Robot sát thủ : Nguy cơ chiến tranh người máy đã cận kề
Trên lãnh vực khoa học quân sự, Libération hôm nay báo động "Robot sát thủ không còn là khoa học viễn tưởng". Trong một lá thư ngỏ gởi Liên Hiệp Quốc, hơn một trăm doanh nghiệp và nhà nghiên cứu gióng lên tiếng chuông cảnh báo về cuộc chạy đua vũ khí sát thương tự động của các cường quốc quân sự.
Thủy quân lục chiến Mỹ giải thích cách sử dụng robot gỡ mìn cho lính Afghanistan tại Helmand, ngày 05/07/2017. REUTERS/Omar Sobhani
Báo động về nguy cơ robot tự ý giết người
Trong bài xã luận mang tựa đề ngắn gọn "Khẩn cấp", tờ báo đặt câu hỏi : Liệu ý định tiết kiệm sinh mạng có dẫn đến việc chúng ta trao quyền cho các cỗ máy ? Vấn đề này ngày nay không còn là giả tưởng nữa. Ý thức được sự cần thiết duy trì tối đa mạng sống của các chiến binh, và được cổ vũ qua các tiến bộ về trí thông minh nhân tạo, các đại cường quân sự đang chuẩn bị cho một tương lai trong đó một robot có thể tự ý giết người. Khi biết được những tác hại của các máy bay không người lái do con người điều khiển từ xa, người ta dễ dàng hình dung ra tác động của các robot sát thủ tự hành, với các vấn đề đạo đức đặt ra.
Tương lai gần đáng lo ngại này khiến giới chủ các doanh nghiệp về trí thông minh nhân tạo và robot vào đầu tuần này phải gởi thư ngỏ lên Liên Hiệp Quốc. Điều đáng bàng hoàng là họ đã từng báo động vào năm 2015 nhưng không được ai chú ý. Trong khi đó, với quá trình tái quân sự hóa hiện nay của các quốc gia lớn nhỏ và số lượng những nhân vật "điên khùng" - theo Libération - lên nắm quyền, hồ sơ này cần được khẩn trương xét đến.
Nếu các robot bạn và thù sát hại lẫn nhau dưới cái nhìn thương hại của các sĩ quan cao cấp, thì chỉ đắt hơn các trò chơi video một chút. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu một hôm các cỗ máy này rơi vào tay bọn khủng bố hoặc các nhà độc tài như Kim Jong-un, hay bị tấn công tin học ? Sẽ ra sao nếu một ngày nào đó robot sát thủ không tuân lệnh con người nữa ? Libération cho rằng, chiến tranh là một chủ đề quá quan trọng để có thể giao phó cho các cỗ máy.
Chiến tranh robot : Mỹ tiên phong, Nga và Trung Quốc theo chân
Trong bài "Quân đội Mỹ đi tiên phong", Libération cho biết, Washington đang đầu tư nhiều cho các loại vũ khí tự động, tin rằng nhờ đó sẽ thắng các cuộc chiến tranh trong tương lai. Bắc Kinh và Moskva cũng theo chân.
Có thể nói cuộc chạy đua vũ trang lần này cũng quy mô như dự án Manhattan đã khai sinh ra bom nguyên tử trước đây. Trung tướng Sean MacFarlend hồi cuối tháng Bảy giải thích : "Chúng ta đang ở thời kỳ khởi đầu của một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử chiến tranh". Vị tướng từng tham gia cuộc chiến Iraq dự báo các "hệ thống tự hành" sẽ được triển khai trên chiến trường bên cạnh các đạo quân "để mang vác các thiết bị và kích hoạt các loại vũ khí". Liệu điều cấm kỵ là việc trao quyền cho robot tự quyết định xử lý một mục tiêu, có đang bị xóa nhòa ?
Nếu tin vào Lầu Năm Góc, thì hiện không có một robot sát thủ nào thuộc loại này được triển khai. Nhưng kể từ khi một máy bay không người lái Predator do một phi công Mỹ điều khiển đã đi vào lịch sử qua việc bắn hỏa tiễn làm tan thây Hellfire Mohammed Atef, một trong những cánh tay đắc lực của trùm khủng bố Ben Laden, vào tháng 11/2001, cỗ máy chiến tranh của Mỹ đã lao vào một chương trình tự động hóa chưa từng thấy.
Tại Iraq và Afghanistan, quân đội Mỹ vốn tìm cách giảm thiểu tối đa thiệt hại nhân mạng, đã triển khai rộng rãi các robot điều khiển từ xa. Đó là những robot phá mìn loại Pack Bot, hay vũ trang như Sword hay Maar, những con quái vật di chuyển bằng bánh xích, đầy những thiết bị cảm thụ và trang bị súng trường tự động hay súng phóng lựu.
Lợi ích từ những chiến binh người máy vô cảm
Hiện nay Hoa Kỳ đang phát triển các "LAWS", tức "Lethal autonomous weapons systems" (Hệ thống vũ khí sát thương tự động). Đây là những chiến binh máy được trí thông minh nhân tạo (IA) hướng dẫn, hoạt động trên mặt đất, trên không và trên biển ; luôn tuân lịnh cấp trên, chẳng bao giờ mệt mỏi hay đau đớn, không bao giờ có vấn đề lương tâm, cũng chẳng có gia đình để phải chi trợ cấp…
Ngân sách được Lầu Năm Góc dành cho chiến tranh robot từ đây cho đến năm 2018 lên đến 18 tỉ đô la, trong tổng số chi quân sự thường niên 600 tỉ đô la. Chính tại phòng thí nghiệm quốc gia Los Alamos ở vùng sa mạc New Mexico, mà Darpa, cơ quan bí mật chuyên nghiên cứu các dự án quốc phòng tiên tiến, đang chuẩn bị "một bất ngờ chiến lược". Và theo New York Times, thì bộ Quốc phòng đã thử nghiệm các máy bay không người lái có thể tự quyết định mục tiêu tấn công mà không hề có sự hỗ trợ của con người. Phi cơ tàng hình không người lái X-47B do Hải quân chế tạo sẽ là hình mẫu đầu tiên của các thiết bị bay sát thủ.
Một điều chắc chắn là với sự trỗi dậy của Trung Quốc trong hàng ngũ cường quốc quân sự, và sự quay lại trên trường quốc tế của Nga, Hoa Kỳ đang tiến nhanh về chiến tranh tương lai loại này. Tuy nhiên tướng không quân Mỹ Paul Selva dự báo "phải ít nhất một thập niên nữa mới có được công nghệ robot hoàn toàn tự quyết", có thể quyết định giết ai và khi nào.
Người Nga bèn cố theo chân, mới đây đã công bố một video cho thấy robot mang tên Fedor đang khai hỏa với hai khẩu súng máy. Và người ta không rõ Trung Quốc đang chuẩn bị những gì qua việc chi ra trên 180 tỉ euro một năm để hiện đại hóa quân đội. Còn nước Pháp với ngân sách quốc phòng chỉ có 32 tỉ euro, chú trọng vào chương trình "robot chiến thuật đa năng", các thiết bị bay cho Hải quân và máy bay không người lái như Neuron của Dassault. Theo các nhà quân sự, không có việc các cỗ máy này trở thành các sát thủ tự thân vận động.
Bóng ma Lênin, 100 năm sau Cách mạng Tháng Mười Nga
Về lịch sử, trong loạt bài về cuộc cách mạng Nga, Le Figaro nói về "Bóng ma Lenin". Những bức tượng của Vladimir Ilitch Oulianov, tức Lênin, được nhìn thấy khắp nơi tại Saint Petersburg. Nhưng 100 năm sau cuộc cách mạng bôn-sê-vích, mốt hiện nay là các Sa hoàng.
Trong các cửa hàng bán đồ lưu niệm ở thành phố này, các quầy hàng chất đầy những bức chân dung, sách và bưu ảnh về triều đại Romanov : Nicolas đệ nhị, Peter đại đế, nhà thơ Puskin, Rasputin… Một số mặt hàng lưu niệm mang hình ảnh Vladimir Putin, một người con nổi tiếng khác của Saint Peterbourg. Nhưng Lenin thì vắng bóng. Một trăm năm sau sự kiện Tháng Mười, nước Nga dường như ngần ngại chưa muốn kỷ niệm cuộc cách mạng 1917.
Vốn thường tưng bừng mừng những sự kiện lớn trong lịch sử nước Nga, nhưng chính quyền Putin cho đến nay vẫn im lặng về việc kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Mười. Nhà sử học Pavel Kotlyar cho biết bây giờ đã là tháng Tám, nhưng vẫn chưa có chương trình chính thức. Một ủy ban đã được thành lập vào tháng 12 năm ngoái, nhưng người ta có cảm tưởng chính phủ không có ý định gì.
Serguei Narychkine, một người thân tín của Putin được bổ nhiệm làm chủ tịch ủy ban, đã tuyên bố cần phải "rút ra những bài học lịch sử từ các sự kiện diễn ra 100 năm trước. Một trong số đó là giá trị của sự đoàn kết và tương trợ giữa các công dân, và khả năng đạt được thỏa thuận vào những thời điểm khó khăn của lịch sử để tránh chia rẽ dẫn đến nội chiến".
Khá xa vời so với chủ thuyết đấu tranh giai cấp của Lênin, quan điểm trên đây cho thấy sự bối rối của chính quyền Nga về di sản của nhân vật lịch sử này. Theo nhà sử học Lev Lourié, Putin là một người Chính thống giáo, luôn nuối tiếc đế quốc Nga. "Đối với Putin, Cách mạng 1917 là một bi kịch, đã sát hại các tinh hoa trong dân chúng và phá hủy đế quốc Nga. Ông ta không thể nói ra điều đó để tránh làm mất cảm tình của một bộ phận người dân vẫn luôn hoài nhớ Liên Xô cũ, nhưng cho rằng các cuộc cách mạng là rất xấu". Thậm chí từ ngữ này còn gợi lên các "cuộc cách mạng màu", đã lật đổ các chế độ thân Nga ở Gruzia năm 2003 rồi tại Ukraina năm 2004 và 2014.
Nguyễn Thanh Việt, một "người Mỹ không thầm lặng"
Trên lãnh vực văn chương, Le Monde viết về Nguyễn Thanh Việt "Một người Mỹ không thầm lặng", giảng viên đại học và là tác giả cuốn "The Sympathizer" (tạm dịch "Cảm tình viên") được giải thưởng Pulitzer cho tác phẩm hư cấu năm 2016. Ông còn giành được các giải thưởng Edgar Award, Andrew Cargenie Medal, Dayton Literary Peace Prize… với cuốn tiểu thuyết đầu tay này.
Sinh năm 1971 tại Ban Mê Thuột, thành phố cao nguyên là thủ đô cà phê Việt Nam, gia đình ông sang Mỹ tị nạn khi Saigon thất thủ tháng Tư năm 1975, lúc đó cậu bé Việt mới bốn tuổi. Cha mẹ ông làm việc 14 giờ/ngày, cả bảy ngày trong tuần, và cậu bé không bao giờ quên từ ngữ mới học bằng tiếng Anh : "refugee", người tị nạn.
Bước ngoặt đến với Nguyễn Thanh Việt năm lên 10 tuổi, khi cha mẹ vừa mua được một máy chiếu video. Việt phát hiện bộ phim Apocalypse Now của đạo diễn Coppola (1979). "Tôi xem phim với tư cách một cậu bé Mỹ, nhưng không thể nhận dạng được mình. Là một Marlon Brando trong vai đại tá Kurtz, thẩm mỹ hóa sự tàn bạo, hay những người Việt phải chết đi mà không nói được một lời, và chỉ là những hình nhân tầm thường ?". Cậu bé thấy rằng sự diễn đạt này không ổn, tự nhủ một ngày nào sẽ làm "một điều gì đó". Và nay cuốn tiểu thuyết The Sympathizer đã ra đời, như một sự trả đũa đối với Francis Ford Coppola !
Pháp : Kinh tế phục hồi, chính trị xáo động
Le Monde hôm nay quan tâm đến "Sự phục hồi của kinh tế Pháp đã được khằng định". Sau năm năm vật lộn với tăng trưởng, tổng sản phẩm nội địa Pháp đã tăng 0,5% trong ba quý vừa qua. Tiêu thụ của các hộ gia đình ổn định, các doanh nghiệp tái đầu tư, tỉ lệ thất nghiệp giảm. Đây là tin tốt lành cho tân chính phủ, trong bối cảnh phức tạp sau kỳ nghỉ hè với việc cắt giảm ngân sách.
Les Echos cho biết "Tinh thần của ngành công nghiệp lên cao nhất từ 10 năm qua", tương đương với mức độ trước cuộc khủng hoảng tài chính thế giới 2007. Tuy nhiên tác động đến công ăn việc làm vẫn chưa xác định được.
Về chính trị, La Croix đề cập đến "những mảnh vụn đối lập" : nhiều đảng phái đang phải tái cấu trúc sau những xáo trộn lớn của cuộc bầu cử vừa qua.
Nhìn ra thế giới, Le Figaro chạy tựa "Erdogan áp đặt nhà nước công an tại Thổ Nhĩ Kỳ". Đất nước này ngày càng xa rời phương Tây, trong khi lực lượng "dân phòng" do tổng thống mới thành lập giám sát chặt chẽ người dân với lý do "chống khủng bố".
Thụy My
