Khía cạnh chiến lược của hiệp ước Australia-Anh-Mỹ rất vững chắc. Nhưng những nghi ngờ về mặt kỹ thuật và chính trị đang gia tăng.

Ngày 13/03/2023, Tổng thống Mỹ Joe Biden phát biểu tại căn cứ hải quân Point Loma tại San Diego (California) về AUKUS

AUKUS đang tiếp tục làm dậy sóng trên khắp Thái Bình Dương. Được công bố vào năm 2021, hiệp ước ba bên này xoay quanh việc Australia mua các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân từ Mỹ và Anh.

Đối với chính quyền Biden, AUKUS đã nhanh chóng trở thành trung tâm trong nỗ lực nhằm kiềm chế sức mạnh của Trung Quốc. Đối với Australia, việc thắt chặt quan hệ quân sự với Mỹ là một lựa chọn có tác động sâu rộng. Đối với Anh, đây là biểu tượng cho tham vọng toàn cầu mới của nước này.

Trung Quốc đã nhiều lần công kích AUKUS là nguy hiểm và mang tính đối đầu. Ngay sau khi hiệp ước ra mắt, Boris Johnson, Thủ tướng Anh vào thời điểm đó, đã chế giễu "tiếng kêu ồn ào từ những kẻ chống AUKUS".

Ba năm trôi qua, những tiếng kêu ấy vẫn chưa lắng xuống. Tuần trước, tờ Thời báo Hoàn cầu của Trung Quốc đã đăng một bài viết suy đoán rằng Nhật Bản có thể sẽ tham gia khối hiệp ước, đồng thời tuyên bố rằng "AUKUS đang sụp đổ". Đó là một tuyên bố đã bị thổi phồng, nhưng sự thật là ngày càng có nhiều nghi ngờ rằng những lời tung hô ban đầu đã che giấu một số chi tiết có vấn đề nghiêm trọng.

Cuộc tranh luận diễn ra gay gắt nhất ở Australia, vì AUKUS được coi là trọng tâm trong chiến lược của nước này suốt những thập niên tiếp theo. Chính phủ và cả hai đảng chính trị lớn vẫn mạnh mẽ ủng hộ hiệp ước. Nhưng hai cựu thủ tướng có ảnh hưởng – Paul Keating và Malcolm Turnbull – đã lên tiếng chỉ trích gay gắt.

Những lo ngại về khả năng tồn tại của AUKUS rơi vào ba nhóm chính : chiến lược, chính trị, và kỹ thuật.

Về mặt chiến lược, các nhà phê bình cáo buộc rằng Australia đã đặt cược không bền vững vào việc Mỹ sẽ duy trì bá quyền ở Thái Bình Dương. Hugh White, một học giả có ảnh hưởng, chỉ ra rằng : "Những chuyển biến lớn về quyền lực và của cải kể từ năm 1980 khiến việc duy trì trật tự cũ do Mỹ lãnh đạo là không thể". White cũng lo ngại rằng Australia hiện đang ngầm cam kết sẽ chiến đấu bên cạnh Mỹ trong một cuộc chiến tương lai với Trung Quốc.

Về mặt chính trị, ngày càng có nhiều lo lắng về việc liệu Mỹ có còn là đồng minh đáng tin cậy hay không. Nếu Donald Trump giành được nhiệm kỳ tổng thống thứ hai, giả định rằng Mỹ có thể duy trì sự hỗ trợ ổn định cho các cam kết chiến lược toàn cầu của nước này sẽ bắt đầu lung lay. Tuy nhiên, cam kết buộc phải được duy trì vì AUKUS là một dự án kéo dài nhiều thập niên.

Về mặt kỹ thuật, việc mua và bảo trì các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân là một bước nhảy vọt về công nghệ lớn và tốn kém đối với Australia. AUKUS sẽ được tiến hành theo ba giai đoạn phức tạp. Đầu tiên, Australia sẽ đại tu các tàu ngầm thông thường hiện có của mình. Sau đó, vào đầu những năm 2030, nước này sẽ nhận một số tàu ngầm hạt nhân lớp Virginia đã qua sử dụng từ Mỹ. Thêm 10 năm nữa, các tàu ngầm lớp AUKUS đầu tiên – được thiết kế ở Anh, sử dụng công nghệ của Mỹ, và được chế tạo ở Anh và Australia – sẽ được triển khai.

Đang có một chút lo lắng trong giới quốc phòng Australia về vai trò lớn của người Anh trong việc chế tạo SSN-AUKUS. Người ta ít tin tưởng vào cơ sở công nghiệp quân sự của Anh so với khả năng của Mỹ. Những nghi ngờ đó lại càng gia tăng sau những khó khăn của các tàu sân bay Anh và thất bại trong vụ thử tên lửa hạt nhân Trident gần đây. Elizabeth Buchanan của Học viện Quân sự West Point lập luận thẳng thắn rằng : "SSN-AUKUS có lẽ sẽ không thành hiện thực". Những người chỉ trích AUKUS ở Australia lo ngại đất nước này đang dấn thân vào một con đường dài và tốn kém, nhưng chẳng đi đến đâu.

Những lập luận chống lại AUKUS về khía cạnh chiến lược là những lập luận yếu nhất. Chính phủ Australia, giống như Nhật Bản và Ấn Độ, có quan ngại chính đáng trước tham vọng quân sự và lãnh thổ của Trung Quốc. Họ hiểu rằng nếu Bắc Kinh xâm chiếm Đài Loan thành công – hoặc thực thi được các yêu sách của nước này trên Biển Đông – thì Trung Quốc sẽ trở thành cường quốc thống trị ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, gây ra những hậu quả sâu sắc cho an ninh của Australia.

AUKUS là một ví dụ điển hình về việc tăng cường khả năng răn đe thông qua việc gia tăng rủi ro cho Trung Quốc trước bất kỳ hành động xâm lược tiềm tàng nào. Như một quan chức an ninh Australia đã tuyên bố : "Mục tiêu là ngăn chặn chiến tranh chứ không phải để gây chiến".

Những lo ngại về việc dựa vào Mỹ rõ ràng sẽ gia tăng nếu Trump "bất ổn" trở lại nắm quyền. Nhưng Michael Green, cựu quan chức Nhà Trắng hiện làm việc tại Đại học Sydney, nhận định rằng Trump có thể sẽ bổ nhiệm những nhân vật diều hâu chống Trung Quốc vào các vị trí chủ chốt và họ sẽ duy trì cam kết với AUKUS. Ông khẳng định : "Tôi tin chắc rằng Australia sẽ có được tàu ngầm lớp Virginia".

Ngay cả một số người bảo vệ AUKUS cũng đồng ý rằng có những nghi ngờ thực sự về mảnh ghép cuối cùng – khâu chế tạo các tàu ngầm hạt nhân mới. Vấn đề không chỉ là năng lực chế tạo của người Anh, mà còn nằm ở tiến trình phát triển của công nghệ quân sự. Hoàn toàn có khả năng tàu ngầm hạt nhân có người lái sẽ mất đi tính hữu dụng sau 30 năm nữa, và sẽ được thay thế bằng các phương tiện không người lái.

Nhưng giá trị của một liên minh kéo dài hàng chục năm nằm ở khả năng thích nghi. AUKUS không chỉ có tàu ngầm. Trụ cột thứ hai của hiệp ước là chia sẻ công nghệ quân sự tiên tiến trong các lĩnh vực như vũ khí siêu thanh (hypersonics), mạng, và trí tuệ nhân tạo. Khi công nghệ quân sự phát triển, AUKUS cũng có thể phát triển theo.

Suy cho cùng, hiệp ước này là một tuyên bố về quyết tâm và cam kết lâu dài. Nó dựa trên nhận thức chung về mối đe dọa chiến lược ngày càng tăng từ Trung Quốc và Nga, khi hai nước này hợp tác cùng nhau để lật đổ trật tự quốc tế hiện tại. Nhận thức đó dường như cấp bách và có giá trị hơn bao giờ hết.

Gideon Rachman

Nguyên tác : "The squawkus about AUKUS is getting louder," Financial Times, 26/02/2024

Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 05/03/2024

AUKUS siết chặt hợp tác về radar giám sát tầm xa 36.000 km, công nghệ theo dõi tầu ngầm

Trọng Thành, RFI, 02/12/2023

Bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ, Anh, Úc - ba thành viên của đối tác quân sự AUKUS, họp tại California hôm qua, 01/12/2023. Bộ ba AUKUS thỏa thuận gia tăng hợp tác trong nhiều lĩnh vực công nghệ cao, với trọng tâm là hệ thống radar giám sát tầm xa DARC (Deep Space Advanced Radar Capability) hay sử dụng "trí thông minh nhân tạo" (AI) để giám sát hiệu quả hơn hoạt động của tàu ngầm Trung Quốc.

Thủ tướng Anh Rishi Sunak gặp tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden sau cuộc họp báo với thủ tướng Úc Anthony Albanese, tại căn cứ hải quân Point Loma, ở San Diego, Hoa Kỳ, ngày 13/03/2023. AP - Evan Vucci

Theo AFP, sau cuộc họp tại Sillicon Valley, ba bộ trưởng Quốc Phòng AUKUS nhấn mạnh đến tầm quan trọng của các thỏa thuận hợp tác vừa được thông qua. Trả lời báo giới, bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Lloyd Austin nhấn mạnh đến các hợp tác cho phép mỗi bên "phát triển và cung cấp các công nghệ tân tiến giúp cho các lực lượng vũ trang có thể nghe được, quan sát được và hành động với lợi thế quyết định".

Theo bộ trưởng Quốc Phòng Anh Grant Shapps, chưa bao giờ việc gia tăng hợp tác công nghệ quốc phòng lại cấp thiết đến như vậy trong bối cảnh thế giới "đang ngày càng trở nên nguy hiểm hơn", với các đe dọa từ Nga, Trung Quốc hay tổ chức Hamas ở Cận Đông. Về phần mình, bộ trưởng Quốc Phòng Úc Richard Marles ca ngợi một "thời điểm hệ trọng" trong lịch sử hợp tác của AUKUS, đặc biệt với hệ thống radar giám sát DARC, có khả năng theo dõi các vật thể trong không gian ở tầm xa đến 36.000 km.

Theo mạng ABC News, hệ thống radar giám sát không gian DARC bắt đầu được Quân đội Mỹ phát triển từ năm 2017. Úc dự kiến là một trong ba quốc gia tiếp nhận một trạm radar thuộc hệ thống này, cùng với Anh và Mỹ. Ba trạm radar sẽ đi vào hoạt động từ đây đến 2030.

Theo SCMP, trong cuộc họp hôm qua, Mỹ cùng hai đối tác AUKUS thỏa thuận thử nghiệm phương pháp mới, dựa trên "thuật toán trí thông minh nhân tạo AI để xử lý nhanh chóng dữ liệu định vị âm thanh, được các thiết bị dưới nước thu thập", cho phép theo dõi tàu ngầm Trung Quốc nhanh hơn, với độ chính xác cao hơn. Công nghệ này sẽ được áp dụng trước hết với các phương tiện như máy bay tuần tiễu trên biển P-8A Poseidon, chuyên chống hạm, chống tàu ngầm. Phi cơ P-8A Poseidon của ba nước Mỹ, Anh, Úc thường xuyên tuần tiễu ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương, bao gồm cả Biển Đông.

Nhiều thỏa thuận đạt được hôm qua giữa bộ trưởng Quốc Phòng ba nước nằm trong khuôn khổ trụ cột hợp tác thứ hai của AUKUS, có tên gọi chính thức là Aukus Pillar II. Trụ cột I của AUKUS tập trung vào việc xây dựng lực lượng tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân của Úc, dự kiến đưa vào sử dụng từ 2040. Trụ cột hợp tác thứ hai là 8 lĩnh vực công nghệ cao, bao gồm công nghệ lượng tử, trí thông minh nhân tạo và các hệ thống tự trị (AS), vũ khí siêu thanh và phản siêu thanh, chiến tranh điện tử, an ninh mạng và chiến tranh trong lòng biển.

Trọng Thành

***************************

Biển Đông : Philippines lập trạm gác mới trên đảo Thị Tứ để đề phòng Trung Quốc

Trọng Thành, RFI, 02/12/2023

Philippines khánh thành một trạm gác mới trên đảo Thị Tứ, quần đảo Trường Sa, ngày hôm qua, 01/12/2023. Mục tiêu là để giám sát chặt chẽ hơn các hoạt động của tàu thuyền Trung Quốc tại vùng biển tranh chấp.

Lực lượng Philippines trong buổi lễ khánh thành một cơ sở giám sát mới trên đảo Thị Tứ, khu vực tranh chấp ở biển Đông, ngày 01/12/2023. AP - Aaron Favila

Theo Reuters, tuần duyên Philippines ra một thông cáo cho biết : trạm gác mới trên đảo Thị Tứ gồm ba tầng, được trang bị các công nghệ giám sát và viễn thông tân tiến, như các radar, thông tin liên lạc qua vệ tinh hay hệ thống nhận dạng tự động hàng hải AIS. Cố vấn an ninh quốc gia Philippines, Eduardo Ano, trong chuyến viếng thăm đảo hôm qua, nhấn mạnh việc trạm gác mới "thu thập thông tin theo thời gian thực" là một "bước ngoặt quan trọng", "cho phép cải thiện đáng kể khả năng kiểm soát hoạt động của tàu thuyền Trung Quốc và một số nước khác" tại khu vực Manila đòi hỏi chủ quyền.

"Các hành xử của lực lượng tuần duyên Trung Quốc, của Hải quân Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc và của dân quân biển Trung Quốc đôi khi không thể lường đoán được", theo cố vấn an ninh quốc gia Philippines. Ông Eduardo Ano cũng trực tiếp lên án "các chiến thuật vùng xám", "trên thực tế là các hành động hành hung nhằm gây sợ hãi, hoàn toàn bất hợp pháp. Không thể chấp nhận được theo luật pháp quốc tế." Ông khẳng định Philippines "sẽ không nhân nhượng"

Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters về diễn biến mới nói trên tại quần đảo Trường Sa, Biển Đông.

Đảo Thị Tứ, người Philippines gọi là Pag-asa, nằm cách bờ tây của đảo Palawan, Philippines khoảng 480 km. Lực lượng đồn trú trên đảo gồm khoảng 200 người. Trong những tháng gần đây, căng thẳng Manila – Bắc Kinh gia tăng, với hàng loạt sự cố giữa tàu thuyền hai bên.

Trọng Thành

Cách đây đúng một năm, trong đêm 14 rạng sáng ngày 15/09/2021, Anh, Mỹ và Úc thông báo thành lập liên minh quân sự AUKUS. Một năm sau, có nguy cơ Washington và Luân Đôn sẽ thất hứa với Canberra về hợp đồng trang bị tàu ngầm cho Hải quân Úc. Chính quyền của thủ tướng Albanese để ngỏ khả năng "tìm giải pháp thay thế". Paris có thể tháo gỡ bế tắc cho Canberra.

Một tàu ngầm của Hải quân Úc rời cảng Sydney, Úc, ngày 04/05/2020. Reuters - Reuters Photographer

Chính vì tham gia liên minh AUKUS với Hoa Kỳ và Anh, năm ngoái Úc đã thông báo hủy hợp đồng mua 12 tàu ngầm của Pháp, trị giá hơn 30 tỷ đô la. Thủ tướng Scott Morrison khi đó viện lẽ Úc chọn trang bị tàu ngầm của Anh và Mỹ sử dụng năng lượng hạt nhân thay vì tàu ngầm chạy bằng điện của Pháp. Paris xem đấy là một sự "phản bội". Nhưng đúng một năm sau, bộ trưởng Quốc Phòng Úc Richard Marles thực sự lo ngại về kịch bản khả năng phòng thủ của Hải quân bị "đứt gẫy" : Canberra không kịp thay thế đội tàu ngầm đang hoạt động vào ngưỡng 2040.

Thông tín viên RFI Grégory Plesse từ Sydney giải thích :

"Một năm trước đây, Pháp tố cáo Canberra đâm sau lưng Paris. Giờ đây có thể nói Úc đang bị một đòn trời giáng. Chính quyền trong tay Công Đảng Úc vừa xác nhận hai đối tác Anh và Mỹ không đủ khả năng cung cấp cho Canberra tàu ngầm sử dụng năng lượng hạt nhân.

Do vậy, tránh để bị hụt hẫng, Úc cần phải trang bị tàu ngầm quy ước. Theo báo chí Úc, Pháp là một trong những mục tiêu Canberra đang nhắm tới. Trong cuộc tiếp xúc với thủ tướng Anthony Albanese với hồi tháng 7 vừa qua, tổng thống Emmanuel Macron dường như đã đề nghị bán cho Úc bốn chiếc tàu ngầm sử dụng dầu diesel. Thư ký Ủy Ban Quốc Phòng của Hạ Viện Pháp, dân biểu Anne Genetet, thuộc đảng Phục Sinh, không phủ nhận tin trên. Bà nói : ‘Pháp nắm bắt cơ hội là chuyện bình thường, vì chúng ta làm chủ công nghệ và có những thiết bị cao cấp… Không phải tình cờ mà hồi 2019 Úc đã ký hợp đồng với Pháp’.

Vào đầu tháng, bộ trưởng Quân lực Pháp Sébastien Lecornu và đồng cấp Úc Richard Marles đã thăm căn cứ Hải quân tại Brest. Đây là bằng chứng củng cố thêm giả thuyết Canberra cần đến Paris. Tuy nhiên, về phía Úc, Hải quân nước này dường như vẫn thận trọng, bởi họ e không đủ nguồn nhân lực để điều khiển loại tàu ngầm mới. Phải đợi đến tháng 3/2023 mới biết thêm thông tin, khi Bộ Quốc phòng Úc công bố toàn bộ chiến lược về trang bị tàu ngầm". 

Thanh Hà

Mỹ thừa nhận "vụng về" gây khủng hoảng tầu ngầm với Pháp

Thu Hằng, RFI, 30/10/2021

Một cuộc họp thượng đỉnh và lời thừa nhận "vụng về" từ phía tổng thống Joe Biden trong khủng hoảng tầu ngầm đã làm giảm căng thẳng Pháp - Mỹ. Sau buổi làm việc với đồng nhiệm Biden tại đại sứ quán Pháp ở Roma (Ý) ngày 29/10/2021, tổng thống Emmanuel Macron cho rằng từ nay cần "hướng đến tương lai", với nhiều điểm được hai nguyên thủ nhất trí trong thông cáo chung, từ an ninh đến phòng chống dịch Covid-19 và năng lượng sạch.

Tổng thống Mỹ Joe Biden hàn gắn quan hệ với nguyên thủ Pháp Emmanuel Macron tại Roma, trước thượng đỉnh G20. Ảnh ngày 29/10/2021.  Reuters - Kevin Lamarque

Đặc phái viên RFI Valérie Gas tóm lược buổi làm việc giữa hai lãnh đạo Pháp Mỹ tại Roma :

"Xuất hiện bên cạnh ông Emmanuel Macron và thừa nhận rằng Hoa Kỳ đã "vụng về" trong cuộc khủng hoảng tầu ngầm, ông Joe Biden nhìn nhận nỗi tức giận chính đáng của tổng thống Pháp. Đây là một điều kiện cần thiết để nối lại quan hệ với Emmanuel Macron. Chủ nhân điện Elysée tỏ ra hài lòng ghi nhận nỗ lực của nguyên thủ Mỹ.

Sau cuộc gặp, trả lời báo chí Pháp , tổng thống Macron đã khẳng định : "Chúng tôi đã tái lập niềm tin. Niềm tin cũng như tình yêu, mọi tuyên bố đều tốt, nhưng đưa ra bằng chứng thì còn tốt hơn".

Và bằng chứng về sự tin tưởng đó, theo như ông Macron hiểu, là tổng thống Mỹ Joe Biden đã thể hiện trong một lĩnh vực rất quan trọng đối với Pháp, đó là vùng Sahel. Ông Macron phát biểu : "Sau lời yêu cầu của chúng tôi, đã có sự hứa hẹn gia tăng phương tiện. Đây là một trong những thành quả để thoát khỏi cuộc khủng hoảng này". Theo tổng thống Macron, đó là những phương tiện giúp Pháp trở nên hiệu quả hơn về mặt tình báo để chuẩn bị cho những chiến dịch chống khủng bố.

Ông Macron cũng nhận thấy tín hiệu công nhận vai trò "khung" của Pháp trong một liên quân quốc tế, một vai trò mà chỉ có Hoa Kỳ nắm giữ trong lịch sử đương đại, theo nhận định của ông Macron. Một sự so sánh giá trị để cho thấy chủ nhân điện Elysée muốn đặt Pháp vào vị trí nào".

Pháp - Mỹ sẽ hợp tác chặt chẽ ở vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương

Mỹ công nhận Pháp là "một nhân tố chủ đạo ở Ấn Độ-Thái Bình Dương" dựa trên vị trí địa lý, cam kết của Pháp, cũng như năng lực quân sự với những căn cứ được đặt khắp khu vực, nhằm bảo đảm an ninh, tự do và rộng mở cho khu vực này.

Ngoài ra, trong thông cáo chung ngày 29/10, Hoa Kỳ hoan nghênh chiến lược của Liên Hiệp Châu Âu về vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương và cam kết tiếp tục tham vấn sâu rộng về chiến lược của mỗi bên. Nguyên thủ hai nước nhấn mạnh Pháp và Mỹ "cần hợp tác chặt chẽ ở Ấn Độ-Thái Bình Dương", đặc biệt trong bối cảnh những vấn đề về kinh tế, chiến lược ngày càng gia tăng ở khu vực này. Hai bên khẳng định tiếp tục "ủng hộ đối thoại và hợp tác cụ thể với các đối tác trong khu vực, vì chỉ có hợp nhất nỗ lực mới có thể bảo vệ được trật tự quốc tế dựa trên luật pháp và đạt được những cách tiếp cận chung cho các vấn đề quy mô thế giới".

Về chủ đề tự chủ quốc phòng Liên Hiệp Châu Âu, được tổng thống Pháp khởi xướng và vận động, nguyên thủ hai nước đã tái khẳng định "sự ủng hộ đối với việc tăng cường đối tác chiến lược giữa Liên Hiệp Châu Âu và NATO".

Căng thẳng liên quan đến xuất khẩu vũ khí cũng sẽ được hai bên tìm cách giải quyết thông qua "đối thoại chiến lược về thương mại quân sự" để "có cách tiếp cận chung về các vấn đến liên quan đến việc thâm nhập thị trường và xuất khẩu vũ khí". Hiện Hoa Kỳ có Quy định về Kiểm soát trao đổi vũ khí quốc tế (ITAR) cho phép Washington ngăn tái xuất khẩu linh kiện nhạy cảm của Mỹ được lắp ráp trong vũ khí do nước ngoài sản xuất. Nhiều doanh nghiệp quốc phòng Pháp và Châu Âu phàn nàn rằng quy định này gây trở ngại cho việc xuất khẩu vũ khí sang nước thứ ba.

Thu Hằng

*********************

Biden : Mỹ đã 'vụng về' trong vụ tàu ngầm của Pháp

BBC, 30/10/2021

Tổng thống Mỹ Joe Biden nói với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron Mỹ đã "vụng về" trước một hiệp ước an ninh được ký kết giữa Anh, Mỹ và Úc khiến Pháp mất hàng tỷ đôla.

Đây là cuộc gặp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo kể từ khi hiệp ước Aukus - cho phép Australia đóng tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân - được ký kết.

Hiệp ước Aukus đã làm nổ ra một cuộc cãi vã với Pháp - nước mất một hợp đồng trị giá 37 tỷ đôla với Úc.

Ông Macron nói rằng điều quan trọng là phải "nhìn về tương lai".

Cuộc gặp giữa hai tổng thống diễn ra tại đại sứ quán Vatican của Pháp ở Rome, Villa Bonaparte.

Đây là một phần trong chuỗi các cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ và các nhà lãnh đạo thế giới trước thềm hội nghị thượng đỉnh G20 của các nền kinh tế lớn vào cuối tuần này và hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên hợp quốc vào tuần tới, COP26, tại Scotland.

"Những gì chúng tôi làm rất vụng về", ông Biden nói. "Tôi có ấn tượng rằng Pháp đã được thông báo từ lâu trước đó rằng thỏa thuận sẽ không thành công, thành thật với Chúa".

Hiệp ước Aukus, cũng sẽ bao gồm AI và các công nghệ khác, là một trong những quan hệ đối tác quốc phòng lớn nhất của Australia trong nhiều thập kỷ và được coi là một nỗ lực nhằm chống lại Trung Quốc.

Hiệp ước này đã khiến Pháp mất hợp đồng đã ký với Úc vào năm 2016 để Pháp đóng 12 tàu ngầm thông thường.

Vào thời điểm Aukus được ký, ngoại trưởng Pháp gọi hiệp ước an ninh là "một nhát dao sau lưng", và Pháp tạm thời triệu hồi các đại sứ tại Mỹ và Úc.

Phát biểu sau cuộc gặp với ông Biden hôm thứ Sáu, ông Macron nói với các phóng viên : "Niềm tin giống như tình yêu, tuyên bố là tốt, nhưng bằng chứng thì tốt hơn". Hai nhà lãnh đạo cũng trao đổi về biến đổi khí hậu, chống khủng bố ở Tây Phi và quốc phòng Châu Âu.

Nỗ lực ngoại giao

Cuộc họp đầu tiên của ông Biden trong ngày là tại Vatican, nơi ông ca ngợi Giáo hoàng Francis về vai trò lãnh đạo của ông đối với vấn đề biến đổi khí hậu.

Trong cuộc họp kéo dài 90 phút, ông Biden cảm ơn Đức giáo hoàng vì đã ủng hộ những người nghèo đói và bị ngược đãi trên thế giới. Ông cũng ca ngợi sự lãnh đạo của Giáo hoàng đối với cuộc khủng hoảng khí hậu và đại dịch.

Ông Biden đã tặng cho Giáo hoàng Francis một đồng xu đặc biệt và gọi ông là "chiến binh quan trọng nhất vì hòa bình mà tôi từng gặp".

Mặt sau của đồng xu có phù hiệu của đơn vị Vệ binh Quốc gia Quân đội Delaware, đơn vị mà con trai quá cố của Tổng thống, Beau Biden, phục vụ.

Ông nói đùa rằng nếu Giáo hoàng không mang theo đồng xu trong cuộc gặp gỡ tiếp theo của họ, Giáo hoàng sẽ phải "mua đồ uống" cho cả hai.

Giáo hoàng Phanxicô đã tặng ông Biden một viên gạch men và các bài giảng gần đây của ông.

Sau cuộc gặp với Giáo hoàng, ông Biden đã gặp Tổng thống Ý Sergio Mattarella và Thủ tướng Ý Mario Draghi.

Trước đó, trong một thông điệp được ghi hình c ho BBC, Giáo hoàng kêu gọi các nhà lãnh đạo thế giới cùng đồng lòng ra một thỏa thuận có ý nghĩa tại COP26, mang lại "hy vọng cụ thể" cho các thế hệ tương lai.

**********************

Thượng đỉnh Macron-Biden : Pháp – Mỹ hòa giải sau khủng hoảng ngoại giao

Thanh Hà, RFI, 29/10/2021

Sang trang khủng hoảng ngoại giao Pháp-Mỹ, tạo đà mới cho quan hệ xuyên Đại Tây Dương, đó là mục tiêu của buổi làm việc đầu tiên vào chiều 29/10/2021 giữa tổng thống Macron và Biden tại Roma, sau vụ Hoa Kỳ phỗng tay trên hợp đồng của Pháp bán tàu ngầm cho Úc và thành lập liên minh quân sự AUKUS với Anh, Úc.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nói chuyện với tổng thống Mỹ Joe Biden trước cuộc họp của khối NATO tại Bruxelles, Bỉ, ngày 14/06/2021.  Reuters – Pool

Một ngày trước khi tham dự thượng đỉnh G20, nguyên thủ quốc gia hai nước gặp nhau tại tòa đại sứ Pháp ở Roma – Ý. Theo giới quan sát, Nhà Trắng tỏ thiện chí giảng hòa với Paris sau nhiều tuần lễ căng thẳng. Đôi bên đều cần nhau trên ít nhất ba hồ sơ. Thứ nhất là Pháp cần Mỹ ủng hộ để thúc đẩy dự án xây dựng một hệ thống phòng thủ chung Châu Âu. Thứ hai là Pháp cần Mỹ yểm trợ trong cuộc chiến chống khủng bố tại Châu Phi. Thứ ba, như nhà nghiên cứu Pierre Morcos, Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến Lược CSIS của Mỹ ghi nhận, Pháp muốn Hoa Kỳ "phối hợp chặt chẽ hơn với Liên Hiệp Châu Âu trong khu vực Ấn Độ -Thái Bình Dương".

Đặc phái viên RFI Valérie Gas từ Roma xem buổi làm việc chiều nay giữa tổng thống Macron và Biden là cơ hội để Paris chuẩn bị cho giai đoạn giữ chức chủ tịch luân phiên Liên Hiệp Châu Âu kể từ đầu năm tới.

"Cuộc gặp diễn ra tại Roma, bên lề thượng đỉnh G20, nhưng Emmanuel Macron là người tiếp tổng thống Mỹ. Đây là một chi tiết quan trọng cả về mặt biểu tượng lẫn chính trị. Qua việc này, người ta thấy rằng Joe Biden đến gặp Emmanuel Macron để khép lại khủng hoảng mà Pháp đã coi là một sự "phản bội từ phía đồng minh Hoa Kỳ". Cuộc tiếp xúc ở cấp cao nhất này nhằm đặt nền tảng cho đối thoại mới kể từ sau cuộc điện đàm giữa hai vị tổng thống hồi cuối tháng 09/2021 để làm giảm bớt căng thẳng song phương (do AUKUS gây ra).

Giới thân cận với tổng thống Emmanuel Macron giải thích mục đích cuộc gặp là nhằm định hình lại và cập nhật hóa quan hệ Pháp – Mỹ, cũng như quan hệ giữa Hoa Kỳ với Liên Âu. Tổng thống Pháp muốn thúc đẩy dự án một khối Liên Hiệp Châu Âu độc lập về mặt quốc phòng. Paris muốn chứng minh rằng không có sự mâu thuẫn nào giữa chính sách phòng thủ chung của Châu Âu với Liên Minh Bắc Đại Tây Dương. Đây là cách để cân bằng lại vai trò của các bên và để Paris ghi điểm trước ngày Pháp giữ chức chủ tịch luân phiên Liên Hiệp Châu Âu. Tham vọng của tổng thống Emmanuel Macron là biến khủng hoảng với Mỹ lần này thành cơ hội". 

Thanh Hà

Sau cú điện thoại của tổng thống Biden gọi cho Tổng thống Macron, hai bên Mỹ và Pháp ra tuyên bố chung ngày 22/9/2021. Phía Mỹ có vẻ nhìn nhận sai lầm của mình. Đó là chuyện Mỹ đã không tham vấn trước với đồng minh, khi Mỹ và Úc phá vỡ "hợp đồng tàu ngầm" ký kết giữa Pháp và Úc năm 2016. Nhưng đây không phải là một lời xin lỗi mà người dân Pháp muốn nghe. Dư luận báo chí đa số chỉ bàn về "hợp đồng tàu ngầm" dưới cái nhìn thuần túy kinh tế mà phần lớn sự kiện bị lệch lạc. Phần chìm của tảng băng là ý kiến của cựu thủ tướng nước Úc Kevin Rudd trong bài viết đăng trên báo Le Monde hôm 21/9/2021.

AUKUS là chữ viết tắt của AUstralia - United Kingdom và United States - nước Úc đứng đầu, nước Anh đứng thứ hai nhưng ai cũng thấy Mỹ mới là "anh hai" đứng đầu trong liên minh mới thành lập.

Ông Kevin Rudd cho rằng hợp đồng tàu ngầm không phải là một hợp đồng thuần túy kinh tế mà là trọng điểm trong quan hệ chiến lược Úc và Pháp. Theo ông này, thủ tướng Scott Morrison đã phạm nhiều sai lầm. Morrison hành sử thiếu chuyên nghiệp, cái cách mà người ta không thể sử dụng cho kẻ thù của mình, huống chi đối với "đồng minh chiến lược" của Úc là nước Pháp.

Cựu thủ tướng Kevin Rudd cho rằng bộ trưởng bộ ngoại giao Pháp Jean-Yves Le Drian có lý, khi ông này lớn tiếng chỉ trích Úc "dối trá", chơi trò "lật lọng" và "đâm sau lưng" đồng minh.

Nhắc lại Hiệp ước AUKUS được công bố qua cuộc họp báo chung ba bên Mỹ, Anh, Úc hôm 15 tháng Chín 2021. AUKUS là chữ viết tắt của AUstralia - United Kingdom và United States - nước Úc đứng đầu, nước Anh đứng thứ hai nhưng ai cũng thấy Mỹ mới là "anh hai" đứng đầu trong liên minh mới thành lập. Mục đích thành lập liên minh "chống Trung Quốc" dưới tiêu chí "bảo vệ trật tự quốc tế dựa trên luật lệ".

Sau cuộc họp báo, Úc tuyên bố vì nhu cầu thay đổi nên Úc ngưng hợp đồng tàu ngầm với Pháp. Úc quyết định chuyển sang tàu ngầm chạy bằng lò nguyên tử do Mỹ chế tạo, thay vì tàu ngầm qui ước chạy bằng diesel của Pháp.

Các lý do hủy bỏ hợp đồng với Paris, Thủ tướng Scott Morrison nhắc các việc hợp đồng không tuân thủ qua các khía cạnh "đội giá" (từ 50 tỉ đô Úc lên đến 90 tỉ đô Úc), không chuyển giao công nghệ, giao hàng trễ và hợp đồng với Pháp không tạo nhiều việc làm trên lãnh thổ Úc.

Về nhu cầu "tàu ngầm hạt nhân". Các quốc gia Nhật (1995), Ấn Độ (1998) và Úc (2012) đã là "đồng minh chiến lược" của Pháp. Năm 2017 hai bên Úc-Pháp nâng tầm hiệp định lên "quan hệ chiến lược toàn diện", bao gồm nhiều lãnh vực (quốc phòng, an ninh, chính trị, kinh tế, văn hóa…). Cả bốn quốc gia này chia sẻ một quan niệm chiến lược chung về "Ấn Độ - Thái Bình Dương".

Úc đàm phán với Pháp từ năm 2014 để mua tàu ngầm và hợp đồng được ký năm 2016. Tức là "hợp đồng tàu ngầm" là "điểm nhấn" của "trục chiến lược" Úc-Pháp trong khu vực "Ấn Độ - Thái Bình Dương".

Từ quá trình đàm phán đến lúc ký kết "hợp đồng tàu ngầm", nhu cầu của Úc luôn là "tàu ngầm qui ước". Pháp đã phải thay đổi, từ nền tảng kỹ thuật của lớp Barracuda, vốn là tàu ngầm tấn công nguyên tử, trở thành tàu ngầm qui ước chạy diesel cho phù hợp với nhu cầu quốc phòng của Úc.

Về điểm này cựu thủ tướng Kevin Rudd phê bình : "Tôi thấy quyết định của chính phủ Scott Morrison có nhiều điểm sai lầm sâu sắc, từ cơ bản. Quyết định này vi phạm tinh thần quan hệ đối tác chiến lược mà Pháp và Australia thông qua vào năm 2012, được Thủ tướng Australia, Malcolm Turnbull, củng cố thành "đối tác chiến lược toàn diện" vào năm 2017… Nước Úc đã phạm sai lầm là không cho cơ hội nước Pháp đệ trình một dự án khác về tàu ngầm nguyên tử mà nước này có bề dày kinh nghiệm trong quá trình sản xuất… Scott Morrison đã không tôn trọng qui tắc ngoại giao, là không thông báo trước cho đối tác mà đã công bố quyết định đơn phương của Úc ra trước công chúng…".

Về việc "đội giá". Hợp đồng hai bên ký kết có qui định mục "đền bồi", nếu một bên không tuân thủ, hay sơ suất một điều gì đó đã qui định theo hợp đồng. Vụ "đội giá" thường xảy ra lúc thi hành hợp đồng, hoặc do giá cả vật liệu gia tăng, hoặc do đồng tiền (Úc) bị mất giá. (Ta thấy vụ "đội giá" đường sắt Cát Linh - Hà Đông ở Hà Nội do nhà thầu Trung Quốc (Trung Quốc) xây dựng. "Đội" biết bao nhiêu lần mà phía Việt Nam (Việt Nam) chỉ móc tủi ra trả mà không làm được chuyện gì).

Về các lý do "chuyển giao công nghệ", giao hàng trễ và hợp đồng với Pháp không tạo nhiều việc làm trên lãnh thổ Úc.

Báo chí bên Pháp phản biện rằng hợp đồng ghi thời hạn giao đến năm 2030. Chưa đến thời hạn giao thì làm gì có vụ "giao hàng trễ" ? Trong khi tàu ngầm được chế tạo bằng thép của Úc, tại các nhà máy được xây dựng trên đất Úc và với công nhân của Úc.

Vài giờ trước khi tuyên bố hủy bỏ hợp đồng, đại diện Bộ Quốc phòng Pháp còn nhận được thư từ đồng nhiệm ở Úc bày tỏ sự hài lòng qua những gì mà Pháp đã thực hiện trên thực tế. Lá thư còn khen ngợi những khả năng ưu việt của tàu ngầm Barracuda…

Pháp có thể cung cấp cho Úc tàu ngầm nguyên tử lớp "tấn công", y như nguyện vọng của Úc. Tàu ngầm của Pháp năng lượng chạy hầu như "vô hạn", có thể hoạt động liên tục dưới biển sâu 277 ngày mỗi năm, với giá rẻ hơn tàu ngầm của Mỹ. Pháp có thể cung cấp nhanh chóng hơn Mỹ thời gian 10 năm và phía Úc được lợi nhiều hơn (do chuyển nhượng kỹ thuật).

Đúng như cựu thủ tướng Úc Kevin Rudd đã nói : Hợp đồng cung cấp tàu ngầm không phải là một hợp đồng kinh tế. Đây là một phần của kết ước "chiến lược" giữa hai quốc gia Úc và Pháp.

Thành lập liên minh AUKUS rõ ràng là Scott Morrison đã "rập khuôn" tầm nhìn chiến lược của nước Úc lên quan niệm chiến lược toàn cầu của Mỹ (đúng ra là "lý thuyết Biden").

Bài thuyết trình của Tổng thống Biden trước Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc mới đây ta có thể nhìn thấy phần cốt lõi của "lý thuyết Biden".

Tổng thống Biden cho biết Mỹ đang "mở ra một kỷ nguyên ngoại giao không ngừng".

Vấn đề là liên minh AUKUS là một nhát dao "đâm sau lưng đồng minh". Cái cách hành sử của thủ tướng Morrison tệ hại đến đỗi tập quán ngoại giao quốc tế còn không sử dụng cho kẻ thù. Huống chi đối đãi với đồng minh có ký kết hiệp ước "chiến lược toàn diện".

Mục tiêu của AUKUS, qua tuyên bố của ba bên, là "bảo vệ trật tự quốc tế dựa trên luật lệ".

Mà "luật lệ quốc tế" được xây dựng trên "niềm tin" giữa các quốc gia. Các hiệp ước, kết ước giữa các quốc gia cấu thành "luật quốc tế".

AUKUS thành hình trên một sự "bội ước". Niềm tin giữa các đồng minh đã bị đổ vỡ.

Biden cũng nhấn mạnh rằng : "Mỹ sẵn sàng làm việc với bất kỳ quốc gia nào ủng hộ và theo đuổi giải pháp hòa bình để chia sẻ thách thức, ngay cả khi chúng ta có bất đồng gay gắt trong các lĩnh vực khác".

Rõ ràng ý kiến này dành cho Việt Nam.

Liên minh AUKUS đã cung cấp cho các lãnh đạo cộng sản Việt Nam thân Trung Quốc những lập luận vững chắc để khẳng định "Mỹ không đáng tin cậy". Việt Nam không được ngã theo Mỹ.

Ai cũng biết rằng điều lo sợ của Mỹ là thấy một ngày nào đó bị Trung Quốc "qua mặt". Đó là lý do Mỹ thành lập liên minh AUKUS.

Đây không còn là một "dự kiến" mà có thể là sự thật.

GDP của Trung Quốc có thể "qua mặt" Mỹ trong vòng vài năm tới. Kỹ thuật 5G của Trung Quốc, cũng như các thành quả về không gian, về "vật lý nguyên lượng" áp dụng cho máy tính, cũng như đà phát triển kinh tế của Trung Quốc sau Covid-19… Khả năng quốc phòng của Trung Quốc, về hải quân, không quân… ngày một tăng cao. Trong chừng mực một số lãnh vực Trung Quốc đã tiệm cận với "tầm" của Mỹ.

Trung Quốc là "đối thủ chiến lược của Mỹ". Nhận định này đã có từ lâu. Mới đây Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Loyd Austin nhắc lại nhân chuyến công du qua Châu Á.

Nhưng quyết định thành lập Liên minh AUKUS của Biden không chắc là thành quả của một quá trình suy nghĩ lâu dài.

Một lần Afghanistan có thể là "sai lầm" của Biden đối với đồng minh Ấn Độ. Biden đã giao Afghanistan cho Taliban mà đám khủng bố này là "con nuôi" của Pakistan, quốc gia "thù địch" của Ấn Độ.

Ấn Độ và Pháp có cùng tâm trạng bị Mỹ phản bội. Ngay cả Nhật, nước này không thể không đặt dấu hỏi cho số phận của mình, nếu một ngày nào đó Mỹ "trở áo" đi với Trung Quốc.

Câu hỏi cựu thủ tướng Anh Theresa May đặt ra cho Boris Johnson tại Quốc hội Anh : Nếu Trung Quốc đánh Đài Loan và Mỹ can thiệp. Anh có theo Mỹ đánh Trung Quốc hay không ?

Câu hỏi coi bộ khó trả lời, bởi vì Boris Johnson nổi tiếng chính trị gia "cơ hội chủ nghĩa". Ngay cả khi Mỹ xung đột toàn diện với Trung Quốc, tại Biển Đông hay vì lý do nào đó, Anh có tham dự bên cạnh Mỹ hay không ?

Dân Anh có lý do để đặt vấn đề : tại sao tôi phải đổ máu cho dân Đài Loan ? Còn ở Biển Đông, lợi ích của dân Anh ở đâu ? Tại sao tôi phải đổ máu bảo vệ cái không phải của tôi ?

Boris Johnson "chống" Trung Quốc rất trễ. Chủ trương Brexit trải qua nhiều thời thủ tướng Anh. Mục tiêu của Brexit đến gần đây không đổi. Đó là Anh không cần Châu Âu vì sẽ ký hiệp ước kinh tế với Trung Quốc và sử dụng Hong Kong như là "cánh cửa" để chinh phục lục địa Trung Quốc. Boris Jonhson mới đây còn có chủ trương đặt hệ thống 5G của Hoa Vi trên toàn nước Anh. Nếu không có vụ Trump "đập" Tập Cận Bình, qua vụ "chiến tranh kinh tế", thì Anh đã nằm trong hệ thống "vành đai con đường" của Trung Quốc.

Anh chỉ bắt đầu chống Trung Quốc, vì sức ép của Mỹ (buộc phải chọn phe) và vụ Hong Kong.

Nhưng nếu đặt câu hỏi cho Pháp, nếu Trung Quốc "trỗi dậy không hòa bình" đánh Đài Loan và nếu Mỹ can thiệp. Ta chắc chắn có câu trả lời.

Chiến lược "Ấn Độ - Thái Bình Dương" là một khái niệm khởi nguồn từ Pháp, Nhật, Ấn Độ và Úc từ năm 1995. Pháp, tương tự như Úc trong khu vực, có các lãnh thổ hải ngoại, có hàng chục triệu cây số vuông vùng kinh tế độc quyền phải bảo vệ. Pháp là quốc gia Châu Âu duy nhứt có quân đội (7.000 quân) đóng ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Chiến lược "Ấn Độ - Thái Bình Dương" của bộ tứ Pháp, Úc, Nhật, Ấn Độ khải huyền từ khi Trung Quốc đe dọa "trỗi dậy không hòa bình".

Pháp hành sử "độc lập", bảo vệ quyền và lợi ích của quốc gia mình. Trong khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương Pháp không "cơ hội chủ nghĩa" vì Pháp có quyền và lợi ích phải bảo vệ. Nếu Mỹ đánh Trung Quốc, Pháp sẽ đứng về phía Mỹ. Vì đây là cách bảo vệ hữu hiệu quyền và lợi ích của Pháp.

Còn nước Úc ? Phá hủy hiệp ước "chiến lược toàn diện" với Pháp, đứng một góc trong "tứ giác kim cương", ngang hàng với Mỹ trong chiến lược "Ấn Độ -Thái Bình Dương". Thực chất nước Úc có quan hệ kinh tế với Trung Quốc nhiều gấp 3 lần với Mỹ. Gần đây cũng bị Mỹ ép "chọn phe", Úc bị Trung Quốc "trừng phạt" khiến kinh tế Úc lao đao. Úc có tiếng mà không có miếng.

Thực tế cho thấy chiến lược "Ấn Độ - Thái Bình Dương" thiếu TPP, rõ ràng là không ổn. Giải pháp của Úc là gì để phục hồi kinh tế hậu Covid-19 ? Úc đương nhiên sẽ bị Pháp cản trở trong mọi vận động để ký với khối Châu Âu một hiệp ước về kinh tế.

Khối "nói tiếng Anh" gồm Mỹ, Anh, Úc với AUKUS, nếu không mở rộng ra các quốc gia Nhật, Nam Hàn, Đài Loan và các quốc gia ASEAN để làm động lực phát triển kinh tế thì sẽ không bao giờ bao vây được Trung Quốc. Mỹ sẽ thất bại.

Vấn đề là nền tảng của AUKUS là sự "phản bội", sự thiếu chân thật của Mỹ và Úc. Có vô số lý do để các quốc gia "tránh xa" AUKUS hơn là gia nhập khối này.

Trương Nhân Tuấn

Nguồn : VOA, 30/09/2021

Làm lãnh đạo chính trị quốc gia thường không có thời gian tính, nhất là những lãnh đạo chân chính. Trong lúc đương nhiệm, có những trường hợp khẩn cấp hay khủng hoảng, đặc biệt là vấn đề an ninh quốc phòng, thì thời gian nghỉ hay ngủ là thứ thật khan hiếm với họ. Sau khi mãn nhiệm, những người lãnh đạo quốc gia cũng không phải vì thế mà cảm thấy hết trách nhiệm. Ít nhất là trách nhiệm tinh thần, đối với họ. Có những điều họ muốn làm nhưng chưa làm được, chẳng hạn, lúc còn đương nhiệm, nên vẫn còn canh cánh bên lòng. Có những điều khác, như đường hướng hoặc phong cách lãnh đạo quốc gia mà họ cảm thấy quan tâm, hoặc vì mức độ rủi ro nguy hiểm, nên mạnh mẽ lên tiếng.

Cố Thủ tướng Úc, Malcolm Fraser, lúc còn sống, thường xuyên lên tiếng vềlĩnh vực nhân quyền tại Úc. Fraserphê bình xu hướng bảo thủ mà ông rất quan ngại vì nó đi ngược lại các giá trị nền tảng của Đảng Cấp tiến (Liberal Party of Australia) ; và của chính ông. Fraser thường xuyên phát biểu trên các cơ quan truyền thông và viết bài đều đặn trên các tờ báo nổi tiếng nhất tại Úc, về nhiều vấn đề khác nhau. Năm 2012, ở tuổi 82, không ngại tuổi tác, Fraser bắt đầuhọc cách sử dụng Twitter để thể hiện quan điểm của mình. Trong vòng 3 năm, Fraser gửi tổng cộng 10,300 tweets, trung bình 11 cái một ngày, và vẫn tiếp tục tweet ba ngày trước khi ông mất. Đảng, và chính quyền đương thời, tất nhiên bất bình và bực mình, nhưng điều đó không cản trở tâm huyết của Fraser cho đến hơi thở cuối cùng. Hiếm có một lãnh đạo chính trị Úc nào có tâm và có tầm như Malcolm Fraser, và với tinh thần cởi mở, cấp tiến như thế.

Những cựu Thủ tướng Úc khác đang còn sống là Paul Keating, John Howard,Kevin Rudd, Julia Gillard, Tony Abbot và Malcolm Turnbull. Julia Gillard và Tony Abbot là hai cựu Thủ tướng có thời gian khá ngắn, và cả hai có, nhưng ít, lên tiếng sau khi mãn nhiệm.John Howard là cựu Thủ tướng phục vụ lâu đời nhất, gần 12 năm, chỉ sau cựu Thủ tướng Robert Menzies của cùng Đảng Cấp tiến. Sau khi mãn nhiệm, Howard là người thận trọng khi lên tiếng. Howard được các chính trị gia hàng đầu của Đảng Cấp tiến nể trọng, tuy Howard cũng là người mà Fraser phê bình, trực tiếp hay gián tiếp, nhiều nhất. Paul Keating, trong lúc đương nhiệm cũng như sau khi mãn nhiệm, tiếp tục là một trong những lãnh đạo chính trị gây nhiềutranh cãi và chia rẽ nhất tại Úc.

Keating là người nổi tiếng nhất ở chỗ không ngại lên tiếng, có thể phê phán về bất cứ đề tài gì ông muốn bày tỏ.

Gần đây nhất là hiệp ước an ninh tam quốc AUKUS mà Úc, Anh và Mỹ ký kết với nhau vào giữa tháng 9 vừa qua. Sau khi công bố hiệp ước, Keating là một trong những người đầu tiên, liên tục và mạnh mẽ chỉ trích quyết định này cho đến nay, trên nhiều cơ quan truyền thông, và viếtnhiều bài phản biện trên nhật báo The Sydney Morning Herald và The Age.

Trong bài viết ngày 16 tháng 9, ngay sau khi công bố hiệp ước, Keating cho rằng mục đích duy nhất của nó là ‘khả năng hành động tập thể trong bất kỳ cuộc can dự quân sự nào của Mỹ chống lại Trung Quốc.’ Theo Keating, sự sắp xếp này sẽ làm Úc mất đi chủ quyền, bởi vì sự phụ thuộc của Úc vào Mỹ sẽ làm Úc mất đi tự do hay chọn lựa trong các phương án hành động của mình. Keating cũng chỉ trích Đảng Cấp tiến vì mang Úc trở lại sự phụ thuộc vào nước Anh, mà Úc đã vốn từng mất 240 năm để tách rời. Keating cho rằng sức mạnh của Mỹ mà còn không thể thắng các tay súng Taliban cầm AK-47 thì cơ hội nào họ có thể thắng trận chiến toàn diện với một nhà nước lớn nhất như Trung Quốc, bởi vì khi có xung đột, nhất là giữa các cường quốc, thì (mặt trận) đất luôn thắng thủy. Trong bài này, Keating biện luận một chiều, không đề cập đến mục đích chiến lược của Úc, và như thế, coi Úc như tay sai của Mỹ và Anh trong hiệp ước này.

Chưa hết cơn thịnh nộ, trongbài viết ngày 22 tháng 9, Keating phê phán luôn cả những người trong Đảng của mình, Đảng Lao động, đặc biệt là phát ngôn nhân về ngoại giao Penny Wong. Keating cho rằng Wong đã im lặng không lên tiếng bảo vệ chủ quyền Úc, quyền tự trị riêng biệt mà không thể nhượng bộ hay đánh đổi với bất cứ nước nào, kể cả Mỹ.

Cũng trong bài này, Keating biện luận rằng Trung Quốc không phải là mối đe dọa, nhất là đối với Úc. Một, Trung Quốc chưa bao giờ đe dọa Úc, theo nghĩa hành động hung hăng hay ý đồ xâm lược Úc bằng quân sự, và những gì xảy ra chưa đủ chứng minh nó cấu thành sự đe dọa như thế. Hai, thuế quan của Trung Quốc lên hàng hóa Úc như rượu vang hoặc hải sản không cấu thành đe dọa ; hành động Trung Quốc không khoan dung với sự quản lý chính trị tại Hồng Kông cũng như thế. Ba, ngay cả hành động xây dựng đảo nhân tạo tại Biển Đông cũng không cấu thành mối đe dọa, để đòi hỏi sự cân nhắc một phản ứng quân sự từ phía Úc. Tóm lại, theo Keating, chính quyền Morrison hiện nay muốn tạo ấn tượng đe dọa rất lớn từ phía Trung Quốc, nhiều hơn là khả năng đe dọa thật sự của Trung Quốc. Keating biện luận rằng khác với Mỹ, Trung Quốc không tấn công những nhà nước khác.

Keating cũng không quên phê phán luôn cả những ký giả trên báo The Sydney Morning Herald và The Age đã phụ họa với chính quyền Morrison, cốt yếu để người dân Úc ủng hộ chính quyền Úc ‘mua hàng’ từ nước Mỹ.

Ngoại trưởng Úc Marise Payne, đã phản biện vào ngày 17 tháng 9, rằng Keating đã sai vì Úc không hề quay lưng với Châu Á. Payne cho rằng thế giới đã thay đổi, và nhiều quốc gia đang cạnh tranh gay gắt hơn trên địa hình chiến lược mới này. Payne nói : ‘Sự gia tăng cường độ của cuộc cạnh tranh này không cần thiết phải kích động chúng ta đến tuyệt vọng hoặc tê liệt : điều đó có nghĩa là có những rủi ro và cơ hội mới, và khán giả thụ động không phải là một lựa chọn.’

Trong cương vị đang nắm quyền và đứng đầu cơ quan ngoại giao, Payne không thể nói phát biểu một cách thoải mái, huỵch toẹt, như người khác. Nhưng người đọc cần hiểu rằng Úc, và mọi quốc gia khác, cần phải đối phó với những thử thách lẫn đe dọa trong tương lai, bằng cái đầu, chứ không phải bằng sợ hãi hay thụ động ngồi chờ.

Trong nhiều năm qua,Keating là người ủng hộ mạnh mẽ mối bang giao giữa Úc và Trung Quốc, và lên án những ai hay chính sách nào bài Trung Quốc. Keating từngcoi thường giới tình báo hàng đầu của Úc như kẻ điên rồ (nutters), những người mà ông cho rằng lẽ ra nên bị tước việc, để cải thiện quan hệ với Trung Quốc.

Việc Keating, hay bất cứ công dân nào, lên tiếng trước các vấn đề mệnh hệ đối với Úc, là việc làm rất cần và nên được khuyến khích. Tuy nhiên, trong trường hợp của Keating đối với Bắc Kinh và AUKUS, tôi chỉ có ba nhận xét ngắn. Một, Keating không tự biết khả năng và giới hạn của mình, nên có khi nhận định quá tầm hiểu biết hay chuyên môn của mình, như nhận xét về giới lãnh đạo tình báo Úc. Hai, Keating không tự biết rằng thời của mình đã qua, bởi Keating dường như vẫn nhìn thế giới thời của ông thập niên 1990s, khi Trung Quốc vẫn chưa hiện nguyên hình bản chất và động lực của họ. Ba, Keating chỉ muốn nhìn và tin sự việc bằng nửa sự thật, bởi những gì Keating nói về Trung Quốc, như ở trên, cho thấy ông phủ nhận những rủi ro, đe doạ bằng các hành vi khủng khiếp khác của Bắc Kinh.

Keating không phải là không biết chuyện. Vậy tại sao Keating chỉ nhìn sự việc hoặc thiên kiến, hoặc ngây ngô ? Chắc chắn Keating không ngây ngô gì.

Giáo sưClive Hamilton có câu trả lời.

"Trong hơn một thập kỷ qua, Bắc Kinh đã miệt mài để giành được cảm tình của các thành viên quyền lực trong giới tinh hoa chính trị, kinh doanh và đại học của Úc. Họ có các cơ quan có nhiệm vụ duy nhất là làm điều đó và họ rất giỏi trong việc đó.

Bắc Kinh đã bổ nhiệm Keating vào một vị trí béo bở trong ban cố vấn quốc tế của Ngân hàng Phát triển Trung Quốc và ông được đối xử đặc biệt khi ở Trung Quốc. Kể từ đó, ông là một nhà vận động đáng tin cậy của chính quyền Đảng cộng sản".

Nhận định của Keating về Bắc Kinh, và mối đe dọa của họ, tuy vô căn cớ, nhưng không phải không có người tin. Keating quên điều căn bản rằng đe dọa là sự kết hợp giữa khả năng và động lực, mà động lực của Bắc Kinh là gì thì một người bình thường cũng có thể nhìn ra, không cần đến một cựu Thủ tướng. Không rõ Keating có đủ thọ để nhìn thấy giấc mộng của Bắc Kinh được dần dần diễn ra và kết thúc thế nào trong các thập niên tới không !

Phạm Phú Khải

Nguồn : VOA, 29/09/2021

Khủng hoảng tàu ngầm : Lãnh đạo Mỹ - Pháp cam kết khôi phục lòng tin

Trọng Thành, RFI, 23/09/2021

Sáu ngày kể từ khởi đầu "khủng hoảng tàu ngầm", tổng thống Hoa Kỳ và tổng thống Pháp đã có cuộc điện đàm hôm qua 22/09/2021. Thông cáo chung khẳng định "các tham vấn công khai giữa các đồng minh" có thể đã giúp tránh được cuộc khủng hoảng ngoại giao, được coi là nghiêm trọng nhất trong quan hệ song phương kể từ năm 2003, khi Pháp không tham gia vào cuộc chiến Irak do Mỹ khởi xướng.

Tổng thống Mỹ Joe Biden và nguyên thủ Pháp Emmanuel Macron tại thượng đỉnh G7- Anh hôm 13/06/2021. Reuters – Doug Mills

Trong cuộc điện đàm nói trên, tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden cũng thừa nhận "vai trò chiến lược" của Pháp và Liên Âu, và tầm quan trọng của một "nền quốc phòng Liên Âu", điều mà tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã nỗ lực thúc đẩy trong thời gian qua. "Nền quốc phòng Liên Âu" vốn là vấn đề mà chính quyền Mỹ lâu nay vốn có thái độ không rõ ràng.

Thông tín viên Guillaume Naudin tường trình từ Washington :

"Cuộc đối thoại kéo dài khoảng nửa giờ được Nhà Trắng đánh giá là hữu nghị, và kết thúc cuộc điện đàm là một loạt đồng thuận. Sau một tuần lễ căng thẳng, đây đã là một thành quả. Hai vị nguyên thủ quốc gia đồng ý là việc tiến hành tham vấn công khai giữa các đồng minh có thể đã giúp tránh được các diễn biến vừa qua, nói một cách khác là tránh được khủng hoảng ngoại giao song phương. Rõ ràng là lãnh đạo hai nước đã quyết định chấm dứt cuộc khủng hoảng này.

Hai bên cũng nói đến việc khởi sự "các tham vấn sâu nhằm thiết lập các điều kiện cho sự tin tưởng lẫn nhau", nhưng không cho biết chi tiết. Điểm đồng thuận cụ thể hơn là hai tổng thống sẽ gặp nhau vào cuối tháng 10 và đại sứ Pháp sẽ trở lại Washingston vào tuần tới.

Nhìn chung, Hoa Kỳ thừa nhận vai trò chiến lược của nước Pháp và của Liên Hiệp Châu Âu tại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương và một nền quốc phòng Châu Âu mạnh hơn và hiệu quả hơn sẽ đóng vai trò tích cực hơn vào an ninh xuyên Đại Tây Dương. Đây chính là điều mà nước Pháp đã bày tỏ từ nhiều tháng nay, trong khi tìm cách thuyết phục các đối tác Châu Âu. Kể từ giờ, chính tổng thống Mỹ đã khẳng định điều này, nhưng với một điểm hơi khác biệt : Một nền quốc phòng như vậy của Liên Âu sẽ đóng vai trò bổ sung cho khối NATO".

Tiếp theo cuộc điện đàm của nguyên thủ quốc gia hai nước, ngoại trưởng Pháp, Mỹ có kế hoạch gặp nhau hôm nay tại New York bên lề Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc.

Nhận định về cuộc điện đàm giữa hai tổng thống Pháp, Mỹ, ông Benjamin Haddad, giám đốc phụ trách Châu Âu của viện tư vấn Atlantic Council, chuyên về quan hệ Hoa Kỳ - Châu Âu, trụ sở tại Washington, nhận xét : Phía Mỹ đã hiểu rằng cuộc khủng hoảng tàu ngầm gây sốc với Paris "chủ yếu không phải về mặt thương mại mà vấn đề chính là sự tan vỡ niềm tin". Đồng thời ông cảnh báo quan hệ song phương Pháp-Mỹ khó mà được khôi phục ngay sau một cuộc đối thoại như vậy.

Trọng Thành

*********************

Lãnh đạo ngoại giao Châu Âu kêu gọi Bruxelles và Washington củng cố lòng tin

Thùy Dương, RFI, 23/09/2021

Cuộc điện đàm giữa tổng thống Pháp Emmanuel Macron với đồng nhiệm Mỹ Joe Biden, vốn dĩ rất được trông chờ trong những ngày qua, cuối cùng đã diễn ra ngày 22/09/2021. Một thông cáo chung mang tính hòa giải rất cao đã đưa ra, hướng tới sự tăng cường hợp tác. Sự hợp tác Pháp - Mỹ cũng phải liên quan đến Liên Hiệp Châu Âu. Điều này đã được đề cập nhiều lần trong thông cáo chung của hai nguyên thủ quốc gia.

Lãnh đạo ngoại giao Châu Âu Josep Borell (trái) họp với ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken bên lề Đại Hội Đồng LHQ ở New York, Hoa Kỳ, ngày 22/09/2021.  AFP – Jason Decrow

Cũng trong ngày hôm qua, đến lượt lãnh đạo ngoại giao Châu Âu Josep Borrell gặp ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken bên lề Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc tại New York. Đôi bên nhấn mạnh đến việc Âu - Mỹ phải củng cố sự tin cậy lẫn nhau. 

Từ Bruxelles, thông tín viên RFI Pierre Benazet giải thích :

"Sau cuộc điện đàm giữa tổng thống Pháp và Mỹ, ông Josep Borrell đã có cuộc gặp với ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken. Đây là cơ hội để lãnh đạo ngành ngoại giao Châu Âu nhấn mạnh và gửi đi một thông điệp giống hệt thông điệp của nước Pháp. Josep Borrell tuyên bố "Chúng ta phải củng cố niềm tin xuyên Đại Tây Dương", tương tự như khẳng định trong thông cáo của hai vị tổng thống.

Theo hai vị nguyên thủ quốc gia, hành động của Pháp và Liên Hiệp Châu Âu ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương có tầm quan trọng chiến lược. Vì thế, đối với Liên Âu, cần tích cực tranh thủ tuyên bố này. Thứ nhất, bởi vì các nước Châu Âu đã quyết định thành lập một mặt trận chung với Pháp : sau một vài ngày lần chần tránh né, giờ đây họ tin rằng mối liên kết xuyên Đại Tây Dương nhìn chung đã suy yếu. Thứ hai, bởi vì mối quan tâm của Liên Âu là đầu tư vào khu vực Ấn Độ -Thái Bình Dương, nơi đang trở thành trọng tâm mới của thế giới.

Vả lại, liên minh Anh, Úc và Mỹ đã được công bố ngay trước hôm Bruxelles công bố chiến lược ở vùng Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Các nước Liên Âu hiện giờ hy vọng có thể được kết nối với các sáng kiến ​​của Mỹ trong khu vực này".

Thùy Dương

***********************

AUKUS : Pháp, Mỹ tìm cách hàn gắn sau căng thẳng

BBC, 23/09/2021

Pháp và Mỹ đã nỗ lực để chấm dứt căng thẳng bùng phát tuần qua sau khi hiệp ước Aukus giữa Mỹ, Anh và Úc được thông qua.

Tàu ngầm và tàu tuần dương của Mỹ di chuyển qua Eo biển Hormuz. Ảnh : Hải quân Mỹ

Hiệp ước này đã khiến Pháp mất hợp đồng trị giá 37 tỷ đôla đóng tàu ngầm đã ký với Australia.

Paris cho biết chỉ biết được thông tin về hiệp ước này vài giờ trước khi được công bố chính thức.

Tổng thống Pháp và Mỹ đã công bố một tuyên bố chung cho biết tình hình sẽ được cải thiện từ sự tham vấn công khai giữa các đồng minh.

Joe Biden và Emmanuel Macron đã có cuộc điện đàm trong 30 phút hôm thứ Tư 22/9. Hai nhà lãnh đạo sẽ gặp tại Châu Âu vào cuối tháng 10.

Sự giận dữ của Pháp là rõ ràng - Bộ trưởng Quốc phòng Pháp gọi hiệp ước là một "cú đâm sau lưng".

Trong một bước đi hiếm có giữa các đồng minh, Tổng thống Pháp Macron đã yêu cầu triệu hồi các đại sứ Pháp tại Washington và Canberra.

Tuy nhiên, đại sứ của Pháp tại Washington sẽ trở lại Mỹ. Không có thông tin liệu đại sứ Pháp ở Canberra sẽ trở lại hay không.

Tổng thống Biden đã tái khẳng định tầm quan trọng đối với sự tham gia của Pháp và Châu Âu tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Tuyên bố này nhấn mạnh đến sự công nhận của Mỹ về tầm quan trọng của một nền quốc phòng Châu Âu mạnh mẽ hơn để bổ sung cho Nato - một trong những kế hoạch trọng điểm của Tổng thống Pháp Macron.

Ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken và người đồng cấp Pháp, Jean-Yves Le Drian dự kiến sẽ có cuộc họp song phương hôm 23/9 bên lề cuộc họp tại Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc ở New York, theo nguồn tin từ một quan chức Mỹ.

Mỹ và Pháp đồng ý đi tiếp

Phân tích của Nomia Iqbal, phóng viên tại Washington

Đây là "lời xin lỗi mà không phải xin lỗi" kinh điển của người Mỹ : một lời xin lỗi vì quá trình (thiếu sự tham vấn), nhưng không phải xin lỗi vì chính sách (Aukus).

Nhưng chúng ta đã có bức ảnh Tổng thống Biden mỉm cười trong buổi điện đàm với Tổng thống Macron, một nỗ lực cho thấy mọi thứ ổn.

Với các thông điệp được đưa ra, chúng thường khá nhạt nhẽo, nhưng lại mang rất nhiều ý nghĩa.

Đầu tiên, đây là một tuyên bố chung, thường thì có một tuyên bố từ mỗi bên, vì vậy cả hai nhà lãnh đạo đang cố gắng cho thấy một sự đoàn kết sau "cuộc điện đàm thân thiện kéo dài 30 phút".

Tuyên bố nói rõ Tổng thống Biden là người chủ động gọi - có lẽ đây là điều mà Pháp muốn nêu rõ.

Sau đó là một dòng thông tin này trong tuyên bố : "Hai nhà lãnh đạo đã đồng ý rằng tình hình này sẽ được cải thiện từ các tham vấn công khai" - một lần nữa, đây có phải là điều gì đó Pháp muốn ?

Thế nhưng Mỹ cũng có điều cần nói. Biden không thay đổi thông điệp cốt lõi rằng Châu Âu cần tăng cường nền quốc phòng của mình.

Sau đó tuyên bố kết thúc với lời nhắc nhở rằng Mỹ sẽ hỗ trợ thêm việc chống khủng bố tại dải Sahel, nơi người Pháp nhận được sự hỗ trợ khổng lồ.

Tóm lại, đây là một tuyên bố được soạn thảo rất rõ ràng để cả hai bên cùng hiểu nhau và đi tiếp.

Nhưng một cuộc điện đàm kèm theo nụ cười là một chuyện. Còn khi 2 vị tổng thống gặp trực tiếp vào tháng sau tại Châu Âu thì sẽ thế nào ?

Điều này đáng quan tâm khi Tổng thống Macron đang đối diện với cuộc bầu cử vào năm tới.

Thái độ cứng rắn của Macron với Biden quan trọng, trong nội bộ nước Pháp, nhưng công bằng mà nói thì Macron cần tìm một lối ra.

Cuộc điện đàm ngày hôm nay mở ra lối ra đó.

Trước đó, Thủ tướng Anh, Boris Johnson nói với Tổng thống Macron "donnez-moi un break" (tạm dịch 'cho tôi thời gian') và nói ông Macron hãy vượt qua sự giận dữ về Aukus.

Được công bố vào tuần rồi, Aukus được xem là một nỗ lực nhằm đối phó với sự bành trướng của Trung Quốc trong vấn đề tranh chấp trên Biển Đông.

Giới phân tích nhận định đây có lẽ là một thỏa thuận an ninh quan trọng nhất giữa 3 quốc gia kể từ Thế chiến 2.

Tuy nhiên cuộc gặp vào tuần tới giữa giới chức EU và Australia chưa chắc sẽ có kết quả tốt đẹp.

Đây là sự kiện thứ 3 - giữa EU và Australia hoặc giữa EU và Mỹ - có thể bị hoãn theo sau tuyên bố về thỏa thuận Aukus.

Nguồn : BBC, 23/09/2021

Vào ngày thứ Năm 16 tháng 9 (múi giờ Úc), ba lãnh đạo của Úc – Anh – Mỹ, gồm Thủ tướng Scott Morrison và Boris Johnson, và Tổng thống Joseph Biden, đã họp báo trực tuyến để công bố sự hình thành quan hệ đối tác an ninh chung giữa ba nướcAUKUS.

Vào ngày thứ Năm 16 tháng 9 (múi giờ Úc), ba lãnh đạo của Úc – Anh – Mỹ, đã họp báo trực tuyến để công bố sự hình thành quan hệ đối tác an ninh chung giữa ba nước AUKUS.