Thông Luận

Chủ nghĩa đơn phương của Mỹ định hình lại các liên minh quốc tế

Ngày 11 tháng 11 năm 2018 là đúng 100 năm ngày chấm dứt cuộc Thế Chiến Thứ I (1914-1918). Các tuần báo xuất bản nhân dịp này dĩ nhiên đã dành không ít trang, bài để đề cập đến những khía cạnh khác nhau của cuộc chiến.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đón tiếp đồng nhiệm Mỹ Donald Trump tại điện Elysée (Paris) ngày 10/11/2018. Reuters/Vincent Kessler

Đáng chú ý là hồ sơ chính trên tuần báo Pháp Courrier International, phân tích về "các liên minh mới" - tựa lớn trang bìa - đang chi phối thế giới ngày nay.

Đối với Courrier International, một thế kỷ sau khi kết thúc Chiến Tranh Thế Giới lần thứ nhất, chưa bao giờ sự cân bằng của thế giới lại có vẻ bấp bênh như ngày nay. Từ cuộc chiến Syria, vấn đề hạt nhân, cho đến thương mại hay di dân nhập cư, các quốc gia thời nay thường liên kết hay đối đầu với nhau tùy theo những tình huống cụ thể.

Theo tuần báo Pháp, một trong những nhân tố quan trọng khuấy động cục diện thế giới hiện nay là đường lối "nước Mỹ trên hết" của đương kim tổng thống Mỹ áp dụng vào chính sách đối ngoại, với hệ quả là cách hành xử đơn phương của Mỹ đã khiến cho các đồng minh thân cận nghi ngại, và tạo điều kiện cho các đối thủ vươn lên.

Xu hướng đơn phương của Trump : Món bở cho Nga và Trung Quốc

Courrier International đã trích dịch một bài viết trên nhật báo Anh Quốc The Guardian cho rằng "Trump đã bắn phát súng ân huệ vào thời kỳ Pax Americana", tức là vào thời kỳ hòa bình dưới sự lãnh đạo của Mỹ, với Hoa Kỳ nắm quyền lực toàn cầu.

Theo bài báo, tổng thống Trump đã phá hoại quyền lực mềm của Mỹ, vốn rất quan trọng trong việc giúp Mỹ ngự trị trên thế giới. Không chỉ thế, ông Trump còn khiến các đồng minh bất bình khi rút Mỹ ra khỏi hầu như tất cả các hiệp ước quốc tế quan trọng, từ hiệp định tự do thương mại xuyên Thái Bình Dương TPP, cho đến Hiệp ước Khí hậu Paris.

Nhận định của tờ báo Anh rất nghiêm khắc : "Donald Trump đã phá hủy nền móng của ảnh hưởng Mỹ mà các lãnh đạo tiền nhiệm đã phải tốn 3 phần tư thế kỷ để xây dựng"…

Đối với The Guardian, ông Trump đã coi thường quyền lực mềm (soft power) mà chỉ chú ý đến quyền lực cứng (hard power) mà không biết rằng sức mạnh của Mỹ trên thế giới đa phần dựa trên quyền lực mềm :

"Sở dĩ Hoa Kỳ đã trở thành một siêu cường, đó là vì phần còn lại của thế giới muốn như vậy. Mỹ có quân đóng tại hơn 170 quốc gia, có liên minh với khoảng 60 nước gia vì hầu hết các quốc gia khác trên thế giới không cảm thấy bị sức mạnh của Mỹ đe dọa… Hoa Kỳ hùng mạnh nhưng không gây sợ hãi hay kinh tởm như một số thế lực quân sự và tham lam trước đó, từ Tây Ban Nha thời triều đại Habsbourg, Pháp thời Napoléon, cho đến Liên Xô hay là Đức thời Wilhelm II và thời Quốc Xã.

Các siêu cường đó đã bị các nước khác liên minh lại với nhau để chống lại, và đã bị khuất phục, trong lúc Mỹ không hề phải đối phó với một liên minh quốc tế nào như vây, vì được đánh giá là một siêu cường tốt. Trong quá khứ, Mỹ không hề bị cô lập, mà trái lại, chính các đối thủ của Mỹ là Nga và Trung Quốc mới bị cô lập. Hai cường quốc độc đoán này có một số đàn em, nhưng hầu như không có bạn bè thực thụ, luôn luôn bị các láng giềng nhìn với một con mắt nghi kỵ và thiếu thiện cảm.

Tuy nhiên, chủ nghĩa đơn phương hiện nay của Donald Trump đang tạo ra những khoảng trống mà hai Nhà Nước phi tự do đó có thể nhanh chóng trám vào để tranh đoạt một số quyền lực của Hoa Kỳ.

Liệu có đồng minh nào tiếp tục tin tưởng vào Mỹ hay không ?

Kết luận của The Guardian khá bi quan : Sức mạnh của Mỹ đã bắt đầu suy giảm từ rất lâu trước khi tổng thống Trump nhậm chức, với một trong những nguyên nhân là sự vươn lên của các đối thủ cạnh tranh như Trung Quốc. Ông Trump đã chỉ đẩy mạnh tiến trình suy sụp, thậm chí là cho tiến trình này không thể đảo ngược.

Theo tờ báo Anh, ngay cả khi một tổng thống Mỹ tương lai có quay trở lại với chủ nghĩa quốc tế và đường lối tự do thương mại, phần còn lại của thế giới sẽ vẫn nhận thức đầy đủ rằng một ngày nào đó, cử tri Mỹ sẽ có thể chọn lại một tổng thống theo xu hướng cô lập và bảo hộ mậu dịch.

Như vậy, có thể cho là ông Donald Trump đang kết liễu cái gọi là Pax Americana, Hòa Bình kiểu Mỹ và tạo điều kiện cho sự ra đời của một thế kỷ của Trung Quốc, hoặc một thời kỳ rối loạn thế giới mới, nơi luật pháp quốc tế không tồn tại…

Các liên minh mới và sự vươn lên của Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải

Hồ sơ của Courrier International đã nêu bật một số ví dụ về các liên minh mới đã và đang hình thành trên thế giới. Trong bài viết mang tựa đề "Trật tự thế giới dịch chuyển từ Tây sang Đông", tuần báo Pháp nói về Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) do Trung Quốc và Nga kết hợp hình thành.

Theo Courrier International, ra đời một cách kín đáo vào năm 2001 với các mục tiêu giới hạn về an ninh khu vực, Tổ chức Hợp tác Thượng Hải đang ngày càng trở nên quan trọng.

Trên chuyên san Nhật Bản The Diplomat, chủ tịch câu lạc bộ báo chí Tashkent tại Uzbekistan, một trong 6 thành viên ban đầu của tổ chức này, đã ghi nhận : "Một số nhà phân tích cho rằng SCO là một cơ chế quản trị toàn cầu ‘phi phương Tây’ mới, hay gọi đó là mô hình mới của quan hệ quốc tế".

Ngoài Uzbekistan, các thành viên sáng lập Tổ chức Hợp tác Thượng Hải gồm có Trung Quốc, Nga, Kazakhstan, Kyrgyzstan và Tajikistan. Với việc kết nạp Ấn Độ và Pakistan vào năm 2017, SCO hiện nay đại diện cho "gần một nửa dân số thế giới, một phần tư GDP và khoảng 80% lãnh thổ Á-Âu". Đà mở rộng vẫn tiếp tục với đơn xin gia nhập của Afghanistan và Iran.

Điều được một quan sát viên nêu bật trên The Diplomat, là vào tháng 6 vừa qua, Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp Ttác Thượng Hải ở Thanh Đảo (tỉnh Sơn Đông ở miền đông Trung Quốc) đã phô trương một bộ mặt đoàn kết, trái hẳn với Thượng Đỉnh G7, tổ chức cùng thời điểm tại Canada, đã phơi bày bất hòa trước mắt toàn thể thế giới.

Theo tác giả trên The Diplomat, cuộc họp Thanh Đảo đã trưng ra hình ảnh về một "trật tự thế giới chuyển dịch từ Tây sang Đông", với "phương Tây đang rệu rã trong lúc phương Đông đang củng cố".

Tuy vậy, đằng sau các đồng thuận được phô trương, là nhiều mâu thuẫn tiềm tàng : Ấn Độ đã không tham gia sáng kiến Con Đường Tơ Lụa Mới của Trung Quốc, và câu hỏi đặt ra là liệu Tổ chức Hợp tác Thượng Hải có thể tồn tại khi tranh chấp bùng nổ giữa Ấn Độ và Pakistan, hoặc quan hệ xấu đi giữa Ấn Độ và Trung Quốc hay không.

Thổ Nhĩ Kỳ vẽ lại các liên minh ở Trung Đông

Một ví dụ khác về sự thay đổi liên minh đã được Courrier International nêu lên trong bài viết chạy tựa "Ankara, kẻ thắng lớn", đề cập đến các liên minh mới mà Thổ Nhĩ Kỳ đang củng cố để phục vụ tham vọng khu vực của mình.

Tạp chí Pháp đã trích dẫn các nhà nghiên cứu Colin P. Clarke và Ariane T. Tabatabai trên tạp chí Mỹ Foreign Affairs thẩm định rằng "Ở Trung Đông, các liên minh luôn luôn được vẽ lại", nêu lên trường hợp của Thổ Nhĩ Kỳ, mà trong nhiều thập kỷ qua là một đồng minh trung thành của Washington và thế lực chính đối lập với Iran, hiện lại đang xích lại gần Iran và Nga, hai đối thủ của Mỹ.

Đối với các tác giả, sự thay đổi này bắt nguồn từ ý thức hệ Hồi giáo của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, muốn xa rời phe phương Tây, từ bỏ chủ nghĩa thế tục nổi tiếng do Kemal Atatürk sáng lập ra vào đầu thế kỷ 20.

Tranh thủ các diễn biến tại Syria, nơi Mỹ đã bộc lộ thái độ miễn cưỡng, Thổ Nhĩ Kỳ đã liên kết với Nga và Iran, hai nước có nhiều điểm tương đồng trên hồ sơ này và lập ra một trục liên kết Ankara-Tehran-Moskva-Damascus.

Để kết thân thêm với Nga, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã ký thỏa thuận mua hệ thống tên lửa S-400 do Nga sản xuất, bất chấp phản đối của Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO mà Ankara là thành viên.

Lợi dụng đối thủ Saudi Arabia đang bị suy yếu do vụ giết hại nhà báo Jamal Khashoggi, ông Erdogan đã liên minh với Qatar, kẻ thù dữ dằn nhất của Riyadh.

Đối với Foreign Affairs, tại Cận Đông "Thổ Nhĩ Kỳ có vẻ là người chiến thắng lớn. Ankara đang chơi trên cả hai mặt của cuộc xung đột Syria, kiếm được điểm cho các cuộc đàm phán trong tương lai".

100 năm sau Thế Chiến I, Paris muốn tái lập vai trò trung tâm hòa bình

Cùng khai thác chủ đề 100 năm kết thúc cuộc thế chiến thứ nhất, giống như Courrier International, tuần báo Le Point cũng dành trang bìa cho sự kiện này, với tựa chính "1918, các bí mật, các anh hùng, các bài học lịch sử", bên trên một bức ảnh tư liệu đen trắng cho thấy các binh sĩ thời ấy đang di chuyển trong chiến hào.

Bên trang trong Le Point đã dành gần 20 trang để nói về nhu cầu gọi theo người Việt là "ôn cố tri tân" : "Khi chúng ta kỷ niệm 100 năm Ngày Đình Chiến – Armistice là tên chính thức của ngày kỷ niệm chấm dứt Thế Chiến I tại Pháp – với Châu Âu đang ở trong một tình trạng căng thẳng mới, cuộc Đại Chiến vẫn còn rất nhiều điều để dạy chúng ta".

Le Point nhắc lại rằng nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Đình Chiến, tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã có sáng kiến tổ chức Diễn đàn Paris về Hòa Bình, từ ngày 11 đến 13/11 để "nhắc nhở rằng vẫn cần hành động khẩn cấp, đòi hỏi mọi người phải có hành động cụ thể, thảo luận tự do và đối thoại cởi mở. Đã có gần 60 nguyên thủ quốc gia nhận lời mời đến Paris.

Theo tạp chí Pháp, như vậy là gần một thế kỷ sau Hội Nghị Hòa Bình Paris vào tháng Giêng 1919, thủ đô nước Pháp một lần nữa sẽ trở thành đầu não của các cuộc thảo luận để tạo ra "một cách tổ chức mới của thế giới", theo lời của chính tổng thống Macron.

Sáng kiến của Pháp có thiết thực hay không, hay là chỉ mang tính chất hình thức hào nhoáng bề ngoài ? Theo Le Point, nếu thế giới của năm 2018, với nhiều cơ chế ngăn chặn xung đột, hoàn toàn khác biệt với thời điểm năm 1914, khi Đại Chiến Thứ I bắt đầu, nhưng việc ôn cố tri tân vẫn rất cần thiết, đặc biệt để hiểu được vì sao hòa bình lại không được duy trì vào khi ấy.

Đối với Le Point, 1914 là một ví dụ hoàn hảo của một thảm họa từng được sử gia Christopher Clark cho là "không hề không thể tránh khỏi, ít ra là cho đến lúc nổ ra".

Một chính quyền Mỹ chia rẽ sau bầu cử giữa kỳ

Là tuần báo tối thứ Năm 08/11/2018 mới lên khuôn, tức là hai hôm sau cuộc bầu cử giữa kỳ tại Mỹ, tờ The Economist đã dành trang bìa cho sự kiện này. Trên bức ảnh vẽ tổng thống Mỹ Donald Trump trên lưng một con lừa, biểu tượng của đảng Dân Chủ Mỹ, nhưng người lại hướng về phía sau, tuần báo Anh chạy tựa ngắn gọn Where’s next ? – Sắp tới đây sẽ ra sao ?

Trong bài phân tích trang trong, The Economist nhận định rằng "Cuộc bầu cử giữa kỳ đã tạo ra một chính quyền bị chia cắt trên một đất nước bị chia cắt".

Đối với tờ báo Anh, ít ra là lần này, kết quả được dự đoán thực sự xảy ra. Đảng Dân Chủ chiếm Hạ Viện, và sẽ cho phép giám sát một số việc làm của Nhà Trắng. Đảng Cộng Hòa thì giữ được Thượng Viện với đa số lớn hơn – giúp cho các quyết định bổ nhiệm của tổng thống được thông qua dễ dàng hơn.

Cả hai bên đều tuyên bố thắng lợi, nhưng thực tế cho thấy là một quốc gia từng bị chia rẽ giờ đây có một chính phủ bị chia cắt, với đảng Dân Chủ nắm Hạ Viện, đối lập với đảng Cộng Hòa và tổng thống Trump trong các cơ chế khác.

Điều này, theo The Economist, sẽ làm cho nước Mỹ khó điều hành hơn trong một tương lai gần.

Quyền thừa kế Johnny Halliday : Toàn bộ các con không được gì ?

Trên trang bìa, và trong một hồ sơ 12 trang, tạp chí L’Obs đã tập trung nói về "Chuyện trinh thám về thừa kế di sản" của Johnny Hallyday. Tạp chí như rất thích thú vì có được một cuộc phỏng vấn "độc quyền" nữ ký giả Léna Lutaud của tờ Figaro, người đã viết một quyển sách về chuyện dài nhiều tập đáng buồn này.

Có thể tóm tắt câu chuyện này như sau : Di chúc mà cố ca sĩ Pháp để lại dường như không đơn thuần là để truất quyền thừa kế của các đứa con đầu tiên của Johnny là David và Laura, mà là chủ yếu là để cho bà vợ của Laetitia ‘tránh được thuế’. Suy đoán này, theo Lutaud, lại càng có lý hơn khi Laetitia đã nắm được một nửa gia sản của Johnny.

Người ta cũng được biết là Jade và Joy, hai người con gái nuôi của Laetitia và Johnny cũng không nhận được gì cả, vì bản di chúc Mỹ của Johnny không cho hai cô bé này bất kỳ một tài sản nào, cũng như đối với Laura và David.

Theo Lutaud thì tư pháp nước Pháp sẽ quyết định : "Ngày 30/11 này, tòa án Nanterre, nơi David và Laura nộp đơn kiện, sẽ cho biết là ngành tư pháp của Pháp có thẩm quyền phán xét vụ thừa kế gia tài này hay không trong bối cảnh Johnny, vốn thường trú tại Los Angeles, đã lập di chúc thừa kế theo luật của Mỹ.

Tòa án Nanterre đã tạm thời cho phong tỏa tạm thời tài sản bên Pháp của cố ca sĩ, hai ngôi nhà ở Marnes-la-Coquette (ngoại ô Paris) và ở Saint-Barth, và cả tác quyền… Nếu tòa án Pháp quyết định thụ lý hồ sơ này thì đây sẽ là một vụ xét xử lớn của thập niên này.

Người Pháp còn có thể ăn chung với nhau hay không

Trang bìa của tạp chí L’Express và hồ sơ chính tuần này được dành cho một vấn đề xã hội, xuất phát từ việc ngày nay người Pháp có những chế độ ăn uống rất khác nhau. Tựa chính thấy trên trang bìa rất dài và rất hóm hỉnh : "Không gluten, không thịt, không sữa, không rượu…, to tiếng trên bàn ăn (và nhức đầu trong nhà bếp).

Bài viết của L’Express nêu bật lời thú nhận của Sophie, một nữ nhân viên làm việc trong ngành quảng cáo, gia đình chỉ có 4 người : hai vợ chồng và hai đứa con. Thế nhưng khi cuối tuần cả nhà ăn chung thì quả là một bài toán nan giải, như lời giải thích của Sophie : "Chồng tôi thì thích ăn thịt đỏ, còn tái. Tôi thì ăn thức ăn bio (sạch), con gái tôi thì thích thịt trắng, con trai tôi thì ăn chay (rau quả)…".

Những chế độ ăn uống khác nhau đó, kèm theo thái độ kiên quyết không thay đổi, đã khiến cho những bữa ăn tối trong nhà biến thành những đấu trường, từ đó làm dấy lên câu hỏi : "Liệu chúng ta còn có thể ngồi ăn chung với nhau hay không".

Trọng Nghĩa

Khi Putin xoay trục sang Châu Á

Thông tín viên Les Echos tại Moskva hôm 09/11/2018 phân tích "sự chuyển hướng mạnh mẽ sang phương Đông của ông Vladimir Putin". Đang căng thẳng với phương Tây, ông chủ điện Kremlin muốn quay sang liên kết với Châu Á cả về kinh tế lẫn ngoại giao. Tuy nhiên, kết quả của cố gắng này vẫn chưa được như mong muốn.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Diễn đàn Kinh tế Vladivostok, ngày 11/09/2018. Mikhail Metzel/TASS Host Photo Agency/Pool via Reuters

Sau các cuộc họp thượng đỉnh với tổng thống Mỹ Donald Trump và tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in, lần này nhà lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong-un sẽ gặp ông Vladimir Putin. Đối với Moskva, lại có thêm một phương cách để nhấn mạnh đến "sự chuyển hướng sang phương Đông".

Bốn năm căng thẳng với phương Tây từ sau cuộc khủng hoảng Ukraine, khiến Nga phải quay sang Châu Á. Putin liên tục công du, ký kết những thỏa thuận hợp tác về kinh tế và chính trị, đặc biệt là với Trung Quốc của Tập Cận Bình và Ấn Độ của ông Narendra Modi. Ông Putin cũng cố gắng xích gần lại với thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe. Dù vậy, trong album vẫn còn thiếu một tấm ảnh : chưa bao giờ Putin có dịp bắt tay Kim Jong-un, tuy liên tục đưa ra những lời mời mọc.

Hồi tháng Sáu, tổng thống Nga lên tiếng hoan nghênh thượng đỉnh Trump-Kim ở Singapore với đôi chút ganh tị. Vài ngày sau, nhân lễ khai mạc Cúp bóng đá thế giới ở Moskva, ông Putin bỗng tìm được chỗ trên khán đài danh dự ở sân vận động Loujniki cho chủ tịch Quốc hội Bắc Triều Tiên, Kim Yong Nam. Vị đặc sứ được tiếp đón trọng thị tại điện Kremlin, với lời mời Kim Jong-un tham gia Diễn đàn Vladivostok, một loại "Davos phương Đông", trong tư cách khách mời danh dự.

Trong hai ngày của Diễn đàn, người ta thấy có vài nhân vật từ Bình Nhưỡng, vốn dễ nhận ra nhờ bộ đồng phục đen và tuyệt đối giữ im lặng. Nhưng ông Kim thì xin lỗi là quá bận, không thể đến. Người đứng đầu điện Kremlin vẫn không thất vọng, tiếp tục nỗ lực khuyến dụ. Vladimir Putin muốn đóng vai một vị tổng thống có thể nói chuyện với tất cả các nước, từ Châu Á đến Syria.

Chuyến hướng sang phương Đông : Không đơn giản

Trong hậu trường Diễn đàn Vladivostock, các đại biểu và nhà quan sát Nga lẫn Trung Quốc nhấn mạnh đến tính chất bền vững của việc "xoay trục" này. Chuyên gia địa chính trị thân cận với Kremlin, Fiodor Loukianov dự đoán : "Sẽ không có chuyện quay ngược lại. Châu Âu và Hoa Kỳ không tỏ dấu hiệu nào cho thấy sẽ giảm nhẹ trừng phạt, nên Moskva không còn ảo tưởng về phương Tây. Việc xích lại gần Châu Á, tuy kết quả còn hạn chế, nhưng bắt đầu chuyển động".

Tương tự, Tương Lam Hân (Xiang Lanxin), giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Một vành đai, một con đường tại Genève cho rằng : "Bị các trừng phạt của phương Tây dồn vào đường cùng, dù trên tuyên bố chính thức, Moskva làm ra vẻ không bị ảnh hưởng, Nga không có chọn lựa nào khác. Các think tank phương Tây nghĩ rằng việc xích lại với Trung Quốc chỉ là tạm thời, nhưng họ đã lầm : nếu cuộc chiến tranh lạnh mới này kéo dài, Moskva sẽ cùng với Bắc Kinh xây dựng một hệ thống đa cực".

Tại Vladivostok, trong số những người tích cực ủng hộ trục Nga-Á nhất, thậm chí có người còn kêu gọi cấm các khách sạn mua xà bông Pháp hoặc dầu gội Ba Lan. Tập Cận Bình thì tươi cười ca ngợi "Một làn gió mới đến từ phương Đông". Trung Quốc đã là nhà đầu tư lớn nhất trong dự án quan trọng của Kremlin : phát triển vùng Viễn Đông Nga. Hầm mỏ, nhiên liệu, gỗ rừng và những vùng đất mênh mông thu hút những con cá mập từ Hoa lục. Tập đoàn Alibaba của Trung Quốc liên kết với MegaFon và Mail.ru, hai công ty hàng đầu của Nga về viễn thông và internet.

Tuy nhiên, theo Les Echos, việc chuyển hướng diễn ra theo chiều thẳng đứng từ trên áp đặt xuống, trong khi các doanh nhân Nga, với tâm lý nghi ngại xưa nay, thích cung cách làm ăn với phương Tây hơn. Một người than phiền : "Chúng tôi là người Châu Âu, nay bị buộc phải đi xa làm ăn tận Châu Á".

Một hạn chế khác trong chủ trương hướng về Châu Á là quan hệ với Nhật Bản. Những năm gần đây, hai ông Vladimir Putin và Shinzo Abe đã gặp nhau đến 22 lần, nhưng vẫn chưa có được làn sóng đầu tư mạnh mẽ từ Nhật. Một người thân cận với Kremlin chỉ trích : "Người Nhật nói nhiều nhưng làm chẳng bao nhiêu", tố cáo Tokyo thiếu can đảm để giải quyết tranh chấp về quần đảo Kuril, bị Hồng quân chiếm từ thời Đệ nhị Thế chiến. Hai nước vẫn chưa ký hiệp ước hòa bình từ năm 1945 vì vấn đề này - một đám mây mù thực sự làm u ám công cuộc xoay trục sang Châu Á của ông Putin.

Trump sẽ chặn được cuộc điều tra của chưởng lý Mueller ?

Tại Hoa Kỳ, "Donald Trump muốn chấm dứt cuộc điều tra về vụ Nga can thiệp vào bầu cử Mỹ". Đó là nhận xét của La Croix, sau khi tổng thống Mỹ sa thải bộ trưởng tư pháp Jeff Sessions hôm 07/11, tạm thay thế bằng chánh văn phòng bộ này, Matthew Whitaker.

Ông Whitaker, cựu chưởng lý liên bang 49 tuổi, vốn là người ủng hộ nhiệt thành của ông Donald Trump, có thể yêu cầu chưởng lý đặc biệt Robert Mueller ngưng tìm tòi về phương diện nào đó, từ chối cho mở rộng cuộc điều tra. Bộ trưởng tư pháp lâm thời cũng có thể cắt bớt ngân sách, khiến ông Mueller buộc lòng phải giảm số cộng tác viên, cũng như phương tiện điều tra. Whitaker còn có thể chặn các trát đòi hầu tòa bị cho là thiếu căn cứ, trong trường hợp này Quốc hội phải được thông báo. Cuối cùng, là việc cách chức chưởng lý đặc biệt, nhưng chỉ khi nào có "thái độ không tốt", xung đột lợi ích hoặc các "lý do chính đáng"khác.

Sau 18 tháng điều tra, chưởng lý đặc biệt Mueller đã buộc tội 32 người, trong đó có 26 công dân Nga. Bốn cộng sự của tổng thống Trump đã nhận các tội khác nhau, trong đó có cựu giám đốc chiến dịch tranh cử là Paul Manafort. Đến giữa tháng 11, các luật sư của Donald Trump phải nộp cho ông Mueller các văn bản trả lời cho khoảng 12 câu hỏi, sau đó chưởng lý hoặc chấp nhận những bản khai này, hoặc quyết định thẩm vấn riêng ông Trump. Khi cuộc điều tra kết thúc, chưởng lý sẽ gởi báo cáo cho bộ trưởng tư pháp, ông này có thể hoặc chuyển cho Quốc hội, hoặc giữ kín. Hạ Viện nay do phe Dân Chủ nắm đa số, có thể ra lệnh giao nộp bản kết luận. Nếu chính quyền từ chối, vụ này sẽ được đưa ra trước Tối cao Pháp viện.

Cử tri phân cực, chủ nghĩa dân túy lan rộng

Cũng liên quan đến Hoa Kỳ, Les Echos nhấn mạnh đến "Sự bùng nổ phân cực của cử tri". Kết quả bầu cử giữa kỳ tại Mỹ cho thấy chủ nghĩa dân túy không chỉ là một sự cố của lịch sử, mà đã bắt rễ khắp nơi trên thế giới.

Phe Dân Chủ nghĩ rằng hai năm sau cuộc bầu cử tổng thống, cử tri Mỹ sẽ sửa chữa sai lầm của mình, nhưng than ôi, đã không có làn sóng xanh, và thắng lợi chỉ tương đối. Trước hết, vì mọi tổng thống Mỹ đều thua trong bầu cử giữa kỳ chứ không chỉ ông Trump. Thứ hai, phe Cộng Hòa được củng cố tại Thượng Viện, một sự kiện chưa từng có kể từ thời John F. Kennedy. Cuối cùng, kết quả chứng tỏ hai phe đều cứng rắn hơn, chứ không phải là phe nào chiến thắng phe nào.

Nước Mỹ chia rẽ hơn bao giờ hết, về chính trị, dân cư và địa chính trị. Đảng Cộng Hòa nay được coi là đảng của nam giới da trắng sống ở nông thôn, còn Dân Chủ với gần 100 phụ nữ tại Hạ Viện, trụ lại ở thành thị và ngoại ô. Tình hình Hoa Kỳ tiêu biểu cho sự phân cực của lá phiếu ở nhiều nơi khác. Một mặt là mức sống của giới trung lưu bị sụt giảm, mặt khác, hiện tượng di dân cùng với những tranh cãi về bản sắc đã đào sâu hố ngăn cách giữa người dân.

Người thì đòi công nhận quyền của các sắc dân thiểu số và bình đẳng giới, người khác chủ trương ngược lại và ngả theo dân tộc chủ nghĩa. Donald Trump là hiện thân của việc ngả hẳn sang hữu của Cộng Hòa, còn Dân Chủ bị mất đi lớp cử tri công nhân, nay là tập hợp ô hợp những người ghét Trump. Theo tác giả, giải pháp phải là một sự thỏa hiệp, nhưng giả thiết này còn xa. Một số nhân vật Dân Chủ bước vào Hạ Viện với "khẩu súng giắt ở thắt lưng", còn Donald Trump vốn không phải là người thích hòa hảo. Bị chia rẽ trong thù hận, mối đe dọa bạo lực không chỉ là ở Mỹ, mà còn lan ra các nước phương Tây.

Nhà xuống cấp, khủng bố… Tựa chính báo Pháp

Sự kiện một tòa nhà cũ kỹ ở Marseille sụp đổ làm ít nhất bảy người thiệt mạng chiếm trang nhất của hai tờ báo Paris. Le Figaro dành bốn trang cho cuộc "Điều tra về một nước Pháp với các tòa nhà tệ hại", còn Libération có dòng tựa dữ dội hơn : "Nhà ổ chuột ở Marseille, thị trưởng Gaudin ra đường". Ở các trang trong, tờ báo thiên tả nêu chi tiết một bản báo cáo có từ năm 2015 về việc quản lý các khu nhà đang xuống cấp, quy trách nhiệm cho chính quyền thành phố.

Nhật báo kinh tế Les Echos nhấn mạnh đến lời cảnh báo của bà Christine Lagarde, tổng giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế gởi đến giới tinh hoa trên thế giới, cho rằng họ "không ý thức được về những gì đang diễn ra". Sau cuộc khủng hoảng 2008, mọi người đều hiểu rõ là cần cải tổ một số lãnh vực tài chính, tái thúc đẩy kinh tế, từ chối chủ nghĩa bảo hộ ; nhưng ngày nay thì không.

Về xã hội, Le Monde quan tâm đến việc "Giáo hội (Công giáo) hứa mở điều tra độc lập về các vụ lạm dụng tình dục". La Croix đăng ảnh các thiếu nữ thắp nến và đặt hoa tưởng niệm gần nhà hát Bataclan, sau vụ khủng bố ngày 13/11/2015 tại Paris, cho biết một ê-kíp các nhà khoa học đang thu thập ký ức tập thể và cá nhân về sự kiện đẫm máu này. Đã ba năm trôi qua, người dân Pháp vẫn không hề quên các vụ khủng bố ở nhà hát Bataclan và Paris nói chung, có đến 70% cho rằng đây là vụ tấn công kinh hoàng nhất kể từ năm 2000.

Thụy My

Bầu cử giữa kỳ Mỹ : ''Sự khích lệ'' đối với các nền dân chủ

Chủ đề chính của các báo Pháp hôm nay vẫn là kết quả bầu cử giữa kỳ ở Mỹ. Nhiều báo dành trang nhất cho đề tài này.

Lãnh đạo phe Dân Chủ, bà Nancy Pelosi, sau khi có kết quả bầu cử giữa kỳ, Washington, 06/11/2018. ReutersS/Jonathan Ernst

Theo Le Monde "Trường phái Trump đang bám rễ vào chính trường Mỹ, tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là một con đường trải đầy hoa hồng sẽ chờ đón tổng thống Donald Trump trong hai năm tới. Hạ Viện trong tay đảng Dân Chủ sẽ khiến mọi chuyện phức tạp, rắc rối hơn".

Le Monde ra sạp từ chiều hôm qua, chạy tít lớn : "Bầu cử giữa kỳ, hai nước Mỹ đối lập. Chiến thắng rõ ràng của phe Dân Chủ ở Hạ Viện, phe cộng Hòa củng cố vị trí ở Thượng Viện". Tờ báo thiên hữu Le Figaro nhận định : "Trump có thế mạnh cho năm 2020". Chính quyền Trump đã vượt qua thử thách bầu cử giữa kỳ. Sự thắng lợi của phe cộng Hòa ở Thượng Viện cho phép ông Trump hy vọng có được nhiệm kỳ tổng thống thứ hai.

Trong khi đó, báo kinh tế Les Echos nhận định : "Trump sẽ phải lãnh đạo với một Quốc Hội bị chia rẽ. Còn nhật báo thiên tả Libération ca ngợi chiến thắng của các nữ ứng viên phe Dân Chủ : "Đối mặt với Trump : Những người phụ nữ chinh phục chiến thắng".

Xã luận của báo Le Monde "Sự ăn sâu bám rễ của trường phái Trump" nói về hai bài học rút ra từ kỳ bầu cử giữa kỳ Mỹ : Bài học thứ nhất là nền dân chủ không thể bị hủy diệt. Sự tham gia của 114 triệu cử tri Mỹ không chỉ cho thấy sự tham gia tích cực của người dân trong bối cảnh chính trị Mỹ bị phân cực mạnh mẽ, mà còn là dấu hiệu cho thấy người dân vẫn còn tin tưởng vào nền dân chủ. Bài học thứ hai là sự chia rẽ sâu sắc rất đặc trưng cho xã hội Mỹ vẫn còn dai dẳng.

Tổng thống Trump đã thành công trong việc đưa Tòa tối cao ngả sang cánh hữu, nay với sự củng cố của của phe Cộng Hòa ở Thượng Viện có thể bắt đầu chiến dịch tái tranh cử cho năm 2020. Trường phái Trump đang bám rễ vào chính trường Mỹ, tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là một con đường trải đầy hoa hồng sẽ chờ đón tổng thống Donald Trump trong hai năm tới. Hạ Viện trong tay đảng Dân Chủ sẽ khiến mọi chuyện phức tạp, rắc rối hơn.

Báo cánh tả Libération cũng có cùng quan điểm với Le Monde về điểm trên và nhấn mạnh việc phe Dân Chủ nắm được Hạ Viện là một thất bại của tổng thống Mỹ Donald Trump và ông sẽ gặp nhiều khó khăn trong hai năm tới. Cũng theo Libération, chiến thắng của đảng Dân Chủ lần này là "sự khích lệ trở lại" đối với các nền dân chủ trên toàn thế giới. Trái với điều mọi người thường lo sợ, làn sóng chủ nghĩa dân tộc đang dâng cao khắp nơi trên thế giới có thể không phải là không thể chống đỡ nổi.

Quyền lực của Nhà Trắng trong chính sách đối ngoại

Ở trang Quốc tế, báo Le Figaro quan tâm đặc biệt đến chính sách đối ngoại của Mỹ sau kỳ bầu cử giữa kỳ. Trong bài viết "Nhà Trắng chế ngự về đối ngoại", Le Figaro nhận định là ở các nền dân chủ phương Tây, các giai đoạn "sống chung" về chính trị luôn là bài trắc nghiệm về khả năng nguyên thủ một quốc gia thỏa hiệp được với phe đối lập.

Trong lịch sử Mỹ gần đây, các kỳ bầu cử giữa kỳ đều khiến chính quyền phải thay đổi phần nào chính sách đối ngoại. Chẳng hạn, hồi năm 2006, chiến thắng của phe Dân Chủ đã khiến tổng thống George Bush thay đổi sách lược ở Iraq và tạo thuận lợi để có quan hệ hòa dịu hơn với Iran. Năm 2010, chiến thắng của phe Cộng Hòa lại khiến tổng thống Obama ủng hộ chiến dịch can thiệp quân sự ở Lybia do Pháp và Anh cầm đầu. Bốn năm sau, sự thất bại của phe Dân Chủ lại thúc đẩy Obama chú ý hơn tới thỏa thuận hạt nhân với Iran.

Năm nay, ngay sau kỳ bầu cử giữa kỳ, phe Dân Chủ hy vọng chiến thắng ở Hạ Viện sẽ giúp họ gây được sức ép với chính quyền Trump trên một số hồ sơ đối ngoại, chẳng hạn cuộc điều tra về sự can dự của Nga vào bầu cử tổng thống Mỹ 2016, chính sách của Washington với Saudi Arabia, hồ sơ hạt nhân Bắc Triều Tiên.

Tuy nhiên, Le Figaro nhấn mạnh là khả năng thành công của phe Dân Chủ trong các hồ sơ trên là rất thấp. Tại Mỹ, tổng thống là người dẫn dắt chính sách ngoại giao, và Thượng Viện cũng có quyền hành hơn Hạ Viện trong những vấn đề này, nhất là về việc phê chuẩn các hiệp ước.

Brazil : Bolsonaro - Sự trả giá do im lặng

Vẫn liên quan tới bầu cử, báo Libération nhìn lại kết quả bầu cử tổng thống Brazil mới đây. Trong bài viết "Bolsonaro hay sự trả giá do im lặng", Libération nhận định chiến thắng của ứng cử viên cực hữu Bolsonaro ở Brazil là dấu hiệu của sự thiếu hiểu biết về quá khứ và sự truyền tải thông tin sai lệch mà chỉ có giáo dục lịch sử thì không đủ để sửa chữa.

Việc đa phần dân chúng Brazil ăn mừng phấn khởi trước chiến thắng của ứng viên cực hữu Bolsonaro cho thấy rõ điều đó. Họ không có suy nghĩ dù là nhỏ nhất về quá khứ 20 năm dưới thời độc tài quân sự ở Brazil. Theo Libération, luật ân xá được thông qua năm 1979 chịu trách nhiệm phần nào về việc này : không kiện cáo, không xét xử về chế độ độc tài quân sự trước đây. Khác với Argentina và Chile, trong một thời gian dài, Brazil đã chọn con đường im lặng. Giới trẻ ra đời ra cuối thế kỷ XX rất mơ hồ, thậm chí không biết gì về những chế độ đã tàn phá Châu Mỹ Latinh trong những năm 60-70.

Sự tuyên truyền của chế độ quân sự đã khiến người ta chỉ còn nhớ đó là một thời kỳ trật tự và ổn định. Thời gian xa cách, những khó khăn hiện tại cùng với sự phóng đại của truyền thông đã khiến nhiều người lý tưởng hóa giai đoạn nói trên. Sự thiếu tính phê bình trong giáo dục về những giai đoạn độc tài mà Brazil đã trải qua trong thế kỷ XX cũng khiến dân chúng "ân xá" cho chế độ độc tài quân sự.

Những thế hệ trẻ sau này may mắn không phải sống dưới thời phát xít hay chế độ độc tài, nhưng điều đó cũng có nghĩa là họ không được "tiêm phòng" để ngừa "một đại dịch mới". Giáo dục lịch sử giữ vai trò quan trọng nhằm bù đắp sự thiếu hụt về "hệ miễn dịch" của giới trẻ. Tuy nhiên, Libération cũng nhấn mạnh là giáo dục không thể giải quyết hết mọi việc. Quá khứ không bao giờ lặp lại cùng một kiểu. Sách vở cũng không dạy chúng ta điều gì là các chế độ độc tài sẽ ra sao trong một thế giới kỹ thuật số và trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Nhưng trong một thế giới được toàn cầu hóa, kinh nghiệm của người này này sẽ giúp người khác biết định hướng. Thông tin không chỉ giúp giới trẻ biết cách so sánh hay phân tích phê bình, mà còn có thể dạy họ biết cách tự bảo vệ để chống đỡ tốt hơn các thể chế độc tài. Quen nói về mọi thứ trên Internet, các thế hệ sống ở thời đại công nghệ số nên nhanh chóng tìm hiểu thế nào là sự bấp bênh trong một chế độ độc tài.

Pháp : Những gương mặt nghèo đói mới

Trong lĩnh vực xã hội Pháp, báo Công giáo La Croix và báo kinh tế Les Echos quan tâm tới tình trạng đói nghèo nhân dịp tổ chức Cứu Tế Công Giáo (Secours catholique) công bố báo cáo thường niên về đói nghèo. Trong bài viết "Các khuôn mặt nghèo đói ngày càng đa dạng", báo La Croix cho biết ngoài các gia đình, nhất là các gia đình di dân nước ngoài, Cứu Tế Công Giáo ghi nhận thêm nhiều đối tượng người nghèo mới, nhất là người có tuổi.

Có nhiều lý do đẩy người ta vào cảnh đói nghèo hoặc khó thoát khỏi tình cảnh này : sự tan vỡ trong gia đình, những khó khăn khác thường phát sinh trong cuộc sống, sự cắt giảm tiền trợ cấp xã hội …

Báo cáo của tổ chức Cứu Tế Công Giáo cũng chú ý tới tình trạng nhiều người trên 50 tuổi rơi vào tình trạng bấp bênh. Họ là những người có sự nghiệp không suôn sẻ, và trợ cấp hưu trí rất thấp. Ngoài ra, còn phải kể tới những người ngấp nghé ngưỡng nghèo : thu nhập không đủ thấp để xếp vào diện người nghèo, nhưng cũng không đủ chi tiêu trong cuộc sống, nhất là do chi phí cho nhà ở, chất đốt, giao thông… tăng quá cao.

Báo kinh tế Les Echos ghi nhận : "Đói nghèo lan tỏa khiến tổ chức Cứu Tế Công Giáo lo ngại". Les Echos quan tâm tới tình trạng ngày càng có nhiều người không thuộc diện nghèo, không được hưởng trợ cấp xã hội cho người nghèo, nhưng phải nhờ tới sự trợ giúp tổ chức Cứu Tế Công Giáo. Những người nước ngoài nói tiếng Pháp không thạo, không có chỗ ở ổn định, những người cha không có con ở cùng và không được hưởng tiền hỗ trợ của Quỹ Trợ Cấp Gia Đình CAF cũng là những người dễ bị ảnh hưởng nhất.

Pháp : người nhập cư ngày càng có trình độ học vấn cao

Vẫn liên quan đến nước Pháp nhưng về người nhập cư, trong bài viết "Những người nhập cư ngày càng có trình độ cao", báo kinh tế Les Echos trích một nghiên cứu của Viện Thống Kê Pháp INSEE theo đó, một phần ba số người trong độ tuổi lao động nhập cư vào Pháp sau năm 1998 có bằng đại học.

Theo nghiên cứu mà INSEE công bố hôm qua 07/11/2018, năm 2015, trên toàn nước Pháp có hơn 6 triệu người nhập cư, tương đương 9,3% dân số Pháp. Nếu chỉ tính số người trong độ tuổi lao động, tỉ lệ này là 10%. Nhóm dân nhập cư trong độ tuổi lao động tới từ Nam Âu là những người sống ở Pháp lâu nhất (hai phần ba tới Pháp trước năm 1998), tiếp theo là Bắc Phi.

45% số người nước ngoài nhập cư vào Pháp trong độ tuổi lao động là nhằm đoàn tụ với gia đình. Hai lý do chính khác là tìm việc làm (25%) và học hành (16%).

Sự thay đổi lớn trong 15 năm qua là có tới 58% người nhập cư vào Pháp trong độ tuổi lao động là phái nữ. Số phụ nữ tới Pháp để học hành cũng nhiều như nam giới. Nhưng thay đổi lớn nhất là trình độ học vấn và nghề nghiệp. Chỉ có 42% số người nước ngoài trong độ tuổi lao động có trình độ thấp. Trong số những người sang Pháp sau năm 1998, một phần ba đã tốt nghiệp đại học. Trước năm 1998, tỉ lệ này chỉ là 21%.

33% số người nhập cư trong độ tuổi lao động đánh giá công việc đầu tiên họ làm ở Pháp kém hơn so với trình độ, kinh nghiệm và năng lực của họ. 33% số người được hỏi cho biết trình độ, khả năng của họ cao hơn so với yêu cầu công việc hiện tại.

Thùy Dương

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đang khiến các nước láng giềng của người khổng lồ Châu Á bị vạ lây, nhưng cũng có nước có thể hưởng lợi.

Ảnh chụp tại một cảng ở Hải Phòng. Xuất khẩu của Việt Nam chịu ảnh hưởng của chiến tranh thương mại Mỹ-Trung. Reuters

Trang kinh tế báo Le Monde có bài : "Châu Á lo ngại trả giá cho cuộc chiến tranh thương mại Mỹ -Trung".

Trong lúc mà cuộc quyết đấu giữa Washington và Bắc Kinh dường như không sớm thuyên giảm, các nước Châu Á đang phải tính toán tác động đến nền kinh tế của Mình . "Cho đến giờ, gia tăng căng thẳng nhìn chung vẫn chưa động tới toàn vùng, một khu vực kinh tế vẫn chủ yếu dựa vào xuất khẩu và lệ thuộc vào Trung Quốc. Nhưng gió có thể đang đổi chiều", bài viết nhận định.

Le Monde ghi nhận : Cuối tháng 10, một loạt chỉ số quản lý thu mua (PMI) được công bố cho thấy hoạt động sản xuất gia công ở các nơi như Đài Loan, Malaysia, Thái Lan đang hụt hơi. Tại Hàn Quốc niềm tin của các doanh nghiệp cũng rơi xuống mức thấp nhất từ hai năm nay. Cũng như đa số các nước trong vùng, với Seoul, Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu và hấp thụ 1/4 hàng xuất khẩu của Hàn Quốc.

Từ nhiều tháng qua, Washington và Bắc Kinh ăn miếng trả miếng nhau bằng các đòn trừng phạt thuế quan trên lượng hàng hóa trị giá hàng trăm tỉ đô la. Nhưng có điều là các mặt hàng vẫn gọi là Made in China lại chứa đựng rất nhiều chi tiết được nhập từ các nước láng giềng. Xuất khẩu Trung Quốc sang Hoa Kỳ bị sụt giảm thì các nhà cung ứng Châu Á sẽ không tránh khỏi bị hệ lụy.

Trong số các nơi dễ bị tổn thương nhất có Đài Loan, một nửa lượng xuất khẩu của hòn đảo này là sang Trung Quốc. Trong khi đó thủ tướng Malaysia, Mahathir Mohamad thừa nhận cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung đã gây thiệt hại nhiều cho nước ông. Quý III vừa qua kinh tế Trung Quốc tăng trưởng yếu nhất từ năm 2009. Khi tăng trưởng chững lại có thể nhu cầu của Trung Quốc một loạt sản phẩm và dịch vụ sẽ bị cắt như kim loại đồng ở Lào, linh kiện điện tử ở Việt Nam rồi đến du lịch tới Cam Bốt hay Thái Lan, những điểm đến ưa thích của du khách Trung Quốc.

Ngân hàng Thế giới ước tính, tăng trưởng kinh tế Trung Quốc giảm 1 điểm sẽ kéo theo cả vùng Châu Á còn lại giảm 0,5 điểm.

Tuy nhiên một số nước có thể hy vọng hưởng lợi từ bối cảnh này. Nhất là nếu các nhà công nghiệp quyết định quy hoạch lại địa điểm của một phần sản xuất của họ để né thuế Mỹ đánh vào hàng Trung Quốc.

Bài viết nhận định : "Đã có một cơ sở công nghiệp vững chắc, giá thành sản xuất vẫn còn hấp dẫn và một loạt các thỏa thuận tự do mậu dịch đã ký, Châu Á vẫn còn những ưu thế".

Le Monde cho biết thêm : Công ty tư vấn Economist Intelligence Unit trong một cuộc điều tra hôm 1/11 nêu tên Việt Nam và Malaysia là những nước có tiềm năng được hưởng lợi từ hiệu ứng lách thuế. Các tập đoàn điện tử thế giới như Dell của Mỹ, Panasonic của Nhật hay Samsung của Hàn Quốc đã cắm chân ở những nơi đó có thể dễ dàng triển khai sản xuất.

Những nước có thu nhập thấp cũng có lá bài để chơi trong lĩnh vực có ít lời lãi, từ lâu vẫn do Trung Quốc thống trị. Thí dụ như Bangladesh đã trở thành nhà xuất khẩu quần áo may sẵn thứ nhì thế giới. Nhưng dù gì thì các công ty đa quốc gia cũng cần có thời gian để phác thảo lại chiến lược sản xuất của mình. Vì thế trước mắt những tác động tiêu cực của cuộc chiến thương mại vẫn còn. Lợi nhuận không thể có được trước 2020.

Nhật mở cửa cho lao động nhập cư

Một chủ đề khác liên quan đến Châu Á. Nhật báo Les Echos trở lại với việc tuần qua chính phủ Nhật thông báo về dự luật mở cửa cho người lao động nước ngoài đến Nhật làm việc có thời hạn.

Bài viết có tiêu đề "Nhật Bản hé mở biên giới cho người nhập cư". Bài báo ghi nhận tình trạng thiếu lao động đang ngày càng trầm trọng ở Nhật. Hiện trong các nhà máy, trang trại, nhà dưỡng lão đang thiếu hàng triệu người làm. Trong khi đó tỉ lệ thất nghiệp ở Nhật giảm xuống tới 2,3% trong tháng 9. "Chưa bao giờ, từ năm 1974, thị trường lao động của nước này lại căng thẳng như bây giờ", Les Echos nhận định. Thực tế này đã khiến thủ tướng Shinzo Abe đã phải lên tiếng báo động trước khi cho thông qua dự luật lao động nhập cư rằng : "tình trạng thiếu nhân công đó bắt đầu kìm hãm tăng trưởng kinh tế của đất nước". Dự luật của chính phủ chỉ nhằm mục đích đưa thêm nhân lực nước ngoài vào đất nước 127 triệu dân này.

Les Echos cho biết thêm về người nhập cư ở Nhật Bản. Trên thực tế Tokyo đã cấp visa đón hàng chục nghìn sinh viên từ các nước có nền kinh tế mới trỗi dậy. Bài báo cho hay, các sinh viên này đến Nhật chỉ theo vài giờ trên lớp, còn lại họ thường đi làm tới 28 giờ mỗi tuần với mức lương tối thiểu, trong các cửa hiệu, hàng ăn. Nhật cũng cấp visa cho thực tập sinh kỹ thuật cho giới trẻ của nhiều nước đang phát triển ở Châu Á. Về mặt chính thức họ đến để tích lũy kinh nghiệm chuyên môn ở Nhật. Nhưng thực tế là họ đi làm, trong các điều kiện khó khăn, trên các cánh đồng, nhà máy, tàu đánh bắt cá. Đó là những nơi đang thiếu trầm trọng lao động.

Một cuộc cách mạng chính sách di dân

Với dự luật mới, sẽ được trình Quốc hội thông qua tháng tới, chính phủ Nhật muốn quy chuẩn hóa việc đón tiếp lao động nhập cư. Đó phải là những người có chuyên môn nghề nghiệp cụ thể, biết giao tiếp bằng tiếng Nhật,có thể tự lập trong cuộc sống, không được mang theo gia đình. Một đối tượng khác của dự luật là các chuyên gia tay nghề cao. Họ được phép mang theo gia đình, về sau có thể xin định cư dài hạn. Đây chính là bước tiến lớn của Nhật Bản trong chính sách nhập cư.

Vấn đề chủng tộc và văn hóa thuần nhất đã ăn sâu vào xã hội Nhật. Người Nhật không hề muốn nghĩ tới việc để người nước ngoài hội nhập lâu dài trong xã hội của họ. Chính vì thế dự luật vừa được công bố đã bị không ít chỉ trích. Để trấn an, trước khi giới thiệu dự luật, Bộ trưởng Tư pháp đã phải giải thích rằng chính phủ sẽ ngừng cấp visa mới ngay khi tình trạng thiếu nhân lực được giải quyết.

Trang nhất các báo Pháp

Bầu cử giữa kỳ Mỹ là chủ đề nóng nhất các báo Pháp. Tuy nhiên do phải lên khuôn in từ đêm hôm qua, khi mà cuộc bầu cử tại Mỹ chưa kết thúc các phiên bản báo in ra hôm nay hầu như chưa có những thông tin mới nhất về cuộc bầu cử được dư luận đặc biệt chú ý này. Phải đợi đến số báo Le Monde ra chiều nay và các tờ báo khác ra sáng mai thì mới có nhiều bình luận về sự kiện. Nhưng phiên bản internet của các báo thì tràn ngập thông tin về cuộc bầu cử tại Mỹ, được cập nhật liên tục.

Lướt qua trang mạng của các báo thấy Le Monde ghi nhận kết quả chung : "Bầu cử giữa kỳ 2018 : Phe Dân Chủ chinh phục Hạ Viện, Cộng Hòa tiến thêm ở Thượng Viện".

Làn sóng chống Trump như được một số dự báo đã không diễn ra. Ông Donald Trump vẫn tung hô "thắng lợi lớn" của phe Cộng Hòa. Nhưng có thực sự đây là chiến thắng đối với tổng thống Mỹ ? Chúng ta sẽ trở lại với câu hỏi này trong các số báo giấy ra ngày mai.

Trở lại với trang nhất các tờ báo in ra hôm nay. Mối quan tâm lớn của người dân Pháp lúc này là giá xăng dầu tăng cao. Tất nhiên đây là chủ đề tranh luận được đăng tải rộng rãi trên các báo Pháp ra hôm nay. Trước sự phẫn nộ của người dân, các báo đều có chung một nhận xét là chính phủ đang loay hoay tìm các trấn an,làm dịu phẫn nộ của dân chúng…

Le Figaro chạy tựa lớn trang nhất : "Chất đốt : Macron khó làm nguôi cơn giận dữ". Le Monde thì đặt vấn đề "Chất đốt : Macron phản ứng với khủng hoảng thế nào".

Trách nhiệm của việc giá xăng dầu tăng do áp dụng thuế bảo vệ môi sinh giờ được đặt vào người đứng đầu nước Pháp là tổng thống. Trước sự phẫn nộ của người dân, tổng thống Macron đã phải thông báo sẽ trợ cấp cho các hộ nghèo hoặc những người có nhu cầu phải dùng xe đi làm xa, hỗ trợ vận tải… Nhưng các báo đều nhận thấy, về bản chất đó chỉ là biện pháp trợ cấp để rồi lại đóng thuế, theo kiểu giật gấu vá vai của chính phủ.

Các báo cũng cảnh báo, vấn đề giá nhiên liệu luôn rất nhạy cảm, nếu không giải tỏa được phẫn nộ của người dân thì có thể chính phủ sẽ phải trả giá ở những kỳ bầu cử tới đây.

Anh Vũ

Mỹ : Bài học của cuộc bầu cử giữa kỳ

"Midterms" giờ sự thật của Donald Trump, Mỹ trừng phạt Iran,Trung Quốc làm quốc tế thất vọng, Pháp truy nã ba chỉ huy mật vụ tình báo Syria phạm tội ác chiến tranh, chính phủ Pháp tăng thuế xăng dầu làm dân la gào phản đối là những chủ đề quốc tế, quốc nội trên báo Pháp hôm nay.

Cảnh cử tri Mỹ xếp hàng bỏ phiếu giữa nhiệm kỳ. Ảnh tại Deerfield Beach, Florida, ngày 06/11/ 2018. Reuters/Joe Skipper

Dân Mỹ đánh giá tổng thống Trump qua bầu cử giữa nhiệm kỳ

Giờ sự thật, dân Mỹ đánh giá tổng thống Trump qua bầu cử giữa nhiệm kỳ mang ý nghĩa một cuộc trưng cầu dân ý, tựa của Le Figaro và nhận định của Les Echos.

Được ăn cả ngã về không, La Croix cho rằng cử tri Mỹ sẽ quyết định có cho chủ nhân Nhà Trắng tiếp tục chính sách gây tranh cãi trong nước hay không ? Nhật báo thiên tả Libération nhận định tổng thống Trump đối đầu với một cuộc bầu phiếu mà đảng Dân chủ có thể lấy lại thế chủ động. Cũng như các đồng nghiệp, Le Monde lo ngại nước Mỹ của Donald Trump bị chia rẽ nhiều hơn do những tuyên bố cực đoan của ông.

Trong bài xã luận "Một cuộc bầu cử giữa kỳ nhiều bài học", Le Monde suy đoán vào buổi tối ngày 06/11/2018, nước Mỹ chắn chắn sẽ có các yếu tố để trả lời câu hỏi của đa phần cử tri, nhất là của phe Dân chủ : Phải chăng chuyện đắc cử của Donald Trump, cách nay hai năm, là một "sự cố lịch sử". Cử tri Dân chủ quá tin vào chiến thắng của Hillary Clinton nên nhiều người ngồi nhà chờ kết quả ? Hay thật sự Hoa Kỳ đã chuyển hướng và Donald Trump đại diện cho xu hướng dân tộc chủ nghĩa ích kỷ, chỉ lo tư lợi bằng mọi giá. Chưa bao giờ mà một cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ tại Mỹ lại huy động đông đảo người tham gia và với nhiệt tâm nhiệt tình như lần này.

Châu Âu cũng chờ đợi kết quả để đo lường hố sâu chia rẽ giữa đồng minh hai bờ Đại Tây Dương, vào lúc sắp đến ngày kỷ niệm 100 năm Thế chiến thứ nhất kết thúc, một sự kiện lịch sử có sự tham gia của Mỹ, lần đầu tiên can thiệp vào tình hình thế giới.

Một cách khách quan, công bằng, Le Monde lưu ý độc giả là tổng thống Barack Obama, trong suốt hai nhiệm kỳ, cũng chẳng xem trọng Châu Âu. Điều đáng trách ở Donald Trump là ông phê phán rất mạnh nhưng lại không phác họa ra được một dự án nào khác thay thế, quên cả lịch sử chung mà hai lục địa cùng chia sẻ mà lễ tưởng niệm 100 năm Thế chiến thứ nhất trong vài hôm nữa đây, tại Paris, sẽ nhắc nhở ông Trump.

Quyết định của lá phiếu ngày 06/11 cũng giúp cho những ai lo âu vì khắp nơi làn sóng dân tộc chủ nghĩa, hẹp hòi, bất chấp sự thật, chỉ biết có mình, trỗi dậy, có câu trả lời về tình trạng của nền dân chủ Mỹ. Nền dân chủ Mỹ, tuy có suy nhược, nhưng các định chế đối trọng quyền lực, dựa trên nền tảng tôn trọng người khác, vẫn vững chắc, làm gương cho các quốc gia thiếu niềm tin không bị trôi dạt như thuyền không lái.

Bài học cuối cùng là dành cho phe Dân chủ tại Mỹ, một cơ hội để tìm một con đường khác, đối nghịch với con đường của Donald Trump liên quan đến vấn đề san sẻ lợi nhuận vật chất, bảo vệ môi trường mà theo quan điểm của tổng thống đương nhiệm dường như ông có thể xây hàng rào ngăn chận thiên tai, biến đổi khí hậu tràn vào nước Mỹ. Nếu tổng thống Donald Trump bị thua thì đó là dịp để xem xét lại các thách thức và giải pháp cho thế giới. Trong chiều hướng này, theo kết luận của Le Monde, tỷ lệ đi bầu đông đảo là một tín hiệu khích lệ.

Lệnh trừng phạt Iran đợt II

Lệnh trừng phạt Iran, đợt hai đánh vào dầu hỏa và ngân hàng liệu có bóp nghẹt được Iran ?

Theo tuyên bố của tổng thống Hassan Rohani, Iran sẽ lách né một cách "hãnh diện" tựa của Le Figaro. Hôm thứ Hai, chính quyền Mỹ cho phép 8 khách hàng truyền thống của Iran là Ấn Độ, Trung Quốc cùng với sáu đồng minh thân thiết là Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Thổ Nhĩ Kỳ, Ý, Hy Lạp tiếp tục mua dầu hỏa của Tehran. Do vậy, theo nhật báo cánh hữu, Iran sẽ gặp khó khăn nhưng tác hại trong trung hạn của đợt cấm vận thứ hai khó mà dự đoán được.

Trái lại, trong mục quan điểm "Iran sẽ ra sao ?", nhật báo kinh tế Les Echos khá bi quan : Châu Âu bất lực.Trung Quốc và Nga không phải là đồng minh vững chắc. Cho nên tổng thống Hassan Rohani, thuộc phe ôn hoà, rất khó ngồi đến hết nhiệm kỳ.

Trung Quốc tuyên bố mở cửa thị trường

Tại Châu Á, Trung Quốc một đối thủ khác của Donald Trump trả đũa áp lực thương mại của Mỹ bằng tuyên bố "mở cửa thị trường". Hư thực ra sao ?

Theo tường thuật của đặc phái viên của Le Figaro tại Thượng Hải, không có biểu tượng nào bằng tại Hội Chợ Thương Mại Thượng Hải được khai mạc long trọng, với 3.000 công ty nước ngoài tham dự, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tự cho mình là "nhà vô địch bảo vệ tự do mậu dịch đa phương" đối đầu với tổng thống Mỹ Donald Trump "kẻ bảo hộ thị trường". Chủ tịch Trung Quốc còn loan báo một loạt biện pháp giảm thuế quan và hứa sẽ "cố gắng" nhập khẩu thêm hàng ngàn tỷ đô la hàng hóa trong tương lai. Tuy nhiên, Le Figaro cho biết diễn văn của Tập Cận Bình chỉ được giới đầu tư quốc tế đón tiếp một cách dè dặt bởi vì những gì lãnh đạo Trung Quốc cam kết cách nay năm năm chưa thấy đến.

Cùng nhận định, Les Echos cho biết là giới doanh nhân, ngoại giao rất thất vọng vì cứ phải chật vật vì tình trạng nhiêu khê cản trở đầu tư vào thị trường Trung Quốc. Cụ thể là cuối tuần qua, Liên Hiệp Châu Âu lại hối thúc Bắc Kinh phải ban hành "các biện pháp cụ thể và có hệ thống" mở cửa thị trường, không chỉ giới hạn ở chuyện giảm thuế quan, với một tuyên bố rõ ràng và một lịch trình áp dụng nhân Hội Chợ Thượng Hải. Thế nhưng, thay vì loan báo chính sách cải cách mới, ông Tập Cận Bình chỉ "hứa và bảo đảm" giảm hàng rào quan thuế và gia tăng tiêu dùng hàng nước ngoài, nhập khẩu 30.000 tỷ đô la hàng hóa "trong 15 năm tới".

Trong bối cảnh lệnh trừng phạt của Mỹ bắt đầu tác hại đến nền kinh tế Trung Quốc, giới đầu tư rất mong chờ có thay đổi trong chính sách của Bắc Kinh nhưng cuối cùng thất vọng vì không có gì mới. Theo nhận định của chuyên gia chiến lược kinh tế Sue Trinh của Hồng Kông, Tập Cận Bình chỉ "lặp đi lặp lại chính sách kinh tế quy hoạch mà chúng ta thường nghe trong mấy tháng qua".

Paris truy nã các quan chức Syria vì "tội ác chiến tranh".

Lệnh truy nã nhắm vào ba chỉ huy tình báo Syria. Le Monde và Libération đồng loạt đưa tin.

Ba nhân vật này là Ali Mammuk, giám đốc An ninh quốc gia Syria, Jamil Hassan, chỉ huy trưởng tình báo Không quân và Abbel Mahmoud, tình báo phi trường quân sự Mezzeh có biệt danh là "quần đảo tra tấn", bị một thẩm phán điều tra Pháp phát lệnh truy nã. Phải nói ngay, theo Le Monde, sự kiện này là một bước chiến thắng của các hiệp hội nhân quyền vì từ 2011 đến nay, khi phong trào dân chủ nổi dậy và bị đàn áp, các nỗ lực vận động quốc tế trừng phạt những kẻ ra lệnh đều bị vô hiệu hóa. Thứ nhất vì Syria không công nhận tòa án hình sự quốc tế CPI, thứ hai là ở Hội Đồng Bảo An, Nga luôn sử dụng quyền phủ quyết bảo vệ chế độ Syria.

Qua thông tin của Le Monde và Libération, độc giả được biết thêm là nhờ vào một tài liệu khai tử chính thức của Damascus mà các nhà điều tra tìm ra tông tích hai bố con người Syria quốc tịch Pháp, Mazen Dadbagh 57 tuổi, kỹ sư và con trai là Patrick, 20 tuổi, là sinh viên văn khoa năm thứ hai ở Damas mất tích cách nay 5 năm. Hai nạn nhân bị mật vụ Syria bắt vào năm 2013, cùng chết vì "bệnh tim", ghi trong giấy khai tử. Trong quá trình điều tra, cảnh sát Pháp đã xem xét hơn 50.000 tấm ảnh nạn nhân chết vì tra tấn mà một nhà nhiếp ảnh của mật vụ Syria, biệt danh là Cesar, đào tị mang theo.

Một chi tiết quan trọng là Jamil Hassan, kẻ có tiếng là hung thần, đã từng tuyên bố với báo chí Anh năm 2016, lẽ ra chính phủ Syria phải đàn áp thẳng tay phong trào dân chủ ngay từ trong trứng nước. Nhân vật này và giám đốc an ninh quân đội Syria Ali Mammuk cũng đang bị tòa án Đức truy nã.

Dân Pháp phản đối chính phủ Pháp tăng thuế xăng dầu

Cuối cùng, vào lúc một bộ phận dân chúng đe dọa phong chính tỏa các thành phố vào ngày 17/11 để phản đối phủ Pháp tăng thuế xăng dầu gây khó khăn cho cuộc sống, báo Pháp đua nhau đề nghị giải pháp.

Les Echos quy trách nhiệm cho đảng Xã hội, lúc cầm quyền đã "đẻ" ra thuế chống ô nhiễm còn chính phủ hiện nay thì ra quyết định không đúng lúc và không đo lường được phản ứng tâm lý của dân. La Croix không phê phán ai, nhưng đề nghị các công ty quản lý xa lộ đóng góp bằng cách giảm tiền phí lưu thông. Le Figaro đề ra một loạt biện pháp như giảm thuế cho nhân viên sử dụng xe tiền xăng dầu đắt đỏ hoặc bớt thuế cho công ty phụ cấp cho nhân viên. Nhưng triệt để hơn hết là làm một cuộc "cách mạng bỏ xăng dầu".

Tú Anh

100 năm Thế chiến I : Tổng thống Pháp "tái chinh phục" niềm tin của dân

Cuộc tưởng niệm 100 năm ngày kết thúc Thế chiến thứ nhất , được nước Pháp long trọng tổ chức, là chủ đề chính của hầu hết các báo hôm 05/11/2018.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron trước tượng đài tưởng niệm trận Morhange (tỉnh Moselle), chặng dừng chân đầu tiên trong chuyến tưởng niệm Thế chiến thứ nhất, 5/11/2018. Reuters/Philippe Wojazer/Pool

"1914-1918. Thế giới tưởng nhớ" là tựa trang nhất của La Croix trên nền hình ảnh một nghĩa trang ngút ngàn bia mộ. "1918-2018 : Tổng thống Macron muốn sống lại với nước Pháp đau thương", tựa của Le Figaro.

Le Monde coi chuyến đi một tuần lễ của Emmanuel Macron tại miền bắc và miền đông nước Pháp đến với các địa phương, nơi diễn ra các trận chiến năm xưa, cũng là một cơ hội để tổng thống lấy lại uy tín, vốn đang xuống thấp chưa từng thấy. Les Echos có bài phân tích "Macron khởi sự chiến dịch tái chinh phục các địa phương".

Cuộc hành trình trở lại với các địa điểm mang tính biểu tượng của cuộc Đại chiến thế giới thứ nhất bắt đầu tại thánh đường lớn thành phố Strasbourg, sát biên giới với Đức, từ tối hôm qua, Chủ Nhật 04/11, với sự có mặt của tổng thống Đức Frank-Walter Steinmeier và sẽ khép lại ngày Chủ Nhật tới 11/11, tại Khải Hoàn Môn, Paris, với các khách mời đến từ gần 100 quốc gia.

Chuyến đi trở về quá khứ, nhưng nóng hổi tính thời sự. Les Echos nhắc lại là, cách nay đúng một năm tại Hartmannswillerkopf, ngọn núi ở Vosges, dãy núi vùng tây bắc, tổng thống Emmanuel Macron đã long trọng hứa là một năm sau, ông sẽ trở lại với "vùng đất chết chóc vì chiến tranh năm xưa, giờ đây lại điêu tàn vì khủng hoảng".

Nhật báo kinh tế Pháp nhấn mạnh là, bên ngoài các lễ tưởng niệm mang ý nghĩa lịch sử, trên thực tế, tổng thống Pháp dự định mang lại cho chuyến đi chưa từng có này "một ý nghĩa chính trị rõ ràng". Ngoài các địa danh nổi tiếng trong Thế chiến thứ nhất, Emmanuel Macron sẽ đến thăm nhiều khu vực bị khủng hoảng kinh tế - xã hội nặng nề trong vài chục năm trở lại đây, đặc biệt do hậu quả của nạn "phi công nghiệp hóa", với việc hàng loạt nhà máy đóng cửa, thất nghiệp gia tăng.

Trong thời gian gần đây, nhiều lãnh đạo đối lập liên tục đưa ra các lời chỉ trích dữ dội nhắm vào nguyên thủ Pháp. Chủ Nhật trước, ông Xavier Bertrand, lãnh đạo vùng Hauts de France, kêu gọi Emmanuel Macron hãy "nói chuyện thực sự" với người dân Pháp, "chứ đừng lên lớp dậy dỗ họ". Nhiều chính trị gia ngay trong hàng ngũ đảng cầm quyền cũng báo động về "sự cắt đứt" giữa các địa phương với các lãnh đạo dân cử.

Tình hình phần nào được cải thiện với việc chính quyền lập ra một bộ lớn, phụ trách các vùng lãnh thổ, trong cuộc cải tổ nội các mới đây. Chính phủ cũng đã có những lời lẽ tỏ ra khiêm nhường hơn. Tuy nhiên, theo Les Echos, con đường chinh phục trái tim của người dân tại các nông thôn và ven đô thị sẽ còn dài. Điều này càng khó khăn hơn, bởi hiện tại người dân có rất nhiều lý do để giận dữ, ví dụ như chuyện giá cả xăng dầu tăng vọt hay việc xe hơi bị hạn chế tốc độ tối đa 80km/h (trước đây là 90km/h, mà nhiều người cảm thấy bị áp đặt võ đoán - người viết).

Về phần mình, xã luận tờ Le Figaro thiên hữu tỏ ra rất bi quan khi tiên liệu là tổng thống Pháp khó mà thuyết phục được dân chúng ở "các vùng ngoại vi", khi chính ông không vượt qua được "các mâu thuẫn" trong quan điểm của chính mình. Le Figaro lên án Emmanuel Macron đã "một mặt ca ngợi những hy sinh tột cùng vì đất nước trước đây, mặt khác lại sỉ nhục những người nhiệt huyết bảo vệ biên giới trong hiện tại", "một mặt kêu gọi những người hưu trí hay tầng lớp trung lưu hãy cố chịu thiệt thòi, nhưng mặt khác lại không đưa họ tham gia vào sứ mệnh lớn của toàn dân tộc".

Giá xăng dầu : Chính phủ "tự bắn vào chân mình"

Thách thức với tổng thống Pháp là rất lớn. Nhật báo thiên tả Libération tập trung chỉ trích một vấn đề cụ thể "Giá xăng dầu. Bất bình dâng cao" (tựa trang nhất), với bài xã luận mang tựa đề "Lừa đảo".

Libération mỉa mai là chính phủ "đã rất giỏi trong nghệ thuật tự bắn vào chân mình. Biến một sáng kiến tốt lành thành một thảm họa xã hội, gây phản đối trên toàn quốc (…) Chính phủ của ông Philippe đã không đo lường được nỗi giận dữ của những người không có lựa chọn nào khác là phải sử dụng xe hơi… và đặc biệt là đã không tôn trọng cam kết đầu tư cho năng lượng tái tạo. Theo tính toán của chúng tôi, chỉ có một phần tư khoản thuế thu được sẽ được dùng để đầu tư cho việc chuyển sang mô hình kinh tế sinh thái…. Nhiều can gián của một số dân biểu trong đảng cầm quyền đã không hề có tác dụng. Chính sách hạn chế tiêu thụ năng lượng hóa thạch đúng là quan trọng, nhưng điều bất công ở đây là buộc những người có thu nhập thấp nhất phải chịu nhiều gánh nặng nhất" (1).

Libération cảnh báo : "Nếu chính phủ không muốn khoản thuế sinh thái trở thành một cái cớ khiến dân chúng phẫn nộ thì phải ngay lập tức điều chỉnh chính sách". Theo Libération, ngày 17/11 tới sẽ có cuộc tuần hành đông đảo của các tài xế trên toàn quốc, phong tỏa đường xá, để phản đối xăng dầu tăng giá, nhưng cho đến nay, chính phủ chưa có ý định nhường bước.

Bầu cử Mỹ giữa kỳ : Trump trước phán quyết của cử tri

Nhìn sang Hoa Kỳ, một ngày trước cuộc bầu cử giữa kỳ. Báo chí Pháp hôm nay dành nhiều bài vở về chủ đề này. Les Echos chạy tựa trang nhất : "Trump đối diện với phán quyết của cử tri Mỹ". Cho dù đây chỉ là các cuộc bầu cử ở cấp nghị viện Liên bang và địa phương, nhưng uy tín của tổng thống được coi là chủ đề chính. Les Echos dẫn thăm dò dư luận của Viện Pew, theo đó 60% cử tri sẽ bỏ phiếu để ủng hộ hoặc chống lại tổng thống đương nhiệm, cho dù đối tượng bầu trực tiếp của họ là một dân biểu hay thượng nghị sĩ. Đây là một con số kỷ lục.

Có nhiều lý do dẫn đến thực tế này. Một lý do chính là chính tổng thống Mỹ Donald Trump đã liên tục tổ chức nhiều cuộc mít tinh vận động dân chúng, từ khi ra hè đến nay, khiến cuộc bỏ phiếu ngày 6/11 gần như trở thành một cuộc trưng cầu dân ý xung quanh uy tín cá nhân của Donald Trump.

"Kinh tế Mỹ tốt chưa từng có từ 49 năm !"...

Phóng sự của Les Echos thuật lại là gần như tất cả các cuộc mít tinh tranh cử của tổng thống Mỹ đều biến thành một cuộc đả phá cuồng nhiệt chống lại bà Hillary Clinton, nguyên ứng cử viên tổng thống năm 2016, và các nữ chính trị đảng Dân Chủ. Trong các cuộc mít tinh để ủng hộ các ứng cử viên tại địa phương, tổng thống Mỹ liên tục nhắc đi nhắc lại các thông điệp là kinh tế Mỹ tốt chưa từng có từ 49 năm nay, chưa bao giờ lại có được các thỏa thuận thương mại tuyệt vời như thế… đồng thời nhục mạ giới báo chí là "đồ vô lương", các chính trị gia Dân Chủ là "bọn điên rồ".

Càng trước giờ bỏ phiếu, tổng thống Mỹ càng nói nhiều đến vấn đề nhập cư, vốn được coi là thế mạnh lâu nay. Ông Trump tiếp tục hứa hẹn sẽ hoàn tất bức tường ngăn cách nước Mỹ với Mexico, từng được coi là một cam kết tranh cử chính. Nhưng Le Monde cho rằng, đây chỉ là một fake news không biết là lần thứ mấy của tổng thống Trump, vì dự án xây tường biên giới cho đến nay chưa hề tiến triển, do không được Hạ Viện, do chính đảng của tổng thống nắm quyền, phê duyệt.

Về phía đối lập, Le Monde cho biết, để cản đường Trump, dân gốc Mỹ Latinh lần này huy động lực lượng đông đảo. Theo viện Pew, 50% dân gốc Nam Mỹ lo ngại vì cuộc sống của họ đã trở nên tồi tệ hơn từ một năm nay. Phóng sự của Le Monde nói về sự tham gia tích cực của một nghiệp đoàn hùng mạnh của giới nhân viên ngành khách sạn tại Las Vegas, tiểu bang Nevada, nơi có nhiều người gốc Nam Mỹ sinh sống. Nghiệp đoàn 57.000 đoàn viên này đã lập ra một nhóm gần 300 người, đi vận động từng gia đình một chống lại các ứng cử viên được Trump hậu thuẫn.

Twitter xóa 10.000 tài khoản kêu gọi tẩy chay

Mạng xã hội Twitter lần này cũng nỗ lực tham gia hỗ trợ cuộc bầu cử. Twitter đã xóa bỏ tổng cộng 10.000 tài khoản, kêu gọi không tham gia bỏ phiếu, trong đó có nhiều tài khoản mạo danh là của đảng Dân Chủ.

Kịch bản Dân Chủ chiếm Hạ Viện không gây lo ngại

Theo Les Echos, rất nhiều khả năng phe Dân Chủ sẽ chiếm được đa số tại Hạ Viện, còn phía Cộng Hòa sẽ giữ được đa số tại Thượng Viện. Đây là điều "thị trường" theo rất sát. Theo Les Echos, kịch bản đảng Dân Chủ giành được đa số tại Hạ Viện – điều vốn xảy ra nhiều lần trong lịch sử nước Mỹ - không khiến "thị trường" lo ngại, bằng viễn cảnh phe Dân Chủ giành được cả Lưỡng viện, có thể khiến chính trị Mỹ lâm vào bế tắc, khi hành pháp bị lập pháp chống lại.

Điện thoại Trump – Tập : Thị trường lạc quan dè dặt

Các thị trường cũng theo sát quan hệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Triển vọng Washington và Bắc Kinh chấm dứt cuộc chiến thuế, sau cú điện thoại Trump – Tập cuối tuần trước khiến các sàn chứng khoán lạc quan nhưng dè dặt.

Các sàn chứng khoán hưng phấn hôm thứ Sáu tuần trước, ngay sau cú điện thoại bất ngờ, bởi từ nhiều tháng nay, hai lãnh đạo Hoa Kỳ và Trung Quốc không tiếp xúc trực tiếp. Viễn cảnh một khủng hoảng hết sức tồi tệ tạm thời được gạt qua một bên, khi tăng trưởng toàn cầu chậm lại, đi kèm với lạm phát tăng mạnh và lãi suốt chỉ đạo tăng cao. Tuy nhiên, thị trường ngay lập tức bị dội gáo nước lạnh, khi cố vấn kinh tế của Nhà Trắng Larry Kudlow tuyên bố Washington chưa hề khởi sự chuẩn bị cho một thỏa thuận nhằm giải quyết bất đồng với Bắc Kinh.

Hội chợ Thượng Hải : Bắc Kinh muốn chứng tỏ rất mở cửa

Vẫn Les Echos chú ý đến cuộc Hội chợ toàn cầu tại Thượng Hải, khai mạc hôm nay, được coi là rầm rộ nhất kể từ năm 2010. Đích thân chủ tịch Trung Quốc dự lễ khai mạc. Bắc Kinh muốn nhân Hội chợ này chứng tỏ Trung Quốc đang hết sức nỗ lực mở cửa thị trường, trái ngược hẳn với cáo buộc của nhiều đối tác, nhằm thu hút cảm tình quốc tế, trong bối cảnh chiến tranh thương mại với Mỹ tiếp diễn.

Về phần mình, Liên Hiệp Châu Âu rất thận trọng. Liên Âu ra một thông cáo riêng, kêu gọi Trung Quốc hãy có các biện pháp và lịch trình cụ thể, để chứng tỏ thiện chí này. Hai đại sứ Đức và Pháp có chung một bài viết trên báo kinh tế Trung Quốc Caixin, đăng tải tuần trước, kêu gọi Bắc Kinh hãy đối xử với các doanh nghiệp Châu Âu một cách bình đẳng.

Khoảng 70 doanh nghiệp Pháp tham dự Hội chợ này. Tuy nhiên, một số doanh nghiệp cho biết đã bị phía Trung Quốc gây áp lực, nên buộc phải thôi tham dự.

Les Echos có bài phóng sự, đưa độc giả đến với thành phố Đông Quản (Dongguan), một trung tâm kinh tế ở phía nam Trung Quốc, cho thấy các doanh nghiệp đang phải xoay xở như thế nào để đối phó với cuộc chiến tăng thuế do chính quyền Trump chủ trương. Bài phóng sự kết luận là, tác động của cuộc chiến này là rất lớn, nhưng kết quả chắc chắn là sẽ không đưa các nhà máy trở lại đất Hoa Kỳ, như tổng thống Trump liên tục hứa hẹn.

So sánh Châu Âu hiện tại với giai đoạn giữa hai Thế chiến

Mục thảo luận của báo công giáo La Croix hôm nay có cuộc tranh luận thú vị về chủ đề : "Phải chăng giai đoạn mà chúng ta đang sống hiện nay giống với thời kỳ giữa hai cuộc Đại chiến thế giới trước đây ?". So sánh nói trên được tổng thống Pháp đưa ra hồi tuần trước trong cuộc trả lời phỏng vấn La Croix và Ouest-France.

Quan điểm của sử gia Pascal Blanchard, tác giả cuốn "Những năm 30" là đúng như vậy. Theo ông, cho dù không giống hệt, nhưng giữa hai giai đoạn có nhiều điểm chung. Tiêu biểu là cuộc khủng hoảng kinh tế làm các xã hội bất ổn, và tình trạng "lo sợ về bản sắc", khiến các phong trào dân túy cánh hữu đoàn kết lại. Trước đây, người cộng sản, người Do Thái bị coi là kẻ thù của xã hội, và giờ đây kẻ thù là dân Hồi giáo, dân nhập cư… và điều này không chỉ ở Châu Âu, mà cả Châu Mỹ, Châu Á.

Ngược lại, một chuyên gia về các phong trào cực hữu, ông Jean-Yves Camus, nêu ra hàng loạt lý do để phản bác so sánh này, xét về mặt sử học. Đặc biệt trong đó có thực tế là nhân loại hiện tại không phải chịu hậu quả của một cuộc xung đột khủng khiếp, làm tan nát thế giới, như cuộc Đại chiến thứ nhất mà chúng ta đang kỉ niệm 100 năm kết thúc. Tuy nhiên, theo sử gia Jean-Yves Camus, tổng thống Pháp - với tư cách là một chính trị gia - đã "có lý" khi sử dụng một so sánh rõ ràng như vậy, trong cuộc vận động tranh cử Nghị Viện Châu Âu 2019, nhằm chống lại các thế lực mà ông gọi là "dân túy". Và cho dù cách so sánh này có phần phóng đại, nhưng không phải không tương ứng ít nhiều với một thực tế mà người dân Châu Âu đang chứng kiến hàng ngày. Đó là một số đảng phái, thù địch với nền dân chủ tự do, nắm quyền lãnh đạo tối cao tại một số quốc gia, đang cổ vũ cho sự đối đầu của các nhóm dân chúng, và tình hình này không biết sẽ đi về đâu.

Chẩn bệnh cho Trái đất và tìm phương cứu chữa

Về phần mình, Le Monde giới thiệu một nghiên cứu mới của nhóm 300 hơn nhà khoa học về xã hội và con người trên khắp thế giới (kinh tế học, xã hội học, chính trị học, sử học, triết học, nhân học, luật học, khoa học về truyền thông…) Mục tiêu của nhóm "Le Panel international sur le progrès social (IPSP)" là nhận dạng các nguyên nhân và tìm lối thoát cho cuộc khủng hoảng toàn cầu hiện nay.

"Lo hãi đang ngày càng xâm chiếm các xã hội. Định kiến, sợ hãi, hận thù một lần nữa ám ảnh các xã hội chúng ta. Chúng ta sẽ đi về đâu ? Làm thế nào để tránh lặp lại các sai lầm đã dẫn đến các thảm kịch của thế kỷ XX" là câu hỏi đặt ra (2).

Hội đồng đỡ đầu IPSP bao gồm nhiều nhà khoa học đoạt giải Nobel kinh tế, như kinh tế gia Mỹ gốc Ấn Độ Amartya Sen, các kinh tế gia người Mỹ James Heckman, Kenneth Arrow (qua đời năm ngoái), nhà xã hội học người Tây Ban Nha Manuel Castells (giải Holberg, được coi như giải Nobel về khoa học nhân văn), hay nhà triết học Pháp Edgard Morin...

Báo cáo của IPSP mang tựa đề "Suy nghĩ về xã hội thế kỷ 21" (Rethinking Society for the 21st Century) (đăng tải trên mạng ipsp.org), đề xuất xem xét lại toàn bộ "các định chế nền tảng của xã hội dân chủ và tự do đương đại", để có thể đối phó hiệu quả với các thách thức chưa từng có, đặc biệt là các bất công xã hội, môi sinh bị tàn phá.

Le Monde trích báo cáo : "Cần phải đoạn tuyệt một cách kiên quyết với một quan điểm ở phương Tây, theo đó các định chế tự do, dân chủ và tư bản chủ nghĩa đã đạt đến các hình thức hoàn thiện nhất, và trở thành cái đích cho mọi dân tộc (theo quan niệm "Lịch sử đã kết thúc"). Giờ đây, các thành quả xã hội và dân chủ có thể bị cuốn trôi chỉ sau một cuộc bầu cử và bị thay thế bởi các chính sách độc đoán và mang tính hủy diệt trên các bình diện xã hội và môi trường. Lịch sử luôn trong quá trình vận động, chúng ta cần xem xét lại các định chế của chúng ta, nếu chúng ta muốn mô hình của chúng ta tồn tại bền vững".

Nhóm nghiên cứu tìm lối thoát cho khủng hoảng nhấn mạnh : "không có một sự chuyển đổi khẩn cấp hướng đến một mô hình phát triển vừa mở rộng cho tất cả, vừa bền vững, thì nguy cơ đối đầu, sụp đổ và hỗn loạn là hiện hữu". Đóng góp đa dạng của "các liên minh rộng rãi", "phi tập trung", "phối hợp một cách uyển chuyển" đủ mọi hình thái tổ chức của xã hội dân sự là một giải pháp mang tính quyết định. Báo cáo cũng ca ngợi mô hình Bắc Âu, với rất nhiều điểm ưu việt cần được kế thừa.

Trọng Thành

(1) "Pháp : Xăng tăng giá, dân kêu gọi phong tỏa đường xá", điểm báo 31/10/2018 (phần thứ 7 trong bài)

(2) Hãy nhóm lại ngọn lửa của "các nhà Khai Sáng" (phần thứ 5 trong bài)

Bầu cử giữa kỳ Mỹ : "Phép mầu giả trá của Donald Trump"

Trước bầu cử giữa kỳ Hoa Kỳ 06/11/2018, trên các tuần báo Pháp có nhiều bài về tổng thống Mỹ Donald Trump.

Trang bìa tuần báo Courrier International, số 1461, đầu tháng 11 2018.Ảnh chụp màn hình

Courrier International chạy tựa "Một thế giới của những kẻ tàn bạo", "Trump, Bolsonaro, Ben Salmane , Salvini … Không gì có thể dừng họ lại", với hình ảnh đám đàn ông cởi trần lực lưỡng, hung tợn, mang vũ khí thô sơ đủ loại, ở giữa là tổng thống Mỹ.

"Trump phải chăng đã hết thời ?" là tựa trang nhất L’Obs.

Tuần báo L’Express có bài phân tích mang tựa đề "Phép mầu giả trá của Donald Trump", nhấn mạnh đến những mặt trái của nền kinh tế Mỹ, ẩn đằng sau tình trạng được coi là thịnh vượng hiếm có trong lịch sử Hoa Kỳ. L’Express mở đầu bài viết với cuộc sống gian truân của một công dân Mỹ. Dave Frasseto có hai con nhỏ, ông phải làm việc hàng tuần tổng cộng 68 giờ, thời gian toàn phần tại một khách sạn (48 giờ), và bán phần tại một nhà hàng (20 giờ), liên tục từ 6 năm nay, mới có đủ tiền nuôi sống gia đình. Gần 7.700 nhân viên của tập đoàn Mariott, trong đó có Dave Frasseto tham gia cuộc đình công toàn quốc kéo dài từ 22 ngày. Đây là cuộc đình công dài nhất trong lịch sử của hãng.

Theo L'Express, không khí tại Mỹ rất căng thẳng. Chỉ riêng nửa đầu năm 2018, số lượng các xung đột xã hội nhiều gấp hai lần so với năm 2017.

Về mặt chính thức, trên giấy tờ, mọi thứ đều tốt đẹp tại vương quốc của tổng thống tỉ phú. Tăng trưởng dự báo gần 3% năm nay, một con số mà bất cứ lãnh đạo Châu Âu nào cũng mơ ước. Lợi nhuận của các doanh nghiệp lớn tăng vọt. Tỉ lệ thất nghiệp rơi xuống 3,7%, mức thấp nhất kể từ năm 1969. Mức độ tin tưởng của các gia đình Mỹ là cao nhất từ năm 1975. Và, cho dù thị trường Wall Street có hắt hơi sổ mũi hồi tháng trước, nhưng chứng khoán Mỹ đã tăng gần 35% so với thời điểm Donald Trump đắc cử cách nay hai năm.

Kinh tế gia James K. Galbraith, nguyên cộng sự của ứng cử viên tổng thống sơ bộ đảng Dân chủ Bernie Sanders, cay đắng thừa nhận là tình hình kinh tế vĩ mô nước Mỹ, nếu xét về một mặt nhất định có thể coi là tiến triển tốt, ông Donald Trump đã thừa hưởng được nền tảng tăng trưởng vững chắc được khởi sự dưới thời tổng thống tiền nhiệm Obama.

Bản thân ông Donald Trump chỉ đóng vai trò "tiếp lửa", với chính sách giảm thuế, miễn thuế, với số tiền ước tính 160 tỉ đô la, và hàng loạt chương trình kích thích đầu tư, đặc biệt trong lĩnh vực quân sự. Thế nhưng, theo L'Express, chính sách chưa bao giờ "hào phóng" đến như vậy với các doanh nghiệp của chính quyền liên bang đã không thúc đẩy đầu tư mạnh mẽ.

Mua cổ phiếu bằng "quà tặng thuế", sinh viên nợ chồng chất...

Các doanh nghiệp Mỹ nhìn chung đã không sử dụng các khoản "quà tặng về thuế" của chính phủ để đầu tư, mà dùng để trả nợ, trả tiền cho các cổ đông và mua lại cổ phiếu, với tổng số tiền 384 tỉ đô la, riêng trong nửa đầu năm nay. Đây là lý do khiến giá cổ phiếu tăng vọt.

Về tỉ lệ thất nghiệp thấp kỷ lục, nếu tính cả số người thất nghiệp không đăng ký và người lao động bán thời gian, tỉ lệ thất nghiệp sẽ phải lên đến 7,4%. Theo một cố vấn kinh tế của AFL-CIO, liên minh nghiệp đoàn hàng đầu nước Mỹ (Damon Silvers), "động lực của thị trường lao động Mỹ đã bị phá vỡ… và để tái lập đòi hỏi phải nhiều thời gian".

L'Express nhấn mạnh là, nếu như cái "lâu đài bằng giấy" này sở dĩ vẫn còn đứng được, là "nhờ" ở các khoản nợ khổng lồ khó trả, đặc biệt là nợ của sinh viên, với tổng số tiền ước tính 1.500 tỉ đô la, hay tiền vay nợ để mua xe. Bên cạnh đó là nợ nần của chính quyền, mỗi ngày tăng thêm khoảng một tỉ đô la. Hiện tại, tổng thống Donald Trump vẫn tự tin là mọi sự đều yên ổn, nếu toàn thế giới vẫn tiếp tục tin tưởng vào vị thần đồng đô la, và "sẵn sàng nhắm mắt đầu tư cho nước Mỹ".

Tấn công các cột trụ của nền dân chủ, đổ dầu vào lửa...

L’Obs tuần này, dành nhiều bài cho nước Mỹ, trước hết nhấn mạnh đến cuộc tấn công của "thiên tài tai ác" Donald Trump nhắm vào "mọi cột trụ của nền dân chủ". Nhờ các kết quả tốt về kinh tế, ông ta vẫn rất được lòng nhóm cử tri vốn ủng hộ xưa nay, nhưng cuộc kháng cự chống lại Trump, trước bầu cử giữa kỳ, đang được tổ chức, đặc biệt là trong nữ giới. Một số chính trị gia trẻ đang nổi lên. L’Obs đặt câu hỏi : Như thế đã đủ làm Trump thất bại ?

Về phần mình, Le Point có bài xã luận "Vụ Pittsburgh, ngày 27/10/2018" (vụ thảm sát chống người Do Thái, chưa từng có trong lịch sử nước Mỹ), lên án đường lối kích động bạo lực, gây chia rẽ của Donald Trump. Không những không đảm nhiệm được vai trò lãnh đạo tinh thần của nước Mỹ đang ngày càng chia rẽ, Donald Trump không ngừng "đổ dầu vào lửa", kích động hận thù. Donald Trump khẳng định có "những người rất tử tế" trong cuộc tuần hành của phong trào phát xít mới, chống người Do Thái ở Charlottesville, hay coi di dân là "đồ súc vật", gọi người Mêhicô là "những kẻ cưỡng hiếp", lên án các chính trị gia đối lập, các nhà báo là "kẻ thù của nhân dân"…

Le Point cũng có bài phóng sự cho thấy tổng thống Mỹ được đông đảo những người theo Tin Lành Phúc Âm ủng hộ cuồng nhiệt, nhiều mục sư sẵn sàng tha thứ cho gần như tất cả hành động xấu xa của ông Trump, kể cả trong quan hệ tình dục, điều mà họ vốn rất nhạy cảm. Thái độ nói trên bị chính một số mục sư Tin Lành lên án là đạo đức giả.

Nền dân chủ cũng có thể bị tiêu vong

Chủ đề chính của Courrier International tuần này là sự trỗi dậy của đủ loại lãnh đạo độc tài ở khắp mọi nơi trên thế giới, với tựa đề "Một thế giới của những kẻ tàn bạo". Ngoài tổng thống Mỹ là nhiều lãnh đạo độc tài khác.

Courrier International dẫn báo Anh The Times, so sánh tình hình thế giới hiện nay với "không khí" những năm 1930, thời điểm ra đời của các bạo chúa tương lai, như Hitler. Điểm chung của các lãnh đạo độc tài, từ Tập Cận Bình đến Putin, là xây dựng quyền lực dựa trên nỗi sợ hãi và mặc cảm của dân chúng.

Tổng thống Nga Putin truyền bá quan điểm bi kịch của dân tộc Nga hiện nay là "do Liên Xô sụp đổ, đất nước bị bán rẻ cho ngoại bang, cho giới tội phạm, lớp trẻ bị phương Tây làm hư hỏng". Lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình thì tuyên truyền cho nỗi sợ Trung Quốc sẽ lâm vào số phận như Liên Xô trước đây, với sự sụp đổ của Đảng cộng sản, và sự tan rã của chính quyền trung ương. Đây là cái cớ mà Bắc Kinh đưa ra để đàn áp mọi tiếng nói đối lập.

Xã luận Courrier International với tựa đề "Chân trời dân chủ có thể bị vượt qua" đặc biệt nhấn mạnh đến đe dọa độc tài tiềm ẩn trong chính các xã hội phương Tây, ví dụ như nước Bỉ, nơi một phần tư cử tri trẻ không còn tin là "dân chủ là phương thức điều hành xã hội tốt nhất".

Hãy nhóm lại ngọn lửa của "các nhà Khai Sáng" !

Le Point tuần này có bài giới thiệu kèm theo cuộc phỏng vấn với nhà tâm lý học tri nhận, nhà ngôn ngữ học Steven Pinker người Canada, với tựa đề đầy khiêu khích : "Nhà tư tưởng khiến những người theo chủ nghĩa bi quan mất hết hy vọng".

"Nhóm lại ngọn lửa của các nhà Khai sáng" là thông điệp chính của tác giả cuốn "Sự chiến thắng của các nhà Khai sáng. Vì sao cần bảo vệ lý trí, khoa học và chủ nghĩa nhân văn".

Ngược lại với tâm trạng bi quan, yếm thế phổ biến ở nhiều nơi, giáo sư đại học Harvard đưa ra một cái nhìn hoàn toàn khác. Đó là cho dù thế giới hiện nay của chúng ta tràn đầy các tai họa, mà truyền thông mô tả hàng ngày, nhân loại hiện đại đang được hưởng rất nhiều tiến bộ vô cùng to lớn, thành quả của các tư tưởng được khơi nguồn từ kỷ nguyên Khai sáng, tiền công nghiệp (với các triết gia như Hume, Montesquieu, Diderot, Adam Smith...). "Chủ nghĩa nhân văn thế tục, chủ thuyết nhân loại là một cộng đồng (cosmopolitisme), xã hội mở, chủ nghĩa tự do cổ điển/libéralisme classique (cổ vũ cho tự do dân sự, tự do chính trị, thể chế pháp quyền và kinh tế thị trường)" là các tư tưởng của thời kỳ Ánh sáng.

Theo tác giả, thay vì bị ám ảnh bởi nỗi sợ về một ngày tận thế được báo trước, dẫn đến hoảng sợ hoặc chủ nghĩa định mệnh, tốt hơn hết hãy nhìn thẳng vào các thách thức trong hiện tại, để tìm cách giải quyết. Các thách thức hàng đầu là "chủ nghĩa dân túy độc tài, vũ khí hạt nhân, và đặc biệt là khí thải khiến Trái đất bị hâm nóng". "Lý trí, khoa học và chủ nghĩa nhân văn" - di sản của kỷ nguyên Khai sáng - chính là "các công cụ quý giá nhất" cho phép nhân loại giải quyết các thách thức của thế kỷ 21, đồng thời bảo vệ được các thành quả lớn lao mà xã hội con người đã tạo dựng.

Về các thành quả mà một bộ phận đông đảo xã hội hiện tại được thừa hưởng, theo Steven Pinker, con người nhìn chung sống thọ hơn, an ninh hơn, tỉ lệ nghèo đói ước tính khoảng 10% so với 90% cách nay hai thế kỷ, hay hai phần ba dân số thế giới được sống trong các xã hội được coi là dân chủ, so với chỉ 1% hồi đầu thế kỷ 19 (theo Polity Project). Nhà tâm lý học nhấn mạnh là ngay cho dù các xã hội Trung Quốc và Nga hiện nay không thể gọi là xã hội dân chủ tự do, nhưng chắc chắn đã khác xa so với thời Mao và Stalin.

Bản dịch tiếng Pháp cuốn Enlightenment Now : The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress, của Steven Pinker do Nhà xuất bản Les Arènes ấn hành, dày 644 trang, sẽ ra mắt ngày 7/11 tới (Enlightenment Now rất được hưởng ứng tại Mỹ, Bille Gates gọi đây là cuốn sách mà ông hâm mộ nhất mọi thời đại).

Vẻ đẹp của thiên nhiên làm con người thức tỉnh

Trong lĩnh vực sinh thái, L’Obs giới thiệu với độc giả cuộc trò chuyện giữa hai nhà triết học, tác giả hai cuốn sách mới "Cái phần hoang dã của thế giới" (La part sauvage du monde) và "Trước vẻ đẹp của tự nhiên" (Devant la beauté de la nature), góp phần xua tan nhiều định kiến trong xã hội, thường đặt con người trong thế đối lập với thiên nhiên.

Triết gia Alexandre Lacroix, tác giả cuốn "Trước vẻ đẹp của tự nhiên", nhấn mạnh đến vai trò của thẩm mỹ trong việc xây dựng ý thức về môi trường. Ông nhận xét là đảng Xanh ở Đức đã dành được nhiều sự ủng hộ của cử tri trong cuộc bầu cử Nghị viện Bayern mới đây là vì đã quyết định thay đổi cách tiếp cận : Ít nói về khí hậu hơn, mà nói nhiều về vẻ đẹp của thiên nhiên hơn.

Trong khi đó nữ triết gia Virginia Maris, tác giả cuốn "Cái phần hoang dã của thế giới", lưu ý là trong vấn đề môi trường, không nên buộc tội mọi người, và cần thông tin đầy đủ đến họ. Bởi vì những ai cảm thấy yêu thiên nhiên, cần đến thiên nhiên, thì chắc chắn sẽ có những hành xử khác đối với những gì mà mình trân trọng.

Hãy để cái hoang dã tồn tại !

Tác giả cuốn "Cái phần hoang dã của thế giới" so sánh nhân loại hiện nay với thời tiền sử. Khi giết đi những con ma mút lông xoăn cuối cùng, những con người thời tiền sử không ý thức được là họ đã làm tuyệt diệt một giống loài, sản phẩm của cả triệu năm tiến hóa. Theo nữ triết gia Virginia Maris, nhân loại chúng ta hiện nay không còn ở thời tiền sử, chúng ta hiểu rõ chính "lối sống của chúng ta là nguồn gốc dẫn đến chỗ đa dạng sinh học bị diệt vong ở mức độ chưa từng có. Nhưng chúng ta cũng có khả năng giới hạn mức độ thảm họa… Giới hạn mức độ thảm họa là một cơ hội để chúng ta thực hành đức khiêm nhường, và cũng là để sáng tạo nên những quan hệ mới giữa con người với các sinh vật không thuộc giống người".

Bà Virginia Maris ủng hộ mô hình đưa "thiên nhiên hoang dã" trở lại ngay tại các xứ sở quê hương của công nghiệp, bắt đầu được chú ý từ vài thập niên gần đây, qua các dự án công viên quốc gia, với nhiều khu vực "lõi" (hay rừng cấm), mà con người hoàn toàn không được phép đụng chạm đến. Bao quanh là các vùng rừng vành đai hạn chế tối đa các can thiệp. Vòng rộng hơn ở bên ngoài là nơi được phép có các hoạt động tôn trọng môi trường, như nông nghiệp bền vững, du lịch sinh thái…

Chạy trốn khỏi Tân Cương

Tuần báo Courrier International giới thiệu bài viết của một thanh niên Trung Quốc ẩn danh, phơi bày thực trạng thê thảm của người dân địa phương xứ Tân Cương. Sinh viên người Hoa nói trên từng theo học tiếng Duy Ngô Nhĩ, muốn định cư lâu dài tại miền viễn Tây, đã quyết định trốn khỏi Trung Quốc.

Trong bài viết này, tác giả mô tả kỹ lưỡng những kỳ thị muôn vẻ đối với người Duy Ngô Nhĩ, tình trạng khu vực này bị đặt dưới sự kiểm soát nghiêm ngặt về an ninh và áp lực Hán hóa ghê gớm. Bài viết được công bố vài ngày sau khi chính quyền Trung Quốc thừa nhận sự tồn tại của các trại cải tạo giáo dục, giam giữ đến một triệu người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương. Bài được đăng tải trên The Initium (Duanchuanmei), một trang mạng thông tin độc lập của trí thức Trung Quốc, lập tại Hồng Kông, để tránh kiểm duyệt tại Hoa lục.

Một nhà nữ quyền ít được biết đến

Trong lĩnh vực văn hóa, L’Express đưa độc giả đến với một trong những nhà nữ quyền đầu tiên trên thế giới, nhà văn Anh George Eliot, vốn ít được công chúng Pháp chú ý, qua cuộc phỏng vấn nữ sử gia Pháp Mona Ozouf. Bà Ozouf vừa cho ra mắt cuốn "L’autre George. À la rencontre de George Eliot". Theo sử gia Pháp, các tác phẩm viết từ giữa thế kỷ 19 của nữ văn sĩ, như cuốn tiểu thuyết Middlemarch, vẫn còn bổ ích cho độc giả hiện nay, đối với những ai đang bị ám ảnh bởi một thế giới vô cùng bất trắc đang mở ra trước nhân loại đương đại.

Trọng Thành

Biển Đông, thương mại tăng cường quan hệ Việt-Pháp

Le Figaro hôm 02/11/2018 có bài "Thủ tướng Philippe muốn củng cố quan hệ với Việt Nam". Trong chuyến công du cựu thuộc địa Đông Dương, thủ tướng Pháp tìm cách tăng cườngtrao đổi thương mại giữa hai nước.

Thủ tướng Pháp Édouard Philippe và đồng nhiệm Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc tại Hà Nội ngày 02/11/2018. Nhac NGUYEN / POOL / AFP

Tờ báo nhận định, việc các nhà lãnh đạo Pháp thăm Việt Nam luôn mang một ý nghĩa, và chuyến thăm của thủ tướng Édouard Philippe từ ngày 2 đến 4/11 trước khi sang Tân Calédonie cũng không ra ngoài quy luật đó. Chuyến công du này diễn ra vào thời điểm kỷ niệm 45 năm quan hệ ngoại giao Pháp-Việt, 5 năm quan hệ đối tác chiến lược được thiết lập trong nhiệm kỳ của tổng thống François Hollande.

Tháp tùng ông có các bộ trưởng Gérard Darmanin (Ngân sách), Agnès Buzyn (Y tế), quốc vụ khanh Mounir Mahjoubi (phụ trách về kỹ thuật số). Điện Matignon nhấn mạnh phái đoàn Pháp "đại diện cho sự đa dạng trong mối quan hệ giữa hai nước", gồm nghị sĩ, nhà khoa học, giới hoạt động văn hóa, trong đó có một số xuất thân từ cộng đồng 300.000 Việt kiều tại Pháp.

Tại Hà Nội, thủ tướng Pháp hội đàm với tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, nhân vật quyền lực nhất Việt Nam, đã kiêm luôn chức chủ tịch nước sau khi ông Trần Đại Quang qua đời. Ông Édouard Philippe sẽ khai trương địa điểm mới của trường trung học Pháp mang tên Alexandre Yersin. Khi gặp gỡ giới trẻ, ông sẽ nhấn mạnh đến thử thách về môi trường, tại đất nước đang bị vấn đề này làm ảnh hưởng rất nhiều. Ở Sài Gòn, thủ tướng Pháp chú trọng đến chương trình y tế (đã có 3.000 bác sĩ Việt Nam được đào tạo tại Pháp) và sáng tạo, gặp các doanh nhân trẻ Pháp. Nhiều hợp đồng sẽ được ký kết với đất nước có 95 triệu dân đang quan tâm đến các thương hiệu phương Tây.

Tuy nhiên Le Figaro nhấn mạnh nghịch lý, là Pháp chưa bao giờ biết tranh thủ thế mạnh của mình, hiện chỉ chiếm có 1% thị phần Việt Nam. Trong những tháng gần đây, Hà Nội đã có sự chuyển hướng chiến lược, không ngần ngại đứng mũi chịu sào trước tham vọng bành trướng của Trung Quốc tại Biển Đông, mở cửa trước những đối tác khác thay vì người láng giềng khổng lồ phương bắc.

"Trục Ấn Độ - Thái Bình Dương" được tổng thống Emmanuel Macron cổ vũ nay là ưu tiên hàng đầu của Việt Nam. Thông điệp của Paris về tôn trọng Luật Biển và tự do hàng hải được đón nhận tích cực tại đất nước đang bị Bắc Kinh đe dọa, bên cạnh đó là những chuyến viếng thăm của các chiến hạm, chiến đấu cơ Pháp trong khuôn khổ chiến dịch "Pégase" hồi tháng Tám. Paris cho biết sẵn sàng "giúp đỡ" Việt Nam về thiết bị quân sự, một lãnh vực mà xưa nay Nga chiếm ưu thế.

Quay lại Điện Biên Phủ

Đặc biệt Le Figaro nhấn mạnh đến sự kiện thủ tướng Édouard Philippe là nhà lãnh đạo thứ hai của Pháp, sau tổng thống François Mitterrand, đến thăm Điện Biên Phủ. Ông Philippe vốn cho biết "đã học được nhiều điều khi đi quân dịch hơn cả thời kỳ học ở trường danh tiếng ENA", dành vài tiếng đồng hồ đi thăm chiến trường xưa, nơi đánh dấu sự thất bại của quân Pháp. Tháp tùng ông là các cựu chiến binh : hạ sĩ nhất William Schllardi, 85 tuổi, đã tham dự suốt chiến dịch ; đại tá Jacques Allaire, 92 tuổi, một trong những trợ lý của tướng Bigeard.

Thủ tướng Pháp đặt vòng hoa tại đài tưởng niệm tử sĩ Pháp. Ngoài việc thăm hầm chỉ huy của tướng De Castries, ông còn đến ba ngọn đồi nổi tiếng mang tên phụ nữ Eliane, Gabrielle, Béatrice. Trận chiến Điện Biên Phủ kéo dài 57 ngày là hồi chuông báo tử cho Đông Dương thuộc Pháp, nhưng theo Paris, cần phải nhìn lại quá khứ với tư duy hòa bình, cùng với Việt Nam tiến lên phía trước với những hồi ức chung.

Kêu gọi phê duyệt hiệp định thương mại EU – Việt Nam

Cũng liên quan đến Việt Nam, trang Diễn đàn của nhật báo kinh tế Les Echos đăng bài viết kêu gọi "Phê duyệt càng sớm càng tốt hiệp định giữa Châu Âu và Việt Nam" của tác giả Laurence Daziano, giảng dạy tại trường đại học Khoa học Chính trị (Sciences Po) và là thành viên hội đồng khoa học của Quỹ sáng tạo về chính trị.

Trước thách thức từ chiến tranh thương mại mà tác giả cho rằng có thể còn kéo dài trong thập kỷ tới, trong bối cảnh giai cấp trung lưu Mỹ phản đối mạnh mẽ toàn cầu hóa, Liên Hiệp Châu Âu (EU) đã đẩy nhanh các hiệp định thương mại song phương đầy tham vọng, như hiệp định CETA với Canada. Tháng Bảy vừa rồi, Ủy Ban Châu Âu đã ký kết hiệp ước thương mại với Nhật Bản, và với ba quốc gia đang tăng trưởng mạnh là Việt Nam, Singapore, Mexico.

Tuy nhiên các thỏa thuận này vẫn còn nằm trên giấy tờ của các định chế Châu Âu, trong khi các nước trên đây đang tìm kiếm các thị trường mới ngoài Mỹ. Trong trường hợp Việt Nam, Hà Nội còn muốn tránh các tác động tiêu cực từ cuộc chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, có thể ảnh hưởng đến tỉ lệ tăng trưởng của Việt Nam hiện nay là 7%, thuộc loại cao nhất thế giới. Trao đổi thương mại với Trung Quốc chiếm đến một phần ba, và xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ là 42 tỉ đô la trên tổng số 215 tỉ đô la doanh số. Thế nhưng hiệp định tự do mậu dịch EU – Việt Nam đã đàm phán xong từ tháng 12/2015 đến nay vẫn chưa được phê chuẩn.

Tác giả Laurence Daziano nhận định, hiệp định này mang lại nhiều lợi ích cho các nước Châu Âu ; từ việc giảm thuế hải quan rất lớn đặc biệt là cho rượu vang và xe hơi, cho đến việc công nhận các chỉ dẫn địa lý, và lập ra các tiêu chuẩn cao về môi trường. Sự chậm chạp trong thủ tục hành chính, dịch thuật hay việc thảo luận tiếp tục ở Nghị Viện Châu Âu không đủ để lý giải cho tình trạng sa lầy, vì hiệp định với Việt Nam thuộc loại ưu tiên trong chính sách thương mại của chủ tịch Ủy ban Châu Âu Jean-Claude Juncker và ủy viên thương mại Châu Âu Cecilia Malmström.

Thế nên hiệp định thương mại EU – Việt Nam cần phải được nhanh chóng phê chuẩn và thực hiện, nếu không muốn Châu Âu bị bỏ lại phía sau trong khu vực đang tăng trưởng nhanh nhất thế giới, trong lúc các nước Châu Á đang tìm kiếm những đối tác chiến lược mới thay cho Hoa Kỳ đang co mình lại. Lòng tin vào Châu Âu trong thương mại sẽ là chủ đề chính yếu trong chuyến viếng thăm Việt Nam của thủ tướng Edouard Philippe hiện nay, trước chuyến công du của tổng thống Emmanuel Macron vào năm 2019.

Trung Quốc mở hội chợ nhập khẩu để trấn an đầu tư phương Tây

Cũng về kinh tế, Le Figaro cho biết "Trung Quốc muốn trấn an các nhà đầu tư đang nghi ngại". Từ thứ Hai 5/11 tới, Hội chợ nhập khẩu lần thứ nhất sẽ khai mạc ở Thượng Hải với sự hiện diện của ông Tập Cận Bình, nhằm giới thiệu Trung Quốc như một thị trường rộng mở, trong lúc đang gặp khó khăn vì cuộc thương chiến với Hoa Kỳ.

Thông tín viên của tờ báo mô tả những bức tường được sơn phết lại, những chậu hoa đặt dọc theo đường phố và công an có mặt tại tất cả các ngã tư. Đại đô thị 23 triệu dân này chưa bao giờ được đầu tư đến như vậy, từ sau cuộc triển lãm toàn cầu năm 2010.

Mục tiêu là nhằm trấn an các nhà đầu tư đang rất lo lắng trước sự đóng cửa của thị trường Hoa Lục, việc Nhà nước siết lại nền kinh tế, và tăng trưởng thấp nhất từ một thập niên qua. Công xưởng thế giới cố gắng trưng ra khuôn mặt một nhà nhập khẩu để làm trên 90 nước đối tác, trong đó có Hoa Kỳ và EU quên đi đang bị thâm hụt thương mại với Trung Quốc, và tái khẳng định lời hứa "mở cửa" mà Đặng Tiểu Bình đưa ra cách đây 40 năm.

Cũng giống như tại Davos và Diễn đàn kinh tế Bác Ngao (Boao) hồi tháng Tư, Tập Cận Bình sẽ khoác chiếc áo tự do thương mại, cổ vũ cho một nền kinh tế thế giới "rộng mở", trước chủ trương bảo hộ của ông Donald Trump. Nhà lãnh đạo mà quyền lực trong tay được tập trung cao độ nhất kể từ thời Mao, nhấn mạnh quyết tâm "cải cách" để cố khuyến dụ các nhà đầu tư đang bỏ rơi đồng nhân dân tệ. Có 2.800 công ty ngoại quốc từ 130 nước, nhiều thương hiệu lớn và bộ trưởng các nước tham dự (trong đó có bộ trưởng Nông nghiệp Pháp Didier Guillaume). Tuy nhiên trong hậu trường, không ít doanh nghiệp nhìn nhận đã chịu áp lực để tham gia sự kiện mang tính chiến lược của chế độ Bắc Kinh.

Nhân dịp này Pháp và Đức đã kêu gọi Trung Quốc "có những biện pháp cụ thể và mang tính hệ thống" để các công ty Châu Âu được đối xử công bằng hơn. Trong một bài viết đăng trên tạp chí Tài Kinh hôm qua, hai đại sứ Jean-Maurice Ripert của Pháp và Clemens Von Götze của Đức nhấn mạnh "các công ty Châu Âu phải có được những cơ hội như các doanh nghiệp Trung Quốc có được ở EU", đòi hỏi chấm dứt việc bắt buộc phải liên doanh với một đối tác Trung Quốc, bảo vệ sở hữu trí tuệ.

Lời kêu gọi chung này phản ánh tâm lý nghi ngại ngày càng lớn của giới kinh doanh, trước khoảng cách giữa lời nói và việc làm của Bắc Kinh. Phòng Thương mại Châu Âu, không được các nhà tổ chức mời tham dự hội chợ, hôm nay công bố thêm một báo cáo mới với nhiều chỉ trích. Còn Hiệp hội giới chủ Đức (BDI) đầy quyền lực, đề nghị các thành viên giảm bớt sự lệ thuộc vào thị trường Hoa Lục, qua việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Đây là lời cảnh báo ý nghĩa, vì Trung Quốc lâu nay vẫn được ngành kỹ nghệ Đức coi là cơ hội, nay đã trở thành địch thủ đáng ngại.

Bắc Kinh đả kích phương Tây trên YouTube

Về truyền thông, Libération ghi nhận "Hoàn cầu Thời báo sử dụng YouTube đế đả kích phương Tây". Kể từ đầu năm nay, tờ báo vốn hung hăng trực thuộc Đảng cộng sản Trung Quốc đã tung ra những video để bênh vực chính sách đối ngoại của đảng trước các thông tin bị Hoa Kỳ và Châu Ấu "bóp méo", theo tờ báo. YouTube được coi là công cụ mới của quyền lực mềm Bắc Kinh.

Một clip của Hoàn cầu Thời báo (Global Times) nêu ra câu nói mang tính khinh thị của tổng thống Mỹ đối với người Châu Phi, nhắc nhở rằng Bắc Kinh đã xây dựng các trường học, hiện đại hóa lục địa đen, thậm chí còn cứu được bốn con voi bị sa lầy ở Tanzania. Vài người Châu Phi xuất hiện trong clip, ca ngợi Lý Tiểu Long, Thành Long, khẳng định Trung Quốc không đô hộ lục địa này.

Hoàn cầu Thời báo khẳng định các video này đã thu hút được 6 triệu lượt xem. Tuy nhiên chủ yếu trên Vi Bác, còn trên YouTube chỉ có 200 lượt người xem. Một nhà nghiên cứu nhận định : "Mục tiêu của Global Times là tấn công, làm mất uy tín ông Donald Trump. Nhưng người phương Tây không hề tin vào loại truyền thông nhà nước này, chiến dịch tuyên truyền hầu như vô tác dụng".

Người tiền sử ăn uống ra sao ?

Trên lãnh vực khảo cổ, Le Figaro cho biết với những tiến bộ kỹ thuật hiện nay, đã biết được con người sống cách đây 7.000, 8.000 năm dùng những thực phẩm gì.

Qua việc phân tích những protein trong tô, chén sứ 8.000 năm trước, các nhà khoa học thấy có dấu vết ngũ cốc, rau quả, sữa dê và các loại sản phẩm từ sữa, nhiều loại thịt khác nhau. Ngũ cốc thì chủ yếu là hai loại phố biến vào thời đó - lúa mạch và lúa mì, đậu ; thịt gồm có dê, cừu, kể cả hươu nai, bò rừng, ngựa. Các gia đình người tiền sử đã biết nấu súp thịt, cháo ; tuy nhiên họ nấu nướng như thế nào thì vẫn là câu hỏi đối với các nhà nghiên cứu.

Bạo lực, Tân Calédonie, tháng Mười đen của chứng khoán : Tựa chính báo Pháp

Le Figarogióng lên hồi chuông cảnh báo trước "Sự bình thường hóa đáng ngại về nạn bạo lực đối với cảnh sát" : mỗi ngày có đến 14 nhân viên công lực bị thương vì bạo động. Tờ báo công giáo La Croix dành trang bìa cho "Các giám mục đối mặt với những nạn nhân" : lần đầu tiên các vị giám mục Pháp tập hợp tại Lộ Đức (Lourdes) sẽ tiếp xúc với các nạn nhân bị lạm dụng tình dục vào ngày mai.

Libérationđặt câu hỏi "Tân Calédonie còn là lãnh thổ Pháp đến bao giờ ?". Ba mươi năm sau các thỏa thuận với Paris, người dân quần đảo Thái Bình Dương Chủ nhật này sẽ đi bỏ phiếu về việc độc lập – một cuộc trưng cầu dân ý sau tiến trình phi thực dân hóa thành công

Nhật báo kinh tế Les Echos quan tâm đến "Thị trường : Những bài học rút ra từ tháng Mười đen", khi các cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Pháp giảm mạnh nhất kể từ 2015. Viễn cảnh xám xịt của Brexit, xung đột giữa Ý và Bruxelles về ngân sách, nhưng nguyên nhân chủ yếu vẫn là cuộc chiến tranh thương mại Mỹ-Trung.

Thụy My

Đại diệt chủng sinh giới do "tham lam, kiêu ngạo và thiển cận"

Giá xăng dầu tăng cao khiến dân Pháp bất bình ; thủ tướng Đức chuẩn bị ra đi khiến tương lai Châu Âu rơi vào bất định là một số tựa lớn trang nhất các báo Pháp hôm nay, 31/10/2018.

"Không có thiên nhiên, không có tương lai" : Khẩu hiệu trong một cuộc tuần hành tại Marseille, ngày 8/9/2018. Reuters/Jean-Paul Pelissier

Gây ấn tượng nhất là Libération, báo động về "cuộc đại diệt chủng sinh giới", nhân báo cáo của Quỹ Quốc Tế Bảo Vệ Thiên Nhiên (WWF). Libération có bài phỏng vấn nhà sinh học Gilles Bœuf phân tích về nguồn gốc của thảm họa và khả năng hành động của con người.

"Từ chim chiền chiện cho đến voi" : 60% các giống loài có xương sống đã biến mất trong khoảng thời gian từ 1970 đến 2014, là ghi nhận trong báo cáo của WWF. Trả lời Libération, nguyên giám đốc Bảo tàng Quốc gia về Lịch sử Tự nhiên Pháp Gilles Bœuf lưu ý là cho dù về mặt ngắn hạn tuyệt chủng chưa xảy ra đối với đa số các giống loài, nhưng tốc độ diệt vong là khủng khiếp. Thế hệ con cháu chúng ta chắc hẳn sẽ không còn được nhìn thấy những loài vật đáng yêu như hươu cao cổ, hay voi. Và không chỉ các động vật to lớn, mà những loài lưỡng thê nhỏ bé, vốn có mặt ở khắp mọi nơi, như ếch nhái. Tương tự với loài chuồn chuồn, một sinh vật kỳ diệu có khả năng bay với vận tốc 90km/h, với rất ít năng lượng, và cùng một lúc nhìn được tứ phía.

Theo nhà sinh học Pháp, sở dĩ có cuộc đại diệt chủng sinh giới hiện nay là do ba tính xấu của con người : Tham lam vô độ, kiêu ngạo và thiển cận.

Các loài vật bị tuyệt diệt, hoặc bởi con người muốn sử dụng chúng cho các sản phẩm tiêu dùng, như sừng tê giác rất được ưa chuộng trong ngành dược học cổ truyền Trung Quốc (hôm 29/10/2018, sau một thời gian cấm, chính quyền Trung Quốc cho phép buôn bán trở lại các sản phẩm với thành phần từ tê giác và hổ - người viết), hoặc do môi trường bị ô nhiễm và bị thôn tính. Nhà sinh học Pháp đặc biệt nhấn mạnh đến tình trạng rừng ở khắp nơi trên thế giới bị biến thành nơi canh tác nông nghiệp quy mô lớn, ví dụ như cho đậu tương biến đổi gien ở Brazil hay Argentina, dùng cho chăn nuôi gia súc, một thảm họa đối với đất đai và sinh giới. Rừng ở Indonesia, ở Malaysia bị biến thành đồn điền trồng cọ, để cung cấp nguyên liệu cho động cơ chạy bằng xăng sinh học, đe dọa làm tuyệt diệt loài vượn orang-outang, hay hổ Sumatra.

Giải pháp duy nhất : "Tái hòa giải" với thiên nhiên

Con người đã ảo tưởng là có thể sống không cần đến thiên nhiên, trong khi bản thân sự tồn tại của cơ thể con người đã là hiện thân cho sự đa dạng sinh học, với bao nhiêu tế bào, vi khuẩn tồn tại cộng sinh. Nguyên giám đốc Bảo tàng Quốc gia về Lịch sử Tự nhiên Pháp nhấn mạnh là : loài người không thể phá hủy được sự sống, bởi các biểu hiện của sự sống sẽ vẫn tồn tại, cho dù loài người có không còn nữa. Nhưng rất có thể là, với đà diệt chủng hiện nay, con người sẽ biến mất cùng với các loài động vật có xương sống, với các loài thực vật quen thuộc trong vườn nhà của chúng ta. Biến đổi khí hậu khiến tình hình càng trở nên khó khăn hơn.

"Giải pháp duy nhất", theo ông, đó là "tái hòa giải nền kinh tế mới, được cân nhắc một cách kỹ lưỡng, với thiên nhiên". Tình hình hiện nay là "đã quá trễ để có thể bi quan". Không ai biết được thời điểm nào thảm họa sẽ là "không thể đảo ngược". Chỉ có một cách duy nhất là hành động khẩn cấp.

Dân chúng bị bỏ rơi, lãnh đạo dân túy xuất hiện

Về nguồn gốc sâu xa của sự trỗi dậy của các thế lực chính trị cực đoan đe dọa môi trường, sinh thái hiện nay, nhà sinh học Pháp dẫn lời nhà triết học Edgar Morin : "Khi những người cầm quyền bỏ mặc một bộ phận lớn dân chúng ở bên lề xã hội, thì chỉ cần một "guru" (hay một người lãnh đạo có sức mê hoặc) đầu tiên đến, ông ta sẽ dành chiến thắng". Đó là trường hợp lãnh đạo cực hữu Jair Bolsonaro ở Brazil vừa đắc cử tổng thống, hay chiến thắng của hai đảng dân túy tại Ý mới đây…

Bài xã luận của Libération, mang tựa đề "Đe dọa", nhấn mạnh tình thế rất nan giải của nhân loại hiện nay, khi cộng đồng quốc tế cần đến các nỗ lực phối hợp, thì các thế lực dân tộc chủ nghĩa, thờ ơ với mọi việc diễn ra ngoài biên giới quốc gia, đang trỗi dậy ở khắp nơi.

Đóng góp phi thường của thiên nhiên cho kinh tế

Không chỉ là bệ đỡ cho sự sống của con người, đa dạng sinh học còn có đóng góp quyết định vào nền kinh tế nhân loại. Báo Le Monde dẫn thêm một con số của báo cáo WWF gây bàng hoàng : đóng góp của "các loài côn trùng và chim chóc thụ phấn" cho nông nghiệp hàng năm tương đương với 125.000 tỉ đô la, gấp 1,5 GDP toàn cầu (chưa tính đến các đóng góp khác của thiên nhiên – người viết). Nhà môi trường Pascal Canfin bình luận : "nếu phải trả tiền cho dịch vụ này, mô hình kinh tế hiện nay của chúng ta sẽ phá sản".

Merkel rút khiến Macron và Liên Âu suy yếu ?

Tuyên bố sẽ không tái ứng cử vào chức thủ tướng của lãnh đạo Đức Angela Merkel, vào năm 2021, gây bàng hoàng. Le Figaro có bài "Merkel rút khiến Macron và Liên Âu suy yếu".Đối với Châu Âu, tuyên bố ra đi của thủ tướng Merkel là một tin buồn rơi đúng vào thời điểm đầy khó khăn. Liên Hiệp Châu Âu mất đi một trong hai lãnh đạo chủ chốt (người còn lại là tổng thống Pháp Emmanuel Macron), trong khi các nền móng của ngôi nhà Châu Âu đang rung chuyển, do các phong trào chống hệ thống, cùng lúc với việc Nga và Mỹ tung ra các đòn tới tấp, và Anh Quốc thì chuẩn bị rời khỏi con tàu chung.

Tình hình hiện nay là trái ngược hẳn với tháng 5/2017, khi tổng thống Emmanuel Macron vừa đắc cử. Nhiều người hy vọng là Liên Âu sẽ tái khẳng định vị thế trên trường quốc tế, với sự cộng tác khăng khít của cặp Pháp – Đức, bởi tân tổng thống Pháp đã coi việc tái khởi động Châu Âu là ưu tiên trong chính sách đối ngoại. Trong những tháng tới, cuộc chiến nhằm khẳng định vị trí lãnh đạo mới trong nội bộ đảng CDU của bà Merkel chắc chắn sẽ gây khó khăn cho các phối hợp giữa Đức với Pháp, đặc biệt trong các cam kết về tài chính.

Tuy nhiên, Le Figaro cũng đưa ra các góc nhìn hoàn toàn khác. Theo đó, quan hệ Pháp – Đức kể từ khi tổng thống Macron đắc cử thật ra cũng không hề suôn sẻ. Từ nhiều tháng nay hợp tác Paris – Berlin đã giảm tốc, do các vấn đề nội bộ của Đức, nhất là các hậu quả do chính sách mở cửa cho người nhập cư, và quá trình thành lập chính phủ liên minh, kéo dài trong nhiều tháng.

Ngược lại, chính trị gia Jean-Dominique Giuliani, chủ tịch Quỹ Robert Schuman, nhìn các diễn biến ở Đức với con mắt lạc quan. Theo ông, nếu bà Annegret Kramp-Karrenbauer, một người có quan điểm thân Châu Âu, kế nhiệm chức chủ tịch CDU của Merkel, thì việc hợp tác với Pháp có thể sẽ thuận lợi hơn nhiều. Bên cạnh đó, không còn bị ràng buộc vào các áp lực bầu cử, thủ tướng Đức có thể sẽ được rảnh tay để cải cách Liên Âu.

Le Figaro cũng lưu ý là dự án Châu Âu không thể do một người, hay một quốc gia duy nhất dẫn dắt. Câu trả lời cho vấn đề này chắc chắn sẽ được quyết định với kết quả của cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu sắp tới, cử tri sẽ ra phán quyết về số phận của các đảng phái chính trị truyền thống.

Thủ tướng Đức đến muộn : Buổi họp báo kỳ lạ của Merkel

Về phần mình, bài "Buổi hoàng hôn kéo dài của Angela Merkel" của Le Monde đặc biệt chú ý đến diễn biến của cuộc họp báo hôm 29/10 vừa qua tại Berlin, với nội dung được báo trước là thủ tướng Merkel sẽ thông báo không đảm nhiệm chức vụ lãnh đạo đảng CDU, mà bà liên tục đứng đầu từ năm 2000.

Trái ngược với thói quen luôn luôn đúng giờ, thủ tướng Đức lần này đến trễ đến 15 phút. Bởi nội dung chính đã được thông báo trước, bà Merkel dành thời gian để chăm chút mái tóc và trang điểm. Tiến sĩ vật lý Angela Merkel đã bình thản điểm lại những sự kiện đã dẫn bà đến quyết định ra đi, quyết định tách rời chức vụ thủ tướng ra khỏi chủ tịch đảng. Một quyết định có thể dẫn đến nhiều khó khăn trong việc thực thi quyền lực.

Theo Le Monde, thủ tướng Merkel muốn chuẩn bị kỹ lưỡng cho thế hệ lãnh đạo mới, tránh không để rơi vào tình trạng như người tiền nhiệm Helmut Kohl, và cũng là người đỡ đầu về chính trị của bà trước đây. Trước mắt Angela Merkel và đảng CDU sẽ phải đối mặt với một loạt thách thức : Bầu cử Châu Âu tháng 5/2019, cùng với bốn cuộc bầu cử nghị viện bang cũng vào năm tới.

Pháp : Xăng tăng giá, dân kêu gọi phong tỏa đường xá

Giá cả xăng dầu tăng cao tại Pháp là nguồn gốc bất bình đang dâng cao. La Croix cho hay hôm qua, 550.000 người ký tên vào một chỉ trích trên mạng. Một số lời kêu gọi phong tỏa đường xá trên toàn quốc ngày 17/11 tới, để phản đối chính phủ.

La Croix có bài giải thích chi tiết về lý do tại sao dân chúng lại bất bình. Việc giá xăng dầu tăng gây phản ứng mạnh tại các vùng nông thôn, nơi thu nhập thường thấp và xe hơi gần như là phương tiện duy nhất. Thị trưởng một địa bàn nhỏ tỉnh Ille-et-Vilaine ước tính, mức độ tăng giá hiện nay khiến nhiều người phải trả thêm tổng cộng đến hơn 1.000 euro/năm.

Cuộc khủng hoảng tăng giá đang dần dần mang tầm vóc chính trị. Đảng cộng sản Pháp lên án các tập đoàn xe hơi "tống tiền", cựu bộ trưởng Môi trường Ségolène Royal cũng chỉ trích chính sách tài chính thô bạo của chính phủ. Nhiều lãnh đạo đảng cánh hữu LR đòi ngừng tăng thuế, trong lúc lãnh đạo cực hữu Marine Le Pen ủng hộ kêu gọi xuống đường.

Về lý do sâu xa của việc giá cả xăng dầu tăng cao, La Croix thẩm định là, phần trách nhiệm chủ yếu thuộc về phần thuế má tăng, chiếm 60% giá cả cuối cùng. Dự kiến thuế đánh vào xăng dầu, đặc biệt là thuế carbon sẽ còn tiếp tục gia tăng trong thời gian tới. Dự kiến chính phủ sẽ tăng thuế carbon lên 86 euro một tấn, vào cuối nhiệm kỳ, tức gần gấp hai lần so với hiện nay (Thuế carbon [TICPE-Taxe intérieure de consommation sur les produits énergétiques] để kìm hãm việc sử dụng năng lượng hóa thạch mang lại cho ngân sách 11 tỉ euro trong năm 2017, và dự kiến là 19 tỉ vào năm 2019).

Bên cạnh vấn đề thuế là giá xăng dầu trên thị trường quốc tế cũng tăng mạnh, do căng thẳng quốc tế, nhất là liên quan đến Iran và Venezuela, hai quốc gia xuất khẩu dầu mỏ. Giá một baril dầu hiện giờ là 80 đô la, so với 50 đô la hồi đầu năm, và 30 đô la năm 2016.

Trợ cấp cho gia đình khó khăn và "đi lại bền vững"

Vẫn về vấn đề tăng giá xăng cho thuế môi trường, La Croix trong một bài viết khác cho biết, chính phủ Pháp không thay đổi đường lối hiện nay, được khởi sự từ thời chính phủ của đảng Xã hội (vốn được đưa ra vào thời điểm giá dầu thấp hơn nhiều), nhưng tìm cách hỗ trợ các gia đình khó khăn, đặc biệt về chi phí sưởi ấm, và cải thiện điều kiện cách nhiệt, để tiết kiệm năng lượng. Quốc hội Pháp cũng đang chuẩn bị dự luật liên quan đến "trợ cấp cho đi lại bền vững" (forfait mobilité durable) để khuyến khích mọi người đến nơi làm việc bằng xe đạp, hay đi cùng xe đồng nghiệp, nhằm hạn chế khí thải.

Theo ông Pierre Cannet, chuyên gia về phát triển bền vững ở WWF, càng nhanh chóng chuyển sang các phương tiện ít ô nhiễm hơn, ít phát khí thải hơn, thì người dân sẽ càng ít phụ thuộc hơn vào tình trạng giá xăng dầu biến đổi thất thường.

Lo ngại cho sức khỏe tổng thống Pháp

Theo Le Figaro, lần đầu tiên kể từ khi tổng thống Pháp để lịch trống liền bốn ngày trong tuần. Cụ thể là sau buổi ăn trưa với các dân biểu tỉnh Hauts-de-France hôm qua, thứ Ba, 30/10. Cho đến cuối tuần, tổng thống Macron sẽ dành thời gian để "hoàn toàn nghỉ ngơi" với gia đình, trước đợt tưởng niệm 100 năm ngày kết thúc Thế chiến thứ nhất.

Đổi giờ Châu Âu : Khó thống nhất trong năm tới

Trong lĩnh vực xã hội, Les Echos chú ý đến cuộc họp của các bộ trưởng Giao Thông Châu Âu hôm thứ Hai, 29/10, không ủng hộ chủ trương của Bruxelles là mỗi quốc gia phải quyết định giờ cố định ngay từ năm tới. Bộ trưởng Giao thông Áo, quốc gia chủ tịch luân phiên Liên Âu, cho rằng, nếu điều này buộc phải làm ngay trong năm tới, đa số các nước sẽ phản đối. Thời gian hợp lý là 2021, để có thời gian chuẩn bị. Việc mỗi quốc gia đưa ra quyết định chọn giờ cố định theo giờ mùa đông hay giờ mùa hè riêng rẽ, có thể khiến tình trạng giờ giấc ở toàn Châu Âu rơi vào rối rắm, đó là dự báo của bộ trưởng Áo Norbert Hofer.

Trọng Thành