cạn và các hòn đảo nhỏ mà Trung Quốc đã bồi đắp và xây trong Biển Đông, vì lo ngại Trung Quốc có thể sử dụng các cơ sở này để bành trướng phạm vi chiến lược.

Brunei, Malaysia, Philippines, Việt Nam và Đài Loan cũng tuyên bố chủ quyền trên một phần Biển Đông, tuyến hàng hải quốc tế nơi qua lại của lượng hàng hóa trị giá 5 tỷ đôla mỗi năm.

Nguồn : Reuters

************************

Tàu sân bay Trung Quốc lần đầu tiên ghé cảng Hồng Kông (RFI, 07/07/2017)

Chiếc Liêu Ninh, hàng không mẫu hạm đang hoạt động của Trung Quốc, đã vào cảng Hồng Kông hôm nay, 07/07/2017, trong một chuyến thăm đầu tiên được đánh giá là nhằm khơi dậy lòng tự hào dân tộc, nhân dịp kỷ niệm 20 năm vùng nhượng địa trở về dưới quyền kiểm soát của Trung Quốc.

Tàu Sân Bay Liêu Ninh Trung Quốc vào Hồng Kông. Ảnh ngày 07/07/2017. Reuters

Theo hãng tin Mỹ AP, chiếc Liêu Ninh đã ghé cảng quân sự Hồng Kông với hai khu trục hạm và một hộ tống hạm đều thuộc loại được trang bị tên lửa dẫn đường.

Nhiều biện pháp an ninh nghiêm ngặt đã được áp dụng : Không phận khu vực chung quanh căn cứ hải quân Hồng Kông đã trở nên vùng cấm bay từ hôm nay, 07/07, cho đến thứ Ba 11/07. Theo nhật báo Hồng Kông South China Morning Post, mọi loại phi cơ có người lái cũng như không người lái, thậm chí diều hay bong bóng cũng bị cấm trong khu vực này.

Điểm đáng chú ý là chính quyền đã phát 2000 vé để lên viếng các tàu, dành riêng cho cư dân Hồng Kông. Theo hãng AP, Bắc Kinh đã dùng chuyến ghé cảng của tàu Liêu Ninh để đánh vào lòng tự hào dân tộc nơi cư dân Hồng Kông, để họ thấy hãnh diện trước những thành tựu của Trung Quốc và công nhận chính quyền trung ương.

Nỗ lực này được đưa ra trong bối cảnh 20 năm sau khi trở về dưới trướng Trung Quốc, người dân Hồng Kông cảm thấy quyền tự do của họ ngày càng bị siết chặt, những cam kết về "một đất nước hai chế độ" đã không được tôn trọng.

Nhiều người đã cho rằng Bắc Kinh ngày càng siết chặt quyền kiểm soát trên Hồng Kông, bác bỏ mọi yêu cầu cải tổ dân chủ, đồng thời mở rộng quyền kiểm soát, khống chế các phương tiện truyền thông, báo chí.

Trọng Nghĩa

*********************

Hàng không mẫu hạm của Trung Quốc đến Hong Kong (BBC, 07/07/2017)

Chiếc hàng không mẫu hạm Liêu Ninh của Trung Quốc đã đến Hong Kong.

Tàu Liêu Ninh sẽ ở trong vùng biển Hong Kong trong 5 ngày

Đây là chuyến đi đầu tiên bên ngoài Trung Quốc đại lục, đóng vai trò một trong các sự kiến đánh dấu 20 kỷ niệm Anh trao trả Hong Kong cho Trung Quốc.

Chuyến đi theo sau chuyến thăm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tuần trước, chuyến thăm đầu tiên của ông trong cương vị chủ tịch.

Nhiều cuộc biểu tình phản đối đã nổ ra trong suốt chuyến thăm nhưng ông Tập cảnh cáo bất cứ thách thức nào đối với chính quyền trung ương Bắc Kinh là "không thể cho phép".

Tình hình chính trị Hong Kong diễn ra căng thẳng hơn trong vài năm gần đây với nhiều lời kêu gọi cho việc tự chủ và thậm chí là độc lập.

Sự xuất hiện của chiếc hàng không mẫu hạm Liêu Ninh được xem như là một màn phô bày sức mạnh của Bắc Kinh nhưng nhiều người ở Hong Kong đã xếp hàng để lấy vé tham quan miễn phí con tàu.

Con tàu được theo sau bởi ba tàu chiến khác, và sẽ bỏ neo ở gần đảo Thanh Y của Hong Kong trong 5 ngày.

Liêu Ninh liên tục di chuyển sát Đài Loan

Vào đầu tháng 7, Bộ Quốc phòng Đài Loan nói đã triển khai các phi cơ phản lực bay phía trên chiếc hàng không mẫu hạm của Trung Quốc khi tàu này đi qua eo biển nằm giữa hòn đảo tuyên bố tự trị này và Trung Hoa lục địa.

Hàng không mẫu hạm Liêu Ninh trong một lần diễn tập tại Thái Bình Dương hồi 12/2016

Một tuyên bố từ phía Đài Bắc nói rằng hàng không mẫu hạm Liêu Ninh và các tàu hộ tống đã đi vào vùng nhận dạng phòng không của Đài loan hôm thứ Bảy và được trông đợi là sẽ ra khỏi khu vực vào tối Chủ Nhật.

Tuyên bố nói không có điều gì bất thường được phát hiện, và việc triển khai phi cơ là nhằm theo dõi quá trình di chuyển của tàu Liêu Ninh trong vùng biển này.

Đây là lần thứ ba trong những tháng gần đây Liêu Ninh di chuyển sát Đài Loan, nơi mà Trung Quốc luôn coi là một phần lãnh thổ của mình.

Hai lần trước diễn ra vào hồi tháng Mười Hai và tháng Giêng, trong các hoạt động mà Trung Quốc gọi là thao luyện định kỳ.

Trung Quốc hiện mới chỉ có một hàng không mẫu hạm đang hoạt động là chiếc Liêu Ninh mua từ Ukraine về rồi tân trang.

Chiếc hàng không mẫu hạm mới ra mắt được cho là sự nâng cấp đáng kể so với chiếc Liêu Ninh vốn được sản xuất từ 25 năm trước, từ thời Liên Xô.

Nó được coi như một dạng tàu tập huấn để chuẩn bị cho việc ra tàu hàng không mẫu hạm mới..

Trung Quốc gần đây đang hiện đại hóa các lực lượng có vũ trang trong lúc nền kinh tế nước này phát triển nhanh.

Hồi tháng Ba, Bắc Kinh công bố nâng ngân sách quốc phòng lên 7% trong năm nay, là năm thứ hai liên tiếp đưa ra mức tăng dưới 10% sau gần 20 năm đẩy mạnh ngân sách quốc phòng ở quy mô lớn.

*************************

Nga và Trung Quốc chống gia tăng trừng phạt Bắc Triều Tiên (RFI, 07/07/2017)

Tại New York, ngày 05/07/2017, Hội Đồng Bảo An họp khẩn về hồ sơ nóng Bắc Triều Tiên tiếp tục bắn thử tên lửa đạn đạo. Tất cả các thành viên Hội Đồng Bảo An đều lên án Bình Nhưỡng vi phạm các nghị quyết của Liên Hiệp Quốc, nhưng lại bất đồng về phương án gia tăng trừng phạt Bắc Triều Tiên.

Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc Nikki Haley trong phiên họp khẩn ngày 05/07/2017 về Bắc Triều Tiên. Reuters

Hoa Kỳ và Pháp thông báo chuẩn bị một nghị quyết gia tăng các biện pháp trừng phạt Bình Nhưỡng. Nga và Trung Quốc kêu gọi nối lại đối thoại với Bắc Triều Tiên thay vì gia tăng trừng phạt.

Thông tín viên RFI Grégoire Pourtier tại New York, tường trình :

"Về vấn đề Bắc Triều Tiên, căng thẳng đã vượt qua ngoài bán đảo Triều Tiên và biển Nhật Bản. Ngày hôm qua, tại Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, các cuộc khẩu chiến giữa đại diện Mỹ và Nga đã cho thấy không một giải pháp nào có được sự nhất trí hoàn toàn.

Moskva cho biết muốn đối thoại với Bình Nhưỡng, trong khi Hoa Kỳ thì đã chuẩn bị một văn kiện tăng cường trừng phạt.

Trong khi chưa có gì bảo đảm việc bỏ phiếu thông qua nghị quyết mới thì bà đại sứ Mỹ Nikki Haley quả quyết rằng mọi phương án đều đã được chuẩn bị. Bà nói :

"Lực lượng quân sự lớn của chúng tôi nói lên một trong những khả năng của chúng tôi. Chúng tôi sẽ sử dụng khả năng đó, nhưng chúng tôi không thích đi theo hướng này. Chúng tôi có các phương tiện khác để đáp trả những ai đe dọa chúng tôi và những ai gieo rắc đe dọa. Mỹ có thể hành động mạnh trong lĩnh vực thương mại".

Qua diễn đàn này, bà Nikki Haley cũng ngầm tố cáo Trung Quốc vẫn tiếp tục duy trì các trao đổi buôn bán với Bắc Triều Tiên.

Cách đây vài tháng được ông Donald Trump đánh giá như là trung gian tiềm tàng, Bắc Kinh giờ đây bị Washington đe dọa bằng các biện pháp trả đũa thương mại.

Đại sứ Trung Quốc đã đáp lại rằng những lời lẽ hiếu chiến là không cần thiết. Chính việc triển khai hệ thống lá chắn chống tên lửa Mỹ trên đất Hàn Quốc vài tháng trước đây đã góp phần làm leo thang căng thẳng trong vùng".

Anh Vũ

Bây giờ là thời điểm thích hợp để Mỹ đẩy lùi các hành động bành trướng của Trung Quốc, chứ không phải bằng các khẩu hiệu như "xoay trục" hay "tái cân bằng".

The New York Times ngày 30/6 có bài phân tích : "Ông Trump có thái độ ngày càng hung hăng hơn với bạn bè và kẻ thù của Mỹ ở Châu Á" của tác giả Mark Landler, một phóng viên chuyên theo dõi Nhà Trắng của tờ báo này [1].

Cứng rắn với đồng minh 

Tác giả Mark Landler nhận định, Tổng thống Donald Trump đã cứng rắn hơn trong việc đối xử với các đồng minh và những kẻ thù của Mỹ ở Châu Á.

Những dấu hiệu này đã bộc lộ khi ông tiếp Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in, chỉ một ngày sau khi thông báo các chính sách có thể khiến Bắc Kinh bất mãn.

Trong hội đàm với người đồng cấp Hàn Quốc hôm thứ Sáu 30/6, ông Donald Trump yêu cầu Seoul để doanh nghiệp Mỹ tiếp cận nhiều hơn thị trường ô tô Hàn Quốc, đồng thời hạn chế thép của Hàn Quốc xuất khẩu sang Mỹ.

Những vấn đề này nằm trong việc đàm phán lại hiệp định tự do thương mại Mỹ - Hàn. Phát biểu trong cuộc họp báo chung với ông Moon Jae-in ở Vườn Hồng, Tổng thống Mỹ nói :

"Các bước này rất quan trọng. Chúng phải được thực hiện, nếu không nó sẽ không công bằng với người lao động Mỹ".

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in tại Vườn Hồng, Nhà Trắng, ảnh : Pete Marovich / The New York Times.

Trước đó hôm thứ Năm 29/6, Tổng thống Donald Trump quyết định đơn phương trừng phạt 1 ngân hàng, 1 doanh nghiệp và 2 công dân Trung Quốc mà Mỹ tin là có quan hệ làm ăn với Cộng hòa Dân chủ nhân dân Triều Tiên.

Ông Donald Trump cũng chấp thuận bán gói vũ khí mới trị giá 1,4 tỉ USD cho Đài Loan. 

Kết hợp các dấu hiệu này, tác giả Mark Landler tin rằng ông Donald Trump đang trở nên "hung hăng hơn" và không thể đoán trước trong việc đối phó với một trong những khu vực căng thẳng nhất thế giới.

Cách tiếp cận mới của ông Donald Trump sẽ là một thử nghiệm về việc liệu ông có thể theo đuổi chính sách bảo hộ như cam kết tranh cử, trong khi vẫn hợp tác với Trung Quốc và Hàn Quốc về các vấn đề an ninh hay không ?

Trong cuộc họp với Tổng thống Hàn Quốc tại Phòng Bầu Dục, ông Donald Trump cho Bộ trưởng Thương mại Wilbur Ross đọc một danh sách những "bất bình" của Washington về quan hệ thương mại song phương.

Trước chuyến thăm Hoa Kỳ, ông Moon Jae-in và các thuộc cấp đã cố gắng xoa dịu những khác biệt rõ ràng trong chính sách giữa ông và Tổng thống Donald Trump.

Ngoại trưởng Hàn Quốc nói rằng, chính phủ nước này sẽ không đảo ngược việc triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD của Mỹ, mà ông Moon Jae-in đã từng yêu cầu tạm dừng cho đến khi đánh giá xong tác động môi trường.

Về vấn đề Triều Tiên, mặc dù ông Moon Jae-in theo đuổi việc sử dụng đồng thời 2 biện pháp trừng phạt và đối thoại, Tổng thống Hàn Quốc vẫn ủng hộ chiến dịch gây áp lực của ông Donald Trump.

Tổng thống Moon Jae-in không nói gì về các vấn đề thương mại mà Tổng thống Mỹ nêu ra trong cuộc họp.

Trong khi đó cũng như các nhà lãnh đạo nước ngoài khác, Tổng thống Hàn Quốc phải mang theo một loạt hợp đồng kinh doanh sang Mỹ, bao gồm thỏa thuận mua khí đốt tự nhiên của Hoa Kỳ với tổng trị giá 25 tỉ USD.

Ông Donald Trump đã "khen ngợi" các thỏa thuận này trước khi đưa ra những phê bình với đồng minh.

Không ngán đối thủ

Theo nhà báo Mark Landler, trợ lý của Tổng thống Donald Trump cho biết, ông cũng đã lên kế hoạch để thúc đẩy chiến dịch (chống thâm hụt) thương mại với Trung Quốc.

Trong những ngày tới, Nhà Trắng sẽ công bố kết quả điều tra việc Trung Quốc có bán phá giá thép tại thị trường Hoa Kỳ hay không, và điều này có thể dẫn đến hàng rào thuế quan và các biện pháp chống nhập khẩu thép.

Thép Trung Quốc đang ảnh hưởng xấu đến thị trường thép thế giới vì năng lực sản xuất dư thừa của nước này. 

Số thép dư thừa ở Trung Quốc được trung chuyển qua các nước khác và kết thúc bằng cách xuất khẩu chúng sang thị trường Mỹ.

Khi gặp Tổng thống Moon Jae-in, ông Gary D. Cohn - Cố vấn kinh tế trưởng của ông Donald Trump, đã giới hạn sự chú ý của mình vào "những hành động ăn cắp của Trung Quốc trong cách họ đối phó với Hoa Kỳ".

Ông Gary D. Cohn muốn nghe Tổng thống Hàn Quốc chia sẻ cách thức giao dịch của Seoul với nước láng giềng của họ.

Hiện chưa rõ ông Donald Trump đã từ bỏ theo đuổi của mình với ông Tập Cận Bình trong việc kiềm chế chương trình tên lửa đạn đạo, vũ khí hạt nhân của Triều Tiên hay chưa.

Nhưng gần đây Tổng thống Mỹ đã tránh những nhận xét về ông Tập Cận Bình trên Twitter, ngay cả khi Mỹ tuyên bố bán vũ khí cho Đài Loan.

Phát biểu trong họp báo chung với Tổng thống Hàn Quốc tại Vườn Hồng, Nhà Trắng, ông Donald Trump cũng không còn nhắc đến Trung Quốc như một đồng minh trong việc ngăn chặn nỗ lực hạt nhân của Bình Nhưỡng.

Ông chỉ nói rằng các cường quốc khác trong khu vực, tất cả các quốc gia có trách nhiệm hãy cùng Hoa Kỳ, Hàn Quốc và Nhật Bản, thực hiện các chế tài trừng phạt Triều Tiên [1].

"Trung Quốc cũng là một mối đe dọa với Mỹ, không khác gì Bắc Triều Tiên"

Đó là bình luận của học giả Harry J. Kazianis, Giám đốc nghiên cứu quốc phòng tại Trung tâm National Interest do cố Tổng thống Richard M. Nixon thành lập, đăng trên Fox News ngày 1/7.

Harry J. Kazianis cho rằng, tuyên bố của ông Donald Trump về kỷ nguyên kiên nhẫn chiến lược đã kết thúc, không chỉ với Cộng hòa Dân chủ nhân dân Triều Tiên, mà còn với cả Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

Bắc Kinh đã lợi dụng khoảng thời gian Mỹ sa lầy vào chiến tranh ở Iraq và Afghanistan, khủng hoảng Mỹ - Nga và bây giờ là cuộc chiến chống khủng bố IS, để trỗi dậy, tạo ra một vòng cung bất ổn trên các vùng biển từ Đông Bắc Á đến Đông Nam Á.

Trung Quốc đã làm những việc mà không một quốc gia nào dám làm trong nhiều thế kỷ : áp đặt tuyên bố, yêu sách lạ lùng và phi lý trên các vùng biển rộng lớn, mà nếu không làm gì ngăn chặn sẽ dẫn đến hậu quả phá hủy nguyên tắc :

Không ai được phép tuyên bố chủ quyền với biển cả và đại dương.

Thậm chí Bắc Kinh còn đi xa hơn với việc xây dựng và quân sự hóa đảo nhân tạo trên các rặng san hô, bãi cát ngầm trên một trong những tuyến hàng hải huyết mạch trọng yếu của thế giới.

Các chuyên gia Lầu Năm Góc đã từng tiết lộ riêng tư với Harry J. Kazianis :

Họ lo sợ rằng Mỹ không có khả năng bảo vệ lợi ích của đồng minh trước sự bành trướng của Trung Quốc, một khi xung đột nổ ra, trừ phi Washington chấp nhận số lượng thương vong lớn chưa từng có, kể từ Chiến tranh Việt Nam.

Thừa biết không thể chạy theo lực lượng chiến đấu cơ và chiến hạm Hoa Kỳ, Bắc Kinh phát triển vô số các căn cứ tên lửa. 

Trong trường hợp nổ ra xung đột ở bán đảo Triều Tiên, eo biển Đài Loan hay Đông Nam Á, Trung Quốc có thể dội hàng ngàn tên lửa vào các căn cứ quân sự của đồng minh Hoa Kỳ trong khu vực, cũng như tàu chiến Mỹ.

Trong khi vì ràng buộc bởi những cam kết với Liên xô, Washington hiện không thể xây dựng các căn cứ tên lửa trong phạm vi hợp lý để đối phó với Trung Quốc.

Hình ảnh đồ họa về tên lửa Đông Phong 21D, Trung Quốc tấn công tàu sân bay Mỹ. Ảnh : NN.BY.

Đối với Washington và các đồng minh, sự tích tụ về kinh tế, quân sự và ngoại giao của Trung Quốc có nghĩa là cộng đồng quốc tế không thể bỏ qua mối đe dọa này.

Xem xét nghiêm túc tất cả những vấn đề này, bây giờ là thời điểm thích hợp để Mỹ đẩy lùi các hành động bành trướng của Trung Quốc, chứ không phải bằng các khẩu hiệu như "xoay trục" hay "tái cân bằng", mà phải bằng hành động.

Chính quyền Tổng thống Donald Trump phải phát triển một chiến lược toàn diện để đảm bảo Bắc Kinh không thể chiếm ưu thế trong khu vực Thái Bình Dương, bắt nạt các đồng minh và đối tác trong khu vực, hay đánh bại Washington trong một cuộc xung đột quân sự.

Harry J. Kazianis kết luận :

Không nghi ngờ gì nữa, mối đe dọa hạt nhân ngày càng tăng từ Triều Tiên, kết hợp với sự trỗi dậy bằng những hành động hung hăng của Trung Quốc để thống trị Châu Á, đang là thách thức lớn nhất của Mỹ về đối ngoại.

"Nước Mỹ trên hết" trong chiến lược đối ngoại của Hoa Kỳ phải có nghĩa là, Châu Á là ưu tiên hàng đầu, trên tất cả các khu vực khác [2].

Chúng tôi cho rằng, trong một thế giới mà các quốc gia ngày càng gắn kết, các khu vực ngày càng phụ thuộc chặt chẽ lẫn nhau khi các siêu cường tiếp tục tranh giành ảnh hưởng ngày càng khốc liệt, việc nghiên cứu chính sách của Hoa Kỳ, Trung Quốc là hết sức cần thiết.

Những biến động trong chính sách và hành xử của 2 quốc gia này có thể ảnh hưởng trực tiếp tới an ninh quốc gia của các nước Châu Á.

Vì vậy xin được dẫn lại những bình luận, nhận xét, đánh giá của giới nghiên cứu, quan sát quốc tế về các vấn đề này, cung cấp thêm những thông tin và góc nhìn cho qúy bạn đọc tham khảo.

Hồng Thủy

Tài liệu tham khảo :

[1] https://www.nytimes.com/2017/06/30/world/asia/trump-south-korea-china.html

[2] http://www.foxnews.com/opinion/2017/07/01/north-korea-is-threat-to-us-and-so-is-china.html

Bình luận của học giả Michael Vatikiotis đặc biệt có ý nghĩa với Việt Nam chúng ta. Lưu ý của ông về mặt trái của Một vành đai, một con đường...

Javier C. Hernández, phóng viên thường trú của tờ The New York Times tại Bắc Kinh, Trung Quốc ngày 10/5 có bài phân tích đăng trên báo này với nhận định :

Thông điệp mơ hồ của Donald Trump về Biển Đông đang làm các đồng minh, đối tác của Hoa Kỳ ở Châu Á cảm thấy lo lắng [1].

Người Mỹ đánh giá về chính sách của Mỹ ở Biển Đông và đồng minh Châu Á

Javier C. Hernández tin rằng, các nhà lãnh đạo khắp Châu Á đang nỗ lực tìm hiểu xem chính sách của Washington với một loạt các vấn đề đối ngoại cấp bách ở Châu Á - Thái Bình Dương thế nào.

Nhưng cách tiếp cận thất thường của Tổng thống Donald Trump trong xây dựng chính sách đối ngoại và việc ông quá tập trung vào Bắc Triều Tiên đang gây hoang mang cho khu vực.

Tại Hàn Quốc, ông Trump đã khiến người dân nước này tức giận vì phát biểu gợi ý đồng minh hơn 6 thập kỷ phải trả cho Mỹ 1 tỉ USD để triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD.

Tân Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in cam kết sẽ tìm kiếm cách tiếp cận hòa giải hơn với Bình Nhưỡng, sẵn sàng đi Bắc Triều Tiên. Điều này cho thấy một rạn nứt tiềm năng với chính sách của Hoa Kỳ.

Đối với Philippines, Việt Nam và Đài Loan, ông Trump đã cho thấy sự sẵn sàng thỏa hiệp với Trung Quốc, thúc đẩy sự gia tăng lo ngại Hoa Kỳ sẽ ngừng các nỗ lực cân bằng với ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực.

Hình ảnh đá Chữ Thập, Trường Sa, Khánh Hòa, Việt Nam bị Trung Quốc chiếm đóng và đảo hóa, quân sự hóa bất hợp pháp, ảnh : The New York Times.

Washington là nhà phê phán chủ yếu các nỗ lực của Trung Quốc quân sự hóa bất hợp pháp trên Biển Đông, nhưng chính quyền Trump gần đây rõ ràng né tránh các hành động có thể khiến Bắc Kinh tức giận.

Giáo sư Carlyle A. Thayer từ Đại học New South Wales ở Australia lo ngại : Biển Đông rồi đây sẽ thành ao tù của Trung Quốc.

Thẩm phán Tòa án Tối cao Philippines Antonio T. Carpio cho biết, ông hiểu trọng tâm chính sách của Trump là Bắc Triều Tiên.

Tuy nhiên ông lo lằng, nếu Trump thường xuyên nhượng bộ Trung Quốc, chính nước Mỹ có nguy cơ bị "bòn rút".

Ông Carpio lưu ý, chính sách đối ngoại giao dịch mới nổi của Donald Trump khiến các nước Châu Á không yên tâm.

Tại Đài Loan, các quan chức hòn đảo này lo ngại Trump sẽ trì hoãn việc bán vũ khí cho Đài Loan vì sợ căng thẳng với Trung Quốc, bao gồm chiến đấu cơ tàng hình F-35.

Hơn nữa, Trump đã công khai thể hiện rằng, ông sẵn sàng dùng Đài Loan như con bài để ngã giá với Trung Quốc.

Hiện nước này có khả năng triển khai máy bay chiến đấu, bệ phóng tên lửa di động lên một số hòn đảo ở Biển Đông, theo ảnh chụp vệ tinh Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và quốc tế (CSIS) ở Washington cung cấp.

Giới quan sát khu vực đã từng hy vọng khi Tổng thống Obama tuyên bố điều động nguồn lực quân sự và kinh tế Mỹ lớn hơn sang Châu Á.

Nhưng tất cả đã thất vọng khi thấy Trung Quốc không ngừng bồi đắp đảo nhân tạo và quân sự hóa Biển Đông.

Uy tín của Trump trong khu vực đã xuống thấp kể từ khi ông rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác thương mại xuyên Thái Bình Dương.

Ngược lại, Trung Quốc lại hứa sẽ tăng gấp đôi đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng xuống khu vực Đông Nam Á.

Giáo sư Alexander L. Vuving từ Honolulu nhận định : Bắc Kinh đã nhìn thấy một cơ hội vàng để bước vào khoảng trống quyền lực trong khu vực.

Những ngày gần đây, ông Donald Trump đã mời các nhà lãnh đạo Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam tới Nhà Trắng.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Tillerson cố gắng trấn an ASEAN về sự hiện diện của Mỹ ở Đông Nam Á, hoạt động tuần tra tự do hàng hải ở Biển Đông không có gì thay đổi [1].

Trung Quốc không từ bỏ tham vọng, Biển Đông vẫn là "của để dành" với Hoa Kỳ

Quinn Marschik, cộng tác viên Trung tâm National Interest, Hoa Kỳ ngày 10/5 bình luận trên The National Interest :

Không có dấu hiệu nào cho thấy Washington đã dùng vấn đề Biển Đông để giao dịch, đổi lấy sự hợp tác của Bắc Kinh trong vấn đề ép Bình Nhưỡng từ bỏ chương trình hạt nhân, tên lửa đạn đạo [2].

Mặc dù trên thực tế, Tổng thống Donald Trump đúng là rất mong muốn Trung Quốc giúp đỡ trong việc kiềm chế Triều Tiên, và hiện có thông tin Lầu Năm Góc từ chối đề xuất của Hải quân Mỹ, tiến hành các hoạt động tuần tra tự do hàng hải trên Biển Đông.

Nhưng các cuộc đàm phán giữa chủ nhân Nhà Trắng với người đứng đầu Trung Nam Hải về Triều Tiên xoay quanh một thỏa thuận thương mại Trung - Mỹ có lợi hơn cho Bắc Kinh, nếu ông Tập Cận Bình chịu giúp.

Sự giúp đỡ của Trung Quốc là rất quan trọng để phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên.

Nhưng sẽ là khôn ngoan nếu Mỹ không dùng đến con bài Biển Đông để mặc cả với Trung Quốc, bởi Bắc Kinh sẽ không bao giờ làm điều gì khiến chính quyền ông Kim Jong-un bất ổn.

Trong khi quan hệ Mỹ - Trung còn hàng loạt vấn đề nan giải, như sự khó khăn trong việc kinh doanh của doanh nghiệp Mỹ tại Trung Quốc [3], hay cuộc chiến an ninh mạng [4].

Bên cạnh đó, Washington sẽ mất uy tín với các đồng minh và đối tác và có khả năng tạo rủi ro cho các lợi ích kinh tế của chính nước Mỹ.

Trung Quốc sẽ không từ bỏ tham vọng độc chiếm Biển Đông bởi mấy lý do chính. 

Hình minh họa sức mạnh quân sự Hoa Kỳ, ảnh : The National Interest.

Thứ nhất, chủ nghĩa dân tộc là một trụ cột cho tính chính danh của đảng Cộng sản Trung Quốc.

Kiểm soát hoặc ít nhất là tăng quyền kiểm soát yêu sách mà Bắc Kinh tuyên bố ở Biển Đông sẽ cho phép Trung Nam Hải sử dụng chủ nghĩa dân tộc củng cố vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Chính phủ nước này đã liên tục tuyên truyền cho người dân của họ rằng, Biển Đông là "lãnh thổ cố hữu" của Trung Quốc từ thời cổ đại.

Từ thời Mao Trạch Đông, đảng Cộng sản Trung Quốc đã tuyên truyền về "sứ mệnh bảo vệ và mở rộng lãnh thổ Trung Quốc" [5].

Họ khoét sâu sự thất bại của triều đình Mãn Thanh và Trung Hoa dân quốc trong việc để đất nước bị thực dân đế quốc xâm lược.

Bằng những hoạt động tuyên truyền liên tục, thường xuyên về "thế kỷ bị sỉ nhục", đảng Cộng sản Trung Quốc đã liên tục củng cố tính chính danh của mình.

Vì vậy, họ thấy cần phải áp dụng điều này vào các tranh chấp trên Biển Đông, nếu không có thể châm ngòi cho những làn sóng chủ nghĩa dân tộc đe dọa đến chế độ.

Thứ hai, Trung Quốc đặc biệt quan tâm đến các nguồn lợi kinh tế - an ninh trên Biển Đông. 

Trước hết là an ninh năng lượng. Hiện tại 86% dầu thô và hơn 50% khí đốt Trung Quốc nhập khẩu phải đi qua Biển Đông.

Sự phụ thuộc vào tuyến hàng hải huyết mạch này được dự báo sẽ tăng lên 25% vào năm 2035 khi tiêu thụ năng lượng tại nền kinh tế này sẽ tăng khoảng 50%.

Hơn thế nữa, Biển Đông được cho là có thể chứa đến 125 tỉ thùng dầu và 500 ngàn tỉ mét khối khí đốt tự nhiên [6].

Vì vậy, kiểm soát Biển Đông sẽ cho phép Trung Quốc khai thác (bất hợp pháp) nguồn năng lượng dồi dào này, giảm sự phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu.

Tiếp đến là Bắc Kinh có lợi ích trong việc duy trì, bảo đảm tự do hàng hải cho tàu thương mại của mình trên Biển Đông, với 60% các mặt hàng thương mại xuất nhập khẩu của quốc gia này phải đi qua, trị giá tương đương khoảng 3 ngàn tỉ USD [7].

An ninh năng lượng và sự thịnh vượng kinh tế của không chỉ Trung Quốc, mà còn Nhật Bản, Hàn Quốc - hai đối tác chính của họ, phụ thuộc rất lớn vào an ninh và tự do hàng hải ở Biển Đông [8].

Nếu tuyến hàng hải huyết mạch này bị nước ngoài (Hoa Kỳ) ngăn chặn, tăng trưởng kinh tế Trung Quốc và các đối tác Nhật - Hàn có thể bị đe dọa.

Thứ ba là về an ninh, kiểm soát Biển Đông giúp Trung Quốc ngăn chặn cái họ gọi là "thế lực thù địch", đó là các hàng không mẫu hạm và tàu tuần dương, tàu khu trục mang tên lửa của Hoa Kỳ tiếp cận Trung Hoa lục địa từ hướng Nam.

Hơn nữa, thống trị Biển Đông cũng cho phép Bắc Kinh dễ dàng "thu hồi" đảo Đài Loan thông qua việc ngăn chặn hoạt động trao đổi thương mại hàng hải của Đài Loan với các đối tác qua Biển Đông.

Quinn Marschik kết luận : với tầm quan trọng của Biển Đông lớn như vậy, nếu Hoa Kỳ đánh đổi vấn đề Biển Đông để lấy sự trợ giúp của Bắc Kinh trong vấn đề Triều Tiên sẽ là một món hời cho Trung Quốc.

Con bài Biển Đông là vô cùng quý giá, Mỹ nên để dành dùng vào việc khác để có thể thu về các lợi ích lớn hơn [2].

Ảnh hưởng và sự can thiệp của Trung Quốc với các nước khác ngày càng tăng

Michael Vatikiotis, Giám đốc khu vực Châu Á của Trung tâm Đối thoại nhân đạo có trụ sở tại Thụy Sĩ, chuyên hỗ trợ trong hòa giải giữa các bên tranh chấp để ngăn chặn hoặc chấm dứt các cuộc xung đột vũ trang, ngày 10/5 có bài bình luận đáng chú ý trên Nikkei Asian Review :

Về chiến lược "Một vành đai, một con đường" của ông Tập Cận Bình và ảnh hưởng của nó với khu vực [9].

Tác giả cho rằng, Trung Quốc, một siêu cường mới đang xuất hiện theo đúng cách tương tự Hoa Kỳ. 

Trong Chiến tranh Thế giới II, Mỹ là lực lượng mạnh nhất trong khối Đồng minh đánh bại phát xít Đức và Đế quốc Nhật.

Sau chiến tranh, Mỹ sử dụng hàng tỉ USD để giúp Châu Âu tái thiết sau những tàn phá khủng khiếp, đồng thời nhằm mục đích kiềm chế sự mở rộng ảnh hưởng của Liên Xô.

Nhà nghiên cứu Michael Vatikiotis, ảnh : trang Twitter cá nhân tác giả.

Sự xuất hiện của Trung Quốc với vai trò siêu cường toàn cầu mới chính là một bản sao con đường thành siêu cường số 1 của Washington.

Bằng cách chi tiêu hàng tỉ USD vào các dự án phát triển cơ sở hạ tầng trên toàn bộ vùng đất rộng lớn ở Châu Á, Bắc Kinh hy vọng sẽ kiểm tra ảnh hưởng của phương Tây, đặc biệt là Mỹ, vốn được coi là thách thức sâu sắc với trật tự toàn cầu hiện nay.

Thời điểm ông Tập Cận Bình lần đầu tiên phát biểu về sáng kiến Một vành đai, một con đường khi đến thăm Trung Á vào năm 2013, nhiều nhà quan sát đã tỏ ra nghi ngờ.

Nhưng ngày 14/5 tới đây, Bắc Kinh sẽ quy tụ được lãnh đạo từ 28 quốc gia đến tham dự hội nghị quốc tế quảng bá cho ý đồ chiến lược này, trong đó có Tổng thống Hy Lạp, người rất ca ngợi Trung Quốc vì quyết định đầu tư vào cảng chiến lược Piraeus.

Trong nhiều thập kỷ, Trung Quốc phản đối chính sách can thiệp của nước ngoài bằng trích dẫn một thỏa thuận với Ấn Độ năm 1954 về việc không can thiệp công việc nội bộ của nhau.

Tuy nhiên ngày nay có rất ít nghi ngờ về các hoạt động can thiệp đang ngày càng trở thành yếu tố quan trọng trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc.

Những biện pháp can thiệp của họ khác nhau về chất lượng và hiệu quả.

Các nhà ngoại giao Trung Quốc tham gia rất sâu vào việc thúc đẩy đàm phán hòa bình giữa chính phủ Myanmar và các nhóm vũ trang dọc biên giới với Trung Quốc.

Đồng thời Bắc Kinh cũng ngày càng khẳng định sự can thiệp của mình trong việc bắt hồi hương công dân của mình từ các nước thứ ba, như đã từng thấy trong trường hợp khoảng 100 người Duy Ngô Nhĩ trốn qua Thái Lan năm 2015.

Việc đầu tư kinh tế theo "sáng kiến Một vành đai, một con đường" thường đi kèm các hoạt động viện trợ quân sự và hợp tác song phương ở Đông Nam Á.

Tại Philippines, Trung Quốc đã đề nghị giúp đỡ nước này chống cướp biển ở biển Sulu.

Ở Campuchia, các nhà quan sát thấy rằng quyết định của Phnom Penh mới đây chấm dứt tập trận chung với Mỹ là hệ quả của việc tăng viện trợ và hợp tác quân sự từ Trung Quốc.

Tất cả điều này làm cho "Một vành đai, một con đường" trông giống như một "chiếc xe thùng" chở lợi ích chiến lược của Trung Quốc.

Mặc dù cũng có người lập luận rằng, "Một vành đai, một con đường" chủ yếu là sáng kiến kinh tế, Bắc Kinh muốn củng cố vị thế của mình trong trung tâm chuỗi cung ứng và sản xuất toàn cầu.

Những quan điểm này cho rằng, "Một vành đai, một con đường" là chìa khóa cho nền kinh tế toàn cầu tăng trưởng trong những thập kỷ tới, như nhà nghiên cứu Hugh White người Australia viết gần đây.

Nhưng không ít nhà phê bình khác cảnh báo, có rất nhiều các dự án đầu tư trong khoảng kinh phí Trung Quốc dự tính lên tới 500 tỉ USD có thể sẽ bị lãng phí bởi công suất và hiệu quả thấp.

Các nhà đầu tư và phát triển Trung Quốc cũng phải chấp nhận các khó khăn tương tự như đồng nghiệp của mình từ các nước khác. 

Ví dụ như sự không chắc chắn trong chính sách khai khoáng của Indonesia, vấn đề chống phân biệt chủng tộc trong chính sách kinh tế mới của Malaysia ;

Hay việc nhà thầu Trung Quốc trong dự án đường sắt ở Thái Lan đã phải vật lộn với các điều khoản đầu tư tài chính và hạn chế với quyền sở hữu đất đai của nước sở tại.

Nhưng dù sao đi nữa, tốc độ và mức độ cam kết của Trung Quốc trong việc triển khai chiến lược "Một vành đai, một con đường" đã khiến nhiều nước trong khu vực lo lắng.

Nhiều người sẽ tự hỏi, quốc gia mình nên liên kết và phối hợp chiến lược phát triển của mình với chiến lược này của Trung Quốc ở mức độ nào ? Trong khi trên thực tế, sự thâu tóm của Trung Quốc đã xảy ra.

Lấy ví dụ về thương mại điện tử, cả Malaysia và Thái Lan đã tìm cách quyến rũ Jack Ma, ông chủ tập đoàn thương mại trực tuyến Alibaba với hơn 2 tỉ khách hàng.

Gần đây Jack Ma đã mua cổ phần kiểm soát tập đoàn mua sắm trực tuyến Lazada, Singapore, đồng thời công bố kế hoạch xây dựng một trung tâm bán lẻ khu vực tại Kuala Lumpur, Malaysia.

Các nước trong khu vực cũng sẽ rất khó cưỡng lại chiến lược "Một vành đai, một con đường", khi Liên minh Châu Âu - đối tác thương mại lớn của họ cũng phải tập trung tầm nhìn vào Trung Quốc, khớp nối với "Một vành đai, một con đường".

Nhật Bản có thể tập trung hơn vào khu vực, nhưng lại thiếu nguồn lực tài chính.

Mỹ có khả năng lớn nhất trong việc triển khai sức mạnh quân sự trong khu vực, nhưng thiếu chiều sâu và hạn mức ngân sách quốc phòng để mở rộng sự hiện diện khắp Châu Á.

Do đó, chống lại "Một vành đai, một con đường" là vô ích.

Tốt hơn hết là các đối tác trong khu vực nên hợp tác chặt chẽ với Trung Quốc để phát huy tối đa các lợi thế, đồng thời hạn chế tối đa các rủi ro.

Lợi thế chủ yếu nằm ở sự sẵn sàng của Trung Quốc để đầu tư vào cơ sở hạ tầng cơ bản như giao thông đường bộ, đường sắt hay sản xuất điện.

Rủi ro chủ yếu là các dự án sử dụng vốn Trung Quốc luôn đi kèm với chuỗi hệ lụy : phải nhận lao động (tay chân) Trung Quốc, gây xáo trộn xã hội và xâm nhập kinh tế (cả công nghệ lạc hậu và ô nhiễm cùng các nhà thầu chuyên đội vốn).

Để quản lý những rủi ro này, chính phủ các nước đối tác của "Một vành đai, một con đường" phải tập trung vào các điều khoản đảm bảo sự minh bạch và công bằng.

Trung Quốc vẫn quảng cáo "Một vành đai, một con đường" là sáng kiến phát triển kinh tế "hài hòa và toàn diện".

Nhưng cũng giống như Mỹ đã từng dùng các chương trình viện trợ để truyền bá ảnh hưởng chính trị của mình ở Đông Nam Á nửa thế kỷ trước, luôn có lo ngại rằng Trung Quốc đang sử dụng "Một vành đai, một con đường" để thúc đẩy tham vọng của ông Tập Cận Bình : 

Trở thành người xây dựng trật tự toàn cầu mới, thiết lập các luật chơi mới và các "trạng thái bình thường mới" có lợi cho Trung Quốc [9].

Không mơ hồ với cả Trung Quốc lẫn Hoa Kỳ và bài học từ Rodrigo Duterte

Raul Dancel, phóng viên báo The Straits Times, Singapore thường trú tại Philippines ngày 10/5 bình luận về chiến lược ngoại giao khéo léo của Tổng thống Rodrigo Duterte trong quan hệ với 2 siêu cường Trung - Mỹ để tối đa hóa lợi ích cho Philippines.

Có những sự kiện khiến người ta đặt câu hỏi, phải chăng ông Rodrigo Duterte là một "con rối" của Trung Quốc ? Raul Dancel trả lời ngắn gọn là : Không !

Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 30 bế mạc tại Manila hôm 29/4, ông Duterte ra tuyên bố của nước Chủ tịch ASEAN mà không nhắc gì đến việc Trung Quốc quân sự hóa 7 đảo nhân tạo bất hợp pháp ở Biển Đông, cũng không nhắc đến Phán quyết Trọng tài 12/7/2016.

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte trải thảm đỏ đón 3 tàu chiến Trung Quốc đến thăm Davao, ảnh : EPA.

Hai hôm sau, ông trải thảm đỏ đón 3 chiếm hạm Trung Quốc đến thăm thành phố quê hương mình, Davao, một vinh dự ông chưa từng dành cho bất kỳ hải quân quốc gia nào, kể cả tàu Nga khi sang thăm.

Một vài tuần trước, ông Duterte hủy bỏ kế hoạch thăm đảo Thị Tứ mà Philippines đang chiếm đóng (bất hợp pháp) ở Trường Sa (Khánh Hòa, Việt Nam).

Ngày Chủ nhật tới đây, 14/5 ông Duterte sẽ đến Bắc Kinh tham dự hội nghị thượng đỉnh Một vành đai, một con đường do ông Tập Cận Bình tổ chức.

Tất cả những động thái này khiến một số người cho rằng, ông Rodrigo Duterte đang "khấu đầu" trước Trung Nam Hải. Nhưng điều này không đúng.

Rodrigo Duterte đã mang về được nhiều thứ từ Trung Quốc trong khi ông cũng phải cho đi.

Tổng thống Philippines đã giành được những nhượng bộ của Bắc Kinh mà người tiền nhiệm Benigno Aquino III không thể có, sau khi khởi xướng vụ kiện trọng tài quật ngã yêu sách của Bắc Kinh ở Biển Đông.

Sau 5 năm ngư dân Philippines lại có thể quay trở lại đánh bắt trên bãi cạn Scarborough mà không bị xua đuổi bởi vòi rồng, đâm húc, thậm chí là uy hiếp bằng súng của lực lượng tuần duyên Trung Quốc.

Trong vài tuần tới, quân đội Philippines sẽ bắt đầu cải tạo đường băng và xây dựng cầu cảng mới, cảng cá và doanh trại trên đảo Thị Tứ, trong khi Trung Quốc đã và cho đến giờ vẫn thường quấy rối Philippines trên cung đường ra các điểm nước này đóng quân ở Trường Sa.

Ông Duterte mang về từ Trung Quốc cam kết đầu tư và viện trợ tổng trị giá hơn 24 tỉ USD sau chuyến thăm năm ngoái. 

Rodrigo Duterte đã rất kiên định với chính sách đối ngoại của mình khi tin rằng, Philippines đã dạt về phía Mỹ quá nhiều, và cần phải đưa đất nước mình trở về trung điểm, giữ đều khoảng cách với cả Bắc Kinh và Washington.

Mặc dù Duterte phát triển quan hệ mạnh mẽ với Trung Quốc, nhưng không có bất kỳ thay đổi căn bản nào trong quan hệ với Hoa Kỳ.

Ông có thể nhiếc móc Mỹ là "quốc gia của bọn đạo đức giả" hay phàn nàn về sự hiện diện của quân đội Mỹ trên lãnh thổ nước mình, nhưng ông không đả động gì đến thỏa thuận quốc phòng song phương.

Đây lá lỳ do tại sao Washington không mất ngủ vì ông Duterte, hoặc ít nhất là chưa.

Thậm chí ông Duterte có thể chỉnh đốn mối quan hệ này mà không sợ một cuộc tranh cãi nảy lửa ở Thượng viện, nơi sự kiểm soát của ông rất mong manh.

Duterte cũng không khiến dân chúng bị kích động vì cải thiện quan hệ với Trung Quốc, mặc dù chủ yếu dân Philippines ủng hộ Mỹ.

Đó là lý do tại sao, cho dù Rodrigo Duterte nói nhiều điều gay gắt, thậm chí rất khó nghe về Mỹ, Bộ trưởng Quốc phòng và các tướng lĩnh dưới quyền ông, ngay sau đó sẽ giải thích lại những gì ông vừa nói.

Cả Donald Trump lẫn Tập Cận Bình đều đã điện đàm với ông để trao đổi về bế tắc trên bán đảo Triều Tiên, nơi Philippines chưa bao giờ từng có vai trò quan trọng.

Đây là thước đo về hiệu quả trong chính sách đối ngoại của ông.

Bất chấp những tiếng nói chỉ trích ông về chiến dịch chống ma túy từ chính giới Hoa Kỳ, sự thừa nhận của Nhà Trắng với phát biểu ủng hộ Duterte trong cuộc chiến này từ Donald Trump hay Rex Tillerson đang là một chiến thắng với ông chủ Điện Manacanang. [10]

Cá nhân người viết cho rằng, trên đây là những góc nhìn khá đa chiều và sắc sảo, phản ánh những nhận thức đa dạng, đánh giá phân tích khách quan và bám sát hiện thực, về cạnh tranh chiến lược giữa 2 siêu cường Trung - Mỹ cũng như tác động, ảnh hưởng tới các nước nhỏ.

Người viết nhận thấy rằng, ngay trong lòng nước Mỹ, người Mỹ cũng chưa chắc hiểu hết được ý đồ thực sự của Nhà Trắng trong chính sách đối ngoại, thể hiện rõ qua sự lo lắng của phóng viên Javier C. Hernández báo The New York Times [1].

Tuy nhiên, ở Đông Nam Á, Tổng thống Rodrigo Duterte lại cho thấy ông thực sự hiểu rất rõ Hoa Kỳ và Trung Quốc, khó khăn, vị thế cũng như cơ hội của đất nước mình trong bối cảnh 2 siêu cường cạnh tranh gay gắt ảnh hưởng của họ trên Biển Đông nói chung, với Philippines nói riêng [10].

Ở hai đầu Nam - Bắc khu vực Đông Á, Rodrigo Duterte và Kim Jong-un là hai nhà lãnh đạo được nhiều người xem là "bất thường", là đối tượng thường bị truyền thông nước ngoài chỉ trích. 

Nhưng chính hai vị này đang cho thấy bản lĩnh và nhận định sắc sảo của mình, cũng như những phản ứng chiến lược với Hoa Kỳ, Trung Quốc để bảo vệ, tối đa hóa lợi ích quốc gia, giảm thiểu hết khả năng có thể các tác động tiêu cực trên bàn cờ địa chính trị của các siêu cường với đất nước mình.

Người viết cũng rất tâm đắc và chia sẻ bình luận của học giả Michael Vatikiotis đặc biệt có ý nghĩa với Việt Nam chúng ta.

Lưu ý của ông về mặt trái của Một vành đai, một con đường không thể không nghiên cứu kỹ, nếu muốn tránh những chuyện buồn liên miên về nhà thầu Trung Quốc [11].

Michael Vatikiotis không né tránh hiện thực về sức mạnh đang lên của Bắc Kinh, một xu thế rất khó, nếu không muốn nói là không thể đảo ngược, ngay cả với Hoa Kỳ.

Nhưng đồng thời ông cũng chỉ ra những cơ hội và cách các nước nhỏ vượt qua thách thức, đó là tự mình phải xây dựng được hàng rào bảo vệ mình bằng sự minh bạch, công bằng và hiệu quả trong quan hệ với các siêu cường, nhất là Trung Quốc.

Hồng Thủy

Nguồn : GDVN, 11/05/2017

Tài liệu tham khảo :

[1] https://www.nytimes.com/2017/05/10/world/asia/trump-south-china-sea-allies.html?_r=0

[2] http://nationalinterest.org/feature/pressure-cooker-how-the-south-china-sea-can-help-america-20603

[3] https://www.nytimes.com/2017/04/19/business/china-companies-complain.html

[4] http://fortune.com/2016/12/01/china-cybersecurity-law-business/

[5] https://books.google.com.vn/books?id=JS63DAAAQBAJ&pg=PA84&lpg=PA84&dq=ccp+legitimacy+defend+chinese+territory&source=bl&ots=PSOJSUMbfp&sig=SVcOAyvbKckqVC4UlB2MYtE87-g&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=ccp%20legitimacy%20defend%20chinese%20territory&f=false

[6] https://www.eia.gov/beta/international/regions-topics.cfm ?RegionTopicID=SCS

[7] https://books.google.com.vn/books?id=7UlZBwAAQBAJ&pg=PA22&lpg=PA22&dq=%2260+percent%22+of+south+china+sea+trade+is+chinese&source=bl&ots=zLpaMyBESK&sig=5jyC6o_Y1XxleLml5HozhSJ7B0Q&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%2260%20percent%22%20of%20south%20china%20sea%20trade%20is%20chinese&f=false

[8] https://amti.csis.org/atlas/

[9] http://asia.nikkei.com/Viewpoints/Michael-Vatikiotis/Riding-Xi-s-Belt-and-Road-bonanza?page=1

[10] http://www.straitstimes.com/opinion/the-3-way-link-up-that-just-keeps-on-giving-for-duterte

[11] http://tuoitre.vn/tin/kinh-te/20170510/hop-dong-dong-tau-bang-thep-nhat-nhung-dung-thep-trung-quoc/1312146.html

Tuần này lãnh đạo hai nền kinh tế đứng đầu thế giới gặp nhau tại tiểu bang Florida của Hoa Kỳ trong hai ngày mùng sáu, mùng bảy. Đây là thượng đỉnh đầu tiên của Chủ tịch Tập Cận Bình với Tổng thống Donald Trump khi mâu thuẫn về quyền lợi giữa hai nước lên tới cao độ và có thể dẫn tới tranh chấp mậu dịch với hậu quả lan rộng qua nhiều nước.

Hình ảnh kết hợp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) và Tổng Thống Mỹ Donald Trump trước cuộc gặp sẽ diễn ra vào ngày mai, 6/4/2017. AFP photo

Câu chuyện Bắc Hàn

Nguyên Lam : Thưa ông, tuần này, khi Chủ tịch Trung Quốc là Tập Cận Bình có hai ngày hội kiến tại khu dinh cơ Mar-a-Lago của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump ở Florida, thay vì trong Phủ Tổng thống tại thủ đô Hoa Kỳ, dư luận chú ý đến mâu thuẫn giữa hai nền kinh tế có sản lượng đứng đầu thế giới. Từ khi nhậm chức Tổng thống, ông Trump đã tiếp xúc với nhiều nguyên thủ quốc gia như Nhật, Anh, Đức nhưng lần này thì cuộc gặp gỡ lại có tầm quan trọng đặc biệt vì mâu thuẫn giữa hai nước cũng ảnh hưởng đến các quốc gia khác. Riêng về lĩnh vực kinh tế, thưa ông, người ta nên chú trọng đến những gì ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Thế giới chú ý đến ba hồ sơ nhạy cảm giữa hai cường quốc ở hai bờ Thái Bình Dương. Thứ nhất là hành động khiêu khích của Bắc Hàn tại khu vực Đông Bắc Á mà Bắc Kinh không ngăn được nên Tổng thống Mỹ cho rằng nếu Trung Quốc không can gián nổi chế độ Bắc Hàn thì Hoa Kỳ phải giải quyết lấy và đấy là vấn đề mà Bắc Kinh quan ngại. Thứ hai, việc Bắc Kinh quân sự hóa vùng biển Đông Nam Á gây lo sợ cho các nước trong khu vực nên Mỹ phải có thái độ và đã lấy những biện pháp cương quyết hơn. Thứ ba, Hoa Kỳ cho rằng mình gặp bất lợi từ chính sách kinh tế của Trung Quốc nên đòi điều chỉnh.

Từ khi tranh cử cho tới gần đây, ông Trump đã nêu vấn đề, vì thế lần này người ta xem lãnh đạo hai nước có thể giải quyết theo hướng nào. Riêng tôi lại chú ý đến sự kiện khác là hai vị nguyên thủ không chỉ nói chuyện với nhau mà có lẽ còn muốn chứng tỏ điều gì đó cho quần chúng của họ.

Về phần Hoa Kỳ, nhiều công trình khảo cứu cho thấy từ khi Mỹ mở cửa cho Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới WTO vào năm 2000, nhiều triệu công nhân Mỹ bị mất việc do quan hệ mậu dịch bất lợi với nước Tầu. Đa số nạn nhân thuộc khu vực chế biến tại các tiểu bang Trung Tây và Đông Nam của nước Mỹ và lớp người bị thiệt hại nhất là dân Mỹ trắng có trình độ học vấn thấp, lớn tuổi và nghèo hơn cả nếu so với các thành phần dân số kia. Chính là lớp người này đã ào ạt bỏ phiếu cho ông Trump nên khi nhậm chức, ông muốn chứng tỏ là không quên lời hứa là tạo ra việc làm và chấm dứt lối giao dịch bất lợi và bất công với Bắc Kinh. Phần mình, ông Tập Cận Bình đã củng cố được quyền lực cá nhân nhưng vẫn cần ổn định nội bộ khi Đảng Cộng sản sẽ có Đại hội khóa 19 vào cuối tháng 10 này nên ông ta cũng muốn tránh một trận chiến kinh tế với thị trường xuất khẩu số một của Tầu là nước Mỹ.

Nguyên Lam : Ông vừa nhắc tới bối cảnh chính trị của hội nghị kỳ này. Thuần về kinh tế thì ông cho rằng lãnh đạo hai nước có thể làm gì ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Chúng ta không ở vào vị trí khả dĩ suy luận ra việc đối thoại hay đối đầu giữa hai vị nguyên thủ Mỹ-Hoa, chính vì vậy mà lại cần nhìn vào thực lực kinh tế đôi bên thì may ra có thể thấy được các yếu tố gọi là tối đa hay tối thiểu của hai nước khi nói chuyện.

Về phía Trung Quốc, Bắc Kinh theo chiến lược phát triển là lấy đầu tư rồi xuất khẩu làm lực tăng trưởng. Chiến lược ấy đạt thành quả ngoạn mục trong ba chục năm rồi đi hết sự vận hành từ năm 2008 khi thị trường nhập khẩu toàn cầu đều sa sút. Bắc Kinh bơm tiền kích thích kinh tế mà chất lên một núi nợ và một khối thương phẩm ế ẩm và cố chuyển hướng từ năm 2013. Đã từng chiếm tới 35% Tổng sản lượng, xuất khẩu của Trung Quốc giảm dần, nay chỉ còn trên 22%, dù sao vẫn là quá cao trong khi tiêu thụ nội địa chưa đủ mạnh để làm đầu máy cho đà tăng trưởng.

Kết quả là ngày nay, kinh tế Trung Quốc hết tăng như xưa mà vẫn quá lệ thuộc vào xuất khẩu, dù chưa lệ thuộc nặng như kinh tế Đức, Nam Hàn hay Liên bang Nga thì cũng bị rủi ro lớn nếu gặp khó khăn với Hoa Kỳ là nơi tiếp nhận đến 20% tổng số xuất khẩu. Bài toán chính trị của Chủ tịch Tập Cận Bình là thỏa hiệp mà không tỏ vẻ yếu đuối trước những đòi hỏi của Hoa Kỳ trong khi nội tình Trung Quốc cũng bắt đầu có bất ổn.

Bài toán kinh tế

Ngân hàng Trung Quốc (BOC) ở thành phố Đại Liên, tỉnh Liêu Ninh, ngày 25 tháng 11 năm 2016. AFP photo

Nguyên Lam : Thưa ông, đó là về phía Trung Quốc, về phía Hoa Kỳ, bài toán của Tổng thống Donald Trump là gì ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Trước hết, ta không quên rằng mâu thuẫn mậu dịch giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã có từ thời Chính quyền của Tổng thống George W. Bush và Barack Obama và chỉ lên tới cao độ với lập luận gay gắt của Chính quyền Donald Trump. Bây giờ, nói về thực lực để tính ra giải pháp tối đa hay tối thiểu trong cách đối đầu với Trung Quốc thì Nội các và Ban tham mưu của Chính quyền Trump cũng biết hơn 20% tổng số nhập khẩu của Mỹ là đến từ Trung Quốc và đem lại lợi ích cho doanh nghiệp lẫn giới tiêu thụ Mỹ ham hàng rẻ của Tầu. Nói về tương quan lực lượng kinh tế của đôi bên thì Tầu cần bán hàng cho Mỹ mà Hoa Kỳ cũng cần nhập khẩu loại hàng rẻ của Tầu. Nếu chiến tranh mậu dịch bùng nổ thì đôi bên đều thiệt, nhưng kinh tế Trung Quốc bị bất lợi nặng hơn và lâu hồi phục hơn trong khi kinh tế Hoa Kỳ có tiềm lực phục hồi cao hơn vì còn dư công xuất để trám vào các mặt hàng mua của Tầu.

Tuy nhiên ta nên trở về bài toán chính trị của Tổng thống Trump. Thứ nhất, dù kinh tế Hoa Kỳ có dư công xuất thì cũng mất thời gian sản xuất mà thời gian là điều Tổng thống Mỹ ít có trước quá nhiều áp lực từ nhiều nơi trong viễn ảnh bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm tới. Thứ hai, nếu áp đặt thuế nhập nội trên hàng hóa từ Trung Quốc, dù chẳng tới 35 hay 45% như ông Trump đã hăm dọa khi tranh cử, thì hậu quả vẫn là làm hàng lên giá, gây thiệt hai trước tiên cho giới tiêu thụ bình dân và thành phần nghèo, vốn là cử tri đã ủng hộ ông khi bầu cử. Thứ ba, nếu mâu thuẫn ngoại thương bùng nổ với Trung Quốc thì nhiều nền kinh tế khác, như Việt Nam, cũng có thể thay Trung Quốc với loại hàng rẻ cho đại chúng như áo quần giày dép. Và nạn nhập siêu quá lớn của kinh tế Hoa Kỳ vẫn chưa kết thúc. Vì những lý do rắc rối này, tôi thiển nghĩ rằng ông Trump phải gay gắt đả kích các biện pháp thương mại bất chính của Bắc Kinh để chứng tỏ ý chí chứ thâm tâm cũng chẳng muốn gây ra chiến tranh mậu dịch.

Nguyên Lam : Có lẽ quý khán thính giả của chúng ta đã hiểu ra vì sao mà chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa nói đến những tính toán tối đa và tối thiểu của đôi bên khi đi vào vòng đàm phán tuần này. Nhưng thưa ông, nhiều người vẫn cứ nói Trung Quốc là chủ nợ của Hoa Kỳ, nếu mâu thuẫn bùng nổ thì dù không có một cuộc chiến mậu dịch, liệu Bắc Kinh có thể dùng khối nợ đó để gây sức ép với Hoa Kỳ hay không ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Tôi cho rằng đây là một hiểu lầm rồ dại của Bắc Kinh mà báo chí Mỹ lại chẳng làm cho sáng tỏ. Quả thật, năm 2011, một giới chức cao cấp của Trung Quốc đã hăm rằng họ nên dùng võ khí tài chính là số Công khố phiếu Mỹ nằm trong tay Bắc Kinh như một bài học khi Hoa Kỳ chuẩn bị bán võ khí cho Đài Loan. Vì vậy, lần này, nhiều người cũng lo ngại việc Bắc Kinh sẽ bán tháo Công khố phiếu Mỹ và gây bất ổn tài chính cho Hoa Kỳ. Sự thật ở đây là Bắc Kinh chẳng có loại võ khí ấy, cùng lắm thì chỉ là đạn giấy !

Thứ nhất, từ năm ngoái, Bắc Kinh hết là chủ nợ số một của nước Mỹ và nhường vị trí đó cho Nhật Bản mà ít ai nói tới. Thứ hai, Bắc Kinh từng bán Công khố phiếu Hoa Kỳ mà chẳng làm thị trường tài chính nhúc nhích, như diễn đàn của chúng ta đề cập từ năm ngoái. Vấn đề then chốt là khi Trung Quốc đạt nhập siêu với Hoa Kỳ mà thu về đô la Mỹ, họ có thể làm gì, tại sao không đầu tư vào việc khác mà lại cho Mỹ vay bằng cách mua Công khố phiếu Mỹ ? Sở dĩ như vậy vì ba lẽ. Nếu đạt xuất siêu 500 tỷ với Mỹ mà dùng lượng tiền đó bên trong thì sẽ làm tăng giá hàng xuất khẩu khi vẫn họ cần bán hàng với giá thật rẻ. Nếu đưa tiền vào Mỹ thì giúp cho lãi suất tại Mỹ giảm và càng kích thích tiêu thụ, có lợi cho việc xuất khẩu của Bắc Kinh. Cái lẽ thứ ba là thị trường trái phiếu Hoa Kỳ quá sâu rộng, lại có mức an toàn cao nên vẫn là nơi gửi tiền có lợi nhất. Bắc Kinh cho Mỹ vay tiền không để giúp Hoa Kỳ mà vì lợi ích của họ. Và đấy là một nhược điểm chứ không là ưu điểm của kinh tế Trung Quốc.

Chuyện giảm giá đồng Nhân dân tệ

Một nhà đầu tư chứng khoán Trung Quốc xem tỷ giá Shanghai Composite trên điện thoại hôm 5 tháng 4 năm 2017. AFP photo

Nguyên Lam : Nhân chuyện đó, hình như Chính quyền Donald Trump thường công kích Bắc Kinh là lũng đoạn ngoại hối khi ấn định tỷ giá đồng Nhân Dân Tệ quá thấp để bán hàng cho rẻ. Ông giải thích thế nào về chuyện ấy ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Thật ra, Bắc Kinh đang nằm giữa vòng luẩn quẩn vì phân vân trước hai ngả. Một là giữ cho đồng Nguyên của họ không tăng giá quá mạnh gây bất lợi cho xuất khẩu vì làm hàng bán ra đắt hơn. Ngược lại, họ không thể định giá đồng bạc quá thấp vì đẩy thêm nạn tẩu tán tài sản. Trong khi Chính quyền Trump làm như không biết nỗi khổ tâm của Bắc Kinh nên lâu lâu đả kích họ tội lũng đoạn ngoại hối, là phá giá đồng bạc để chiếm lợi thế xuất khẩu. Chuyện này thì chỉ như lối đôi co nói thách khi vào đàm phán mà thôi.

Hoa Kỳ là siêu cường kinh tế số một với sản lượng là 19 ngàn tỉ Mỹ kim một năm, bằng 25% của toàn cầu. Nhìn cách khác, tài sản của tư nhân Mỹ còn cao hơn thế, đã quá 90 ngàn tỷ đô la, bằng 34% của toàn cầu so với có 9% của nền kinh tế Trung Quốc và giàu hơn khối Âu Châu có 500 triệu dân so với 300 triệu dân Mỹ. Trên thị trường tài chính, kết giá thị trường của tổng số cổ phiếu Mỹ, theo chỉ số Wilshire 5000 vào cuối Tháng Ba, lên tới gần 25.000 tỷ đô la. Đấy là thế mạnh của nước Mỹ. Nhưng ta cũng không quên Hoa Kỳ đang có khối nợ trị giá tới gần 20 ngàn tỷ và nhiều bài toán nan giải bên trong nên Chính quyền cần tìm thắng lợi có khi là biểu kiến với Bắc Kinh để tranh thủ dư luận hầu giải quyết các bài toán này trong mấy năm tới.

Nguyên Lam : Thưa ông, như vậy, chúng ta có thể kết luận những gì về thượng đỉnh sắp tới giữa lãnh đạo Hoa Kỳ và Trung Quốc ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Chúng ta không thể biết trước mọi chuyện nhưng nếu đi từ hoàn cảnh căn bản của hai quốc gia về chính trị lẫn kinh tế thì ta có thể dự đoán là đôi bên sẽ rất ồn ào trong năm nay nhưng đều muốn tránh một trận đối đầu về kinh tế cho tới khi lãnh đạo của cả hai đều củng cố được thế chính trị ở bên trong. Nhìn vào viễn ảnh xa thì lãnh đạo một xứ độc tài như Trung Quốc rất ít nói về ý thức hệ hay tư tưởng trong khi dư luận Mỹ lại cứ lo ngại và đả kích chủ trương quốc gia dân tộc của ông Trump. Bắc Kinh hiểu rõ sự tình nên như một con buôn, Chủ tịch Tập Cận Bình có thể nhượng bộ để cho ông Trump đạt một số thắng lợi kinh tế hầu tránh phản ứng dữ dội hơn của Hoa Kỳ tại khu vực Đông Á, là nơi Trung Quốc chưa có đủ thực lực quân sự mà Hoa Kỳ lại vẫn có nhiều đồng minh hơn.

Nguyên Lam : Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam xin cảm tạ ông về cuộc phỏng vấn kỳ này.

Nguyên Lam thực hiện

Nguồn : RFA, 05/04/2017

Chiến tranh kinh tế : Bắc Kinh sửa soạn vũ khí đối phó với Trump

Báo Pháp Les Echos hôm nay dành tựa trang nhất cho hồ sơ quan hệ kinh tế Trung Quốc – Hoa Kỳ : "Bắc Kinh sửa soạn vũ khí đối phó với Trump". Nửa năm trước kỳ Đại hội chuyển giao quyền lực, trong bối cảnh "tăng trưởng chựng lại, nợ công tăng vọt, căng thẳng với tân chính quyền Trump", chủ tịch Trung Quốc quyết định "bổ nhiệm người thân cận vào nhiều vị trí chủ chốt" của nền kinh tế.

Ảnh ông Donald Trump trên một sạp báo tại Bắc Kinh, ngày 12/12/2016. Trang bìa tạp chí mang hàng tựa "Doanh nhân Trump sẽ thay đổi thế giới như thế nào ?" - Ảnh : GREG BAKER / AFP

Việc bổ nhiệm nói trên vừa nhằm chuẩn bị cho cuộc chiến kinh tế với Mỹ trong những tháng trước mắt, vừa là một bước trung gian cho cuộc chiến quyền lực trong nội bộ đảng Cộng Sản Trung Quốc, có ý nghĩa quyết định đối với tương lai của lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, trước thềm Đại hội 19.

Theo chuyên gia về Trung Quốc Jean-Pierre Cabestan, trưởng khoa chính trị học, Đại học Báp-tít Hồng Kông, với các bổ nhiệm mới này, ông Tập Cận Bình muốn "củng cố quyền kiểm soát đối với toàn bộ những đòn bẩy của chính sách kinh tế quốc gia… Tăng trưởng giảm tốc và Trump trở thành tổng thống đòi hỏi một sự kiểm soát tập trung hóa cao độ".

Quốc Hội Trung Quốc khai mạc cuối tuần này sẽ phải chấp nhận một tỉ lệ tăng trưởng ở mức 6,5%, thấp hơn năm ngoái và thấp nhất kể từ 26 năm qua. Về mặt tài chính, vấn đề nợ công gia tăng với tốc độ phi mã, đặc biệt là nợ của các cấp chính quyền địa phương, là hết sức nan giải với Bắc Kinh, nhiều định chế quốc tế, như IMF, đang thúc đẩy Trung Quốc phải "hành động kiên quyết".

Les Echos đặc biệt chú ý đến ba nhân vật mới được bổ nhiệm. Ông Hà Lập Phong (He Lifeng), 72 tuổi, lãnh đạo Ủy ban Cải cách và phát triển nhà nước (NDRC), là người từng làm việc cùng Tập Cận Bình trong những năm 1980, khi ông Tập còn là phó thị trưởng thành phố Hạ Môn (Xiamen). Ủy ban Cải cách và phát triển nhà nước phụ trách các chính sách lớn, như kế hoạch kinh tế năm năm, hay chủ trương "con đường tơ lụa" - một dự án trung tâm trong chiến lược kinh tế và ngoại giao toàn cầu của ông Tập Cận Bình. Tiếng nói của ủy ban này rất quan trọng trong bối cảnh "tính bền vững của mô hình tăng trưởng Trung Quốc" hiện đang bị thách thức.

Tập Cận Bình cũng bổ nhiệm một chiến hữu khác vào cương vị bộ trưởng Thương mại. Ông Chung Sơn (Zhong Shan), 61 tuổi, từng là người cộng sự lâu năm khi ông Tập còn là bí thư tỉnh Chiết Giang trong những năm 2000. Tân bộ trưởng Thương mại sẽ phải thương lượng gay go với Hoa Kỳ và Liên Hiệp Châu Âu, trong bối cảnh "chủ nghĩa bảo hộ và dân túy dâng lên tại phương Tây" và "thương mại toàn cầu có chiều hướng chững lại".

Nhân vật quan trọng thứ ba được Les Echos chú ý là Quách Thụ Thanh (Guo Shuqing), lãnh đạo Uỷ ban Giám sát và quản lý ngân hàng Trung Quốc (CBRC), 60 tuổi, người rất có khả năng sẽ trở thành thống đốc Ngân hàng trung ương Trung Quốc. Ông Quách Thụ Thanh, từng "nổi tiếng là một nhà cải cách kiên cường trong lĩnh vực điều chỉnh các thị trường hối đoái", sẽ phải đối mặt với một lĩnh vực, được coi là hết sức khó cải cách, nơi mà "mức nợ xấu của các ngân hàng rất cao" và "hệ thống tín dụng ngầm" hoành hành.

Nhìn chung trong lĩnh vực kinh tế, theo chuyên gia kinh tế Eric Florence, giám đốc Trung tâm nghiên cứu Pháp về Trung Quốc đương đại (CEFCC) tại Hồng Kông, Tập Cận Bình "đã thiết lập nhiều nhóm làm việc quy mô nhỏ, do ông trực tiếp chủ trì, để có khả năng tác động trực tiếp đến các quyết định".

Bắc Kinh "im lặng" trước các cú đá của Trump

Cũng trong hồ sơ quan hệ Trung – Mỹ, Les Echos, có bài "Đối mặt với các cú đá của Trump, Bắc Kinh im lặng". Theo nhiều chuyên gia về Trung Quốc, để hiểu chiến lược hành động giới chính trị Trung Quốc, cần đọc cuốn "Binh pháp" (hay "Nghệ thuật chiến tranh") của Tôn Tử, tác giả thời cổ đại Trung Quốc, rất đề cao "thời điểm hành động phù hợp". Bắc Kinh sẽ "để cho tân tổng thống Mỹ thể hiện hết sự hỗn loạn, rồi mới ra tay".

Một loạt ví dụ cho thấy điều này : Những lời lẽ đao to búa lớn như tuyên bố xem xét thay đổi chính sách với Đài Loan, sẵn sàng ngăn chặn Trung Quốc tiếp cận với đảo nhân tạo ở Trường Sa, hay lên án chính sách hạ giá đồng nhân dân tệ để thúc đẩy xuất khẩu đã chỉ nhận được những phản ứng vừa phải, thậm chí là "sự im lặng của Bắc Kinh".

Les Echos phê phán các quyết định của tổng thống Mỹ, đặc biệt trong việc chấm dứt hiệp định thương mại TPP với các nước Châu Á – Thái Bình Dương, hành động chẳng khác nào "tự lấy súng bắn vào chân mình", trong bối cảnh Trung Quốc đang mưu toan áp đặt quyền thống trị.

Tân cố vấn an ninh Mỹ chuẩn bị chiến tranh với Nga

Vẫn về Hoa Kỳ, Le Figaro có chùm bài về tân cố vấn an ninh quốc gia của tổng thống Mỹ, tướng McMaster, người được ví với vị tướng huyền thoại "Patton", tư lệnh lực lượng Mỹ chống quân đội phát xít Đức tại Châu Âu trong Thế Chiến Hai. Tướng ba sao Herbet Raymond McMaster, 54 tuổi, từng nổi danh trong hai cuộc chiến tại Iraq và Afghanistan, một người được cấp trên trực tiếp là David Petraeus từng là tư lệnh quân đội Mỹ tại hai chiến trường này, đánh giá là "một chỉ huy xuất sắc, một người lính thực thụ và một anh hùng trong chiến đấu".

Trên thực tế, theo Le Figaro, tân cố vấn an ninh quốc gia của tổng thống Mỹ vốn là người thường đưa đưa ra những sáng kiến trên thực địa, trái ngược với các cấp chỉ huy, đặc biệt nổi tiếng là trận chiến thiết giáp "73 easting", chống chế độ Hussein tại Iraq, đã đi vào lịch sử quân sự Mỹ. Cũng tại Iraq, vào năm 2005, tướng McMaster đã "bình định một cuộc nổi dậy", nhờ dựa vào dân chúng địa phương, khi buộc các binh sĩ phải học tiếng địa phương, phong tục tập quán địa phương…

Theo Le Figaro, tại Nhà Trắng, tướng McMaster sẽ phải học cách làm việc với các trung tâm quyền lực khác trong chính quyền Trump, có vị thế hơn, đặc biệt là cố vấn chiến lược của tổng thống Steven Bannon. Theo một chuyên gia quân sự, "các đồng minh tự nhiên" của viên cố vấn an ninh quốc gia này sẽ là bộ trưởng Quốc phòng Mattis, bộ trưởng Nội Vụ Kelly và ngoại trưởng Tillerson.

Về quan hệ Mỹ - Nga, theo Le Figaro, quan điểm của tướng McMaster cho đến nay là chuẩn bị cho "các cuộc chiến tương lai" quy mô lớn, mà nguy cơ bùng nổ là cao nhất kể từ 70 năm nay, trong đó, "đối thủ hàng đầu sẽ là Nga". Theo tướng McMaster, nguy cơ chiến tranh với Nga là cao hơn với tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo, với Iran, lực lượng nổi dậy Taliban ở Afghanistan và Pakistan và hay Bắc Triều Tiên sở hữu vũ khí hạt nhân.

Theo Le Monde, quan điểm của tướng McMaster là không thuận theo chủ trương liên minh với Nga, như tổng thống Donald Trump từng có xu hướng nghĩ đến.

Nga : Phim "Một con người quá tự do"

Về tình hình chính trị Nga, Le Figaro giới thiệu bộ phim tài liệu về nhà đối lập nổi tiếng Boris Nemtsov, bị ám sát cách nay đúng hai năm, ngay sát điện Kremlin.

Chủ nhật vừa qua, tại nhiều thành phố lớn khắp nước Nga đã diễn ra nhiều cuộc tuần hành, với hàng nghìn người tham gia, để tưởng nhớ nhà đối lập, nguyên phó thủ tướng dưới thời Yeltsin, nhiều cuộc biểu trong số đó đã không được chính quyền cho phép, nhưng được nhắm mắt làm ngơ. Cũng trong dịp này, bộ phim tài liệu về cuộc đời nhà đối lập mang tựa đề "Một con người quá tự do" đã được trình chiếu.

Nữ đạo diễn Vera Krichevskaya, đồng tác giảm bộ phim, nhận xét : "Như điều thường xảy ra ở nước Nga, người ta chỉ nhận ra người anh hùng sau khi họ đã chết".

Boris Nemtvos từng được coi là người thừa kế của Yeltsin, nhưng ông đã thất bại trong cuộc chiến chống lại các tập đoàn lợi ích chi phối chính quyền Nga. Từ chỗ là một phó thủ tướng, ông đã trở thành nhà đối lập, tham gia vào các cuộc biểu tình đơn độc trên đường phố, và thậm chí đã phải vào tù. Vụ sát hại Boris Nemtsov là "hồi chuông báo tử cho một thế hệ các nhà tranh đấu". Vào thời điểm ông qua đời, theo một thăm dò dư luận, có đến 40% người Nga thơ ơ với cái chết của ông. Theo một nhà luật học, thì vụ sát hại Boris Nemtsov đã khiến nhiều người sợ hãi và hậu quả của tình trạng này sẽ có thể còn kéo dài.

Về bộ phim "Một con người quá tự do" vừa được công chiếu tại Nga, Le Figaro nhận xét, "trái ngược với nhiều lo ngại, phim đã được công chiếu, mà không gặp sự cố". Có một trường hợp phim bị đưa ra khỏi chương trình, nhưng được giải thích không phải là do áp lực của điện Kremlin.

Pháp : Điều tra tiếp hay tạm ngưng, thế khó của thẩm phán

Trở lại với nước Pháp, Libération chú ý đến cuộc tranh luận về việc : Tư pháp có nên tiếp tục phận sự của mình trong các điều tra nhắm vào hai ứng cử viên tổng thống hàng đầu trong thời gian tranh cử hay không ? Tờ báo thiên tả nhận xét : Việc cùng một lúc, có hai ứng cử viên – là Marine Le Pen và François Fillon - đứng trước nguy cơ bị khởi tố là "một điều chưa từng có" trong lịch sử chính trị Pháp, đặt các thẩm phán vào một vị trí khó khăn.

Các thẩm phán đang đứng trước tình thế tiến thoái lưỡng nan. Tiếp tục các điều tra, với nguy cơ hành động này gây ảnh hưởng đến cuộc bầu cử, hay tôn trọng thỏa thuận ngầm về việc ngưng điều tra mỗi lần diễn ra tranh cử, nhưng điều này sẽ củng cố một cảm nhận về việc những người có thế lực đứng trên luật pháp, không bị trừng phạt, cho dù có phạm pháp.

Libération lên án hai ứng cử viên. Bà Marine Le Pen có thái độ hai mặt, "một mặt ủng hộ cảnh sát và quyền lực của nhà nước, nhưng mặt khác, không tuân thủ lệnh triệu tập của các thẩm phán" trong nghi án tham nhũng đang được điều tra dính đến đảng của bà. Và về phần mình, ứng cử viên Fillon "kêu gọi dùng thể thức phổ thông đầu phiếu để rửa sạch danh dự bị hoen ố, hơn là cung cấp các bằng chứng cho thấy mình vô tội".

Chung kết Le Pen – Macron ?

Cũng về bầu cử Pháp, tờ báo thiên hữu Le Figaro quan tâm trước hết đến "tình trạng báo động của cánh hữu", sau kết quả một thăm dò dư luận mới, cho thấy ứng cử viên đối lập cánh hữu François Fillon bị mất hai điểm, chỉ còn 20% người ủng hộ, tụt xa đằng sau ứng viên độc lập Emmanuel Macron, 25%, và Marine Le Pen 27%.

Le Figaro đặt câu hỏi : "Phải chăng sẽ là trận chung kết Le Pen – Macron ?". Nếu điều này xảy ra thì "lần đầu tiên trong lịch sử, không có ứng viên cánh hữu cộng hòa hay đảng Xã Hội nào lọt được vào vòng hai".

Nhạc kịch "Ulysse trở về"

Báo La Croix giới thiệu vở nhạc kịch "Ulysse trở về", được công diễn tại Paris, bắt đầu từ ngày mai, tại nhà hát Théâtre des Champs-Élysées. Vở diễn được Claudio Monteverdi sáng tác tại thành Venise, nước Ý, cách nay gần 5 thế kỷ.

Đạo diễn vở nhạc kịch, bà Mariame Clément, người Pháp gốc Iran, cho biết bà rất vui sướng khi hai hình tượng huyền thoại cổ đại Ulysse và người vợ Penelope đã được hóa thân bởi hai giọng ca "xuất chúng" của nền nhạc kịch đương đại Pháp, nghệ sĩ Rolando Vilazon với giọng nam cao và Magdalena Kozena với giọng nữ trung ấm áp.

Nữ nhạc trưởng Emmanuelle Hain tâm sự, sáng tác của Monteverdi sẽ chuyển đến công chúng "những xúc cảm nguyên vẹn" về cuộc hành trình huyền thoại hàng nghìn năm về trước, khi người anh hùng Ulysse gặp lại người vợ thân yêu sau 20 năm đằng đẵng, với hết khổ nạn này đến khổ nạn khác. "Mọi thứ đã đổi thay, nhưng không gì thay đổi !".

Trọng Thành

Trump có thực sự đe dọa Trung Quốc ?

Tân tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump cầm quyền vừa đúng một tháng. Trên báo Pháp, có nhiều sơ kết. Trước hết, xin giới thiệu bài phân tích của Le Figaro "Trump có thực sự là một mối đe dọa với Trung Quốc ?". Bài viết nhấn mạnh sự tương phản giữa một bên là các đe dọa của Donald Trump nhắm vào Trung Quốc, khiến nhiều chuyên gia dự đoán một cuộc "chiến tranh kinh tế" và "các tranh chấp lãnh thổ gia tăng", nhưng mặt khác, đe dọa từ nước Mỹ rất có thể được Tập Cận Bình sử dụng để củng cố quyền thống trị trong nước.

Trump và Trung Quốc - Ảnh : Getty_image

Thông tín viên của Le Figaro tại Bắc Kinh, Cyrille Pluyette, trước hết ghi nhận, tổng thống Mỹ đã phải chấp nhận một bàn thua trước hoàng đế đỏ Tập Cận Bình, khi thừa nhận trở lại chính sách một nước Trung Hoa, vốn là nền tảng quan hệ ngoại giao giữa Washington và Bắc Kinh từ 1979, điều mà ông Trump từng để lộ khả năng sẽ xem xét lại. Tuy nhiên, quan hệ giữa hai cường quốc đứng đầu thế giới vẫn còn rất căng thẳng.

Le Figaro lần lượt điểm hai lĩnh vực chính. Trước hết về kinh tế, câu hỏi đặt ra là Bắc Kinh sẽ phản ứng ra sao trước các áp lực của Mỹ ? Trước đe dọa của Washington tăng thuế đến 45% các mặt hàng nhập khẩu, để chống lại việc Trung Quốc kìm giá đồng yuan, Bắc Kinh có thể trả đũa bằng cách trừng phạt các tập đoàn lớn của Mỹ gắn bó với thị trường Trung Quốc, như hãng xe hơi General Motors. Tuy nhiên, nếu trả đũa Mỹ, kinh tế Trung Quốc cũng phải gánh chịu thiệt hại nặng, vì hàng sang Mỹ chiếm tới 1/5 hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc, và tăng trưởng trong lĩnh vực này đang chững lại.

Trung Quốc lo ngại chính sách khuyến khích đầu tư, cùng chính sách tiền tệ mới của Ngân Hàng Trung Ương Mỹ sẽ thúc đẩy giới nhà giàu Trung Quốc tuồn vốn ra ngoài. Làn sóng rút vốn, lên đến 725 tỉ đô la năm 2016, nếu tiếp diễn sẽ gây áp lực buộc đồng nhân dân tệ phải xuống giá, với hệ quả là hàng nhập khẩu đắt đỏ hơn, và điều này càng thúc đẩy việc đưa vốn ra ngoài Trung Quốc. Nhìn chung, Bắc Kinh chắc chắn sẽ có nhân nhượng về chính sách tiền tệ, để tìm cách tránh một cuộc chiến thương mại, sẽ khiến cả hai bên cùng suy yếu.

Về vấn đề Biển Đông, theo Le Figaro, cho dù Washington đã xuống thang trong chuyện Đài Loan, Bắc Kinh vẫn rất lo ngại những quan hệ "không chính thức" của ông Trump với Đài Bắc, hiện đang dưới quyền của một tổng thống có xu hướng ủng hộ độc lập. Tuy nhiên, điều đáng chú ý nhất tại khu vực này là chính sách hết sức khó đoán định của ê kíp tân tổng thống Mỹ đối với các thực thể địa lý mà Trung Quốc đang kiểm soát ở quần đảo Trường Sa. Theo chuyên gia Valérie Niquet, được Le Figaro dẫn lại, chính quyền Bắc Kinh rất căng thẳng, vì nếu xảy ra chiến tranh với Mỹ, quân đội Trung Quốc "không có khả năng giành chiến thắng". Trung Quốc hiện nay đang giữ một "thái độ chờ đợi" và "liên tục có các biểu hiện phô trương sức mạnh, nhằm thuyết phục Hoa Kỳ bỏ ý định lao vào một xung đột".

Tuy nhiên, ngoài hai vấn đề cạnh tranh kinh tế và căng thẳng Biển Đông, điều chủ yếu mà Le Figaro chú ý là tác động của chính sách mới của chính quyền Trump đến chính trị nội bộ của Trung Quốc. Nhà nghiên cứu Pháp Juliette Genevaz rút ra một nghịch lý là : "các đe dọa của Mỹ "có thể giúp lãnh đạo số một của Trung Quốc tập trung quyền lực vào tay mình, hơn là làm ông ta suy yếu". Đối kháng từ Hoa Kỳ càng giúp cho Tập Cận Bình khẳng định lập trường dân tộc chủ nghĩa, vốn đã được quảng bá rất mạnh. Nhà chính trị học Willy Lam, người Hồng Kông, cảnh báo trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc giảm tốc, tinh thần yêu nước cuồng nhiệt đang trở thành "trụ cột duy nhất" làm nên tính chính đáng của đảng cộng sản trong mắt người dân.

Le Figaro nhấn mạnh thêm, chính "quan điểm hiếu chiến và chủ nghĩa biệt lập Mỹ của Donald Trump sẽ có thể giúp cho Tập Cận Bình khẳng định như một nhà lãnh đạo có trách nhiệm của thế giới"… "Lấp vào chỗ trống mà Hoa Kỳ để lại, chủ tịch Trung Quốc tỏ ra, đặc biệt đối với Châu Âu, là một đối tác tin cậy, và thậm chí có tiếng nói trọng lượng hơn trong việc lãnh đạo thế giới". Cho đến nay, Le Figaro đánh giá "Tập Cận Bình đã thành công trong việc đối phó với đối thủ Mỹ bất thường, vấn đề là xem tiếp hồi hai diễn biến ra sao…".

Tập Cận Bình chống tham nhũng theo kiểu gãi ngoài da

Vẫn liên quan đến Trung Quốc, báo Le Monde có bài "Chương trình chống tham nhũng của Tập Cận Bình chỉ là gãi trên da", tựa phỏng vấn nhà chính trị học Minxin Pei (Bùi Mẫn Hân), giáo sư chính trị học tại Claremont McKenna College, California, tác giả cuốn "China’s Crony Capitalism" (tạm dịch là "Chủ nghĩa tư bản thông đồng", Nhà xuất bản Havard, ấn hành năm ngoái 2016). Theo tác giả, nạn tham nhũng là không thể diệt trừ tại Trung Quốc, bởi "các nguyên nhân căn bản của tệ nạn này đã bắt rễ trong hệ thống kinh tế chính trị của Trung Quốc".

Nhà chính trị Minxin Pei nhận xét : các lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc kiểm soát rất nhiều tài sản của quốc gia, điều này cho phép họ biến quyền lực chính trị thành lợi ích vật chất cho cá nhân. Và đây chính là yếu tố căn bản của hệ thống, cho dù chế độ cộng sản Trung Quốc đã tiến hành cải cách kinh tế trong 40 năm, cổ phiếu do Nhà nước kiểm soát vẫn chiếm hơn 50% GDP, với khoảng 5.000 tỉ đô la. Trong cuộc thanh trừng tham nhũng vừa qua, theo tác giả, lý do tham nhũng về kinh tế chỉ là 40%, lý do chính trị là 60%.

Dự báo về tương lai của chế độ cộng sản Trung Quốc, tác giả cho rằng chế độ tham nhũng tận xương tủy này, trước khi sụp đổ, sẽ phải trải qua một giai đoạn suy yếu kéo dài vài thập niên. Tác giả so Trung Quốc hiện nay với Liên Xô, trước khi rơi vào sụp đổ, đã có một thời kỳ suy thoái kéo dài ít nhất 20 năm.

Tham vọng toàn cầu của Trung Quốc và tấm bản đồ đảo ngược

Nhật báo Pháp giới thiệu với độc giả quan điểm quân sự mới của Trung Quốc, thông qua một tấm bản đồ của Viện Hàm Lâm Khoa Học Trung Quốc, cho thấy một cách nhìn hoàn toàn mới và tham vọng toàn cầu của Bắc Kinh (Bài "Trung Quốc, cái rốn của thế giới").

Trong bản đồ này, không phải Thái Bình Dương nằm giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, mà là Bắc Cực. Tác giả của tấm bản đồ, ông Hao Xiaoguang (Hác Hiểu Quang), ca ngợi trên truyền hình đây là "một cuộc cách mạng trong nhận thức", "bẻ gẫy hoàn toàn quan điểm về thế giới mà phương Tây áp đặt từ hàng trăm năm". Bản đồ đã được Cơ quan Quản lý Bắc và Nam Cực của Trung Quốc sử dụng chính thức trong các cuộc thám hiểm, và điều mà ông Hao Xiaoguang rất tự hào là Quân Đội Trung Quốc cũng đã sử dụng bản đồ này.

Theo truyền thông Trung Quốc, điều này giúp cho việc cải thiện hệ thống định vị vệ tinh Beidou (Bắc Đẩu) của Trung Quốc. Người ta có thể thấy "con đường từ Trung Quốc đến New York qua Bắc Cực gần hơn là qua Thái Bình Dương, bằng máy bay, và trong trường hợp xung đột, thì bằng tên lửa…".

Trump tìm cách kiểm soát tình hình sau một tháng hỗn loạn

Về một tháng cầm quyền đầu tiên của tổng thống Mỹ, báo Les Echos có bài : "Donald Trump cố kiểm soát tình hình sau một tháng hỗn loạn". Cho đến nay, không hứa hẹn cải cách nào của tổng thống – sẽ tiến hành trong một trăm ngày cầm quyền đầu tiên – đã được thực hiện trong tháng vừa qua. Nhà Trắng cũng đứng trước nhiều thất bại cay đắng về nhân sự, đặc biệt với sự ra đi của cố vấn an ninh quốc gia của tổng thống. Chính quyền Donald Trump hy vọng lấy lại uy tín với một sắc lệnh mới về nhập cư, mà bộ trưởng An ninh nội địa John Kelly bảo đảm là sẽ "hợp lý" hơn, cụ thể là những người có thẻ xanh, tức thẻ định cư dài hạn, sẽ không bị ngăn cản vào Mỹ, như sắc lệnh gây sốc trước đó, bị tư pháp đình chỉ.

Le Monde có bài "Donald Trump, vĩnh viễn là ứng cử viên" chú ý đến cuộc mít tinh ngày thứ Bảy 18/02 tại Florida, nơi tân tổng thống Mỹ tiếp xúc cử tri. Người phát ngôn của tổng thống Mỹ cho biết không phải Nhà Trắng phụ trách chuyến đi, mà là ê kíp tranh cử của nhà triệu phú. Còn trước đó, trong cuộc họp báo ngày 16/02, tân tổng thống Mỹ lại một lần nữa – lần thứ ba trong cùng một tuần – tự ca ngợi về chiến thắng bầu cử ngày 08/11/2016, giống như ông bày tỏ trong cuộc gặp thủ tướng Canada và thủ tướng Israel.

Chính quyền Trump đang gặp trở ngại lớn trong vấn đề nhân sự. Theo Le Monde, một phần quan trọng trong số 4.000 vị trí trong chính quyền hiện còn trống người. Điều này, một phần do bất đồng của phe Dân chủ trong Quốc hội, nhưng một phần cũng do tính chất a-ma-tơ của chính quyền Donald Trump, mà một biểu hiện rõ nhất là tình trạng trống đánh xuôi, kèn thổi ngược trong chính sách đối ngoại.

Trump được cử tri Cộng hòa ủng hộ mạnh

Tuy tính cách hoạt động nghiệp dư, nhưng hiếm khi có một tổng thống đảng Cộng hòa được cử tri của đảng này ủng hộ mạnh mẽ như với Donald Trump, kể cả Ronald Reagan trước đây, theo một điều tra của Pew Research Center, được Le Monde dẫn lại. Tình hình này có lẽ đã khiến cho đảng Cộng Hòa "giữ im lặng trước các thất bại của tân tổng thống".

Chiến lược gia trong bóng tối của Donald Trump

Les Echos dành trang "Điều tra" để giới thiệu cặn kẽ với độc giả về cuộc đời và tư tưởng phức tạp của nhân vật nằm trong bóng tối, được coi là có ảnh hưởng lớn nhất đến tân tổng thống Mỹ : "chiến lược gia" Stephen Bannon, sinh năm 1953, một người được coi là "xuất thân từ thành phần trung lưu da trắng, "bị bỏ rơi" và là đối tượng chiêu dụ của Donald Trump".

Ám ảnh của Stephen Bannon là "một cuộc chiến tranh thế giới thứ ba sắp xảy ra". Chiến lược gia tương lai của Donald Trump từng "vô cùng căm phẫn" khi chứng kiến cảnh người cha sạt nghiệp do cuộc khủng hoảng tài chính 2008, và nuôi hy vọng chống lại giới tinh hoa cầm quyền, bị coi là đã để mặc nước Mỹ trong suy thoái.

Liên minh Melanchon – Hamon không thành, Fillon "trụ vững"

Trở lại tình hình nội bộ Pháp, cuộc tranh cử tổng thống tiếp tục là chủ đề trang nhất của nhiều báo. "Melanchon – Hamon : thế là hết" là hàng tựa của báo Libération. Theo tờ báo thiên tả, không còn ai tin vào sự xích lại gần nhau giữa hai ứng cử viên tổng thống chính của cánh tả. Người chiến thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Xã Hội và lãnh đạo phong trào "Nước Pháp không khuất phục" đã đổ cho nhau trách nhiệm về sự chia rẽ này. Theo Libération, "thất bại này khiến trách nhiệm trên vai Benoit Hamon (người có tỉ lệ ủng hộ cao hơn ông Melanchon trong các thăm dò dư luận) - trở nên có phần nặng nề hơn".

Về phía cánh hữu, tờ báo đối lập Le Figaro nhận xét : "ứng cử viên từng được coi là hoàn toàn có thể thay thế chính quyền Hollande chỉ được 18% đến 20% cử tri dự định bỏ phiếu, đây là một con số thấp không thể tin nổi. Tuy nhiên, bất chấp các xáo động về tư pháp, chính trị và truyền thông, lực lượng cử tri trung thành vẫn kháng cự lại được…". Le Figaro tin tưởng : "với một ngưỡng thấp để có thể lọt vào vòng hai, với tỉ lệ 20%, mỗi nửa điểm kiếm được vẫn là một lý do để nuôi hy vọng, đối với ứng cử viên của đảng Những Người Cộng Hòa".

Tránh thảm họa Bangladesh : Pháp bỏ phiếu dự luật an toàn cho công nhân

Phụ trương kinh tế Les Echos chú ý đến cuộc bỏ phiếu ngày mai tại Quốc hội Pháp, về dự luật buộc các tập đoàn kinh tế (hơn 10.000 nhân công), có trụ sở tại Pháp, phải có nghĩa vụ đối với điều kiện an toàn lao động cho công nhân tại các doanh nghiệp nhánh. Dự luật do đảng cầm quyền đề xuất, được chuẩn bị từ bốn năm nay, nhằm mang lại các khuôn khổ pháp lý cần thiết nhằm tránh tái diễn một thảm họa như tại Bangladesh, hồi 2013, khiến hơn 1.000 công nhân thiệt mạng.

Nếu được thông qua, theo người chủ trì dự luật, dân biểu Xã hội Dominique Potier, đây là "lần đầu tiên" trên thế giới có một luật qui định rộng rãi về vấn đề này.

Trong khi đó, dự luật bị Medef, hiệp hội của giới chủ Pháp, phản đối. Theo nhiều chủ doanh nghiệp, luật này gây khó khăn cho các doanh nghiệp, vì một tập đoàn quốc tế, rất khó kiểm soát được thực sự hoạt động của các nhà thầu, tham gia vào dây chuyền sản xuất. Medef tin tưởng Tòa Bảo Hiến sẽ bác luật. Đảng đối lập LR hy vọng dự luật cần được sửa đổi.

Trọng Thành

Trung Quốc phản ứng việc Mỹ cảnh cáo chuyện Biển Đông (BBC, 24/01/2017)

Trung Quốc là một trong số các nước có tuyên bố chủ quyền đối với từng phần Biển Đông

Trung Quốc xác quyết 'chủ quyền không thể tranh cãi' đối với nhiều vùng ở Biển Đông sau khi chính quyền ông Trump tuyên bố sẽ chặn việc Bắc Kinh chiếm lãnh thổ trong khu vực.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói Bắc Kinh sẽ 'tiếp tục cương quyết bảo về quyền của mình trong khu vực'.

Phát ngôn viên Nhà Trắng Sean Spicer hôm thứ Hai nói rằng Hoa Kỳ sẽ 'đảm bảo rằng chúng ta sẽ bảo vệ quyền lợi của mình tại đó'.

Chính quyền của ông Barack Obama từ chối bênh các phe trong cuộc tranh chấp ở Biển Đông, nhưng hồi năm ngoái đã gửi máy bay ném bom B-52 và tàu khu trục hải quân tới khu vực.

Ngoại trưởng Hoa Kỳ khi đó là John Kerry đã lên tiếng về điều mà ông gọi là "sự gia tăng tình trạng quân sự hóa từ dạng này sang dạng khác" trong khu vực.

Một số quốc gia cùng tuyên bố chủ quyền tại Biển Đông giàu trữ lượng tài nguyên, đồng thời là nơi có tuyến giao thông đường biển quan trọng.

Tân tổng thống Hoa Kỳ đã có quan điểm cứng rắn đối với Trung Quốc, và ông Spicer nói với các phóng viên rằng "Hoa Kỳ sẽ đảm bảo rằng chúng ta bảo vệ lợi ích của mình" tại Biển Đông.

"Nếu các hòn đảo đó thật ra là vùng biển quốc tế chứ không phải là thuộc về Trung Quốc, thì chúng ta sẽ đảm bảo rằng chúng ta bảo vệ quyền lợi quốc tế, không để nước khác chiếm lấy", ông nói, nhưng không cho biết thêm chi tiết.

Truyền thông Trung Quốc nói rằng các bình luận của ông Spicer khiến Washington đang 'tuyên chiến'.

Nhưng chính phủ Trung Quốc ra phản ứng chừng mực hơn, nói rằng Hoa Kỳ "không phải là một bên trong vấn đề Biển Đông".

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Xuân Oánh nói rằng Trung Quốc "cam kết theo đuổi các đàm phán hòa bình với toàn bộ các quốc gia có liên quan" trong cuộc tranh chấp, và nói Bắc Kinh "tôn trọng các nguyên tắc tự do đi lại và bay phía trên các vùng biển quốc tế".

Tuy nhiên, bà nói : "Quan điểm của chúng tôi là rất rõ ràng. Hành động của chúng tôi là hợp pháp".

Các nước trong vùng đã có tranh chấp lãnh thổ tại Biển Đông từ hàng thế kỷ qua, nhưng căng thẳng liên tục dâng lên trong những năm gần đây.

Các nước Trung Quốc, Việt Nam, Philippines, Malaysia, Brunei và Đài Loan đều tuyên bố chủ quyền từng phần hoặc toàn bộ đối với các đảo, các vùng nước ở Biển Đông.

Trung Quốc củng cố tuyên bố của mình bằng cách bồi đắp cơi nới đảo, xây dựng các công trình trên đảo, và tuần tra trên biển, trong khi chính quyền cũ của Hoa Kỳ nói họ phản đối việc hạn chế tự do đi lại và các tuyên bố chủ quyền bất hợp pháp, cho dù của bất kỳ bên nào. Tuyên bố của Mỹ được nhiều người cho là nhắm vào Trung Quốc.

Những xích mích đã làm dấy lên quan ngại rằng khu vực này đang trở thành điểm nóng gây ra những hậu quả toàn cầu.

************************

Biển Đông : Trung Quốc có khả năng quân sự trả đũa Hoa Kỳ (RFI, 24/01/2017)

Tàu sân bay Trung Quốc Lieu Ninh (Liaoning) cùng các khu trạm đi tập trận tại khu vực gần Biển Đông, hồi tháng 12/2016 Reuters

Bắc Kinh là kẻ thù của Washington ? Nước Mỹ của Donald Trump lên giọng với Trung Quốc, ngăn cản anh khổng lồ Châu Á khống chế Biển Đông, tranh chấp chủ quyền với các nước láng giềng như Việt Nam và Philippines. Theo giới chuyên gia Tây phương, Trung Quốc tuy yếu hơn Mỹ nhưng có phương tiện đối phó. Vấn đề là nếu xảy ra xung đột trực diện, hậu quả sẽ vô cùng tai hại.

Biển Đông là khu vực nhạy cảm từ bốn thập kỷ qua. 80% diện tích vùng biển chiến lược với con đường hàng hải huyết mạch của kinh tế thế giới bị Trung Quốc xem là ao nhà. Trung quốc xây dựng, gia cố các đảo lớn nhỏ thành căn cứ quân sự, khu du lịch để khẳng định chủ quyền. Nếu tổng thống Barack Obama trước đây lên án Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông thì với Donald Trump, Hoa Kỳ tiến thêm một bước. Không kể thái độ công khai thân thiện với Đài Loan, chính quyền mới tại Washington qua phát ngôn viên Nhà Trắng Sean Spicer ngày 23/01/2017 cảnh báo Trung Quốc : Hoa Kỳ sẽ làm mọi cách không cho Trung Quốc xâm hại quyền lợi quốc tế tại Biển Đông. Hai tuần trước, ngoại trưởng tương lai Rex Tillerson báo trước "không cho Trung Quốc tiếp cận các đảo lấn chiếm".

Phản ứng của Bắc Kinh không gây ngạc nhiên : kiên quyết bảo vệ chủ quyền không thể tranh cãi.

Trên thực tế, Trung Quốc cũng ý thức sức mạnh quân sự của mình có giới hạn. Theo nhà phân tích chiến lược Pháp Valérie Niquet được AFP trích dẫn, chính quyền Bắc Kinh biết là nếu xung đột trực diện với Mỹ thì sẽ thua. Do vậy, Trung Quốc dùng mưu mẹo khác, triển khai một lực lượng hải thuyền có khả năng phản ứng nhanh và làm cho Mỹ phải do dự trước viễn ảnh một cuộc chiến tranh tốn kém lớn tại Châu Á.

Quân đội Trung Quốc hiện nay đã có trong tay 61 tàu ngầm trong đó có bốn chiếc chạy bằng điện hạt nhân, 19 chiếc khu trục hạm và 54 tàu tuần dương.

Bị Mỹ hù dọa, Trung Quốc cũng cố gắng phô trương gân bắp. Hải quân loan báo vừa đưa vào hoạt động khu trục hạm Xining (Tây Ninh), được xem là tối tân nhất với khả năng diệt "hàng không mẫu hạm". Ngoài ra, Trung Quốc còn có những tên lửa chống hạm (DF-21 và DF-22) có thể buộc tàu chiến Mỹ không dám tiến gần.

Với một tàu sân bay Liêu Ninh duy nhất và lỗi thời mua lại của Ukraina, Trung Quốc dư sức hù dọa các quốc gia Đông Nam Á nhưng chắc chắn không thể đọ sức với hải quân Mỹ. Tuy nhiên, nếu biết cách tổ chức, với những phương tiện này, Trung Quốc vẫn có thể làm cho Mỹ e dè, theo nhận định của chuyên gia Nhật Bản Noburu Yamaguchi, đại học Tokyo.

Với nhịp độ chạy đua vũ trang để trỗi dậy làm đại cường, Trung Quốc đã tiến những bước rất dài trong hai thập niên qua nhưng vẫn không thấm vào đấu với tiến bộ quân sự của Mỹ. Phải mất thêm từ 20 đến 30 năm, Trung Quốc mới có hy vọng thu ngắn khoảng cách nhưng vấn đề là Hoa Kỳ không đứng yên, theo thẩm định của giáo sư James Char, đại học Nam Dương (Nanyang) ở Singapore.

Cho dù Trung Quốc phô trương tên lửa liên lục địa DF-41 có tầm phóng 14.000 km, trang bị 12 đầu đạn nguyên tử, đủ sức làm cho nước ngoài "kính nể" như Hoàn cầu Thời báo nhận định, Bắc Kinh vẫn phải cân nhắc lợi hại trước siêu cường.

Một nhược điểm mà Trung Quốc không thể che dấu là quân đội không có kinh nghiệm chiến trường và thiếu tinh tường kỹ thuật mới (chiến tranh với Việt Nam năm 1978 là trận cuối cùng).

Biết đánh thì không thắng mà đe dọa suông thì càng bị chính quyền Donald Trump xem thường.

Theo chuyên gia Valérie Niquet được trích dẫn bên trên, Bắc Kinh đứng trước một ván cờ tế nhị. Nếu lỡ bước khiêu khích làm Hoa Kỳ phải can thiệp thì hậu quả sẽ khó lường.

Tú Anh

***************************

Mỹ sẽ ngăn Trung Quốc chiếm lãnh thổ ở hải phận quốc tế (VOA, 24/01/2017)

Phát ngôn viên Sean Spicer của Tòa Bạch Ốc.

Tân chính quyền của Tổng thống Donald Trump ngày 23/1 cam kết Mỹ sẽ ngăn không cho Trung Quốc chiếm lãnh thổ trong các khu vực hải phận quốc tế ở Biển Đông.

Phát ngôn viên Sean Spicer của Tòa Bạch Ốc nhấn mạnh tại một cuộc họp báo rằng "Hoa Kỳ sẽ đảm bảo bảo vệ các lợi ích của mình tại đây".

Vẫn theo lời người phát ngôn Spicer, vấn đề đặt ra là liệu các đảo đó thật ra nằm trong lãnh hải quốc tế và không phải là một phần thuộc Trung Quốc hay không, nếu đúng vậy, thì Hoa Kỳ sẽ đảm bảo rằng họ bảo vệ không để cho các lãnh thổ quốc tế bị một nước nào chiếm dụng.

Tuyên bố được đưa ra đáp câu hỏi liệu tân Tổng thống Donald Trump có đồng ý với phát biểu tuần trước của người được đề cử chức Ngoại trưởng, Rex Tillerson, rằng chớ để cho Trung Quốc tiếp cận các đảo nhân tạo họ đã xây dựng trên Biển Đông.

************************

Quan hệ Trung Quốc, Philippines sắp gặp thử thách (VOA, 24/01/2017)

Cảnh sát bảo vệ lối vào Lãnh sự quán Trung Quốc trong khi các nhà hoạt động biểu tình phản đối Trung Quốc tăng cường hiện diện quân sự trên các hòn đảo tranh chấp, 24/1/2017, tại khu tài chính Makati phía đông Manila.

Mối quan hệ non trẻ giữa Trung Quốc và Philippines - hai nước có tranh chấp chủ quyền hàng hải - đối mặt với một thử thách trong năm nay vì những tranh cãi mới liên quan đến việc Bắc Kinh xây đảo trong vùng biển tranh chấp, và kỳ vọng về việc tân Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump có thể thách thức ảnh hưởng của Trung Quốc ở Châu Á.

Quan hệ Philippines-Trung Quốc sẽ có nhiều vấn đề hơn nếu Hoa Kỳ can thiệp, và chính phủ Hoa Kỳ đã cho thấy một số dấu hiệu là sẽ tìm cách tranh thủ Manila để xây dựng một mối quan hệ quân sự vững chắc hơn dưới quyền Tổng thống Trump.

Ông Carl Baker, giám đốc đặc trách các dự án của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) ở Honolulu, cho rằng Philippines sẽ gặp khó khi tìm cách thao túng thế đối đầu giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ về sự chiếm đóng của Trung Quốc trong vùng biển này.

Giáo sư Carl Thayer thuộc Đại học New South Wales ở Australia, nói Tổng thống Philippines Duterte có lẽ sẽ để cho ông Trump đóng quân ở Philippines để chống lại Trung Quốc.

Ông Thayer nói : "Trong dài hạn, mọi việc rất khác. Tăng cường sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ sẽ mất nhiều năm. Điều đó sẽ không xảy ra tức thời. Tôi thấy rõ là ông Trump thật sự theo đuổi việc tiếp cận thị trường và giải quyết vấn đề thao túng tiền tệ với Trung Quốc".

Ralph Jennings

********************

Tân tư lệnh hải quân Trung Quốc : ‘Khắc tinh’ của Việt Nam ? (VOA, 24/01/2017)

Phó Đô đốc Trung Quốc Thẩm Kim Long (thứ hai từ phải sang) trong một lần lên thăm chiến hạm Mỹ USS Blue Ridge hồi năm 2015.

Trung Quốc mới đây đã bổ nhiệm Phó Đô đốc Thẩm Kim Long, người từng dẫn dắt Hạm đội Nam hải, vốn bảo vệ các vùng lãnh hải như biển Đông, làm tân chỉ huy của lực lượng hải quân nước này.

Tờ China Daily đưa tin hôm 20/1 rằng ông Thẩm, 60 tuổi, lên thay Tư lệnh hải quân Ngô Thắng Lợi, 71 tuổi, để "lãnh đạo lực lượng hải quân lớn nhất Châu Á".

Tin cho hay, Hạm đội Nam hải từng tham gia trận hải chiến với quân lực Việt Nam Cộng hòa ở Hoàng Sa năm 1974, làm hơn 70 binh sĩ phía Việt Nam hy sinh, và cũng từng tham chiến tại quần đảo Trường Sa năm 1988.

Tư liệu - Hải quân Trung Quốc đứng trước tàu Đại Khánh ở San Diego. Trung Quốc đã bổ nhiệm cựu chỉ huy Hạm đội Nam hải Thẩm Kim Long làm tân tư lệnh hải quân nước này.

Ông Dương Danh Dy, chuyên gia về quan hệ Việt – Trung, nhận định với VOA Việt Ngữ rằng Bắc Kinh bổ nhiệm những người có kinh nghiệm về biển Đông đảm nhiệm các cương vị trọng yếu của hải quân cho thấy họ "rõ ràng coi trọng" vùng biển này, và theo ông, "muốn bành trướng hơn nữa, bá quyền hơn nữa".

Cựu quan chức ngoại giao Việt Nam này nói thêm :

"Trung Quốc họ phải làm như vậy. Muốn hay không muốn, họ phải điều những người quen thuộc với chiến trường biển Đông để đối phó với Việt Nam, đối phó với các nước khác. Cho nên họ phải tìm những người quen thuộc chiến trường đó thôi".

Ông Renato DeCastro, giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học De La Salle ở Philippines, cũng có đồng quan điểm với ông Dy. Học giả này nói thêm rằng động thái của Bắc Kinh cho thấy rằng biển Đông "sẽ là một trong các ưu tiên của hải quân Trung Quốc".

Theo ông DeCastro, việc bổ nhiệm trên "gây quan ngại cho Việt Nam, chứ không phải Philippines" vì Manila gần đây đã xích lại gần hơn với Trung Quốc.

Ngoài Phó Đô đốc Thẩm Kim Long, Trung Quốc còn bổ nhiệm các quan chức lãnh đạo các hạm đội Nam Trung Hoa [biển Đông], Bắc Trung Hoa và Hoa Đông, theo Global Times.

Một số tờ báo ở trong nước cũng đưa ra bình luận về động thái của Bắc Kinh. Tờ Giáo dục Việt Nam thuộc Hiệp hội các Trường đại học, cao đẳng Việt Nam viết : "Các ‘thế lực đang lên’ trong bộ máy lãnh đạo hải quân Trung Quốc giữ vai trò nền móng cho chiến dịch đảo hóa, quân sự hóa (bất hợp pháp) ở Biển Đông".