Thông Luận

Cũng như lần đầu đến Việt Nam tham dự Hội Nghị APEC vào 2017, lần này Tổng thống Trump đến Hà Nội cũng không hề nhắc nhở đến tình trạng vi phạm nhân quyền trầm trọng ở Việt Nam.

Ông Trump trở về Mỹ sau cuộc hội nghị thượng đỉnh bất thành ở Hà Nội với Kim Jong-un

Ông không hề có ý định gặp gỡ những nhà hoạt động dân chủ ở trong nước như Tổng thống Obama từng làm, cũng như không đả động gì đến lá thư ngỏ gửi đến ông của 100 nhân sĩ trí thức và nhà hoạt động xã hội, phần lớn ở trong quốc nội.

Hôm qua ông lên tiếng ca ngợi Chủ tịch Kim Jong-un, một trong những lãnh tụ độc tài, vi phạm nhân quyền nhất thế giới. Tuy nhiên cuộc họp thượng đỉnh Hoa Kỳ - Bắc Hàn lần II về chương trình chế tạo võ khí hạt nhân của Bắc Hàn đã không đạt được kết quả nào.

Ông Trump còn ca ngợi Việt Nam là một mô hình tốt đẹp cho Bắc Hàn noi theo và mời Tổng bí thư kiêm Chủ tịch Nước Nguyễn Phú Trọng viếng thăm Hoa Kỳ vào năm nay để tiếp tục thảo luận về những biện pháp tăng cường sự hợp tác toàn diện giữa hai nước. Ngược lại, ông Nguyễn Phú Trọng xác nhận rằng Việt Nam ủng hộ giải pháp phi hạt nhân và hòa bình lâu dài trên bán đảo Triều Tiên.

Cách đây gần hai tuần, trong buổi họp báo tại Nhà Trắng, Tổng Thống Trump cũng lên tiếng ca ngợi Chủ tịch Tập Cân Bình là người đáng kính phục và hai người có quan hệ tốt đẹp. Ông Trump còn cho biết việc đàm phán thương mại tiến triển tốt đẹp và sẽ mời Chủ tịch Tập qua Mỹ để họp cấp cao.

Chắc hẳn các ông bà cuồng Trump đã phải thất vọng trước những biến chuyển quốc tế tích cực và rõ rệt như trên.

Bao lâu nay, không nhìn vào sự kiện thực tế, các ông bà cuồng Trump ước mong tình hình Đông Nam Á căng thẳng và xem ông Trump là vị cứu tinh dân tộc, sẽ dùng thuế quan và võ lực để tiêu diệt Trung Quốc, giúp giải thế chế độ cộng sản Việt Nam và dân chủ hóa đất nước.

Trong thời gian ông Trump ở Việt Nam mấy ngày qua, một số không ít các ông bà Bolsa vẫn còn biểu tình không những kêu gọi tự do dân chủ cho Việt Nam mà còn hô hào ủng hộ cá nhân ông Trump. Nay mộng ước này xem ra đổ vỡ tan tành. Một số hình ảnh ủng hộ Trump của đám biểu tình xuất hiện trên Internet nay đã biến mất.

Biến động sôi nổi mấy ngày qua ở trong nước Mỹ đang làm cho sự nghiệp chính trị của Tổng thống Trump ngày càng đen tối.

Ông Michael Cohen, cựu luật sư (2006-2018) của Tổng thống Trump và cũng từng là phó chủ tịch của Trump Organization và giữ nhiều chức vụ cao cấp khác nhau trong Đảng Cộng hòa, khai trước Ủy Ban Thanh Tra của Hạ Viện rằng ông Trump là một tội phạm hình sự, một kẻ kỳ thị chủng tộc và bịp bợm.

Ông Cohen cũng đưa ra những bằng chứng không thể chối cãi được là những ngân phiếu về việc ông Trump chi tiền để bịt miệng cô đào cởi truồng Stormy Daniels, một tội hình sự, và dự án xây Trump Tower tại Moscow mà ông Trump luôn luôn phủ nhận cho đến khi hồ sơ có chữ ký của ông được báo chí phanh phui ra.

Hơn thế nữa, ông Trump sẽ còn phải đối phó với phúc trình của Công tố viên đặc biệt Robert Muller sẽ được phổ biến trong vài ngày tới và cuộc điều tra của Văn phòng tư pháp Southern District of New York về một số tội ác của ông Trump chưa được tiết lộ.

Ông Trump đã có buổi gặp với Chủ tịch nước, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sáng 27/2

Việc tuyên bố tình trạng khẩn cấp của Tổng Thống Trump phần đông dân chúng tin là giả tạo. Sau khi từ Việt Nam trở về Mỹ, ôngTrump hoàn toàn giữ im lặng về cuộc điều trần sôi nổi và tai hại của Michael Cohen. Sự nghiệp chính trị của ông Trump lung lay đến tận gốc.

Những ai còn mơ tưởng Tổng thống Trump ưu tư về nhân quyền, tự do và dân chủ ở Việt Nam cần phải phân tách bản chất con người của Trump và nhìn vào thực tế sự kiện chính trị.

Một con người có nhiều vấn đề như thế với cá tính như thế liệu có thể trông cậy được hay không ?

Nguyễn Quốc Khải

Nguồn : BBC, 01/03/2019

Nguyễn Quốc Khải, hiện đang sinh sống ở Virginia, Hoa Kỳ, là cựu chuyên viên kinh tế và tham vấn của Ngân Hàng Thế Giới. Ông thường đóng góp bài cho VOA, BBC, và Asia Times.

*******************

Phản ứng sau khi Mỹ - Việt Nam ký thỏa thuận thương mại nhưng không nêu vấn đề nhân quyền

Trung Khang, RFA, 27/02/2019

Ngày 27/2/2019, tại Hà Nội, nhân cuộc gặp giữa Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Chủ tịch nước kiêm Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, các công ty Mỹ và Việt Nam đã ký một loạt các thỏa thuận thương mại trị giá hơn 20 tỷ đô la, nhưng vấn đề nhân quyền đã hoàn toàn không được đề cập. Phản ứng của các nhà bất đồng chính kiến như thế nào ?

Tổng thống Mỹ Donald Trump (thứ hai bên trái) và Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng (phải) chào Giám đốc điều hành hãng máy bay thương mại Boeing Kevin McCallister (trái) và Giám đốc điều hành Vietjet Nguyễn Thị Phương Thảo (thứ hai bên phải) trong lễ ký tại phủ Chủ tịch ở Hà Nội hôm 27/2/2019 AFP

Từ Hà Nội, khi trao đổi với Đài Á Châu Tự Do hôm 27/2, Tiến sĩ Nguyễn Quang A nhận định :

"Tôi nghĩ đó là một cách rất là khéo của Việt Nam để gãi đúng chỗ ngứa của ông Trump về vấn đề thương mại của hai nước, về vấn đề thâm hụt thương mại giữa Mỹ và Việt Nam. Nhưng thực chất nếu đi sâu vào vấn đề thì thâm hụt thương mại giữa Mỹ và Việt Nam không đến mức 30 tỷ USD đâu, có nhiều hàng hóa Mỹ mà Việt Nam mua được sản xuất từ Trung Quốc. Nên thực tế nó cân bằng hơn. Nên việc ký kết mua máy bay cũng có một chút ý nghĩa thương mại, nhưng nó mang tính trình diễn nhiều hơn".

Sau buổi gặp gỡ với ông Nguyễn Phú Trọng tại phủ Chủ tịch, Tổng thống Donald Trump đã đến nhà khách chính phủ để gặp Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc. Tại buổi gặp, Tổng thống Trump ca ngợi phát triển kinh tế của Việt Nam và nói rằng Việt Nam có thể là một mô hình kinh tế cho Bắc Hàn. Ông cũng nói đến các thỏa thuận thương mại hai bên vừa ký kết và không quên nói rằng Hoa Kỳ có những thiết bị quân sự tốt nhất thế giới. Tuy nhiên vấn đề nhân quyền đã không hề được ông Trump đả động đến trong cả hai cuộc gặp quan trọng với lãnh đạo Việt Nam.

Nhận định về vấn đề này Phó giáo sư Hoàng Dũng nói :

"Ông Trump không phải là đấng cứu thế, mà để những nơi nào có tiếng kêu thương mà ông đến cứu vớt, ông xử sự theo cái mà ông cho là tốt cho nước Mỹ. Hiện nay địa chính trị của Việt Nam có lợi cho Mỹ, cho nên ông Trump không lên tiếng về nhân quyền, thì chúng ta không nên phán xét ông theo phương diện đạo đức hay con người mà phán xét là một nhà chính trị".

Phó giáo sư Hoàng Dũng cho biết, chẳng có kỳ vọng gì cả, đất nước Việt Nam do người Việt Nam quyết định, quốc tế hết sức quan trọng, nhưng theo ông họ chỉ tạo điều kiện, họ làm cho trong nước thuận lợi hơn hay không thuận lợi hơn, chứ không bao giờ nước ngoài có vai trò quyết định trong vấn đề nội bộ của đất nước cả.

Còn nhà bất đồng chính kiến Nguyễn Chí Tuyến thì cho rằng đây không phải là chuyến thăm chính thức nên không thể đòi hỏi ông Trump nêu vấn đề nhân quyền :

"Chuyến sang Việt Nam lần này của Tổng thống Trump không phải là được nhà cầm quyền Việt Nam mời sang thăm, mà là sang để gặp Chủ tịch Bắc Hàn Kim Jong-Un, để giải quyết vấn đề của Bắc Triều Tiên. Nói nôm na là họ thuê địa điểm để họ làm chuyện của họ thôi. Thế nên trong buổi gặp mặt của ông Trump với lãnh đạo đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thì tôi nghĩ nó diễn ra rất là ngắn, chủ yếu để bắt tay chụp ảnh là chính, thì trong quá trình như vậy không thể đòi hỏi ông Trump nêu vấn đề nhân quyền trong khoảng thời gian rất là ngắn, nhất là sang không phải với tư cách là làm việc với phía Việt Nam".

Cựu tù chính trị Bùi Thị Minh Hằng cũng cho rằng không nên quá kỳ vọng vào ông Trump :

"Quan điểm của tôi là một nhà bất đồng chính kiến trong nước thì tôi cho rằng người dân Việt Nam không nên quá kỳ vọng vào ông Trump hay một quốc gia nào đó can thiệp vào vấn đề nhân quyền cho mình. Quan điểm của tôi là người dân Việt Nam phải tự nhìn thấy, dù bức xúc, dù hài long, thì mình phải tự nhìn thấy hoàn cảnh thực tế của mình. Nếu mình cần nhân quyền, cần đòi hỏi quyền lợi chính đáng của mình, thì tôi nghĩ người Việt Nam cần phải đối diện một cách mạnh mẽ hơn nữa, chúng ta không thể trông chờ vào Trump, vì ông Trump không có trách nhiệm lo vấn đề nhân quyền cho Việt Nam. Mà điều ông Trump muốn làm là những cái lợi ích cho nước Mỹ như ông ấy tuyên bố khi tranh cử. Tôi nghĩ rằng là người dân Việt Nam phải tự đứng lên, tự mình nhìn thẳng vào sự thật và tự mình phải làm điều gì đó để thay đổi".

Đồng quan điểm, Phó giáo sư Hoàng Dũng cũng không có kỳ vọng vào ông Trump, ông cho rằng đất nước Việt Nam là do người Việt Nam quyết định, quốc tế hết sức quan trọng, nhưng dẫu sao họ chỉ tạo điều kiện, chứ không thể có vai trò quyết định trong vấn đề nội bộ của đất nước.

Còn Nhà báo Tô Oanh thì cho rằng ngoài hợp đồng mua máy bay, Việt Nam lợi dụng dịp này để mà tự xưng là ‘trung tâm hòa giải quốc tế’. Ông nói tiếp :

"Chính quyền Việt Nam chỉ là một người chỉ chuyên đi xin, sợ nhà bên cạnh như bố mình, chịu mất đất đai, thiệt hại đủ thứ cũng không dám há mồm nói… tôi nghĩ buồn lắm".

Tiến sĩ Nguyễn Quang A bày tỏ thất vọng :

"Ông Trump thì ông chỉ quan tâm đến kỳ bầu cử tới, để thỏa mãn cá nhân ông ấy, còn giá trị cốt lõi của nước Mỹ, hay dân chủ, nhân quyền thì ông cũng chẳng cần nói đến. Rất đáng tiếc thông tin trong buổi họp mặt với lãnh đạo Việt Nam ông Trump không đả động đến nhân quyền là sự thật. Nên tôi nghĩ khẩu hiệu "Nước Mỹ trên hết" của ông ấy nên đổi thành "Trump trên hết"…".

Trung Khang

Nguồn : RFA, 27/02/2019

Trong một buổi họp báo tại Nhà Trắng vào ngày 1/11/2018, Tổng thống Trump dọa bắn vào đoàn di dân từ Trung Mỹ đang đi bộ lên biên giới Hoa Kỳ - Mễ Tây Cơ. Ông nói nguyên văn như sau : "Chúng ta sẽ không cam chịu điều này. Di dân muốn ném đá vào quân đội của chúng ta, quân đội của chúng ta sẽ đánh lại. Tôi đã nói với quân đội rằng hãy xem đá là súng. Khi họ ném đá như họ đã từng làm với quân đội và cảnh sát Mễ Tây Cơ, hãy xem đó là súng". May mắn là ngày hôm sau ông Trump đã nói lại rằng nếu di dân ném đá vào quân đội Hoa Kỳ hay nhân viên tuần tra biên giới, họ sẽ không bị bắn, nhưng họ "sẽ bị giam giữ một thời gian dài".

Tổng thống Donald Trump nói "Di dân muốn ném đá vào quân đội của chúng ta, quân đội của chúng ta sẽ đánh lại. Tôi đã nói với quân đội rằng hãy xem đá là súng".

Câu chuyện trên đây chỉ là việc thay đổi ý kiến chớp nhoáng trong vòng 24 giờ của Tổng thống Trump, hậu quả của vấn đề phát ngôn bừa bãi. Tội trạng xem ra nặng nề hơn đối với những trường hợp nói sai sự thực (false or misleading claim), bịa đặt (fabricated stories) hay nói dối (lies).

Báo Washington Post, một trong những tờ báo lớn và uy tín nhất ở Hoa Kỳ, vào ngày 2/11/2018 viết rằng Tổng thống Trump đã nói 6,420 điều sai lầm hoặc không đúng sự thật (false or misleading claims) trong 649 ngày, nghĩa là trung bình khoảng 10 điều sai trái mỗi ngày. Phân tích kỹ hơn người ta thấy ông Trump ngày cáng nói không đúng sự thật nhiều hơn. Cũng theo báo Washington Post, trong chín tháng đầu của nhiệm kỳ tổng thống, ông Trump nói sai lệch (misleading) trung bình 5 điều mỗi ngày. Trong bẩy tuần lễ gần đây trước ngày bầu cử giữa nhiệm kỳ, ông tuyên bố sai lệch trung bình 30 điều mỗi ngày.

Tổng thống Trump có khuynh hướng bẻ quẹo dữ kiện (twist data) và bịa đặt (fabricate) những câu chuyện nhất là tại những buổi tập hợp tranh cử. Ông từng bịa đặt rằng Thượng nghị sĩ Richard Blumenthal (Dân chủ, Connecticut) tự cho mình là anh hùng trong trận đánh ở Đà Nẵng, Việt Nam và đặt cho ông này cái tên mới "Richard Da Nang". Sự thật, ông Blumenthal không hề tuyên bố như vậy và không tham gia một trận đánh nào ở Đà Nẵng.

Ông nói sai 120 lần rằng ông đã thực hiện một việc giảm thuế lớn nhất trong lịch sử, 80 lần rằng kinh tế Hoa Kỳ hiện nay tốt nhất trong lịch sự và bức tường biên giới (border wall) đã đang được xây cất. Sự thực là Quốc hội mới chuẩn chi 1,6 tỉ Mỹ kim để xây hàng rào (fence). Chưa có một ngân khoản nào được chấp thuận để xây tường biên giới như ông Trump thường xuyên đề cập tới.

Trong một cuộc phỏng vấn của báo Wall Street Journal, Tổng thống Trump nói rằng ngoại trừ thuế nhập cảng nhỏ nhoi ông áp đặt trên thép, không có thuế nhập cảng nào khác. Để phản biện, Wall Street Journal đã in một danh sách những hàng nhập cảng vào Hoa Kỳ đã bị trả thuế tổng cộng là 305 tỉ Mỹ kim.

Càng gần đến ngày bầu cử giữa nhiệm kỳ, Tổng thống Trump càng tấn công Đảng Dân Chủ mạnh hơn và càng thiếu chính xác (inaccurate) trong những tuần vừa qua. Vào ngày 4/10/2018 ông Trump tuyên bố :

"Họ [Đảng Dân Chủ] muốn xóa bỏ những thành quả của chúng ta và đẩy đất nước của chúng ta vào cơn ác mộng của sự tê liệt, nghèo khổ, hỗn loạn và một cách thẳng thắn là tội ác, bởi vì đó là hậu quả tất yếu. Đảng Dân Chủ là xã hội chủ nghĩa cực đoan, Venezuela và mở cửa biên giới. Đảng này bây giờ được gọi là, đối với tôi - quý vị chưa bao giờ nghe đến trước đây, một Đảng Tội Ác (Party of Crime). Đó là một Đảng Tội Ác, chính là như thế. Và [chúng ta] sẽ phải trả giá cho chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa này sẽ tàn phá đất nước của chúng ta".

New York Times, một tờ báo có ảnh hưởng lớn, nổi tiếng khác ở Hoa Kỳ, mới đây trong một bài xã luận báo động rằng thói quen nói dối của tổng thống là một bệnh truyền nhiễm (Presidential Lying Is Contagious). Nó đã lan rộng trong chánh quyền của Tổng thống Trump. Ông Brock Long, Giám đốc Federal Emergency Management Agency (FEMA) được New York Times đem ra làm thí dụ đầu tiên. Trong một lần nói chuyện với báo chí về trận bão Florence, báo chí đã hỏi ông ta về trận bão Maria tàn phá Puerto Rico vào năm ngoái khiến 2.975 người thiệt mạng theo con số thống kê chính thức, dựa vào cuộc điều tra của một nhóm chuyên gia thuộc George Washington University, được mướn để làm việc này một cách độc lập. Nhưng Tổng thống Trump cho rằng con số này do Đảng Dân Chủ chế ra để làm cho ông bẽ mặt. Ông Brock Long bênh vực Tổng thống Trump, bác bỏ phương pháp điều tra của George Washington University và cho rằng có sự gian lận về con số. Ông Long giải thích rằng con số có thể gồm cả những người chết vì bệnh đau tim do sự buồn phiền, leo lên sửa mái nhà rồi rớt xuống, đèn đường hư chưa sửa kịp gây ra tai nạn lưu thông, v.v.

Ông Brock Long bị điều tra vì sử dụng tài nguyên bao gồm nhân viên, xe của nhà nước bất hợp pháp trong khi di chuyển giữa Washington và nhà riêng ở North Carolina. Ông Long có thể không bị phạt hình sự, không bị mất việc, nhưng phải bồi hoàn chi phí liên quan đến việc sử dụng xe của chính phủ bất hợp pháp.

New York Times cũng nhắc đến trường hợp Thư ký Báo chí của Nhà Trắng Sarah Huckabee Sanders, một người được Tổng thống Trump sử dụng để hướng dẫn sai lệch quần chúng về nhiều vấn đề từ việc trả tiền cho tài tử điện ảnh tình dục Stormy Daniels cho đến cuộc họp tại Trump Tower giữa Donald Trump, Jr. và những người Nga.

Ông Larry Kudlow, Giám Đốc Hội Đồng Cố Vấn Kinh Tế Quốc Gia

Một vài nhân vật khác trong chánh quyền Trump được báo chí đưa lên bàn mổ bao gồm Bộ trưởng Thương mại Wilbur, Bộ trưởng An ninh quốc nội Kirstjen Nielsen, Bộ trưởng Nội vụ Ryan Zinke, nhưng nổi bật hơn cả là trường hợp ông Larry Kudlow, Cố vấn kinh tế của Tổng thống Trump, vào cuối tháng 6, 2018 đã tuyên bố không đúng sự thật rằng "kinh tế Hoa Kỳ phát triển mạnh mẽ, mang lại những khối lợi tức lớn lao từ thuế mới và làm giảm thiếu hụt ngân sách quốc gia nhanh chóng". Ông nói nguyên văn bằng tiếng Mỹ như sau :

"The deficit – which was one of the other criticisms [of the Republican tax law] – is coming down, and it’s coming down rapidly. It’s throwing up enormous amounts of new tax revenue".

Nhưng sự thực hoàn toàn trái ngược.

Kinh tế chỉ phát triển 2,3% trong năm 2017, 2,2% trong quý 1/2018, 4,2% trong quý 2/2018, và 3,5% trong quý 3/2018, không đạt được mức 5%-6% như mong đợi để bù đắp vào việc cắt giảm thuế. Ngân sách quốc gia của tài khóa 2018 (1/10/2017 – 30/09/2018) vừa kết thúc như sau. Chi : 4.108 tỉ Mỹ Kim. Thu : 3.329 tỉ Mỹ Kim. Thiếu hụt : 779 tỉ Mỹ kim. Quốc hội đã phải tài trợ 19% ngân sách 2018 bằng cách vay nợ.

Những con số thống kê chính thức của chính phủ và những nhà phân tách phi đảng phái tiên đoán rằng thiếu hụt ngân sách tiếp tục gia tăng trong ngắn hạn và dài hạn. Văn phòng Ngân sách Quốc hội (Congressional Budget Office – CBO) cho biết rằng "thiếu hụt ngân sách, so với kích thước của kinh tế, sẽ gia tăng đáng kể trong vài năm tới, ổn định trong một ít năm, sau đó sẽ gia tăng trong những năm còn lại của một giai đoạn 30 năm". Một cách cụ thể, CBO tiên đoán thiếu hụt ngân sách so với tổng sản phẩm nội địa (gross domestic product – GDP) sẽ tăng từ 3,9% vào năm 2018 lên tới 9,5% vào 2048.

CBO nhận định rằng Đạo luật Thuế 2017 (2017 Tax Law) sẽ làm thiếu hụt ngân sách tăng thêm 1,27 ngàn tỉ Mỹ kim trong một thập niên tới, bao gồm cả những ảnh hưởng tích cực của chính sách giảm thuế này đối với nền kinh tế. Vi thiếu hụt ngân sách, chính phủ sẽ phải vay để chi tiêu. Hậu quả trực tiếp là nợ công sẽ gia tăng. Nợ công hiện nay là 16 ngàn tỉ Mỹ kim hay là 127.000 Mỹ kim cho mỗi gia đình của nước Mỹ. Trong vòng 10 năm, món nợ này sẽ lớn bằng với GDP theo CBO.

Nếu trí nhớ của chúng ta không quá ngắn ngủi, khi tranh cử tổng thống, ông Trump tuyên bố sẽ xóa nợ quốc gia trong vòng tám năm (nghĩa là hai nhiệm kỳ tổng thống). Nhưng thực tế nợ quốc gia lớn hơn bao giờ hết. Nợ công nếu tiếp tục gia tăng sẽ làm giảm đầu tư, giảm phát triển kinh tế, áp đặt gánh nặng trên các thế hệ tương lai và gia tăng rủi ro khủng hoảng tài chánh.

Ông Erskine Bowles, đồng Chủ tịch Ủy hội Quốc gia về Trách nhiệm thuế khóa (National Commission on Fiscal Responsibility), một tổ chức nghên cứu kinh tế lưỡng đảng, từng nói rằng : "Tôi nghĩ, chỉ cần làm một con toán giản dị thôi, chúng ta thấy rõ ràng rằng đường hướng tài chánh hiện nay giản dị là sẽ không bền vững. Nếu tôi có thể đưa ra một trường hợp tương tự, tôi có thể nói rằng ngân sách thiếu hụt thật sự giống như những căn bệnh ung thư, và qua thời gian, chúng sẽ hủy diệt đất nước chúng ta từ bên trong".

Một trong những nguy hiểm nhất Hoa Kỳ có thể phải đối phó nếu nợ công của Hoa Kỳ tiếp tục gia tăng là những nhà đầu tư mất tin tưởng vào tình trạng tài chánh của Hoa Kỳ. Họ sẽ đòi hỏi lãi suất cao để mua công phiếu của Hoa Kỳ hoặc đầu tư vào những nơi khác. Hoa Kỳ sẽ phải trả một giá đắt hơn để có thể tiếp tục vay nợ. Hoa Kỳ sẽ rơi vào vòng xoáy nợ (debt spiral).

Ngân sách quốc gia của năm 2017 cho thấy rằng Hoa Kỳ chi tiêu 23% vào an sinh xã hội (social security), 15% vào bảo hiểm y tế Medicare, 9% vào bảo hểm y tế cho người nghèo Medicaid, 15% vào những chương trình bắt buộc khác, 15% vào quốc phòng, 14% vào những chương trình phi quốc phòng và 7% vào tiền lời. Để giảm ngân sách thiếu hụt chỉ có hai cách là giảm chi tiêu và tăng thuế. Tổng thống Trump chủ trương giảm thuế. Vậy chỉ còn giảm chi tiêu vào các chương trình an sinh xã hội và y tế và tăng tuổi về hưu. Liêu những người ủng hộ Tổng thống Trump có bằng lòng hi sinh quyền lợi của họ hay không ?

Ông Marc Goldwein, Phó Chủ tịch của Ủy ban Trách nhiệm Ngân sách liên bang (Committee for a Responsible Federal Budget), một tổ chức nghiên cứu phi đảng phái, nhận định rằng "Thiếu hụt ngân sách sẽ không đi xuống mà sẽ đi lên".

Người dân Hoa Kỳ muốn có một chánh quyền tôn trọng sự thật, cho dân biết sự thật, chứ không muốn bị hướng dẫn một cách lêch lạc. Người dân không thể sống bằng bánh vẽ. 

Nguyễn Quốc Khải

Nguồn : facebook, khai.nguyen, 05/11/2018

Tham khảo :

1. AFP, "Trump Threatens to Shoot Migrants Who Throw Stones at US Military", November 1, 2018.

2. Kimberly Amadeo, "Current U.S. Federal Budget Deficit – Four Reasons the U.S. Deficits is Out of Control", September 21, 2018.

3. AP, "The Latest : Trump Says Troops Won’t Shoot Migrants at Border", November 2, 2018. 

4. Martin Neil Baily, "Trump’s Formula for Growing the U.S. Economy – What Will Work and What won’t", Brookings, February 16, 2018.

5. Ryan Bort, "Trump’s Closing Message : Racism, Violence, And Plenty of Lies", Rolling Stones, November 5, 2018.

6. CBS, "Federal Budget Deficits Hits 6-Year High in Donald Trump’s First Fiscal Year as President", October 15, 2018.

7. E.J. Dionne Jr. "Trump’s Lies. And Lies. And Lies", The Washington Post, July 25, 2018.

8. The Editorial Board, "President Lying Is Contagious", New York Times, September 23, 2018.

9. Chris Edwards, "Why Federal Debt is Damaging", Cato Institute, October 17, 2018.

10. John Harwood, "The Numbers Are In, And Trump’s Tax Cut Didn’t Reduce The Deficit – Despite His Many Promises", CNBC, October 16, 2018.

11. Glenn Kessler, Salvador Rizzo, Meg Kelly, "President Trump Has Made 6,420 False or Misleading Claims Over 649 Days", The Washington Post, November 2, 2018.

12. James McBride, Jonathan Masters, "The National Debt Dilemma", Council on Foreign Relations, May 31, 2018.

13. Jeff Stein, "Trump’s Top Economic Adviser Says Deficit ‘Is Coming Down Rapidly", Contradict Virtually All Available Data", The Washington Post, June 29, 2018.

14. Irwin M. Stelzer, "Trump’s Debt", The Weekly Standard, October 20, 2018.

15. Michael D. Tanner, "Budget Deficits Are Only Getting Bigger Under Trump", National Review, July 25, 2018.

Nguyễn Quốc Khải

Nguồn : facebook, khai.nguyen, 05/11/2018

Từ đầu năm đến nay, thế giới sôi nổi vì chiến tranh thương mại bùng nổ kể từ khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump khai hỏa bằng cách tăng thuế quan trên một số hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Chiến tranh thương mại tiếp tục leo thang qua mùa hè. Không ít người Việt trong và ngoài nước hồ hỡi vì cuộc chiến này nhắm vào mục tiêu chính của Hoa Kỳ là Trung Quốc. Một số người đi xa hơn nữa. Họ tin rằng Hoa Kỳ sẽ đánh xập Trung Quốc, xem Tổng thống Trump là vị cứu tinh của dân tộc Việt Nam. Sự thật xem ra không đơn giản như vậy.

Thuế nhập cảng được sử dụng trong nhiều trường hợp tranh chấp thương mại trong quá khứ, nhưng thông thường không đạt được mục tiêu hoạch định lúc đầu.

Thuế quan là gi ?

Thuế quan là tariff trong tiếng Anh. Thuế quan cũng có thể là thuế xuất cảng hay thuế nhập cảng. Tariff cũng có hai nghĩa : export duty hay import duty. Cho nên một số người không hiểu tariff là gì cho đến khi được biết đó chính là import sales tax hay là thuế nhập cảng.

Vâng, tariff chính là thuế đánh vào hàng hóa nhập cảng vào Hoa Kỳ. Đối với cuộc chiến thương mại hiện nay, Trung Quốc là đối tác quan trọng nhất đối với Hoa Kỳ vì nhập siêu của Hoa Kỳ quá cao và kéo dài nhiều năm đối với Trung Quốc. Ai phải trả thuế này ? Xin thưa ngay, không phải là Trung Quốc, mà chính tất cả những người tiêu thụ dù theo Cộng Hòa, Dân Chủ hay độc lập, bất kể giầu nghèo. Thuế mua bán (sales tax), người bán thu thuế từ người mua giùm cho chinh phủ. Còn trong trường hợp thuế nhập cảng (import sales tax) chính phủ trực tiếp thu thuế qua một cơ quan Quan Thuế.

Ảnh hưởng của thuế quan

Mục đích của thuế nhập cảng là tăng giá hàng nhập cảng để làm cho hàng Mỹ hấp dẫn hơn. Tổng thống Trump muốn bảo vệ những công ty sản xuất tại Hoa Kỳ đang cạnh tranh khó khăn với hàng nhập cảng thường là vì chi phi sản xuất cao. Ông cũng muốn các công ty và người tiêu thụ Hoa Kỳ mua ít hàng Trung Quốc và dùng nhiều hàng sản xuất tại Mỹ và những quốc gia thân thiện hơn.

Thuế nhập cảng làm cho giá hàng nhập cảng tăng lên. Theo luật cung cầu, số hàng nhập cảng sẽ giảm, số hàng sản xuất trong nước sẽ tăng lên, nhưng người tiêu thụ sẽ mua ít hơn. Thí dụ một chiếc máy giặt của Hoa Kỳ trị giá 500 Mỹ kim trong khi một máy giặt của Nam Hàn trị giá 400 Mỹ kim. Trong trường hợp này các công ty Hoa Kỳ phải giảm chi phí và lợi nhuận hoặc tăng chất lượng để cạnh tranh. Với giá nhập cảng là 20% bắt đầu áp dụng vào tháng 1 vừa qua, máy giặt của Nam Hàn vào thị trường Mỹ sẽ là 480 Mỹ kim. Những công ty Hoa Kỳ sẽ sản xuất nhiều máy giặt hơn vì bán được giá cao hơn và không bị cạnh tranh mạnh như trước. Số máy giặt của Nam Hàn sẽ giảm vì người tiêu thụ mua ít hơn do giá tăng gần bằng hàng Mỹ.

Ai bị thiệt thòi trong trường hợp này : người tiêu thụ. Thay vì chỉ phải trả 400 Mỹ kim, nay người tiêu thụ phải trả thêm 80 Mỹ kim. Tiếp đến là những công ty sản xuất máy giặt như Samsung, LG vì hàng bán được ít hơn nhưng thiệt hại không bằng người tiêu thụ ở Mỹ. Ai hưởng lợi : Bộ Ngân Khố Hoa Kỳ và những công ty sản xuất máy giặt Hoa Kỳ như Whirlpool, GE, Amana và Hotpoint. Tiền thuế nhập khẩu 80 Mỹ kim sẽ được bỏ vào ngân sách quốc gia. Như thế, một mặt Tổng thống Trump giảm thuế để khuyến khích đầu tư và tiêu thụ để phát triển kinh tế, mặt khác lại thâu thuế nhập cảng từ dân Mỹ. Tổng thống Trump và Quốc Hội có toàn quyền xử dụng tiền thuế này.

Thí dụ về máy giặt trên đây không phải là một thí dụ tốt vì nó là một sản phẩm đã hoàn tất (finished goods). Thuế nhập cảng của Tổng thống Trump nhắm vào sản phẩm trung gian (intermediate goods) và bộ phận rời (parts). Những công ty nhỏ và trung bình ở Mỹ dùng sản phẩm trung gian và bộ phận rời để sản xuất sản phẩm hoàn tất. Thuế nhập cảng làm cho giá sản phẩm trung gian tăng. Các công ty sản xuất Hoa Kỳ có bốn lựa chọn chính : (1) Giảm những chi phí sản xuất khác ; (2) Tăng giá sản phẩm hoàn tất ; (3) Chấp nhận giảm lợi nhuận ; và (4) Thuyên chuyển công ty ra nước ngoài để tránh thuế nhập cảng.

Một số công ty Mỹ sản xuất đinh và máy cắt cỏ đang buộc phải sa thải một số công nhân. Kể từ khi thuế quan 25% do Tổng thống Trump áp đặt trên thép có hiệu quả, số thương vụ của công ty làm đinh Mid Continental Nail Corporation tại Poplar, Missouri với 500 nhân công đã giảm một nửa. Công ty đang phải sa thải người kể từ tháng 6 và có thể sẽ phải đóng cửa. Đó là giải pháp (1).

Giải pháp (2) sẽ làm cho lạm phát tăng và mức tiêu thụ giảm. Giải pháp (3) không thực tiễn. Giải pháp (4) phản lại mục tiêu của kế hoạch phát triển kinh tế của ông Trump nhưng là lựa chọn của Harley-Davidson. Công ty này quyết định chuyển bộ phận sản xuất xe mô tô bán cho Âu Châu ra nước ngoài. Nếu không, giá bán sẽ tăng 2,200 Mỹ kim vì thuế nhập cảng của Âu châu.

Vào tháng 1 năm nay chính quyền Trump áp đặt thuế 30-50% trên solar panel và máy giặt. Hai tháng sau chính quyền Trump đã áp đặt thuế nhập cảng 10% trên nhôm và 25% trên thép. Đợt áp đặt thuế quan này xem ra để thi hành lời hứa của ông Trump lúc tranh cử.

Theo National Review, nếu Tổng thống Trump có thể cứu được tất cả khoảng 140.000 việc làm trong khu công nghệ thép, ông ấy sẽ gây rủi do cho 5 triệu việc làm trong những công nghệ xử dụng thép vì giá thép và nhôm của Hoa Kỳ cao hơn giá thế giới lần lượt 20% và khoảng 7-10%. Không biết bao nhiêu sản phẩm của Hoa Kỳ một phần làm bằng nhôm và thép, từ lon Coca Cola, xe Chevrolet đến Boeing 787. Những công ty sản xuất thép và nhôm của Hoa Kỳ sẽ hưởng lợi vì thuế nhập cảng và những công ty sử dụng thép và nhôm cùng với giới tiêu thụ sẽ bị thiệt thời. Nếu Hoa Kỳ bán được ít sản phẩm dùng nhôm và thép, cán cân thương mại của Hoa Kỳ thiếu hụt thêm chứ không giảm.

Lịch sử tranh chấp thuế quan

Thuế nhập cảng được sử dụng trong nhiều trường hợp tranh chấp thương mại trong quá khứ, nhưng thông thường không đạt được mục tiêu hoạch định lúc đầu.

Tổng thống Herbert Hoover (Cộng Hòa) cho áp dụng luật thuế quan Smoot-Hawley Tariff vào 1930 do Thượng Nghị Sĩ Cộng Hòa Reed Smoot và Dân Biểu Cộng Hòa Willis C. Hawley bảo trợ. Đạo luật này tăng thuế trên hơn 20.000 hàng nhập cảng. Đạo luật này và thuế nhập cảng trả đũa của nhiều quốc gia khác làm giảm một nửa trị giá hàng xuất cảng và nhập cảng của Hoa Kỳ và góp phần đáng kể vào cuộc Đại Khủng Hoảng Kinh Tế Thế Giới.

Tổng thống Lyndon B. Johnson (Dân Chủ) áp đặt thuế quan 25% trên xe tải (truck) nhỏ vào 1964 để phản ứng lại thuế quan của Pháp và Tây Đức áp đặt vào gà của Hoa Kỳ sau một thời gian thương thuyết kéo dài 1961-1964 không có kết quả. Do đó có từ "chicken war" và "chicken tax". Thứ thuế này hiện nay vẫn còn có hiệu lực. Giáo sư Robert Z. Lawrence của Đại Học Harvard cho rằng thuế gà đã làm hại kỹ nghệ xe hơi của Hoa Kỳ vì nó đã không bị cạnh tranh.

Tổng thống Richard Nixon (Cộng Hòa) đã cho thi hành một số biện pháp kinh tế tai hại của ông để chống lại lạm phát và cán cân chi phó thiếu hụt vào 1971. Một trong những biện pháp được áp dụng là tăng thuế nhập cảng 10% trên tất cả những hàng nhập cảng. ông Nixon giải thích "Tôi cho thi hành thêm một biện pháp để bảo vệ đồng dollar, để cải thiện cán cân chi phó, và để tạo thêm việc làm cho người Mỹ. Hôm nay tôi tạm áp đặt 10% thuế trên những hàng nhập cảng vào Mỹ… Hàng hóa của Mỹ sẽ không bị thiệt thòi vì hối suất ngoại tệ bất công". Tuy nhiên biện pháp này đã một phần làm cho nền kinh tế trì trệ vào suốt thập niên 1970.

Tổng thống Ronald Reagan (Cộng Hòa) vào 1984 dùng lý do chống phá giá (anti-dumping) để áp lực 18 nước sản xuất thép tình nguyệt giảm xuất khẩu thép vào Mỹ và dành một thị phần (market share) trong thị trường Mỹ cho những công ty Mỹ. Biện pháp này nhẹ hơn là áp đặt thuế nhập cảng hay hạn ngạch (quota). Chính sách của Tổng thống Reagan hoàn toàn thất bại. Vì hạn chế nhập cảng thép, nên số lượng thép không đủ cho nhu cầu, giá thép trong nước Mỹ tăng vọt, gây thiệt hại cho những công ty Mỹ cần dùng thép và làm mất 52,000 việc làm.

Tổng thống George W. Bush (Cộng Hòa) đã từng áp đặt thuế nhập cảng từ 8-30% trên thép vào đầu năm 2002 để cứu nguy kỹ nghệ thép của Hoa Kỳ. Đến cuối năm 2003 đã phải ngưng áp dụng vì làm mất việc làm và giảm tổng sản phẩm nội địa (GDP). Nếu kế hoạch của Tổng thống Bush đã thành công, 15 năm sau Tổng thống Trump đã không phải áp đặt thuế nhập cảng thép một lần nữa.

Vào giữa thập niên 1950, có trên 90 công ty Hoa Kỳ chế tạo máy truyền hình. Vào 1995 công ty làm máy truyền hình Hoa Kỳ cuối cùng Zenith bán cho đại công ty Nam Hàn LG Electronics. Những công ty Hoa Kỳ đã gập phải cạnh tranh gắt gao từ những công ty Âu Châu, một số được trợ cấp bởi chính phủ, và những công ty Á châu với chi phí sản xuất thấp. Ngoài ra, phần lớn những công ty Nhật lắp ráp máy truyền hình ngay trên đất Mỹ như Sony, Sharp, Matsushita và Toshiba. Những biện pháp bảo vệ công nghệ TV Hoa Kỳ đã thất bại khiến cho công nghệ này hoàn toàn biến mất ở Mỹ.

Thương chiến với Trung Quốc qua thuế quan

Đây là một trong những cuộc chiến thương mại to lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ, liên hệ đến một số lượng hàng hóa trao đổi giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới trị giá 635 tỉ Mỹ kim.

Trong hai tháng vừa qua chính quyền Trump đã áp đặt 25% thuế nhập cảng quy mô hơn trên số hàng Trung Quốc trị giá 50 tỉ Mỹ Kim trong hai đợt khác nhau. Việc áp đặt 10% thuế nhập cảng trên một lượng hàng Trung Quốc trị giá 200 tỉ Mỹ kim đã được chấp thuận và dự trù được thi hành trong vài tuần lễ tới trước khi có bầu cử giữa nhiệm kỳ vào đầu tháng 11 sắp tới.

Theo Giáo sư Mark Wu của Đại Học Harvard, Trung Quốc đã chấp nhận một số nhượng bộ như mở rộng thêm khu vự dịch vụ, giảm bởi điều kiện đầu tư và mua thêm nông phẩm và sản phẩm năng lượng của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, Hoa Kỳ còn e ngại về điều kiện chuyển giao kỹ thuật và chính sách công nghệ cao mà Trung Quốc cần cho kế hoạch Made In China 2025 Initiative để biến Trung Quốc thành một cường quốc công nghệ cao.

Hiện nay Trung Quốc là nguồn nhập cảng lớn nhất đối với 23 tiểu bang Hoa Kỳ. Trung Quốc đã tăng thuế nhập cảng để chống lại nhiều sản phẩm của Hoa Kỳ để trả đũa. Trong bối cảnh chiến tranh thương mại với Trung Quốc, nông dân là giới bị thiệt hại nhiều nhất. Nông dân là thành phần ủng hộ ông Trump trong cuộc tranh cử tổng thống vào 2016. Mặc dù Tổng thống Trump dành một ngân khoản 12 tỉ Mỹ kim để trợ giúp nông dân bị thiệt hại, nhưng nông dân vẫn tiếp tục gặp khó khăn. ông Han Jun, Phó Bộ Trưởng Canh Nông Trung Quốc, nhận xét rằng Trung Quốc có thể mua nông phẩm ở nhiều nơi khác một cách dễ dàng. Nông dân Hoa Kỳ có thể vĩnh viễn mất thị trường ở Trung Quốc. ông Han Jun nói tiếp rằng 12 tỉ Mỹ kim trợ cấp không đủ để bù đắp vào sự mất mát vì thuế nhập cảng.

Hoa Kỳ nhập siêu đáng kể đối với Trung Quốc.

Một ước tính của học giả Mercy Kuo, Chủ tịch của Washington State China Relations Council, cho thấy rằng Trung Quốc sẽ mất 200 tỉ Mỹ kim trị giá hàng xuất khẩu hàng năm, nhiều hãng xưởng sẽ bị phá sản, 4 triệu công nhân sẽ thất nghiệp và tình trạng xáo trộn lớn lao sẽ kéo dài trong khoảng 2-3 năm. Hoa Kỳ sẽ mất 50 tỉ Mỹ kim trị giá xuất khẩu, 1/4 triệu công nhân sẽ mất việc và giá chính trị phải trả sẽ khắc nghiệt. Hoa Kỳ sẽ nhanh chóng hồi phục hơn Trung Quốc vì kinh tế xây dựng trên cơ sở thị trường tự do, ít ra trong phạm vi nước Mỹ.

Nếu định nghĩa phe thiệt hại ít hơn sẽ là kẻ thắng cuộc thì đa số nghĩ đó là trường hợp của Hoa Kỳ. Sau khi cuộc chiến thương mại chấm dứt, mọi việc lắng dịu xuống Hoa Kỳ sẽ mạnh hơn về mặt kinh tế. Những nhà quan sát đang có mặt tại Trung Quốc nhận định rằng những chuyển động của thị trường cho thấy Trung Quốc đang lúng túng. Nếu cuộc chiến thương mại kéo dài sẽ làm cho nỗi lo sợ ngày càng lớn hơn ở Trung Quốc. Một số viên chức chủ đạo của Trung Quốc e ngại rằng ban lãnh đạo đã có một tính toán sai lầm đáng kể.

Tuy nhiên cũng có những quan điểm bi quan. Cuộc chiến thương mại đang bùng nổ một cách không kiểm soát. Hậu quả là hệ thống buôn bán trên thế giới sẽ bị xáo trộn, lạm phát sẽ gia tăng như đã nói ở trên và kinh tế của Hoa Kỳ sẽ phát triển chậm lại. Bà Catharine Rampell, một bình luận gia của Washington Post, cảnh báo rằng Bắc Kinh sẽ có thể dùng những biện pháp cực đoan để trả thù Hoa Kỳ vì đã dồn Trung Quốc vào chân tường. Trước hết Trung Quốc có thể "kêu gọi" dân tẩy chay hàng hóa và dịch vụ Hoa Kỳ. Điều này khá dễ dàng trong một nước độc tài. Những biện pháp kế tiếp gồm gia tăng điều kiện môi sinh và dùng luật chống độc quyền để gây khó khăn cho những công ty Hoa Kỳ tại Trung Quốc. Theo South China Morning Post, thương vụ của những nhà hàng với các món ăn nhanh như McDonald, Starbucks, KFC tại Trung Quốc bị giảm đôi chút vì tinh thần bài Mỹ gia tăng vì ảnh hưởng của cuộc chiến thương mại.

Kể từ khi Hoa Kỳ bải bỏ cấm vận với Việt Nam, buôn bán giữa hai quôc gia đã tăng từ 223,4 triệu Mỹ kim vào 1994 lên đến 54,6 tỉ Mỹ kim vào 2017. Cán cân thương mại của Hoa Kỳ từ thặng dư 122,4 triệu Mỹ kim chuyển thành thiếu hụt 38,4 tỉ Mỹ kim trong vòng 23 năm. Mới đây, Việt Nam đã đặt mua võ khi của Hoa Kỳ trị giá 100 triệu Mỹ kim. Qua thương lượng, Hoa Kỳ có thể yêu cầu Việt Nam mua thêm võ khí nữa thay vì mua của Nga. Một cách tương tự Hoa Kỳ có thể thương lượng với Trung Quốc để giảm nhập siêu đã lên đến 375,6 tỉ Mỹ kim vào 2017

Phản ứng của giới chuyên môn và dân chúng

Một cuộc điều nghiên của Reuters cho thấy rằng 80% của 60 kinh tế gia tin rằng thuế nhập cảng áp đặt trên thép và nhôm sẽ có hại cho kinh tế của Hoa Kỳ. Những người còn lại cho rằng thuế nhập cảng có không có hoặc có rất ít ảnh hưởng.

Một số tổ chức chuyên môn ở Hoa Kỳ đã lên tiếng chống đối việc áp đặt thuế nhập cảng nói chung vì biện pháp có hại cho nền kinh tế Hoa Kỳ và người tiêu thụ. Những tổ chức lớn tiếng là National Retail Federation và 45 hội đoàn thương mại.

AFL-CIO, một nghiệp đoàn lao động lớn nhất của Hoa Kỳ, là một trong những tổ chức ủng hộ chinh sách thuế nhập khẩu của ông Trump.

Vào tháng 3 năm nay, Quinnipiac University đã làm một cuộc thăm dò dư luận. Kết quả cho thấy là nếu thuế nhập cảng làm tăng giá sinh hoạt, đa số chống việc áp đặt thuế nhập cảng, chỉ có 29% dân Hoa Kỳ đồng ý.

Kết quả thăm dò dư luận của Trung Tâm Nghiên Cứu Chính Trị Hoa Kỳ (Center for American Political Studies) tại Đại Học Harvard và Harris Poll cho thấy rằng 43% cử tri cảm thấy rằng thuế nhập cảng làm mất việc làm, trong khi đó 38% cảm thấy rằng thuế nhập cảng bảo vệ việc làm.

ông Jimmie Musick, Chủ tịch của Hội Nông Dân Trồng Lúa Mì Quốc Gia (National Association of Wheat Growers) nói rằng kế hoạch trợ giúp của chính quyền chứng tỏ rằng chính quyền không nắm vững được những điều kiện khó khăn mà nông dân đang phải đối phó.

Kết luận

Trong 18 tháng đầu của nhiệm kỳ tổng thống, ông Trump đã áp dụng chính sách giảm thuế, bãi bỏ một số luật lệ gò bó đối với giới kinh doanh như ông đã hứa khi tranh cử. Kết quả là kinh tế tiếp tục phát triển ở mức độ 2,9% và tỉ lệ thất nghiệp từ 4,8% khi ông nhậm chức xuống còn 4% vào 26/07/2018.

Vào đầu năm nay, ông cho thi hành chính sách thương mại với biện pháp tăng thuế quan như ông cũng đã hứa khi tranh cử để làm hài long cử tri. Tuy nhiên thực tế cho thấy thuế quan cũng chỉ là thuế đánh vào người tiêu thụ. Chính sách thương mại này tạo ra sự bất ổn ngay trên nước Mỹ, làm nản chí những nhà đầu tư và giảm phát triển. Tổ chức Tax Foundation ước tính rằng 48,585 việc làm đã mất kể từ khi một số thuế quan được áp dụng. Đây mới chỉ là bắt đầu. Hoa Kỳ có thể mất thêm 277.825 việc làm do những thuế quan còn lại. Dự đoán này phù hợp với nhận định của học giả Mercy Kuo đã trình bầy ở trên. Ảnh hưởng của thuế quan có thể xóa đi những thành quả đạt được trong 18 tháng đầu của ông Trump.

Trung Quốc xem ra không nhượng bộ trước những đe dọa của ông Trump mặc dù không có nhiều chọn lựa. Điều này chứng tỏ Trung Quốc có thể đã nhìn thấy sách lược của ông Trump đang làm cả đôi bên thiệt hại rồi sẽ đi tới chỗ bế tắc như các đời tổng thống Cộng Hòa trước đây. Trung Quốc kiên nhẫn chờ đợi để chứng kiến giây phút đó. Cuộc chiến thương mại trở thành một đấu trường đo lường sức chịu đựng của đôi bên.

Hoa Kỳ xem ra tin tưởng rằng Trung Quốc sẽ còn nhượng bộ thêm vì cuộc chiến thương mại sẽ cản trợ kế hoạch cải tổ kinh tế đầy tham vọng của Trung Quốc. Ngược lại Trung Quốc tin rằng Hoa Kỳ ngày càng chịu nhiều áp lực nội bộ, không chịu đựng được tổn phí chính trị và kinh tế cao nếu cuộc xung đột kéo dài. Nhiều phân tách gia tin tưởng rằng Trung Quốc và Hoa Kỳ với thời gian sẽ tìm ra lối thoát, khi cả đôi bên cuối cùng cảm thấy được sự mất mát to lớn.

Chống việc ăn cắp tài sản trí tuệ, thao túng đồng Yuan để trục lợi trong việc buôn bán, dựng hàng rào cản sản phẩm của Hoa Kỳ, lạm dụng buôn bán và nhập siêu quá lớn với Trung Quốc là những điều hợp lý và cần thiết Hoa Kỳ phải làm. Tuy nhiên kinh nghiệm và thực tế cho thấy biện pháp thuế quan xem ra không hiệu quả và còn phản tác dụng. Gây gỗ với cả đồng minh lâu năm của Hoa Kỳ lại càng không phải cách để thực hiện những mục tiêu kể trên. Vào cuối tháng 8, Hoa Kỳ đã đón tiếp đại diện của Âu Châu và Nhật đến Washington để hoạch định một sách lược chung để đối phó với Trung Quốc là một dấu hiệu tốt. Chúng ta hi vọng rằng chánh quyền Trump sớm tập trung mọi nỗ lực vào giải quyết vấn đề Trung Quốc và chỉ Trung Quốc mà thôi. Chu kỳ áp đặt thuế quan cần được chấm dứt qua thương lượng trước khi đưa Hoa Kỳ và thế giới vào tình trạng kinh tế trì trệ.

Ở thời điểm này, xem ra Tổng thống Trump muốn đánh thẳng vào hệ thống sản xuất và chế biến để xuất khẩu của Trung Quốc, một đế quốc mới của Đại đế Tập Cận Bình lăm le muốn làm bá chủ thế giới. Trung Quốc nghi ngờ rằng Tổng thống Trump muốn ngăn chặn sự bành trướng của Trung Quốc, chứ không chỉ nhắm vào việc giảm nhập siêu. Hiện nay hai quốc gia vẫn còn đang vừa đánh vừa đàm. Giai đoạn kế tiếp có thể là đánh tới cùng như Tổng thống Trump đã dọa rằng ông sẽ có thể áp đặt thuế trên tất cả số hàng của Trung Quốc xuất cảng qua Mỹ trị giá 505 tỉ Mỹ kim. Chiến tranh thương mai chuyển sang chiến tranh chính trị. Trong trường hợp này, Tổng thống Trump, với hỗ trợ của cả hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ, cần phải thích rõ cho dân Hoa Kỳ và đòi hỏi sự hi sinh và đoàn kết của mọi giới.

(23/09/2018)

Nguyễn Quốc Khải

Nguồn : VOA, 27/09/2018

Tham khảo :

* Bob Bryan", Trump’s Trade War with China is Intensifying – Here’s What Tariffs are and How They Could Affect You", August 23, 2018.

* Steve Forbes, "Import Sales Taxes – AKA Tariffs – Don’t Make Us Richer. They Harm us", Forbes, August 31, 2018.

* Clyde H. Farnsworth, "Reagan Seeks Cut in Steel Imports Through Accords", The New York Times, September 19, 1984.

* Alex Hendrie & Kip Eldeberg, "Trump’s Tariffs are Taxes on Americans", Examiner, July 20, 2018.

* Jeffrey Kucik, "How Trump’s Trade War Affects Working-Class Americans", The Conversation, August 3, 2018.

* Louise Moon, "McDonald’s, Starbucks could Take a hiet in China as Trade War fuel anti-US sentiment", South China Morning Post, August 27, 2018.

* Nguyễn Quốc Khải, "Kinh Tế Hoa Kỳ từ Thời Obama Đến Trump và Cuộc Chiến Thương Mại Với Trung Quốc", Dân Luận, 18-9-2018.

* Mark J. Perry, "Washinh Machine Tariffs Started Trump’s Trade War", AEI, July 11, 2018.

* Sheldon L. Richman, "The Reagan Record on Trade : Rhetoric vs. Reality", Cato Institute Policy, May 30, 1988.

* Larry Rudlow, "Tariffs are Taxes", National Review, March 3, 2018.

* Emily Stewart, "Can the U.S.-China Trade War Be Stopped ?" Vox Media, July 8, 2018.

* Alex Tabarrok, "Supply and Demand Effects of Tariffs", May 2016.

* Renu Zaetsky, "Tariffs, Trade, and Time : Making America Pay Again", Tax Policy Center, July 3, 2018.

Những con số thống kê mà Cơ Quan Tiền Tệ Quốc Tế (International Monetary Fund) mới đây vừa phổ biến cho thấy rằng Trung Quốc đã trở thành thị trường xuất cảng lớn nhất của Việt Nam vào 2017 thay thế vị trí mà Hoa Kỳ đã chiếm giữ trong 15 năm vừa qua. Điều này xác nhận sự tin tưởng của nhiều người rằng Trung Quốc không những ảnh hưởng mạnh mẽ tới ngoại thương của Việt Nam mà còn cả đến nội thương vì Việt Nam là một nước nhỏ so với nước láng giềngTrung Quốc về dân số, diện tích và kinh tế. Nhưng thực tế không phải hoàn toàn đúng như vậy.

VND và USD - Hình minh họa.

Thương mại về hàng hóa

Việt Nam và Trung Quốc bình thường hóa quan hệ vào cuối năm 1991 sau cuộc chiến biên giới 1979, Trung Quốc đánh chiếm đảo Gạc Ma của Việt Nam vào năm 1988 và Hội Nghị Thành Đô 1990. Từ đó buôn bán giữa hai nước đã gia tăng nhanh chóng từ 692 triệu Mỹ Kim vào năm 1995 lên đến 66 tỉ Mỹ kim vào 2015 là năm mà hiện nay có đủ số thống kê nhất. Trong vài năm đầu, trị giá hàng xuất cảng của Việt Nam vượt trị giá hàng nhập cảng từ Trung Quốc trung bình vào khoảng 41 triệu Mỹ kim hàng năm. Tuy nhiên sáu năm sau cán cân thương mại hàng hóa của Việt Nam đối với Trung Quốc đã trở nên thiếu hụt, từ 189 triệu Mỹ kim vào 2001 lên tới 32,9 tỉ Mỹ kim vào 2015, tăng 174 lần, không kể số lượng hàng hóa trao đổi bất hợp pháp qua các vùng biên giới đặc biệt là những nơi gần các thành phố Mống Cái và Lạng Sơn.

Việt Nam nhập cảng từ Trung Quốc nguyên liệu cho kỹ nghệ may mặc (sợi và vải), dụng cụ truyền thông và âm thanh, dầu hỏa và các sản phẩm chế tạo từ dầu hỏa, máy móc và dụng cụ công nghiệp, sắt và thép, quần áo và phụ tùng, máy điện và dụng cụ trong nhà, máy phát điện, xe cộ và những máy móc chế tạo riêng cho những ngành công nghiệp đặc biệt.

Hàng hóa của Việt Nam xuất cảng sang Trung Quốc gồm than đá, than cốc, than bánh, trái cây, rau, dầu hỏa và các sản phẩm chế tạo từ dầu hỏa, nguyên liệu dệt và vải, dụng cụ truyền thông và âm thanh, máy điện và dụng cụ trong nhà, quặng kim loại và kim loại phế thải, bần và gỗ, máy móc văn phòng và điều hành số liệu và giầy dép.

Ở mức độ vi mô, tình trạng Việt Nam buôn bán với Trung Quốc xem ra còn tăm tối hơn. Vào khoảng 70-80% vật liệu cho ngành dệt vải, may quần áo, làm giầy dép, bộ phận cho công nghệ điện tử và kỹ sư nhập cảng từ Trung Quốc. Những công nhiệp này sẽ gặp khó khăn lớn lao trong trường hợp hàng cung cấp bị gián đoạn bất ngờ. Ngoài ra, Việt Nam chỉ có thể hưởng được thuế nhập cảng ưu đãi khi ít nhất 30% vật liệu dùng để chế tạo hàng xuất cảng của Việt Nam phải được sản xuất ở trong nước hoặc tại các nước trong khối theo hiệp định thương mại.

Những con số ở trên cho thấy Việt Nam phụ thuộc đáng kể vào Trung Quốc nhưng không cho thấy toàn bộ tình trạng thương mại giữa hai nước. Nhìn từ góc cạnh toàn cầu, người ta sẽ thấy một bức tranh khác. Thật vậy, theo Tổng Cục Thống Kê Việt Nam trị giá tổng số hàng hóa buôn bán của Việt Nam với thế giới là 327,8 tỉ Mỹ kim vào 2015. Trong đó, số lượng hàng hóa buôn bán với Trung Quốc chiếm 20,1%, so với 12,8 % đối với Hiệp Hội Các nước Đông Nam Á (Association of Southeast Asian Nations - ASEAN), 12,6% đối với Hoa Kỳ, 12,6% đối với Hiệp Hội Âu Châu (European Union), 11,1% đối với Nam Hàn và 8,6% đối với Nhật. Ô. Lương Hoàng Thái, Vụ Trưởng Vụ Chính Sách Thương Mại Đa Biên thuộc Bộ Công Thương Việt Nam góp ý nhân có tin Trung Quốc trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam kể từ 2017 “chúng tôi muốn gia tăng xuất khẩu đến nhiều nước khác, chứ không chỉ Trung Quốc.”

Việt Nam buôn bán hàng hóa nhiều nhất với Trung Quốc vì hai lý do. Thứ nhất, hàng Trung Quốc rẻ vì chất lượng thấp, nhưng lại hợp với túi tiền của người Việt. Thứ hai, hai nước ở sát cạnh nhau. Về thương mại hàng hóa Trung Quốc là một đối tác quan trọng nhưng không ngự trị Việt Nam. Về lãnh vực đầu tư trực tiếp nước ngoài cũng vậy như người ta sẽ thấy sau đây.

Những nguồn tài trợ

Tính đến 31-12-2016, tổng số vốn đầu tư nước ngoài đã được đăng ký và thuộc những dự án đang hoạt động là 293,7 tỉ Mỹ kim. Phần của Trung Quốc chỉ chiếm 3,6%, hơn con số của Hoa Kỳ là 3,5%. Nam Hàn đầu tư đáng kể ở Việt Nam với 50,5 tỉ Mỹ kim (17,2%). Tiếp theo là Nhật với 42,4 tỉ USD (14,4%), Singapore với 38,3 tỉ USD (13%), Đài Loan với 31,9 tỉ USD (10,9%) và Hồng Kông 17 tỉ USD (5,8%). Trung Quốc có 1.562 dự án đầu tư trực tiếp, chiếm 6,9% của tổng số 22.594 dự án đầu tư nước ngoài ở Việt Nam. Như vậy, Trung Quốc chỉ giữ vai trò rất khiêm nhường trong lãnh vực đầu tư nước ngoài.

Theo số thống kê của Tổ Chức Hợp Tác và Phát Triển Kinh Tế (Organization for Economic Cooperation and Development - OECD), Việt Nam đã nhận được tổng số tiền đã được giải ngân 5,5 tỉ USD trong chương trình Trợ Giúp Phát Triển Chính Thức (Official Development Assistance - ODA) trong khoảng thời gian 2000-2016. Đây là một chương trình tài trợ với lãi suất thấp và điều kiện dễ dãi cho những nước nghèo. Quốc gia đóng góp vốn nhiều nhất là Nhật Bản. Tiếp theo là Nam Hàn, Pháp, Đức, Anh, Úc, Đan Mạch, Thụy Điển, Na Uy, Canada, và Hoa Kỳ.

Theo Trung Tâm AidData Phát Triển Chính Sách (AidData for Development Policy), một cơ quan nghiên cứu tại Đại Học William & Mary, Việt Nam chỉ nhận được 4,3 tỉ USD, tiền tài trợ từ Trung Quốc trong những năm 2000-2013 trong đó có 350 triệu USD là tiền ODA. Số tiền còn lại là phần cho vay với lãi xuất và điều kiện bình thường. Do đó, phần của Trung Quốc chỉ chiếm khoảng dưới 5% trong tổng số nợ nước ngoài 91,2 tỉ USD của Việt Nam tính đến 31-12-2016. Trong khi đó, Trung Quốc cho các nước Á Châu khác vay tiền ODA nhiều hơn trong cùng một thời gian : Campuchia 8,7 tỉ USD, Nam Dương 9.3 tỉ USD, Lào 12 tỉ USD và Thái Lan 15 tỉ USD. Miến Điện, một nước bướng bỉnh, chỉ nhận được 2 tỉ USD nhưng vẫn còn lớn hơn phần dành cho Việt Nam.

Ô. Đinh Tiến Dũng, Bộ Trưởng Tài Chánh của Việt Nam, tường trình với Quốc Hội cách đây ít lâu rằng “Việt Nam vay tiền của Trung Quốc để thực hiện các dự án là không nhiều. Trong đó, đầu tư vào thị trường chứng khoán của Trung Quốc chỉ chiếm 0,33% quy mô giá trị của thị trường chứng khoán Việt Nam. Trung Quốc có hai nhà đầu tư lớn đang đầu tư vào hai tập đoàn và công ty, nhưng không có gì đáng lo ngại, vì đây đều là những nhà đầu tư dài hạn”.

Đầu tư công cộng

Điều mà Việt Nam phải lo ngại là những công ty của Trung Quốc đã dễ dàng thắng những dự án đầu tư công cộng của Việt Nam qua thủ tục đấu thầu. Những công ty Trung Quốc đã trúng thầu và đã thực hiện 90% hợp đồng về xây cất, kỹ thuật và chương trình thu mua của nhà nước liên quan đến những nhà máy nhiệt điện, dùng nhân công và vật liệu của Trung Quốc. Tương tự như vậy, 23 trong số 24 nhà máy xi măng của Việt Nam do các nhà thầu Trung Quốc xây. Tình trạng này làm cho người Việt tức giận.

Ô. Lê Hồng Hiệp, một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên Cứu Đông Nam Á (Institute for Southeast Asian Studies) nói rằng “Có hai lý do chính khiến cho những nhà thầu kỹ thuật Trung Quốc thắng lợi lớn tại Việt Nam. Thứ nhất là khi cho vay vốn ưu đãi các nhà thầu Trung Quốc đặt một số điều kiện. Thứ hai là các nhà thầu Trung Quốc áp dụng những chiến thuật kinh doanh uyển chuyển.” Tuy nhiên cần phải kể đến lý do thứ ba là giá đấu thầu của những công ty Trung Quốc khá thấp so với những giá thầu của những công ty khác. Những điều kiện để được vay vốn ưu đãi thường là Việt Nam phải dùng nhà thầu Trung Quốc, kỹ thuật, đồ trang bị, và dịch vụ của Trung Quốc.

Ông Đặng Ngọc Tùng, một đại biểu Quốc Hội, đã chất vấn Bộ Tài Chánh Việt Nam rằng “vì sao nhà thầu Trung Quốc thường xuyên không hoàn thành hợp đồng đúng hạn, chất lượng các công trình không bảo đảm, giá thành các công trình thường tăng cao hơn dự kiến, không sử dụng nhân công Việt Nam, song có tới 90% dự án phát triển nguồn điện và 80% dự án phát triển hạ tầng giao thông vẫn được giao cho các nhà thầu Trung Quốc ?”.

Nhiều thắc mắc tương tư như trên đã từng được báo chí, các cuộc hội thảo và các hội nghị thường xuyên mang ra bàn cãi, nhưng chưa được nhà nước Việt Nam trả lời. Có một vài lý do gây ra tình trạng đấu thầu bừa bãi này theo những ý kiến thâu thập từ các bài báo phổ biến trên Internet. Thứ nhất là các cơ quan quản lý, đặc biệt là các cơ quan cấp phép cho các dự án đã không hoàn tất trách nhiệm kiểm tra việc thực hiện các dự án. Thứ hai, các nhà thầu Trung Quốc hối lộ những cơ quan quản lý dự án để được bao che. Do đó chính người Việt Nam làm hại chính đất nước của họ.

Những giải pháp khả thi

Việt Nam tham dự vào những hiệp định thương mại quốc tế giúp đa phương hóa thị trường và giúp bớt phụ thuộc vào Trung Quốc. Việt Nam đã ký kết Hiệp Định Thương Mại Song Phương với Hoa Kỳ (Bilateral Trade Agreement – BTA) vào 2001. Ngoài ra, Việt Nam còn gia nhập hiệp định thương mại song phương với một số quốc gia khác : Nhật (2008), Chile (2012) và Nam Hàn (2015). Về phương diện đa phương, Việt Nam đã gia nhập ASEAN Free Trade Area (AFTA) vào 1992, Tổ Chức Thương Mại Quốc Tế (World Trade Organization – WTO) vào 2007, Cộng Đồng Kinh Tế ASEAN (ASEAN Economic Community – AEC) vào 2015 và Hiệp Định Thương Mại Tự Do Âu Á (Eurasian Economic Union Free Trade Agreement – EAEU FTA) vào 2017. Việt Nam hi vọng hiệp ước Thương Mai Tự Do đa phương giữa Liên Hiệp Âu Châu - Việt Nam (European Union – Vietnam Free Trade Agreement – EUV-FTA) sẽ sớm được phê chuẩn. Việt Nam cũng đang chờ đợi để hưởng những lợi ích của hiệp ước Hợp Tác Xuyên Thái Bình Dương Toàn Diện và Lũy Tiến (Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership - CPTPP).

Trong một nền kinh tế thế giới mở, tất cả những quốc gia đều phụ thuộc lẫn vào nhau. Việt Nam không nên và sẽ không bao giờ trở nên hoàn toàn độc lập với Trung Quốc và ngược lại bởi vì hai nước ở sát cạnh nhau và Trung Quốc có một nền kinh tế lớn thư hai trên thế giới. Tuy nhiên, Việt Nam có thể thâu hẹp cán cân thương mại thiếu hụt với Trung Quốc bằng cách cải tổ môi trường kinh doanh để thu hút đầu tư nước ngoài có chất lượng để phát triển công nghiệp cao. Rất tiếc rằng gần đây Luật An Ninh Mạng được Quốc Hội thông qua và những cuộc biểu tình lớn tại nhiều thành phố từ Bắc vào Nam chống lại luật này và dự luật Đặc Khu Kinh Tế đã làm cho môi trường kinh doanh giao động, không phục vu cho mục tiêu này.