Người ta dùng từ dẫn dắt để chỉ việc ví dụ như một người anh dẫn dắt đàn em đi đến một nơi nào đó, và hai người có chung một đích, người được dẫn dắt vui mừng và tin tưởng vào người dẫn dắt. Do đó, Trưởng Ban Tuyên giáo trung ương Võ Văn Thưởng thừa nhận rằng báo đảng bị mạng xã hội dẫn dắt vẫn không sát nghĩa. Trong trường hợp này phải nói báo đảng bị mạng xã hội dắt mũi thì mới thực tế hơn.
Ông Võ Văn Thưởng – Trưởng Ban tuyên giáo trung ương
Một cách tổng quát hơn, không chỉ báo chí lề đảng bị mạng xã hội dẫn dắt. Báo chí lề dân, tức là báo chí độc lập, còn gọi là báo chí tự do, cũng bị mạng xã hội dẫn dắt nốt. Những nhà báo chuyên nghiệp ở nhiều phe dù muốn dù không vẫn phải thừa nhận rằng thời đại này thông tin quá nhiều, mà những tin giật gân, tin nhiều người đọc thì là những tin có khả năng dồn hết sức chú ý của xã hội. Vì sao các tòa soạn báo có cương lĩnh, có tinh thần đã được định sẵn từ trước nhưng về sau khi ra thực tế lại không do mình điều khiển nữa ?
Đó là do tối hôm nay đi ngủ không một ai đoán trước được một cách chính xác những gì xảy ra vào ngày mai. Nói như các nhà vật lý học, mỗi một cá thể trong nhân sinh nhân loại này đều sống trong không gian ba chiều. Chúng ta bị ràng buộc bởi nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố thời gian, con người trôi đi theo dòng thời gian. Không ai quay ngược được thời gian. Một người lúc ăn tô phở đến giữa trưa bị đau bụng thì không thể quay lại buổi sáng để đừng có ăn tô phở đó, vì người đó bị ràng buộc bởi thời gian. Vì tất cả nhân sinh nhân loại đều bị ràng buộc bởi thời gian, cho nên không ai biết chính xác cục diện chính trị và những cú sốc xã hội sẽ xảy ra trong tương lai, vì ai ai cũng sống trong hiện tại. Những gì xảy ra vào ngày mai sẽ dắt mũi cả xã hội vào đó, dù muốn hay không muốn. Cho dù những người đi theo chủ nghĩa Marx-Lenin hay bất kỳ chủ nghĩa nào trên đời này có lực lượng mạnh đến đâu, có trang bị súng ống, vàng, đô-la nhiều đến thế nào, họ cũng không thể chắc chắn kiểm soát được để cho một sự kiện đừng có xảy ra vào ngày mai. Báo chí là một trường hợp nhỏ, nhưng là trường hợp minh chứng rõ ràng nhất cho khả năng tiên tri bị giới hạn của con người, và cũng chính vì tầm nhìn con người bị giới hạn như vậy nên mới sinh ra báo chí.
Immanuel Kant là một triết gia lỗi lạc bậc nhất trong dòng lịch sử triết học Đức và lịch sử triết học thế giới. Trong cuốn sách nổi tiếng nhất của mình, Kritik der reinen Vernunft ( tạm dịch tiếng Anh là Critique of Pure Reasson , tạm dịch tiếng Việt là Phê-Phán về Lý-do Trong-sáng ), Kant đã chứng minh về khả năng giới hạn hiểu biết và do đó là khả năng tiên tri của con người. Ông cho rằng con người sẽ chẳng bao hiểu hết thực tại, bởi con người hiểu và diễn xuất thế giới đang sống này dựa vào những khái niệm được xây dựng một cách siêu hình trong không gian và thời gian, không thể tách rời không gian và thời gian. Bởi vậy, nếu có ai đó hoặc tổ chức nào đó nhận mình là đỉnh cao trí tuệ, học thuật đỉnh cao… thì cũng chỉ là lời kiêu ngạo ; anh chưa đi khắp mọi hiện tượng của thế giới này, chưa thoát ra khỏi không gian và thời gian, thì làm sao nói rằng lý thuyết của mình là ưu việt nhất được ?
Những sự việc xảy ra trong xã hội ở Việt Nam vừa qua là một ví dụ. Dường như báo chí không chú tâm vào những vấn đề thực sự là vấn đề, mà tập trung chạy theo những tình tiết thời sự. Mà những tình tiết thời sự thì nhiều vô kể, ai có triết lý ban đầu sai thì bị cuốn vào đó không gỡ ra được. Không lý giải nổi thế giới này, thậm chí lý giải sai, cho nên Đảng không thể kiểm soát nổi xã hội này. Đảng muốn dùng các báo quốc doanh như Thanh Niên, Tuổi Trẻ để ổn định xã hội, nhưng sự biến BOT Cai Lậy- Tiền Giang xảy ra thì các báo đảng dần dần không nghe lời đảng nữa. Bởi đảng không chuẩn bị trước các biện pháp đối phó với ách tắc tại trạm thu phí từ trước khi tài xế đồng loạt rủ nhau xài tiền lẻ. Đảng cũng chưa kịp ra luật để ngăn chặn, đành dùng công an cảnh sát vào hù dân nhưng cũng chẳng ăn thua, cuối cùng phải xả trạm. Dân tình đòi hỏi dẹp trạm hút máu cướp tiền, các báo đảng sau này như Tuổi Trẻ cũng đã có bài ủng hộ dân và chống lại nhóm lợi ích BOT. Và cũng không riêng gì vụ BOT, còn rất nhiều vụ nữa ở nhiều lĩnh vực nữa, không một chế độ nào trên thế giới kịp ra luật để rào đón trước tất cả các trường hợp, nói chi đến một thể chế lập pháp yếu kém như Việt Nam.
Và khi một sự biến trong xã hội xảy ra, mạng xã hội Facebook, Youtube đã loan tải rất nhanh tin tức cùng quan điểm (chủ yếu của bên chịu thiệt). Sau lúc đó, những bài bình luận của báo chí lề đảng hay báo chí tự do dường như tất cả chỉ còn mang tính chất minh họa, tát nước theo mưa. Tổng kết mà nói, tất cả các tòa soạn đều ít nhiều bị dắt mũi. Nhưng không phải bởi mạng xã hội vì mạng xã hội chỉ là công cụ truyền tải. Lý do là tồn tại những sự việc không ai ngờ trước được, không một ông triết gia nào suy luận ra trước được, vì không ai thoát ra được giới hạn.
Chính vì vậy, trong hai chức năng chủ yếu của báo chí là đưa tin và dự đoán, chỉ có chức năng đưa tin làm nên tên tuổi lâu dài cho các tờ báo.
Kiều Phong
Nguồn : Việt Nam Thời Báo, 11/09/2017