Vụ 42 người trốn chạy khỏi casino : Việt Nam, Campuchia bắt người

VOA, 22/08/2022

Việt Nam khởi tố hai đối tượng bị cáo buộc đưa người vượt biên trái phép để làm việc trong các sòng bạc, trong khi Campuchia bắt giữ một người Trung Quốc là viên quản lý của sòng bạc nơi hơn 40 người Việt tháo chạy để bỏ trốn về nước cuối tuần trước.

Những người chạy trốn đang được dân địa phương ở biên giới dùng vỏ lãi cứu

Theo thông tin từ báo chí trong nước, tổng cộng có 42 người Việt Nam đã tháo chạy khỏi một sòng bạc ở tỉnh Kandal, Campuchia, hôm 18/8. Trong số đó, một người bị bắt lại, một thiếu niên 17 tuổi chết đuối, 40 người còn lại đã bơi vượt sông Bình Di phân cách biên giới để vượt biên về Việt Nam.

Báo chí Việt Nam xác định sòng bạc này là Casino Rich World trong khi tờ Khmer Times của Campuchia nêu tên sòng bạc là Golden Phoenix Entertainment Casino ở xã Chrey Thom, huyện Koh Thom, tỉnh Kandal.

Bộ đội Biên phòng An Giang đã bắt 40 người này, bao gồm 35 nam, 5 nữ, sau khi họ bơi về được đến Việt Nam. Hiện tại, họ đã được bố trí nơi ăn nghỉ ở xã Đa Phước, huyện An Phú, tỉnh An Giang, báo Người Lao Động cho biết.

‘Buôn người’

Chiều ngày 22/8, Cơ quan An ninh điều tra thuộc Công an tỉnh An Giang, khởi tố và ra lệnh bắt tạm giam 2 bị can là Nguyễn Thị Lệ, 42 tuổi, và Lê Văn Danh, 34 tuổi,về tội ‘Tổ chức vượt biên trái phép’.

Hai người này, đều cư trú ở thị trấn Long Bình, huyện An Phú, bị cáo buộc tìm người trong nước, móc nối, tổ chức cho họ vượt biên trái phép theo yêu cầu của đường dây ở Campuchia từ đầu năm 2022.

Mỗi người được đưa thành công sang Campuchia thì Lệ được trả 300.000 đồng, trong đó bà ta chia lại cho Danh 100.000 đồng. Trong số 42 người chạy trốn khỏi casino, có 6 người được Lệ và Danh đưa sang, cũng theo Người Lao Động. Hiện công an Việt Nam đang điều tra vụ việc theo hướng buôn người.

Về phía Campuchia, giới chức nước này đã bắt giữ người quản lý casino vốn là công dân Trung Quốc để điều tra về hành vi cưỡng bức lao động, tờ Khmer Times cho biết.

Những người trốn chạy về Việt Nam, vốn đến từ nhiều tỉnh thành ở Việt Nam và đa số vượt biên trái phép, cho biết họ đã bị chủ sòng bạc ‘ép buộc làm việc quá sức, không được nghỉ ngơi, bị quịt lương’ nên họ cùng nhau bàn bạc tìm cách bỏ trốn.

Người quản lý Trung Quốc không được Khmer Times nêu tên này đã thừa nhận hành vi cưỡng bức lao động, cũng theo tờ báo này, nhưng nói rằng những người chạy trốn ‘đang nợ tiền công ty’.

Tờ báo này dẫn lời Keo Vannthan, phát ngôn nhân Cục Di trú Campuchia, cho biết qua thẩm vấn một số người Việt làm việc tại casino cho biết họ chỉ được trả từ 400 đến 500 đô la một tháng trong khi họ được hứa sẽ nhận được gấp đôi số tiền đó.

Những người này nói họ bị ‘lường gạt đưa vào làm việc ở các casino’ với điều kiện làm việc ‘cực kỳ tệ’.

‘Như trên phim’

Vụ trốn thoát khỏi casino của 42 người Việt đã được ‘trù tính kỹ lưỡng như trên phim’, cũng theo Khmer Times, vì sòng bạc được canh gác bởi những vệ sỹ lực lưỡng được trang bị dùi cui để ‘đập vào đầu’ những ai muốn bỏ trốn.

Họ đã mất hai đêm để lên kế hoạch, chọn thời điểm buổi sáng khi casino mở cửa và chỉ có 7-8 bảo vệ canh cửa.

Họ thực hiện kế hoạch vào lúc 10h sáng ngày 18/8. Nam giới mạnh khoẻ đi trước để đánh nhau với bảo vệ, mở đường cho những người phụ nữ tháo chạy. Một nhóm nam giới khác bọc hậu để ném bom xăng tự chế.

"Lúc đầu lực lượng bảo vệ sòng bạc bị bất ngờ, nhưng chỉ chốc lát những bảo vệ lực lưỡng cầm roi sắt được triển khai để truy đuổi những người bỏ chạy thoát thân", tờ báo này dẫn lời một phụ nữ tháo chạy kể lại.

Trừ một người bị bắt lại, toàn bộ những người còn lại nhảy xuống sông, trong đó có cả người không biết bơi nhưng được những người khác trong nhóm giúp đưa vào bờ.

Trang mạng dẫn lời cô Đoàn Thị Ngọc Diệp, 20 tuổi, một nạn nhân trong nhóm 42 người, cho biết tại casino mà cô làm việc, vào ban đêm ‘không ai ngủ được’.

Cô Diệp cho biết vợ chồng cô bị hấp dẫn bởi lời quảng cáo công việc trên Facebook với mức lương lên đến 25 triệu đồng một tháng, cao gấp bốn lần mức lương công việc trước đây của cô.

"Phía môi giới nói công việc là làm trên máy tính trong phòng có máy lạnh", cô kể với VnExpress và cho biết nghe theo hướng dẫn của môi giới, bắt năm chuyến xe đò đi trong ba ngày để tới Campuchia.

Bộ Ngoại giao Việt Nam hôm 19/8 đã đề nghị phía Campuchia hỗ trợ điều tra nguyên nhân 42 người Việt chạy khỏi casino ở tỉnh Kandal và phối hợp tìm kiếm người mất tích.

Bộ trưởng Nội vụ kiêm Phó thủ tướng Campuchia Sar Kheng ngày 19/8 cho biết nước này đang rà soát trên toàn quốc những người nước ngoài đang sinh sống tại Campuchia để tìm kiếm nạn nhân buôn người.

Ở Việt Nam gần đây đã rộ lên tình trạng nhiều người bị lừa sang Campuchia với lời mời gọi ‘việc nhẹ lương cao’ nhưng cuối cùng bị đưa vào các sòng bạc hay các nơi kinh doanh tiền ảo và bị bóc lột sức lao động.

VnExpress dẫn lời Bộ Công an Việt Nam cho biết trong 6 tháng đầu năm nay, họ đã phối hợp với phía Campuchia giải cứu được hơn 250 trường hợp bị lừa đi lao động trái phép.

************************

Vụ 42 người Việt trốn khỏi casino : Cảnh sát Campuchia bắt giữ quản lý người Trung Quốc

RFA, 22/08/2022

Quản lý một sòng bạc của người Trung Quốc vừa bị cảnh sát Campuchia bắt giữ, trong khi 11 người Việt làm việc cho casino này bị kẹt lại đang chờ thủ tục trục xuất về Việt Nam.

Những người Việt trốn từ một casino của người Trung Quốc ở Campuchia nhảy xuống sông bơi về nước hôm 18/8/2022 (ảnh chụp màn hình) - Facebook

Mạng báo Khmer Times hôm 22/8 dẫn lời tướng Keo Vannthan, phát ngôn viên Bộ Di trú Campuchia, cho biết ông dẫn đầu một nhóm đến sòng bạc giải trí Golden Phoenix và tạm giữ người quản lý để thẩm vấn.

Ông này cho hay, người quản lý sòng bạc có quốc tịch Trung Quốc thừa nhận ép buộc các công nhân làm việc trái với ý muốn của họ, nhưng tuyên bố rằng những người bỏ trốn nợ tiền của công ty. Người quản lý sau đó bị bắt.

"Chúng tôi cũng đã thẩm vấn 11 người Việt Nam và họ nói lý do họ bỏ chạy là do tranh chấp với quản lý sòng bạc về việc không tuân thủ hợp đồng của họ.

Công ty hứa sẽ trả cho công nhân 800 đô la, nhưng người quản lý công ty chỉ trả cho công nhân 400 đô la hoặc 500 đô la một tháng" - Tướng Vannthan cho biết và nói thêm rằng những người Việt Nam hiện đang bị giữ để chờ trục xuất vì "không ai trong số họ có hộ chiếu".

Thống đốc tỉnh Kandal, ông Kong Sophoan hôm 21/8 cho biết Cảnh sát Quốc gia đang điều tra mức độ của "tội phạm" trước khi quyết định bước tiếp theo.

Ông nói : "Chúng tôi khuyến khích các công ty tuân thủ luật lao động của Campuchia và tuân thủ các giấy phép kinh doanh phù hợp và đảm bảo rằng nhân viên của họ thực hiện đúng nghĩa vụ của mình, không sử dụng ma túy và cưỡng bức hoặc giam giữ người".

Ông Sophoan kêu gọi cảnh sát Việt Nam và Campuchia phối hợp giải quyết vấn đề này nhằm tạo ra một môi trường làm việc an toàn cho các nhà đầu tư.

Bài báo tiếng Anh trên tờ Khmer Times hôm 22/8 có tiêu đề "Việc 42 người Việt Nam trốn khỏi sòng bạc cho thấy vấn đề ‘nô lệ’ còn nhiều hơn thế và nó đang làm hoen ố hình ảnh của Campuchia".

Bài viết cho rằng, trong bối cảnh Campuchia đang phải vật lộn để đối phó với nạn buôn người, thì những tin tức rầm rộ về việc những công dân Việt Nam trốn thoát vào cuối tuần qua từ một sòng bạc dọc biên giới Campuchia - Việt Nam chỉ thể hiện mức độ nghiêm trọng của tình hình và làm lu mờ hình ảnh của Vương quốc này.

Một đoạn video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy khoảng 50 nhân viên sòng bạc người Việt Nam bơi qua sông ở khu vực biên giới giữa Campuchia và Việt Nam. Theo Khmer Times, những người này được cho là đang chạy trốn một cuộc đàn áp nhập cư.

Những người trốn thoát thành công cho giới chức Việt Nam biết họ chạy trốn khỏi sòng bạc giải trí Golden Phoenix ở xã Chrey Thom, huyện Koh Thom, tỉnh Kandal, nơi họ cho rằng mình bị lừa để làm việc và mô tả nơi đó như "địa ngục".

Cuộc "chạy trốn" của họ khỏi sòng bạc do Trung Quốc quản lý, nơi những vệ sĩ lực lưỡng cầm dùi cui được lên kế hoạch kỹ lưỡng như một bộ phim.

Những người Việt Nam lên kế hoạch trốn thoát trong hai đêm, họ sẽ rời đi vào buổi sáng khi cửa sòng bạc mở, lúc đó chỉ có bảy hoặc tám người quản lý túc trực.

Đến khoảng 10 giờ, cả nhóm chạy về phía cửa ra vào. Những nam thanh niên khỏe mạnh lao ra phía trước tấn công bảo vệ và tạo sơ hở cho những người phụ nữ và ốm yếu hơn tẩu thoát. Một nhóm thanh niên khác ở phía sau, ném bom xăm vào các bảo vệ.

Ban đầu, những người bảo vệ rất ngạc nhiên, nhưng chỉ mất một phút để những người đàn ông "lực lưỡng" xuất hiện với thanh sắt và đuổi theo những người Việt Nam, những người đang "chạy cho mạng sống của chúng tôi", theo một nữ trốn thoát sống sót sau vụ việc.

11 người trong số họ bị bắt lại trong khi những người còn lại nhảy xuống sông. Một số không biết bơi nhưng vẫn nhảy xuống sông và được những người khác giúp đỡ qua bờ bên kia.

Họ đã đến được đồn biên phòng Long Bình và sau đó được chuyển đến trung tâm giáo dục cộng đồng nơi họ được lính biên phòng chăm sóc và thẩm vấn.

Một thiếu niên 16 tuổi bị chết đuối và được tìm thấy phía bên bờ Việt Nam, trong khi đoạn video cho thấy một người Việt khác bị bảo vệ đánh đập bất tỉnh và khiêng đi.

Bộ Ngoại giao Việt Nam đã yêu cầu các cơ quan chức năng của Campuchia giúp đỡ điều tra vụ việc.

*************************

40 người Việt bị dụ làm việc trong sòng bài ở Campuchia bơi qua sông về nước

RFA, 19/08/2022

40 người Việt bao gồm 35 nam và 5 nữ phải bơi qua sông để trốn về nước sau một thời gian bị dụ dỗ rồi bị ép làm việc trong một sòng bài tại Campuchia.

Truyền thông Nhà nước cho biết chốt quản lý bảo vệ biên giới và phòng, chống Covid-19 số 21 thuốc đồn biên phòng cửa khẩu Long Bình, tỉnh An Giang, vào khoảng 9h45 ngày 18/8 đã bắt giữ 40 người này khi họ bơi sang sông Bình Di, thị trấn Long Bình, huyện An Phú, An Giang về Việt Nam. 

Những người này cho giới chức Việt Nam biết họ chạy trốn từ một Casino thuộc ấp Chrey Thum (xã Sampeou Poun, huyện Kaoh Thom, tỉnh Kandal, Campuchia).

Giới chức tỉnh An Giang cho báo chí biết, trong số này có chín người bị thương nhẹ, hiện đang được y tế địa phương chăm sóc.

Cũng theo lời khai của những người này, có tổng cộng 42 người chạy trốn khỏi sòng bài, một người sau đó đã mất tích, một em trai 16 tuổi đến từ Kon Tum bị sòng bài bắt lại.

Những người chạy trốn khai rằng, công việc hằng ngày của họ là làm game online, lên các trang mạng làm theo sự chỉ đạo của casino. Do làm việc quá thời gian quy định, không được nghỉ ngơi và không được trả lương nên họ bàn bạc tìm cách vượt biên giới về Việt Nam bằng cách chạy ra cổng casino và bơi qua sông Bình Di.

Một đoạn video đăng trên mạng xã hội Facebook sau đó cho thấy một cảnh hỗn loạn khi nhiều người chạy khỏi một tòa nhà trong khi các bảo vệ đuổi theo. Video sau đó được xác định là của nhóm 42 người Việt chạy trốn.

Bộ Ngoại giao Việt Nam hồi tháng sáu xác nhận, trong vòng một năm qua, giới chức Việt Nam và Campuchia đã hồi hương khoảng 400 công dân Việt bị lừa bán sang lao động bất hợp pháp tại xứ Chùa Tháp.

Các nạn nhân cho cảnh sát biết bất cứ ai muốn trở về Việt Nam đều phải liên hệ với gia đình và trả tiền chuộc từ 80 đến 100 triệu đồng.

Việt Nam vẫn luôn được xem là con ngáo ộp đối với chủ nghĩa dân tộc Campuchia.

Các tổ chức nhân quyền nổi bật của Campuchia đã phớt lờ sự phân biệt đối xử và xâm phạm nhân quyền đối với cộng đồng người gốc Việt ở nước này, do lo sợ phản ứng dữ dội từ những người theo chủ nghĩa dân tộc và người ủng hộ đảng đối lập hiện đã giải thể, theo các nguồn tin của The Diplomat.

Một nhà thờ Công giáo ở Chong Kneas, trong khu vực hồ Tonle Sap, tỉnh Siem Reap, Campuchia, nơi đông đảo người gốc Việt sinh sống. Ảnh : Al Jazeera.

Đơn cử, từ đầu tháng Sáu, chính quyền Campuchia đã trục xuất hàng trăm người gốc Việt ra khỏi những ngôi nhà nổi của họ bên bờ sông Tonle Sap, có vẻ như là một phần của chiến dịch "dọn sạch" thủ đô trước khi Campuchia đảm nhận vai trò chủ tịch ASEAN vào năm sau và đăng cai Đại hội Thể thao Đông Nam Á (SEAGames) vào năm 2023.

Tuy nhiên, vấn đề này chỉ nhận được sự quan tâm rất hạn chế, chủ yếu thông qua những bình luận trên bản tin của các tổ chức nhân quyền. Theo một bài báo đăng ngày 15 tháng 6 của Voice of America, Seoung Senkarona, người phát ngôn của tổ chức nhân quyền địa phương Adhoc, đã nói đại ý rằng ông "ủng hộ lệnh trục xuất, nhưng chính quyền nên lắng nghe yêu cầu của những người sống trên dòng sông và cho họ đủ thời gian để tái định cư".

Adhoc thường xuyên đưa tin về những người được cho là công dân Việt nam không có giấy tờ tùy thân làm việc tại Campuchia. Họ cũng thường lên tiếng phản đối việc di cư bất hợp pháp, mặc dù không rõ là những người di cư mà họ chỉ trích – thường là người Việt – là những công dân Việt Nam hay những người đã sống ở Campuchia qua nhiều thế hệ. Mới vào tháng trước, Cheap Sotheary, điều phối viên cấp tỉnh của Adhoc, đã kêu gọi chính quyền làm nhiều hơn để ngăn chặn nạn di cư bất hợp pháp. Ông nói : "Ở tỉnh Preah Sihanouk, những người nước ngoài đến, ở lại và kinh doanh bất hợp pháp và họ cũng lấy đi công việc của người Campuchia".

Vấn đề người Việt ở Campuchia rất phức tạp. Trong hơn một thế kỷ, Việt Nam đã trở thành đối tượng thù ghét của những người Campuchia theo chủ nghĩa dân tộc (sẽ giải thích ở phần sau của bài). Theo dữ liệu điều tra dân số chính thức năm 2013, có 63.000 người gốc Việt sinh sống ở Campuchia nhưng số liệu thực tế có thể cao hơn nhiều. Một tổ chức đã ước tính con số này vào khoảng từ 400.000 đến 700.000. Một số người Việt ở Campuchia hiện nay là người mới di cư đến, nhưng nhiều người khác đã sống ở đây qua hàng thế hệ. Tuy vậy, sự phân biệt đối xử công khai đã dẫn đến việc một số lượng đáng kể trong đó không thể yêu cầu công nhận tư cách công dân hoặc các giấy tờ hợp pháp (con số này khoảng 90% – theo Minority Rights Organisation – Tổ chức Quyền thiểu số, có trụ sở tại Phnom Penh). Điều này có nghĩa rằng họ bị phủ nhận quyền bầu cử, quyền sở hữu đất đai, và thậm chí cả quyền đến trường, tức là về cơ bản, họ là những người không có quốc tịch.

Trẻ em ở các khu nhà nổi của người Việt thường phải mặc áo phao để tránh bị chết đuối. Ảnh : Al Jazeera.

Theo những nguồn tin tại Campuchia, đa số họ yêu cầu ẩn danh do tính nhạy cảm của chủ đề và nỗi sợ bị công chúng tẩy chay, những tổ chức nhân quyền hàng đầu hiếm khi báo cáo về sự phân biệt đối xử công khai và những hành vi vi phạm nhân quyền đối với những cộng đồng người gốc Việt. Họ khẳng định những tổ chức này hoặc không quan tâm, hoặc cảnh giác khi đưa tin về những vấn đề này, và có lẽ cũng lo sợ sự đe dọa từ đông đảo công chúng nếu họ quá mạnh miệng ủng hộ những cộng đồng người gốc Việt.

Trụ sở của Trung tâm Nhân quyền Campuchia (CCHR) ở thủ đô Phnom Penh. Ảnh : Pha Lina/ Phnompenh Post.

Một nguồn tin quen thuộc với vấn đề này cho biết : "Thái độ chống người Việt lan rộng tại Campuchia, ngay cả trong số những người tự xưng là người bảo vệ nhân quyền". Ông nói thêm : "Không có gì ngạc nhiên khi họ im lặng trước những sự kiện này".

Thật vậy, những điều này không mới. Năm 2000, Licadho, một trong ba tổ chức nhân quyền nổi tiếng nhất tại Campuchia, đã ngừng một chương trình chuyên giúp đỡ các nhóm dân tộc thiểu số sau khi bị công chúng phản đối. Năm 2014, Ou Virak, người đứng đầu Trung tâm Nhân quyền Campuchia (CCHR) lúc đó, bị dọa giết sau khi ông chỉ trích ngôn từ phân biệt chủng tộc của các chính trị gia đối lập. Tại thời điểm đó, bà Pung Chhiv Kek, chủ tịch của Licadho, đã từ chối bình luận về việc này. Các tổ chức nhân quyền quả thật rất thiếu sự đoàn kết về chủ đề này. Nhưng Tom Fawthrop, một nhà báo, khẳng định Pung Chhiv Kek đã từng nói với anh hồi đầu những năm 2000 rằng "bà ấy thất vọng cay đắng khi mà rất nhiều nhân viên của bà tại Licadho ngầm chống lại việc sử dụng các nguyên tắc nhân quyền để nói về nạn phân biệt đối xử với người gốc Việt tại Campuchia".

Từ việc rà soát sơ bộ những tài liệu lưu trữ của ba tổ chức nhân quyền tại Campuchia, có thể thấy vấn đề phân biệt đối xử chống lại người gốc Việt rất ít được quan tâm, bất chấp thực tế là nhiều vụ trục xuất lớn, hầu hết là bằng vũ lực, đã xảy ra với các cộng đồng người gốc Việt trong những năm gần đây, cũng như vấn đề muôn thuở về tình trạng vô quốc tịch của họ. Trong khi giám đốc của Licadho, Naly Pilorge đã lên tiếng chống lại những cuộc trục xuất người gốc Việt vẫn đang tiếp diễn, tuyên bố cuối cùng với tư cách tổ chức của Licadho là từ tận năm 2015. Tuyên bố này mang tiêu đề : "Campuchia nên tiếp nhận những người Việt Nam xin tị nạn, chứ không nên bắt họ hồi hương". Trung tâm Nhân quyền Campuchia (CCHR) không đưa ra một tuyên bố cụ thể nào về vấn đề phân biệt đối xử chống lại người gốc Việt kể từ những năm 2014, 2015. Tài liệu lưu trữ của Adhoc cũng rất ít ỏi.

Người Cambodia biểu tình phản đối người Việt trước Đại sứ quán Việt Nam năm 2014. Ảnh Reuters/Samrang Pring

Tim Frewer, người đã nghiên cứu về các cộng đồng người gốc Việt trong nhiều năm, nhận định : "Khi đụng chạm đến các vấn đề nhân quyền liên quan đến người Campuchia gốc Việt, ba tổ chức NGO lớn (Adhoc, Licadho, CCHR) có tiền sử giữ im lặng. Không nghi ngờ về việc họ e ngại làm mất lòng những người ủng hộ, vốn đầy tinh thần dân tộc chủ nghĩa". Ông cho biết thêm : "Những tổ chức nhân quyền tại Campuchia đã ủng hộ những người này mà không nhắc gì đến tư tưởng dân tộc cực đoan của họ, và đã trở nên nổi tiếng trong cộng đồng những người ủng hộ chủ nghĩa dân tộc".

Người Việt Nam được xem là con ngáo ộp của chủ nghĩa dân tộc Campuchia, điều này có gốc rễ lịch sử. Những lý do này bao gồm công cuộc Nam tiến của Việt Nam nhằm mở rộng lãnh thổ về phía đồng bằng sông Cửu Long, vốn đã từng do vương quốc Campuchia kiểm soát ; những nỗ lực xâm lược trong những thế kỷ trước ; và cả suy nghĩ rằng người Việt đã được đối xử ưu ái hơn dưới chế độ Pháp thuộc, khi mà những người có quốc tịch Việt Nam thường được tuyển dụng làm công chức và nhân viên thu thuế ở Campuchia dưới thời thuộc địa.

Sau khi thủ lĩnh quân đội Lon Nol lật đổ chính phủ của Norodom Sihanouk và thành lập Cộng hòa Khmer năm 1970, chính phủ của ông ta đã tổ chức một chiến dịch "thanh lọc" các cộng đồng người Việt. Năm 1975, chính phủ của Lon Nol bị Khmer Đỏ lật đổ, chế độ theo chủ nghĩa Mao cực đoan này cũng đã tiến hành công cuộc diệt chủng chống lại các nhóm thiểu số tại Campuchia, trong đó chủ yếu là người Việt, người Chàm và người Trung Quốc.

Tuy vậy, những quan điểm phân cực về Việt Nam và người Việt Nam ngày nay chủ yếu xoay quanh các sự kiện vào tháng Một năm 1979, khi Việt Nam lật đổ chế độ Khmer Đỏ và "xâm chiếm" Campuchia cùng với những người cộng sản được chính quyền Hà Nội đào tạo và những người từng đào thoát khỏi chế độ Khmer Đỏ – bao gồm cả Hun Sen, thủ tướng hiện tại. Chính phủ Hun Sen sau đó được Việt Nam hậu thuẫn lập nên để đại diện cho chế độ xã hội chủ nghĩa.

Quân đội Việt Nam ở Campuchia. Ảnh : Soha.

Ở một bên của cuộc tranh luận, Campuchia đã được cứu rỗi vào năm 1979 khi Khmer Đỏ bị lật đổ, hòa bình đã trở lại vào những năm 1990 khi nội chiến kết thúc, và nền kinh tế của đất nước này đã bắt đầu phát triển. Trong quan điểm này, sự cứu rỗi đó là nhờ vào Đảng Nhân dân Campuchia (CPP – hiện đang nắm quyền) và sự giúp đỡ của Việt Nam trong việc lật đổ chế độ diệt chủng.

Lãnh đạo đối lập Sam Rainsy và Thủ tướng Hun Sen. Ảnh : Reuters.

Đối với phía bên kia, đứng đầu là những người có trải nghiệm phải sống lưu vong hoặc chiến đấu với chính phủ do Việt Nam hậu thuẫn trong thập niên 1980, "cứu rỗi quốc gia" (national salvation) vẫn là một mục tiêu chưa thành. Họ cho rằng Campuchia cần phải được cứu thoát khỏi những di sản từ năm 1979, thời điểm đã biến Campuchia trở thành sân sau của Việt Nam. Với những người mang quan điểm này, tất cả những gì tồi tệ ở Campuchia hiện nay đều có nguồn gốc từ sự thống trị kéo dài của Việt Nam, với Hun Sen thuần túy là một con rối của chính quyền Hà Nội.

Ngay cả tên của phe đối lập (hiện đã giải thể), Đảng Cứu quốc Campuchia (Kanakpak Songkruos Cheat Kampuchea – Cambodia National Rescue Party/ CNRP) cũng là một tham chiếu trực tiếp đến cuộc đụng độ của những cách diễn giải lịch sử này. Nhóm người Campuchia đào tẩu và đi theo quân đội Việt Nam vào Phnom Penh năm 1979, được gọi là Mặt trận Đoàn kết Dân tộc Cứu quốc Campuchia (Renakse Samaki Songkruos Cheat Kampuchea –Kampuchean United Front for National Salvation). Thuật ngữ Khmer chỉ "sự cứu rỗi quốc gia" (cứu quốc – national salvation) là songkruos cheat – chính là cụm từ xuất hiện trong tên của CNRP.

Thái độ chống Việt Nam và chống người Việt Nam trở thành cốt lõi trong các chiến dịch của phong trào đối lập kể từ những năm 1990. Những chiến dịch này thường có xu hướng làm mờ đi sự khác biệt giữa chính quyền Việt Nam, công dân Việt Nam và những người gốc Việt đã sinh sống ở Campuchia qua nhiều thế hệ. Sam Rainsy, gương mặt đại diện của phe đối lập kể từ những năm 1990, đã liên tục phủ nhận các cáo buộc sử dụng ngôn từ phân biệt chủng tộc, bao gồm cả việc ông dùng đi dùng lại từ yuon.

Sam Rainsy, Chủ tịch Đảng Cứu quốc Campuchia, phát biểu tại Freedom Park ở Phnompenh ngày 17/12/2013. Ảnh : Reuters.

Năm 2014, ông tuyên bố những cáo buộc về sự phân biệt chủng tộc là một "cuộc tranh cãi mang tính giải trí của nước ngoài", do những người không có hiểu biết về văn hóa Campuchia bày ra. Ví dụ, samlor m’chou yuon trong tiếng Khmer nghĩa là "canh chua Việt Nam", tên gọi món ăn có trong thực đơn của nhiều nhà hàng. Cái tên này được cho là không có gì phản cảm. Tuy nhiên, bối cảnh mới là vấn đề. Trong chiến dịch vận động tranh cử vào năm 2008, Sam Rainsy tuyên bố : "Nếu tôi thắng cuộc bầu cử này, tôi sẽ gửi những người nhập cư yuon về nước". Trong một bài phát biểu năm 2013, ông tuyên bố : "Bọn yuon đã lấy đất của người Khmer để giết người Khmer… Trong những công ty yuon, họ chỉ thuê quản lý yuon, còn người Campuchia thì chỉ làm công nhân".

Trên thực tế, Rainsy đã từng bị giới chức Liên Hợp Quốc kiểm duyệt vào năm 1993, ngay trước cuộc tổng tuyển cử, do sử dụng ngôn từ phân biệt chủng tộc. Lúc đó, ông ta thừa nhận ngôn từ của mình có thể gây ra tư tưởng kỳ thị. Ông nói : "Có thể chữ ‘yuon’ có hơi phản cảm. Nhưng nó là một thói quen và tôi không có nghĩa vụ giáo dục mọi người".

Kem Sokha, đồng sáng lập của CNRP khi tổ chức này hợp nhất với Đảng Nhân quyền của ông năm 2012, cũng từng là sáng lập viên của CCHR – Trung tâm Nhân quyền Campuchia. Trên thực tế, Kem Sokha thường còn mạnh miệng hơn Sam Rainsy trong các phát ngôn thù hằn chống Việt Nam. Năm 2010, một vụ giẫm đạp trên một chiếc cầu ở Phnom Penh trong ngày nghỉ lễ địa phương đã khiến 353 người chết và hàng trăm người khác bị thương. Bốn năm sau, khi phát biểu trước đám đông ở một ngôi chùa, Kem Sokha cáo buộc người Việt Nam đứng đằng sau thảm kịch này. Ông ta nói : "Họ đã tạo ra hiện trường để giết người Khmer tại Koh Pich" (là một hòn đảo nhỏ ở thủ đô Phnom Penh). Ông gọi đây là một âm mưu nhằm "xóa bỏ chủng tộc, truyền thống và văn hóa Khmer".

Kem Sokha trong một cuộc vận động tranh cử của CNRP năm 2017. Ảnh : CNA.

Sopheap Chak, giám đốc điều hành của CCHR, cho rằng những bình luận của Kem Sokha được đưa ra sau khi ông ta đã rời khỏi tổ chức. Bà nói thêm : "Bất kể những bình luận này được đưa ra vào thời điểm nào, chúng hoàn toàn không phản ánh công việc, sứ mệnh hay giá trị của CCHR". Đại diện của hai tổ chức Adhoc và Licadho đã không trả lời yêu cầu bình luận. Bà Sopheap Chak thì phản hồi lại cáo buộc với tuyên bố : "CCHR đã lên tiếng về sự kỳ thị chủng tộc mà người gốc Việt phải đối mặt tại Campuchia".

Bà chỉ ra rằng, vào tháng Chín năm 2013, CCHR đã ban hành một tuyên bố hoan nghênh cam kết rõ ràng của CNRP về việc chống lại nạn phân biệt chủng tộc, và vào tháng Mười Hai cùng năm đó, họ đã công bố một thông cáo báo chí cảnh báo Sam Rainsy nên thực hiện cam kết này sau khi ông lại tiếp tục sử dụng ngôn từ phân biệt chủng tộc. CCHR cũng đã ký một thông cáo báo chí vào tháng Hai năm 2014 sau vụ một người đàn ông gốc Việt bị đám đông sát hạt tại Phnom Penh.

Phil Robertson, Phó Giám đốc khu vực Châu Á của Human Rights Watch, một tổ chức quốc tế cũng từng bị một số nguồn tin cáo buộc là đã bỏ qua vấn đề này, nói rằng tổ chức của ông "quan tâm một cách nghiêm túc đến sự phân biệt đối xử và ngược đãi mà các cộng đồng người gốc Việt tại Campuchia phải liên tục chịu đựng… Rõ ràng người gốc Việt là những người nghèo nhất và dễ bị tổn thương nhất tại Campuchia, chủ yếu là do họ thiếu tư cách pháp lý và điều này dẫn đến sự phân biệt đối xử mang tính hệ thống".

Ở Campuchia, "dân tộc và lịch sử gắn liền với nhau không thể tách rời", Sophal Ear, phó giáo sư chuyên ngành ngoại giao và các vấn đề quốc tế tại Đại học Occidental, Los Angeles nhận định. "Tất nhiên là nó bị chính trị che phủ ; mọi thứ ở Campuchia đều nằm dưới cái bóng của chính trị, nhưng chúng ta phải thoát ra khỏi cái bóng đó".

Một số người khác có thái độ nghiêm khắc hơn. Một nguồn tin nói : "Đến một thời điểm nào đó, những nhà tài trợ từ nước ngoài sẽ cần phải đặt câu hỏi : Nếu các bạn không bảo vệ quyền của tất cả các nhóm người ở Campuchia, liệu các bạn có đủ tư cách để tự xưng là một tổ chức nhân quyền ? Liệu các bạn có thực sự xứng đáng với các khoản tài trợ ?".

"Đây là câu hỏi đã bị quá nhiều người phớt lờ quá lâu".

David Hutt

Nguyên tác : Do Cambodia’s Human Rights Groups Ignore Ethnic Vietnamese ?, The Diplomat, 06/07/2021

Nguồn : Luật Khoa, 11/07/2021

Tựa và hình đề do Luật Khoa tạp chí đặt và bổ sung.

Cam Bốt giải tỏa khu nhà nổi có đông người Việt sinh sống trên sông Tonle Sap

Trọng Nghĩa, RFI, 13/06/2021

Chính quyền thủ đô Cam Bốt vào hôm 12/06/2021 đã bắt đầu giám sát chiến dịch tháo dỡ các ngôi "nhà nổi" dọc theo bờ sông Tonle Sap – Người Việt quen gọi là Biển Hồ - khúc chảy qua Phnom Penh, bất chấp sự phản đối của những cư dân sinh sống lâu đời tại đó.

Một người Việt bên ngôi nhà nổi trên sông Tongle Sap bị chính quyền Cam Bốt tháo dỡ, ngày 12/06/2021. AP - Heng Sinith

Theo hãng tin Anh Reuters, chính quyền thủ đô Cam Bốt đã nhấn mạnh đến nhu cầu bảo đảm mỹ quan và vệ sinh để giải thích chiến dịch giải tỏa các ngôi nhà nổi bên sông.

Trả lời Reuters, ông Si Vutha, người đứng đầu văn phòng quản lý đất đai của quận Prek Pnov, nơi đã tiến hành công việc tháo dỡ các ngôi nhà nổi từ hôm 11/06, cho biết : "Có 316 ngôi nhà mà chúng tôi phải di dời hôm nay. Đây là vấn đề thực sự ảnh hưởng đến mỹ quan thành phố và môi trường. Đi thuyền ngang qua đây là thấy ngay mùi rất khó chịu".

Theo quan chức này, việc di dời nhằm làm sạch thủ đô trước khi Phnom Penh tổ chức Đông Nam Á Vận Hội 2023, vì sân vận động mới được xây chỉ cách đó vài km.

Nhân vật này nói tiếp : "Ở đây có hàng trăm con virus, cứ để du khách ngoại quốc đến thấy đất nước của chúng tôi như thế hay sao ?".

Theo Reuters, từ bao thế hệ nay, những ngôi nhà nổi bằng gỗ ở Phnom Penh vừa là nơi sinh sống vừa là phương thức mưu sinh của hầu hết các gia đình người gốc Việt. Người dân sống tại đấy cho rằng chiến dịch gải tỏa được tung ra quá sớm trong bối cảnh còn hơn một năm nữa SEA Games mới diễn ra.

Theo Reuters, ông Si Vutha không nói rõ lý do vì sao chính quyền lại cho tiến hành việc giải tỏa vào lúc này, trong lúc phát ngôn viên thành phố Phnom Penh chưa đưa ra bình luận vào hôm qua.

Trả lời Reuters, một cư dân 54 tuổi khẳng định : "Tổ tiên chúng tôi luôn ở đây". Đối với ông, lệnh của thành phố không cho gia đình ông đủ thời gian để di dời.

Một người khác, 57 tuổi, đã từ Việt Nam qua sinh sống tại Cam Bốt từ 20 năm nay, cho biết là gia đình anh kiếm sống bằng nghề nuôi cá trong bè, nhưng vì cá năm nay quá nhỏ nên không thể bán. Cư dân này rất lo lắng : "Tôi không biết phải đi đâu, tôi không có đất".

Trọng Nghĩa

********************

Người gốc Việt ở Campuchia bắt đầu di dời khỏi sông Tonle Sap

Tiến Trình, Tuổi Trẻ Online, 13/06/2021

Hàng chục ngàn người gốc Việt sinh sống lâu đời tại các làng bè trên sông Tonle Sap đang lao đao vì dịch bệnh, giờ càng khó khăn hơn khi chính quyền thành phố ban hành lệnh di dời khẩn cấp.

Một gia đình gốc Việt sinh sống lâu đời trên sông Tonle Sap ở Phnom Penh - Ảnh : Tuấn Ngọc

Đã có thông tin chủ tịch Hội Khmer - Việt Nam và đại diện Đại sứ quán Việt Nam tại Campuchia sẽ phối hợp với các lực lượng chấp pháp của Phnom Penh đến hỗ trợ, giám sát việc di dời. 

Tuy nhiên chiều 11/6, cảnh sát Campuchia đã đến chặt dây, phá bè cá của nhiều hộ dân ở các quận Rusey Keo và Meanchey, sự việc khiến nhiều hộ dân khác hết sức lo lắng.

"Rời đi trong 7 ngày"

Sáng 12/6, nguồn tin của Tuổi Trẻ từ cộng đồng người gốc Việt ở thủ đô Phnom Penh (Campuchia) cho biết từ hừng đông, rất nhiều gia đình sống trong các nhà bè trên sông Tonle Sap (đoạn qua thành phố Phnom Penh, Campuchia) đã tản đi khắp nơi.

"Có gia đình đi về phía Việt Nam, có người đi hướng khác. Nhiều gia đình chỉ mới dỡ nhà chứ chưa có tiền di chuyển. Nhiều nhà tàu bè cũng mục nát rồi, muốn đi cũng không dễ..." - một người gốc Việt ở quận Rusey Keo nói với Tuổi Trẻ.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Sim Chy, chủ tịch Tổng hội Khmer - Việt Nam ở Campuchia, cho biết đã gọi điện trao đổi với đô trưởng Phnom Penh để kiến nghị không đưa lực lượng chấp pháp xuống cưỡng chế, gây thiệt hại và hoang mang cho bà con gốc Việt ở đây.

Trước đó ngày 2/6, giữa lúc dịch Covid-19 vẫn đang ảnh hưởng nặng nề, đô trưởng Phnom Penh, ông Khuong Sreng đã lệnh cho các hộ dân sống trên sông Tonle Sap, thuộc 6 quận (gồm Chrouy Changvar, Prek Pnov Chbar Ampov, Meanchey, Ruesey Keo, Daun Penh) phải tháo dỡ nhà hoặc rời khỏi sông Tonle Sap.

Mặc dù sắc lệnh không nhằm cụ thể vào cộng đồng nào nhưng ai cũng biết bị ảnh hưởng nặng nhất là những người gốc Việt. Bởi họ là những người không đất đai và có tập quán sinh sống lâu đời trong các xóm nổi trên sông.

Dỡ bỏ nhà nổi của người gốc Việt ở quận Prek Pnov ngày 12/6 - Ảnh : Reuters

Hiện có trên 1.300 hộ dân với hơn 11.000 nhân khẩu đang sống trong các xóm nổi trên sông Tonle Sap. Người gốc Việt từ lâu đã sống tại các làng bè trên sông này, mưu sinh chủ yếu bằng nghề đánh bắt, nuôi cá. 

Tuy nhiên gần đây chính quyền Phnom Penh lại coi nhà ở, bè cá, xuồng ghe trên sông là "những công trình bất hợp pháp", không cho tiếp tục tồn tại. Họ nói việc xây cất nhà trên sông như vậy làm ảnh hưởng đến giao thông đường thủy, ảnh hưởng môi trường và nguồn cá của thành phố.

Chính quyền Phnom Penh trước mắt cho các hộ dân tự di dời. Nếu không tuân thủ sẽ bị pháp luật trừng phạt.

Ông Sim Chy cho biết bản thân ông và hàng ngàn người bị ảnh hưởng đã rất bất ngờ trước thông báo của chính quyền Phnom Penh. "Đối với phần lớn người gốc Việt, họ đã sinh sống lâu đời ở đây và cũng đã được nhà chức trách Campuchia công nhận" - ông Sim Chy nói.

Trước đó, Hội Khmer - Việt Nam cũng đã gửi văn bản kiến nghị chính quyền thành phố gia hạn thời gian di dời, cũng như quy hoạch nơi ở mới cho hàng ngàn hộ dân chịu ảnh hưởng.

Các nhà nổi của người gốc Việt ở lòng hồ Tonle Sap thuộc quận Prek Pnov ngày 12/6 - Ảnh: Reuters

Sẽ có lộ trình cụ thể ?

Điều đáng nói, dù ra thời hạn di dời một lượng lớn dân cư nhưng chính quyền Phnom Penh lại không cho biết những người này sẽ dời đi đâu và tiếp tục cuộc sống thế nào.

Vậy nên khi nhận thông báo, nhiều người gốc Việt rất hoang mang, lo lắng.

Bà Srey Mau - một cư dân gốc Việt sống trên sông Tonle Sap thuộc quận Chroy Chongva - cho biết bà đã "bị dồn đến chân tường". Dịch giã hoành hành nhiều tháng đã khiến kinh tế gia đình bà cạn kiệt, nay buộc phải dời đi, bà không biết đi đâu.

"Chúng tôi là người gốc Việt nhưng chúng tôi sinh ra và đã ở Campuchia nhiều đời nay. Chúng tôi đã coi mình là người Campuchia. Hãy cho chúng tôi quyền được có chỗ ở và mưu sinh..." - một hộ dân gốc Việt chia sẻ với Tuổi Trẻ.

Tham tán Võ Tuấn Ngọc, trưởng phòng công tác cộng đồng thuộc Đại sứ quán Việt Nam tại Campuchia, cho biết đại sứ quán cùng Hội Khmer - Việt Nam đã và đang làm việc với các bên để có hướng giải quyết thấu đáo vấn đề.

Nguồn tin riêng của Tuổi Trẻ cho biết một giải pháp ổn thỏa đang được cân nhắc. Đó là tiến hành thực hiện sắc lệnh của chính quyền Phnom Penh theo lộ trình từng giai đoạn.

Theo đó, giai đoạn đầu từ ngày 12/6 sẽ di chuyển các nhà bè ở 2 quận Russey Keo và Prek Phnov và sắp xếp thành hai hàng từ khu vực cách cầu Pnek Phnov khoảng 3km.

Tiếp đó sẽ thống kê, phân loại cụ thể các hộ gia đình bị di dời để tính phương án tái định cư trên bờ, hỗ trợ chuyển đổi sinh kế. Vận động tới từng hộ dân, ai có nhà trên bờ rồi thì tự giác chuyển lên sớm.

Sang giai đoạn sau, chính quyền Phnom Penh, Đại sứ quán Việt Nam tại Campuchia, Hội Khmer - Việt Nam sẽ cùng bàn giải pháp hỗ trợ người dân chuyển đến khu tái định cư (không xa khu vực nhà bè hiện nay) theo hình thức cho thuê đất... Bà con cũng được khuyến khích chuyển đổi nghề và làm công việc khác như nuôi tôm, chăn nuôi, trồng rau để cung cấp rau cho thành phố Phnom Penh.

Theo ông Chy, các đơn vị liên quan đang nỗ lực tìm thêm các điểm mới giúp bà con có chỗ di dời, trước mắt sẽ tập trung ở tại khu vực chùa Chethaukdom thuộc phường Samrong, quận Prek Phnov ở Phnom Penh.

"Trước những khó khăn, áp lực mà các hộ gia đình trong diện di dời đang đối mặt, Hội Khmer - Việt Nam tại Campuchia động viên bà con bình tĩnh, tuân thủ luật pháp, tôn trọng quyết định của chính quyền địa phương và cùng tính toán các phương án di dời, có vấn đề gì trở ngại khó khăn hãy liên hệ với Hội Khmer - Việt Nam" - ông Sim Chy cho biết.

Tiến Trình

*********************

Việt Nam đã có ý kiến với Campuchia việc giải tỏa nhà nổi có đông người Việt sinh sống

Nhật Đăng, Tuổi Trẻ Online, 10/06/2021

Liên quan tới việc Campuchia ra lệnh giải tỏa, di dời nhà nổi nơi có người Việt sinh sống ở sông Tonle Sap (hoặc Biển Hồ), Bộ Ngoại giao Việt Nam ngày 10/6 cho biết đã nêu ý kiến với phía Campuchia.

Nhà nổi ở sông Tonle Sap, gần Phnom Penh (Campuchia) - Ảnh: Reuters

Trước đó vào ngày 2/6, chính quyền thủ đô Phnom Penh thông báo việc giải tỏa nhà nổi, bè nuôi cá trên sông Tonle Sap, gần thủ đô Phnom Penh. Được biết lý do cho việc ban hành lệnh di dời này nằm ở lo ngại gián đoạn, ảnh hưởng nguồn nước, phá hủy hệ sinh thái, lượng cá suy giảm do đánh bắt…

Theo Bộ Ngoại giao Việt Nam, cơ quan đại diện Việt Nam tại Campuchia xác nhận có kế hoạch di dời này, và cho biết khu vực ảnh hưởng có cả các công trình của người gốc Việt.

Tại cuộc họp báo thường kỳ ngày 10/6, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng cho biết Việt Nam rất quan tâm tới thông tin này. Và ngày 7/6 vừa qua, tại cuộc gặp song phương giữa Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn với Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Vương quốc Campuchia Prak Sokhonn, Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn đã đề nghị Campuchia tiếp tục quan tâm giải quyết vấn đề địa vị pháp lý cho người gốc Việt tại Campuchia.

Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn cũng đề nghị các cơ quan chức năng của Campuchia trong quá trình triển khai chính sách, cần lưu ý có lộ trình hợp lý, bảo đảm quyền lợi và an sinh của người gốc Việt, tạo điều kiện cho những người bị ảnh hưởng sớm ổn định cuộc sống, duy trì hoặc chuyển đổi nghề nghiệp phù hợp, và tiếp cận đầy đủ các dịch vụ thiết yếu.

Trước đó vào ngày 4/6, Đại sứ Việt Nam tại Campuchia Vũ Quang Minh cũng trực tiếp tới thăm hỏi, động viên bà con gốc Việt tại khu vực bị di dời.

Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài cũng như Đại sứ quán Việt Nam tại Campuchia đã có trao đổi với phía Campuchia, đề nghị tạo điều kiện thuận lợi, có các biện pháp hỗ trợ thiết thực cho bà con tái định cư, đảm bảo tính nhân đạo và quyền lợi chính đáng của người dân.

Theo người phát ngôn Thu Hằng, phía Campuchia đã ghi nhận các ý kiến của phía Việt Nam, khẳng định Chính phủ Campuchia sẽ tiếp tục quan tâm, tạo điều kiện cho sinh viên, doanh nghiệp, những người Việt Nam học tập, làm ăn và người gốc Việt sinh sống ổn định tại Campuchia.

"Việt Nam thông hiểu chính sách phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ cảnh quan môi trường của Campuchia, đồng thời mong rằng việc di dời được triển khai theo lộ trình hợp lý, khả thi, có bố trí khu vực tái định cư với đầy đủ cơ sở hạ tầng thiết yếu, giúp người dân thuộc diện di dời sớm ổn định cuộc sống, bảo đảm an sinh xã hội", bà Thu Hằng nói.

Bộ Ngoại giao Việt Nam cũng cho hay trong thời gian qua, các cơ quan đại diện Việt Nam tại Campuchia cũng đã hỗ trợ hội Khmer Việt Nam tại Campuchia, giúp nhiều hộ dân người gốc Việt chuyển đến nơi ở mới theo chủ trương của chính quyền Campuchia. Và đến nay, cuộc sống của một số bà con đã di dời bước đầu đi vào ổn định, theo người phát ngôn Thu Hằng.

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Ngoại giao, các cơ quan đại diện Việt Nam tại Campuchia sẽ tiếp tục theo dõi sát tình hình triển khai kế hoạch di dời của Campuchia, và tình hình của cộng đồng người gốc Việt tại đây, phối hợp với Hội Khmer Việt Nam tại Campuchia để kịp thời có các biện pháp hỗ trợ cần thiết.

Tờ Khmer Times cho biết lệnh di dời này buộc người sống trên làng nhà nổi phải rời đi trong vòng 7 ngày. Thời hạn gấp rút này đẩy nhiều gia đình ngụ tại đây vào tình cảnh khó khăn.

Được biết khoảng 700 hộ gia đình nghèo đã chịu ảnh hưởng từ lệnh nêu trên, và đã kêu gọi sự giúp đỡ từ Thủ tướng Campuchia Hun Sen.

Trả lời Khmer Times, các hộ gia đình này nói rằng họ sẵn sàng tuân lệnh di dời, nếu chính quyền hoặc Thủ tướng Hun Sen tìm giải pháp tái định cư.

Sông Tonle Sap dài 120km, nối hồ Tonle Sap với sông Mekong. Đây là hồ nước ngọt lớn nhất Đông Nam Á.

Nhật Đăng

Người ta bảo sông có khúc, người có lúc. Thế mà, khúc đời nào của Việt Kiều Cambodia cũng nhiêu khê. Thời nào của họ cũng là thời mạt vận.

Ngy Thanh

Thông tín viên Võ Thành Nhân (SBTN) vừa buồn bã loan tin : nhà báo Lê Văn Phúc đã từ trần vào hôm 7 tháng 8 năm 2020, tại Reston – Virginia. Tác phẩm (Tôi Làm Tôi Mất Nước) đầu tay của ông do Văn Hữu xuất bản năm 1985, và Thế Giới Ấn Quán tái bản – lần thứ 5 – vào năm 1989. Với thị trường sách báo hải ngoại thì đây là một hiện tượng hiếm hoi.

Lê Văn Phúc được nhiều người tìm đọc vì không ít độc giả đã cùng chia sẻ với ông cái cái tâm cảm, hay mặc cảm (mất nước) bàng bạc trong cộng đồng người Việt tị nạn cộng sản từ nhiều thập niên qua. Gần đây, tác giả Thụy Khuê vừa gửi đến mọi người một cách tư duy khác, mới mẻ và khoáng đạt hơn, qua tập bút ký (Quê Hương Ngày Trở Lại) xuất bản vào tháng 6 năm 2019 :

"Khi miền Nam thua trận năm 1975, nhiều người Việt phải bỏ nước ra đi, không ít người kêu than ‘mất nước’. Kêu như thế là chưa hiểu gì về đất nước : đất nước ta là một tập hợp sông núi, con người, văn hóa và lịch sử ngàn năm, nó có cái vinh quang cũng có cái ô nhục, bởi nó là tổ tiên ta, ta phải gánh tất cả, bởi nó đã ở trong ta, trong dòng máu.

Sinh con, ta tưởng nó là của ta, nhưng không, con ta là của nó. Duy chỉ có đứng trên đất nước, chỗ nào, ta cũng cảm thấy đó là của mình, đất nước là cái sở hữu duy nhất mà con người có được. Đi du lịch, biết bao nhiêu cảnh đẹp thế gian bầy ra trước mắt, nhưng cảnh đó không phải của ta, nó là của người Tầu, của người Pháp, của người Nhật... chỉ có nước Việt là của ta, của mình, miên viễn là của mình, xuyên qua các thể chế, thắng bại, được thua...

Vì thế, nước không bao giờ mất, chỉ thay đổi chế độ. Nhà Tây Sơn, nhà Nguyễn không phải là chủ đất nước, họ là những người cai trị đất nước trong một thời đại. Nhìn như thế, ta sẽ thấy lòng an nhiên tự tại, một niềm hãnh diện mở ra tới vô cùng, bóp chết những thương đau, thù hận".

Nỗi lòng "an nhiên tự tại" của một vị nữ sỹ (e) khó có thể được chia sẻ bởi tất cả mọi người, nhất là những kẻ đang lâm vào bước đường cùng trong kiếp tha hương. Lịch sử của một triều đại, hay một chế độ, có thể kéo cả hàng thế kỷ mà kiếp người thì chỉ tính bằng năm. Không ít những mảnh đời tuy rất ngắn ngủi nhưng đã bị bầm dập đến te tua thì quê cha, hay đất tổ, chỉ là một khái niệm rất mơ hồ và vô cùng mù mịt. Xin ghi lại một :

"Năm 1993, Yến chết thảm ở tuổi 21. Đám tang của Yến diễn ra trong một ngày mùa đông buồn thảm. Cái buồn thảm không giống những nỗi buồn tôi từng chứng kiến trong các đám tang khác khi còn ở Việt Nam.

Lần cuối cùng người ta thấy Yến đi với một gã người Campuchia khoảng một tuần trước. Khách đã thỏa thuận và chi tiền trước với chủ chứa để ‘bao’ Yến trong hai ngày. Nhưng ba, rồi bốn ngày vẫn không thấy Yến về.

Linh tính có điều gì chẳng lành xảy ra với cô nên hai người chị kết nghĩa là Hương và Trầm bỏ tiền nhờ người đi tìm. Để có thêm tiền chi trả việc tìm bạn, tất nhiên Hương và Trầm phải ‘làm thêm’, tức là tiếp khách nhiều hơn ngày thường.

Người ta tìm thấy xác của Yến (khi ấy đã không còn nguyên vẹn do thương tích, do côn trùng bâu kín thân thể) bị vứt ở chân núi Mô Păng. Vì chủ chứa – một mụ đàn bà người Việt có nước da bợt như xác chết, không cho làm tang ở đấy, thành ra mấy người thợ mộc hàng xóm phải đi kiếm gỗ, dựng tạm cho cái chòi tại khu đất trống để có chỗ kê quan tài. Đám tang lèo tèo vài ba người hàng xóm thất nghiệp trong đó có tôi, ngồi dự cho đỡ tủi. Yến có thằng con trai lên bốn tuổi, tên là Hên. Thấy mẹ chết, nó gào khóc, tiếng khóc tôi chưa từng nghe thấy bao giờ :

- Ụ má mày, mày xí gạt tao. Mày hứa đưa tao về quại mà mày hổng đưa. Mày bỏ tao mày đi. Choi me hặn… hặn tau na… cùm ngợp. (Đù má mày… mày đi đâu… đừng chết)… Dậy đưa tao về quại !" (Phạm Thanh Nghiên, Chuyện Kể Của Chồng).

Bà Yến từ trần vào năm 1993 khi Hên mới vừa lên 4. Tính đến năm nay thì cậu bé này đã trở thành một thanh niên ở tuổi ba mươi. Tôi băn khoăn tự hỏi : chả hiểu người người đồng hương trẻ tuổi của mình, nếu vẫn còn sống sót, có còn muốn về quê ngoại ? Và "lỡ" muốn thì đường về liệu có còn lối hay không ?

Báo Công An Nhân Dân vừa, số ra ngày 31/7/2020, vừa đăng tải một bản tin (ngắn ngủi) đọc mà muốn nát lòng :

"Lúc 6h30’ cùng ngày, Tổ công tác của Trạm kiểm soát thuộc Đồn Biên phòng Cửa khẩu quốc tế Vĩnh Xương phối hợp với Chi cục Hải Quan Cửa khẩu quốc tế Vĩnh Xương phát hiện hàng chục đối tượng (gồm người lớn và trẻ em), di chuyển từ phía Campuchia qua tuyến biên giới tỉnh An Giang, trên 8 thuyền máy.

Tổ công tác tiến hành dừng phương tiện, dẫn giải người, phương tiện về Trạm kiểm soát Biên phòng cửa khẩu quốc tế xác minh, điều tra, làm rõ.

Qua lấy lời khai, được biết có 7 hộ gia đình với 41 khẩu (20 người lớn, 21 trẻ em) sống tại tỉnh Siem Reap và tỉnh Pur Sát (Campuchia). Do hoàn cảnh sống khó khăn nên có ý định trốn về Việt Nam sinh sống tại tỉnh Đồng Tháp và Tây Ninh. Tất cả đều không có giấy tờ hợp pháp, không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc Việt Nam.

Đồn Biên phòng Cửa khẩu quốc tế Vĩnh Xương đã tiến hành lập biên bản xử phạt vi phạm hành chính về hành vi xuất, nhập cảnh trái phép bằng hình thức cảnh cáo đối với 14 đối tượng là chủ hộ gia đình, cho làm cam kết không tái phạm".

Hóa ra đất nước chỉ "miên viễn là của mình, xuyên qua các thể chế, thắng bại, được thua...", nếu kẻ tha hương vẫn có một nơi anh lành (nào khác) để tạm cư và có thể về thăm chơi – đôi ngày – bất cứ lúc nào với passport cùng một mớ ngoại tệ bên mình. Chứ với những kẻ lâm vào bước đường cùng (không có một đồng xu dính túi) thì đất nước và quê hương không có chỗ dành cho họ.

Mất nước – rõ ràng – là thực tại phũ phàng đối với nhiều người, chứ chả phải là chuyện nói theo giọng cường điệu hay nói cho vui miệng thôi đâu.

Tưởng Năng Tiến

Nguồn : RFA, 04/09/2020 (tuongnangtien's blog)

Liên Hiệp Quốc : Campuchia phải công bằng khi tái di cư người gốc Việt (BBC, 10/11/2018)

Đặc sứ của Liên Hiệp quốc về Nhân quyền tại Campuchia kêu gọi chính quyền Campuchia phải công bằng và minh bạch trong việc tiến hành tái di cư các hộ gia đình gốc Việt ở tỉnh Kampong Chhnang, lo ngại vi phạm nhân quyền.

Một gia đình người gốc Việt ở Kampong Chhnang

Theo tờ Phnom Penh Post, bà Rhona Smith đưa ra tuyên bố này hôm 8/10 trong cuộc họp báo tại Văn phòng của Cao ủy Nhân quyền LHQ (OHCHR) trong chuyến thăm 11 ngày đến vương quốc.

Campuchia đang thực hiện kế hoạch di dời khoảng 2000 hộ tương đương khoảng 10.000 người gốc Việt đang sống trên các nhà thuyền ở tỉnh Kampong Chhnang lên các huyện khác trên bờ.

Giới chức Campuchia quyết tâm thực hành kế hoạch tái di cư quy mô này dẫn chứng lí do là để nguồn nước và môi trường ở dọc

Bà Smith đã đích thân đến tỉnh Kampong Chhnang để điều tra về kế hoạch di cư, và kết luận rằng :

"Giới chức tỉnh [Kampong Chhnang] cũng phải nhận ra sự cấp thiết trong việc đảm bảo kế hoạch tái di cư không khiến cuộc sống của họ tệ hơn, như vậy sẽ đi ngược lại nỗ lực giảm nghèo của chính quyền", bà Smith nói.

Khoảng 2000 hộ dân gốc Việt buộc phải đi tái di cư lên bờ

Bà nói thêm những một số những người bị ảnh hưởng nằm trong nhóm nghèo nhất trong khu vực và phần lớn trong số họ không có giấy tờ tùy thân để được tiếp cận các dịch vụ và quyền lợi cơ bản.

Bà Smith nói rằng giới chức đang làm việc với một công ty tư nhân để xây dựng cơ sở hạ tầng như đường xá và cung cấp điện và nước sạch tại một trong các khu tái di cư. Tuy nhiên bà nhận thấy các khu vực này vẫn thiếu các cơ sở vật chất cần thiết.

Trước đó, nhiều người gốc Việt tại Campuchia cũng chia sẻ với BBC về nguyện vọng cho phép họ di chuyển tới địa điểm tạm cư mới đủ điều kiện sống tối thiểu, bảo đảm vệ sinh môi trường và có thể mưu sinh trong thời gian chờ đợi chính quyền tìm các biện pháp cho họ tái định cư lâu dài.

Nếu chưa có địa điểm phù hợp thì cho phép họ quay tạm trở lại nơi ở cũ.

Trong cuộc gặp với Bộ trưởng Nội vụ Sar Kheng hôm thứ tư, bà Smith bày tỏ lo ngại về kế hoạch tái định cư, nói rằng nó có thể vi phạm nhân quyền.

Rất nhiều người dân ở đây nằm trong những hộ nghèo nhất

Nhưng ông Sar Kheng lập luận rằng chính quyền cần có trách nhiệm cải thiện vệ sinh và bảo vệ môi trường.

Ông nói rằng các nhà chức trách đã quan tâm nhiều đến các khía cạnh nhân quyền. Không sự vi phạm quyền lợi hay tài khoản bị tịch thu vì họ tuân theo luật pháp để giữ gìn trật tự.

Trong khi đó thống đốc tỉnh Kampong Chhnang, Sun Sovannarith, nói tỉnh có kế hoạch rõ ràng để di dời.

"Sẽ không có vấn đề gì cho con cái họ tiếp cận giáo dục bởi vì [trường] gần nhà của họ và không có sự phân biệt đối xử với người Việt", ông Sovannarith nói với tờ Phnom Penh Post.

Hầu hết người dân sống bằng nghề đánh cá, cuộc sống mưu sinh cần có nguồn nước của Biển Hồ

Đại sứ Việt Nam tại Campuchia Vũ Quang Minh thì cho biết, phía Việt Nam ủng hộ chính sách bảo đảm vệ sinh môi trường Biển Hồ.

Nhưng cũng mong muốn chính quyền sở tại có sự chuẩn bị chu đáo để bảo đảm không tạo ra vấn đề môi trường mới tại địa điểm di dời, có cơ sở hạ tầng, thoát chất thải, nước sạch... tối thiểu để đảm bảo cuộc sống bình thường của người dân di dời.

Trước đó, được biết hôm 11/10, tại cuộc gặp ở Indonesia, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã trao đổi với Thủ tướng Campuchia Samdech Hunsen về việc di dời làm xáo trộn đời sống người dân.

**********************

LHQ kêu gọi Campuchia công bằng trong việc di dời các gia đình người Việt (VOA, 10/11/2018)

Báo cáo viên Đặc biệt của Liên Hiệp Quốc về Nhân quyền ở Campuchia, Rhona Smith, kêu gọi chính phủ nước này công bằng và minh bạch khi xử lí vấn đề các gia đình người Việt Nam bị dời cư tại tỉnh Kampong Chhnang, báo The Phnom Penh Post đưa tin.

Rhona Smith (trái), Báo cáo viên Đặc biệt của Liên Hiệp Quốc về Nhân quyền, ngày 8 tháng 11,

Báo này cho biết bà Smith đưa ra phát biểu này trong một cuộc họp báo ngày thứ Năm tại Văn phòng Trưởng Cao ủy Nhân quyền vào ngày cuối cùng trong chuyến thăm 11 ngày ở Campuchia, nơi bà gặp gỡ các quan chức chính phủ cao cấp, các đại diện xã hội dân sự và các thành viên cộng đồng ngoại giao.

Sau khi đi đến tỉnh Kampong Chhnang để điều tra kế hoạch di dời, bà kết luận "chắc chắn" cần phải bảo đảm có nước và hệ thống vệ sinh cũng như quản lí bền vững nước và hệ thống vệ sinh cho những người bị di dời, và bảo tồn Hồ Tonle Sap và các nguồn tài nguyên sông.

"Chính quyền tỉnh cũng công nhận sự cần thiết phải bảo đảm rằng kế hoạch di dời sẽ không làm cho người dân khổ cực hơn, điều sẽ đi ngược lại nỗ lực giảm nghèo của chính phủ", bà được dẫn lời nói.

Bà nói thêm rằng một số người bị ảnh hưởng thuộc diện nghèo nhất trong khu vực và đa số không có giấy tờ tùy thân cho phép họ tiếp cận được các dịch vụ và các quyền cơ bản.

Bà Smith cũng lưu ý rằng chính quyền đã làm việc với một công ty tư nhân để xây dựng cơ sở hạ tầng như đường sá, và cung cấp các dịch vụ công ích như điện và nước sạch tại một trong các khu tái định cư được đề xuất.

Tuy nhiên, bà kết luận rằng các địa điểm tái định cư khác vẫn còn thiếu cơ sở hạ tầng phù hợp.

"Tôi kêu gọi chính phủ cải thiện các cách thức giải quyết các vấn đề phức tạp về quyền sử dụng đất, bằng sự minh bạch và công bằng hơn, và bằng cách bảo đảm áp dụng một phương thức tổng thể để giải quyết tranh chấp đất đai khi cân nhắc việc di dời. Chỉ có bằng cách này thì không ai bị bỏ lại phía sau", bà được dẫn lời nói.

Báo Phnom Penh Post cho biết trong cuộc gặp với Bộ trưởng Nội vụ Sar Kheng hôm thứ Tư, bà Smith bày tỏ lo ngại về kế hoạch tái định cư, nói rằng việc này sẽ vi phạm nhân quyền.

Nhưng ông Sar Kheng lập luận rằng chính quyền có trách nhiệm cải thiện vệ sinh và bảo vệ môi trường.

Ông nói rằng nhà chức trách đã chú ý nhiều hơn đến các khía cạnh nhân quyền của bất cứ việc gì họ làm. Không có nhân quyền nào bị vi phạm hoặc tài sản nào bị tịch thu vì họ tuân thủ luật pháp trong khi duy trì trật tự.

Một số cư dân người Việt từng sống trên Hồ Tonle Sap (Biển Hồ) trước đó nói với VOA rằng cuộc sống ở nơi tái định cư rất cơ cực và thiếu thốn đủ thứ. Một số người nói họ xin rời đi nhưng bị nhà chức trách cản trở, thậm chí bị phạt và bị tước giấy tờ.

Hàng ngàn người Việt ở Campuchia đã trở về Việt Nam bằng thuyền và hiện đang tạm cư trong tình trạng nghèo khổ và vô tổ quốc tại hồ Dầu Tiếng ở Tây Ninh, cũng như các tỉnh Long An, An Giang, Đồng Tháp, Đồng Nai và Kiên Giang.

Sau hai tiếng lái xe từ thủ đô Phnom Penh, đến tầm trưa hôm 8/12, phóng viên BBC có mặt tại xã Phsa Chhnang, tỉnh Kampong Chhnang, một tỉnh nhỏ ở Biền Hồ, nơi có một số lượng lớn người gốc Việt sinh sống.

1. Kampong Chhnang Bấp bênh với sóng gió

Kể từ khi trở lại Campuchia vào những năm đầu thập niên 1980, nhiều bà con Việt kiều vẫn chưa có mẩu giấy tùy thân hợp pháp nào. Thêm vào đó, những năm gần đây, người dân còn cáo buộc tình trạng bị "ức hiếp, lừa gạt" bởi chính tỉnh hội người gốc Việt.

Tôi gặp với ông Nguyễn Văn Nam, một người dân có chút hiểu biết về luật pháp và thông thạo cả tiếng Khmer và tiếng Việt.

Như nhiều người Việt sinh sống ở đây, ông Nam và gia đình đã sinh sống ở Campuchia qua nhiều thế hệ. Chỉ có một khoảng thời gian ngắn trở về Việt Nam để chạy nạn Khmer Đỏ.

Những ngôi nhà gỗ màu xanh dương chòng chành chông chênh đặc trưng của người gốc Việt trên Biển Hồ

Đóng nhiều loại phí, nhiều loại giấy tờ mà không có kết quả

Và cũng như hầu hết người dân ở đây đều, sau khi chạy nạn thì đã mất hết giấy tờ tùy thân cũ và cứ liên tục phải làm nhiều giờ khác nhau.

Ông Nam cho biết : "Trong thời gian đó tôi sống ở đây thì có nhiều vấn đề phức tạp về vấn đề giấy tờ vì người Việt ở đây mỗi năm cứ làm giấy mãi làm giấy hoài, cứ đóng mỗi năm vậy đó không nhiều thì ít có lúc 5000, 10.000, 15.000 Riel (1.000 Riel bằng khoảng 5.500 VND)

Người dân cứ đóng các khoản phí "bí ẩn" từ khoảng 20 năm nay nhưng không rõ giấy tờ thủ tục đi đến đâu.

Nhưng khi có người ý kiến tại buổi họp chi hội Hội người Campuchia gốc Việt để xin tiền để hỗ trợ người dân khoản phí trên thì bị "giật mic".

Tuy nhiên, người dân sau đó cùng nhau làm một số lá đơn kiến nghị, xin nhờ giúp đỡ, gửi lên nhiều cơ quan chính phủ Campuchia.

"Sau đó thì tiền về", ông Nam cho biết. "Có quan chức Campuchia xuống đưa tiền cho người dân đóng, sau đó thu lại". Tuy nhiên ông Nam nói không biết số tiền này đến từ đâu.

Sau khi đóng 250.000 Riel, người dân sẽ được nhận Thẻ Ngoại Kiều (như trong hình), cứ hai năm đóng một lần. Theo luật Campuchia, sau khi được thừa nhận sinh sống hợp pháp 7 năm, tức đóng phí 3 lần, đến năm thứ 7, người gốc Việt đủ tiêu chuẩn để đăng ký nhập quốc tịch Campuchia

Khi BBC hỏi về vấn đề xích mích, kỳ thị với người Khmer bản địa, một người dân khác là ông Nguyễn Văn Mạnh nói theo ông được biết thì ở Kampong Chhnang không có vấn đề gì.

"Mình sống ở đất nước người ta thì sao mà mình xích mích gì với người ta", ông Mạnh nói.

Tuy nhiên, ông Mạnh kể lại một trường hợp khi con dâu là người Khmer sinh cháu, nhưng vì chồng là người Việt, phía chính quyền Campuchia "không chịu làm giấy khai sinh". Phải nhờ đến bà ngoại là người Khmer lên làm giấy thì mới được cấp.

Hiện không rõ những gia đình thuần Việt thì có giấy tờ bằng cách nào.

Cáo buộc tỉnh hội 'lừa đảo bán đất lấy tiền'

Đồng thời vào năm 2015, người dân được thông tin phải di dời rồi vùng Chợ Nồi ở trung tâm tỉnh Kampong Chhnang.

Ông Nam cho biết khi đó "đuổi là tự đi, không ai giúp đất hay tiền để dỡ nhà, số tiên nho nhỏ để cắt nhà chòi tranh cũng không có, là tự mình lên, tự lo".

Mạnh thì nói, "Cuộc sống hồi đó không khó khăn đâu, do tỉnh hội của ông Bé làm khó khăn 8 năm nay. Năm 2000 có ông Bảy Tân là dân bầu. Ông đó ổng lo cho dân sau ổng chết thì Bùi Văn Bé lên làm, cấu kết với chính quyền làm khó dân, ức hiếp dân", ông Mạnh nói.

Ông Bùi Văn Bé mà ông Mạnh đề cập là chi hội trưởng Hội người gốc Việt ở tỉnh Kampong Chhnang.

Năm 2015, người dân bị yêu cầu di dời khỏi khu Chợ Nồi, vùng trung tâm của tỉnh và phải chuyển lên bờ sinh sống.

Người dân cáo buộc khi đó ông Bé nói con trai bán đất cho người dân và ông Bé đứng ra làm chứng với tư cách chủ tịch tỉnh hội.

"Nói ông Bé làm giấy chủ quyền [đất] ông Bé không làm, đòi tiền cũng không trả, nói nặng thì ông Bé đe dọa sẽ cho công an bắt bỏ tù", ông Mạnh cho biết, nói rằng người dân còn bị đe dọa sẽ bị "công an bắt giữ" nếu "tiếp tục có ý kiến".

"Bà con phàn nàn dữ lắm, đòi ông Bé trả tiền. Chi hội gì mà toàn kinh doanh gia đình chứ không lo cho bà con", ông Mạnh nói.

Một cửa tiệm cơ khi lềnh bềnh trên Biển Hồ ở Kampong Chhnang

"Đất đó là đất ngập nước là đất không được giấy chứng quyền mà ổng nói con trai là Bùi Minh Tâm, thừa nhận ký bán đất rừng bán. Tôi không hiểu làm sao ổng là người Việt lấy đất Campuchia đem bán được, mà nhiều bà con tin tưởng rốt cuộc đưa tiền, rồi giờ nhà nước lấy lại hết trơn", ông Nam giải thích.

Theo luật Campuchia, nếu không có quốc tịch Campuchia thì không thể mua đất. Việc 'mua đất' không thành nên từ 2015 đến nay, người dân vẫn sinh sống trong những căn nhà nổi ở một khu hẻo lánh.

Chúng tôi sau đó đã tìm cách liên lạc với ông Bùi Văn Bé nhưng ông từ chối trả lời phỏng vấn, nói rằng chỉ ông Châu Văn Chi, chủ tịch Tổng hội mới có quyền phát ngôn với báo chí.

Trả lời phóng viên BBC hôm 11/12 tại Phnom Penh, ông Châu Văn Chi, chủ tịch Tổng hội Người Campuchia gốc Việt cho biết :

"Các vấn đề tiêu cực này ở đâu cũng có. Chúng ta không thể nói thành việc lớn được, cả nhân dân Campuchia và cả người Cam gốc Việt mình cũng có.

"Nói chung tổng hội hoạt động đúng theo điều lệ của tổng hội. "Có trường hợp bà con bị chèn ép khó khăn thì đại diện bà con sẽ có báo cao cho tổng hội. Tổng hội sẽ kết hợp với các bộ ban ngành để giúp bà con sống ổn định", ông Chi nói.

Khi được hỏi về việc ông Bùi Văn Bé bị tố cáo lừa người dân mua đất lấy tiền, ông Chi nói :"Thông tin này tôi không nắm rõ. Tôi nghĩ là không có đâu, một số bà con chưa đầy đủ thủ tục thì làm sao đứng tên để mua đất được".

'Chỉ mong sống ở mé sông, không chống luật pháp Campuchia'

Nếu khổ vậy thì ông có khi nào nghĩ sẽ về Việt Nam không ? Phóng viên BBC hỏi ông Mạnh.

Một gia đình Việt-Khmer ở Kampong Chhnang

"Muốn về thì phải làm đơn xin về bển, mà mỗi đơn là 200 đôla. Tiền đâu mà chúng tôi làm. Mà đây là tiền chi hội đòi đóng. Về [Việt Nam] mà không có giấy tờ của chi hội thì họ không nhận", ông Mạnh nói.

"Chi hội kèm cặp quá rất là tội cho dân, tất cả bà con chúng tôi. Anh em chúng tôi không biết sao thoát được cảnh khổ".

"Về chuyện bị đuổi lên bờ, đa số chúng tôi làm ăn nghề chài lưới, không quen cuộc sống trên bờ, nên mong cô bác các hội trong ngoài nước ủng hộ, bà con không chống luật pháp Campuchia, chỉ xin được ở gần mé sông để quản lý xuồng ghe, tài sản, tiếp tục làm nghề chài lưới, đánh bắt cá", ông Mạnh phân trần.

2. Số phận không bến bờ

Từ Kampong Chhnang, mất 4-5 giờ lái xe để đến xã Chong Kneas, Siem Reap. Sau đó, chúng tôi phải đi bè khoảng 10 phút mới tới khu nhà nổi của người gốc Việt, tách biệt khỏi khu chợ trong bờ, đông người Khmer sinh sống.

Chúng tôi gặp gỡ khoảng 10 người dân ở đây. Cuộc trò truyện trong căn nhà tuềnh toàng toát lên nỗi niềm chung mà chúng tôi từng nghe từ gia đình ông Mạnh, ông Nam ở Kampong Chhnang.

Vùng Biển Hồ ở Siem Reap hiện có 500 hộ người gốc Việt sinh sống, hầu hết đều nằm trong những hộ nghèo và rất nghèo

Dân cáo buộc 'chính quyền làm tiền, ức hiếp'

"Sống từ trước giờ từ 74-75 tụi tôi về Việt Nam, rồi năm 80-81 trở về đây trên Miên này lại, hồi đó ông bà ở trên này, chôn trên này, ở đây thăm xương cốt, làm ăn ở đây. Hồi trước chính quyền nó dễ dàng, không có làm tiền như bây giờ. Giờ chính quyền khó khăn quá", ông Nguyễn Văn Sơn nói.

Người dân cáo buộc ông Sáu Đầy, tức ông Võ Văn Đầy, phó chủ tịch tỉnh hội Hội người Việt ở Siem Reap cùng ông Đỗ Văn Thanh "ức hiếp, bắt bớ người dân".

Có gần một trăm đơn từ tường trình, khiếu nại các vụ việc mà người dân cho là sai phạm của các quan chức Campuchia và tỉnh Hội người Campuchia gốc Việt tỉnh Siem Reap

"Từ khi ông Đầy này lên, không giúp gì được cho bà con. Bà con rất là gian nan vì ông Đầy này", ông Châu Văn Chi, một người dân Chong Kneas, nói trong sự hưởng ứng gật gù của những người dân còn lại.

Sau đó người dân cho phóng viên chúng tôi thấy hai ba tập tài liệu lưu trữ hàng chục đơn tường trình, đơn khiếu nại từ hơn 20 năm chục qua.

Nhiều lá đơn tường trình các vụ việc sai phạm, bắt bớ. Có tờ đơn tới hàng chục người dân lăn tay đỏ.

Đơn cáo buộc cảnh sát kinh tế Campuchia dùng súng AK ép người dân đưa tiền vào năm 2001

Trường học mang tính hình thức, là tụ điểm cho nhà hảo tâm ?

Ở Chong Kneas có một số trường học, trong đó đặc biệt là trường học tình thương do Quân khu 7 xây dựng ngay trong khu nhà thuyền nổi của người Việt.

Tuy nhiên người dân mà tôi tiếp xúc phản ánh rằng trường học hoạt động như một tụ điểm thu hút nhà hảo tâm hơn là đầu tư vào việc dạy học.

Cả khuôn viên trường thực ra là một dãy nhà thuyền nối lại, trôi nổi giữa Biển Hồ. Màu xanh dương rực khiến nó trở thành một cảnh quan du lịch bất đắc dĩ

"Trường học này để kinh doanh mà thôi mà không dạy con em gì đâu, chỉ là để các nhà hảo tâm đến đưa tiền chia nhau ăn.

Vậy đi học thì có tốn tiền không ? Tôi hỏi.

"Học không đóng tiền, nhưng tốn tiền đò rồi để cho nó làm từ thiện. Nó bảo các nhà hảo tâm, nó nuôi 300 em học sinh, hảo tâm nghe êm quá. Nó có nuôi mà nuôi phần nào thôi", ông Chi cho biết.

"Tụi tôi sống trong vùng chiến tranh đã dốt rồi, giờ muốn cho con đi học chữ, học mà không biết chữ thì cũng làm cái gì đâu", ông Chi nói thêm.

Mong nhà nước Việt Nam, Campuchia chọn 'người có tài, có đức' giúp dân

Khi được hỏi liệu họ đã phản ánh các vấn đề này và giấy tờ tường trình với chính quyền và tổng hội để giải quyết chưa, một người dân xin giấu tên cho biết : "Họ không có giúp đỡ gì hết. Họ có cấm tụi tôi làm mấy đơn này. Đây là tụi tôi làm lén đó. Họ nói nếu làm thì sẽ bắt tôi bỏ tù".

Phương án quay về Việt Nam cũng không khả thi đối với nhiều người dân.

"Về Việt Nam làm sao mà về, làm sớm mai ăn chiều, hết rồi, làm chỉ đủ ăn. Về không có miếng đất, không có nhà sao ở. Nhà nước Việt Nam có lệnh kéo về là đi liền, kẹt là anh em chúng tôi không có tiền", ông Chi nói.

"Nghề cá nó vô chừng. Một năm trúng vài ngày, còn lại đủ sống qua ngày, bữa nay 30-40 ngàn, bữa sau 20-30 ngàn Riel (1000 Riel bằng khoảng 5.500 VND). Có khi chạy lỗ xăng, giông gió…"

"Anh em sống là nhờ cái chi hội. [Trái] phải gì cũng phải nhờ chi hội can thiệp. Mà chi hội không can thiệp, chỉ chờ đón khách hảo tâm để chia tiền. Mà đâu phải gần đây, gần 20 năm nay rồi, anh em chúng tôi sống rất gian nan.

"Tôi cũng mong muốn nhà nước Việt Nam, Campuchia phối hợp thay đổi thầy giáo mới, có đức dạy cho các em học sinh, để đám này dạy hoài thì nó vẫn dốt như trước thôi".

"Tôi chỉ mơ ước nhà nước Campuchia và Việt Nam hợp tác dẹp người ác, còn người có đức có tài, để anh em sống bình yên. Còn nếu cứ để cái chi hội này hoài, bầu lên những người ác độc thì sẽ đi về Việt Nam nữa", ông Chi nói.

"Tức quá về Việt Nam ăn xin cũng đi nữa", bà Hà, một người dân cũng có mặt hôm đó, tiếp lời.

Hôm 27/12, ông Châu Văn Chi cho chúng tôi biết thêm về các cáo buộc của người dân về ông Đầy và ông Thanh, Chủ tịch Tổng hội Người Campuchia gốc Việt :

"Tôi nghĩ mấy người cũng là người dân bình thường. Với vai trò của hội sao có quyền mà bắt người, làm tiền bà con được đâu. Thông tin này phải xem xét lại".

Nếu thành viên tổng hội thực sự vi phạm thì sẽ bị xử lý như thế nào ? Tôi hỏi.

Ông Chi đáp : "Tùy theo mức độ nặng nhẹ như thế nào, tùy theo điều lệ. Những anh em tham gia công tác của hội mà có sơ suất, làm những việc không đúng quy chế của hội sẽ bị nhắc nhở lần thứ nhất. Đến lần thứ nhất không sửa chữa thì xóa tên trong danh sách cán bộ hội. Còn sai với luật pháp thì có chính quyền cơ quan ban ngành có thẩm quyền xử lý đúng theo pháp luật".

Khi được hỏi về hàng trăm lá đơn tường trình và khiếu nại của người dân về các vụ việc sai phạm xảy ra từ 20 năm nay, ông Chi nói :

"Nếu bà con có sự việc gì không đúng thì nên làm tường trình kiến nghị gửi lên các cấp hội, theo điều lệ dưới sự chỉ đạo của tập thể ban chấp hành. Kể cả chủ tịch, phó chủ tịch mà làm sai thì theo điều lệ hội ban chấp hành sẽ có những biện pháp xử lý".

"Ông Đầy chỉ là một phó chủ tịch của tỉnh. Ban chấp hành thì trên 10 người lận. Ở Siem Reap thì có văn phòng của tỉnh hội. Nếu bà con khiếu nại khiếu kiện lên ông Võ Văn Đầy mà ông không nhận thì bà con có thể mang lên chỗ văn phòng của tỉnh hội, thì tỉnh hội người ta sẽ xác minh lại rồi người ta xem có đúng không nếu bà con đúng thì sẽ có ủy ban thường trực cấp tỉnh để có giải quyết".

"Nếu ủy ban thường trực ở tỉnh hội đó không giải quyết, thì chuyển cái đơn đó lên cho tổng hội thì tổng hội sẽ giải quyết".

Một thông báo trong một lớp học ở Trường Tiểu học Việt Nam do Quân khư 7 xây dựng

Còn về trường học cho các em nhỏ thì ông Chi cho rằng người dân đã không nắm rõ tình hình tài chính của hội :

"Hội ta thì hiện không có nguồn tài trợ nào mà hội ta là tự tạo, tự lập ra để làm sao tập hợp được bà con, tuyên truyền vận động tốt theo luật pháp Campuchia, xây dựng trường lớp dạy tiếng Khmer, tiếng việt chỉ để là mục đích là để xóa nạn mù chữ".

"Điều kiện hoàn cảnh của hội chưa có để thành lập trường chính quy được, chỉ có tại Phnom Penh có một điểm trường là cấp tiểu học. Còn ở các tỉnh chỉ mở ra các lớp học hỗ trợ con em xóa nạn mù chữ. "

"Tuy được sự hỗ trợ của quân khu 7 xây dựng trường và giao lại cho tỉnh hội thì trách nhiệm của tỉnh hội là trả lương cho giáo viên và chăm cho khoảng mấy trăm cháu ăn và ăn ba bữa một ngày. Nếu không có sự hỗ trợ của các doanh nghiệp mà chỉ là khách tham quan thì ta không có một nguồn nào khác để nuôi giáo viên, lo cho các cháu ăn ba buổi".

Ông Chi cho biết, đôi lúc không đủ nguồn tài trợ thì phải đi vận động ở Phnom Penh để tiếp tục.

Thùy Linh

Nguồn : BBC, 29/12/2017

8 ngày, Campuchia tịch thu giấy tờ của hơn 1.700 gia đình Việt (VOA, 06/12/2017)

Trong vòng 8 ngày, Campuchia đã tước giấy tờ của 1.733 gia đình người Việt tại tỉnh Kampong Chhnang, hoàn thành một nửa mục tiêu đề ra trong chiến dịch thu hồi giấy tờ nhắm vào cộng đồng người Việt, Phnom Penh Post cho biết hôm 6/12.

Một chợ cá ở tỉnh Kampong Chhnang, Campuchia, nơi có nhiều người gốc Việt sinh sống.

Kampong Chhnang là tỉnh đầu tiên thí điểm thực hiện chiến dịch vì là nơi có nhiều người Việt sinh sống trên các làng bè ở Biển Hồ, theo lời người phát ngôn Bộ Nội vụ Campuchia được tờ nhật báo nước này dẫn lời vào tuần trước.

Trong khi đó, một người Việt sống ở khu vực này nói với VOA rằng chiến dịch thu hồi giấy tờ của chính quyền Campuchia có thể có động cơ chính trị.

Trên thực tế, nhiều người Việt bị cho là có giấy tờ giả, thực ra đã được chính quyền sở tại cấp trước đây vì họ có nhà cửa hợp pháp. Nhiều gia đình đã sống tại đây qua nhiều thế hệ.

Hiện tại có hàng trăm trẻ em người Việt trong khu vực không được học ở hệ thống trường công lập Campuchia vì ‘không có giấy tờ hợp lệ’.

Ông Pan Laikheang, Cục trưởng Cục Xuất nhập cảnh tỉnh Kampong Chhnang nói với Phnom Penh Post rằng ông không biết khi nào thì quá trình kiểm tra và thu giữ giấy tờ sẽ hoàn tất.

Tổng cộng có 2.393 gia đình ở tỉnh Kampong Chhnang bị nhắm mục tiêu trong chiến dịch thu hồi giấy tờ, gây ảnh hưởng đến hơn 10.000 người.

Trước đó, Bộ Nội vụ Campuchia xác định có 70.000 người sẽ bị thu hồi giấy tờ trên toàn quốc. Trong đó, hơn 90% là người gốc Việt.

"Sau khi tịch thu các giấy tờ không hợp lệ, chúng tôi sẽ làm hồ sơ để gửi đi [Bộ Nội vụ], nơi sẽ xác nhận họ là những người nhập cư hợp pháp", ông Pan Leikheang cho biết thêm.

Theo luật, di dân đến Campuchia có thể đăng ký quốc tịch sau 7 năm cư trú. Tuy nhiên với những người không rõ quê quán và lớn lên ở Campuchia, quá trình chờ 7 năm bây giờ mới bắt đầu, Phnom Penh Post dẫn lời giới chức phó của ông Laikheang, Pal Soth, cho biết.

"Trong thời gian đó, họ phải đóng thuế theo quy chế di dân", ông Soth nói thêm.

Tiếp theo động thái giải tán đảng đối lập chính, đuổi các hãng truyền thông quốc tế ra khỏi nước, chính quyền của Thủ tướng Hun Sen bị các tổ chức quốc tế chỉ trích là vi phạm nhân quyền khi tước giấy tờ của cư dân.

Luật sư Lyma Nguyễn, người từng hỗ trợ cộng đồng người Việt ở Campuchia, nói với VOA qua email rằng việc đây là điều rất "đáng lo ngại" và người Việt ở Campuchia nên được đối xử công bằng.

Bà Lyma cho biết các cư dân gốc Việt sống trên Biển Hồ, cũng là nạn nhân nạn diệt chủng Pol Pot, là những người mà bà đã đại diện trước Tòa án Khmer Đỏ.

Nữ luật sư người Úc gốc Việt nói nhiều người Việt Nam được coi là "sống không có quốc tịch ở Campuchia" và trên thực tế chính quyền đương nhiệm vẫn không công nhận họ.

Bà nói, sau khi bị Khmer Đỏ trục xuất vào những năm 1970, những người này sống như người tị nạn ở Việt Nam, nhưng phía Việt Nam không chấp nhận họ là công dân Việt Nam.

***************

‘Đáng lo ngại’ vụ Campuchia tước giấy tờ người Việt (VOA, 04/12/2017)

Luật sư Lyma Nguyễn, người từng hỗ trợ cộng đồng người Việt ở Campuchia, nói với VOA rằng việc chính quyền Phnom Penh tước đi giấy tờ của người Việt là rất "đáng lo ngại" và nói rằng họ nên được đối xử công bằng.

Một con đường ở tỉnh Kampong Chhnang, Campuchia.

Từ Darwin, Australia, Luật sư Lyma Nguyễn nói qua email rằng việc chính quyền Campuchia tuần qua bắt đầu tước giấy tờ của hơn 10.000 người gốc Việt tại tỉnh Kampong Chhnang mà họ cho là đã cấp không đúng quy định là "cực kỳ đáng quan ngại".

Bà Lyma cho biết các cư dân gốc Việt sống trên Biển Hồ, cũng chính là nạn nhân nạn diệt chủng Pol Pot là những người mà bà đã điện diện trước Tòa án Khmer Đỏ.

Nữ luật sư người Úc gốc Việt nói nhiều người Việt Nam được coi là "sống không có quốc tịch ở Campuchia" và trên thực tế chính quyền đương nhiệm vẫn không công nhận họ.

Bà nói, sau khi bị Khmer Đỏ trục xuất vào những năm 1970, những người này sống như người tị nạn ở Việt Nam, nhưng phía Việt Nam không chấp nhận họ là công dân Việt Nam.

Nữ luật sư nói tiếp :

"Vào những năm 1980, họ phải quay trở về Campuchia, nơi được gọi "quê hương" của họ, họ bị chính phủ coi là "những người nhập cư bất hợp pháp" vì không có bất kỳ cách nào chứng minh tình trạng dân sự trước đây của họ ở Campuchia, do mất hết giấy tờ dưới thời Khmer Đỏ, họ đang sống trong tình trạng lấp lửng, và bây giờ, cuộc đàn áp này buộc họ phải quay lại như ngay từ đầu".

Trường học từ thiện cho trẻ em Việt trên Biển Hồ, Campuchia. (Ảnh Báo Lao động)

Theo nhật báo Phnom Penh Post, Kampong Chhnang là tỉnh đầu tiên phát động chính sách này từ ngày 23/11. Báo này trích lời ông Keo Vanthorn, người phát ngôn của Bộ Nội vụ Campuchia nói rằng bộ thực hiện thí điểm ở tỉnh Kampong Chhnang vì là nơi có nhiều người Việt sinh sống trên các làng bè trên Biển Hồ.

Tại tỉnh này, các viên chức địa phương xác nhận là có hơn 10.000 người đã sống ở đây mà không có giấy tờ hợp lệ. Những giấy tờ gồm giấy khai sinh, thẻ căn cước, sổ thông hành và hộ khẩu.

Nhiều người có thể đã lấy giấy tờ quốc tịch một cách hợp pháp nhưng nếu họ không thể chứng minh rằng họ đã tuân theo đúng thủ tục đăng ký, thì theo ngôn ngữ không rõ ràng của sắc lệnh mới này, họ vẫn có thể bị tước giấy tờ.

Về mặt pháp lý, bà Lyma đề xuất rằng nên có một thỉnh cầu (appeal) đề nghị đối xử công bằng với người gốc Việt tại Campuchia và các quyền hợp pháp của họ theo luật pháp Campuchia phải được tôn trọng.

Bà hoài nghi về cách làm thế nào để chính phủ Campuchia có thể quyết định giấy tờ nào là loại đã "được cấp một cách phi pháp, trái quy định".

Nữ luật sư nói rằng chính quyền Campuchia không nên "gộp" tất cả người gốc Việt vào một nhóm duy nhất. Những người gốc Việt sống ở tỉnh Kampong Chhnang qua nhiều thế hệ trước thời Khmer Đỏ hoàn toàn khác với những người di cư sang Campuchia vì lý do kinh tế sau này.

Chính phủ Campuchia đang thực hiện chiến dịch thu hồi giấy tờ nhắm mục tiêu là cộng đồng người gốc Việt. Nhiều người bị phạt tiền và rất lo ngại vì không còn giấy tờ, trở thành người không quốc tịch, và không biết có bị chính quyền Phnom Pênh trục xuất hay không. Có ý kiến cho rằng đây là ‘chiêu bài chính trị’ để lấy lòng cử tri của đảng đương quyền, nhưng cũng có ý kiến nói đây là hoạt động kiểm tra giấy tờ thường lệ.

Trường học từ thiện cho trẻ em Việt trên Biển Hồ, Campuchia. (Ảnh Báo Lao động)

Hôm 30/11, ông Trần Văn Tư, một thầy giáo hơn 70 tuổi dạy tiếng Việt và tiếng Khmer miễn phí cho trẻ em Việt Nam tại khu vực Biển Hồ, cho VOA biết nhiều gia đình đã bị thu hồi giấy tờ trong tuần này.

"Người ta đang làm lại giấy tờ nhưng làm bằng cách nào thì tôi không biết. Họ mới vừa lấy lại giấy tờ gần đây. Tuy nhiên các học trò của tôi còn nhỏ, chưa có giấy tờ gì và chúng vẫn sẽ tiếp tục học với tôi vì các em chưa nhập quốc tịch được".

Hơn hai trăm trẻ người Việt trong lớp học của thầy Tư sinh ra ở Campuchia nhưng không có giấy tờ đầy đủ nên không được vào học ở những trường công lập trong hệ thống giáo dục của chính phủ.

Thầy Tư nói một số phụ huynh trước đây đã cố gắng bằng cách nào đó làm giấy tờ cho con cái, nhưng nay chính quyền bắt đầu thu hồi vì cho rằng đó là giấy tờ không hợp lệ.

Theo nhật báo Phnom Penh Post, Kampong Chhnang là tỉnh đầu tiên phát động chính sách này từ ngày 23/11. Báo này trích lời ông Keo Vanthorn, người phát ngôn của Bộ Nội chính Campuchia nói rằng bộ thực hiện thí điểm ở tỉnh Kampong Chhnang vì là nơi có nhiều người Việt sinh sống trên các làng bè trên Biển Hồ.

Tại tỉnh này, các viên chức địa phương xác nhận là có hơn 10.000 người đã sống ở đây mà không có giấy tờ hợp lệ. Những giấy tờ gồm giấy khai sinh, thẻ căn cước, sổ thông hành và hộ khẩu.

Vào tháng 10, Bộ trưởng nội vụ Sar Kheng cho biết chính sách thu hồi giấy tờ của 70.000 người ngoại quốc, đa phần là người Việt, bị cho là sống bất hợp pháp, sẽ được tiến hành.

Bộ Trưởng Nội vu Sar Kheng.

Theo một nữ tu người Việt yêu cầu không nêu tên, sống ở tỉnh Battambang, thì hiện có rất nhiều người Việt sống ở khu vực Biển Hồ không có giấy tờ, một số khác có giấy tờ nhưng đang bị thu hồi, kể cả những người sinh ra ở Campuchia.

"Người Việt mình sống chung với người Khmer từ lâu lắm rồi nay họ bị kiểm tra giấy tờ. Nhà nước nói họ mượn nhưng họ thu luôn. Trước đây, phường xã thấy mình có nhà cửa ở đây thì họ cấp cho giấy tờ, chứ không phải làm lậu. Nhưng chính quyền hiện nay đang gặp khó khăn trong chuyện chính trị thì họ muốn khoanh khui ra vì vậy họ chụp mấy người đó. Có thể người cấp giấy tờ đã chết rồi. Họ bị tịch thu là vì vậy".

Một làng ở tỉnh Battambang.

Những người Việt Nam đã bị thu hồi giấy tờ cho tờ The Post biết rằng họ sinh ra ở Campuchia và gắn bó với vương quốc này qua nhiều thế hệ. Nhiều người phải giao nộp tất cả các các giấy tờ cho chính quyền, và kết quả là họ trở thành người không quốc tịch.

Trong tuần, báo Phnom Penh Post đơn cử trường hợp ông Bouy Nyu Lung, 52 tuổi, có mẹ là người Việt, cha người Khmer nhưng vẫn bị tịch thu hộ khẩu. Gia đình ông Lung đã sinh sống ở Campuchia qua nhiều thế hệ, từng phải chạy lánh nạn ở Việt Nam dưới thời Khmer Đỏ.

Ông nói với báo Phnom Penh Post rằng chính quyền địa phương cấp cho ông một giấy tờ "tạm thời" và ông không biết sẽ phải làm gì kế tiếp.

Một người gốc Việt khác là bà Kai Thy Heang, người không có thẻ căn cước Campuchia, nhưng vừa bị tịch thu giấy tờ còn sót lại là sổ hộ khẩu.

Bà Heang cho biết bà không biết gia đình bà đã nhập cư vào Campuchia từ khi nào nhưng chỉ biết ông bà và cha mẹ bà đều sinh ra ở đó.

Bà bị yêu cầu trả một số tiền phạt 250.000 riel (hơn 60 Mỹ kim) vì bị xem là "sống bất hợp pháp" ở Campuchia.

Bà Chan Tho, người bán rau cải trên Biển Hồ, nói với tờ Post rằng cộng đồng bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc đàn áp này.

"Họ thu hồi hộ khẩu gia đình của chúng tôi. Họ kiểm tra xem liệu chúng tôi đã làm đúng cách hay không".

Bà nói bà vẫn không rõ vì sao hộ khẩu của gia đình bị thu hồi.

Làng bè trên Biển Hồ

Khi được hỏi chuyện gì xảy ra đối với những người không có giấy tờ Campuchia hay Việt Nam, quan chức cơ quan di trú địa phương Pan Laikhean nói :

"Chúng tôi không biết sẽ làm gì tiếp theo, nhưng giờ chúng tôi cứ phạt họ 250.000 riel vì đã sống ở đây".

Tuy nhiên, báo The Post trích lời ông Vanthorn nói, những người bị thu hồi giấy tờ là "người nhập cư", và họ cần phải điền vào đơn để xác định là người nhập cư.

Ông nói thêm :

"Lẽ ra họ phải làm đơn này lâu rồi bởi vì họ đã từng là người di cư lâu năm ở Campuchia. Lẽ ra họ không được cấp giấy tờ của Campuchia, vì những hộ chiếu và giấy tờ tùy thân này chỉ dành cho người Campuchia mà thôi".

Ông Vanthorn nói thêm : "Nếu muốn sống ở đây bất hợp pháp thì họ cần phải nộp tiền. Sau đó thì họ có thể nộp đơn xin quốc tịch".

Ông Sim Vichet, Tổng thư ký Ủy ban Thường vụ Hội Ái hữu Khmer Kampuchea Krom nói ông tin rằng những người bị tịch thu giấy tờ có thể được phép nộp đơn xin nhập quốc tịch sau này :

"Họ làm giấy tờ giả thì bị chính quyền tịch thụ là chuyện bình thường. Khi bị tịch thu thì họ cũng không đuổi hay trục xuất về Việt Nam. Họ còn cho làm giấy tờ cư trú để được sinh sống hợp pháp và người cư trú nếu nuốm nhập quốc tịch thì nộp đơn".

Ông Vichet cho biết hội ái hữu của ông cũng giúp cho nhiều người xin giấy chứng nhận người Khmer Krom miễn phí, mà theo ông là có giá trị pháp lý tương đương thẻ căn cước của Campuchia.

Một nhà sư Việt Nam (trái) sang Campuchia tị nạn năm 2007 (Ảnh : Mạch Sống)

Tháng rồi truyền thông Campuchia cho biết pháp lệnh 129 thông báo sẽ xử lý các giấy tờ cấp sai cho ngoại kiều, nhưng nói rằng ngoại kiều sẽ được cấp giấy tờ đúng quy trình, nếu phối hợp với cơ quan hữu quan Campuchia trong việc kê khai.

Một người Việt ở tỉnh Battangbang nói rằng nhiều người có thể đã có giấy tờ quốc tịch một cách hợp pháp nhưng nếu họ không thể chứng minh rằng họ đã tuân theo đúng thủ tục đăng ký theo pháp lệnh mới thì họ vẫn có thể bị tước giấy tờ.

Người này nói rằng có thể đây là một "chiêu bài chính trị" của đảng cầm quyền, tức Đảng Nhân dân Campuchia (CPP), nhằm lấy lòng cử tri trước cuộc bầu cử sẽ được tổ chức vào tháng 5/2018.

"Tôi nghĩ rằng đảng đương quyền muốn làm ra phát lệnh này để cho đảng bên kia thấy là họ cũng cấn với Việt Nam, chứ họ không ôm ấp Việt Nam. Đó là một chiêu bài chính trị mà thôi".

Các thành viên của đảng Cứu quốc Campuchia (CNRP), đảng đối lập vừa bị chính quyền Campuchia giải thể, trước đây thường cáo buộc rằng thủ tướng Hunsen là "con rối" của giới lãnh đạo Hà Nội.

Thủ tướng Campuchia Hun Sen và Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc

Ông Mory Sar, Phó Chủ Tịch Mạng Lưới Thanh Niên Campuchia trước đây nói với VOA rằng đảng CNRP tập trung lòng thù ghét Việt Nam vào chương trình nghị sự, nhưng điều này đã không dành được sự ủng hộ của công chúng và đã bị cộng đồng quốc tế chỉ trích gay gắt vì những thông điệp chính trị cổ súy cho chủ nghĩa phân biệt chủng tộc.

Tuy nhiên, ông Sim Vichet lại bác bỏ có yếu tố chính trị trong việc thu hồi giấy tờ của người Việt :

"Tôi không nghĩ như vậy. Từ bấy lâu nay họ vẫn làm vậy, nhưng lần này có vẻ hơn rộng chút xíu. Thật ra cũng bình thường. Chắc là họ cũng không thể tịch thu hết được tất cả".

Báo the Post nói Luật Quốc tịch Campuchia từ lâu đã bị chỉ trích là quá mơ hồ, và một phúc trình của nhà nghiên cứu về nhân quyền Christopher Sperfeldt xuất bản trong năm nay lập luận rằng bộ luật này ra đời đặc biệt chỉ để kiểm soát người Việt Nam và người Hoa.

Vào tháng rồi, người phát ngôn viên Bộ ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng cho biết "các cơ quan đại diện Việt Nam tại Campuchia đang tiếp tục trao đổi với các cơ quan chức năng của Campuchia động viên bà con yên tâm tham gia quá trình hoàn thiện các giấy tờ pháp lý.

Một phúc trình năm 2014 của ông Sperfeldt và nhà nghiên cứu Lyma Nguyễn kết luận rằng nhiều người Việt Nam sống ở tỉnh Kampong Chhnang có thể được xếp loại là "vô quốc tịch". "Nhà chức trách Campuchia không coi các thành viên của nhóm người này là công dân Campuchia... và dường như các cơ quan chức năng của Việt Nam cũng không xem họ là công dân Việt Nam".

Công ước của LHQ năm 1954 nói rằng việc "tùy tiện tước đi quốc tịch", là bất hợp pháp. Tuy nhiên, cho đến nay, Campuchia chưa ký kết công ước này.

Ông Phil Robertson, thuộc bộ phận Nhân đạo của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền có trụ sở ở Hoa Kỳ, nói rằng thu hồi giấy tờ để biến người Việt Nam tại Campuchia thành người "vô quốc tịch" rõ ràng là một hành động vi phạm nhân quyền.

Thả lưới trên Biển Hồ.

Nhưng thầy giáo mở lớp học từ thiện trên bè nổi cho trẻ em người Việt trên Biển Hồ nói rằng cho dù các em không có quốc tịch, hay cha mẹ các em bị thu hồi giấy tờ vì động cơ chính trị hay phi chính trị, thì lớp học của ông vẫn cứ tiếp tục.

"Ba đời rồi chưa biết đến Việt Nam. Từ đời cha đến đời con và cũng chưa nhập tịch được. 265 em học được miễn phí, quần áo sách vở tôi lo, cơm ngày ba bữa. Khách du lịch đến tham quan, người cho ít, người cho nhiều. Chúng tôi dùng tiền cơm gạo cho các em ăn và trả tiền lương cho thầy cô".

Nguồn : VOA, 30/11/2017

Chính phủ Campuchia bắt đầu tiến hành chiến dịch rà soát "giấy tờ không đúng quy định" mà chủ yếu tác động lớn tới cộng đồng người gốc Việt ở Campuchia, tờ Phnom Penh Post đưa tin.

Hàng ngàn người gốc Việt tại tỉnh Kampong Chhnang, Campuchia đã bị tịch thu giấy tờ

Hồi tháng 10, Bộ trưởng Nội vụ Campuchia Sar Kheng khẳng định tiếp tục chính sách thu hồi giấy tờ của 70.000 người ngoại quốc "sinh sống bất hợp pháp" tại vương quốc này.

Nhưng hầu hết bảy vạn người này là người gốc Việt đã sinh sống qua nhiều thế hệ ở Campuchia.

Theo tờ Phnom Penh Post, tỉnh Kampong Chhnang là tỉnh đầu tiên phát động chính sách này từ 23/11 và giới chức địa phương đã xác nhận hơn 10.000 người với "giấy tờ không đúng quy định".

Những giấy tờ này gồm giấy khai sinh, thẻ căn cước, hộ chiếu và hộ khẩu.

Ông Bouy Nyu Lung, 52 tuổi, có mẹ là người Việt, cha người Khmer những vẫn bị tịch thu hộ khẩu. Gia đình ông Lung đã sinh sống ở Campuchia qua nhiều thế hệ, từng phải chạy trốn qua Việt Nam dưới thời Khmer Đỏ.

Ông nói với báo này rằng chính quyền địa phương cấp cho ông một giấy tờ "tạm thời" và ông không biết tiếp theo sẽ phải làm gì.

Hai phụ nữ gốc Việt chuẩn bị giấy tờ khi chính quyền địa phương bắt đầu chiến dịch rà soát người nhập cư hôm 27/11

Một người gốc Việt khác là bà Kai Thy Heang, người không có thẻ căn cước Campuchia, vừa bị tịch thu giấy tờ còn sót lại là sổ hộ khẩu.

Bà Heang cho biết bà không biết gia đình bà đã nhập cư vào Campuchia từ khi nào nhưng chỉ biết ông bà và cha mẹ bà đều sinh ra ở đó.

Bà bị yêu cầu trả một số tiền phạt 250.000 riel, tương đương gần 1,4 triệu VND vì "cư trú trái phép" ở Campuchia.

Giống như cha mẹ mình, ông Hong Hay, 65 tuổi, cũng sinh ra ở Campuchia. Ông nói với phóng viên của Phnom Penh Post rằng: "Tôi không biết gì về Việt Nam. Tôi không có cảm giác gì về Việt Nam. Tôi chỉ sống ở đây",

Khi được hỏi chuyện gì xảy ra đối với những cá nhân không có giấy tờ Campuchia hay Việt Nam, quan chức Bộ phận Dân nhập cư địa phương Pan Laikhean nói: "Chúng tôi vẫn không biết làm gì tiếp theo, nhưng giờ chúng tôi cứ phạt họ 250.000 riel vì sống ở đây".

Phát ngôn viên Lê Thị Thu Hằng nói: "Đại sứ quán và các Tổng lãnh sự quán Việt Nam đang làm việc với các cơ quan hữu quan của Campuchia...".

Hôm 12/10, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng đã trả lời báo chí về một số thông tin liên quan đến người gốc Việt tại Campuchia.

"Đảng, Nhà nước và Chính phủ Việt Nam luôn quan tâm đến cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, trong đó có cộng đồng người Campuchia gốc Việt tại Campuchia và mong muốn cộng đồng người Campuchia gốc Việt có địa vị pháp lý vững chắc bảo đảm cuộc sống ổn định".

"Trên tinh thần đó, các cơ quan đại diện Việt Nam tại Campuchia đang tiếp tục trao đổi với các cơ quan chức năng của Campuchia động viên bà con yên tâm tham gia quá trình hoàn thiện các giấy tờ pháp lý của mình.

"Đại sứ quán và các Tổng lãnh sự quán Việt Nam đang làm việc với các cơ quan hữu quan của Campuchia để tiếp tục tạo điều kiện pháp lý thuận lợi, có biện pháp phù hợp, đảm bảo duy trì cuộc sống bình thường ổn định của mọi người dân, " bà Thu Hằng nói tại buổi họp báo thường kỳ của Bộ Ngoại giao.

BBC đã tìm cách liên hệ với phía đại sứ quán và tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Campuchia nhưng vẫn chưa nhận được phản hồi.

Hà Nội lên tiếng vụ Campuchia 'tước' giấy tờ người gốc Việt (VOA, 10/10/2017)

Việt Nam hôm 9/10 kêu gọi chính quyền Phnom Penh "đảm bảo các quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người Campuchia gốc Việt", ít ngày sau khi Bộ Nội vụ nước láng giềng cho biết có kế hoạch thu hồi giấy tờ tùy thân "cấp sai và không đúng quy định" cho 70.000 người, đa số là người gốc Việt.

Người biểu tình đốt cờ Việt Nam ở Campuchia.

"Việt Nam và Campuchia có quan hệ láng giềng hữu nghị truyền thống tốt đẹp. Cộng đồng người Campuchia gốc Việt sinh sống ở Campuchia đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển của Campuchia, vun đắp quan hệ hữu nghị truyền thống giữa hai nước", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng được VnExpress trích lời nói.

Nữ phát ngôn viên này nói thêm rằng Việt Nam mong muốn Campuchia "tiếp tục tạo điều kiện pháp lý thuận lợi và có biện pháp phù hợp để đảm bảo các quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người Campuchia gốc Việt, như nêu tại Tuyên bố chung của Lãnh đạo Cấp cao hai nước, phù hợp với luật pháp Campuchia và luật pháp quốc tế".

"Chúng tôi mong rằng trong quá trình hoàn thiện giấy tờ pháp lý, người dân được duy trì cuộc sống ổn định, tiếp tục góp sức vào đời sống kinh tế xã hội Campuchia, góp phần củng cố và tăng cường quan hệ hữu nghị truyền thống, hợp tác toàn diện giữa hai nước", bà Hằng nói.

Hôm 4/10, tờ Phnom Penh Post dẫn lời Bộ trưởng Nội vụ Campuchia Sar Kheng chủ trì cuộc họp để thảo luận về việc thu hồi các giấy tờ bị cấp sai hoặc lỗi ở nước này đối với khoảng 70 nghìn người, trong đó đa phần là người Việt.

Ông Sok Phal, lãnh đạo Tổng Cục Di trú, nói rằng một nghị định được thông qua hồi tháng Tám cho phép chính quyền hủy các giấy tờ như chứng minh thư, hộ chiếu, thu hồi quyền công dân của hàng nghìn người.

Ông cho biết rằng những người này sẽ bị coi là người nhập cư bất hợp pháp, nhưng đảm bảo họ sẽ không bị buộc rời đi.