Chế "số nổ" và cái Tết khổ

Thu Phương, Thoibao.de, 23/01/2023

Theo con số của Tổng cục Thống kê đưa ra, nền kinh tế Việt Nam năm 2022 tăng trưởng 8,02%. Đây là mức tăng trưởng cao nhất trong giai đoạn 2011-2022. Được biết, con số này cao hơn so với mục tiêu tăng trưởng chính thức nằm trong khoảng từ 6,0% – 6,5%.

"Số nổ" tăng trưởng của nền kinh tế là 8,02%

Việt Nam đạt mức tăng trưởng cao nhất Châu Á, bỏ xa Thái Lan. Tuy nhiên, đời sống xã hội người dân Thái Lan không có khó khăn như Việt Nam. Hầu hết các doanh nghiệp gia công của Việt Nam đã hết đơn hàng từ tháng 9/2022, làm cho rất nhiều công ty phải sa thải công nhân, tinh giảm bộ máy, và rất nhiều doanh nghiệp cho dân nghỉ tết sớm.

Ở Việt Nam, có đến 800 tờ báo làm công tác tuyên truyền mị dân, có cả bộ máy giáo dục cũng được trưng dụng cho mục đích tuyên truyền. Và giờ đây, Tổng cục Thống kê cũng làm ra một con số cho mục đích tuyên truyền. Một ý kiến bạn đọc cho Thoibao.de biết.

Thực ra người dân cảm nhận rất rõ tình hình kinh tế Việt Nam trong năm 2022, cực kỳ khó khăn. Vật giá leo thang, xăng dầu giá vừa cao vừa bị thiếu hụt làm cho dân vất vả, mất thời gian và tiền bạc chỉ vì chờ đổ xăng. Doanh nghiệp thì thiếu nhiên liệu vận hành, doanh nghiệp vận tải thì phải bỏ chuyến, hủy hợp đồng, vì thiếu hụt xăng dầu. Có thể nói, năm 2022 là một năm ác mộng đối với người dân Việt Nam.

Kinh tế phồn vinh hay suy thoái được thể hiện rất rõ vào những ngày giáp Tết. Khi nền kinh tế thiếu tiền thì sức mua ảm đạm, hàng hóa bị tiêu hủy tràn lan. Người tiêu dùng thì không có tiền để mua, người bán thì thất bát không có lời để ăn Tết. Từ người mua đến người bán đều đón nhận cái Tết đìu hiu.

Theo báo chí, chỉ mới 28 Tết mà chợ hoa, tiểu thương bán hoa, lo mất Tết và đến 30 Tết thì thực là bi đát. Người mua không có, người bán phải chặt bỏ hoa vứt sọt rác. Một cảnh tượng thật ngậm ngùi cho những người buôn hoa ngày Tết và buồn cho những nhà vườn. Có nhiều nhà vườn trồng hoa một năm một vụ và chỉ cậy nhờ vào thị trường hoa cuối năm. Tuy nhiên, công sức chăm chút cả năm ấy, đến cuối năm thì bán không thể thu hồi được vốn.

Tại thành phố Thái Nguyên, đã 28 Tết mà nhiều điểm bán hoa đào vẫn vắng bóng người mua, nhiều tiểu thương đã giảm giá sâu nhưng tình hình vẫn rất ế ẩm. Một tiểu thương cho biết, "Như mọi năm, khách đến xem và mua rất nhiều, năm nay không biết do kinh tế khó khăn hay họ không còn mặn mà với hoa đào nữa mà lượng khách tìm mua hoa giảm rõ rệt, không bằng phân nửa so với năm trước kia"

Thực ra người tiêu dùng không có tiền để mà mua. Nền kinh tế bị siết cổ từ tháng 9/2022, khi mà Ngân hàng Nhà nước Việt Nam siết room tín dụng, làm cho các ngân hàng thương mại không thể cho vay được. Hậu quả là doanh nghiệp rụng hàng loạt, một số có sức đề kháng yếu thì giải thể, số khác có đề kháng tốt hơn thì tinh giảm, để đỡ chi phí. Mà một khi doanh nghiệp khó khăn, thì công nhân, nhân viên, và cả lãnh đạo trong công ty cũng khó khăn. Cả xã hội Việt Nam đều như thế.

Con số lạm phát được nhà nước thông báo là dưới 4%, tuy nhiên giá cả hàng hóa thì trượt giá ít nhất là 20%, một nhà quan sát đánh giá với Thoibao.de. Con số lạm phát 4% được người này cho biết, đó là con số trên giấy. Người dân cảm nhận rõ nhất về sự ngột ngạt do tình hình kinh tế khó khăn mang lại.

Nếu nhìn vào con số tăng trưởng của nền kinh tế là trên 8% và lạm phát dưới 4% quả là quá tuyệt vời, nếu đó là con số thật. Thực chất không ai biết con số thật là bao nhiêu, nhưng ai cũng nhận ra, con số mà nhà cầm quyền cộng sản đưa ra đều ngược lại với thực tế hoàn toàn.

Vậy tại sao chính quyền Cộng sản không dùng con số thật, để đề ra chính sách cho đúng với thực tế, mà họ lại dùng con số "nổ" ?

Có ý kiến cho rằng, Cộng sản họ đặt nhiệm vụ mị dân cao hơn nhiệm vụ phát triển đất nước, nên với họ, con số "nổ" quan trọng hơn con số thật.

Thu Phương (Tổng hợp)

Nguồn : Thoibao.de, 23/01/2023

**************************

Nước mắt chợ hoa đêm giao thừa Nhâm Dần - Quý Mão

Gió Bấc, RFA, 23/01/2023

Đêm Ba mươi, Phút Giao thừa là khoảnh khắc thiêng liêng nhất trong năm trong ý nghĩa gia đình đoàn tụ, sum vầy. Trong bối cảnh kinh tế khó khăn, nhiều gia đình đã giản lược thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ, chỉ cần vài khóm vạn thọ, cúc, nhành mai, nhành đào là đủ không khí Tết. Thế nhưng, đêm 30 Tết năm nay rất nhiều gia đình đã không đủ tiền mua hoa. Hàng vạn người trồng hoa, bán hoa mang không khí Tết cho xã hội, cho mọi nhà lại không dám về nhà mà khắc khoải, vật vã rơi nước mắt bên những thảm hoa tươi nguyên thừa ế trên đường phố. Họ không chỉ mất Tết mà có nguy cơ trắng tay, vỡ nợ. Năm mới sẽ đến với họ đầy bất trắc.

Hoa Tết hạ giá đêm 30 Tết Quý Mão - Photo : RFA

Hàng chục năm qua, những người cần lao thuộc giai cấp tiên phong của chế độ, không dám đi chợ Tết ở các siêu thị, không đánh giá Tết lớn, Tết nhỏ qua giá cả rượu bia, lạp xưởng. Cái Tết trong mắt họ là những khu chợ hoa Tết nhan nhản khắp nông thôn, phố thị. Không tốn kém như ăn bằng miệng với các thứ bánh mứt, rượu thịt đắt tiền, người ta ăn Tết bằng mắt với vài chậu hoa cũng đủ ấm lòng trong ba ngày Tết.

Người khá giả thuê xe tải bỏ ra năm mười triệu mua hoa đắt tiền phủ màu sắc lên ngôi biệt thự. Người nghèo đi xe máy bỏ ra trên dưới 100 ngàn đồng (gần 5 USD) đã có thể mang không khí Tết về nhà.

Chợ hoa Tết Việt rất đặc trưng là các loại hoa truyền thống của từng vùng miền trồng theo mùa vụ. Miền Bắc chủ lực là đào, quất, miền Nam mai vàng, vạn thọ, cúc đủ loại bình dân là mâm xôi, đại đóa…, sang trọng là Tiger. Sa Đéc (Đồng Tháp), Chợ Lách (Bến Tre) trở thành thủ phủ hoa Tết của miền Nam với các loại hoa chất lượng cao được tỉa tót tạo hình tinh tế như mai bonsai, cúc, trạng nguyên. Ngoài ra ở từng tỉnh huyện cũng hình thành những tiểu vùng trồng hoa Tết với các loài hoa phổ biến như hướng dương, vạn thọ.

Trồng, bán hoa Tết thành một nghề quan trọng trong mùa vụ Tết. Thị trường hoa Tết trở thành hàn thử biểu nhạy cảm đo đạt mức phồn thịnh hoặc suy thoái của kinh tế. Mặc cho báo cáo, diễn văn chúc Tết của Đảng, Chính phủ nói nhăng nói cuội thế nào. Cứ nhìn vào sự nhộn nhịp, tấp nập của các chợ hoa Tết là biết ngay kinh tế ổn định, phát triển. Chợ hoa Tết eo sèo ế ẩm thì biết ngay kinh tế đang lụn bại chính xác như đinh đóng cột.

Năm nay, theo báo cáo của Chính phủ, theo báo đài tuyên truyền Nhà nước, năm 2022, tăng trưởng GDP ước đạt 8,02% với nhiều điểm sáng. Theo Báo cáo kinh tế - xã hội năm 2022 vừa được Tổng cục Thống kê công bố sáng 29/12, tăng trưởng kinh tế năm 2022 phục hồi tích cực với những tiến triển tốt và đồng đều trên cả ba khu vực, trong đó khu vực nông, lâm, thủy sản tăng 3,36% ; công nghiệp và xây dựng tăng 7,78% ; dịch vụ tăng 9,99% (1).

Đọc thấy phát ham. Tổng Trọng trong cơn mê cuồng đốt lò, tiêu diệt các đảng viên ưu tú do chính mình tuyển chọn, cơ cấu, đề bạt đúng quy trình trong nhiều nhiệm kỳ lại chai mặt lấy sức cạn hơi tàn đọc thư chúc Tết với những lời sáo rỗng muôn thuở : "vừa thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng và hiệu quả" (2).

Trung Quốc mượn cớ Covid cản trợ xuất khẩu nông sản, các măt hàng gia công chiến lược may mặc, giày da, gỗ bị đứt gãy đơn hàng, hàng triệu công nhân thất nghiệp. Kinh tế tài chính vỡ toang bởi chiêu trò lũng đoạn của các đại gia FLC, Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát, bất động sản thừa ế đóng băng hàng trăm ngàn tỉ, người dân biểu tình đứng, biểu tình ngồi đòi tiền góp vốn ngân hàng, tiềm mua trái phiếu, công nhân đòi tăng lương khắp cả nước. Các con số GDP 8.02%, "phục hồi và phát triển kinh tế" là trò chơi chữ nghĩa, là cái bánh vẽ hy vọng mà chính quyền nhà sản vẫn rộng tay ưu ái tặng dân.

"GDP 8.02%", "phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội" thực sự thê thảm thế nào hãy nhìn vào chợ hoa Tết năm nay. Gõ từ khóa "hoa tết ế" cho công cụ tìm kiếm của Google sẽ cho thấy con số hùng hồn khoảng 6.280.000 kết quả.

Chính báo chí lề phải có thể xem là thông tin vô thưởng vô phạt nên đã đồng loạt bỗng dưng nói thật. Với tựa đề "Mười mấy năm bán hoa Tết chưa năm nào ế như năm nay", báo Zing News có lời dẫn "Chiều 29 tháng Chạp, nhiều tiểu thương bán hoa tại Thành phố Hồ Chí Minh vẫn cầm cự ngồi chờ khách vì ế ẩm" (3).

Báo Lao Động cũng có bài tương tự và có thêm cả phóng sự ảnh ở Thành phố Vinh Nghệ An "Hoa tết ế ẩm, tiểu thương chém gốc, vứt bỏ để về quê đón Tết" (4).

Đà Nẵng, nổi tiếng là Thành phố đáng sống nhất cả nước nhưng "Chợ hoa xuân Đà Nẵng 29 Tết : Hạ giá bán như cho vẫn ế" (5).

Ngay Hà Nội thủ đô ngàn năm văn vật nơi tiền bạc cả nước đổ về cống nạp vẫn không thoát cảnh "Tiểu thương tại Hà Nội chặt bỏ đào quất ế trong chiều 30 Tết" (6).

Chợ hoa Tết về đêm

Đó chỉ là một phần nhỏ trong hàng ngàn bài báo về tình trạng chợ hoa ế ẩm trải dài trong cả nước từ bắc chí nam chứ không riêng một địa phương nào.

Nguyên nhân hoa ế không phải do yếu tố khí hậu, thời tiết hoặc do tăng sản lượng diện tích trồng đột biến làm tăng khoảng cách cung cầu. Số lượng hàng hóa vẫn như mọi năm. Địa điểm diện tích bày bán vẫn như truyền thống mọi năm. Hoa ế đơn giản chỉ do người dân không tiền mua sắm.

Thông thường hàng thừa ế, người ta bán xổ, bán rẻ mong thu về ít vốn liếng và cũng để không lãng phí mồ hôi, công sức vun trồng chăm sóc. Thế nhưng trong xã hội mang đầy chất nhân văn kiểu mới của thiên đường cộng sản từ Nghệ An quê Bác đến Hà Nội niềm tin và hy vọng của cả nước người bán dùng đến nghĩa cử cao cả là chặt bỏ chứ không bán rẻ chống lại tâm lý chờ hạ giá của người mua.

Những nhát dao này thật đau đớn hơn cả thất bát của mùa hoa, nó chặt đứt mối quan hệ đồng bào, tương thân của người mua, người bán.

Những thông tin báo chí đáng buồn nói trên đã thê thảm nhưng vẫn sáng sủa hơn nhiều so với những điều tôi trực tiếp chứng kiến khi có dịp hiếm hoi về ăn Tết ở một thành phố miền Tây. Nó không có chuyện quyết liệt tàn nhẫn chém hoa nhưng nó nghẹn uất kéo dài ngay đêm giao thừa.

Khu chợ Hoa tết của thành phố rộng khoảng vài héc-ta nằm trên vị trí đắc địa. Nằm ngay tại trung tâm TP, lại đúng vào cái thế trên bến dưới thuyền giáp với đại lộ rộng thênh thang và con sông là thủy lộ chính của địa phương.

Sáng ngày 30 Tết, khu chơ tràn ngập hoa đủ loài khoe sắc nhưng rất vắng nguời mua dù giá khá mềm. Một cặp cúc đại đóa, vạn thọ đẹp rực rỡ, có cả chậu bằng nhựa cứng chỉ tầm giá 150.000. Vạn thọ đẹp trong chậu nhựa mềm chỉ 90.000 một cặp. Lác đác một vài nơi đã treo bản đại hạ giá nhưng chừng như vẫn không hấp dẫn người mua.

Do các chợ hoa Tết là chợ dã chiến theo mùa vụ được sử dụng mặt bằng công viên của thành phố, ban quản lý phân lô hợp đồng cho thuê từ nhiều tháng trước. Theo quy ước, tiểu thương phải thu dọn cây kiểng hoàn trả mặt bằng từ giữa trưa 30 Tết để làm vệ sinh, giữ cảnh quan công viên nên phiên chợ 30 hoa rất ngắn, tầm 10 giờ sáng là phải bán xổ để không phải hủy hàng.

Thế nhưng do lượng khách mua thưa thớt, chủ hàng nấn ná tiếc nuối lượng hoa vẫn còn gần như nguyên vẹn đã dời hàng ra dọc theo hai bên lề đường quanh khu vực chợ để chờ bán tiếp.

9 giờ đêm 30 Tết, hầu hết các căn nhà trên trục lộ chính đã đóng cửa, hầu hết người dân thành phố đã về nhà họp mặt gia đình chào đón giao thừa thì hai bên lề đường của đại lộ dọc công viên vẫn còn đầy những bãi hoa hiu hắt treo bảng đại hạ giá. Những người bán hoa phờ phạc ngồi vật vã không biết đến lúc nào. Có lẽ họ sẽ đón giao thừa trên hè phố bên bải hoa ế ẩm ấy. Họ dư hiểu rằng khách hàng có tiền đã mua đủ hoa cho Tết, mua thêm họ cũng không còn chỗ để trưng bày. Người chưa mua không phải là không muốn mà do không có tiền nên dù hạ giá rất thấp vẫn không mấy người mua.

Những người bán hoa gần như lỗ trắng, công sức, vốn liếng, niềm hy vọng một mùa vụ làm ăn đã biến thành gánh nợ. Năm mới với mọi người là ước mơ, khát vọng về những điều tốt đẹp với họ sẽ là khó khăn chồng chất.

Sự phồn vinh, kinh tế ổn định và phát triển ở xứ thiên đường là như vậy đó. Sự ế ẩm của chợ hoa Tết không chỉ là nỗi đau nước mắt đêm 30 của người bán hoa mà còn là bức tranh ảm đạm của hàng triệu gia đình không có được số tiền ít ỏi để ăn tết nghèo bằng mắt

Gió Bấc

Nguồn : RFA, 23/01/2023

Tham khảo :

1. https://baochinhphu.vn/gdp-nam-2022-uoc-tang-802-lap-ky-luc-trong-hon-10...

2. https://baochinhphu.vn/loi-chuc-tet-xuan-quy-mao-2023-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-102230120205059628.htm

3. https://zingnews.vn/muoi-may-nam-ban-hoa-tet-chua-nam-nao-e-nhu-nam-nay-post1395528.html

4. https://laodong.vn/photo/hoa-tet-e-am-tieu-thuong-chem-goc-vut-bo-de-ve-que-don-tet-1139979.ldo

5. https://vtc.vn/cho-hoa-xuan-da-nang-29-tet-ha-gia-ban-nhu-cho-van-e-ar737791.html

6. https://vietnamnet.vn/tieu-thuong-tai-ha-noi-chat-bo-dao-quat-e-trong-chieu-30-tet-2103405.html

Theo các số liệu do Tổng cục Thống kê công bố ngày 29/09/2022, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong quý 3 ước tính lên tới 13,67% so với cùng kỳ năm ngoái, cao hơn đáng kể so với mức dự báo 10-11% được các chuyên gia đưa ra trước đó. Việt Nam được dự báo dẫn đầu Châu Á về tăng trưởng 2022 trong lúc kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng chậm lại nhiều. Tăng trưởng của Việt Nam phần nào hưởng lợi nhờ những khó khăn hiện nay của nền kinh tế Trung Quốc.

Ảnh tư liệu, chụp ngày 03/05/2020 : Bốc dỡ hàng tại cảng Sài Gòn, Việt Nam. AP - Hau Dinh

Trong bản báo cáo Cập nhật Tình hình Kinh tế Đông Á và Thái Bình Dương, được công bố ngày 27/09/2022, Ngân hàng Thế giới (WB) ghi nhận : "Tăng trưởng tại hầu hết các quốc gia đang phát triển ở khu vực Đông Á và Thái Bình Dương đã phục hồi trong năm 2022 sau khi bị Covid-19 gây ảnh hưởng, trong khi đó Trung Quốc bị lỡ đà tăng trưởng do nước này tiếp tục các biện pháp kiềm chế virus".

Cụ thể, theo WB, Trung Quốc được dự báo sẽ chỉ đạt mức tăng trưởng 2,8% trong năm 2022, giảm mạnh so với 8,1% trong năm 2021. Trái ngược với Trung Quốc, Việt Nam được dự báo sẽ đạt mức tăng trưởng đến 7,2% trong năm 2022, tức là cao hơn mức dự báo 5,3% do chính WB đưa ra trong báo cáo vào tháng 4.

ADB giữ nguyên dự báo tăng trưởng

Trước đó, trong Báo cáo triển vọng phát triển Châu Á (ADO) cập nhật năm 2022, được công bố ngày 21/09, Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) vẫn giữ nguyên mức dự báo tăng trưởng kinh tế của Việt Nam là 6,5% năm 2022 và 6,7% năm 2023.

Theo ADB, "kinh tế Việt Nam tăng trưởng tốt trong bối cảnh nền kinh tế thế giới còn nhiều bất ổn. Chuỗi cung ứng lương thực, thực phẩm toàn cầu được khôi phục, góp phần thúc đẩy sản xuất nông nghiệp trong năm nay". Báo cáo của ADB cũng cho rằng, "di chuyển trong nước trở lại hoàn toàn bình thường và việc dỡ bỏ các hạn chế đi lại do đại dịch Covid-19 đối với khách nước ngoài sẽ thúc đẩy du lịch phục hồi mạnh mẽ trong nửa cuối năm 2022, và đây là động lực tăng trưởng cho ngành dịch vụ".

Lạm phát tăng cao ở Mỹ và Liên Hiệp Châu Âu đang làm gia tăng áp lực lạm phát trong nước. Tuy nhiên, theo ADB, "chính sách tiền tệ thận trọng của Việt Nam và việc kiểm soát giá hiệu quả, đặc biệt đối với các mặt hàng xăng dầu, giúp kiềm chế lạm phát ở mức 3,8% năm 2022 và 4% năm 2023, không thay đổi so với dự báo đã đưa ra trong Báo cáo triển vọng phát triển Châu Á vào tháng 4/2022".

Tại Hội nghị về giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô ngày 12/09 tại Hà Nội, ông Francois Painchaud, Trưởng đại diện Văn phòng Đại diện Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) tại Việt Nam, nhắc lại là trong tháng 7, IMF cũng đã tăng dự báo tăng trưởng của Việt Nam năm 2022 từ 6% lên 7%. Việt Nam là quốc gia duy nhất tại Châu Á và khu vực ASEAN mà cơ quan này tăng dự báo tăng trưởng. 

Trả lời phỏng vấn RFI Việt ngữ ngày 30/09/2022, chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh nêu lên những yếu tố giúp cho tăng trưởng kinh tế năm nay có tốc độ cao như vậy :

"Tăng trưởng mạnh của Việt Nam thứ nhất là nhờ nông nghiệp thì vẫn là vững bề. Cơn bão vừa rồi, nhờ Việt Nam đã bố phòng, chuẩn bị rất tốt, nên có gây tác hại nhưng ở mức độ có kiểm soát. Trung Quốc làm quá nghiêm ngặt về chống Covid khiến cho họ thiết hụt một số mặt hàng, kể cả nông lâm thủy sản, thì Việt Nam có thể sẽ giúp Trung Quốc khôi phục phần nào nhu cầu ấy.

Còn về công nghiệp, Việt Nam đã tiếp tục thu hút được đầu tư nước ngoài và xuất khẩu thì đã hồi phục. Nhờ vậy mà sản lượng công nghiệp đã có tăng và đóng góp của công nghiệp cho GDP đã tăng lên. Ngoài ra, đầu tư công cũng đã được dồn sức lực để cố gắng hoàn thành cho cuối năm nay".

Hưởng lợi từ cạnh tranh Mỹ-Trung

Trên trang The Diplomat ngày 29/09/2022, chuyên gia về khu vực Đông Nam Á Vincenzo Caporale ghi nhận :

"Gần đây, Việt Nam là nước được hưởng lợi từ cuộc cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, vì cạnh tranh này liên quan đến đầu tư nước ngoài trực tiếp (FDI). Khi căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc gia tăng, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã tỏ ra ít thân thiện hơn với doanh nghiệp, và chính sách phòng chống Covid-19 của Trung Quốc trở nên nghiêm ngặt và có vẽ sẽ được duy trì lâu dài, các doanh nghiệp đã bắt đầu tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ, để giảm thiểu nguy cơ bị gián đoạn. Trong số đó có các tập đoàn như Apple, Samsung và Hasbro, vốn có những hoạt động sản xuất lâu năm và đáng kể ở Trung Quốc, đã quyết định giảm hoạt động của họ ở nước này.

Việt Nam đã được hưởng lợi khi các công ty lớn chuyển hoạt động sản xuất sang Việt Nam để tận dụng lợi thế về chi phí thấp, cơ sở hạ tầng phát triển, môi trường kinh doanh thuận lợi và thành công trong việc giảm thiểu tác động kinh tế của Covid-19. Ví dụ, Foxconn, nhà sản xuất điện tử nổi tiếng có hợp đồng với tất cả các công ty công nghệ lớn, bao gồm cả Apple, tuyên bố sẽ đầu tư 300 triệu đôla vào một nhà máy mới ở miền Bắc Việt Nam. Gần đây, Google đã thông báo kế hoạch chuyển một nửa sản lượng điện thoại Pixel sang Việt Nam, trong khi Microsoft đã chọn Việt Nam làm nơi sản xuất một phần số lượng Xbox. Một vài năm trước, các tập đoàn nói trên chỉ sản xuất những mặt hàng này ở Trung Quốc. Nhìn chung, FDI của Việt Nam từ tháng 1 đến tháng 6/2022 đã tăng 8,9 % so với cùng kỳ năm 2021".

Tuần báo The Economist của Anh trong bài viết đăng ngày 22/09 cũng ghi nhận : 

"Việt Nam có nhiều lợi thế. Lực lượng lao động của Việt Nam sẽ vẫn còn trẻ và linh động, trong khi dân số Trung Quốc già đi và giảm bớt. Việt Nam vẫn là một thành viên tích cực của hơn một chục hiệp định thương mại tự do, cho phép tiếp cận dễ dàng hơn thị trường của các nước. Về phòng chống Covid-19, các nhà lãnh đạo chính trị của Việt Nam cũng ít nghiêm ngặt hơn so với Trung Quốc. Việt Nam đã mở lại hoàn toàn biên giới vào tháng 3, trong khi đó Trung Quốc vẫn giữ nhiều rào cản nhập cảnh.

Đất nước khoảng 100 triệu dân này cũng có những điều kiện thuận lợi về mặt địa lý, chẳng hạn như có hơn 3.000 km bờ biển. Và Việt Nam nằm ở ngay ngưỡng cửa Trung Quốc. Nhờ đã đầu tư rất cho các cơ sở hạ tầng cho như đường xá, khu công nghiệp điện tử của Việt Nam chỉ cách Thâm Quyến, thủ đô công nghệ của Trung Quốc, 12 giờ lái xe. Một nhà điều hành khu công nghiệp cho biết : "Quý vị chẳng cần phải đổi mới chuỗi cung ứng của quý vị ở đây". 

Còn nhiều rủi ro 

Tuy nhiên, viễn cảnh tăng trưởng của Việt Nam trong thời gian tới không hoàn toàn thuận lợi, vì có rất nhiều yếu tố rủi ro do tình hình kinh tế thế giới vẫn rất bất ổn. 

Trong bản báo cáo ngày 21/09, ADB đã cảnh báo, "kinh tế Việt Nam sẽ tiếp tục đối mặt với những rủi ro ngày càng tăng. Suy thoái kinh tế toàn cầu có thể ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. Tình trạng thiếu hụt lao động dự kiến sẽ tác động đến sự phục hồi nhanh chóng của các ngành dịch vụ và sản xuất hàng xuất khẩu sử dụng nhiều lao động trong năm 2022". 

Đối với chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh, mức tăng đầu tư nước ngoài ở Việt Nam chưa thật sự vững bền :

"Đầu tư nước ngoài có hồi phục, nhưng vẫn chưa hồi phục hoàn toàn và vẫn chưa bằng thời kỳ trước Covid. Thật ra các nhà đầu tư nước ngoài chưa rời bỏ Trung Quốc, mà họ chỉ chuyển một phần công xưởng của họ sang Việt Nam, những phần mà họ nghĩ là có thể tận dụng được lực lượng lao động giá rẽ ở Việt Nam. 

Để thu hút đầu tư lâu bền, Việt Nam cần phải nâng cấp kết cấu hạ tầng, nhất là công nghệ thông tin. Thứ hai là phải đào tạo và bồi dưỡng một tầng lớp lao động có chất lượng cao. Đó là lĩnh vực rất khó khăn. Thứ ba là phải cải cách thể chế, chuyển mạnh sang chính phủ điện tử, chuyển mạnh sang kinh tế số và kết nối trực tiếp các chuỗi giá trị của Việt Nam với các chuỗi giá trị trên thế giới.

Trong các lĩnh vực đó, cải cách thể chế là khâu then chốt. Có cải cách thể chế thì lúc đó mới phát triển được kinh tế tư nhân trong nước và thu hút được đầu tư nước ngoài, cũng như thúc đẩy việc cải thiện kết cấu hạ tầng".

Trong bài viết đăng ngày 29/09 trên trang The Diplomat, chuyên gia Vincenzo Caporale cũng lưu ý : 

"Việt Nam phải đối mặt với những trở ngại nghiêm trọng đối với tăng trưởng trong tương lai. Yếu tố hạn chế nhất là quy mô dân số của Việt Nam, sẽ không bao giờ vượt quá một phần nhỏ của Trung Quốc. Tương tự, lực lượng lao động của Việt Nam có kỹ năng tương đối thấp, nguồn cung năng lượng đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu và mặc dù đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong phát triển cơ sở hạ tầng, Việt Nam vẫn đứng thứ 47 trong số 160 quốc gia về lĩnh vực này".

Kinh tế thế giới bất ổn

Ấy là chưa kể tình hình kinh tế thế giới hiện nay vẫn còn rất bất ổn, đặc biệt là với nguy cơ suy thoái đang đe dọa Châu Âu và điều này ảnh hưởng đến xuất nhập khẩu của Việt Nam. Chuyên gia Lê Đăng Doanh nhấn mạnh :

"Hiện nay, xuất nhập khẩu chiếm tỷ trọng đến 236% GDP của Việt Nam. Cho nên, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào hồi phục của kinh tế thế giới, nhất là hồi phục của kinh tế Mỹ, thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và hồi phục của kinh tế Trung Quốc, thị trường mà Việt Nam nhập khẩu rất nhiều". 

Nếu kinh tế Trung Quốc tiếp tục trì trệ như hiện nay do chính sách chống Covid quá nghiêm ngặt, điều này sẽ có tác động đến xuất nhập khẩu của Việt Nam ? Chuyên gia Lê Đăng Doanh giải thích :

"Một mặt, nó tạo điều kiện cho Việt Nam có thể xuất khẩu, nhưng một mặt nó cũng gây khó khăn cho việc nhập khẩu các mặt hàng của Trung Quốc. Chính vì vậy mà Việt Nam đã đa dạng hóa các nguồn nhập khẩu, tăng cường nhập khẩu từ Ấn Độ, Bangladesh và từ một số nước khác ở Trung Đông".

Tuần báo Anh The Economist trong bài viết đăng ngày 22/09 thì khuyến cáo Việt Nam :

"Vẫn còn nhiều việc phải làm nếu các nhà máy của Việt Nam muốn tiến xa hơn trong chuỗi giá trị. Cơ sở sản xuất của Việt Nam vẫn hạn chế hơn nhiều so với Trung Quốc. Các công ty nước ngoài vẫn muốn mua được nhiều linh kiện trong nước hơn, vì như vậy nhanh hơn và thuận tiện hơn so với việc chỉ tìm được nguồn cung ứng ở bên kia biên giới. Nhưng họ thường không tìm thấy những gì họ tìm kiếm".

Tuần báo Anh nêu ví dụ nhà máy Hanpo Vina, chuyên sản xuất và gia công các công đoạn của sản phẩm nhựa (bao gồm cả lắp ráp) cho các ngành công nghiệp Điện Tử, Viễn Thông, Linh kiện xe máy, Thiết bị gia dụng,…Nhà máy này "không chỉ minh họa cho những gì Việt Nam đã đạt được, mà còn cả những giới hạn của thành công đó". Tờ báo viết : "Đây là một trong số hiếm hoi các nhà cung cấp phụ tùng cho một nhà sản xuất quan trọng của nước ngoài. Nhưng các mảnh nhựa mà nhà máy này tạo ra là một trong những thứ đơn giản nhất trong điện thoại Galaxy của Samsung. Hơn nữa, máy ép nhựa của công ty được nhập khẩu từ Hàn Quốc. Nhựa mà họ đúc thành hàng nhựa có xuất xứ từ Trung Quốc. Loại công việc này nằm ở cấp thấp hơn của chuỗi giá trị điện tử, được trả mức lương thấp hơn và dễ dàng hơn cho các quốc gia khác có lao động phổ thông".

The Economist viết tiếp : "Việt Nam cũng không thể sao chép theo Trung Quốc hay Hàn Quốc. Toàn cầu hóa nay không còn được ưa chuộng. Các thị trường lớn đang tìm kiếm lại. Các hiệp định thương mại nghiêm cấm các trợ giúp của nhà nước mà một số quốc gia khác đã sử dụng để đi từ nghèo đói đến thịnh vượng (…)

Đầu tư nước ngoài có ích, nhưng sẽ cần thời gian để cho thấy kết quả. Năm tới, Samsung sẽ mở một trung tâm nghiên cứu tại thủ đô Hà Nội. Họ cũng đang xem xét việc xây dựng các nhà máy sản xuất chất bán dẫn trong nước (..).

Người lao động ở Việt Nam rất dồi dào, nhưng những nhà quản lý tài năng thì rất hiếm. Các kỹ thuật viên lành nghề cũng thiếu. Nếu Việt Nam muốn trở nên giàu có bằng Trung Quốc, chứ chưa nói đến bằng Nhật Bản, Hàn Quốc hay Đài Loan, họ sẽ phải đầu tư không chỉ vào cơ sở hạ tầng, mà còn vào cả con người của họ".

Thanh Phương

Nguồn : RFI, 03/10/2022

Đảng mạnh lên nhưng thị trường yếu đi

Ngày 5/9/2022, Quy định số 80-QĐ/TW được ban hành nhằm khẳng định lại quyền lực của Bộ Chính trị trong công tác cán bộ giúp Đảng cộng sản mạnh lên trong bối cảnh có những dấu hiệu thị trường đang yếu đi đe doạ kinh tế tăng trưởng bền vững.

Biển cổ động cho Đảng cộng sản Việt Nam cùng với những tấm biển quảng cáo hàng hoá trên đường phố Hà Nội hôm 18/11/2015 (hình minh hoạ) - AFP

Thị trường từng không những chỉ ‘cứu’ sự tồn vong của chế độ mà còn phát triển đất nước. Làm thế nào mà Việt Nam từng là một trong những nước nghèo nàn, lạc hậu lại trở thành một trong những quốc gia có thu nhập trung bình trong ba mươi năm ? Câu trả lời tin cậy là : thị trường. Tuy nhiên, sau hơn 30 năm mọi thứ đang thay đổi khó lường : Đảng mạnh lên nhưng thị trường đang yếu đi…

Năm 1945, Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam đã giành được độc lập và tuyên ngôn xây dựng một nhà nước "dân chủ, cộng hoà" hiện đại kiểu phương Tây. Tuy nhiên, do điều kiện phức tạp bởi chiến tranh và phong trào cộng sản quốc tế mà có sự thay đổi chế độ dựa vào nền tảng tư tưởng Mác - Lênin theo con đường xã hội chủ nghĩa (xã hội chủ nghĩa). Đó là thiên đường nơi mọi người "làm theo năng lực hưởng theo nhu cầu" ; "chiếm hữu là kẻ thù của con người" nên tài sản là của toàn dân và Nhà nước sẽ thay mặt nhân dân quản lý và chăm sóc họ ; Không còn những nhà tư sản tham lam để duy trì chế độ bóc lột sức lao động ; Giới tinh hoa phải "ra khỏi Tháp Ngà", rèn luyện đạo đức, tinh thần cách mạng để trở thành tác nhân của một tương lai mới và vinh quang…

Để biến Việt Nam thành thiên đường này, mô hình toàn trị kiểu Xô viết đã được xây dựng và áp dụng. Và, cách mạng xã hội chủ nghĩa đã được tiến hành : cải cách tịch thu ruộng đất và đấu tố địa chủ, cải tạo công thương nghiệp và các nhà tư sản, quốc hữu hóa tất cả… Nhưng thay vì tạo ra thiên đường trên mặt đất, những chính sách này đã biến đất nước thành ‘địa ngục trần gian’. Tình trạng thiếu thốn đủ thứ đã diễn ra. Một đất nước nông nghiệp giàu tiềm năng đã không đủ gạo ăn, chế độ phân phối từ chiếc nan hoa xe đạp đến từng mét vải, cơ sở trường học, y tế tồi tàn… Sài gòn trước tháng tư năm 1975 được ví như "Hòn ngọc Viễn Đông" đã trở nên xập xệ... Trước thời điểm Đổi mới, hơn 90% dân số sống dưới mức nghèo khổ, thu nhập dưới một đô la một ngày. Xã hội bình đẳng duy nhất chỉ là chủ nghĩa bình quân khốn khổ như nhau.

Từ cuối những năm 1980 những người lãnh đạo nhận ra rằng điều này không thể tiếp diễn lâu hơn nữa. Cách duy nhất để cứu vãn chế độ độc Đảng cộng sản là chuyển nền kinh tế sang thị trường. Tranh luận về ai là tác giả của chính sách Đổi mới không có nhiều ý nghĩa, khi một nhóm nông dân ở Vĩnh Phú được cố Bí thư tỉnh Kim Ngọc ‘lờ đi’ để thực hiện ‘khoán chui’, sau khi hoàn thành mức khoán của hợp tác xã, họ sẽ được phép giữ lại bất kỳ khoản thặng dư nào cho riêng mình và bán những thứ họ không cần. Muộn hơn là trường hợp "phá rào" của cố Bí thư tỉnh Long An Chín Cần , bỏ "ngăn sông cấm chợ" để buôn bán ‘không lỗ’… Những động thái như vậy là mạo hiểm vì nó là sự bác bỏ các chính sách xã hội chủ nghĩa của Đảng cộng sản. Nhưng như chúng ta chứng kiến, kết quả thật kỳ diệu.

Đó là những sự kiện quan trọng khởi đầu cho chủ trương Đổi mới. Theo đó, những cải cách kinh tế sâu rộng đã được công bố, mở cửa với thế giới bên ngoài, "trải thảm đỏ" cho đầu tư nước ngoài, và quan trọng nhất, nới lỏng sự kìm kẹp của Nhà nước đối với người dân. Kết quả mà chính sách chuyển đổi thị trường mang lại là ấn tượng. Nền kinh tế càng trở nên tự do, mức sống người dân được cải thiện. Trong khoảng thời gian ba thập kỷ tính từ 1986 hàng chục triệu người đã thoát đói nghèo. Diện mạo đô thị và nông thôn khang trang hơn...

Bài học lớn cho cải cách chuyển đổi là có được những thành tích ấn tượng nêu trên, nhờ chính sách Đổi mới của Đảng cộng sản cũng là một cách nói, nhưng thực chất là nhờ "phép lạ" của kinh tế thị trường và nhờ những nông dân và cán bộ dũng cảm đã ‘liều mạng’ tự cứu mình. Hơn thế, "phép lạ" này đang giúp nền kinh tế dần khắc phục những hậu quả nặng nề, "bất ổn kinh tế vĩ mô và thể chế", do những sai lầm chính sách tăng trưởng kinh tế ‘nóng vội’ trong những năm 2010 khi coi các tập đoàn kinh tế nhà nước xã hội chủ nghĩa là trụ cột thúc đẩy.

Tuy nhiên, những sai lầm chính sách này đã là nguyên cớ cho sự tập trung quyền lực của Đảng cộng sản Việt Nam để sự quay trở lại mô hình khẳng định sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, trong đó Chính phủ phải nằm trong tầm kiểm soát. Trong những năm gần đây, Đảng cộng sản đang thâu tóm mọi quyền lực thông qua việc chính thức hoá hàng loạt các quy định trong nội bộ Đảng. Mới đây Quy định số 80-QĐ/TW về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử được ban hành nhằm khẳng định lại quyền lực của Bộ Chính trị, Ban Bí thư khiến Ban Ban Chấp hành Trung ương, hữu danh là cơ quan lãnh đạo cao nhất, đã trở thành nơi hợp pháp hoá các quyết định nhân sự.

Từ Đại hội 13 của Đảng cộng sản năm 2016 chính sách chuyển đổi thị trường đã có ‘điều chỉnh’ trong bối cảnh chiến dịch chống "suy thoái chính trị" và tham nhũng được đẩy mạnh hơn bao giờ hết. Chính phủ "kiến tạo phát triển" nhiệm kỳ 2016-2021, sử dụng bộ máy hiện có để tạo môi trường kinh doanh sao cho không gây hiệu ứng phụ đối với chế độ và, nó chỉ mang tính ‘quá độ’ sau bất ổn, đang dần nhường chỗ cho chế độ "đảng mạnh, nhà nước mạnh" bắt đầu từ nhiệm kỳ 13 này. Chính phủ đương nhiệm (2021-2026) đang ‘chạy đôn chạy đáo’ để thực thi các nghị quyết của Đảng, cả mới và cũ, có liên quan. Nhiều vấn đề cấp bách, chẳng hạn như sửa Luật Đất đai 2013, đã không thể được tiến hành khi chưa có nghị quyết Đảng.

Đang có những dấu hiệu cho thấy thị trường yếu đi. Chống tham nhũng càng phơi bày sở hữu toàn dân, tài sản công vẫn là mảnh đất màu mỡ nhưng tư nhân hoá bị đình trệ. Trừng phạt các cán bộ vi phạm kỷ luật Đảng hay suy thoái tư tưởng khiến bộ máy trở nên tắc nghẽn và chủ nghĩa cơ hội chính trị nảy sinh. Đàn áp "bành trướng tư bản vô trật tự", thao túng thị trường tài chính đã gây ra một làn sóng chấn động giới đầu tư kinh doanh. Thúc đẩy đầu tư công phơi bày những bất cập chính sách có liên quan, năng lực cán bộ thực thi yếu và lãng phí ở các khâu có liên quan dẫn đến hiệu quả thấp. Phản ứng của thị trường kiến cho việc đấu thầu bị ngưng trệ dẫn đến tình trạng thiếu thuốc men, vật tư y tế và sách giáo khoa…

Đảng càng kiên định chủ nghĩa xã hội thì tâm lý trông chờ vào sự "cứu trợ" từ nhà nước càng nặng nề. Bộ Chính trị vừa quyết định bổ sung hơn 26 nghìn giáo viên khi các trường học trong cả nước kêu thiếu từ lâu. Biên chế cứ mãi phình to mà không thể "tinh giản". Tình trạng bỏ việc của công chức và nhân viên y tế các bệnh viện công đang là cớ để đòi tăng lương hay xin thôi tự chủ. Chính sách tự chủ đối với các đơn vị sự nghiệp công lập trở thành "nửa vời" và đang có nguy cơ phá sản… Ngoài ra, Đảng càng mạnh người dân ngày càng trở nên ít tự do hơn, buộc họ phải đánh đổi tự do lấy sự an toàn, cam chịu. 

Đảng khẳng định quyền lực tuyệt đối để kiểm soát toàn diện đang cản trở chuyển đổi thị trường. Quan hệ giữa Đảng cộng sản và thị trường là mối quan tâm đặc biệt trong cải cách chuyển đổi kinh tế. Những trường phái lý thuyết ủng hộ sự can thiệp của nhà nước vào thị trường như John Maynard Keynes (1883–1946) hay Joseph Eugene Stiglitz (1943 -) được ưu tiên nghiên cứu áp dụng. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa hai kiểu chế độ đã không hỗ trợ nhiều cho việc Đảng lãnh đạo thị trường mà không dẫn đến bất ổn. Thị trường càng thâm nhập sâu rộng vào nền kinh tế càng cần thể chế hoá các nguyên tắc như sở hữu tư nhân được thiết lập đảm bảo cho nó vận hành, ngăn ngừa những mặt trái. Hơn thế, thị trường đòi hỏi cơ chế giám sát quyền lực thích hợp như phân quyền độc lập, đối nghịch với cơ chế tập quyền.

Tính chính danh của Đảng cộng sản, của chế độ được đảm bảo bởi tăng trưởng kinh tế nhờ thị trường. Phủ nhận động lực thị trường là không thể, nhưng ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy Đảng cộng sản đang quay trở lại kiểu mô hình toàn trị quá khứ. Khi đó, liệu kinh tế có thể tăng trưởng bền vững ?

Phạm Quý Thọ

Nguồn : RFA, 08/09/2022

Sự kết hợp các yếu tố tăng trưởng kinh tế chứa đựng ‘bí ẩn’ cần giải mã cho mỗi quốc gia trong quá trình phát triển. Mỗi yếu tố có sự đóng góp nhất định của mình cho tăng trưởng nhưng việc tổ chức vận hành chúng có vai trò đặc biệt, quyết định hiệu quả sự kết hợp và phụ thuộc vào hệ tư tưởng, ý thức hệ. Đây là "bí ẩn" chủ yếu cần giải mã đối với Việt Nam xã hội chủ nghĩa chuyển đổi sang thị trường, tư duy cải cách giáo điều đang kìm hãm động lực tăng trưởng kinh tế.

Một người đàn ông đang sơn tấm biển cổ động cho Đảng Cộng sản Việt Nam ở Hà Nội (hình minh họa) - Reuters

Tư duy giáo điều

Cải cách được coi là chế độ Đảng Cộng sản cầm quyền ‘tự sửa’ chính mình để lãnh đạo đất nước. Chính sách cải cách dù có lấy tên gọi thế nào, như ở Trung Quốc là "Cải cách và Mở cửa" hay ở Việt Nam là "Đổi mới" thì bản chất vẫn không thay đổi. Việc vận hành mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung đã triệt tiêu động lực tăng trưởng, kinh tế không phát triển, thua trong cạnh tranh thể chế với chủ nghĩa tư bản trong thời kỳ chiến tranh lạnh, đe doạ sự tồn vong chế độ chuyên chế. Chuyển đổi sang thị trường đã "cứu" chế độ, dù nhà cầm quyền vẫn nói là nhờ "sự sáng suốt" của Đảng. Khi động lực thị trường giúp đất nước "nghèo nàn, lạc hậu", xuất phát điểm kinh tế thấp đã có thể tăng trưởng nhanh, thì "thành tích" vẫn thuộc về… Đảng.

Sự giáo điều thể hiện ở chỗ tư tưởng chủ nghĩa xã hội đã không còn thích hợp với thực tế chuyển đổi hiện nay, nhưng vẫn ‘lấn át’ cải cách thể chế để tạo dựng môi trường cho thị trường hoạt động thúc đẩy tăng trưởng. Tư duy ‘giáo điều’ trong cải cách chứa đựng mâu thuẫn giữa hai hệ giá trị chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội, nó luôn ‘trực chờ’ bùng nổ khi vận hành chuyển đổi nền kinh tế sang thị trường. Cải cách trở nên ngày càng trở nên ‘nhạy cảm’ với chế độ và, chỉ một sai lầm chính sách mắc phải cũng khiến nền kinh tế bị tổn thương. Như đã biết, ‘điều tồi tệ’ đã xảy ra. Sự "bất ổn kinh tế vĩ mô và thể chế" đã để lại những hậu quả nặng nề, một thập kỷ ‘mất mát’ của nền kinh tế, do chính sách tăng trưởng ‘nóng vội’ sai lầm dựa vào các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, nghĩa là các doanh nghiệp ‘chủ nghĩa xã hội’ bị ‘ngộ nhận’ là "trụ cột" tạo ra động lực tăng trưởng.

Một loạt công trình dự án được coi là trọng điểm quốc gia, đã ra đời bởi chính sách trên từ những năm của nhiệm kỳ 11 (2006-2011), nhưng tới nay vẫn còn là "chậm tiến độ, kém hiệu quả". Mặc dù trong đó Đảng đã ‘chỉ rõ’ có 12 dự án cần được "xử lý", nhưng phần nhiều trong số đó vẫn đứng "trơ trơ" thách thức công luận, thách thức cải cách. Mới đây, ngày 31/7/2022, ông Thủ tướng, Phó Thủ tướng Chính phủ cùng đi ‘thị sát’ một trong những công trình dở dang kéo dài nêu trên, dự án mở rộng khu gang thép Thái Nguyên, được khởi động từ năm 2007, nhưng đến nay vẫn là "đống sắt vụn, hoen rỉ phủ bạt !" - những hình ảnh được truyền thông nhà nước phản ánh công khai. Liệu có giải pháp ‘đột phá’ sau những chuyến ‘thị sát’ như vậy ?

Để trấn an dư luận đã có những quan tham bị pháp luật trừng trị, không ít lãnh đạo cao cấp bị Đảng kỷ luật phê bình, cảnh cáo, nhưng giải pháp là gì sẽ là câu hỏi thách đố khi câu trả lời phụ thuộc vào tư duy cải cách. Thay vì để các dự án trên phá sản theo quy định luật pháp, một quy trình bắt buộc, cần thiết và ‘đương nhiên’ trong kinh tế thị trường, thì chúng lại được ‘cân nhắc’ giải quyết theo lộ trình của Đảng… khi sự thiệt hại vẫn hàng ngày bào mòn tiền thuế, công sức của dân !

Tất nhiên, hậu quả nghiêm trọng hơn những thiệt hại ‘vật chất’ là sự "bất ổn thể chế". Hệ thống chính trị đang "suy thoái tư tưởng, đạo đức lối sống." Điều khiến Đảng đang phải nỗ lực tập trung quyền lực để ‘chống tham nhũng’ và củng cố nội bộ. Đây là vấn đề cốt tử, thường hay lấy "gót chân Asin" làm hình tượng so sánh, nhưng vô cùng phức tạp và, chắc sẽ có dịp cùng nhau bàn thảo tiếp sâu hơn.

Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 ở Công ty Gang thép Thái Nguyên còn lại đống sắt hỏng. Hình : Tổ Quốc

Đột phá thế nào ?

Tuy nhiên, cải cách không thể dừng lại bởi chuyển đổi thị trường tạo động lực tăng trưởng kinh tế nhằm đảm bảo tính chính danh cho Đảng và chế độ. Từ những "mất mát" nêu trên, cải cách thể chế chính trị được nhấn mạnh, nhưng quá trình này đang ở thế lưỡng nan, thúc đẩy thị trường kéo theo chuyển đổi dân chủ khiến quyền lực tuyệt đối phải được kiểm soát và, lớn dần nguy cơ sụp đổ chế độ. Thay đổi tư duy cải cách đang là đòi hỏi từ thực tế, nhưng tuỳ thuộc vào ‘cán cân’ quyền lực trong Đảng, quan điểm bảo thủ hay cấp tiến, thay vì từ người dân. Sau những "bất ổn" diễn ra, tăng trưởng không ổn định, điều hành nền kinh tế khó khăn, "bẫy thu nhập trung bình thấp" được cảnh báo…, sự cam kết của Đảng về nhà nước "trong sạch, vững mạnh" được nhấn mạnh thường xuyên hơn ; chống tham nhũng "không vùng cấm", không ngừng nghỉ ; ‘phá băng’ bộ máy trì trệ, "ai không làm đứng sang một bên" ; thiết lập "lồng thể chế" để kiểm soát quyền lực ; đề cao vai trò của người dân…

Đảng đang "bật đèn xanh" cho các quyết sách ‘đột phá’ nhưng dường như sự quyết tâm tìm kiếm vẫn chưa có câu trả lời cho vấn đề đột phá thế nào ? Đảng đã khẳng định "quan điểm về các đột phá chiến lược" trong Văn kiện, đã "chẩn đoán điểm nghẽn tăng trưởng…" là nhân lực, cơ sở hạ tầng và thể chế từ đầu nhiệm kỳ 12. "Nghẽn" là trạng thái kết hợp không tốt, không hiệu quả của các yếu tố tăng trưởng kinh tế, nhưng nó đã không được giải mã ‘đến tận cùng’, cho nên, đến nay các điểm nghẽn này vẫn đeo bám, trầm trọng thêm, đặc biệt về "bất ổn thể chế" mang tính hệ thống, lan rộng và rối loạn điều hành trong nhiều lĩnh vực của nền kinh tế quốc dân như y tế, giáo dục…

Bộ Chính trị đã có Kết luận số 14-KL/TW về "chủ trương khuyến khích và bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo vì lợi ích chung." Nhưng liệu cán bộ ‘đột phá’ thế nào khi sinh mạng chính trị của họ khó được đảm bảo vì những quy định về suy thoái tư tưởng có thể diễn giải chủ quan. Tuy nhiên, quyết sách đột phá cần được mở mang bằng trí tuệ. Tốt và có ý định tốt cũng là chưa đủ. Câu nói "Đường đến địa ngục có thể được lát bằng những mục đích tốt" luôn là lời cảnh tỉnh. Rõ ràng, tiếp tục cải cách tuỳ thuộc vào sự thoát khỏi sự giáo điều của tư duy ý thức hệ chủ nghĩa xã hội.

Phạm Quý Thọ

Nguồn : RFA, 15/08/2022

Cắt đứt với truyền thống của nền kinh tế kế hoạch hóa từ nhiều năm qua, chế độ cộng sản Trung Quốc giờ đây từ bỏ việc ấn định mục tiêu tăng trưởng cho năm 2020. Bắc Kinh nhìn nhận việc tái khởi động nền kinh tế sau đại dịch virus corona là một tiến trình khó khăn và lâu dài.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường phát biểu trong buổi khai mạc Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (tức Quốc hội) tại Đại sảnh đường Nhân dân, Bắc Kinh ngày 22/05/2020. © Reuters/Carlos Garcia Rawlins

Hôm 22/05/2020 trong phiên họp toàn thể Quốc hội, thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường giải thích : "Phát triển kinh tế có nguy cơ bị một loạt các nhân tố khó dự đoán làm ảnh hưởng".

Lần đầu tiên không ấn định mục tiêu tăng trưởng

Le Monde mô tả, vị thủ tướng đầy vẻ lo lắng đã trình bày báo cáo hoạt động của chính phủ, trước 2.897 đại biểu của kỳ họp Quốc hội lần thứ 13 tại Đại sảnh đường Nhân Dân. Trước hết, ông Lý Khắc Cường xác định "hiện nay đại dịch vẫn chưa kết thúc". Kỳ họp đã được dời lại 11 tuần so với những năm trước vì dịch virus corona, gây ấn tượng với hình ảnh toàn bộ các nhà lãnh đạo Trung Quốc mang khẩu trang, trừ 25 ủy viên Bộ Chính trị và 15 ủy viên Thường vụ Quốc hội.

Trong bài diễn văn hết sức ngắn – chỉ có 55 phút – lần đầu tiên từ 30 năm qua, ông thủ tướng không đưa mục tiêu tăng trưởng cụ thể cho năm 2020. Tăng trưởng quý I giảm đến 6,8%, điều chưa từng thấy kể từ khi Trung Quốc cho công bố GDP từng quý vào đầu thập niên 90.

Từ nhiều tuần qua, các nhà kinh tế và chính khách tranh luận về việc liệu Trung Quốc có ấn định mục tiêu tăng trưởng năm 2020, hay một mục tiêu chung cho cả năm 2021 nhằm giấu bớt thất bại trong năm nay, hoặc ngược lại không đưa ra mục tiêu nào cả. Hôm nay Lý Khắc Cường cho biết đó là do sự bất định về diễn tiến của dịch bệnh và trạng huống kinh tế thế giới.

Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế, tăng trưởng của Trung Quốc trong năm nay có thể chỉ đạt 1,2%, so với con số chính thức của năm 2019 là 6,1%.

Chiến đấu chống đói nghèo

Ông Lý Khắc Cường nhìn nhận : "Chúng ta đối phó với những nguy cơ chưa từng thấy và vẫn sẽ tiếp tục như thế trong những năm tới". Một cách để nói rằng năm 2021 cũng không tốt đẹp gì hơn. Trong khi đây là một cái mốc mang tính biểu tượng quan trọng đối với Đảng cộng sản Trung Quốc, với dự định sẽ kỷ niệm trọng thể 100 năm thành lập tại Thượng Hải.

Năm nay chính quyền Trung Quốc khó thể đạt nổi mục tiêu do ông Hồ Cẩm Đào, người tiền nhiệm của Tập Cận Bình đưa ra năm 2012 : tăng gấp đôi mức sống của người dân từ 2010 đến 2020, muốn như vậy phải tăng trưởng 6% trong năm nay. Ngược lại, Bắc Kinh vẫn muốn "giành được chiến thắng cuối cùng trong cuộc chiến chống đói nghèo". Chính trong năm 2020 này mà tình trạng cực nghèo phải được chính thức diệt trừ.

Trong bối cảnh phức tạp ấy, ông Lý Khắc Cường nhìn nhận đã "điều chỉnh" lại các mục tiêu ấn định trước đại dịch. Ưu tiên được dành cho "ổn định công ăn việc làm và duy trì mức sống người dân". Thất nghiệp sẽ gia tăng, được "kìm ở mức 6% so với 5,5% hiện nay". Tuy nhiên những con số này được cho là còn xa so với thực tế.

Đội quân thất nghiệp đông đảo

Trong bài "Trung Quốc thiếu chuẩn bị cho nạn thất nghiệp hàng loạt", tác giả Simon Leplâtre kể lại hoàn cảnh của Li Jie, khoảng 30 tuổi, từ một tháng rưỡi qua vẫn hoài công đi tìm việc. Anh không còn tiền để gởi về vùng quê nghèo ở An Huy nuôi vợ và con trai ba tuổi. Từ hai năm qua ở Thượng Hải, anh làm đủ mọi việc để mưu sinh : gác dan, bốc vác, thợ xây dựng… nhưng những tháng gần đây không có ai thuê mướn nữa cả. Có những người bạn cùng cảnh ngộ, giờ đây phải ngủ ngoài đường.

Theo số liệu chính thức, riêng trong tháng Ba đã có thêm 3 triệu người thất nghiệp, nâng tổng số lên 26 triệu người. Nhưng theo nhiều nghiên cứu độc lập khác, khoảng 70 triệu người đã bị mất việc. Báo cáo của công ty tài chính Zhongtai Securities hôm 24/04 ước tính tỉ lệ thất nghiệp ở Trung Quốc là 20,5%.

Đây là quả bom nổ chậm tại một đất nước mà bảo hiểm thất nghiệp hoạt động kém cỏi, và tính chính danh của Đảng cộng sản được dựa trên lời hứa bảo đảm cuộc sống thịnh vượng cho người dân. Hồi cuối thập niên 90, trước cuộc khủng hoảng tài chính Châu Á, các vụ sa thải hàng loạt đã dẫn đến các cuộc biểu tình rộng khắp, tội phạm tăng vọt.

Các nhà phân tích của Zhongtai Securities nhận định : "Việc nghiên cứu về nạn thất nghiệp ở đô thị rõ ràng đã bị bóp méo vì không tính đến đặc điểm tình hình Trung Quốc là có những nhóm người lao động nhập cư đông đảo". Chính quyền không ưa kiểu "nói thẳng nói thật" này : chỉ vài ngày sau công ty phải rút lại bản báo cáo trên.

Thị trường lao động tiêu điều

Cho dù cố gắng không đi quá xa làng quê, lao động nhập cư hiện nay vẫn chiếm khoảng 290 triệu người tại Trung Quốc. Không có tay nghề, họ thường làm những công việc bấp bênh tại những công ty không chịu đóng đủ các khoản đóng góp cần thiết, nên không được nhận trợ cấp xã hội. Còn nếu các khoản này đã được đóng, thì vẫn còn một hàng rào khác là hộ khẩu. Lao động ngoại tỉnh không được trợ cấp một đồng nào ở các thành phố nơi họ làm việc.

Tại trung tâm giới thiệu việc làm ở Minhang cách Thượng Hải 20 km, nơi Li Jie đến tìm việc, các văn phòng hầu như trống rỗng. Những thông báo tuyển dụng đa số được đăng trên mạng, số lượng giảm từ 30 đến 50%. Các công ty vừa và nhỏ không dám mạo hiểm, một số đã dời khỏi Thượng Hải để giảm chi phí.

Pegatron, một trong những công ty gia công cho Apple ở Trung Quốc, có một nhà máy tại Thượng Hải, đã sa thải 5.000 công nhân. Bị ảnh hưởng nhiều nhất là các công ty làm hàng xuất khẩu như điện tử chẳng hạn. Những nơi còn tuyển người là những tập đoàn điều vận cần người bốc vác và giao hàng : do dịch bệnh, việc bán hàng giao tận nhà bùng nổ. Có một ngoại lệ khác là một công ty sản xuất khẩu trang, chỉ trong một tháng đã tăng từ 200 lên 1.000 công nhân.

Để kinh tế phát triển, tỉ lệ thâm hụt ngân sách khoảng 2,8% GDP năm 2019 sẽ phải tăng lên trên 3,6%, có nghĩa là tăng 1.000 tỉ nhân dân tệ (128 tỉ euro). Lý Khắc Cường thông báo Trung Quốc sẽ phát hành trái phiếu nhà nước đặc biệt để chống dịch, tổng cộng 1.000 tỉ nhân dân tệ. Chính quyền trung ương còn cho phép địa phương phát hành 3.750 tỉ nhân dân tệ (481 tỉ euro) trái phiếu đặc biệt.

Số tiền này dùng vào việc "tái thúc đẩy tiêu thụ" và "tăng tốc chuyển đổi phương thức phát triển kinh tế". Đó là "xây dựng các cơ sở hạ tầng kiểu mới, phát triển mạng lưới tin học thế hệ mới, mở rộng việc sử dụng 5G, lắp đặt những thiết bị cung ứng cho xe cộ sử dụng nhiên liệu mới".

Thẳng tay với Hồng Kông, tiếp tục dẫn dụ Đài Loan

Về đối ngoại, Lý Khắc Cường chỉ nhắc đến Hoa Kỳ mỗi một lần, về việc "tiến hành giai đoạn đầu của thỏa thuận kinh tế thương mại Mỹ-Trung". Chỉ đến cuối bài diễn văn, ông mới nêu ra vấn đề siêu nhạy cảm là Hồng Kông, cho biết sẽ "thiết lập và hoàn thiện hệ thống tư pháp và cơ chế áp dụng các luật về bảo vệ và an ninh quốc gia".

Nếu Macao đã thông qua luật "an ninh quốc gia" từ năm 2009, người Hồng Kông từ 15 năm qua đã thành công trong việc chống lại mọi mưu toan áp đặt làm chấm dứt quy chế "một quốc gia, hai chế độ". Nhưng lần này xem chừng Bắc Kinh sẵn sàng dùng đến bàn tay sắt.

Ngược lại đối với Đài Loan, Lý Khắc Cường tương đối ôn hòa, không đe dọa sử dụng vũ lực. Năm 2020, ngân sách quân sự Trung Quốc là 1.267 tỉ nhân dân tệ (163 tỉ euro), tăng 6,6%. Mức tăng này thấp hơn những năm trước, nhưng rõ ràng vẫn cao hơn GDP dự kiến.

Thụy My

Nguồn : RFI, 24/05/2020

Trung Quốc, về mặt chính thức, đã khống chế được đại dịch xuất phát từ Vũ Hán nhưng lần đầu tiên Bắc Kinh công bố phát hiện 1.367 ca Covid không có triệu chứng ho, sốt. Con số này sẽ gia tăng trong những ngày tới. Trên toàn quốc, trong 24 giờ qua, có 7 ca tử vong vì Covid-19.

Công nhân tại một cơ xưởng sản xuất phụ kiện cho xe kéo sẽ được xuất qua Mỹ. Ảnh chụp ngày 28/03/2020 ở một nhà máy tỉnh Giang Tô (Trung Quốc). Reuters - CHINA DAILY

Trong bối cảnh kinh tế ngưng trệ, ngày 31/03/2020, Bắc Kinh thông báo chi ra hơn 130 tỷ đô la để kích cầu, đặc biệt là hỗ trợ cho các công ty nhỏ và trung bình. Lãnh vực xe hơi được ưu đãi.

Từ Bắc kinh, thông tín viên Stephane Lagarde tường thuật : 

"Cho đến nay, Bắc Kinh vẫn chưa sử dụng vũ khí ngân sách mà họ gọi là "đại pháo". Thế nhưng, đầu máy kinh tế của cường quốc thứ hai thế giới khởi động một cách khó khăn. Do vậy, chính quyền Trung Quốc phải mở kho bạc.

Vấn đề là trong khi Trung Quốc cần khách hàng, thì đến lượt Châu Âu và Hoa Kỳ lâm vào đại dịch Covid-19, kinh tế ngưng trệ, không mua hàng hoặc giảm nhập khẩu hàng Trung Quốc.

Lẽ nào để cho các nhà máy, các công xưởng láp ráp chạy khống ? Do vậy, Trung Quốc bơm tiền kích cầu thị trường nội địa. Nỗ lực chính là hỗ trợ cho 25 triệu công ty vừa và nhỏ, nạn nhân vô tình của siêu vi Corona, sử dụng đến 40% nhân lực lao động đang đứng trước nguy cơ phải sa thải hàng loạt.

Trong số các biện pháp kích thích tiêu dùng, có biện pháp miễn thuế lưu hành trong hai năm cho người mua xe không gây ô nhiễm. Thị trường xe hơi tại Trung Quốc giảm đến 78% trong vòng một năm, tính đến tháng hai vừa qua".

Đài Loan viện trợ 10 triệu khẩu trang cho Châu Âu và Mỹ

Tin này được đích thân tổng thống Thái Anh Văn thông báo và được Bruxelles hoan nghênh, theo bản tin của Financial Times ngày 31/03/2020.

Theo tổng thống Đài Loan, dù đơn độc vì bị Bắc Kinh gây sức ép, hải đảo đã tự mình khống chế được đại dịch, đã đến lúc cần tỏ tình tương trợ với cộng đồng quốc tế. Theo Financial Times, nhã ý của Đài Bắc chắc chắn sẽ làm Bắc Kinh tức giận.

Tú Anh

Kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm – Biển Đông tiếp tục dậy sóng

Phạm Hoàng Sơn, RFA, 22/01/2020

Đảng Cộng sản Trung Quốc luôn đặt nặng mục tiêu tăng trưởng kinh tế với tốc độ cao. Bởi vì với một đất nước đông dân, có nhiều vấn đề nội bộ nghiêm trọng như Trung Quốc thì chỉ khi giữ được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao mới có thể đảm bảo cho việc cầm quyền của Đảng Cộng sản, không dẫn đến sự rối loạn đất nước.

Hình minh họa. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh hôm 25/10/2017 - AFP

Tuy nhiên, tình hình tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc gần đây đã xuất hiện những trở ngại mới và điều đó sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến tình hình chính trị Trung Quốc và thế giới. Các con số thống kê chỉ tính đến tháng 9/2019 đã cho thấy sự sụt giảm đáng kể của nền kinh tế Trung Quốc. Tại cuộc họp Lưỡng hội tháng 3/2019, Thủ tướng Lý Khắc Cường đã đặt ra mục tiệu trong Báo cáo công tác Chính phủ, dự kiến kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng từ 6 - 6,5%/năm. Tuy nhiên, theo số liệu của Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc (National Bureau of Statistics of China) thì GDP quý I đạt 6,4%, quý II đạt 6,2% và quý III chỉ đạt 6%.  Các số liệu như trên cho thấy mức tăng trưởng về GDP năm nay của Trung Quốc thấp nhất trong thời gian gần 30 năm trở lại đây.^[1]  Hãng Reuters dự báo tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc năm 2020 chỉ có khả năng đạt được 5,9%.^[2]

Nền kinh tế Trung Quốc đang trong quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế nên ít nhiều gặp khó khăn do quy mô kinh tế lớn và phụ thuộc nhiều vào thị trường bên ngoài. Thời gian qua, Trung Quốc cũng đã nỗ lực chuyển đổi phương thức phát triển kinh tế thiên về xuất khẩu thay bằng kích thích nhu cầu trong nước, xong để nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới này chuyển hướng cần thời gian và các chính sách đồng bộ. Đặc biệt, theo nhiều chuyên gia đánh giá thì một trong những nguyên nhân khiến nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại là do tác động của cuộc chiến tranh thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ trong suốt thời gian qua. Cuộc chiến tranh thương mại này cho đến nay vẫn chưa có dấu hiệu giảm nhiệt, đang ở mức không ngừng leo thang căng thẳng thậm chí còn mở rộng ra cả lĩnh vực tài chính tiền tệ. Điều đó đã tác động trực diện đến nền kinh tế Trung Quốc, gây ra tình trạng khó khăn của các doanh nghiệp trong nước. Nhiều doanh nghiệp nước ngoài cũng đã rời khỏi Trung Quốc để tránh tác động của thương chiến, dẫn đến việc thất nghiệp lan rộng.^[3]  Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc (NDRC) - cơ quan hoạch định chính sách kinh tế hàng đầu Trung Quốc cho biết, nước này đang phải chịu rất nhiều áp lực trong việc duy trì môi trường việc làm ổn định), v.v... Ngoài ra, tình hình chính trị căng thẳng như biểu tình ở Hồng Kông kéo dài cũng là nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của nền kinh tế Trung Quốc.

Trong nhiều năm trở lại đây, mức tăng trưởng kinh tế ổn định đã trở thành một trong những nền tảng duy trì tính hợp pháp trong sự cầm quyền của Đảng cộng sản Trung Quốc. Bởi vậy, việc thừa nhận những khó khăn nổi cộm trong phát triển kinh tế, một mặt cho thấy, những áp lực về kinh tế mà Trung Quốc đang phải đối mặt là rất lớn, mặt khác cho thấy chính phủ Trung Quốc đã nhận thức rõ được cục diện khó khăn về mặt kinh tế mà nước này đang phải đối mặt.

Hình minh họa. Hình chụp hôm 1/6/2014 từ tàu cảnh sát biển Việt Nam cho thấy tàu hải cảnh Trung Quốc đang đuổi theo tàu Việt Nam gần giàn khoan dầu Trung Quốc triển trai ra Biển Đông AFP

Tuy nhiên, cho dù nền kinh tế có những biến động như vậy, nhưng Trung Quốc vẫn tiếp tục đẩy mạnh hoạt động kinh tế ở khu vực đảo Hải Nam nhằm mục tiêu xây dựng khu vực đảo Hải Nam thành Khu mậu dịch tự do và cảng thương mại tự do với hàng loạt các chính sách ưu đãi về mặt kinh tế. Kế hoạch thúc đẩy phát triển kinh tế ở Hải Nam trên các lĩnh vực mũi nhọn như: Cảng biển, nuôi trồng thuỷ hải sản, nông nghiệp nhiệt đới, du lịch nghỉ dưỡng, hàng không vũ trụ...đã cho thấy mục tiêu lâu dài của Đảng và Chính phủ Trung Quốc trong việc phát triển kinh tế Hải Nam làm bàn đạp tiến ra khống chế Biển Đông. Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng đang từng bước xây dựng và hoàn thiện cơ sở hạ tầng ở Hải Nam để thu hút các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào khu vực này, tạo điểm kết nối với các quốc gia trong khu vực trên cơ sở thúc đẩy chiến lược con đường tơ lụa trên biển thế kỷ 21.

Chúng ta đã chứng kiến trong năm 2019, những dấu hiệu bất ổn của tình hình kinh tế, chính trị, đối ngoại của Trung Quốc đã có những tác động, ảnh hưởng nhất định tới tình hình Biển Đông. Bởi vì một trong các cách thức căn bản mà Trung Quốc từ trước đến nay vẫn hay áp dụng đó là khi có những dấu hiệu bất ổn trong nước, Trung Quốc thường thông qua những động thái gây căng thẳng ngoài biển để đẩy mâu thuẫn ra bên ngoài, kích động chủ nghĩa dân tộc nhằm làm giảm sự chú ý của dư luận đối với các vấn đề nội bộ. Chính vì vậy, với việc tốc độ tăng trưởng kinh tế giảm, cộng với các vấn đề chính trị nội bộ, Trung Quốc đang có những xung đột sâu sắc, khả năng Trung Quốc "mượn" vấn đề biển Đông để lấp đi những bất ổn nội bộ là khả năng hoàn toàn có thể xảy ra.

Phạm Hoàng Sơn

Nguồn : RFA, 22/01/2020

[1] National Bureau of Statistics of China, 2019, Preliminary Accounting Results of GDP for the Third Quarter of 2019. 

[2] https://www.reuters.com/article/us-china-economy/chinas-economic-growth-set-to-slow-to-30-year-low-this-year-more-government-support-seen-reuters-poll-idUSKBN1ZD0O9

[3] "Công ty nước ngoài chạy khỏi Trung Quốc, hàng loạt nhà máy tê liệt". 

****************

Cảnh giác ý đồ của Trung Quốc trên Biển Đông

Phạm Ngọc Thảo, RFA, 22/01/2020

Ngày 20/1/1974 là một sự kiện lịch sử bi tráng đối với dân tộc Việt Nam. Đó là ngày Hải quân Trung Quốc đã bất ngờ tấn công, chiếm trọn quần đảo Hoàng Sa từ tay của Hải quân Việt Nam Cộng Hòa. Trong trận chiến thư hùng đó, 74 chiến sĩ của Hải quân Việt Nam Cộng Hòa đã tử vong.

Hình minh họa. Ảnh chụp từ vệ tinh thành phố Nam Sa trên một đảo thuộc quần đảo Hoàng Sa do Trung Quốc kiểm soát hôm 27/6/2012  AFP

Tình cảnh của Việt Nam Cộng Hòa lúc đó khá bi đát khi đang đứng trước nguy cơ thất trận trước người anh em cùng một mẹ - Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Chưa kể sự rút lui của Hoa Kỳ sau Hiệp định Paris 1973 đã khiến phía Việt Nam Cộng Hòa bị mất tinh thần. Nhân cơ hội đó, "thế" và "thời" đều thuận lợi, nên Trung Quốc đã chọn lựa thời điểm tốt nhất để tấn công, sau khi đã chuẩn bị kỹ lưỡng từ trước đó rất lâu.

Hoàng Sa là bước đầu tiên để Trung Quốc thể hiện sức mạnh của mình trên biển trước Việt Nam và các nước Đông Nam Á. Và cũng là bước thể hiện đầu tiên trong ý đồ "vươn ra biển khơi" mà Trung Quốc đã "nung nấu" trước đó.

Hoàng Sa cũng chưa phải là sự kiện duy nhất Trung Quốc gây hấn trên biển Đông. Năm 1988, Trung Quốc tiếp tục tấn công người anh em sinh đôi của Việt Nam Cộng Hòa (lúc đó đã đổi tên là Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam) tại khu vực Trường Sa. Phía Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam với tiềm lực vô cùng hạn chế, cộng với ý đồ quân sự bị lộ, khi tính đưa công binh ra nhằm khẳng định chủ quyền, đã bị Hải quân Trung Quốc với tiềm lực mạnh hơn tấn công. Sau sự kiện 1988 đó, Gạc ma đã mất tiếp vào tay Trung Quốc.

Hình minh họa. Những người biểu tình phản đối Trung Quốc tại Hà Nội hôm 14/3/2016 nhân kỷ niệm trận chiến Gạc Ma năm 1988 AFP

Năm 1995, Trung Quốc tiếp tục chiếm Bãi Vành khăn từ tay quân đội Philippines. Philippines uất ức nhưng với tiềm lực quân sự quá yếu đành nhìn Trung Quốc chiếm trọn Vành khăn.

Trung Quốc từ chỗ không kiểm soát bất cứ thực thể nào ở Trường Sa, sau khi ra tay chớp nhoáng, biến mọi sự thành chuyện đã rồi thì nay Trung Quốc đang chiếm giữ 7 thực thể tại Trường Sa. 7 thực thể này đã được Trung Quốc bồi lấp thành các đảo nhân tạo và trang bị vũ khí quân sự trên đó.

Tuy vậy, luật pháp quốc tế đã không thừa nhận chủ quyền của Trung Quốc tại tất cả các khu vực này, cho dù Trung Quốc đang kiểm soát toàn bộ Hoàng Sa và 7 thực thể ở Trường Sa. Bởi vì luật pháp quốc tế từ sau khi Liên Hợp Quốc được thành lập, đã không chấp nhận việc dùng vũ lực để xâm chiếm một lãnh thổ thuộc một quốc gia khác.

Tuy nhiên, Trung Quốc lại là một quốc gia gần như không biết đến sự tôn trọng luật pháp quốc tế. Chính vì vậy, một lo ngại đặt ra là liệu Trung Quốc có thể lặp lại các hành động xâm chiếm như đã từng làm trong quá khứ hay không?

Năm 2012, Trung Quốc chưa cần dùng biện pháp quân sự nhưng đã sử dụng chiến thuật "bắp cải" để ngang nhiên giành quyền kiểm soát bãi Scaborough từ tay của Philippines. Chính vì vậy, Philippines đã khởi kiện Trung Quốc ra một Hội đồng trọng tài được thành lập theo Phụ lục VII của Công ước luật biển 1982 (UNCLOS). Và Toà trọng tài năm 2016 đã có phán quyết lịch sử khi tuyên bố Philippines thắng cuộc.

Hiện nay, Trung Quốc một mặt đang "mua chuộc" các nước ASEAN thông qua Sáng kiến Vành đai Con đường (BRI) của họ. Với những dự án hàng tỉ USD, Trung Quốc đang "chia rẽ" các quốc gia ASEAN. Đồng tiền của họ đang khiến các quốc gia ASEAN cách biệt nhau về quan điểm. Một cuộc thăm dò gần đây của Viện nghiên cứu Đông Nam Á của Singapore đã cho thấy 7 trong 10 nước ASEAN thích Trung Quốc hơn" [1]. Trung Quốc còn tuyên truyền mập mờ về tình hình "ổn định" ở Biển Đông và mốc thời gian sẽ hoàn thành đàm phán Bộ quy tắc ứng xử trên biển Đông (COC) trong 3 năm tới. Đây chính là một trong các "thủ pháp" ngoại giao của Trung Quốc, nhằm gây sức ép lên các quốc gia trong khu vực, đồng thời ngăn cản các quốc gia bên ngoài can dự vào Biển Đông.

Ông Antonio Carpio, Cựu thẩm phán Toà án tối cao Philippines, một trong những tác giả quan trọng của Phiên toà thế kỷ - Philippines kiện Trung Quốc đã cảnh báo rằng: "Trung Quốc sẽ không ngưng việc bồi lấp các đảo nhân tạo, và sẽ tiếp tục bồi lấp Scarborough, trước khi các bên ký kết COC" [2].

Cảnh báo của ông Carpio không phải là không có cơ sở. Trong quá khứ, Trung Quốc luôn tìm mọi cách để tạo lợi thế kể cả bằng biện pháp quân sự, khiến "gạo đã thành cơm". Thậm chí với các hành động gây hấn gần đây của Trung Quốc với Việt Nam, Philippines, Malaysia, Indonesia, ta có thể nhận thấy mục tiêu xuyên suốt của Trung Quốc là nhằm biến các vùng biển không có tranh chấp thành vùng biển có tranh chấp với các nước khác, nhằm ép buộc các quốc gia trong khu vực từ bỏ hợp tác khai thác với các quốc gia khác để hợp tác khai thác chung theo "cách thức" của Trung Quốc đó chính là "chủ quyền thuộc về chúng ta (Trung Quốc), gác lại tranh chấp, cùng nhau khai thác".

Chính vì vậy, các quốc gia ASEAN cần tỉnh táo trước một Trung Quốc đầy gian manh và xảo trá. Sự đoàn kết của ASEAN bảo vệ được chính ASEAN trước một Trung Quốc hung hăng và đầy tham lam. Còn nếu không, các quốc gia ASEAN sẽ phải trả giá ngay trong tương lai gần.

Phạm Ngọc Thảo

Nguồn : RFA, 22/01/2020

[1] https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/7-of-10-ASEAN-members-favor-China-over-US-survey?utm_campaign=RN%20Free%20newsletter&utm_medium=one%20time%20newsletter%20free&utm_source=NAR%20Newsletter&utm_content=article%20link&del_type=3&pub_date=20200119093000&seq_num=4&si=%%user_id%%

[2] https://www.philstar.com/headlines/2019/10/28/1964050/china-will-sign-south-china-sea-code-after-reclamation-scarborough-carpio

Một nghịch lý kinh khủng đã, đang và sẽ còn hiện hình trong ‘nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa’ và trong ‘chính phủ kiến tạo’ ở Việt Nam : trong tài khóa năm 2020, chính phủ của thủ tướng ‘Cờ Lờ Mờ Vờ’ Nguyễn Xuân Phúc dự kiến phải vay đến 460.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 20 tỷ USD để ‘bù đắp ngân sách’, bất chấp chính phủ này vẫn tung ra các báo cáo đầy lạc quan về tốc độ tăng trưởng GDP lên đến 7% và giống hệt chỉ số thành tích GDP của ‘đảng anh’ Trung Quốc, gấp đôi mức tăng trưởng của Hoa Kỳ và gấp gần 3 lần mức tăng trưởng của Liên minh châu Âu (EU).

Nghịch lý ‘tăng trưởng 7%’ nhưng vẫn phải vay nợ 20 tỷ USD/năm

Vì sao lại nghịch lý ?

Từ ‘GDP ma’ đến ‘vay đảo nợ’

Nếu quả thực kinh tế Việt Nam tăng trưởng đến 7% GDP thì trừ đi khoảng hơn 4% trượt giá (đây là tỷ lệ lạm phát ‘ma’ do chính phủ ‘kiến tạo’ chứ hoàn toàn không phải là lạm phát thực), vẫn còn lại đến 3% tích lũy cho ngân sách, tương đương 6 - 7 tỷ USD.

Nhưng trong thực tế, một số chuyên gia phản biện độc lập đã tính lại rằng GDP thực của Việt Nam chỉ đạt khoảng 2 - 2,5% - căn cứ theo số liệu của Tổng cục Thống kê. Nhưng vì số liệu của Tổng cục Thống kê lại thường không đáng tin cậy do quá thiên về chủ nghĩa thành tích và động cơ chính trị ‘đại hội 13’ mà do đó thường vống hoặc khống, người ta cần có những số liệu thực tế hơn nhiều để tính lại GDP. Theo đó, không loại trừ khả năng GDP của Việt Nam chỉ tăng khoảng một vài phần trăm, thậm chí là âm, phù hợp với tình trạng số doanh nghiệp bị giải thể và phá sản ngày càng nhiều, cùng tốc độ đẩy tín dụng ra thị trường bị suy yếu, cho thấy sức khỏe nền kinh tế khá ốm yếu và mang nhiều triệu chứng suy thoái trong những năm gần đây.

Hơn nữa, chỉ trong trường hợp GDP tăng trưởng thấp, nền kinh tế và ngân sách quốc gia mới ít hoặc không có tích lũy, và do đó mới cần phải vay nợ lớn từ trong nước và từ nước ngoài. Người ta có thể tự hỏi vì sao trong rất nhiều năm qua, năm nào chính phủ cũng phải vay nợ từ 15 - 20 tỷ USD, trong đó có một phần là dạng ‘vay đảo nợ’.

Trước đây, ‘vay đảo nợ’ là cụm từ bị chính quyền xem là ‘nhạy cảm chính trị’ và cấm báo chí nói về nó. Nhưng về sau này khi mạng xã hội phát triển và quá nhiều thông tin nhạy cảm được đăng tải trên mạng xã hội, khái niệm ‘vay đảo nợ’ đã không còn bị xem là cấm kỵ.

Còn bây giờ thì đành phải huỵch toẹt ra : ‘vay đảo nợ’ tức vay nợ mới để trả nợ cũ.

Trong nhiều năm qua, thực tế đã được chính giới chuyên gia tài chính nhà nước xác nhận là ngân sách Việt Nam không còn kết dư, cũng chẳng còn nguồn dự phòng để trả cho vô số các khoản nợ trong nước và nước ngoài, mà phải cắm đầu vay mượn : ở nước ngoài vay từ Ngân hàng Thế giới, Quỹ Tiền tệ quốc tế, Ngân hàng Phát triển Á châu, Nhật Bản và một số nước khác, với phần lớn số tiền vay được dùng để trả nợ cho nợ gốc và lãi cho chính những chủ nợ này ; còn trong nước vay từ các ngân hàng thương mại cổ phần, từ quỹ Bảo hiểm xã hội và Bảo hiểm y tế, và đổi lại là phát hành ‘trái phiếu chính phủ’ để trả nợ, nhưng thực chất trái phiếu này mất giá nhanh theo thời gian và chẳng có gì bảo đảm là sẽ bù đắp vốn gốc cho những chủ nợ.

Không phải bỗng dưng mà trong những năm gần đây, báo chí và dư luận xã hội lo lắng về hai quỹ Bảo hiểm xã hội và Bảo hiểm y tế phải chịu nguy cơ vỡ quỹ. Hai quỹ này được tích góp từ tiền của ngưới lao động và dân chúng, bị chính phủ ‘vay bắt buộc’ nhưng chẳng có gì bảo đảm là sẽ hoàn trả nguyên trạng và nguyên giá trị tiền cho người dân.

Hiện thời, nợ nước ngoài của chính phủ - được công bố chính thức - đã vượt quá 100 tỷ USD. Còn nợ nước ngoài của khối doanh nghiệp, trong đó chủ yếu là doanh nghiệp nhà nước, cũng hơn 100 tỷ USD. Nếu tính cả phần nợ vay trong nước, tổng nợ công vào thời điểm năm 2019 có thể xấp xỉ 500 tỷ USD, tức gấp hơn hai lần GDP mỗi năm của Việt Nam (gần 500 tỷ USD bao gồm nợ công Việt Nam đã được xác định là 431 tỷ USD vào năm 2016, cộng với nợ tăng thêm mỗi năm khoảng 20 tỷ USD từ năm 2017 đến nay).

Thời ‘phá chưa từng có’ chưa hề dừng lại

Sau đời thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng bị xem là ‘ăn ốc’ và ‘phá chưa từng có’, chính phủ ‘đổ vỏ’ Nguyễn Xuân Phúc vừa phải cắm mặt trả nợ cho đời chính phủ trước, nhưng cũng không quên ‘kiến tạo’ những chiêu thức mới để vay nợ thêm nhằm làm giàu cho các nhóm lợi ích giao thông, khiến núi nợ công ngày càng chồng chất lên bờ vai dân tộc chỉ còn giơ xương.

Một trong những thủ đoạn như thế đã lộ diện : vào năm 2018 và 2019, Nguyễn Xuân Phúc đã trực tiếp chỉ đạo Tổng cục Thống kê ‘tính lại GDP’ và từ đó ‘lòi’ thêm đến 76.000 doanh nghiệp, do đó đã làm cho mỗi đầu người dân Việt bỗng nhiên có thêm 400 USD, còn GDP được tăng đến 30%.

Theo Luật về Nợ công, tỷ lệ nợ công quốc gia được tính theo công thức : nợ công/GDP. Mẫu số GDP càng lớn thì tỷ lệ nợ công càng nhỏ và do đó càng làm cho tình trạng vay nợ (vay trong nước và vay nước ngoài) của Chính phủ lẫn các doanh nghiệp "an toàn" hơn, đồng thời có thêm lý do để Chính phủ báo cáo và công bố về thành tích "bảo đảm an toàn nợ công" của mình.

Thủ pháp kinh tế - chính trị quá sức đơn giản là chỉ cần làm vài phép tính, cộng thêm 30% phần kinh tế phi chính thức vào GDP thì ngay lập tức tỷ lệ nợ công sẽ giảm đến 15%, tức chỉ còn khoảng 50% GDP, trở thành một con số còn bóng lộn hơn cả báo cáo nợ công "chỉ có 55% GDP" thời Nguyễn Tấn Dũng.

Khi đó, các tập đoàn và doanh nghiệp nhà nước cùng Chính phủ sẽ tha hồ vay được ít ra 15% GDP nữa, tương đương khoảng 30 tỷ USD, chẳng hạn "phục vụ dự án trọng điểm sân bay Long Thành và đường bộ cao tốc Bắc Nam". Hai dự án này lần lượt chiếm vốn đầu tư là 16 tỷ USD và hơn 15 tỷ USD, cộng lại xấp xỉ với "quota" 30 tỷ USD mà Chính phủ có thể vay trực tiếp hoặc bảo lãnh vay nếu thành công trong việc "tính lại GDP". Đó là chưa kể đến dự án đường sắt cao tốc Bắc Nam mà Bộ GTVT đã ‘vẽ’ đến 58 tỷ USD… Cơ hội để các nhóm lợi ích "ăn tàn phá hại" vốn ODA và những nguồn vốn vay khác sẽ lại mở ra không khác gì thời Nguyễn Tấn Dũng.

Nếu kịch bản "tính lại GDP" thành công theo "yêu cầu đặc biệt" của Thủ tướng Phúc, gần 100 triệu dân Việt sẽ càng có cơ hội đội thêm gánh nặng nợ nần ngập đầu cho hiện tại và cho rất nhiều đời con cháu mai sau.

Nhưng còn quỹ dự trữ ngoại hối quốc gia - vẫn thường được chính phủ Nguyễn Xuân Phúc tự hào lên đến hơn 70 tỷ USD ? Tại sao chính phủ không dùng quỹ này để trả nợ nước ngoài ?

Núi nợ đang lao đến kỳ đáo hạn

Ngay cả kho dự trữ ngoại hối quốc gia hơn bảy chục tỷ USD cũng chỉ là một khái niệm tạm bợ về mặt an toàn ngoại thương, vì chỉ đáp ứng cho tiêu chí tối thiểu ba tháng nhập khẩu, trong khi còn phải chi trả nợ nước ngoài và chi dùng cho đội ngũ gần 3 triệu công chức viên chức hành chính với ít ra 30% trong số đó là ăn không ngồi rồi và ‘hành là chính’.

Nhưng lại chẳng có gì chắc chắn và minh chứng cho báo cáo tô hồng của chính phủ về con số trên 70 tỷ USD trên, bởi cho tới nay, Ngân hàng Nhà nước trước sau vẫn chỉ thông tin duy nhất con số này mà không minh bạch bất kỳ chi tiết nào về cơ cấu của quỹ dự trữ ngoại hối (bao nhiêu phần trăm là USD, vàng và ngoại tệ chuyển đổi được (SDR)). Cũng bởi thế, con số hơn 70 tỷ USD của quỹ này vẫn bị nghi ngờ rất lớn là ‘số ma’, còn thực tế ngoại tệ trong quỹ thấp hơn nhiều.

Về thực chất, ngân sách Việt Nam đang thiếu tiền nghiêm trọng, đặc biệt là thiếu tiền để trả các khoản nợ gốc và lãi nước ngoài lên đến hàng chục tỷ USD mỗi năm, và nhiều khoản nợ đang lao đến kỳ đáo hạn vào những năm 2020 và 2021, bất chấp Nhà máy In tiền quốc gia thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã rất thường báo lãi lớn trong hơn một thập kỷ và qua do… in tiền ồ ạt.

Phạm Chí Dũng

Nguồn : VOA, 31/10/2019

Vấn đề tốc độ và chất lượng tăng trường kinh tế của Việt Nam (RFA, 20/05/2019)

Trong phiên khai mạc kỳ họp thứ 7 của Quốc hội Việt Nam Khóa XIV vào ngày 20/5, ông phó thủ tướng Trương Hòa Bình thay mặt chính phủ báo cáo trước Quốc hội rằng tình hình kinh tế xã hội tiếp tục chuyển biến tích cực, tình trạng lạm phát đã được kiểm soát, chỉ số tiêu dùng (CPI) bình quân 4 tháng tăng lên 2,71% và thấp nhất trong ba năm qua.

Phó thủ tướng Trương Hòa Bình báo cáo trước Quốc hội hôm 20/5. RFA

Ngoài ra, ông Trương Hòa Bình còn khẳng định trong năm 2018 Việt Nam có tốc độ tăng trưởng được xem thuộc trong nhóm cao nhất khu vực và thế giới.

Chuyên gia kinh tế, tiến sĩ Lê Đăng Doanh cho rằng, đây cũng có thể xem là tốc độ phát triển cao nhưng cao nhất thì cần phải xem xét.

"Nền kinh tế Việt Nam trong năm 2018 đạt được khoảng 7,08% là thuộc dạng cao so với khu vực nhưng trong năm 2019 này thì tốc độ tăng trưởng của Việt Nam đạt 6,7% – 6,8% mà thôi vì yếu tố khu vực cũng như trên thê giới có nhiều yếu tố bất lợi. Tôi nghĩ đây cũng được xem là tốc độ cao nhưng có phải cao nhất hay không thì cần phải được xem xét bởi vì ngay cả Campuchia hay Myanmar cũng có tốc độ tăng trưởng được xem là khá cao".

Còn đối với chuyên gia kinh tế Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu thì tốc độ tăng trưởng cao như báo cáo của chính phủ Việt Nam là chuyện bình thường vì nền kinh tế Việt Nam vẫn còn ở dạng quy mô nhỏ.

Ông giải thích "Có thể tốc độ tăng trưởng cao đối với các nước trong khu vực, tuy nhiên để tốc độ tăng trưởng của Việt Nam cao thì cũng là chuyện bình thường vì nền kinh tế Việt Nam vẫn trong một quy mô nhỏ, giống như một đứa trẻ khi mà còn nhỏ sẽ lớn nhanh hơn người trưởng thành. Tất nhiên đối với nền kinh tế non trẻ như Việt Nam thì tốc độ tăng trưởng phải nhanh hơn những nền kinh tế đã có bề dày kinh nghiệm về kinh tế. Nên thành ra điều đó không có gì là lạ cả".

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu khẳng định với chúng tôi rằng, vấn đề chính của Việt Nam không phải tăng trưởng cao hay thấp mà quan trọng là chất lượng của tăng trưởng đó có mang lại lợi ích cho quốc gia hay không.

"Không chỉ tăng trưởng về số mà còn về chất lượng, tăng trưởng đó nó phải giúp cho toàn thể các thành phần kinh tế trong các vấn đề về dân sinh, môi trường. Tóm lại điều quan trọng là tăng được chất lượng cuộc sống thì đó mới là điều chính. Nếu ở tỉ lệ cao thì nó cũng có sự tích cực nhưng không thể xem cái tỉ lệ đó như là một hình thức để khích lệ và đi ngược với chất lượng sự phát triển tăng trưởng".

Báo cáo của phó thủ tướng Trương Hòa Bình còn nêu ra tỉ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều giảm hẳn, các lĩnh vực văn hóa, xã hội, môi trường đạt được nhiều kết quả rất quan trọng.

Công nhân trong một dây chuyền lắp ráp xe - Ảnh minh họa. AFP

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu thừa nhận những ai từng sống ở Việt Nam hơn 20 năm qua đều thấy được những thay đổi thuộc mọi lĩnh vực tại các thành phố lớn, đô thị hay trong sinh hoạt của người dân ; thế nhưng sự phân bố nguồn lợi không đều và khoảng cách giàu-nghèo là vấn đề phải quan tâm :

"Hiện tại GDP bình quân đầu người đâu đó khoảng 2.580 USD một đầu người đã tăng gấp đôi trong vòng hơn 10 năm qua. Tôi khẳng định là tốc độ tăng trưởng của Việt Nam khá tích cực. Còn tỉ lệ tăng trưởng đứng thứ nhất nhìn thế giới hay trong khu vực thì cái đó chỉ là một phần trong những cái mà chúng ta cần quân tâm nhưng cái cần quan tâm hơn về chất lượng để nâng cao đời sống chất lượng của người dân và đặc biệt trong sự ổn định và bền vững".

Nền kinh tế Việt Nam lâu nay dựa vào xuất khẩu là chủ yếu. Hai thị trường lớn nhất của nhiều hàng hóa xuất đi từ Việt Nam là Trung Quốc và Hoa Kỳ. Cả hai nước này đang vướng vào cuộc thương chiến và giới sản xuất như Việt Nam tất nhiên phải chịu tác động.

Vấn đề là Việt Nam ứng phó ra sao để có thể tận dụng cơ hội như trình bày của Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu :

"Cuộc chiến tranh thương mại này nó cũng mở ra cho Việt Nam một số những cơ hội đặc biệt là về đầu tư. Như chúng ta cũng biết là một số nhà đầu tư từ Trung Quốc, họ đã và đang đi tìm những cơ hội để dịch chuyển các cơ sở sản xuất kinh doanh của họ sang những nước lân cận và trong đó có Việt Nam nên tôi nghĩ rằng thời gian sắp tới Việt Nam sẽ nhận được những nguồn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam và nếu Việt Nam tận dụng việc đó để chuyển giao công nghệ thì sẽ thành lợi thế lớn cho Việt Nam".

Tiến sĩ Lê Đăng Doanh chỉ ra những biện pháp mà Việt Nam cần thực hiện :

"Điều quan trọng nhất là tiếp tục cải cách về thể chế để làm sao có khung pháp luật, giảm bớt các chi phí về thời gian và tiền bạc. Có bộ máy và có một đội ngũ cán bộ thật sự kiến tạo sự phát triển cho doanh nghiệp chứ không phải là một đội ngũ chỉ ngồi quản lý và xem xét các doanh nghiệp, điều thứ hai là phải cải thiện kết cấu hạ tầng, giao thông vận tải, bến cảng, điện và công nghệ thông tin, thì đó là những yếu tố mà ta có thể cải thiện được".

Tiến sĩ Lê Đăng Doanh nhắc lại lợi thế lâu nay của Việt Nam là nguồn lao động giá rẻ và lương thấp nhưng lợi thế đó ngày nay đã dần phai nhạt bởi vì cách mạng công nghiệp 4.0 cần những lao động có tay nghề và được đào tạo bài bản chuyên môn cao. Do đó, cần cải cách chất lượng đào tạo, giáo dục để đáp ứng được nền kinh tế thị trường trong tương lai.

Những biện pháp mà Tiến sĩ Lê Đăng Doanh đưa ra không hề mới ; tuy nhiên qua thời gian những điều được nói đến như thế vẫn chưa được thực hiện.

Thực tế trì trệ không tiến hành cải cách theo những đề nghị nêu ra làm chậm lại bước phát triển chung của cả nước mà lẽ ra tăng trưởng còn phải nhanh hơn và mang lại phúc lợi cho nhiều tầng lớp dân chúng hơn nữa ; chứ không chỉ một nhóm người được hưởng lợi như bấy lâu nay.

RFA tiếng Việt

****************

Nợ công của Việt Nam giảm : ý kiến khác biệt ! (RFA, 20/05/2019)

Truyền thông trong nước ngày 20/5 loan tin trích từ báo cáo Chính phủ gửi cho Quốc hội, cho biết nợ công Việt Nam tính đến hết ngày 31/12/2018 là 58,4% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), được xem là mức thấp nhất tính từ năm 2015 đến nay.

Nhân viên tại một ngân hàng ở Hà Nội đếm tiền đô la Mỹ - AFP

Theo báo cáo của Chính phủ Hà Nội, các số liệu về nợ đều nằm trong giới hạn được Quốc hội quyết định và thấp hơn so với dự kiến của Bộ Tài chính đưa ra vào cuối năm 2018. Cụ thể, mức nợ công được đề ra là 61,4% GDP và nợ chính phủ là 52,1%.

Số liệu thống kê trước đó cho thấy vào năm 2015 và 2017, mức nợ công của nhà nước Việt Nam là 61,3% GDP, trong khi năm 2016 là 63,7% GDP, chỉ riêng năm 2018 là dưới 60%.

Trao đổi với Đài Á Châu Tự Do, Phó Giáo sư - Tiến sĩ kinh tế Ngô Trí Long cho rằng nợ công giảm thấp so với nhiều năm trước đây là do cách tính thôi chứ bản chất không thay đổi, vẫn tương đối cao. Ông giải thích rõ hơn về cách tính nợ công mới mà chính phủ áp dụng cho năm 2018 :

"Chuyển phần để trả nợ loại ra ngoài, đương nhiên (nợ công) thấp. Nếu tính theo phương pháp cũ, thì vẫn như vậy, không có gì thay đổi. Về mặt kỹ thuật thôi. Tất nhiên giữ được mức độ không làm tăng thì cũng quý rồi nhưng với cách tính mới thì sẽ phản ảnh coi như nợ công giảm nhưng bản chất tính theo công thức cũ thì không có gì thay đổi".

Báo cáo của Chính phủ Hà Nội chỉ ra rằng một nguyên nhân giúp cho nợ công Việt Nam xuống thấp được như vậy một phần là do tăng trưởng GDP vượt kế hoạch và cao nhất trong 11 năm qua, đạt 5,5 triệu tỷ đồng và cao hơn kế hoạch 5.300 tỷ đồng.

Nhận xét về điều này, Phó Giáo sư - Tiến sĩ Ngô Trí Long cho rằng nợ công tính trên GDP chỉ là chỉ tiêu để xem xét và những nhà nghiên cứu đang tính về mặt số lượng thôi, nhưng thực chất chủ yếu đánh giá về mặt tăng trưởng cần đánh giá về chất lượng, hiệu quả.

Còn theo Tiến sĩ kinh tế Đinh Trọng Thịnh, thuộc Học viện Tài chính Việt Nam, thì có nhiều nguyên nhân giúp giảm nợ công mà trong đó bao gồm cả GDP và việc quản lý nợ công.

Giải thích vai trò của GDP trong mối quan hệ với nợ công, Tiến sĩ Thịnh cho biết rằng do GDP lớn lên thì tỉ lệ nợ công/GDP sẽ nhỏ đi, đặc biệt là trong năm 2018, tăng trưởng GDP Việt Nam đạt hơn 7%, nên tổng GDP lớn, giúp giảm nợ công Việt Nam.

Vẫn theo Tiến sĩ Thịnh, sau rất nhiều lần các chuyên gia kinh tế cũng như các nhà quản lý có ý kiến về việc tăng cường quản lý nợ công để giảm thiểu nợ công của quốc gia thì phía chính phủ Việt Nam cũng có những biện pháp rất quan trọng.

"Trước hết là việc phát hành trái phiếu để vay nợ trong nước bởi vì vay nợ trong nước thời gian gần đây tăng lên để thay thế cho nợ vay từ nước ngoài. Người ta cố gắng giảm nợ vay nước ngoài vì thường vay bằng ngoại tệ thì việc trả nợ khó khăn hơn vì ngoại tệ có những biến động lên xuống thất thường. Cơ cấu nợ công chủ yếu là nợ trong nước.

Điều thứ hai đáng nói là mặc dù nợ công trong nước tăng lên nhưng tỉ trọng vay nợ dài hạn trong nước nhiều hơn tỉ trọng vay nợ ngắn hạn trong nước trong khoảng thời gian trước đây. Tức là nợ công mà phát hành trái phiếu dài hạn trên 5 năm nhiều lên so với trái phiếu 3 năm, 2 năm như trước đây. Bây giờ giảm thiểu vay nợ ngắn hạn mà tăng vay nợ dài hạn. Đây cũng là một chiều hướng được đánh giá là thay đổi tỉ trọng vay nợ ở phương hướng tốt hơn vì thời gian vay càng dài thì thời gian sử dụng càng tốt và sẽ khả năng trả nợ sẽ có cơ hội tốt hơn".

Tiến sĩ Đinh Trọng Thịnh cho rằng đây cũng là một đường hướng rất tốt trong việc vay nợ và quản lý nợ của Việt Nam trong thời gian vừa qua, đặc biệt từ năm 2016 đến nay. Nó đang có chiều hướng theo đúng mong muốn của chuyên gia cũng như các nhà quản trị đó là cố gắng giảm thiểu tỉ trọng vay nợ công, cố gắng giảm tỉ lệ vay nước ngoài.

Khả năng chi trả

Theo Phó Giáo sư - Tiến sĩ Ngô Trí Long, việc nợ công tại Việt Nam hiện nay chỉ là một chỉ số, điều đáng quan tâm hơn là khả năng trả nợ của Việt Nam có khả thi hay không, mà trong đó, khả năng trả nợ phụ thuộc vào sự phát triển kinh tế, đầu tư và làm ăn có hiệu quả hay không. Do đó, ông không lạc quan lắm về khả năng trả nợ của chính phủ Hà Nội :

"Khả năng trả nợ của Việt Nam đang rất nan giải mặc dù nhà nước Việt Nam ra rất nhiều luật như đầu tư công hay kéo lãi suất tiết kiệm, nhưng cuối cùng luật thì có đầy đủ nhưng khó có khả năng thực thi. Nên nếu không chấn chỉnh lại, với quan điểm cá nhân tôi thì tuy nợ công ở mức độ thấp nhưng khả năng trả nợ khó có khả năng thực hiện ở mức độ hiệu quả".

Còn Tiến sĩ Đinh Trọng Thịnh lại khẳng định khả năng trả nợ của Việt Nam hiện nay tốt hơn so với trước đây :

"Có thể yên tâm về mặt tính thanh khoản của khoản trả nợ công cũng như nợ nước ngoài hoàn toàn có thể đảm bảo được bởi vì dự trữ hối đoái của Việt Nam tương đối lớn. Thứ hai là các khoản chi ngân sách nhà nước ngày càng được siết chặt hơn và mất cân đối của ngân sách giảm đi nên khả năng trả nợ của chính phủ Việt Nam trong năm 2018-2019 đang tốt hơn lên".

Theo Báo cáo thẩm tra về tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2018, dự toán và phân bổ ngân sách nhà nước năm 2019 do Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách, ông Nguyễn Đức Hải trình bày tại Hà Nội hôm 22/10/2018, mỗi người dân Việt Nam gánh hơn 34 triệu đồng nợ công, tăng gần 3 triệu đồng mỗi người so với năm 2017.

RFA tiếng Việt

******************

Nợ công Việt Nam xuống mức thấp nhất trong 4 năm qua (RFA, 20/05/2019)

Nợ công Việt Nam tính đến hết ngày 31/12/2018 là 58,4% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), được xem là mức thấp nhất tính từ năm 2015 đến nay.

GDP lớn lên thì tỉ lệ nợ công/GDP sẽ nhỏ đi - Ảnh minh họa. AFP

Truyền thông trong nước loan tin ngày 20/5, trích nội dung từ báo cáo Chính phủ gửi cho Quốc hội, cho biết thêm nợ Chính phủ là 50%, nợ nước ngoài/GDP là 46%.

Tin cũng cho biết, các số liệu về nợ vừa nêu đều nằm trong giới hạn được Quốc hội quyết định và thấp hơn so với dự kiến của Bộ Tài chính đưa ra vào cuối năm 2018. Cụ thể, mức nợ công được đề ra là 61,4% GDP và nợ chính phủ là 52,1%.

Báo cáo cũng chỉ ra những nguyên nhân giúp cho nợ công Việt Nam xuống thấp được như vậy một phần là do tăng trưởng GDP vượt kế hoạch và cao nhất trong 11 năm qua, đạt 5,5 triệu tỷ đồng và cao hơn kế hoạch 5.300 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, chính sách tài khóa được thực hiện tốt giúp thu cân đối ngân sách vượt 7,8% so với dự toán và bội chi ngân sách thấp hơn dự toán 3,7%. Việc tăng thu và giảm bội chi này cũng đã giúp giảm nhu cầu huy động vốn vay của phía Chính phủ Hà Nội.

Trước đó, vào năm 2015 và 2017, mức nợ công của nhà nước Việt Nam là 61,3% GDP, trong khi năm 2016 là 63,7% GDP, chỉ riêng năm 2018 là dưới 60%.

Trung Quốc và hiểm họa một năm Hợi tồi tệ

Với tựa lớn trang bìa dịch nguyên văn thành "Trung Quốc : Thời tiết "xấu như heo" (Chine : Un temps de cochon)", tức là thời tiết cực kỳ tồi tệ, tuần báo Pháp Courrier International số ghi ngày 17-23/01/2019 đã dành hồ sơ chính của mình cho tình hình cường quốc Châu Á vào thời điểm đầu năm dương lịch 2019, lúc sắp bước vào năm Hợi âm lịch.

Trang bìa tuần báo Courrier International từ 17-23/01/2019 - với tựa chính "Trung Quốc : Thời tiết 'xấu như heo'" - Copie Ecran

Hình một con rồng đang phải đi dưới đất, người bị băng bó, hai chân trước phải chống nạng, nêu bật ý chính của hồ sơ, được tóm gọn trong tiểu tựa : "Lần đầu tiên Tập Cận Bình bị phản đối trong lúc chiến dịch đàn áp tiếp diễn và nền kinh tế đã đến lúc hụt hơi".

Trong bài xã luận mang tựa đề "Trung Quốc : Sau Mặt Trăng là thực tế trên Trái Đất", Courrier International đã nêu bật những hiểm nguy đang rình rập Trung Quốc trong năm nay

Mở đầu bài xã luận, Courrier International ghi nhận : Ngày 5/02, Trung Quốc sẽ bước vào năm Hợi, một năm có vẻ rất hoành tráng với sự kiện là ngày 1/10, Đảng cộng sản Trung Quốc sẽ mừng 70 năm Cách Mạng, một dịp để cho thấy sức mạnh đã tìm lại được. Và tháng Giêng đã bắt đầu với sự kiện Trung Quốc gởi được một con robot lên mặt khuất của Mặt trăng, một kỳ công được ghi lại cho thời nay và mai sau qua một bức ảnh toàn cảnh đã đi vòng quanh thế giới.

Thế nhưng một thời tiết kinh tế thất thường đang làm cho những giấc mơ đầu năm âm lịch của ông Tập Cận Bình ảm đạm đi.

Các động cơ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc đang hụt hơi. Tháng 12 vừa qua, xuất-nhập khẩu đã giảm sụt, gánh chịu những hậu quả đầu tiên của cuộc chiến thương mại Mỹ Trung. Dấu hiệu của thời thế : Lượng xe hơi bán ra năm ngoái đã giảm, lần đầu tiên từ 12 năm qua.

Câu hỏi đặt ra là liệu con tàu Trung Quốc có thể chìm hay không ? Khi nổ ra khủng hoảng Châu Á năm 1997, hay khủng hoảng tài chánh năm 2008, giới lãnh đạo Trung Quốc đã tránh được tình hình tồi tệ bằng cách bơm tiền, chi tiêu ồ ạt hoặc hiện đại hóa đất nước.

Theo Courrier International, là người độc đoán, không mấy thích cải cách, ông Tập Cận Bình giờ đang bị đẩy vào chân Vạn Lý Trường Thành. Người ta thường nói là năm nay con heo, mệnh thổ có hai đức tính : biết che chắn và bền bỉ. Tuần báo Pháp kết luận : "Đây là hai đức tính mà chủ tịch Trung Quốc sẽ cần đến để vượt qua một năm nguy hiểm".

Trung Quốc : Tăng trưởng năm 2018 có thể chỉ bằng số không

Về thực trạng của nền kinh tế Trung Quốc, trong bài viết mang tựa đề "Điềm dữ cho tăng trưởng", Courrier International đã giới thiệu bài nói chuyện của một giáo sư kinh tế và rất có uy tín tại Trung Quốc, đã không ngại bác bỏ con số về tăng trưởng trong năm 2018 đã được chính phủ thổi phồng lên thành 6,5%, để cho rằng tỷ lệ thực thụ chỉ ở mức tối đa là 1,67% mà thôi.

Trong bài diễn văn đọc ngày 16/12/2018 tại Đại học Nhân dân Bắc Kinh, giáo sư Hướng Tùng Tộ (Xiang Songzuo), phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tiền tệ Quốc tế của trường đại học này, nguyên trưởng nhóm chuyên gia kinh tế tại Ngân Hàng Nông Nghiệp Trung Quốc, đã nhấn mạnh rằng : "Sự kiện quan trọng nhất năm 2018 ở Trung Quốc là đà khựng lại của nền kinh tế".

Giáo sư Hướng tố cáo : "Cục Thống Kê Quốc Gia cho là tăng trưởng GDP đạt mức 6,5%, nhưng một báo cáo nội bộ của một nhóm nghiên cứu thuộc một tổ chức hàng đầu, đã đưa ra hai số liệu khác, ước tính đầu tiên cho thấy tăng trưởng đạt mức 1,67%, và con số thứ hai là một tỷ lệ tăng trưởng âm".

Đối với vị giáo sư này, trong năm 2018 Trung Quốc đã phạm ba sai lầm về mặt đánh giá nền kinh tế. Ngoài những sai lầm về mức độ của sự đình đốn kinh tế, còn có những đánh giá sai về tác động của cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung trên nền kinh tế.

Báo chí Trung Quốc, theo ông, đã quá lạc quan về cơ hội chiến thắng trước Washington, trong khi mà lúc này, hai bên đã xung đột với nhau trên vấn đề "giá trị", một cuộc xung đột vẫn "chưa tìm ra lối thoát".

Sai lầm thứ ba, theo ông, là đã đánh vào ngành tư doanh tại Trung Quốc khi luôn luôn nhắc đến ý thức hệ Mác-xít chính thống vốn chủ trương xóa bỏ khu vực tư nhân trong khi mà khu vực này chiếm khoảng 70% GDP.

Video ghi lại bài phát biểu của giáo sư Hướng Tùng Tộ, ngay lập tức được đăng trên mạng xã hội Trung Quốc, nhưng đã nhanh chóng bị kiểm duyệt và chỉ còn lại trên YouTube - vốn bị cấm ở Trung Quốc – và đã có được 1,5 triệu lượt người xem. Một bản ghi chép lại bài nói chuyện của ông đã được đăng trên trang web Tân Thế Kỷ (Xinshiji) của Hồng Kông.

Nguy cơ một cuộc khủng hoảng tài chánh toàn cầu

Kinh tế Trung Quốc cũng được tuần báo L’Obs chú ý trong hồ sơ chính nêu lên thành tựa lớn trang bìa dưới dạng câu hỏi : "Phải chăng sắp có một cuộc khủng hoảng mới ?" về tài chánh. Tuần báo Pháp như đã trả lời trong hàng tiểu tựa bên dưới : "10 lý do để lo ngại".

Trong số một chục lý do có thể gây ra khủng hoảng kinh tế toàn cầu, tạp chí L’Obs đã nêu lên cuộc chiến tranh thương mại Mỹ Trung, cộng thêm với tình trạng tại chính hai quốc gia này.

Mỹ đã kinh qua 114 tháng liên tiếp tăng trưởng, gần đạt mức kỷ lục 120 tháng từ năm 1991 đến năm 2001. Nhưng tình hình đó sẽ không kéo dài vô tận. Đó là chưa kể đến vấn đề nợ.

Trong lãnh vực nợ, Trung Quốc sẽ không thoát khỏi hiểm nguy. Tổng số nợ của Trung Quốc, từ 130% GDP năm 2008, giờ đã lên đến 260%.

Vào năm 2017, tình trạng nợ của thế giới đã đạt mức kỷ lục 184.000 tỷ đô la, cao hơn đến 40% so với trước giai đoạn khủng hoảng subprimes ở Mỹ.

Nguy cơ, theo L’Express, cũng đến từ tầm cỡ quá lớn của nhiều ngân hàng trên thế giới, nếu chẳng may các cơ sở này bị phá sản, thì các nước dựa vào các ngân hàng đó cũng bị khủng hoảng theo. Trên thế giới có 29 ngân hàng loại này, trong đó có 4 ngân hàng Pháp.

Ngoài ra, cũng vẫn có những "nhà bác học điên rồ của tài chính", luôn luôn sẵn sàng đầu cơ để trục lợi bằng cách sáng tạo ra những sản phẩm nguy hiểm, độc hại.

Nước Pháp không thể cai trị được ?

Trong lúc L’Obs lo âu vì tình hình tài chánh thế giới, đồng nghiệp L’Express thì lại quan ngại về tình hình chính trị nước Pháp, cũng với một câu hỏi đặt thành tựa lớn trang bìa : "Phải chăng Pháp là nước không thể cai trị ?", kèm theo hai tiểu tựa : "Uy lực của các mạng xã hội" và "Tổng thống trên miệng núi lửa".

Ngay trang bìa, tuần báo Pháp đã giới thiệu hồ sơ dài 14 trang về tình trạng nước Pháp, nơi mà mọi thứ đều xấu đi. L’Express nhận xét : "Uy quyền của giới lãnh đạo chính trị bị thoái hóa, trọng lượng ngày càng lớn của các mạng xã hội, xã hội bị phân mảnh, các cơ chế trung gian bị suy yếu và đối lập tơi tả… Điều hành đất nước vào lúc dư luận đang nổi giận quả là một việc còn hơn cả rắc rối".

Với phong trào Áo Vàng đang bùng lên, theo L’Express, "Chính phủ Macron đã thành nạn nhân của một cơn địa chấn mà những người tiền nhiệm đã thoát, và kể từ nay phải "cam chịu" và hành xử theo một số yếu tố vốn làm cho việc điều hành thêm gai góc. Trong số các yếu tố này, có sự vươn lên của các mạng xã hội, có chức năng giống như điểm hội tụ của dư luận bị kích động đến cùng cực".

Trong bài viết "Cuộc đời màu vàng là ở trên Facebook", L’Express ghi nhận tính chất quan trọng của mạng xã hội này trong phong trào Áo Vàng Pháp, và chính thông qua phương tiện đó mà những người biểu tình biết được thời gian và địa điểm tập hợp.

Vấn đề, theo L’Express là các mạng xã hội giờ đây đầy rẫy những thông tin thất thiệt, những mưu toan lũng đoạn dư luận, những luận điểm cực đoan, không còn là nơi để bảo vệ các quyền tự do nữa…

Nghệ thuật đàm phán trong mọi lãnh vực

Khi tất cả các đồng nghiệp chú ý đến những chủ đề nghiêm trọng, tuần báo Le Point lại có vẻ như chú ý một đề tài rất nhẹ nhàng. "Nghệ thuật thương thuyết" là tựa lớn trang bìa của tạp chí Pháp kèm theo ghi chú hóm hỉnh bên dưới : "Với người chủ của mình, với người hôn phối, với con cái, trong kinh doanh, trong chính trị (có hoặc không có những người Áo Vàng)".

Đối với Le Point, cái dở của người Pháp chính là không thấy rõ được khía cạnh tích cực của việc đàm phán thương thuyết, đặc biệt trong cuộc sống hàng ngày, trong gia đình hay ngoài xã hội.

Theo giáo sư khoa học chính trị Aurélien Colson tại trường Essec, phụ trách Viện Nghiên cứu và giảng dạy về Đàm Phán, người Pháp thường đồng hóa sự thỏa hiệp, kết quả tự nhiên của một cuộc đàm phán, với một hành vi nhượng bộ hay lùi bước. Tuy nhiên, ở những nước Châu Âu khác, ở Đức hay ở các nước Bắc Âu, đàm phán trái lại là một hoạt động cao cả gắn liền với lợi ích chung, góp phần nâng cao giá trị của những người tham gia.

Đối với Le Point, đàm phán có thể là thuốc giải độc cho bạo lực, cho phép giải quyết trong danh dự những xung đột vốn có trong bất kỳ xã hội loài người nào, từ những trắc trở trong cuộc sống hàng ngày, đến các xích mích ngoại giao giữa các quốc gia.

Theo tuần báo Pháp, bất kể mục tiêu hơn thua, bối cảnh, số lượng các bên tham gia, nghệ thuật đàm phán tốt đều tuân theo một số nguyên tắc được áp dụng trong mọi lĩnh vực. Lionel Bellenger, cựu giáo sư triết học, hiện giảng dạy môn đàm phán tại trường cao đẳng thương mại HEC xác định : "Đàm phán có vị trí trung tâm trong mọi quan hệ xã hội và đòi hỏi một số đức tính bất di bắt dịch nơi người tham gia, cho dù đó là đàm phán ngoại giao, đàm phán thương mại hay chỉ đơn thuần là việc tìm kiếm một thỏa hiệp trong hôn nhân".

Đức tính đầu tiên là biết lắng nghe, vì giải pháp cho vấn đề hầu như lúc nào cũng nằm trong những gì mà đối phương nói.

Đức tính thứ hai là tôn trọng đối phương. Tốt hơn hết là không nên tận dụng quá mức lợi thế mà mình đã giành được, bởi vì nếu đè bẹp đối thủ, ta có nguy cơ phải trả giá về sau về hành vi sỉ nhục đó.

Đức tính thiết yếu cuối cùng theo Lionel Bellenger là tính chất thực tế, biết thích nghi : "Đàm phán không phải là để chứng tỏ rằng mình đúng, mà là để có được sự đồng ý của đối phương. Đây là hai điều rất khác nhau".

Trọng Nghĩa