Thông Luận

Năm 1972 là quãng thời gian với nhiều lo âu cho tôi và các bạn nam sinh cùng lớp vì hết niên học chúng tôi phải qua kỳ thi Tú tài I, đậu hay rớt tương lai sẽ là những khúc rẽ cuộc đời. Tôi học lớp 11 ban B toán lý hóa, ngoài những giờ trong lớp tại trường Nguyễn Bá Tòng Gia Định tôi còn đi học luyện thi ở trường Hàn Thuyên nằm trong một ngõ trên đường Chi Lăng để cố gắng thi đậu, mừng cho chính bản thân và là niềm vui cho gia đình.

Binh sĩ Việt Nam Cộng Hòa tại nhà thờ La Vang thuộc quận Hải Lăng trong trận chiến mùa Hè năm 1972. (Hình : flickr manhhai)

Còn ba tháng nữa đến ngày thi, cuối tháng 3/1972 bộ đội cộng sản Bắc Việt mở ra các cuộc tấn công vào miền Nam mà báo chí gọi là "Mùa hè đỏ lửa", từ Quảng Trị, Kontum vào Bình Long, An Lộc. Không như những cuộc tấn công du kích hồi Tết Mậu Thân 1968 vào nhiều tỉnh thành, lần này bộ đội cộng sản đem cả xe tăng, đại pháo tràn qua vĩ tuyến 17 đánh chiếm Quảng Trị.

Đại úy Không quân Trần Thế Vinh, một cựu học sinh trường Nguyễn Bá Tòng, đã trở thành anh hùng diệt tăng T-54 và đã bỏ mình trong một phi vụ khi chiến đấu cơ của anh trúng đạn phòng không nơi tuyến đầu tổ quốc.

Là đứa trẻ sinh ra và lớn lên tại miền Nam, năm lên mười tôi đã thấy xe GMC chở quan tài có phủ cờ vàng, đã thấy những đám tang của lính Việt Nam Cộng Hòa hy sinh trên chiến trường.

Chú Phạm Văn Viên là sĩ quan nhảy dù chết trận mà bố tôi đã cùng với bố của chú đi nhận xác ở Tổng Y viện Cộng Hòa. Gia đình chú và bố mẹ tôi là người cùng làng ở quê Nam Định, di cư vào Nam năm 1954 và sống gần nhau trong giáo xứ Nghĩa Hòa, Ngã ba Ông Tạ. Buổi tối tôi theo mẹ, cùng với họ hàng đến đọc kinh cầu nguyện cho chú được lên Thiên Đàng. Giữa nến lung linh trên nắp quan tài, vang tiếng "Kinh vực sâu", tiếng khóc than của vợ chú, của ông bà phó thân sinh ra chú, nghe buồn thảm làm sao.

Đám tang của chú Viên là cái chết đầu tiên của một sĩ quan Quân lực Việt Nam Cộng Hòa ghi trong ký ức của tôi. Theo thời gian, thỉnh thoảng lại có tin người quen tử trận. Chú Tị, chú Thuận, chú Khoan hy sinh khi chưa đến tuổi 40. Cạnh nhà có anh Trịnh Xuân Tác, anh Đinh Văn Vũ, có bạn học thời tiểu học là Nguyễn Văn Nam, kẻ chết trên chiến trường, người mất tích sau một phi vụ, một trận giao chiến khi tuổi đời chưa tới hay mới ngoài đôi mươi. Đêm đêm nghe tiếng khóc thảm thương của những người mẹ mất con mà buồn, thương cho số phận con người.

Chiến tranh ở đâu đó trên quê hương, tuy xa thành phố, nhưng những cái chết của người thân quen, của hàng xóm cho tôi cảm nhận được sự tàn khốc trên chiến trường.

Năm 1968 tôi đã giáp mặt với chiến tranh với bom rơi, súng nổ cách nhà không xa. Vào một sáng đầu tháng 5 tôi đã thấy súng của Liên Xô, Tiệp Khắc được trưng bày trong sân trường Thánh Tâm nơi tôi đang học lớp đệ Ngũ và ngôi trường đã biến thành trạm tiếp cư nạn nhân chiến tranh. Tôi đã thấy những thây người dọc bên đường từ Ngã tư Bảy Hiền lên Bà Quẹo mà một anh lớn nói là xác Việt Cộng. Khi nhiều đêm nghe tiếng hỏa tiễn 122 ly bắn vào thành phố, xé gió, rít lên làm rung cửa nhà, nổ ầm trong khu vực. Sáng ra hay tin nhiều người dân chết.

Tuổi đời của tôi càng lớn, chiến tranh càng trở nên khốc liệt. Học sinh các lớp 11 và 12 lúc bấy giờ ai cũng lo. Tin tức từ nhiều mặt trận mỗi ngày đưa về thành phố khiến chúng tôi băn khoăn không biết ngày mai có còn được tiếp tục đến trường hay sẽ phải khoác áo chiến binh.

Thẻ đoàn viên Liên đoàn Sinh viên Học sinh (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Hè 1972 có lệnh đôn quân. Năm 1968, sau trận tổng công kích của Việt Cộng thì có lệnh tổng động viên nên mọi tầng lớp thanh niên trong tuổi nhập ngũ phải vào quân đội. Năm nay, với lệnh đôn quân thì thanh niên nếu không đủ tuổi ấn định theo các cấp lớp từ trung học đệ nhị cấp lên đại học sẽ phải nhập ngũ. Nam sinh ở tuổi 18, tức sinh năm 1954 phải đang học lớp 12, cuối năm nếu đậu Tú tài II thì sẽ tiếp tục được hoãn dịch. Cứ như thế tính thêm một tuổi cho mỗi năm ở bậc đại học.

Trong lớp 11 năm đó của tôi có bạn sinh năm 1954 nên cuối năm thi Tú tài I đậu hay rớt thì cũng sẽ phải lên đường tòng quân. Thi đậu thì vào Trường Sĩ quan Thủ Đức, rớt thì vào Trường Đồng Đế Nha Trang.

Hết niên học lớp 11, tôi thi đậu Tú tài I. Tháng 9/1972 trở lại trường trong ngày khai giảng chỉ còn nửa số nam sinh là bạn học cũ trở lại học lớp 12, là các bạn sinh năm 1955 hoặc 1956. Nhiều bạn cũ mấy tháng trước còn chung lớp, giờ đang ở quân trường và sẽ sớm trở thành chiến sĩ.

Một đội của Liên đoàn Sinh viên Học sinh trường Nguyễn Bá Tòng Gia Định, tác giả bên bìa phải (Ảnh: Bùi Văn Phú)

Chúng tôi quan tâm đến hiện tình đất nước và lo lắng cho bản thân vì với cường độ chiến tranh gia tăng, nam sinh sẽ phải lên đường nhập ngũ bất cứ lúc nào khi nhu cầu chiến trường đòi hỏi. Tại các trường học, chính phủ có chương trình "Đoàn ngũ hóa sinh viên học sinh" được tổ chức thành đoàn, nhóm và tập dượt đi đứng theo kiểu nhà binh. Đơn giản chỉ có thế cho nam sinh lớp 12 của trường. Nghe nói các anh sinh viên trên đại học thì có được tập cầm súng.

Những năm học lớp 11 và 12, các Nguyễn Văn Tiếu dạy Công dân Giáo dục, thầy Bùi Khắc Tiệp dạy Đại số là cựu sĩ quan Võ bị Đà Lạt và thầy Hoàng Định dạy Anh văn hay bàn chuyện thời sự với học sinh, tỏ vẻ lạc quan về tương lai đất nước.

Thày Hoàng Định dạy Anh văn thấy chúng tôi lo lắng nên trấn an rằng Tổng thống Mỹ Nixon đã qua Tầu bắt tay với Mao Trạch Đông, cuộc chiến sẽ chấm dứt thôi. Thầy chỉ ra cây phượng nơi sân trường đang nở rộ hoa đỏ và nói năm nay phượng nở nhiều, các anh chị cũng sẽ thi đỗ nhiều để được học tiếp lên, có cơ hội góp phần xây dựng đất nước trong tương lai.

Thầy Nguyễn Văn Tiếu mở diễn đàn trong lớp cho chúng tôi nói lên suy nghĩ của mình về quê hương, về chính phủ.

Tác giả, bìa phải, và bạn học trong chuyến đi chơi Búng, Lái Thiêu (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Tôi và nhiều bạn chỉ trích các dân biểu khi có dịp đi công tác nước ngoài thường buôn lậu nước hoa, mỹ phẩm, quần lót hay lịch cởi truồng, hoặc có dân biểu ăn cắp các tượng cổ đem bán được báo chí đặt tên "Dân biểu tượng Chàm". Tổng trưởng kinh tế Phạm Kim Ngọc với chính sách đánh thuế trị giá gia tăng, với tình hình kinh tế vật giá leo thang làm cuộc sống của dân khó khăn thêm cũng bị mang ra phê phán, chế giễu gọi ông là "Tổng Ngốc".

Nhiều bạn bày tỏ sự căm ghét "Vua đi đêm Kissinger" và chán ngán với hòa đàm Ba Lê kéo dài đã nhiều năm mà không có kết quả.

Khi bản hiệp định được bốn bên ký kết ở Ba Lê, trong lòng tôi cũng mừng, bớt lo về tương lai và hy vọng chiến tranh chấm dứt sẽ không còn phải thấy hàng xóm láng giềng hay bạn học tử trận. Ngưng chiến rồi, mơ ước lớn nhất của tôi là được tiếp tục con đường học vấn để mai sau đóng góp cho đất nước.

Ngày 27 tháng 1 năm 1973 Hiệp định Ba Lê bắt đầu có hiệu lực trên hai miền Nam Bắc quê hương. Hôm đó là thứ Bẩy, tôi và mấy bạn cùng lớp rủ nhau lên trung tâm của thủ đô Sài Gòn xem có gì lạ trong ngày đầu tiên ngưng bắn, chào đón hòa bình.

Ngày 27 tháng 1 năm 1973 Hiệp định Ba Lê bắt đầu có hiệu lực trên hai miền Nam Bắc quê hương.

Từ nhà ở Ngã ba Ông Tạ chạy lên Ngã tư Bảy Hiền, vì đường Thoại Ngọc Hầu đang có chợ tết, rồi qua Lăng Cha Cả, qua Bộ Tổng Tham mưu mà tôi thấy vẫn như mọi ngày, không có gì khác lạ. Lên đến Ngã tư Phú Nhuận mới thấy một số nhà dân hay cửa tiệm có treo cờ vàng ba sọc đỏ.

Đường vào trung tâm thành phố cảnh vật cũng bình thường. Chỉ còn một tuần nữa là Tết Quý Sửu. Sắp tết nên sinh hoạt nhộn nhịp trước bưu điện với những sạp bán thiệp xuân. Chúng tôi ghé hàng bò bía quen thuộc thưởng thức hương vị cay, thơm ngon giữa trời se se lạnh. Ghé chợ hoa Nguyễn Huệ ngắm sắc hoa muôn mầu muôn tía, chụp vài pô ảnh kỷ niệm rồi đi bộ dọc phố Lê Lợi xuống chợ Bến Thành hòa mình vào không khí tết ồn ào với những quảng cáo nai khô cá thiều, kem đánh răng Hynos, rượu dâu Đà Lạt và các loại bánh mứt tết.

Thành phố nhộn nhịp lên vì sinh hoạt đón tết chứ không phải để chào hòa bình. Không băng rôn, biểu ngữ giăng ngang đường, không chỉ dấu nào cho thấy tiếng súng đã im và hòa bình đang đến. Chỉ thấy quảng cáo các băng nhạc và trong không gian nhiều nơi vang vang những khúc nhạc rộn ràng chào đón mùa xuân đang về.

Tác giả Bùi Văn Phú tại chợ hoa Nguyễn Huệ, Sài Gòn dịp Tết Qúy Sửu 1973 (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Chúng tôi vào một quán cà phê trên đường Nguyễn Du, nơi quen thuộc của thanh niên sinh viên học sinh. Ngồi bàn luận với nhau về không khí hòa bình trong ngày đầu tiên ngưng bắn mà thấy không có gì khác hơn mọi ngày ở thành phố này. Hay chúng tôi còn non trẻ để hiểu về bản hiệp định vừa được ký kết, để hiểu những chuyến đi như thoi đưa của Kissinger giữa Washington, Paris và Sài Gòn mà trong một lần ghé thủ đô mới đây nhà ngoại giao Mỹ đã gặp phải biểu tình, đốt xe phản đối.

Với bản hiệp định đã được ký, dù chưa biết ra sao nhưng tôi cũng vui trong lòng vì bao năm qua đã ôm ấp những ước mơ, như giòng nhạc Trịnh Công Sơn đang vang ra từ những chiếc loa :

Khi đất nước tôi không còn chiến tranh

Trẻ con đi hát đồng dao ngoài đường

Khi đất nước tôi không còn giết nhau

Mọi người ra phố mời rao nụ cười…

Khi đất nước tôi thanh bình

Tôi sẽ đi không ngừng

Sài Gòn ra Trung, Hà Nội vô Nam

Tôi đi chung cuộc mừng

Và mong sẽ quên chuyện non nước mình

Tôi sẽ đi thăm (sáng tác : Trịnh Công Sơn – tiếng hát : Khánh Ly) - Courrtesy of Khánh Ly Official

Bùi Văn Phú

(27/01/2023)

Lá thư từ Mỹ

Virus Corona : Dân Mỹ nhà nhà nhận tiền từ chính phủ Donald Trump

Một tháng qua, virus corona (Covid-19) đã làm cho kinh tế Hoa Kỳ và nhiều nước trên thế giới suy sụp.

Đường phố San Francisco trong những ngày phòng chống dịch Cô Vi (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Với bệnh dịch lan tràn, ở Mỹ đã có 700 nghìn ca bệnh và 35 nghìn tử vong. Thế giới có hơn 2 triệu ca nhiễm, 144 nghìn tử vong. Ngoài Hoa Kỳ, Châu Âu cũng có số ca nhiễm và tử vong cao.

Từ giữa tháng Ba chính quyền liên bang Mỹ có lệnh cấm tụ họp trên 10 người. Ngay sau đó nhiều tiểu bang ban hành lệnh cấm túc. Mọi người ở nhà. Ra đường cần đeo khẩu trang, giữ khoảng cách 2 mét xa nhau.

Tác giả theo khuyến cáo của nhà nước đeo khẩu trang khi ra đường và giữ khoảng cách xã hội (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Các hãng xưởng, cơ sở thương mại không phục vụ nhu cầu thiết yếu của dân đều đóng cửa. Chỉ còn siêu thị, trung tâm y tế, bệnh viện và một số dịch vụ giới hạn mở cửa.

Rất nhiều người đang có việc làm bỗng dưng phải nghỉ. Mức thất nghiệp tại Hoa Kỳ vào tháng 3/2020 đang ở mức 3,5%, thấp nhất trong hơn nửa thế kỷ qua, sang giữa tháng 4 lên hơn 10%, với 22 triệu người đã khai thất nghiệp trong bốn tuần lễ qua.

Khi khủng hoảng bệnh dịch bắt đầu bùng phát, Chính phủ Mỹ, nghĩa là Quốc hội làm luật và Tổng thống ký ban hành, đã chi ngay hơn 8 tỉ đô la cho việc phòng chống sự lây lan của Covid-19 mà tôi xin gọi theo kiểu Việt Nam là 'Cô Vi'.

Đầu tháng này chính phủ Trump ban hành luật cứu nguy kinh tế, tên tắt là CARES (The Coronavirus Aid, Relief, and Economic Security Act) để chi ra tất cả 2 nghìn 200 tỉ đô la.

Đầu tháng 4/2020, chính phủ Trump ban hành luật cứu nguy kinh tế, tên tắt là CARES (Ảnh Global Research)

Khoảng 175 triệu dân sẽ nhận được tiền trợ giúp của chính phủ trong thời kỳ khó khăn.

Số tiền dân nhận được, căn bản là 1.200 đôla cho một người có mức thu nhập AGI (Adjusted Gross Income) 75 nghìn đô la một năm hay ít hơn, tức là số thu nhập sau khi đã trừ đi một số khoản chi tiêu như trả nợ học phí, tiền bỏ vào quỹ hưu trí IRA hay tiền bỏ vào quỹ y tế HSA.

Theo tôi tìm hiểu, trong một gia đình Mỹ, hay Mỹ gốc Việt, hai vợ chồng khai thuế chung, với mức dưới 150 nghìn đôla một năm sẽ nhận được 2.400 đôla. Nếu có con dưới 17 tuổi, mỗi trẻ sẽ nhận được 500 đôla.

Nếu mức lương AGI của một người cao hơn 75 nghìn và thấp hơn 99 nghìn đôla, số tiền nhận được sẽ ít đi 5 đôla cho mỗi 100 đôla thu nhập cao hơn 75 nghìn.

Thí dụ với thu nhập AGI là 75.100 đôla thì người đó sẽ nhận được 1195 đôla trợ giúp. Nếu là 75.200 đôla thỉ chỉ nhận 1.190 đôla trợ cấp.

Cho đến mức thu nhập AGI 99 nghìn đô la hay cao hơn cho một người, 198 nghìn cho hai vợ chồng, thì sẽ không nhận được tiền trợ cấp.

Hơn 60 triệu người đã nhận được số tiền này chuyển thẳng vào tài khoản cá nhân, nếu đã khai thuế năm 2018 hay 2019 và trong hồ sơ có để sẵn số tài khoản ngân hàng.

Trong những tuần tới đến lượt những người hưu trí, mà không khai thuế mỗi năm, sẽ nhận được tiền trợ cấp.

Những ai làm hồ sơ thuế không ghi số tài khoản ngân hàng thì chính phủ sẽ gửi ngân phiếu đến nhà, nhưng phải chờ ít ngày nữa mới nhận được.

Đặc biệt lần này chi phiếu từ bộ ngân khố gửi ra sẽ có chữ ký của Tổng thống Donald Trump bên góc trái. Một sự kiện chưa bao giờ có trong lịch sử Hoa Kỳ.

Theo kế hoạch, đến tháng 9 thì tất cả mọi người dân sẽ nhận được trợ cấp của chính phủ từ luật CARES.

Với 22 triệu người vừa mất việc và đã khai xin trợ cấp thất nghiệp, ngoài tiền thất nghiệp tính theo thời gian làm việc, mức lương trung bình và tùy từng tiểu bang thì mỗi người còn nhận được thêm khoản tiền 600 đôla mỗi tuần.

Thí dụ tiền thất nghiệp của một cư dân California bình thường từ 40 đến tối đa 450 đôla một tuần, nay cộng thêm 600 đôla theo luật CARES thì một người thất nghiệp sẽ nhận một tuần từ 640 đến 1.050 đôla.

Trước khi có khủng hoảng, người mất việc được tiền thất nghiệp trong 26 tuần, với luật cứu nguy kinh tế sẽ được nhận đến 39 tuần.

Ngân sách cho luật cứu nguy chi nhiều nhất là trợ giúp trực tiếp đến cho dân, 603 tỉ đôla hay 30% ngân sách CARES.

Các tập đoàn thương mại lớn nhận được 500 tỉ đôla, 25% ngân sách CARES, là tiền các đại công ti được vay, hay giúp các hãng máy bay tiếp tục trả lương, trả bảo hiểm cho nhân viên.

Giới tiểu thương nhận được 377 tỉ đôla trợ giúp, 19% của CARES, qua các khoản cho vay dễ dàng, không phải trả món nợ đang có và có tiền để giúp duy trì cũng như phục hồi cơ sở.

Chính quyền tiểu bang và các cấp địa phương được 340 tỉ đôla, 17% ngân sách cứu nguy, để đối phó với nạn dịch và các chi phí liên quan đến giáo dục, từ đại học xuống đến lớp mẫu giáo như việc thiết lập các chương trình học trực tuyến.

Dịch vụ công cộng nhận 9%, khoảng 180 tỉ đôla, chi cho các bệnh viện công, chi cho việc chăm sóc sức khoẻ cựu chiến binh, lập kho dự trữ trang thiết bị y tế, cung cấp thực phẩm cho trẻ em.

Với luật CARES, đời sống kinh tế, xã hội của người dân đã được chính phủ quan tâm giúp đỡ.

Câu hỏi chủ yếu đặt ra là khi đã mở cửa sinh hoạt đời sống trở lại, từ từ và có kiểm soát để phòng bịnh dịch tái bùng phát, khi đó người dân có chi tiêu ngay số tiền trợ cấp đã nhận được để giúp phục hồi kinh tế.

Năm 2008-2009 cũng vì khủng hoảng kinh tế tài chánh, chính phủ của Tổng thống George W. Bush (con) rồi sang đến thời Tổng thống Barack Obama cũng có những gói kích thích kinh tế, nhưng người dân không trực tiếp nhận được nhiều tiền trợ cấp như hiện nay, mà đa phần qua hình thức giảm thuế. Dân không có tiền tiêu xài ngay nên kinh tế khi đó đã không phục hồi nhanh như mong muốn.

Lần này, với ngân sách cho CARES gấp đôi ngân sách kích thích kinh tế trước đây, không ai ngoài Tổng thống Donald Trump là người mong cho kinh tế sớm phục hồi để được lòng dân trong ngày bầu cử 3/11 tới đây.

Trong 40 năm qua, với bảy tổng thống Mỹ chỉ có hai trụ lại ở Tòa Bạch Ốc một nhiệm kỳ. Đó là Tổng thống Jimmy Carter và Tổng thống George W.H. Bush (cha) không tái đắc cử vì kinh tế năm họ tái tranh cử chỉ có một màu xám xịt.

Điều đó có xảy ra trong vài tháng tới trong năm tranh cử lần này hay không thì khó tiên đoán, vì bài học kinh tế căn bản nhập môn gọi : "Economy is state of mind", người dân vui có tiền thì mua sắm, tiêu dùng thì kinh tế sẽ mầu hồng. Còn băn khoăn lo lắng thì kinh tế sẽ ảm đạm.

Trước mắt ta thấy rõ là ngoài việc tung ra các khoản cứu trợ Tổng thống Trump muốn nới lỏng các giới hạn phòng ngừa Covid-19 bắt đầu từ ngày 1/5 với mục tiêu đưa nước Mỹ trở lại đời sống bình thường càng sớm càng tốt.

Bùi Văn Phú

Nguồn : © 2020 Buivanphu, 19/04/2020

Lá thư từ Mỹ

Hai tuần qua ở nhà suốt, vì trường tôi đóng cửa sớm nhất trong vùng, từ ngày 11/3. Những ngày qua chỉ ra sân khi trời nắng và một lần đi chợ mua thực phẩm.

Xếp hàng trước siêu thị Berkeley Bowl (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Hôm đó trước cửa siêu thị có người xếp hàng dài ra đến bãi đậu xe, đúng tiêu chuẩn Cô Vi, mỗi người cách nhau 2 mét. Rồi loa phát thanh thông báo ai trên 60 tuổi không phải xếp hàng, được vào chợ ngay. Tôi không còn ở tuổi U60, nên mau lẹ vào mua bánh mì, patê, phô-ma, ít cây trái và rau.

Hôm qua 26/3, sau mấy hôm trời âm u và mưa, có nắng lên nên tôi quyết định lái xe một vòng qua San Francisco xem tình hình thế nào với lệnh cấm ra khỏi nhà.

Trên xa lộ xe chạy với vận tốc tối đa vì lưu lượng rất thưa. Nhiều bảng điện tử trước đây ghi số phút từ nơi này đến nơi kia, hôm nay chạy hàng chữ nhắc nhở rửa tay thường xuyên, giữ khoảng cách để tránh lây nhiễm Covid-19.

Trên cầu Bay Brigde dẫn vào thành phố San Francisco (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Trạm thu phí qua cầu không còn người làm việc. Lệ phí thanh toán bằng máy có trong xe, còn không giấy tính tiền sẽ được gửi về nhà. Cơ quan thu phí muốn tránh giao tiếp với người lái xe, tránh chạm vào những đồng tiền có thể làm lây lan bệnh dịch.

Lưu thông vắng hơn cả chiều Chủ nhật hôm đầu tháng trước, khi có trận Super Bowl. Chạy trên xa lộ đoạn đường 20 dặm mà không phải dừng chỗ nào, cho đến khi vào thành phố có đèn xanh đỏ.

Chưa bao giờ San Francisco vắng vẻ như hôm nay, kể cả sau trận động đất tháng 10/1989 hay trong thời gian khủng hoảng tài chánh năm 2008.

Một người trên đường phố San Francisco hôm 26/3/2020 (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Trưa thứ Năm, trước tòa thị chính có vài người tản bộ như đang tập thể dục, dăm bảy người không nhà nằm phơi nắng trên thảm cỏ xanh.

Khu phố thương mại Little Saigon, San Francisco (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Đường Larkin nơi khu Little Saigon vắng lặng. Hầu hết cửa hàng dịch vụ và thức ăn Việt đóng cửa. Chỉ có bánh mì Lee’s bán cho khách mang về. Trong tiệm quầy hàng cũng hết chỉ còn ít thức ăn nhanh. Giá cả, như ruốc cũng tăng lên.

Tiệm bánh mì Lee’s mở cửa bán thức ăn cho khách đem về (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Con đường Embarcadero dọc theo bờ vịnh từ bến phà tới Pier 39 lác đác vài khách bộ hành và xe chạy. Có cặp tình nhân vẫn nắm tay nhau dung dăng dưới bầu trời nắng đẹp.

Bến cảng San Francisco là trung tâm du lịch nay vắng vẻ (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Phố Tầu vắng lặng, không một bóng người. Như Vũ Hán hôm tết vừa qua. Lồng đèn đong đưa cùng cờ Trung Quốc phất phơ theo gió.

Phố Tầu San Francisco không một bóng người (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Khu tài chính thương mại yên lặng như chưa bao giờ thấy, dù thị trường chứng khoán vẫn mở cửa giao dịch.

Trung tâm mua sắm Union Square lác đác vài người đứng ngồi nơi quảng trường. Mấy cửa hàng bị trộm đập cửa kính đãcó ván ép bao bọc.

San Francisco yên lặng. Cùng nước Mỹ và cả thế giới âm thầm chiến đấu với một kẻ thù vô hình.

Từ khi bệnh dịch Covid-19 bùng lên tại thành phố Vũ Hánbên Trung Quốc vào cuối tháng 11 năm ngoái, đến nay nó đã làm cho thế giới đảo điên vì chưa biết cách ngăn ngừa hay chữa trị.

Cô Vi đã lan đến gần như mọi quốc gia. Vào nước Mỹ từ đầu năm nay, nhưng trong ba tuần qua cô mới bùng phát khiến cả trăm nghìn người Mỹ bị nhiễm, gần hai nghìn tử vong.Mà con số vẫn chưa dừng ở đó, ngày càng tăng lên.

Nhiều nơi có lệnh cấm ra đường khi không cần thiết. Các đại học đóng cửa, sinh viên chuyển qua học trực tuyến. Hơn 30 triệu học sinh phổ thông hiện nghỉ học dài hạn trong những ngày qua, nhiều nơi như California sẽ kéo dài cho đến đầu tháng 5 và có thể đến hết niên học.

Tình hình diễn biến liên tục từ ngày 13/3, khi Tổng thống Donald Trump thừa nhận đó là đại dịch. Từ đó, ông và ban tham mưu lo phòng chống bệnh dịch đã có họp báo mỗi ngày, kể cả cuối tuần, để trình bày hiện tình với quốc dân.

Tổng thống Trump lúc nào cũng tỏ vẻ lạc quan. Ông nói sẽ vượt qua khó khăn này và kinh tế Mỹ sẽ hồi phục mau chóng. Có thể đến Lễ Phục Sinh 12/4 nhiều nơi sẽ sinh hoạt bình thường trở lại.

Giới chức y tế không tin thế. Các cơ quan truyền thông như CNN, MSNBC thường chỉ trích tổng thống trong ba năm qua thì dự đoán tình hình sẽ nghiêm trọng hơn, nếu chính quyền không cấm đi lại trên toàn quốc để tránh lây lan.

Nhiều hãng xưởng, dịch vụ đóng cửa. Mọi thứ đình trệ. Chứng khoán đã rớt vài nghìn điểm trong hai tuần qua.

Quốc hội gấp rút soạn thảo ba luật phòng chống Cô Vi, giúp dân và cứu nguy kinh tế Mỹ.

Chiều 27/3 Tổng thống Trump ký ban hành luật trợ giúp dân và các ngành nghề bị ảnh hưởng bởi nạn dịch, tổng chi 2 nghìn 200 tỉ đôla.

Giới tiểu thương, các hãng hàng không, chủ khách sạn và người thất nghiệp sẽ được trợ giúp tài chánh.

Dân cũng được giúp. Một gia đình với vợ chồng và hai con nhỏ, nếu tổng số lương năm ngoái hay năm trước nữa là dưới 150 nghìn đô, sẽ nhận được 3.400 đô trợ cấp. Những gia đình có thu nhập cao hơn 198 nghìn đô không được nhận trợ cấp.

Với ba luật vừa ban hành, phục hồi kinh tế lâu hay mau thời gian sẽ trả lời. Về y tế thì khẩn cấp nhất là tìm ra thuốc chữa bệnh. Cùng lúc đi tìm thuốc chủng ngừa cho tương lai.

Tổng thống Trump đã nhắc đến liều thuốc Chloroquine chung với thuốc kháng sinh Azithromycin có thể chữa được bệnh là "một món quà Trời cho" sẽ làm thay đổi cuộc chơi – game changer. Ông Trump lạc quan tin tưởng nếu dùng chung hai loại thuốc này sẽ chữa khỏi bệnh, nên không mất gì nếu thử dùng nó lúc này.

Nhiều người phản đối, chỉ trích ông đóng vai thày thuốc kiểu sơn đông mãi võ.

Chloroquine là thuốc trị bệnh sốt rét đã được dùng từ nhiều năm qua, nhưng phải theo toa bác sĩ.

Bác sĩ Anthony Fauci, tiếng nói có thẩm quyền nhất về phòng chống bệnh dịch tại Hoa Kỳ và thường xuất hiện bên cạnh tổng thống và phó tổng thống trong những ngày qua thì lại cẩn trọng hơn. Ông nói là chưa có đủ số liệu để đưa tới kết luận là thuốc trị sốt rét có hiệu quả trong việc trị cúm Cô Vi.

Cho đến nay nhiều nơi trên thế giới đang thử nghiệm có đến trên 50 loại thuốc khác nhau. Phương pháp trị liệu mà ông Trump đề cập tới và đang được thử nghiệm cho nhiều bệnh nhân ở New York chỉ là một trong số đó.

Phát biểu của Tổng thống Trump đã làm sôi nổi lên những chỉ trích cho rằng ông ăn nói cẩu thả trong lĩnh vực không phải chuyên môn của mình. Những chỉ trích đó hoàn toàn đúng, ông nên để giới chức chuyên môn trả lời những câu hỏi liên quan đến phương pháp trị liệu.

Nhưng Trump vẫn là Trump từ khi tranh cử cho đến nay, với những phát biểu bạt mạng trong nhiều vấn đề chứ không riêng gì y tế, sức khỏe của toàn dân.

Ngay cả việc ông gọi tên "Chinese Virus" cũng là điều không nên vì sẽ gây ra những sự kì thị với người Châu Á.

Tôi không đồng ý với Tổng thống Trump trong cách gọi đó, vì ra đường mấy ai phân biệt được người Hoa hay Việt, Hàn, Phi, Thái, Miên, Lào, Nhật.

Bạn nào ủng hộ Tổng thống Trump trong cách gọi tên như thế, hãy tìm xem phim "Who killed Vincent Chen ?" về một kỹ sư người Hoa bị giết chết hồi thập niên 1980, vì kẻ giết người lầm tưởng nạn nhân là người Nhật, trong thời điểm có khuynh hướng bài chống Nhật, khi xe Nhật được nhập cảng ào ạt vào Mỹ làm cho nhiều công nhân hãng xưởng ôtô Mỹ mất việc.

Trở lại với việc tìm thuốc trị, bên Pháp có bác sĩ Didier Raoult, một nhà chuyên môn danh tiếng về các bệnh nhiễm trùng, đã thử dùng chloroquine với kháng sinh và có kết quả khả quan cho bệnh nhân. Nhưng vì số liệu chỉ dựa trên một mẫu tập hợp nhỏ, với 36 bệnh nhân nên chưa thể đưa đến kết luận đúng với chuẩn mực khoa học.

Tiểu bang Florida có bệnh nhân Giardinieri, 52 tuổi, được chữa khỏi nhờ thuốc sốt rét, tuy nhiên ông cảnh giác mọi người không nên dùng thuốc đó một cách bừa bãi mà phải tham khảo với bác sĩ.

Một y tá gốc Việt làm việc tại bệnh viện ở thành phố Dallas tiểu bang Texas cho phóng viên Nửa Vòng Trái Đất TV (Nhật báo Người Việt 25/3/2020) biết nhiều trường hợp bác sĩ cho dùng thuốc sốt rét cùng với thuốc kháng sinh để chữa trị và có nhiều người hồi phục hơn.

Bên Trung Quốc cũng đã cho dùng thuốc chống sốt rét để chữa bệnh Cô Vi, nhưng số liệu và kết quả chưa được công bố.

Nhắc đến thuốc Chloroquine, khi bà Đồ U U của Trung Quốc đạt giải Nobel Y học năm 2015 do những nghiên cứu chiết xuất để sản xuất thuốc này thì đã có tranh cãi với Việt Nam.

Trung Quốc nói đã dùng thuốc để chữa bệnh sốt rét cho nhiều bộ đội cộng sản miền Bắc Việt Nam trong cuộc chiến chống Mỹ qua Dự án 523 do Mao đề xướng.

Việt Nam phản bác lại. Đạo diễn Đặng Nhật Minh nói rằng chính bố ông là bác sĩ Đặng Văn Ngữ đã khởi động nghiên cứu tìm thuốc chữa sốt rét cho bộ đội, không phải từ những cố vấn Trung Quốc.

Bệnh dịch Cô Vi đang lây lan ngày một nhiều với số người chết ngày một tăng, hiện tại là hơn nửa triệu ca nhiễm và 22 nghìn tử vong. Mỹ có số người bị nhiễm cao nhất, hơn 100 nghìn với 1.600 tử vong và New York hiện là tâm điểm bùng phát.

Vùng Vịnh San Francisco là khu vực đầu tiên tại Mỹ áp dụng các biện pháp giới hạn ra đường và giao tiếp xã hội sau khi có một ca tử vong ở San Jose trong ngày 9/3, là một phụ nữ 68 tuổi, khỏe mạnh, vui vẻ, không du lịch nhưng vẫn bị lây và qua đời một tuần sau khi có triệu chứng bệnh.

Hai ngày sau, 11/3 nhiều trường học trong khu vực đóng cửa. Ngày 16/3 có lệnh cấm cư dân vùng vịnh ra đường và đến ngày 19/3 Thống đốc ra lệnh cho toàn tiểu bang California cấm túc.

Các biện pháp mạnh mẽ và cấp thời của California giúp cho số ca nhiễm và tử vong không tăng nhanh như New York.

Cô Vi xuất hiện và đã làm đảo lộn cuộc sống từ Á sang Âu, từ rừng Amazon Nam Mỹ lên đến thành phố hoa lệ New York.

Như tiếng sét tử thần nên mọi người lo sợ khi cô đến. Giới nghiên cứu lúc đầu cho rằng cô thích các bạn già, nhưng không hẳn như thế. Già hay trẻ, nam hay nữ, dân thường hay người quyền cao chức trọng, giòng dõi vua chúa đều đã có cơ hội gặp cô.

Phó đại sứ Anh tại Hungary mới 37 tuổi bị cô cướp đi mạng sống. Một nữ sinh Pháp 17 tuổi đã qua đời vì cô.

Cô Vi đã lây lan từ Thái tử Charles, Thủ tướng Boris Johnson của nước Anh đến Thượng nghị sĩ Rand Paul, Tổng Giám mục Gregory Aymond thuộc Giáo phận New Orleans của Hoa Kỳ.

Chính phủ các cấp đang làm nhiều việc để giúp dân Mỹ bớt lo, giúp kinh tế khỏi suy sụp. Chính sách của Tổng thống Trump đưa ra có người đồng ý, có người mạnh mẽ lên tiếng phản bác.

Mẹ Nấm Nguyễn Ngọc Như Quỳnh phát biểu ý kiến chê lãnh đạo Mỹ, chê nước Mỹ cũng là quyền tự do biểu đạt của cô. Đó là điều rất bình thường trong một đất nước tự do dân chủ. Vậy mà nhiều người Việt vẫn nhất định chỉ có quan điểm, tầm nhìn của mình là đúng, là chân lý. Ai không đồng ý là ném đá, qui chụp, còn đòi đuổi Mẹ Nấm về nước. Như thế có khác gì những phát biểu của Tổng thống Trump trước đây với những người bất đồng quan điểm với ông.

Chỉ trích lãnh đạo Mỹ không có nghĩa là không yêu nước Mỹ. Có yêu nước, quan tâm tới hưng thịnh của quốc gia người dân mới lên tiếng phê bình những việc làm của chính phủ.

Bùi Văn Phú

(30/03/2020)

Lá thư từ Hoa Kỳ

Chiều thứ Năm 19/3 Thống đốc California Gavin Newsom ra lệnh cấm túc với 40 triệu cư dân tiểu bang. Bắt đầu ngay lập tức và ông không đưa ra thời hạn khi nào sẽ chấm dứt lệnh này.

Thống đốc California Gavin Newsom ra lệnh cấm túc lúc 6 giờ chiều 19/3 (Ảnh minh họa)

Cấm túc là "shelter-in-place", có nghĩa là ở trong nhà. Tuy nhiên đây không phải là "thiết quân luật" – martial law – hay cấm cửa như ở Vũ Hán bên Trung Quốc khi cấm dân ra đường hay người nơi khác vào vùng dịch Covid-19 (Cô-Vi) bùng phát.

Theo lệnh này, mọi người không ra đường, trừ những ai làm việc trong các ngành nghề y tế như bác sĩ, y tá, nhân viên bệnh viện hay trong lĩnh vực cung cấp nhu yếu phẩm gồm tiệm thuốc tây, siêu thị, cây xăng, ngân hàng và công nhân sở vệ sinh lo đổ rác.

Cấm túc không có nghĩa hoàn toàn bị nhốt trong nhà, không được ra đường di chuyển. Dân vẫn có thể đi chợ, đổ xăng hay ra đường đi bộ tập thể dục, với điều kiện giữ khoảng 2 mét cách xa nhau.

Không đợi có quyết định của thống đốc, từ ba ngày qua cư dân vùng Vịnh San Francisco đã bị cấm túc và sẽ còn kéo dài ít nhất đến ngày 7/4. Các trường học toàn vùng đãđóng cửa. Đại học chuyển tất cả các lớp sang học qua mạng cho đến hết niên học.

Mấy ngày qua Quận Cam rồi Los Angeles đã theo chân San Francisco với lệnh cấm túc. Nếu không có lệnh của thống đốc, chỉ với ba khu vực trên cũng đã có hơn 20 triệu người bị ảnh hưởng.

Downtown Berkeley vắng lặng lúc 4 giờ chiều 19/3 (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Vùng Vịnh San Francisco là khu vực đầu tiên cấm túc dân, theo đề nghị của các giới chức y tế địa phương lo phòng chống lây lan Cô-Vi vì nơi đây có số người lây nhiễm và số tử vong cao nhất trong tiểu bang. California chỉ đứng sau tiểu bang Washington và New York hiện là ba nơi có tâm điểm bùng phát bệnh.

Thống đốc tiểu bang New York Andrew Cuomo tuy chưa ban hành lệnh cấm túc nhưng ông đã yêu cầu các công ti, cơ sở thương mại cắt giảm 75% số người phải vào làm việc.

Các địa phương tùy theo tình hình phải tự lo liệu lấy và đưa ra những quyết định phòng chống. Lo nhất là nếu số bệnh nhân Cô-Vi tăng sẽ không đủ nơi điều trị vì thiếu giường bệnh, thiếu trang thiết bị y khoa cần thiết.

Theo một mô hình do Thống đốc Gavin Newsom đưa ra thì số dân California bị nhiễm vi-rút có thể lên đến 56% trong vòng hai tháng tới và cần đến 20 nghìn giường bệnh. Ông đề nghị Tổng thống Donald Trump cho tầu bệnh viện đỗ bến ở Los Angeles và chính quyền tiểu bang dự trù sẽ biến khách sạn, ký túc xá đại học thành nơi chữa bệnh khi cần.

Cho đến nay vẫn chưa có thuốc chữa bệnh Cô-Vi. Thông tin mới nhất cho biết thuốc chloroquine, tức ký ninh chữa bệnh sốt rét, có thể chữa được và chính quyền liên bang đã cho phép dùng thử ngay với bệnh nhân, thay vì phải qua các thủ tục thử nghiệm kéo dài nhiều tháng, có khi nhiều năm như trước đây.

Nếu số người lây bệnh và số người được chữa khỏi ở Trung Quốc là đúng, với 81 nghìn ca nhiễm và 71 nghìn được chữa khỏi, là 88% thì có thể giới chức y tế ở Wuhan đã dùng một loại như thuốc ký ninh để trị bịnh. Năm 2015 bác sĩ Tu Youyou của Trung Quốc là người khám phá ra loại thuốc chữa sốt rét đã được giải Nobel Y khoa.

So với những số liệu từ Hàn Quốc, Ý hay Pháp, Tây Ban Nha thì cách chữa bệnh ở Trung Quốc hiệu nghiệm hơn rất nhiều. Cũng cần nhắc là nếu các con số do nhà nước đưa ra là khả tín.

Mới tháng trước Vùng Vịnh San Francisco còn chưa lo sợ dịch Covid-19 lây lan. Dân biểu Nancy Pelosi, đại diện khu vực và là Chủ tịch Hạ viện, ngày 24/2 đã đi thăm Chinatown San Francisco và mời gọi du khách ghé thăm, vì thương mại ở đây đã xuống thê thảm từ sau Tết, khi nạn dịch được biết đã lây lan nhiều ở Trung Quốc.

Các thị trưởng London Breed của San Francisco và Libby Schaaf của Oakland cũng đã trấn an cư dân và mời gọi khách ủng hộ các nhà hàng Tầu, không có gì phải lo sợ bệnh dịch.

Đến nay thì ai cũng lo sợ bệnh dịch. Vùng Vịnh San Francisco với gần 7 triệu dân là khu vực rộng lớn đầu tiên ở Mỹ có lệnh cấm túc từ thứ Ba 17/3.

Các giới chức trách nhiệm đã nhận ra việc phòng lây bệnh hữu hiệu là tự cách ly nhau, mà lệnh cấm túc sẽ mang lại kết quả tốt nhất, vì có người nhiễm Cô-Vi mà không có triệu chứng nên dễ lây sang người khác qua các tiếp xúc thường ngày trong xã hội. Đó là lây nhiễm cộng đồng mà giới chức y tế lo ngại nhất.

Trong quận hạt Santa Clara, vùng Vịnh San Francisco, nơi có nhiều người bị nhiễm và tử vong nhất California, với 189 ca và 6 tử vong, trong đó gần phân nửa là lây nhiễm cộng đồng, nghĩa là người bị bệnh không du hành đến các nước có dịch bệnh hay có tiếp xúc với người bệnh.

Tổng thống Donald Trump từ lâu cũng không tin Covid-19 dịch, cho đến thứ Sáu tuần trước mới bắt đầu có những là đại biện pháp cấp thiết để phòng chống.

Với lệnh cấm túc ở California, nhưng dân không hỗn loạn. Trên xa lộ vẫn thấy xe chạy, vắng hơn trước. Trong thành phố nhiều chỗ không còn lưu thông hay người qua lại.

Trong một siêu thị Lucky gần nhà, giấy vệ sinh và các loại thuốc lau chùi vi khuẩn không còn. Trên các kệ thực phẩm rau, cây trái còn nhiều nhưng đồ hộp như súp hết sạch. Bánh mì vào giấc trưa cũng không còn.

Kệ hàng đồ hộp trong một siêu thị ở Bắc California không còn hàng vào giữa trưa (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Các siêu thị Safeway và Lucky cắt giảm giờ mở cửa, dành giờ sáng sớm cho người có tuổi từ 60 trở lên được vào mua hàng trước.

Không có cảnh chen lấn. Tuy nhiên việc giữ khoảng cách xa nhau 2 mét không được dân chú ý lắm khi ra đường.

Khi có việc phải ra ngoài đường, tôi quan sát thấy siêu thị Berkeley Bowl thực hiện các biện pháp tránh giao tiếp xã hội đúng nhất với giới hạn người vào mua và khách xếp hàng bên ngoài hay bên trong cũng tự đứng cách xa nhau 2 mét, không mấy người đeo khẩu trang.

Trong khi tại một siêu thị Costco ở thành phố gần đó, đông khách ra vào và người người xếp hàng san sát bên nhau chờ tính tiền, vì thói quen. Nhiều người cũng chưa nhận thức được là phải giữ khoảng cách xa nhau trong lúc này.

Xa lộ, đường phố vắng hẳn xe. Bình thường lái xe từ Berkeley xuống San Jose trong giờ cao điểm mất ít nhất 90 phút. Sáng thứ Năm bảng chỉ đường ghi còn 47 phút.

Từ sáng thứ Hai tuần trước, bảng chỉ đường ghi từ Berkeley xuống đến phi trường San Jose là 55 phút. Đài phát thanh đưa tin xa lộ 280, 101, 87 lượng lưu thông ít hẳn đi và không có kẹt xe vì từ hôm đó nhiều công ti đã cho nhân viên làm việc ở nhà. Khi đó trường học chưa đóng cửa.

Khách đi xe điện BART ngày hôm đó cũng giảm 25% rồi hôm sau giảm 30%. Thứ Tư nhiều trường bắt đầu đóng cửa và một tuần sau coi như vùng Vịnh rơi vào tình trạng hoang vắng.

Với lệnh cấm túc, số khách đã giảm 90% nên trong những ngày tới tầu điện chỉ còn chạy từ 8 giờ sáng đến 9 giờ tối, thay vì từ 5 giờ sáng đến 12 giờ khuya như trước đây.

Tôi đã ở nhà một tuần từ khi trường đóng cửa vào thứ Tư tuần trước. Không ra ngoài nhưng vẫn làm việc vì các lớp đã chuyển sang online.

Nhiều du sinh từ Việt Nam kéo nhau về nước vì tình hình bất ổn và lo ngại đến an nguy sức khoẻ khi biết rằng người dân Mỹ còn chưa được chữa trị thì làm gì đến lượt các em, nếu chẳng may lâm bệnh.

Trước những lo lắng không tiên liệu được tình hình, nhiều trường đã đồng ý nếu sinh viên trở về nguyên quán và vẫn được gia hạn (visa) I-20 để trở lại Mỹ khi nạn dịch qua đi.

Nếp sống ở đây trong những ngày qua không còn bình thường, nhưng không lo thiếu thực phẩm, xăng dầu. Lo nhất là bị bệnh, dù bất cứ bệnh gì vì có mấy ai muốn nhập viện lúc này.

Tôi đã trải qua động đất tháng 10/1989, biến cố 11/9, khủng hoảng kinh tế tài chánh 2008, nhưng lần này có o lắng hơn vì không biết bệnh dịch sẽ hoành hành đến đâu và kéo dài bao lâu.

Tình hình lây bệnh Cô-Vi với số người nhiễm tăng lên mỗi ngày theo cấp số lũy thừa và thiếu thuốc thử nghiệm cũng như cách chữa trị là điều làm mọi người lo sợ. Đúng là chúng ta đang chiến đấu với một kẻ thù vô hình.

Như thế còn biết làm gì hơn ngoài việc thường xuyên rửa tay, giới hạn ra ngoài, ăn uống đầy đủ và giữ tinh thần lạc quan, vui với những gì có thể làm được để qua cơn đại dịch này.

Chẳng cần phải tranh cãi về tên gọi kẻ thù vô hình làm gì. Tôi gọi đó là Cô-Vi cho thân thương, rút ngắn từ Corona Virus thường được truyền thông dùng ở Mỹ. May ra cô bớt khắc nghiệt với con người.

Bùi Văn Phú

(21/03/2020)

Lá thư từ Mỹ

Trong bốn ngày qua tình hình đối phó với dịch Covid-19 ở Mỹ ngày một khẩn trương lên khiến Tổng thống Donald Trump, cùng ban tham mưu phòng chống, đã có họp báo mỗi ngày để dân biết các chính sách liên quan.

Siêu thị Costco vùng Vịnh San Francisco thường thưa khách ngày đầu tuần nhưng sáng thứ Hai 16/3 đông người mua hàng sau khi có lệnh không ra đường trong ba tuần (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Chiều thứ Sáu 13/3, Tổng thống công bố tình trạng "khẩn cấp quốc gia". Quyết định của lãnh đạo Hoa Kỳ được đưa ra sau khi cơ quan y tế thế giới chính thức gọi vi-rút Covid-19, bùng phát từ Vũ Hán, Trung Quốc từ tháng 12 năm 2019 là một đại dịch toàn cầu.

Sau tuyên bố của lãnh đạo Mỹ, chỉ số Dow Jones tăng gần 2 nghìn điểm, lên 23.186 - với hơn nửa trong vòng 30 phút giao dịch cuối ngày.

Qua ngày thứ Bảy 14/3, Tổng thống và ủy ban đặc nhiệm, dưới sự lãnh đạo của Phó Tổng thống Mike Pence, lại họp báo. Lần này mọi người tham dự kể cả ông Trump và quan chức chính phủ phải đo nhiệt độ trước khi vào phòng. Một nhà báo không được vào vì có thân nhiệt trên 99 độ F.

Tổng thống Trump bị chỉ trích là hôm trước ông đã bắt tay nhiều người, đã điều chỉnh mi-crô, là những động tác có thể gây truyền nhiễm. Ông trả lời rằng bắt tay đã trở thành thói quen và tự nhắc nhở ông và mọi người nên bỏ trong lúc này.

Ông Trump cũng xác nhận là đã cho bác sĩ thử vi-rút, vì trong thời gian gần đây có tiếp xúc với vài người có thể bị dương tính Cô Vi. Vài giờ sau kết quả cho thấy Tổng thống Trump không nhiễm vi-rút.

Rạng sáng thứ Bảy, Hạ viện thông qua, với tỉ số 363/40, một dự luật khẩn chi 50 tỉ đôla. Tuần này Thượng viện chắc cũng sẽ đồng thuận và tổng thống ký ban hành.

Báo Việt ngữ ở California với tin về Covid-19 tại Hoa Kỳ và Việt Nam trên trang nhất (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Trong họp báo chiều Chủ nhật 15/3, Tổng thống Trump tỏ ra lạc quan với các biện pháp kiểm soát lây lan bệnh dịch. Những phát biểu của ông cho thấy tình hình lạc quan, đang được triển khai đúng. Dân đừng lo lắng quá. Ông vừa gặp gỡ những chủ tịch tập đoàn bán lẻ và họ hứa sẽ cung cấp đầy đủ nhu yếu phẩm và các thứ cần cho vệ sinh, vì thế ông nhắc dân không nên hoảng loạn mua đồ tích trữ.

Quan trọng hơn là tương lai kinh tế Hoa Kỳ trong những ngày trước mặt. Tổng thống loan báo là Quỹ Dự trữ Liên bang vừa cắt giảm phân lời cho vay từ 1 đến 1,25% xuống còn từ 0 đến 0,25% để kích thích kinh tế.

Sang ngày thứ Hai 16/3, trong buổi họp báo Tổng thống Trump khuyến cáo không nên tụ họp quá 10 người, tình hình hiện xấu và sẽ kéo dài đến tháng Bảy hay tháng Tám, kinh tế có thể rơi vào suy thoái.

Với thông tin đó, Dow Jones rớt 3 nghìn điểm, còn 20.186, đã mất 30% từ thời điểm cao nhất cuối năm ngoái.

Điều mà giới chức y tế quan ngại hiện nay là Hoa Kỳ thiếu thuốc thử để xét nghiệm ai bị vi-rút. Trong dân có những trường hợp đã bị nhiễm mà không có dấu hiệu nên có thể lây lan rộng trong cộng đồng. Giới chức chính phủ cho biết các trạm xét bệnh sẽ bắt đầu hoạt động ngay và người dân sẽ không phải trả tiền phí cho xét nghiệm hay chữa trị.

Theo Tiến sĩ Anthony Fauci, Giám đốc Cơ quan Nghiên cứu về Bệnh dị ứng Truyền nhiễm và hiện là tiếng nói chính trong việc phòng chống dịch, lúc này cần ngăn chặn sao cho đồ biểu lây bệnh không bùng lên quá cao. Ông đề nghị không nên đi máy bay hay ăn nhà hàng khi không cần. Vì nếu số người bị lây nhiễm quá nhiều, bệnh viện sẽ quá tải, khi đó sẽ rất nguy hiểm cho sức khoẻ toàn dân.

Hai tuần trước chỉ những tiểu bang có nhiều ca nhiễm và người chết là Washington, California và New York công bố tình trạng khẩn cấp y tế. Đến nay hầu hết mọi nơi đã công bố tình trạng khẩn cấp y tế, khi người bị lây nhiễm đã có tại 49 tiểu bang và vùng Thủ đô Washington.

Các tiểu bang, quận hạt cũng như những thành phố lớn đều tùy tình hình mà ban hành chính sách phòng chống. California cấm tụ họp trên 250 người, trong khi ở Texas con số này là 500.

Sau khi Tổng thống đưa ra khuyến cáo không nên tụ họp trên 10 người, vùng Vịnh San Francisco với 6 quận hạt cùng nhau công bố kế hoạch cấm dân ra đường nếu không có việc cần thiết, bắt đầu từ đêm thứ Hai 16/3 cho đến ngày 7/4 để giảm lây bệnh. Cảnh sát, cứu hỏa, y tá, bác sĩ vẫn tiếp tục làm việc. Quán rượu, những nơi tập thể dục, trung tâm giải trí đóng cửa. Siêu thị, trạm xăng, nhà băng tiếp tục bán hàng. Nhà hàng không được mở cửa, chỉ nhận đặt món ăn cho khách đến lấy đem về.

Các nhà thờ Thiên Chúa giáo trong vùng Vịnh San Francisco không còn buộc giáo dân đến thánh đường ngày Chủ nhật. Nhiều nhà thờ đóng cửa trong nhiều tuần.

Rất nhiều trường học, từ mẫu giáo đến lớp 12 và đại học các cấp ở California đã đóng cửa cho đến đầu tháng Tư hay chuyển qua giảng dạy trực tuyến cho đến hết niên học.

Nước Mỹ có hơn 35 triệu học sinh phổ thông không đến trường từ ngày thứ Hai 16/3. Vì nhiều học sinh thuộc diện có trợ cấp ăn sáng và ăn trưa tại trường nên các nơi đang có kế hoạch để các em tiếp tục nhận bữa ăn qua các trung tâm phân phối.

Trên toàn quốc các trận đấu thể thao đã hoãn hay hủy. Disney World ở Florida, Disneyland ở California và nhiều trung tâm giải trí ở New York, New Jersey, Connecticut đóng cửa.

Để phòng chống hữu hiệu lây lan của Cô Vi, mọi người được nhắc nhở những điều quan trọng cần làm sau đây :

1/ Thường xuyên rửa tay với xà-phòng trong ít nhất 20 giây

2/ Không đưa tay dụi mắt mũi miệng

3/ Khi tiếp xúc với người khác, đứng cách nhau chừng 2 mét

4/ Nếu cảm thấy có bệnh đường hô hấp thì không đi làm, cần gặp bác sĩ

Nhiều công ti, cơ quan đã cho nhân viên làm việc tại nhà. Với chính sách khẩn trương quốc gia, người ốm mà trước đây không được hưởng lương nếu nghỉ làm, nay sẽ được nhận hai tuần. Hiện có khoảng 25% công nhân Mỹ khôngđược trả lương nếu nghỉ bệnh. Trợ cấp thất nghiệp sẽ được kéo dài nếu tình hình bịnh dịch không khá hơn.

Chính sách phòng chống toàn quốc cũng cấm thăm viếng nhà dưỡng lão vì người cao tuổi nếu nhiễm vi-rút thì tỉ lệ tử vong cao hơn gấp nhiều lần, lên đến 15% so với bình thường khoảng 2,5%.

Những số liệu từ tiểu bang Washington cũng như toàn quốc đã cho thấy điều đó. Từ Seattle, nơi có ca nhiễm Covid-19 đầu tiên được phát hiện vào ngày 21/1 và là nơi có số người bị nhiễm và tử vong cao nhất, với 675 ca và 40 tử vong, hầu hết là người cao tuổi trong nhà dưỡng lão.

Tiểu bang New York có số người nhiễm cao thứ nhì, với 613 ca và 2 tử vong. Riêng thành phố New York có 269 ca nhiễm. Vùng Westchester với 178 ca, đa số tại thành phố New Rochelle, mà giới hữu trách đã giới hạn đi lại hơn một tuần nay.

Thống đốc California Gavin Newsom họp báo chiều Chủ nhật 15/3 cho biết tiểu bang có 336 ca nhiễm, 6 tử vong. Ông yêu cầu các quán rượu đóng cửa, giới hạn số khách được vào một nhà hàng xuống còn một nửa số ghế đang có và người trên 65 tuổi không nên ra ngoài đường.

Vùng San Jose trong quận hạt Santa Clara có 114 ca, 2 tử vong. Trong số người bệnh, 15 đã du hành nước ngoài, 28 có tiếp xúc với người bệnh. Đáng quan ngại là 52 người bị nhiễm do lây lan trong cộng đồng vì họ không du lịch nước ngoài hay không gần người bệnh.

Hai tuần qua, khi dịch Covid-19 lan tràn qua Châu Âu đến độ mất kiểm soát ở Ý, Pháp và Tây Ban Nha ; chính phủ của Tổng thống Donald Trump đã bị những áp lực với chỉ trích vì không đưa ra biện pháp phòng chống sớm hơn, nước Mỹ đã không chuẩn bị đối phó vì đến lúc này mà vẫn thiếu bộ thử xét nghiệm đại trà, như Hàn Quốc đã có thể làm được để giảm lây lan và tử vong.

Quyết định mới nhất của Hoa Kỳ là cấm khách du hành đến từ Châu Âu khiến kiều dân Mỹ từ đó đổ dồn về nước. Vì thiếu chuẩn bị với những thủ tục phải khai báo tại sân bay nên phi cảng O’Hare ở Chicago sáng Chủ nhật với hàng nghìn người đến, xếp hàng san sát bên nhau trong nhiều giờ đồng hồ tạo cơ hội lây nhiễm cao hơn.

Các cuộc vận động tranh cử tổng thống trước đám đông bị hủy. Tối Chủ nhật 15/3 tranh luận giữa hai ứng viên Dân chủ Joe Biden và Bernie Sanders tại thành phố Phoenix không có dân tham dự. Hai ứng viên không bắt tay mà chạm khuỷu tay nhau lúc khai mạc và đứng xa nhau chừng 3 mét.

Vì dịch Covid-19 các buổi vận động tranh cử tổng thống Mỹ với dân tham dự như trước sẽ không còn nữa (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Năm mươi hai ngày sau khi Cô Vi từ Vũ Hán, Trung Quốc ghé Hoa Kỳ qua trạm dừng đầu tiên ở thành phố Seattle, tiểu bang Washington, nay cô đã lây lan gần 4.300 ca nhiễm và tử vong cho 81 người khiến nước Mỹ đang rơi vào khủng hoảng y tế cũng như kinh tế.

Giới quan sát nhận định việc phòng chống Cô Vi đang là đề tài để hai đảng Dân chủ và Cộng hòa lấy điểm với cử tri trong cuộc tổng tuyển cử vào tháng 11 tới đây.

Theo thăm dò của Yahoo News/YouGov thực hiện vào đầu tháng này, kết quả :

Tin dịch sẽ lan tràn : Cộng hòa 28%, Dân chủ 58%, Tất cả 43%

Lo lắng về nạn dịch : Cộng hòa 45%, Dân chủ 74%, Tất cả 57%

Tin là có thổi phồng thông tin về nguy cơ nạn dịch : Cộng hòa 58%, Dân chủ 29%, Tất cả44%

Dự đoán số tử vong sẽ lên trên 1000 : Cộng hòa 34%, Dân chủ 55%, Tất cả 44%

Mới nhất là thăm dò của NBC News và Wall Street Journal thực hiện từ ngày 11-13/3 :

Cách Trump xử lí phòng chống : 81% cử tri Cộng hòa tán đồng, 84% cử tri Dân chủ không tán đồng.

Lo có người trong gia đình nhiễm vi-rút : Dân chủ 68%, Cộng hòa 40%.

Tránh tụ họp đông người : Dân chủ 61%, Cộng hòa 30%.

Cô Vi tấn công vào ai thì nào có kể mầu da, sắc tộc, tôn giáo hay quan điểm chính trị.

Đề phòng Cô Vi, bạn đang sống ở đâu thì nhớ rửa tay thường xuyên với xà-phòng, vừa rửa vừa hát xong bài "Happy Birthday" là đúng cách.

Nếu được ở nhà là tốt. Phải ra đường thì không cần mang khẩu trang, tránh nơi đông người. Gặp ai quen thân, đứng xa xa vẫy tay, hay cúi đầu chào nhau kiểu Nhật là đẹp rồi.

Bùi Văn Phú

(17/03/2020)

Lá thư từ Mỹ

Nạn dịch Covid-19 đã lan tràn khắp nơi trên thế giới, hơn trăm quốc gia có người nhiễm bệnh, trừ miền băng giá Antarctica. Tổ chức Y tế Liên Hiệp Quốc đã chính thức gọi đây là đại dịch toàn cầu.

Số người nhiễm CôVi tại Hoa Kỳ cũng đã lên hơn 1.200, với 38 tử vong trong 40 tiểu bang, theo số liệu cập nhật tối thứ Tư 11/3. Courtesy of eNews Park Forest 11/03/2020.

Tôi gọi coronavirus là CôVi, một vi-rút nguy hiểm cho sức khỏe của con người, bùng phát từ thành phố Vũ Hán, thủ phủ của tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc từ cuối năm 2019. Nhân loại lo lắng vì chưa có thuốc tiêm chủng phòng ngừa, chưa có cách chữa.

Trung Quốc với 8 vạn người bị nhiễm và hơn 3 nghìn tử vong, sau đó là Hàn Quốc, Ý, Iran mỗi nước có gần vạn người bị lây nhiễm, hàng trăm tử vong.

Số người nhiễm CôVi tại Hoa Kỳ cũng đã lên hơn 1.200, với 38 tử vong trong 40 tiểu bang, theo số liệu cập nhật tối thứ Tư 11/3. Quận King ở tiểu bang Washington có nhiều ca nhiễm nhất, gần 400 người và 26 tử vong hầu hết từ một nhà dưỡng lão. Tiểu bang Washington cũng là nơi phát hiện ca nhiễm CôVi đầu tiên tại Hoa Kỳ vào ngày 21/1.

California đã có 157 ca và hai tử vong. Vùng Vịnh San Francisco với 9 quận hạt là nơi có nhiều người nhiễm nhất. Riêng Quận Santa Clara với thành phố chính là San Jose có số người nhiễm vi-rút cao nhất, 45 người, có một người chết.

Tình hình quanh vùng đang dao động lên từng ngày vì sự lây nhiễm trong cộng đồng đã có, tức là những người mắc phải vi-rút này đã không du lịch đến những nơi có lây lan nhiều như Trung Quốc, Hàn Quốc hay Ý trong thời gian qua.

Nhiều nơi bán gạo, hóa chất rửa tay, nước uống, giấy đi cầu vào hai cuối tuần qua đã có đông người xếp hàng mua để dự phòng. Điều xấu hổ là có nhiều người Châu Á nói chung, người Việt nói riêng vào Costco đẩy xe ra chất quá nhiều những mặt hàng trên. Nhiều siêu thị sau đó phải giới hạn số lượng một khách hàng được mua.

Gạo thương hiệu Ba Cô Gái từ Thái Lan mà nhiều người Việt quen ăn đã hết sạch ở nhiều siêu thị trong những khu dân cư có đông người Việt.

Trong khi đó siêu thị Lee’s ở San Jose lại đẩy giá lên cao ngất ngưởng, từ bình thường 40 đôla cho một bao gạo 50 cân Anh, lên 70 đôla. Khách hàng đưa biên nhận lên tố cáo tiệm tăng giá bất hợp pháp, chủ tiệm lo sợ bị nhà nước phạt ít nhất 10 nghìn đôla và có thể bị tù nữa nên đã vội vàng lên sóng phát thanh để thanh minh, xin lỗi và hoàn trả tiền sai biệt.

Sáng thứ Hai 9/3 nhiều công ti đã cho nhân viên làm việc ở nhà, qua internet, như Facebook, Apple.

CôVi hiện đang làm nhiều người lo không có thu nhập để chi tiêu trong những ngày tới. Kỹ nghệ du lịch, bán vé máy bay, cửa hàng ăn uống, khách sạn và những dịch vụ liên quan đang trong khủng hoảng, không biết bao giờ mới phục hồi.

Sáng nay du thuyền Grand Princess cũng được phép vào bến, đậu ở cảng Oakland, sau nhiều ngày lênh đênh ngoài khơi, để khoảng 2500 du khách được lên bờ. Trên tầu đã có 21 người được xác định nhiễm bệnh sau khi lấy mẫu thử 46 người có triệu chứng.

Du thuyền Grand Princess đậu ở cảng Oakland, California hôm 11/3 (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Du thuyền đã có người mắc bệnh mấy tuần trước, trong chuyến đi từ California xuống Mexico. Sau đó tầu cập bến San Francisco, đón khách cho chuyến du hành trên biển đến Hawaii.

Một cụ ông 71 tuổi nhiễm vi-rút trên tầu trong chuyến du hành xuống Mexico, về lại nhà ít hôm rồi qua đời ở bệnh viện gần thủ phủ Sacramento.

Du thuyền Grand Princess trên đường đi Hawaii thì nhiều người có dấu hiệu bị vi-rút CôVi. Cơ quan y tế Hoa Kỳ cho máy bay trực thăng ra để lấy mẫu xét nghiệm 46 ca, kết quả 21 người bị dương tính, 19 là nhân viên làm việc trên tầu và2 du khách. Điều đó cho thấy CôVi đã có trên tàu từ chuyến du hành trước.

Trưa thứ Hai 9/3 tàu vào cảng Oakland. Những người bệnh được đưa đi trước, còn lại 2.500 người, nếu là cư dân Mỹ thì phải cách li 14 ngày tại những căn cứ quân sự, hay khách sạn, nhà trọ được chính quyền liên bang và tiểu bang chỉ định. Du khách nước ngoài được đưa lên máy bay về nguyên quán.

Thống đốc California Gavin Newsom trong họp báo trưa thứ Ba 10/3 cho biết trên du thuyền có công dân từ 54 quốc gia và cư dân của 24 tiểu bang Hoa Kỳ.

Tình hình phòng chống đại dịch Covid-19 ở vùng Vịnh San Francisco trở nên khẩn trương khi Đại học UC Berkeley, UC Santa Cruz, Đại học Stanford, San Francisco State U., San Jose State U. và nhiều trường khác đã chuyển hầu hết các lớp học trực tiếp với giáo sư sang học trên mạng (online) để sinh viên có thể học từ nhà.

Sân trường Đại học Berkeley giờ trưa thường đông sinh viên nhưng hôm 10/3 rất vắng (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Giáo phận San Francisco đã cho 90 trường công giáo từ lớp mẫu giáo đến lớp 12 nghỉ hai tuần.

Còn các trường công, vấn đề cho học sinh từ mẫu giáo đến lớp 12 nghỉ họckhông đơn giản vì liên quan đến thời biểu làm việc của phụ huynh và sự an toàn của trẻ nhỏ từ 12 tuổi trở xuống không được ở nhà một mình, nên nhiều sở học chánh chưa có quyết định. Cho đến lúc này, chỉ trường nào có một học sinh nhiễm vi-rút CôVi thì bắt buộc phải đóng cửa ngay.

Liên đoàn Bóng Rổ Hoa Kỳ đã ra thông báo hoãn các trận đấu vì vận động viên Rudy Gobert bị nhiễm vi-rút. Nam diễn viên Tom Hanks và vợ cũng bị nhiễm và đang được điều trị. Thượng nghị sĩ Ted Cruz từ tiểu bang Texas đang tự cách li vì có tiếp xúc với một người mang dương tính vi-rút tại một hội nghị tuần trước.

Đối với những nước độc tài thì dù nhà nước đưa ra cách phòng nhiễm ra sao, người dân không có quyền phản đối, như tại Trung Quốc, nếu không muốn vào tù hay mất tích. Chính sách kinh tế có ảnh hưởng xấu do nạn dịch gây ra thế nào thì người dân cũng không dám lên tiếng phản đối.

Trong các quốc gia tự do dân chủ, nhà nước phải minh bạch trong chính sách. Truyền thông và người dân sẽ đặt vấn đề trực tiếp với lãnh đạo.

Lãnh đạo Mỹ bị chỉ trích đã không đưa ra những biện pháp ngăn ngừa dịch sớm hơn hay không minh bạch trong cách phòng ngừa, chữa trị. Tổng thống Donald Trump không tin là đại dịch sẽ lan tràn trên đất Mỹ nên không có chính sách quyết liệt. Bạch Ốc chỉ đề nghị chi ngay 2 tỉ đôla cho việc phòng chống. Quốc hội sau đó đã chuẩn thuận 8 tỉ 300 triệu đôla cho việc này.

Một số nhà phân tích thì cho rằng nếu không có những biện pháp phòng chống quyết liệt hơn thì trong vòng hai tuần hệ quả có thể giống nước Ý, nghĩa là phải cách li cả nước.

Tối thứ Tư 11/3, từ văn phòng trong Bạch Ốc Tổng thống Trump đã nói chuyện với toàn dân và ông đưa ra một số biện pháp để đối phó với tình hình trong đó có cấm du khách đến từ các nước Châu Âu, trừ Anh Quốc, trong vòng một tháng. Để giúp giới tiểu thương và những người bị ảnh hưởng kinh tế, chính phủ sẽ giảm thuế và cho mượn tiền để phục hồi doanh nghiệp.

Phản ứng của chính quyền có làm dân Mỹ hài lòng hay không, điều đó họ sẽ ghi nhớ trong kỳ bầu cử cuối năm nay.

Sự lây lan của Covid-19 ra toàn cầu, ảnh hưởng của nó không chỉ đơn thuần liên quan đến sức khoẻ con người mà còn ảnh hưởng trầm trọng đến kinh tế.

CôVi từ Trung Quốc đã làm suy sụp kinh tế thế giới vì ảnh hưởng dây chuyền và tròng chéo của những chính sách toàn cầu hóa trong ba thập niên qua, khi Trung Quốc trở thành xưởng làm gia công để có hàng giá rẻ cho toàn thế giới tiêu dùng.

Lúc này vì nạn dịch Covid-19 mà công xưởng ở Trung Quốc không vận hành được, nên kinh tế thế giới đi xuống.

Hai tuần qua, thị trường chứng khoán Mỹ và nhiều nước phát triển đã xuống thê thảm. Sau phiên giao dịch ngày thứ Tư 11/3, chỉ số Dow Jones của Mỹ chỉ còn 23.552 điểm so với 29.552 điểm cách đây đúng một tháng, xuống 20%.

Đó là hậu quả của thị trường chứng khoán đã quá nóng trong ba năm qua và đã đến lúc phải hạ nhiệt, kinh tế suy thoái theo chu kỳ cứ khoảng một thập niên một lần – như đã xảy ra trong các năm 1987, 2000, 2008 – nên chứng khoán phải tuột giốc lúc này, hay đây là đòn kinh tế mà Tập Cận Bình nhắm vào Trump để trả thù ?

Nếu xem như có chiến tranh kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc trong ba năm qua thì sự giảm sút chứng khoán trong mấy tuần qua là bài học cho lãnh đạo Mỹ. Tương lai chính trị của Tổng thống Trump tùy thuộc vào kinh tế Mỹ có sẽ tiếp tục tăng trưởng trong năm nay hay không.

Đến lúc này nhiều người đã nhận ra Trung Quốc không còn là một quốc gia nghèo, kém phát triển nữa. Từ ba mươi năm qua, chính sách kinh tế toàn cầu hóa của khối tư bản đã đưa Trung Quốc vào con đường phát triển, với hy vọng lãnh đạo đất nước đông dân nhất hành tinh này sẽ hội nhập toàn cầu trong tiến trình phát triển nhân bản, tôn trọng con người, nhưng điều đó đã không thành.

Sau ba thập niên, Trung Quốc vẫn là một quốc gia cộng sản trong chính trị. Dịch Covid-19 cho thấy những ai nói khác với chính sách nhà nước, đưa ra những dự báo trước về nguy hại của CôVi đều không được phép lên tiếng. Bắc Kinh quyết tâm kiểm soát tất cả mọi thông tin bất lợi cho nhà nước.

Hậu quả từ Vũ Hán kinh hoàng ra sao và đã ảnh hưởng đến an sinh của nhân loại như thế nào đã\cho thấy Trung Quốc nay vẫn là một chế độ độc tài làm cho thế giới lo ngại khi có những khủng hoảng toàn cầu cần chung nhau giải quyết.

Bùi Văn Phú

Nguồn : © 2020 Buivanphu, 13/03/2020

Hòa thượng Thích Quảng Độ, Tăng thống và là lãnh đạo tinh thần của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, viên tịch tối ngày 22/2/2020 tại chùa Từ Hiếu, Quận 8 Sài Gòn, hưởng thọ 93 tuổi.

Ngài sinh ngày 27/11/1928 tại xã Nam Thanh, huyện Từ Hải, Thái Bình với tên khai sinh là Đặng Phúc Tuệ.

Hòa thượng Thích Quảng Độ (1928-2020) (Ảnh: rfa.org)

Cái chết của thầy Quảng Độ sẽ để lại một khoảng trống lớn cho hàng giáo phẩm giáo hội phật giáo độc lập, giữa lúc đang có những bất hòa nội bộ của Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất trong những năm gần đây, sau các Giáo chỉ số 9 và số 10 được lãnh đạo giáo hội ban hành.

Quyết định của thầy Quảng Độ năm 2013 qua Giáo chỉ số 10 trong việc chấn chỉnh sinh hoạt của giáo hội trong nước cũng như tại hải ngoại khiến một số thượng tọa không đồng ý và đã lập ra một cơ cấu tổ chức khác hoạt động độc lập với giáo hội, là Tăng đoàn Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất và đã chọn Hòa thượng Thích Thiện Hạnh từ Huế làm người đứng đầu.

Phật giáo sử Việt Nam đã ghi nhận thời Lý Trần là giai đoạn hưng thịnh của đạo Phật. Ngược lại từ thập niên 1950 cho đến nay Phật giáo tại Việt Nam đã trải qua nhiều cơn sóng gió.

Sau năm 1954, khi đất nước chia đôi thì sinh hoạt của các tôn giáo nói chung và đạo Phật nói riêng bị nhiều giới hạn ở miền Bắc và gần như im lặng dưới chế độ cộng sản.

Tại miền Nam, Phật giáo đã gặp những thử thách vào thập niên 1960, nhiều thượng tọa đã lên tiếng đòi tự do, bình đẳng trong sinh hoạt tôn giáo qua các chế độ Việt Nam Cộng hoà. Những biến động tại miền Trung, với sự nổi dậy của Phong trào tranh đấu Phật giáo và nhiều nhà sư tự thiêu đã đưa đến sự sụp đổ của chế độ Ngô Đình Diệm vào ngày 1/11/1963.

Lịch sử của đạo Phật khi vào đến Việt Nam có bắc tông đại thừa và nam tông tiểu thừa nên tuy cùng một tôn giáo nhưng có sinh hoạt riêng biệt. Với mục đích thống nhất các hoạt động, đầu năm 1964 Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất chính thức ra đời. Trong hơn mười năm sau đó Phật giáo tại miền Nam đã được sự lãnh đạo của Hòa thượng Thích Tịnh Khiết và các thầy Thiện Hoa, Trí Quang, Tâm Châu, Tâm Giác, Huyền Quang.

Tuy nhiên vì thời cuộc lúc bấy giờ, khi các lãnh đạo tôn giáo quan tâm đến tình hình chính trị, đến phát triển tôn giáo, xã hội và có những đường lối khác biệt nên sinh hoạt của Phật giáo tại miền Nam chia làm hai hệ phái là Viện Hóa đạo do thầy Tâm Châu đứng đầu và Ấn Quang với thầy Trí Quang lãnh đạo. Thầy Quảng Độ khi đó làm Tổng Thư ký Viện Hóa đạo.

Sau ngày 30/4/1975, Việt Nam được thống nhất dưới chế độ cộng sản thì Phật giáo, cũng như các tôn giáo khác, bị đàn áp và ngăn cấm hoạt động. Nhiều chùa không còn được tự do sinh hoạt đạo pháp, các cơ sở giáo dục và xã hội bị nhà nước thu hồi hoặc đóng cửa.

Cuối năm 1975 đã có vụ tự thiêu của 12 tăng ni và Phật tử tại chùa Dược Sư ở Cần Thơ để phản đối chính sách đàn áp tôn giáo của nhà nước cộng sản.

Giáo hội lên tiếng đòi tự do tôn giáo thì lãnh đạo như các thầy Huyền Quang, Quảng Độ, Thiện Minh bị bắt giam, bị kết án tù. Thầy Thiện Minh chết trong tù năm 1978.

Năm 1981 nhà nước cho ra đời Giáo hội Phật giáo Việt Nam, thường được biết đến là "giáo hội quốc doanh" vì đứng trong Mặt trận Tổ quốc, dưới sự chỉ đạo của Đảng cộng sản. Nhà nước cũng đặt sinh hoạt của Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất ra ngoài vòng pháp luật.

Các tu sĩ gia nhập giáo hội nhà nước thì được hưởng những quyền lợi, chùa chiền các ngài trụ trì được phép sinh hoạt. Các ngôi chùa này đã phải đục bỏ hai chữ "Thống Nhất" có từ nhiều năm trên cổng chùa, để chỉ còn tên "Giáo hội Phật giáo Việt Nam".

Những ai không gia nhập giáo hội nhà nước và phản đối thì bị đàn áp hoặc ngăn cấm sinh hoạt phật sự. Năm 1982 thầy Huyền Quang bị đưa về giam lỏng ở Quảng Ngãi, thầy Quảng Độ bị đưa về nguyên quán ở thôn Đoài, Thái Bình.

Hai thầy là tiếng nói bất khuất tranh đấu cho quyền tự do tôn giáo tại Việt Nam dưới chế độ cộng sản.

Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất tuy bị cấm hoạt động, nhưng vẫn thường xuyên lên tiếng tranh đấu cho tự do nhân quyền tại Việt Nam. Tháng 5/1993 đã có một cuộc biểu tình tại chùa Linh Mụ, Huế với hàng vạn phật tử tham gia đòi tự do tôn giáo.

Giáo hội lên tiếng kêu gọi giúp đỡ nạn nhân thiên tai, tổ chức đi cứu trợ lũ lụt thì bị ngăn cấm, thầy Quảng Độ tiếp tục bị kết án tù.

Trước quan tâm của quốc tế về tự do tôn giáo tại Việt Nam, dịp Quốc Khánh 1998 Hà Nội đã ban hành lệnh đặc xá để thầy Quảng Độ rời Thái Bình ra nước ngoài sinh sống nhưng ngài không muốn đi.

Về lại Sài Gòn, ngài tạm trú tại Thanh Minh thiền viện ở quận Phú Nhuận. Tuy nhiên đó cũng là hình thức tiếp tục giam lỏng vì ngài bị hạn chế đi lại, công an canh gác không cho ngài được tự do gặp gỡ chư tăng, tín hữu.

Năm Phật lịch 2544, tức năm 2001, thầy Quảng Độ lại lên tiếng đòi nhà nước cải cách chính trị để đem lại tự do, dân chủ cho Việt Nam. Bản lên tiếng viết :

"Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất nhận định rằng : Để đối trị xu thế độc đảng và chuyên quyền, cần hình thành một liên minh dân tộc bao gồm mọi khuynh hướng chính trị và tôn giáo làm nền tảng cho một chính quyền dân chủ đa nguyên.

Cụ thể là bỏ điều 4 trên Hiến pháp hầu xác định vị trí tối thượng của văn hóa và tư tưởng Việt khởi phát từ thời đại các Vua Hùng, đồng lúc tạo cơ sở cho sự hình thành và ra đời của liên minh dân tộc này.

Để đối trị chế độ độc tài toàn trị, cần thực thi toàn vẹn những công ước quốc tế liên hệ đến nhân quyền, đến các quyền dân sự và chính trị, mà Việt Nam đã ký kết, tham gia…".

Luôn lên tiếng tranh đấu cho sự độc lập giữa giáo hội và nhà nước, cho tự do tôn giáo trong tinh thần ôn hòa nên tiếng nói của thầy Quảng Độ gây chú ý quốc tế. Năm 2006 thầy được trao giải Thorolf Rafto của Na-Uy và từ chối đi nhận vì e ngại nhà nước không cho trở về. Nhiều lần ngài cũng được đề cử cho Giải Nobel Hòa bình.

Năm 2013, sau khi tách khỏi sự lãnh đạo của thầy Quảng Độ, Tăng đoàn Giáo hội dưới sự lãnh đạo của Hòa thượng Thích Thiện Hạnh cũng chủ trương bảo vệ quyền sinh hoạt tôn giáo độc lập với nhà nước. Dịp tết vừa qua Tăng đoàn có tâm thư, do Hòa thượng Thích Viên Định ký, lên tiếng cảnh tỉnh người dân Việt về hiểm họa từ Trung Quốc qua những hoạt động trên Biển Đông và những đặc khu kinh tế.

Thư Xuân 2020 của Tăng đoàn nêu lên những ý nguyện sau :

"Trước thềm năm mới, Tăng Đoàn GHPGVNTN thiết tha kêu gọi Phật tử và Đồng bào Việt Nam trong và ngoài nước thức tỉnh và ưu tư về hiện tình lâm nguy của đất nước.

Kêu gọi các nước dân chủ, tự do tích cực vận động và áp lực mạnh mẽ buộc Nhà cầm quyền Việt Nam tôn trọng nhân quyền giúp người dân Việt có cuộc sống văn minh an ổn.

Rất mong Nhà cầm quyền Việt Nam sớm thức tỉnh, từ bỏ chế độ độc tài độc đảng, chuyển sang thể chế tự do, dân chủ, đa nguyên, thả các tù nhân lương tâm, các nhà báo độc lập, các bloggers, các nhà hoạt động vì môi trường…, để đoàn kết toàn dân cùng nhau bảo vệ và phát triển đất nước".

Trước khi viên tịch, thầy Quảng Độ để lại di chúc chuyển quyền lãnh đạo tạm thời cho Hòa thượng Thích Tâm Liên xử lý thường vụ Viện Tăng thống cho đến khi có đại hội bầu chọn Đệ Lục Tăng thống để lãnh đạo giáo hội.

Giới quan sát biết rằng thầy Quảng Độ không chấp nhận sinh hoạt tôn giáo theo cách "xin-cho" và không đồng ý với những ai thoả hiệp với nhà cầm quyền để nhận những ưu đãi, đặc quyền từ phía nhà nước.

Năm 2018 nhà nước tìm cách ép buộc ngài rời Sài Gòn về lại thôn Đoài, tỉnh Thái Bình. Thầy Quảng Độ phải rời Thanh Minh Thiền viện trở lại miền Bắc, nhưng chỉ vài tuần thì tự chuyển nơi cư trú vào Sài Gòn, sống trong chùa Từ Hiếu ở Quận 8 cho đến ngày viên tịch.

Qua cuộc đời, thầy Quảng Độ không chỉ là tiếng nói phản kháng lại các chính sách đàn áp tôn giáo của nhà nước, ngài còn là một học giả uyên thâm về đạo Phật với nhiều tác phẩm nghiên cứu và biên soạn để lại.

Không còn tiếng nói bất khuất của Hòa thượng Thích Quảng Độ, nội tình Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất có sẽ còn mạnh để lên tiếng đòi quyền tự do tôn giáo cho Việt Nam và bảo vệ được sự độc lập với nhà nước trong các sinh hoạt tôn giáo, khi mà đạo pháp ngày một suy đồi giữa những ngôi chùa được dựng lên, tuy nguy nga hoành tráng nhưng thực ra chỉ là những tụ điểm du lịch hơn là nơi tín đồ đến để thờ phượng, cầu nguyện hay tu tập theo Phật pháp.

Bùi Văn Phú

(29/02/2020)

Đại sứ Mỹ tại Việt Nam : Đối thoại thẳng thắn để giải quyết những khó khăn

"Nhân quyền là căn bản và là một thành tố quan trọng trong chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ," Đại sứ Daniel Kritenbrink phát biểu trong buổi gặp gỡ người Việtvùng San Jose chiều thứ Ba 18/2 vừa qua.

Đại sứ Daniel Kritenbrink (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Đại sứ Kritenbrink nói ông rất quan tâm đến tù nhân lương tâm và trong túi ông luôn có danh sách một số tù nhân đáng quan tâm, tuy ông không tiết lộ họ là những ai.

Nhưng khi một người đại diện cho Câu lạc bộ Nhà báo Độc lập tại Việt Nam nêu trường hợp nhà báo Phạm Chí Dũng đã bị chính quyền Hà Nội bắt giam từ mấy tháng qua, ông đại sứ dường như không biết ông Dũng là ai vàđã yêu cầu người nêu câu hỏi cung cấp cho vị phụ tá thêm chi tiết về trường hợp nhà báo Phạm Chí Dũng.

Liên quan đến tình hình nhân quyền tại Việt Nam xấu đi trong bốn năm qua, đại diện văn phòng Dân biểu Ro Khanna, ông Nguyễn Hiệp đặt vấn đề là Hoa Kỳ cần phải có những hành động cụ thể để buộc Hà Nội chấm dứt vi phạm các quyền tự do căn bản của dân, Đại sứ Mỹ trả lời : "qua những đối thoại cởi mở và thẳng thắn sẽ giúp giải quyết được những khó khăn này".

Khách tham dự buổi gặp gỡ với Đại sứ Mỹ ở San Jose hôm 18/2/20 (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Trong ba năm qua ông Đại sứ đã gặp gỡ và tiếp xúc với nhiều người trong giới hoạt động xã hội dân sự và lắng nghe những quan điểm của họ. Ông tin vào một tương lai phồn thịnh và phát triển cho Việt Nam.

Khoảng 70 người đã có mặt tại phòng họp của Quận hạt Santa Clara để nghe Đại sứ Daniel Kritenbrink nói về hiện tình quan hệ Mỹ-Việt 25 năm sau khi hai nước nối lại bang giao. Buổi gặp gỡ do văn phòng của các Dân biểu Zoe Lofgren và Anna Eshoo đứng ra tổ chức.

Dân biểu Lofgren là người đứng đầu của nhóm dân cử quan tâm đến Việt Nam, với danh xưng Vietnam Caucus, tại Hạ viện Hoa Kỳ.

Từ trái : Dân biểu Anna Eshoo, Đại sứ Daniel Kritenbrink, Dân biểu Zoe Lofgren (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Trong phát biểu mở đầu, bà nhắc lại là bà luôn quan tâm đến các quyền tự do căn bản, tự do dân sự của người Việt Nam. Hôm đầu tháng bà đã cùng đồng viện trong Vietnam Caucus gửi một lá thư đến Thủ tướng Việt Nam yêu cầu Hà Nội chấm dứt việc đàn áp những nhà hoạt động và thả hết các tù nhân lương tâm. Bà cũng đã yêu cầu Chủ tịch Trọng cho mở điều tra liên quan đến tranh chấp đất đai gần đây ở Việt Nam.

Bà Lofgren cho biết trước những vi phạm về tự do tôn giáo của Hà Nội nên Ủy hội Quốc tế về Tôn giáo đã khuyến cáo bộ ngoại giao đưa Việt Nam trở lại vào danh sách những quốc gia đặc biệt quan tâm.

Dân biểu Anna Eshoo nhắc đến những tiến triển trong quan hệ hai nước kể từ ngày cuộc chiến kết thúc vào năm 1975. Từ quan hệ thương mại đến những vấn đề còn tồn đọng như bom mìn trong lòng đất đã làm nhiều người dân vô tội thiệt mạng hay bị thương vong. Quốc hội Hoa Kỳ đã chi ra 132 triệu đô la cho việc gỡ bom mìn trong gần hai thập niên qua.

Đại sứ Kritenbrink cũng nhắc đến thành quả này, nhất là công tác tại khu vực tỉnh Quảng Trị. Ông cho biết trong năm qua đã không có ai bị chết hay bị thương tích do bom mình còn sót lại.

Xử lí chất độc dioxin cũng nằm trong chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ tại Việt Nam. Theo lời Đại sứ Mỹ, khu vực quanh phi trường Đà Nẵng đã được tẩy rửa hết độc tố da cam vào năm 2018 và công tác đang được tiến hành trong khu vực phi trường Biên Hoà.

Phát biểu trong buổi tiếp xúc, Đại sứ Kritenbrink nhắc đến những thành tựu trong quan hệ hai nước sau 25 năm, từ trao đổi thương mại vào năm 1995 gần như con số không lên đến 78 tỉ đô la hiện nay, đến giáo dục với gần 30 nghìn sinh viên từ Việt Nam đang theo học tại Hoa Kỳ, họ là những đại sứ thiện chí và sẽ đóng góp choViệt Nam sau này. Chương trình học bổng VEF (Vietnam Education Foundation) tuy đã chấm dứt nhưng hàng trăm thạc sĩ, tiến sĩ đã tốt nghiệp từ các đại học Mỹ và sẽ giúp Việt Nam phát triển. Đại học Fulbright tại Việt Nam cũng là dấu chỉ Hoa Kỳ giúp Việt Nam về giáo dục nhân văn vì đại học này có quỹ từ bộ ngoại giao Hoa Kỳ, từ USAID và trong tương lai sẽ vận động nguồn tài trợ từ tư nhân.

Hoa Kỳ và Việt Nam đã hợp tác với nhau trong các lãnh vực giáo dục, y tế, năng lượng, giao thông, an ninh biển. Tuy nhiên vấn đề nhân quyền là những khó khăn trong quan hệ giữa hai nước. Ông Đại sứ và Dân biểu Lofgren nhắc đến luật an ninh mạng mà Hoa Kỳ rất chú ý đến và nêu vấn đề với lãnh đạo Hà Nội vì nó giới hạn quyền tự do biểu đạt của người dân.

Trả lời câu hỏi về chương trình đưa tình nguyện viên Peace Corps vào Việt Nam để huấn luyện giáo viên dạy tiếng Anh đã được hai bên ký kết trong chuyến viếng thăm Việt Nam của Tổng thống Barack Obama năm 2016, nhưng đến nay vẫn chưa được thực hiện, Đại sứ Mỹ nói còn một số chi tiết mà hai bên cần thảo luận trước khi thi hành thoả thuận. Ông hy vọng không bao lâu nữa sẽ có tình nguyện viên Peace Corps đến Việt Nam.

Trong các câu hỏi đặt ra cho ông đại sứ, nhiều người quan tâm đến biến cố Đồng Tâm hồi đầu năm nay. Đại sứ Kritenbrink nói Hoa Kỳ không chỉ đứng ngoài quan sát nhưng có nhiều quan tâm đến vụ việc, tuy nhiên thật khó biết được sự thật về những gì đã xảy ra tại đó. Ông tiếc là đã có những người chết trong sự kiện và mong hai bên sẽ giải quyết vấn đề một cách ôn hoà và trong tinh thần pháp trị.

Đại sứ Daniel Kritenbrink vui vẻ nhận quà kỷ niệm là dây đeo có hình ảnh cờ Mỹ và cờ Việt Nam Cộng Hòa chụp hình với một số khách tham dự (Ảnh : Huỳnh Lương Thiện, Mõ SF)

Vấn đề tự do tôn giáo cũng được nêu lên khi người Hmong và người dân Tây Nguyên bị ép buộc chối bỏ đạo của họ, nếu không thì bị chính quyền đàn áp khiến hàng nghìn người chạy trốn qua Thái Lan, hoặc còn ở lại thì không được cấp hộ khẩu nên không thể làm ăn, sinh sống, con cái không được đến trường. Đại sứ Mỹ lắng nghe và ghi nhận.

Một người đã sống tại địa phương 38 năm nêu vấn đề có thể bị trục xuất về Việt Nam do chính sách của Tổng thống Trump, vì ông có phạm pháp trong quá khứ nhưng nay đã hối cải và đang là một cư dân tốt, ông lo sợ bị trục xuất, phải chia cách với hai người con.

Đại sứ giải thích là theo những gì đã ký kết với Việt Nam thì không trả về những ai qua Mỹ trước ngày hai nước bang giao vào tháng 7/1995. Nhưng ông nói thoả ước cũng không nói là cấm không trao trả những ai đến Mỹ trước đó.

Dân biểu Anna Eshoo nói chúng ta sống trong một đất nước dân chủ, có quyền bầu chọn, vì thế bầu cho một tổng thống khác thìchính sách sẽ thay đổi. Bà ngạc nhiên khi biết người bị trục xuất chỉ phạm lỗi nhỏ. Bà nói các chính sách di dân của Tổng thống Donald Trump là tàn ác, bất công và rất sai trái.

Dân biểu Lofgren nói những chính sách di dân hiện nay không có lợi cho người Việt, như không còn chương trình tị nạn, việc trao trả về Việt Nam những người có tiền ángây nhiều bất an.

Trả lời câu hỏi về an ninh lãnh hải, Đại sứ Mỹ cho biết Hoa Kỳ đã chuyển giao nhiều tầu tuần duyên để giúp Việt Nam tuần tra trên biển. Về xung đột Biển Đông, ông mong các bên liên quan sẽ giải quyết tranh chấp theo tinh thần luật pháp quốc tế.

Một người hỏi về tình trạng song tịch, Đại sứ khuyên là khi đến Việt Nam nếu có cả hai hộ chiếu Hoa Kỳ và Việt Nam thì nên dùng hộ chiếu Mỹ.

Về hoà giải giữa Hoa Kỳ và Việt Nam cũng như giữa người Việt với nhau, Đại sứ cho biết đã hai lần đến thăm Nghĩa trang Quân đội Biên Hoà cũ, cũng như đã đi thăm Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn. Ông mới gặp ông Nguyễn Đạc Thành và tán thành công việc trùng tu Nghĩa trang Biên Hoà của tổ chức của ông Thành.

Một người phát biểu đưa đề nghị chuyến đi Mỹ trong tương lai của thủ tướng Việt Nam, lãnh đạo Hà Nội nên có chuyến thăm viếng Đài Tưởng niệm Chiến tranh Việt Nam ở Thủ đô Washington.

Đại sứ Daniel Kritenbrink nhận chức tại Hà Nội từ năm 2017 và đây là lần đầu tiên ông có buổi tiếp xúc với người Mỹ gốc Việt vùng San Jose. Ông là một nhà ngoại giao chuyên nghiệp với 26 năm trong ngành và hầu hết thời gian phục vụ tại châu Á.

Sau ba năm làm đại diện nước Mỹ tại Việt Nam, Đại sứ Kritenbrink nói rằng hiện nay 96% người Việt có cái nhìn thiện cảm với Hoa Kỳ.

Sau buổi gặp gỡ, Đại sứ Kritenbrink đã được cô Đỗ Minh Ngọc tặng dây đeo với cờ Mỹ và cờ Việt Nam Cộng hoà và đứng chụp hình kỷ niệm với một số khách tham dự.

Bùi Văn Phú

(21/02/2020)

Châu Á năm nay đón tết chẳng vui gì vì Trung Quốc đang trải qua một mùa xuân kinh hoàng, nhất là cho dân thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc. Nỗi kinh hoàng lan tỏa ra cả nước trong ngày tết linh thiêng của một dân tộc thì mới chỉ có người dân Việt Nam Cộng Hòa kinh qua cách đây 52 năm, Tết Mậu Thân.

Cô Vi và Tết Canh Tý - Ảnh minh họa 

Tết Canh Tý có "Cô Vi" xông đất, chẳng mang lại hương hoa tốt lành mà gây bao sợ hãi. Cô tới từ đâu thì chưa rõ lắm, từ chợ hải sản thú vật nhếch nhác bẩn thỉu hay từ phòng thí nghiệm, hay dửng dưng từ trời cô xuống cõi trần hù thiên hạ một phen ?

Thành phố Vũ Hán với hơn chục triệu dân được cô xông đất đầu tiên khiến nơi đây phải bế quan tỏa cảng. Ngày đầu năm âm lịch đường phố như bãi tha ma, im lìm vắng lặng.

Từ cái rốn của thế giới, Cô Vi lan tỏa, gieo rắc lo lắng khắp nơi : Việt, Hàn, Úc, Phi, Đài, Anh, Nhật, Mỹ, Thái và hai chục quốc gia khác. Ghé nơi nào cô làm giao động dân tình nơi đó. Nhưng làm sao không cho cô ghé bây giờ? Đóng biên giới hay đeo khẩu trang, đóng cửa trường hay đi di tản ?

Bên Châu Á, chỗ nào có bóng dáng cô là thiên hạ lo bịt miệng, bịt mũi. Ở Hong Kong, Trung Quốc ra đường như lạc vào hành tinh khác vì chỉ thấy những khuôn mặt bịt kín chừa đôi mắt. Mà không biết khẩu trang, dù có hiện đại đến mấy, có ngăn chặn được cô hay không. Dù chẳng ngăn cô được nhưng người Châu Á cũng ùn ùn tìm mua khẩu trang đến độ không còn mảnh nào. Ngay cả nhiều nơi ở California cũng không còn hàng để bán. Con buôn đã thu mua hết để gửi về Trung Quốc hay sao ? Hơn một tỉ người mà dùng hàng nào thì hàng đó có giá ngay.

Buôn bán làm ăn với Trung Quốc là có lời ngay trước mắt nên đã từng nghe nói : "Chỉ cần mỗi ngày một người Trung Quốc uống một lon Coca Cola thôi làđủ giúp cho nền kinh tế Mỹ rồi".

Ngược lại từ hơn hai chục năm qua người Hoa đã bị tư bản bóc lột, làm gia công cho thiên hạ tiêu dùng hàng giá rẻ. Toàn cầu hóa là thế. Xã hội chủ nghĩa cũng phải đầu hàng, không còn giương cao ngọn cờ kêu gọi công nhân vùng lên chống tư bản bóc lột.

Nhưng bây giờ hơn một tỉ người đang lo sợ Cô Vi và nếu không thể tiếp tục làm gia công thì kinh tế Trung Quốc sụp trước, kéo theo Hoa Kỳ, Anh, Pháp, Úc sụp theo.

Cô Vi mà hôn mắt, hôn môi ai là người đó ho, sốt rồi khó thở và có thể tắt thở luôn. Ở Trung Quốc đã có ba vạn người được hôn nhẹ và hơn 600 người đã chết vì cô. Đó là con số nhà nước đưa ra, còn theo giới chức y tế quốc tế thì có thể cao hơn nhiều.

Cô Vi lang thang khắp Trung Quốc, rồi bay ra nước ngoài nên Tết Ta hải ngoại năm nay không đông vui như những năm trước. Chinatown ở San Francisco, ở Oakland vắng vẻ. Diễn hành đón tết của người Hoa ở San Francisco vào tối thứ Bảy 8/2 này chắc sẽ rất thưa. Nhìn chung vì thói quen ăn uống các thứđộng vật và khạc nhổ bừa bãi trong nếp sống của người Hoa lục địa làm nhiều người e ngại, nhất là vào những lúc có các bệnh truyền nhiễm.

Cô Vi đã thăm xứ Cờ Hoa, đi theo những người mới ghé qua quê hương của Bác Tập. Nước Mỹ có thành phố Seattle, tiểu bang Washington là trạm dừng đầu tiên của cô sau khi vượt Thái Bình Dương. Rồi cô qua Arizona, California, Illinois, Massachussett và Wisconsin. Mỗi nơi cô thăm một bạn, Arizona cô thăm hai.

Cô có nhiều bạn ở California và đã thăm sáu người. Cô thăm ai người đó bị cách ly khỏi gia đình và bạn bè, chỉ còn được làm quen, tâm sự với bác sĩ, y tá trông như những phi hành gia đến từ hành tinh khác. Sáu bạn ở California có bốn người từ thung lũng hoa vàng miền Bắc California, hai bạn khác từ vùng Los Angeles và Little Saigon Quận Cam.

Tổng thống Donald Trump, "bạn" của Chủ tịch Tập Cận Bình, nhưng cũng sợ Cô Vi nên cấm người nước ngoài vào Mỹ nếu đã du lịch Trung Quốc trong những ngày qua. Công dân Mỹ hay thường trú nhân mà thăm Trung Quốc gần đây, trở lại Mỹ sẽ bị kiểm dịch vàđược yêu cầu tự cách li hai tuần lễ. Nhiều cơ quan, công ti, trường học cũng đã thi hành chính sách này.

Hình như Cô Vi không có bạn Việt tại Mỹ nên dân tình Mít trong ngày đầu năm không xôn xao, lo lắng. Diễn hành, hội chợ ở Little Saigon Quận Cam vẫn đông vui. Trên Thung lũng Hoa vàng cũng thế, vẫn thi hoa hậu, vẫn rong chơi hội chợ. Đêm giao thừa và ba ngày tết pháo vẫn nổ rền vang trừ tà. Chùa chiền, nhà thờđông thiện nam tín nữđền cầu nguyện, xin xâm, hái lộc.

Sinh hoạt đón Tết Canh Tý của người Việt ở miền bắc California (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Mồng Chín Tết San Jose vẫn còn hội xuân ngoài bãi đậu xe trong khu thương mại Eastridge, tuy ít khách du xuân, không phải vì không muốn gặp Cô Vi mà là vì trùng ngày với Super Bowl của Mỹ, cóđội 49ERS của San Francisco vào chung kết với đội Chiefs của Kansas City từ tiểu bang miền quê Missouri.

Xa lộ cũng vắng xe không phải muốn tránh Cô Vi. Giờđó nhiều người ở nhà, hay vào quán rượu xem trận vôđịch bóng cà-na lần thứ 54 của nước Mỹ. Nhiều người Việt đã hoà mình vào nếp sống Mỹ nên dăm ba gia đình, bạn bè tụ họp nhau vừa ăn tết vừa xem đấu bóng và hồi hộp theo dõi từng đường banh.

Mới ra sân được vài phút, Chiefs đã gác 49ERS ba điểm đầu tiên, 3-0, làm nhiều ủng hộ viên thất vọng, trong đó có tôi, từng yêu đội nhà suốt 40 năm qua. Rồi 49ERS lấy lại phong độ, đến cuối hiệp hai gác Chiefs 20/10.

Giờ giải lao, mọi người hào hứng chờđợi màn biểu diễn của J. Lo, cô ca sĩ gốc Mỹ Latinh Jennifer Lopez. Âm nhạc, giọng hát và cách biểu diễn của cô cùng với kỹ thuật âm thanh, ánh sáng đã cho khán giả mười lăm phút giải trí thật tuyệt vời.

Một gia đình người Việt xem Super Bowl và đón Tết Canh Tý hôm Chủ Nhật 2/2/2020 (Ảnh: Bùi Văn Phú)

Một thăm dò trên toàn nước Mỹ hỏi ý kiến khán giả sẽ theo dõi Super Bowl 54th họ mong đợi gì. Dân California mong 49ERS thắng. Missouri mong Chiefs thắng. Còn lại 50 tiểu bang khác chỉ lo J. Lo… rớt áo ngực.

Hai hiệp sau đội nhà chơi quá tệ. Kết quả thảm bại với Chiefs thắng 31/20, làm tiêu tan hy vọng có diễn hành chiến thắng trên đường phố San Francisco vào ngày thứ Tư 5/2.

Thế là hết một tuần vui với tết Việt, với thể thao Mỹ. Ngày mai trở lại đi cày tiếp.

Sau mỗi trận đấu vôđịch lại cóý kiến đề nghị công bố ngày thứ Hai sau Super Bowl là ngày nghỉ toàn quốc, vì mỗi năm có vài triệu người không vào làm việc trong ngày thứ Hai vì cần nghỉ ngơi cho lại sức. Trận chung kết cả nước có hàng trăm triệu người xem, ăn nhậu vui chơi mà ngày mai phải đi làm thì oải quá. Cũng cóđề nghị chuyển trận đấu sang ngày thứ Bảy, nhưng đến nay vẫn không có thay đổi sau hơn nửa thế kỷ với truyền thống này.

Giống Việt Nam mấy năm gần đây có bàn việc chuyển ngày đón tết ta sang cùng ngày tết tây. Nguyên do vì không còn phù hợp với nền kinh tế hiện tại, vì muốn tách khỏi ảnh hưởng của văn hóa Trung Hoa, vìăn tết ta nghỉ quá nhiều làm lãng phí thời gian làm việc cũng như tiền bạc.

Là một người Mỹ gốc Việt tôi thấy không nên đổi ngày mừng đón tết ta vì mỗi năm gia đình, bạn bè xum họp đón tết cùng xem thể thao Mỹ là nét giao thoa đẹp giữa hai nền văn hóa.

Tết đã hết. Super Bowl cũng đã sang mùa. Đời sống bình thường trở lại. Nhưng nhiều gia đình Việt đang lo vì thân nhân về quêăn tết sắp qua lại, không biết có mang theo Cô Vi hay gặp trở ngại gì khi đến sân bay Mỹ.

Sinh hoạt gây quỹ cho trường học ở vùng Vịnh San Francisco tối 1/2/2020 (Ảnh : Bùi Văn Phú)

Đã gần một tháng từ khi bệnh dịch được công bố, thành phố Vũ Hán vẫn bị bỏ hoang. Một bác sĩ trẻ tuổi lên tiếng cảnh báo từ sớm về nguy cơ của loại siêu vi mới, bị công an khiển trách vì cho làđưa tin thất thiệt, vừa qua đời ở Vũ Hán. Hàng trăm công dân Mỹđãđược di tản về hai căn cứ không quân ở California, bị cách ly gia đình hai tuần.

Cô Vi mới phất phơ vài nơi trên đất Mỹ. Mọi sinh hoạt vẫn bình thường như mỗi năm có dịch cúm. Giới chức y tế nói không có gì phải lo, chẳng phải đeo khẩu trang, chỉ nhớ nguyên tắc giữ vệ sinh cá nhân làđừng đưa tay dụi mắt, mũi và cần rửa tay thường xuyên là tránh được lây nhiễm Cô Vi hay cúm đang có vào mùa đông lạnh giá.

Tết Canh Tý với Cô Vi (nCoV – corona virus) thật là một cái tết khó quên cho nhiều người, nhiều gia đình ở nhiều nơi trên thế giới.

Bùi Văn Phú

(07/02/2020)

Thượng tọa Trí Quang trong bão tố chính trị và đạo pháp

Bùi Văn Phú, 25/11/2019

Hòa thượng Thích Trí Quang vừa viên tịch hôm 8/11/2019 tại chùa Từ Đàm, Huế, sau 96 năm ở cõi trần.

Hòa thượng Thích Trí Quang, 1923 – 2019 (Ảnh : BBC)

Ông sinh ngày 21/12/1923 tại làng Diêm Điền thuộc tỉnh Quảng Bình, với tên khai sinh là Phạm Quang.

Sự kiện ông qua đời đã làm xôn xao lên những tiếc thương cũng như bình phẩm về con người và vai trò của ông trong dòng lịch sử cận đại Việt Nam từ hơn nửa thế kỷ qua.

Chùa Từ Đàm, nơi ông trút hơi thở cuối đời cũng là chiếc nôi của Phong trào Phật giáo miền Trung với cuộc đấu tranh đòi tự do và bình đẳng tôn giáo vào năm 1963.

Khởi đi từ Huế vào tháng 5/1963 bằng nhiều cuộc biểu tình với chư tăng đem bàn thờ Phật xuống đường phản đối chính quyền Ngô Đình Diệm đề cao Công giáo và phân biệt đối xử với đạo Phật trong sự kiện treo cờ tôn giáo.

Khi một người anh của ông Diệm là Tổng Giám mục Ngô Đình Thục tổ chức mừng 25 năm ngày nhận chức linh mục thì cờ Công giáo được treo ở nhiều nơi trong cố đô Huế. Sau đó đến lễ Phật Đản thì lại có lệnh không cho treo cờ Phật giáo tại những nơi không phải cơ sở tôn giáo.

Trong một cuộc biểu tình trước đài phát thanh Huế với nhiều nghìn người tham dự và đã có hai tiếng nổ lớn khiến tám người thiệt mạng. Ai đã gây tử vong thì có những thông tin khác nhau. Phía tranh đấu cho rằng lính của Thiếu tá An ninh Đặng Sĩ gây ra. Phía chính quyền phủ nhận và cho Việt Cộng là thủ phạm.

Marguerite Higgins trong tác phẩm "Our Vietnam Nightmare" [Harper & Row 1965] có ghi nhận tại phiên xử Thiếu tá Đặng Sĩ liên quan đến tử vong tại Đài phát thanh Huế ngày 8/5/1963, Bác sĩ Lê Khắc Quyến, một phật tử, khám nghiệm nạn nhân thì người bị mất tay chân, người mất đầu, vết thương chỉ từ ngực trở lên. Theo tác giả, tử vong do một loại bom có sức công phá cực mạnh, hơn là lựu đạn MK III mà lính đã bắn để giải tán biểu tình, vì các chuyên gia biết rằng vũ khí đó khó gây chết người. Đó có lẽ là chất nổ plastic mà du kích Việt Cộng thường dùng trong những vụ đặt bom nơi đông người thời đó, theo nhận định của bà Higgins trong sách.

Những biến động tại Huế xảy ra trong lúc Tổng thống Ngô Đình Diệm đang phải đối đầu với khủng hoảng nội bộ, với áp lực từ đồng minh Hoa Kỳ và đe dọa an ninh lãnh thổ từ cộng sản.

Phong trào Phật giáo Tranh đấu không chỉ đem bàn thờ Phật xuống đường mà còn có những nhà sư, tăng ni tự thiêu để phản đối. Dư luận trong và ngoài nước chú ý nhất là vụ tự thiêu của Thượng tọa Thích Quảng Đức vào ngày 11/6/1963 ngay giữa thủ đô Sài Gòn.

Một cái chết mà theo Tướng Nguyễn Chánh Thi, là một phật tử, lúc đó đang sống lưu vong bên Cambodia và ghi nhận được : "Bọn Cộng sản cũng gia tăng tuyên truyền thật mạnh tại Campuchia, như tổ chức đưa đám đức Tăng thống Thích Quảng Đức vừa tự thiêu tại Saigon, thả truyền đơn kêu gọi quần chúng tham gia Mặt trận Giải phóng Miền Nam…", theo hồi ký "Việt Nam : Một Trời Tâm Sự" [Xuân Thu 1987] của ông.

Đêm 21/8/1963 lực lượng an ninh của chính phủ tấn công vào các chùa Xá Lợi ở Sài Gòn và Từ Đàm ở Huế, bắt giam nhiều nhà sư và tăng ni với cáo buộc hoạt động cho cộng sản. Thượng tọa Thích Trí Quang trốn khỏi chùa và vào sống trong một cơ quan của chính phủ Mỹ ở Sài Gòn cho đến tháng 11/1963..

Đến nay những nhận định về vai trò của Thượng tọa Trí Quang trong việc lật đổ chế độ Ngô Đình Diệm và các hoạt động liên quan đến chính trị miền Nam của ông vẫn còn nhiều tranh cãi. Ông có phải là người do CIA dựng nên để người Mỹ có cớ lật đổ ông Diệm, hay thượng tọa là người của cộng sản gài vào hàng ngũ Phật giáo ?

Người bênh vực thì cho rằng thượng tọa không phải là người của CIA hay của Hà Nội mà chỉ là một nhà tu hành tranh đấu cho Phật pháp được bảo tồn và phát triển trên đất nước Việt Nam, một đất nước bị Pháp đô hộ và mới được trao trả độc lập trong lúc ảnh hưởng của Thiên Chúa Giáo ngày càng lan rộng trong chính trường miền Nam.

Các tài liệu đã được phía Mỹ giải mật cho thấy Thượng tọa Trí Quang không phải là người do Hoa Kỳ dựng nên. Ông đã từng biểu lộ quan điểm chống Mỹ, nghi ngờ thực tâm chống cộng sản của người Mỹ khi muốn can dự vào Việt Nam.

Trả lời phỏng vấn của nguyệt báo Tình Thương, tiếng nói của sinh viên đại học y khoa, vào tháng 5/1966, Thượng tọa Trí Quang nhận định :

"Sau cuộc cách mạng 63, người Mỹ được hưởng ở Việt Nam vô số lợi lộc : gia tăng gấp bội quân số, chiếm được những căn cứ tốt như Đà Nẵng, Cam Ranh ; được thêm cả nước Thái Lan. Không chắc người Mỹ thực tâm muốn chống cộng tại Việt Nam, họ muốn duy trì Cộng sản, duy trì cuộc chiến tranh này để thủ lợi. Vì nếu thực tâm người Mỹ muốn, họ có thể làm khá hơn nhiều cục diện bây giờ bằng cách trợ giúp Việt Nam vừa chống cộng vừa xây dựng những căn bản dân chủ hơn là nâng đỡ những chính phủ tay sai. Điển hình là vụ Đà Nẵng vừa qua".

Còn cho rằng thượng tọa muốn đưa Phật giáo lên hàng quốc giáo như thời Lý - Trần, khi ông thúc đẩy có bầu cử quốc hội để toàn dân tham gia bầu chọn một chế độ đại nghị mà phần thắng sẽ là đa số đại biểu đạo Phật, Thượng tọa Trí Quang trả lời :

"Quan niệm đó không những không có lợi gì mà còn làm mất Danh Dự của Phật giáo. Tôi hoàn toàn không mong muốn như vậy. Kinh nghiệm cho thấy với những chính phủ tạm thời dù được hậu thuẫn của tôn giáo này hay tôn giáo khác chỉ cần những cuộc biểu tình vài trăm người cũng đủ sụp đổ. Như một chính phủ thành lập do hậu thuẫn của Phật giáo sẽ gặp ngay những khó khăn với các tôn giáo bạn, không làm được việc gì mà chính Phật giáo lại mang tiếng. Bởi vậy Phật giáo không bao giờ muốn tái diễn nhưng lỗi lầm của thời ông Diệm.

Tranh đấu cho Quốc hội, Phật giáo chỉ muốn xây dựng một cái gì thực sự cho quốc gia dân tộc trong đó không phải chỉ có những Phật tử mà là cả những thành phần Tôn giáo bạn và các tầng lớp dân chúng. Quốc hội, Chính phủ sẽ không đại diện cho một ưu thế riêng nào mà là đại diện xứng đáng của dân chúng".

Về đảo chính 01/11/1963 lật đổ chế độ Ngô Đình Diệm, có phải vì những cuộc biểu tình của Phật giáo mà Hoa Kỳ đã tiến hành việc loại bỏ lãnh đạo nhà Ngô ?

Với sự kiện cấm cờ tôn giáo, phe chống chính phủ cho rằng ông Diệm kỳ thị tôn giáo. Tác giả Geoffrey D.T. Shaw ghi nhận trong tác phẩm "The Lost Mandate of Heaven" [Ignatius Press 2015] cho là không có chuyện kì thị tôn giáo vì ông Diệm có các cố vấn và nhiều tướng quân đội theo đạo Phật. Trong chính quyền có Phó Tổng thống Nguyễn Ngọc Thơ, ngoại trưởng Vũ Văn Mẫu là Phật tử. Nội các năm 1963 có 18 bộ trưởng, trong đó 5 người theo Công giáo, 8 theo Phật giáo và 5 theo đạo Cao Đài.

Sự bất mãn với các chính sách của nhà Ngô đã có từ lâu, khi chính quyền bắt giam và đàn áp các thành viên của nhóm Caravelle sau khi nhóm ra tuyên cáo phản đối chính quyền ngày 26/4/1960.

Một nhân vận đối lập là bác sĩ Phan Quang Đán của Quốc Dân Đảng, tốt nghiệp Đại học Harvard, dù thắng cử vào quốc hội nhưng không được cho nhận chức vì cáo buộc gian lận bầu cử. Nhiều thành viên Quốc Dân Đảng bị theo dõi, trù dập phải trốn sang Campuchia như bác sĩ Nguyễn Tôn Hoàn.

Ngày 11/11/1960 đã có đảo chánh, nhưng thất bại và người cầm đầu là Đại tá Nhảy dù Nguyễn Chánh Thi đã phải chạy sang Campuchia lánh nạn. Phát ngôn viên của phe đảo chánh là bác sĩ Phan Quang Đán bị bắt, kết án tù và đày ra Côn Đảo.

Ngày 27/2/1962 hai sĩ quan Không quân Nguyễn Văn Cử và Phạm Phú Quốc ném bom xuống Dinh Độc Lập nhắm giết ông Diệm nhưng không thành và cũng chạy sang Campuchia.

Nhà văn Nhất Linh Nguyễn Tường Tam, cũng là người Quốc Dân Đảng, bị bắt giam khiến ông tự tử trong tù vào đúng ngày kỷ niệm chấp chánh của ông Diệm, 7/7/1963.

Từ đầu năm 1961 một số nhà làm chính sách của Hoa Kỳ nhận định các chính sách chống cộng của chính phủ Ngô Đình Diệm không hữu hiệu nên du kích cộng sản gia tăng hoạt động, phá hoại ở nhiều nơi. Trong khi đó còn có tin chính quyền của ông Diệm, qua ông Ngô Đình Nhu, đã liên lạc với Hà Nội để tìm cách giải quyết vấn đề thống nhất đất nước.

Để ngăn chặn cộng sản lan tràn ở Đông Á, Hoa Kỳ muốn đem quân chiến đấu vào Việt Nam mà Phó Tổng thống Lyndon B. Johnson đã đề nghị với Tổng thống Ngô Đình Diệm khi hai lãnh đạo gặp nhau trong Dinh Độc Lập vào tháng 5/1961.

Vấn đề chống cộng sản nhìn qua lăng kính của cuộc Chiến tranh Lạnh thì Hoa Kỳ là đối nghịch với khối cộng sản do Liên bang Xô-Viết và Trung Cộng đứng đầu. Tây Âu bị Liên Xô đe doạ, Đông Á thì bị Trung Cộng.

Ở châu Á cộng sản mở rộng hoạt động ở Malaysia, Hàn Quốc, Thailand, Philippines, Indonesia. Châu Mỹ có Cuba và Cộng hòa Dominican ngay gần Mỹ làm quan ngại cho Hoa Kỳ nên đã có vụ tấn công Vịnh Con Heo ở Cuba năm 1961.

Tháng 4/1965 lính Mỹ đổ bộ vào Cộng hòa Dominican vì lo ngại cộng sản sẽ chiếm chính quyền tại đây.

Trước đó ít hôm, ngày 8/3/1965 Thủy quân Lục chiến Mỹ đổ bộ lên bãi biển Đà Nẵng, cũng với mục đích ngăn chặn cộng sản bành trướng, mà giới lãnh đạo Việt Nam Cộng hòa đâu đã yêu cầu, theo ghi nhận của ông Bùi Diễm trong tác phẩm "In the Jaws of History" (Trong Gọng kìm Lịch sử) [Indiana Uni. Press 1987]. Ông Diễm lúc đó là Đổng lý Văn phòng của Thủ tướng Phan Huy Quát.

Ngăn chặn cộng sản bành trướng là chính sách của Hoa Kỳ sau Thế chiến II. Tổng thống Ngô Đình Diệm lúc đầu được ca ngợi như một lãnh đạo sáng chói để bảo vệ tự do cho miền Nam Việt Nam. Nhưng ông không muốn lệ thuộc nhiều vào Mỹ, không đồng ý cho Hoa Kỳ đưa lính chiến đấu vào Việt Nam.

Ba lực lượng muốn loại bỏ ông Diệm lúc đó là Hà Nội, Washington và Phong trào Phật giáo miền Trung.

Người Mỹ chỉ muốn loại ông Nhu ra khỏi chính trường, để ông Diệm tiếp tục lãnh đạo. Tướng Edward Lansdale, một người thân và hết lòng ủng hộ ông Diệm, cuối tháng 8/1963 đã có đề nghị đưa ông Nhu đến Đại học Harvard, cho ông một chức vụ làm cảnh nào đó để giữ ông ở hải ngoại. Ý kiến đó được sự tán đồng của Averell Harriman là phụ tá ngoại trưởng về các vấn đề chính trị, nhưng Đại sứ Mỹ tại Ấn Độ là John Kenneth Galbraith, một kinh tế gia từ đại học này và là bạn của gia đình Kennedy thì không mặn mà với đề nghị. Theo tác giả Max Boot trong "The Road Not Taken" [W.W. Norton 2018].

Ông Diệm bị lật đổ vì không muốn người Mỹ can dự quá sâu vào nội tình chính trị miền Nam. Người em là cố vấn Ngô Đình Nhu lại tỏ ra có nhiều quyền hành, mưu lược và không thích người Mỹ, cùng với ý định muốn hai miền Nam, Bắc giải quyết vấn đề với nhau. Bà Ngô Đình Nhu đã nói rằng hai ông Diệm và Nhu đang định thương thuyết với cộng sản thì bị đảo chính.

Ông Diệm có độc tài, nhưng cũng chỉ như lãnh đạo các quốc gia khác trong vùng Đông Á thời đó. Malaysia, Indonesia, Nam Hàn, Đài Loan vào thập niên 1960 đều có những chính quyền độc tài.

Nếu mục đích của Thượng tọa Trí Quang là đòi lật đổ chính quyền độc tài để có được bình đẳng cho Phật giáo, thì sau khi ông Diệm bị giết và các chính phủ kế tiếp không còn có chính sách phân biệt tôn giáo, nhưng Phong trào Phật giáo Miền Trung vẫn tiếp tục xuống đường chống lại các chính phủ của Tướng Nguyễn Khánh, của ông Trần Văn Hương, của Tướng Nguyễn Cao Kỳ.

Năm 1966 khi Tướng Nguyễn Chánh Thi bị cắt chức Tư lệnh Quân đoàn I, miền Trung, với sự hậu thuẫn của Phật giáo miền Trung, các nhóm chống đối chính quyền đã chiếm đóng nhiều nơi trong ba tháng và sắp trở thành một vùng li khai tự trị. Thủ tướng Nguyễn Cao Kỳ phải ra tay dẹp.

Trong hồi ký "Twenty Years and Twenty Days" (Hai mươi năm và hai mươi ngày) [Stein and Day 1976] ông Kỳ nhận xét :

"Trí Quang là một người cứng rắn, đưa ra những tuyên bố sẵn sàng chiến đấu".

Về phong trào tranh đấu của Phật giáo ở miền Trung, ông viết :

"Nhiều Phật tử đang muốn cắt miền Nam ra làm hai - và họ sắp đạt được mục đích, điều mà Việt Cộng đã thất bại. Vì những nhà sư không thể nắm quyền, nên các lãnh đạo Phật giáo chỉ mong là chắc chắn những con rối của họ sẽ làm những gì họ muốn".

Dẹp xong vụ nổi loạn miền Trung, tướng Kỳ bắt Thượng tọa Trí Quang đem về Sài Gòn và giao cho bác sĩ Nguyễn Duy Tài săn sóc tại một trung tâm y tế ngay giữa thủ đô, không cần cho cảnh sát hay an ninh canh gác. Nhưng ông Kỳ cảnh cáo sẽ "bắn bỏ (bác sĩ Tài) cùng vợ con và gia đình" nếu thượng tọa trốn thoát hay bác sĩ để ông bị bệnh nặng.

Suốt một thập niên sau đó, Thượng tọa Trí Quang là một nhân vật có ảnh hưởng trong chính trường miền Nam. Nhiều chính trị gia tham vấn ông khi ra tranh cử hay đề xuất chính sách.

Cho đến những ngày sau cùng của Việt Nam Cộng hòa ông còn xuống đường đòi Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu phải từ chức.

Tổng thống Dương Văn Minh, vị lãnh đạo hai ngày của Việt Nam Cộng hòa, trước khi có quyết định đầu hàng cộng sản miền Bắc cũng đã xin thỉnh ý của thầy.

Chuyện gì xảy đến với Thượng tọa Trí Quang sau ngày 30/4/1975 ? Theo Tướng Nguyễn Cao Kỳ viết trong tác phẩm "Buddha's Child" (Con cầu tự ) [St. Martin's Press 2002] thì thượng tọa bị cộng sản giam tù nhiều năm và khi ông Kỳ ngồi viết tác phẩm này thì nhà sư một thời tranh đấu đã được tự do và có sức khoẻ tốt.

Trong sách "The Third Force in the Vietnam War" [IB Tauris 2017], Sophie Quinn-Judge ghi lại lời kể của Nguyễn Hữu Thái, một lãnh đạo của Tổng hội Sinh viên Sài Gòn với quan điểm ủng hộ phật giáo tranh đấu và cũng là người có mặt tại đài phát thanh Sài Gòn trong khoảnh khắc Tướng Dương Văn Minh đọc lệnh đầu hàng. Ông Thái nói với tác giả rằng sau 30/4/1975 ông có nhận được lời nhắn của Thượng tọa Trí Quang khuyên ông "bây giờ Cách mạng cần người mới và chúng ta phải ý thức rằng chúng ta không còn cần thiết nữa. Đừng liều lĩnh quá xa".

Thượng tọa Trí Quang sau ngày 30/4/1975 đã hoàn toàn im tiếng cho đến khi qua đời, cho dù Phật giáo bị cộng sản Hà Nội thẳng tay đàn áp, nhiều lãnh đạo của Giáo hội bị giam.

Điều đó tiếp tục gây tranh cãi về vai trò của ông trong những biến động chính trị tại Việt Nam.

Bùi Văn Phú

Nguồn : ©2019Buivanphu, 25/11/2019

***************************

Sự thật về Thích Trí Quang và Pháp Nạn của Phật giáo Việt Nam

Gió Bấc, RFA, 24/11/2019

Thích Trí Quang qua đời, như hòn đá ném xuống mặt nước gợn lên dư luận tranh cãi, đây là người của CIA hay là người tiếp tay cho Cộng Sản. Từ Hà Nội Tiến sĩ phật học Thái Kim Lan đã khẳng định trên BBC tiếng Việt là Thích Trí Quang "dấn thân bảo vệ đạo pháp và ngay cả sự im lặng của ngài (sau 1975) cũng là cách bảo vệ đạo pháp". Đây là sự ngụy biện rất nguy hiểm dễ làm hiểu sai về phật pháp,Phật giáo chính thống và Phật giáo xã hội chủ nghĩa cũng như vai trò của Thích Trí Quang. Vấn đề là phải làm rõ Pháp Nạn của Phật giáo Việt Nam là gì, thật sự xảy ra từ lúc nào ? Vai trò và hành xử của Trí Quang trong từng giai đoạn đó như thế nào ?

Một tu sĩ Phật giáo che ô cho nhà sư Thích Trí Quang, người lãnh đạo nhóm năm 1967

Trong 96 năm tại thế (xin phép không dùng thuật ngữ phật giáo với ông Trí Quang vì e rằng như thế sẽ đánh đồng, xúc phạm các nhà xuất gia chân chính) Trí Quang có hai thái độ khác nhau rõ rệt, tương phản như trắng với đen là nhập thế từ nhỏ đến năm 1975 và xuất thế từ 1975 đến chết.

Pháp Nạn 1963 là sản phẩm của Trí Quang

Cả hai thái độ đó là theo Khổng giáo chứ không theo Phật giáo. Từ nhỏ, Trí Quang đã xuất gia nhưng không phải để đi tu thoát tục mà chỉ là cách, phương tiện lập thân. Sau khi xuất gia, Trí Quan thoát ly theo kháng chiến và sau đó quay lại với chùa chiền để học hành tiến thân. Trí Quang đã là lãnh tụ của phong trào Phật giáo đấu tranh chống Ngô Đình Diệm và sau đó là cuộc biến loạn miền Trung đưa bàn thờ Phật xuống đường, lôi kéo quân đội ly khai gây ra cái chết bao nhiêu người. Những việc ấy không giới luật nào cho phép và hoàn toàn trái với đạo từ bi của Đức Phật,

Điều này không phải suy đoán mà thể hiện rõ trong Tiểu sử tự ghi của ông. "Tôi đi, và Ất Mùi 2499 (1955), nhận chức vụ Hội trưởng Tổng trị sự Hội Phật học, vận động đổi tên Phật học ra Phật giáo, đưa Tổng hội Phật giáo Việt Nam vào đặt trụ sở ở Sài Gòn. Rồi nghỉ việc cho đến Quí Mão 2507 (1963) nhận lại chức vụ nói trên. Với chức vụ này, Phật Đản năm ấy tôi phát động, và chung sức lãnh đạo, việc chống chế độ Ngô Đình Diệm" (1).

Từ ngôn ngữ của Trí Quang, lịch sử Việt Nam đã xuất hiện khái niệm "Pháp nạn Phật giáo Việt Nam" do sự đàn áp của chính quyền Ngô Đình Diệm. Thật sự cái Pháp nạn đó là gì ? Chính Trí Quang "ra cáo trạng" như sau :

"Ông Ngô Đình Diệm muốn Thiên Chúa Giáo của ông độc tôn, muốn anh của ông là Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục làm Hồng Y giáo chủ, nên ông kỳ thị đàn áp Phật giáo. Ấp chiến lược chỗ thì rào chùa vào trong để hạn chế đi lại, chỗ thì rào chùa ra ngoài để tự do bắn phá. Khu trù mật thì bắt cán bộ cơ sở của Phật giáo phá nhà bỏ của mà đi. Quân địch thì bắt Tăng sĩ Phật giáo làm những chức vụ nguy hiểm mà vô quyền, để tu sĩ Thiên Chúa ra mà nắm quyền chỉ huy ngay từ hạ tầng. Giải thưởng văn chương thì thưởng cho cuốn văn chương bình dân nội dung cốt chống Phật giáo. Chương trình tú tài C thì đổi toàn lý thuyết thượng đế và nhân vị, lại thêm một bằng ban D với cổ ngữ La Tinh. Sát hại Phật tử thì có tập thể lên đến 36 người ở một nơi cùng một lúc, không cò lẻ tẻ nữa. Cả gan huy bỏ ngày Phật Đản trong danh sách ngày lễ được nghỉ của công tư chức, và danh sách này bao giờ Thiên Chúa Giáo cũng gấp đôi Phật giáo cả ngày và giờ nghỉ. Dụ số 10 được thêm dụ bổ túc, tăng cường sự hạ giá và kềm chế đối với Phật giáo…" (1).

Những cáo buộc của Trí Quang phần lớn là quy chụp và mơ hồ. Ông Diệm là giáo dân, ông Ngô Đình Thục là giám mục Công giáo sự ưu đãi với Công giáo trong thời này là có thực nhưng có đến mức bức hại Phật giáo hay không thì cần xem xét.

Về sự ưu tiên sử dụng sĩ quan công giáo theo lập luận của Trí Quang là không có chứng cứ, đa số tướng lĩnh thời ông Diệm từ Dương Văn Minh, Trần Thiện Khiêm, Nguyễn Khánh, Đỗ Cao Trí,… đều là phật tử. Trong chính phủ từ Phó Tổng thống Nguyễn Ngọc Thơ, Bộ trưởng Ngoại giao Vũ Văn Mẫu, Bộ trưởng Nội Vụ Trần Thiện Thành, Lâm Lễ Trinh, Giám Đốc An ninh Quân đội Đỗ Mậu và cả chánh văn phòng lẫn võ phòng Tổng thống… cũng đều là phật tử.

Chùa tăng hơn 2000, trường rộng khắp : Có phải là Pháp Nạn

Việc hủy bỏ ngày Phật Đản là ngày lễ với công chức thì thử hỏi từ sau năm 1975 đến nay có năm nào công chức được nghĩ lễ ngày Phật Đản không ? Về việc ông Diệm duy trì Dụ số 10 có từ thời vua Bảo Đại xem Phật giáo như các đoàn thể khác trong quản lý về tài sản đất đai nhưng số lượng chùa chiền thời Pháp thuộc là 2.200 ngôi tăng lên đến 4.700 ngôi thời Ngô Đình Diệm (theo Đoàn Thêm và cư sĩ Mai Thọ Truyền). Theo Đỗ Mậu, thời kỳ này hàng trăm trường trung tiểu học Bồ Đề của Phật giáo cũng được thành lập khắp miền Nam đáp ứng cho gần 20% số học sinh.

Hệ thống Phật giáo hoạt động tự do độc lập hoàn toàn vơi chính quyền không trực thuộc một tổ chức đoàn thể nào. Chính quyền cũng không can thiệp vào việc phong phẩm tước, bổ nhiệm trụ trì các chùa chiền. Ngay cao điểm xung đột Phật giáo lập ra tổ chức Ủy ban Liên phái thì chính quyền cũng tổ chức Ủy ban Liên bộ do Phó Thủ tướng Nguyễn Ngóc Thơ, Bộ trưởng Vũ Văn Mẫu cùng hội nghị bình đẳng với nhau để đưa ra một tuyên bố chung gữa hai bên. Chính quyền ngồi đàm phán ngang bằng với để ra thông báo chung là điều hiếm thấy trong lịch sử.

Việc chính quyền Thừa Thiên - Huế cấm treo cờ ngoài đường trong ngày Phật Đản có thể là sự thiếu tôn trọng với nghi lễ của người dân nhưng vẫn chưa phải là sự xâm phạm đến Phật pháp vì chân lý tối cao của Phật là cái không trống rỗng, ngay thân xác của người cũng là không thì lá cờ có nghĩa gì ? Và cũng đặt thêm câu hỏi là từ sau 1975 đến nay, có khi nào cờ Phật giáo được treo ngoài đường trừ những đại lễ Vesak Phật giáo để tuyên truyền chính trị và quảng bá cho các khu du lịch tâm linh nghìn tỉ của các đại gia ?

Vụ nổ làm chết 8 người trước Đài phát thanh Huế năm 1963 đến nay vẫn chưa xác định được kẻ thủ ác nhưng vụ biểu tình trước Đài phát thanh để đòi phát băng thuyết giảng của Thích Trí Quang dẫn đến xô xát và vụ nổ này thì đích thị là do Trí Quang chủ xướng. Từ sau 1975 đến nay có khi nào công chúng được nghe đài phát thanh phát lời thuyết giảng của chư tăng ?

Những biến cố tiếp theo đó là những kịch bản tấn công chính quyền tăng dần phù hợp với chiến thuật ba mủi giáp công "chính trị, binh vận, và quân sự" của cộng sản ở Miền Nam mà đỉnh cao là việc phát động phật tử đưa bàn thờ Phật xuống đường trong cuộc biến động miền Trung do Trí Quang cầm trịch.

Nhìn lại một cách công bằng, trong thời Tổng thống Ngô Đình Diệm, có mức độ không công bằng nào đó giữa Phật giáo và Công giáo nhưng chưa có hành vi can thiệp vào hệ thống Phật giáo để gọi là Bức Hại - Pháp Nạn. Những thuật ngữ này được tạo dựng và tuyên truyền thổi phồng lên như một phiên bản của khái niệm Mỹ Ngụy đang áp bức bóc lột nhân dân Miền Nam, phải đứng lên giải phóng. Chính Trí Quang đã kích động, gây ra xung đột và trở thành thủ lĩnh Phật giáo Đấu tranh, một quyền lực đối trọng với chính quy.

Quyền lực và vị thế của Trí Quang vẫn còn nguyên vẹn ngay trước ngày 30/4. Chính trong hồi ký của mình, Trí Quang tự hào việc có người vận động ông ủng hộ cho Dương Văn Minh làm Tổng thống và ông đã đồng ý.

Chiếm trường, cô nhi viên… giam sư : có phải là Pháp Nạn ?

Phá chùa, đập tượng, chiếm trường : có phải là Pháp Nạn ?

Một thực tế kinh hoàng là sau 1975, Phật giáo Việt Nam rơi vào cơn đại nạn. Trường Đại học Vạn Hạnh (thuộc phe Ấn Quang của chính Trí Quang và Đại học Phương Nam (thuộc phe Việt Nam Quốc Tự của Thượng tọa Thích Tâm Châu) và toàn bộ hệ thống các trường Phật học, trường Bồ Đề trên cả miền Nam bị đóng cửa, cơ sở vật chất bị tịch thu.

"Ngay sau tháng 4/1975, chính quyền tổ chức các chiến dịch đàn áp và khủng bố tinh thần. Tượng Phật nhiều nơi bị đập phá. Các cơ sở từ thiện Phật giáo, chẳng hạn Cô nhi viện Quách Thị Trang (Sài Gòn) và nhiều phòng phát thuốc miễn phí tại nhiều địa phương, bị tịch thu. Các nhà ấn loát thuộc quản lý Phật giáo bị đóng cửa. Viện Đại học Vạn Hạnh bị dẹp. Trường Thanh Niên Phụng Sự Xã Hội bị ngưng hoạt động. Ủy ban Tái thiết và Phát triển Phật giáo bị giải tán, ngân quỹ bị tịch thu. Tu sĩ bị ép lên khu "kinh tế mới". Thậm chí Thủ tướng Phạm Văn Đồng còn ký một quyết định yêu cầu nam tu sĩ (18-25 tuổi) phải đi "nghĩa vụ quân sự" (Quyết định số 310/TTG ngày 22/7/1976). Nhiều chùa được yêu cầu treo hình ông Hồ Chí Minh. Trong một số trường hợp, tu sĩ bị triệt luôn đường sống. "Thí dụ tại Long Thành một số tăng sĩ năm 1975 đã trồng tiêu và họ đã bán mùa tiêu trong năm đó được 2 triệu đồng. Chính phủ đánh thuế 1 triệu 9 trăm ngàn đồng. Một số các tu sĩ khác làm mía năm 1976. Họ bán vụ mía được 300.000 đồng, và bị đánh thuế là 300.000 đồng" – theo "Lời kêu gọi bảo vệ nhân quyền" của Viện Hóa đạo, ngày 9/6/1977 (Nguồn : "Phật giáo Việt Nam, Biến Cố và Tư Liệu : Hai Mươi Năm Trong Chế Ðộ Cộng Sản, 1975-1995", Văn Phòng II Viện Hóa Ðạo, Hoa Kỳ, 1996).

Những vụ tự thiêu trước 1975 đươc Trí Quang phát động và báo chí loan truyền ầm ỉ nhưng sau 1975 những cuộc tự thiêu, thảm sát kinh hoàng lại chìm trong im lặng.

"Ngày 2/11/1975 (ngày 29 tháng 9 Ất Mão), 12 vị tăng ni, với người đứng đầu là thầy trụ trì-Đại đức Thích Huệ Hiền, thuộc Thiền viện Dược Sư (ấp Tân Long A, xã Tân Bình, huyện Phụng Hiệp, Cần Thơ) đã thực hiện một cuộc tự thiêu tập thể ! Trong Bản tuyên bố, 12 vị tăng ni nêu : "Chúng tôi sắp sửa thể hiện việc thiêu thân để bảo toàn chánh pháp, để bảo vệ danh nghĩa của giới Tăng sĩ tại địa phương cũng như toàn quốc… Hành động của chúng tôi ngày hôm nay là cốt đem tấm nhục thân này làm bó đuốc soi sáng cho những người mê muội vô ý thức, những người với lòng lang dạ thú"…

Năm 1977, hàng loạt nhân vật nòng cốt của Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất bị bắt : Hòa thượng Thích Huyền Quang – Phó Viện trưởng Viện Hóa Đạo ; Hòa thượng Thích Quảng Độ – Tổng thư ký Viện Hóa Đạo ; Hòa thượng Thích Thuyền Ấn – Tổng vụ trưởng Tổng Vụ Hoằng Pháp ; Thượng tọa Thích Thông Bửu – Quyền Tổng vụ trưởng Tổng Vụ Cư Sĩ ; Thượng tọa Thích Thông Huệ – Chánh Đại diện Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất Quận Gò Vấp kiêm Trưởng ban kinh tế tự túc tăng ni ; và Thượng tọa Thích Thanh Thế, Trưởng ban thanh tra Ban kinh tế tự túc tăng ni.

Riêng Hòa thượng Thích Thiện Minh (cố vấn Hội đồng Viện Hóa Đạo) – một gương mặt rất "cứng đầu", sau khi yêu cầu các chùa không được "chứa chấp" khiến ông lang thang hết nơi này đến nơi khác, ngày 13/4/1978, nhà cầm quyền bắt ông. Ban đầu ông bị giam ở số 4 Phan Đăng Lưu (Bình Thạnh) rồi sau đó được đưa qua Chí Hòa. Tại đây, ông bị tra tấn cho đến chết chỉ vài tháng sau. Thi thể ông được bí mật đưa đến trại cải tạo Hàm Tân (2).

Biến Đạo giải thoát thành công cụ độc tài : có phải là Pháp Nạn ?

Sau những cuộc đàn áp bạo lực là chuổi thủ đoạn vận động, chia chác, cưỡng ép, mua chuộc để ra đời một Giáo hội Phật giáo Việt Nam quốc doanh năm 1981. Với giáo hội này, các chức sắc, giáo phẩm và hệ thống tổ chức đều đươc đảng xét duyệt chuẩn y. Trong đó, điều 7 của Hiến chương của giáo hội quốc doanh ghi nhận : "Giáo hội Phật giáo Việt Nam hoạt động theo đúng Giáo pháp, Giáo luật Phật chế và Pháp luật của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Giáo hội Phật giáo Việt Nam là tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam" (3).

Điều đó, tệ hơn dụ số 10 của Bảo Đại nhiều lần, Phật giáo không còn là tổ chức độc lập mà chỉ là thành viên của Mặt trận, một tổ chức ngoại vi của đảng cộng sản. Con đường Trung Đạo theo triết lý của Phật giáo hoàn toàn bị triệt tiêu từ tư tưởng đến tổ chức. Tiếp theo đó, các quy đinh của luật pháp ràng buộc tổ chức Phật giáo về mặt nhà nước trực thuộc Ban Tôn giáo chính phủ từ trung ương đến địa phương.

Theo hồi ký của Đỗ Trung Hiếu, nguyên là phật tử theo cộng sản và được phân công làm "kiến trúc sư" cho cuộc vận động này thì phương án đầu tiên do Trần Xuân Bách chủ xướng là sẽ áp dụng ở Miền Nam theo mô hình ở Miền Bắc trước 1975, tức là dẹp hết hệ thống chùa chiền cấp cơ sở chỉ để lại vài cán bộ làm sư cấp tỉnh và trung ương. Giữ đươc mô hình Phật giáo Quốc doanh 1981 là do Đỗ Trung Hiếu thuyết phục được Trần Quốc Hoàng nguyên Bộ trưởng Nội Vụ bị thất sủng chuyển sang làm Trưởng ban Dân vận. Điều mà Trần Quốc Hoàng và Nguyễn Văn Linh tâm đắc để giữ lại hình hài Phật giáo vì đây là công cụ, phương tiện nắm quần chúng tốt nhất.

Đạo giải thoát bị biến thành công cụ nắm người

Từ một giao lý, đạo pháp nhằm giải thoát con người qua sự tỉnh thức giác ngộ luật vô thường, vun đắp tâm từ bi, Giáo hội Phật giáo Quốc qoanh biến mình thành nô lệ thành công cụ của chính quyền chuyên chế độc tài thì có còn Pháp Nạn nào lớn hơn cần phải giải cứu, còn có sự suy đồi nào lớn hơn cần phải Chấn Hưng.

Tệ hại hơn nữa là gần đây hình thành một xu thế mới, sự câu kết giữa chính quyền, những cán bộ được phân công làm sư và các đại gia địa ốc, những phù thủy lưu manh, đã nở rộ lên phong trào xây chùa to, phật lớn diện tích hàng chục hàng trăm, hàng ngàn ha để kinh doanh tâm linh, áp vong, bán phước, cho thuê nơi đặt hài cốt, linh vị… Những ngôi chùa ấy đã bào mòn tài nguyên thiên nhiên môi trường, bòn rút ngân sách quốc gia lẫn tiền bạc của người mê tín để làm giàu cho những kẻ giả danh. Những cái tên Trúc Lâm, Bái Đính, Ba Vàng, Tam Chúc… sẽ lưu danh vào lịch sử như một tội ác của phật giáo quốc doanh.

Song song với bành trướng những công trình tâm linh, chính quyền cộng sản lại thằng tay giải tỏa, dùng xe ủi, xe xúc san bằng chùa Liên Trì ở Thủ Thiêm, chùa An Cư ở Đà Nẵng mặc cho cộng đồng tôn giáo trong ngoài nước lên tiếng kêu gọi, can ngăn. Hành vi phá sập, cào bằng chùa chiền này chỉ có thể so sánh với tập đoàn tội ác Pol Pot, khác chăng là Pol Pot đóng cửa tự làm trong phạm vi quốc gia còn cộng sản Việt Nam làm công khai trước dư luận quốc tế.

Phật giáo bị bức tử : Trí Quang viết sách kể công xưa

Tiến sĩ Thái Kim Lan cho rằng "Tôi nghĩ Hòa thượng Thích Trí Quang trong hoạt động về mặt xã hội cũng như văn hóa đối với xã hội, đối với lịch sử, đối với Phật tử chúng tôi, ngài Thích Trí Quang là vị đã cứu độ Phật giáo, cứu độ người Phật tử, ông luôn luôn bảo vệ đời sống của người Phật tử bằng sự dấn thân của ông" (4). Theo đúng kiểu nói vo của quan chức cộng sản, bà Thái Kim Lan không chứng minh đươc Trí Quang đã cứu cho Phật giáo cái gì, cứu ai mà thực tế, sự kích động của Trí Quang trước 1975 là tác nhân ít nhiều dẫn đến cái chết của 8 người trong đêm Phật Đản tang tóc ở Huế và cái chết của Thích Quảng Đức cùng nhiều nhà sư khác.

Sau 1975, trước một chuổi Pháp Nạn đau thương cho đồng đạo, môn đệ, phật tử và cả chúng sanh, bao nhiêu nhà sư đã bị bắt, bị giết trong các nhà tù, bao nhiêu phật tử đã bỏ mình trên đường vượt biển, tại sao Trí Quang không ra tay cứu độ hay ít nhất cũng một lần lên tiếng. Thượng Tọa Thiện Minh, hòa thượng Không Tánh không xa lạ với Trí Quang nhưng khi thầy Thiện Minh bị bắt, bị giết Trí Quang vẫn điềm nhiên an trú trpong chùa Ấn Quang. Chùa Liên Trì, An Cư bị san bằng thì Trí Quang vẫn ung dung dịch kinh sách ở chùa Từ Đàm vừa mới trùng tu trăm ngang ngàn dọc cột gỗ quý bóng ngời,

Thái Kim Lan cho rằng Trí Quang đã "Theo Phật đến từng lời một, không đi sai, không đi ra ngoài, luôn luôn bảo vệ Chánh pháp, ngay cả sự im lặng của ngài cũng chính là một cách bảo vệ Chánh pháp !" (4). Thái Kim Lan nguy biện cho rằng Trí Quang sống khổ hạnh, không có chùa riêng, không có tăng đoàn riêng… Thô bỉ hơn còn đem so sánh Trí Quang với Ganhdi. Đó là sự báng bổ và dối trá. Sau 1975, Trí Quang sống ở chùa Ấn Quang, sau đó về chùa Từ Đàm những "thủ phủ" của Phật giáo Quốc doanh to rộng xênh xang không kém Đại Nội ngày xưa. Trụ trì các chùa ấy liệu quyền lực có lớn hơn Trí Quang không, tăng chúng trong chùa ấy dám mạo phạm trái ý Trí Quang không ?

Trí Quang không im lặng

Trí Quang không nói nhưng viết sách. Trong khi, không thiếu những phật tử, những người từng bị Trí Quang hay ai đó kích động lừa mị theo ảo tưởng đã tỉnh ngộ đã phản tỉnh, sám hối đã lên tiếng phản biện với chính quyền như Lê Hiếu Đằng, Huỳnh Tấn Mẫm… Trí Quang viết hồi ký và được chính quyền cộng sản cho in công khai. Hồi ký của Trí Quang một lần lữa kể công kích động phật tử và dư luận xã hội chống lại, làm suy yếu chế độ Việt Nam Cộng Hòa.

Trong chế độ cộng sản, việc in, xuất bản Hồi ký của các nhân vật lịch sử được cân đo đong đếm tới từng hạt bụi. Trần Văn Giàu cựu Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ, giải thưởng Hồ Chí Minh, Nhà giáo Nhân dân… đủ loại danh hiệu đã chết từ nhiều năm qua nhưng Hồi ký Một đoạn đời của ông chỉ mới đươc đăng ở trang web viet-studies, Diễn đàn…. Hồ Ngóc Nhuận, Phó Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Thành phố Hồ Chí Minh về mặt chức vụ cao hơn Trí Quang nhiều nhưng bản thảo hồi ký Đời của ông ta chỉ lần quẩn từ bàn cán bộ biên tập đến giỏ rác mà có lẽ mãi mãi không được in.

Ấy vậy mà Hồi ký Trí Quang Tự Truyện đươc Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh phát hành từ năm 2911 và đươc các báo, website trong nước trích đăng, giới thiệu. Điều ấy chứng tỏ tính đảng trong hồi ký Trí Quang cao hơn tính đảng trong hồi ký Trần Văn Giàu hay nói cách khác, đảng tin Trí Quang hơn cựu Bí thư Xứ ủy Nam Kỳ.

Quảng Độ dịch kinh trong tù, Trí Quang trong phòng lạnh

Cũng tương tự, Trí Quang dịch 18 bản kinh Đại Thừa, 5 bản trong Luật tạng và 5 bản Luận tạng, cùng nhiều sách khác trong phòng máy lạnh là chính đạo nên đươc Nhà xuất bản Tôn giáo in và các trang web tha hồ trích dịch tự do như các văn kiện của Đảng. Ngược lại, thầy Quảng Độ dịch Từ điển Phật học Hán Việt (2 tập) Phật Quang Đại Từ điển (9 tập) cực kỳ công phu và mãi giữ trong ngăn kéo. Dù là Từ Điển nhưng chắc là không bao giờ được in.

Chiến tranh và bất bạo động trong nhà giam là tà đạo ư ? Việc ngoan ngoãn dịch kinh sách của Trí Quang cũng chính là tấm bình phong tốt, là điển hình tốt cho bộ máy tuyên truyền của Phật giáo quốc doanh lừa mị phật tử, nhân sinh nói chung với ý là : Thầy Trí Quang vẫn ngồi đây. Đây là chính đạo.

Không phải là công an và không cần truy lý lịch Trí Quang thuôc phe nào nhưng có thể thấy từ thực tế, tất cả hành động, thái độ của Trí Quang từ trước và sau 1975 đều có lợi cho chính quyền cộng sản. Ngược lại, chính quyền cộng sản cũng đã dành cho Trí Quang không ít ưu quyền công khai mà ai cũng thấy.

Đây là sự thật không thể lầm lẫn về việc nhập thế, xuất thế của Trí Quang.

Gió Bấc

Nguồn : RFA, 24/11/2019 (Gió Bấc's blog)

1. https://thuvienhoasen.org/p60a14734/1/tieu-truyen-tu-ghi-hoa-thuong-thic...

2. https://www.voatiengviet.com/a/hoa-sen-lam-bun-do-phat-giao/4918468.html

3. https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-50409941

4. https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam/2013/09/130909_vn_phatgiao_hai_gi...