 | Tổng quan: | 3634551 |
Hôm 15/7/2024, nhiều hội đoàn xã hội dân sự trong và ngoài Việt Nam đã cùng gửi thông cáo "Tuyên bố về quyền thành lập nghiệp đoàn độc lập của người lao động Việt Nam". Thông cáo này được gửi đến Nhà nước Việt Nam, Liên Hiệp Châu Âu, Hoa Kỳ, Úc, các nước tham gia các hiệp ước thương mại như CPTPP, IPEF.
Việt Nam phải chấp nhận Công đoàn độc lập nếu gia nhập CPTPP
Việt Nam trì hoãn nghiệp đoàn độc lập
Trao đổi với RFA, ông Nguyễn Tiến Trung, một nhà hoạt động tham gia soạn thảo văn bản này, đã chia sẻ về lý do ông và các nhà hoạt động khác viết thông cáo về quyền thành lập nghiệp đoàn độc lập của công nhân và người lao động Việt Nam vào thời điểm này. Theo ông, chính quyền Việt Nam đã liên tục có những động thái nhằm trì hoãn, thậm chí thủ tiêu quyền lợi chính đáng này của giai cấp công nhân Việt Nam. Cụ thể, ông Nguyễn Tiến Trung chỉ ra ba vấn đề thôi thúc ông và các nhà hoạt động khác lên tiếng về vấn đề nêu trên.
Vấn đề thứ nhất là chính quyền Việt Nam đã không ban hành Thông tư, Nghị định để hướng dẫn chi tiết cách thức người công nhân có thể đăng ký thành lập nghiệp đoàn độc lập. Ông nói :
"Tôi xin nhấn mạnh là người công nhân chỉ cần "đăng ký" chứ không phải "xin phép" chính quyền vì đó là quyền tự do thành lập nghiệp đoàn. Trong khi đó, để đối phó với quốc tế, chương 13 Bộ Luật Lao Động đã cho phép công nhân thành lập Tổ chức đại diện Người lao động tại cơ sở. Việc cố tình không ban hành thông tư, nghị định rõ ràng là để trì hoãn không cho người lao động thực hiện quyền của mình. Năm 2023 là thời hạn chót để công nhân Việt Nam có quyền thành lập nghiệp đoàn độc lập theo Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) nhưng bây giờ đã qua nửa sau của năm 2024".
Vấn đề thứ hai là Hà Nội gần đây đã bắt giam một loạt nhà hoạt động trong nước và quan chức chính phủ vận động cho quyền của người lao động theo Công ước 87 của Tổ chức Lao động Quốc tế ILO thuộc Liên Hiệp Quốc về quyền tự do lập hội của người lao động. Ông Trung nêu ra các trường hợp như Luật sư Đặng Đình Bách - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Pháp luật và Chính sách phát triển bền vững, ông Vũ Minh Tiến (Trưởng ban Pháp chế và Chính sách của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam), và ông Nguyễn Văn Bình (Vụ trưởng Vụ pháp chế thuộc Bộ Lao động Thương binh Xã hội). Theo ông Nguyễn Tiến Trung, ông Đặng Đình Bách bị kết án tù vì ông đứng đầu một tổ chức xã hội dân sự uy tín tham gia vào việc giám sát thực thi các điều khoản trong Hiệp định Thương mại Tự do Châu Âu – Việt Nam. Còn ông Bình và ông Tiến bị hãm hại vì các ông đã dẫn đầu các nỗ lực thúc đẩy chính quyền Việt Nam thông qua Công ước 87 kể trên. Ông Trung nói tiếp :
"Việc trấn áp, đe dọa những người trí thức độc lập, thậm chí là quan chức chính phủ dám đòi hỏi quyền lợi cho người lao động là hành vi mang tính đe dọa đối với bất kì ai dám chủ động thành lập nghiệp đoàn độc lập thực sự tại Việt Nam. Nếu chính quyền cộng sản Việt Nam thông qua Công ước 87 của ILO vào tháng 10 năm nay như tin đồn thì có lẽ cũng chẳng còn ai dám đứng ra thành lập nghiệp đoàn độc lập thực sự. Nếu có thì đó chỉ là các nghiệp đoàn giả tạo do chính quyền Việt Nam lập ra để đối phó với quốc tế".
Lý do cuối cùng thúc đẩy việc ra thông cáo nói trên là tình hình quốc tế gần đây. Ông Trung chỉ ra là trong năm nay 2024 chính quyền Mỹ sẽ xem xét công nhận quy chế kinh tế thị trường cho Việt Nam. Một trong những tiêu chí quan trọng để xem xét một nền kinh tế có quy chế thị trường hay không là việc tiền lương được thỏa thuận thông qua đàm phán tự do giữa giới chủ và công nhân hay không. Trong đó, công nhân phải có quyền tự do lập hội và hội họp để tiến hành thương lượng tập thể với giới chủ. Do đó, ông Trung cho biết, tuyên bố của các tổ chức về quyền thành lập nghiệp đoàn độc lập được đưa ra lúc này là để chính phủ Mỹ có thêm thông tin để cân nhắc, xem xét việc cấp quy chế kinh tế thị trường cho Việt Nam.
Trao đổi với RFA, bà Nguyễn Thị Ngọc Giao, chủ tịch tổ chức dân sự phi lợi nhuận "Tiếng nói người Mỹ gốc Việt" (Voice of Vietnamese Americans), nhấn mạnh đất nước Việt Nam đã thay đổi một thời gian dài, được nhiều sự giúp đỡ của quốc tế. Việt Nam đã được chấp nhận tham gia vào nhiều hiệp ước thương mại quốc tế như EVFTA, CPTTP. Các thành viên tham gia các hiệp ước này đều có trách nhiệm tôn trọng quyền của người lao động theo tiêu chuẩn quốc tế. Nhưng Việt Nam vẫn không tôn trọng quyền của người lao động theo các tiêu chuẩn này. Nhắc lại việc bắt giam các ông Đặng Đình Bách, Vũ Minh Tiến, Nguyễn Văn Bình, bà Ngọc Giao cho rằng những vụ bắt giữ này cho thấy chính quyền Việt Nam không thực sự muốn làm những gì họ đã cam kết. Bà nói tiếp :
"Những vụ bắt bớ này mới chỉ diễn ra gần đây thôi, mới vào khoảng tháng 3 năm 2024 mới đây. Điều đó đã làm thế giới rất kinh ngạc. Nhưng đồng thời với chuyện đó thì Việt Nam lại muốn Hoa Kỳ phải công nhận Việt Nam có kinh tế thị trường để được hưởng lợi về thuế.
Đây là hai thái độ trái ngược. Một mặt chính quyền muốn có lợi cho mình, nhưng mặt khác lại không muốn đem lại lợi ích cho người lao động. Trong khi đó, người lao động theo cách nói của chủ nghĩa cộng sản là nòng cốt của xã hội".
Bà Ngọc Giao cho biết "Tiếng nói người Mỹ gốc Việt" đã liên lạc với Đại sứ Katherine Tai, Đại diện Thương mại Hoa Kỳ khóa 19 từ năm 2021, Bộ trưởng Gina Raimondo của Bộ Thương mại Hoa Kỳ, Chủ tịch Liz Shuler của Liên đoàn Lao động và Đại hội các Tổ chức Công nghiệp Hoa Kỳ (AFL-CIO). Họ cũng đã gửi thư đến các Dân biểu trong Ủy ban Việt Nam (Vietnam Caucus) của Hạ viện Hoa Kỳ.
Chấp nhận công đoàn độc lập : chỉ có lợi, tại sao không ?
Câu hỏi đặt ra là tại sao chính quyền Việt Nam tìm cách trì hoãn công bố các hướng dẫn thành lập công đoàn độc lập, điều họ hứa sẽ thực hiện trong năm 2023 ? Câu trả lời thường thấy sẽ là do vấn đề "an ninh" của chế độ. Tuy nhiên, cả nhà hoạt động Nguyễn Tiến Trung và bà Nguyễn Ngọc Giao đều không đồng tình với lý do này. Bà Ngọc Giao chia sẻ góc nhìn của mình với RFA :
"Trên thực tế, nếu có công đoàn độc lập thì đó là một cách hóa giải những mâu thuẫn. Càng ngày khoảng cách giàu nghèo ở Việt Nam càng tăng. Nếu công đoàn độc lập, người công nhân có thể lên tiếng về nhu cầu của họ. Điều đó sẽ giúp hóa giải những bất công, áp lực xã hội. Điều đó sẽ giúp xã hội được ổn định hơn, giúp cho chế độ được vững bền hơn. Bất cứ nhà cầm quyền nào nếu lắng nghe người dân, hóa giải những bất công, đất nước an bình hơn thì vẫn ổn định hơn. Ngay lúc này, Việt Nam là một nước cộng sản và tất cả những hiệp ước thương mại chúng ta kí là kí với các nước thuộc thế giới tự do. Các quốc gia đó đều là các quốc gia dân chủ và coi trọng người lao động của họ. Nếu chúng ta kí hiệp ước với họ thì chúng ta phải tuân theo những điều đó. Nhưng Việt Nam không đi theo mà vẫn kiểm soát".
Trao đổi với RFA, ông Nguyễn Tiến Trung cho rằng quyền lợi của công nhân có được bảo vệ thì đời sống người dân mới được ổn định. Nghiệp đoàn không có bổn phận bảo vệ chế độ mà bảo vệ người dân tránh khỏi bất công của giới chủ. Ông nói :
"Nhiệm vụ của nghiệp đoàn là bảo vệ quyền lợi công nhân, trong khi nhiệm vụ của Công Đoàn, hay Tổng Liên Đoàn Lao Động Việt Nam, theo điều 1 của Luật Công Đoàn lại thòng thêm nhiệm vụ là bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, tức là chế độ độc đảng toàn trị hiện nay tại Việt Nam".
Đồng tình với bà Ngọc Giao, ông Nguyễn Tiến Trung cũng cho rằng việc công nhân có thể liên kết với nhau để thành lập nghiệp đoàn độc lập sẽ giúp công nhân bảo vệ được quyền lợi của mình, giúp hóa giải bất công xã hội, tháo gỡ các xung đột xã hội, những dồn nén do bất công gây ra. Từ đó giúp cho xã hội ổn định. Và như thế, nghiệp đoàn độc lập giải tỏa được mối lo cho bất kì đảng cầm quyền nào là phải đảm bảo an ninh chính trị và trật tự xã hội. Ông nói tiếp :
"Nếu Đảng cộng sản Việt Nam khôn ngoan thì họ nên tạo điều kiện cho công nhân và người lao động Việt Nam thực thi quyền thành lập và tham gia nghiệp đoàn độc lập theo đúng như những gì họ đã kí kết trong EVFTA, CPTPP, và IPEF".
Nguồn : RFA, 16/07/2024
Việt Nam bắt thêm một nhà cải cách công đoàn, ông Vũ Minh Tiến ?
BBC, 21/05/2024
Công an Hà Nội đã bắt giữ ông Vũ Minh Tiến, Trưởng phòng Chính sách, Pháp luật của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam (VGCL) kiêm Giám đốc Viện Công nhân và Công đoàn (IWTU), theo xác minh và tuyên bố của Dự án 88.
Ông Vũ Minh Tiến là nhà cải cách công đoàn thứ hai bị bắt, chưa đầy một tháng sau vụ bắt giữ ông Nguyễn Văn Bình, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội
Công an Việt Nam chưa công bố việc bắt giữ cũng như cáo buộc với ông Tiến.
Dự án 88 - một tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực vận động nhân quyền cho Việt Nam - hôm 20/5 cho hay một nguồn tin tiết lộ ông Tiến đang bị Cơ quan An ninh điều tra Công an Thành phố Hà Nội tạm giam theo Điều 337 Bộ luật Hình sự.
Điều 337 hình sự hóa hành vi "cố ý làm lộ bí mật nhà nước, chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước".
Tội danh này có khung hình phạt từ 2 tới 15 năm tù.
BBC đã gọi điện thoại tới số di động được cho là của ông Tiến hôm 20/5 nhưng không có tín hiệu.
BBC cũng đã gọi điện cho cấp phó của ông Bình là ông Lê Đình Quảng hôm 18/5.
Ông Quảng nghe máy và cho biết rằng ông đang ở trong một cuộc họp.
Khi được hỏi về ông Tiến, ông Quảng nói ông không thể cung cấp thông tin gì và nếu báo chí hỏi gì thì cần thông qua cơ quan.
Tên của ông Vũ Minh Tiến đã bị xóa khỏi mục nhân sự Phòng Chính sách, Pháp luật trên website của VGCL.
Hiện chỉ còn tên và số điện thoại của hai cấp phó.
Lần cuối cùng người ta nhìn thấy ông Tiến trước công chúng là vào ngày 21/3 tại một hội thảo ở Thành phố Hồ Chí Minh, theo Dự án 88.
Số điện thoại được cho là của ông Tiến trên Viber cho thấy lần cuối ông sử dụng ứng dụng này là vào ngày 20/4/2024.
Trên trang YouTube được cho là của ông Tiến, có một số video đăng cách đây ba năm, trong đó có các nội dung như "Các hành vi không công bằng trong lao động", "Người lao động làm gì khi quyền lợi bị xâm phạm".
'Làn sóng đàn áp mới nhằm vào các nhà cải cách' công đoàn ?
Ông Nguyễn Văn Bình
Vụ "mất tích" của ông Tiến khá giống với trường hợp của ông Nguyễn Văn Bình – Vụ trưởng Vụ Pháp chế của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (MOLISA).
BBC nhận được tin ông Bình bị bắt một tuần trước khi công an chính thức công bố vụ việc hôm 9/3/2024.
Trước đó, thông tin của ông Bình cũng đã biến mất khỏi website của Vụ Pháp chế và BBC đã gọi vào số điện thoại được cho là của ông nhưng không thể liên lạc được.
Công an Việt Nam chỉ công bố thông tin bắt giữ ông Bình một ngày sau khi Dự án 88 xuất bản báo cáo về vụ việc, trong đó chỉ ra một "làn sóng đàn áp mới nhằm vào các nhà cải cách".
Ông Bình cũng bị khởi tố theo Điều 337 Bộ luật Hình sự.
Ông Tiến, giống như ông Bình, đang dẫn đầu các nỗ lực đưa luật về lao động của Việt Nam phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế.
Trong vai trò của mình tại VGCL, ông Tiến được giao nhiệm vụ sửa đổi Luật Công đoàn, dự kiến được Quốc hội ký thành luật vào cuối năm nay.
Trong khi đó, trước thời điểm bị bắt, ông Bình đang dẫn đầu nỗ lực đưa Công ước 87 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) trình Quốc hội.
Công ước này nếu được thông qua sẽ đảm bảo cho người lao động Việt Nam quyền thành lập công đoàn độc lập mà không cần sự cho phép trước - điều mà chính phủ Việt Nam không muốn.
Nhà nước Việt Nam trên thực tế luôn công khai phản đối công đoàn độc lập.
Một bài viết trên An Ninh TV vào ngày 27/11/2023 nhan đề Cảnh giác trước cái gọi là ‘Công đoàn độc lập’ có đoạn :
"Không ai có thể phủ nhận sự cần thiết, không thể thiếu với vai trò, uy tín của Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam cũng như tổ chức công đoàn các cấp hiện nay.
"Còn cái gọi là 'công đoàn độc lập', hay 'nghiệp đoàn độc lập' không hề và không thể đại diện cho quyền, lợi ích của công nhân, người lao động mà chỉ lợi dụng để thực hiện mưu đồ chính trị".
"Công đoàn độc lập" dù có khoác áo với hoa văn đẹp đẽ đến đâu thì bản chất vẫn là công cụ của thế lực thù địch, phản động dùng chiêu "dân chủ", "nhân quyền", "tự do" để phá hoại, hòng làm suy yếu, tiến tới lật đổ chế độ ta. (Lao Động online)
Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam là liên đoàn công đoàn duy nhất tại Việt Nam và nằm dưới sự kiểm soát của Đảng cộng sản Việt Nam.
IWTU là cơ quan tiến hành nghiên cứu các vấn đề lao động và cung cấp tư vấn chính sách cho chính phủ Việt Nam.
IWTU cũng là thành viên của Nhóm Tư vấn Trong nước (DAG) của Việt Nam.
Theo các điều khoản của Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA), cả EU và Việt Nam đều phải cho phép các tổ chức xã hội dân sự độc lập thành lập DAG để giám sát việc tuân thủ các cam kết lao động và bền vững của họ.
Việc thực thi EVFTA không hề suôn sẻ.
Năm 2021, hai nhà hoạt động xã hội dân sự Việt Nam cố gắng thành lập một nhóm giám sát độc lập đã bị bắt và sau đó bị tuyên án về hành vi trốn thuế, bản án mà giới nhân quyền quốc tế phê phán là "tùy tiện".
Sau đó, chính phủ Việt Nam đã cho xây dựng mạng lưới Nhóm Tư vấn Trong nước với các thành viên là các tổ chức thân chính phủ.
Vào tháng 12/2023, EU DAG đã đưa ra tuyên bố bày tỏ cảnh báo về tình trạng vi phạm nhân quyền, đồng thời kêu gọi Việt Nam phê chuẩn Công ước 87 của ILO ngay lập tức.
Chính phủ Việt Nam đã ít nhất hai lần trì hoãn việc này.
Gần đây hơn, một liên minh các nhóm xã hội dân sự Việt Nam đã đệ đơn khiếu nại lên EU với cáo buộc Hà Nội vi phạm quyền của người lao động.
Sau đó, vào tháng 4/2024, Việt Nam đã bắt giữ ông Nguyễn Văn Bình, người đang thúc đẩy chính phủ phê chuẩn Công ước 87 của ILO.
Giờ đây, việc bắt giữ Vũ Minh Tiến đồng nghĩa giám đốc một tổ chức có đại diện tại DAG của Việt Nam cũng bị bắt.
"Bất chấp thành tích tồi tệ này, EU vẫn chưa thực hiện bất kỳ biện pháp cụ thể nào để trừng phạt Việt Nam vì vi phạm các điều khoản của hiệp định", Dự án 88 cho hay.
Vào tháng 11/2023, IWTU báo cáo rằng tại cuộc họp song phương giữa DAG của EU và DAG của Việt Nam, các tổ chức xã hội dân sự Châu Âu đã chỉ trích việc chính phủ Việt Nam vi phạm nhân quyền, bao gồm cả việc bắt giữ các nhà hoạt động và việc không đảm bảo quyền tham gia của người lao động trong các hoạt động thương lượng tập thể.
"Có thể quan chức IWTU đã chia sẻ thông tin với EU DAG và điều này được lấy làm cớ để bắt ông Tiến", Dự án 88 nhận định.
Ông Ben Swanton, đồng giám đốc của Dự án 88, nói : "Những vụ bắt giữ này là một ví dụ nữa về sự thất bại của các tổ chức quốc tế trong việc lên tiếng vì những nhà cải cách mà họ rất muốn bảo vệ cho đến khi những người này phải vào tù".
Chỉ thị mật 24
Việc bắt giữ ông Tiến và ông Bình diễn ra trong bối cảnh một làn sóng đàn áp mới đang lan rộng khắp Việt Nam, theo Dự án 88.
Năm ngoái, Bộ Chính trị Việt Nam đã ban hành Chỉ thị 24, một chỉ thị mật về an ninh quốc gia.
Cũng giống trường hợp ông Nguyễn Văn Bình, có mối liên hệ trực tiếp giữa Chỉ thị 24 và việc bắt giữ ông Vũ Minh Tiến, theo Dự án 88.
Chỉ thị 24 xác định việc thành lập các công đoàn độc lập là một vấn đề an ninh quốc gia.
Chỉ thị 24 yêu cầu chỉ "thí điểm" thành lập một số công đoàn trong các doanh nghiệp, bên cạnh đó, tiếp tục xây dựng tổ chức công đoàn duy nhất (tức Tổng Liên đoàn Lao động) "vững mạnh".
Dự án 88 đánh giá rằng chính phủ Việt Nam muốn "trông ra vẻ tuân thủ Công ước ILO 87, nhưng trên thực tế Chỉ thị 24 cho thấy họ coi các công đoàn lao động độc lập là mối đe dọa an ninh quốc gia và việc bắt giữ Bình rõ ràng là một nỗ lực nhằm vô hiệu hóa điều mà họ cho là mối đe dọa đó".
Chỉ thị 24 cũng kêu gọi chính phủ Việt Nam ngăn chặn xu hướng cải cách trong giới quan chức "làm suy yếu chế độ của chúng ta từ bên trong và đe dọa lợi ích của quốc gia, nhân dân và của đất nước và sự sống còn của chế độ".
Vụ bắt giữ ông Tiến và ông Bình được cho là vụ bắt giữ các nhà cải cách chủ chốt đầu tiên trong những năm gần đây, cho thấy mệnh lệnh của Chỉ thị 24 đang được nhà nước thực hiện, theo Dự án 88.
Nguồn : BBC, 21/05/2024
***************************
Dự án 88 : Việt Nam bắt giam cựu Viện trưởng Viện công nhân và công đoàn Vũ Minh Tiến
VOA, 21/05/2024
Hôm 20/5, tổ chức nhân quyền The 88 Project (Dự án 88) cho biết chính quyền Việt Nam vừa bắt giam ông Vũ Minh Tiến, Trưởng Ban Chính sách - Pháp luật của Tổng Liên Đoàn Lao động Việt Nam, đồng thời nguyên là Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn (IWTU), với tội danh "làm lộ bí mật nhà nước" theo Điều 337 Bộ Luật Hình sự.
Ông Vũ Minh Tiến, Trưởng Ban Chính sách - Pháp luật của Tổng Liên Đoàn Lao động Việt Nam, đồng thời nguyên là Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn (IWTU). Photo The 88 Project.
Trong một thông cáo phát đi hôm 20/5, ông Ben Swanton, đồng giám đốc của Dự án 88 có trụ sở tại Hoa Kỳ cho biết tổ chức của ông đã xác minh việc ông Tiến bị bắt giam.
"Trong khi công an chưa công bố việc bắt giam cũng như cáo buộc đối với ông Tiến, một nguồn tin nói với Dự án 88 rằng ông Tiến đang bị Cơ quan An ninh Điều tra Công an TP. Hà Nội tạm giam theo Điều 337 Bộ Luật Hình sự", ông Swanton cho biết.
Thông báo cho biết ứng dụng nhắn tin trên điện thoại của ông Tiến không còn hoạt động kể từ ngày 20/4 và lần xuất hiện trước công chúng lần gần nhất của ông là tại một thảo ở Thành phố Hồ Chí Minh hôm 21/3.
VOA đã liên lạc Bộ Ngoại giao Việt Nam, Công an Tp. Hà Nội và Tổng Liên Đoàn Lao động Việt Nam, đề nghị họ xác nhận việc bắt giam ông Tiến, nhưng chưa được phản hồi.
Theo tìm hiểu của VOA, đến tối ngày 20/5, truyền thông Việt Nam vẫn chưa đưa tin về việc ông Vũ Minh Tiến bị bắt.
Vụ bắt giữ ông Tiến diễn ra ngay sau vụ bắt giữ một quan chức khác trong cơ quan quản lý lao động của Việt Nam là ông Nguyễn Văn Bình, Vụ trưởng Vụ pháp chế thuộc Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội. Ông Bình được xem là một nhà cải cách lao động của chính phủ, người cũng bị bắt với tội danh tương tự như ông Tiến.
"Ông Tiến, giống như ông Bình, đang dẫn đầu các nỗ lực đưa Luật Lao động của Việt Nam phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Trong vai trò của mình tại Tổng Liên Đoàn Lao động Việt Nam, ông Tiến được giao nhiệm vụ sửa đổi Luật Công đoàn, dự kiến được Quốc hội ký thành luật vào cuối năm nay", vẫn ông Swanton.
Tổng Liên đoàn Lao động là cơ quan do nhà nước Việt Nam kiểm soát. Tại Việt Nam, nhà nước vẫn chưa cho phép hình thành các công đoàn độc lập.
Còn viện IWTU thuộc Tổng Liên đoàn Lao động, nơi ông Tiến từng điều hành, có nhiệm vụ nghiên cứu về các vấn đề lao động và tham mưu về chính sách cho chính phủ Việt Nam.
Truyền thông Việt Nam cho biết ông Tiến giữ chức Viện trưởng IWTU từ tháng 9/2018, nhưng đến tháng 11/2023 thì bị điều động sang làm Trưởng Ban Chính sách - Pháp luật Tổng Liên Đoàn Lao động Việt Nam.
IWTU cũng là thành viên của Nhóm Tư vấn Trong nước (DAG) của Việt Nam. Theo các điều khoản của Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA), cả EU và Việt Nam đều phải cho phép các tổ chức xã hội dân sự độc lập thành lập DAG để giám sát việc tuân thủ các cam kết lao động và bền vững của họ.
Hồi tháng 12/2023, nhóm DAG của EU đã đưa ra tuyên bố bày tỏ cảnh báo về vi phạm nhân quyền, đồng thời kêu gọi Việt Nam phê chuẩn công ước ILO ngay lập tức. Gần đây hơn, một liên minh các nhóm xã hội dân sự Việt Nam đã gửi đơn khiếu nại lên EU về cáo buộc vi phạm quyền đối với người lao động.
Vào tháng 4/2024, Việt Nam bắt giam ông Nguyễn Văn Bình, người đang thúc đẩy chính phủ phê chuẩn Công ước ILO 87. Và giờ đây, lại bắt thêm ông Vũ Minh Tiến, cựu giám đốc một tổ chức có đại diện trong nhóm DAG của Việt Nam. "Bất chấp thành tích tồi tệ này, EU vẫn chưa thực hiện bất kỳ biện pháp cụ thể nào để trừng phạt Việt Nam vì vi phạm các điều khoản của hiệp định EVFTA", tổ chức Dự án 88 đưa ra nhận định.
"Các chính phủ phương Tây tuyên bố quan tâm đến nhân quyền cần phải hành động trước chính sách vi phạm chính những quyền này của Việt Nam", ông Swanton nhấn mạnh. "Những vụ bắt giữ này là một ví dụ khác về sự thất bại của các tổ chức quốc tế trong việc cứ luyên thuyên nói rằng họ bảo vệ những người ủng hộ và những nhà cải cách lao động để rồi cuối cùng những người này lại bị tống vào tù".
Nguồn : VOA, 21/05/2024
Người lao động trúng cử Chủ tịch Ban chấp hành công đoàn cơ sở nhưng việc ứng cử và trúng cử được cho là không hợp lệ.
Tình tiết vụ án cho thấy rất đáng tham khảo cho việc hình thành các tổ chức công đoàn độc lập trong tương lai.
Ảnh minh họa
Đây là án lệ số 70/2023/AL được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao thông qua vào ngày 18/8/2023 và được công bố theo Quyết định 364/QĐ-CA của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.
Tình huống án lệ : Người lao động và người sử dụng lao động ký kết hợp đồng lao động xác định thời hạn. Trong thời hạn hợp đồng, người lao động trúng cử Chủ tịch Ban chấp hành công đoàn cơ sở, nhưng việc ứng cử và trúng cử là không hợp lệ. Hết thời hạn hợp đồng, người sử dụng lao động ban hành quyết định chấm dứt hợp đồng lao động với người lao động.
Giải pháp pháp lý : Trường hợp này, Tòa án phải xác định người sử dụng lao động chấm dứt hợp đồng lao động với người lao động là đúng.
Quy định của pháp luật liên quan đến án lệ : Điều 36 Bộ luật Lao động 2012 (tương ứng với Điều 34 Bộ luật Lao động 2019) ; Điều 192 Bộ luật Lao động 2012 ; Điều 25 Luật Công đoàn 2012.
Vì là Chủ tịch công đoàn nên thua kiện phiên sơ thẩm ?
Nguyên đơn, ông Vương Quốc A trình bày : ông được Công ty trách nhiệm hữu hạn K Việt Nam (Công ty K) nhận vào làm việc từ tháng 3/2015, thử việc 01 tháng, sau đó giao kết hợp đồng lao động thời hạn 12 tháng. Sau khi hết hạn hợp đồng, Công ty K gia hạn đến ngày 25/11/2016.
Trong quá trình làm việc, ông A hoàn thành nhiệm vụ, không bị xử lý kỷ luật. Ngày 25/11/2016, Công ty K giao cho ông Quyết định số 05/2016/QĐNV-KD chấm dứt hợp đồng lao động với lý do hết hạn hợp đồng lao động, lúc này ông đang là Chủ tịch Công đoàn cơ sở của Công ty.
Nhận thấy Công ty K chấm dứt hợp đồng lao động với ông không đúng nên ông khởi kiện yêu cầu Công ty nhận ông trở lại làm việc, thanh toán tiền lương và bồi thường các khoản tổng cộng 327.690.406 đồng.
Người đại diện phía bị đơn trình bày : Công ty K có ký hợp đồng lao động như ông A trình bày.
Trước khi hợp đồng lao động hết hạn ngày 24/3/2016, Công ty ban hành Quyết định số 03/2016/QĐNV-KD không tái ký hợp đồng lao động với ông A. Công ty gia hạn hợp đồng lao động với ông A từ ngày 26/4/2016 đến ngày 25/11/2016 (hết nhiệm kỳ Ban chấp hành Công đoàn). Ngày 24/10/2016, Công ty tiếp tục ban hành Quyết định không tái ký hợp đồng lao động với ông A, gửi cho ông A và Công đoàn Khu công nghiệp B.
Sau đó, Công ty biết được Ban chấp hành Công đoàn cơ sở tiến hành Đại hội và bầu ông A làm Chủ tịch Công đoàn. Công ty gửi văn bản đến Công đoàn Khu công nghiệp B về việc chấm dứt hợp đồng lao động với ông A nhưng không được chấp nhận. Công ty K tiếp tục gửi văn bản đến Sở Lao động Thương binh và Xã hội tỉnh Đồng Nai được hướng dẫn theo quy định của pháp luật. Do Công ty K chấm dứt hợp đồng lao động với ông A đúng quy định nên không đồng ý với các yêu cầu khởi kiện của ông A.
Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan Bảo hiểm xã hội tỉnh Đồng Nai : Xin vắng mặt và không có lời trình bày gửi đến Tòa án.
Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan Công đoàn Công ty trách nhiệm hữu hạn K Việt Nam trình bày : Trình tự thủ tục đại hội đúng quy định theo hướng dẫn.
Tại Bản án sơ thẩm số 21/2019/LĐ-ST ngày 21/11/2019, Tòa án nhân dân thành phố Biên Hòa quyết định (tóm tắt) : Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Vương Quốc A về việc "Tranh chấp đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động" với Công ty trách nhiệm hữu hạn K Việt Nam.
Nguyên đơn thắng phiên phúc thẩm
Tại Bản án phúc thẩm số 19/2020/LĐ-PT ngày 30/7/2020, Tòa án nhân dân tỉnh Đồng Nai quyết định (tóm tắt) : Chấp nhận yêu cầu kháng cáo của nguyên đơn ông Vương Quốc A, sửa toàn bộ bản án sơ thẩm.
Tuyên buộc Công ty trách nhiệm hữu hạn K Việt Nam phải trả tiền lương trong thời gian ông Vương Quốc A không được làm việc từ ngày 25/11/2016 đến ngày Tòa án xét xử sơ thẩm 21/11/2019 là 35 tháng 18 ngày (5.733.000 đồng/tháng x 35 tháng + 5.733.000 đồng/tháng : 26 ngày x 18 ngày) = 204.624.000 đồng.
Bồi thường 02 tháng tiền lương do Công ty đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động = 11.466.000 đồng. Tổng cộng : 216.090.000 đồng.
Công ty trách nhiệm hữu hạn K Việt Nam phải truy đóng Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế, Bảo hiểm thất nghiệp cho ông Vương Quốc A đầy đủ từ tháng 11/2016 đến tháng 11/2019, mức lương làm căn cứ đóng là 5.733.000 đồng/tháng. Ngoài ra, Tòa án cấp phúc thẩm còn quyết định về nghĩa vụ chậm trả, án phí và quyền, nghĩa vụ của các đương sự trong giai đoạn thi hành án.
Ngày 11/9/2020, Công ty trách nhiệm hữu hạn K Việt Nam yêu cầu xem xét lại bản án phúc thẩm nêu trên theo thủ tục giám đốc thẩm.
Chủ tịch công đoàn không… phù hợp pháp luật ?
Kết luận ở phiên giám đốc thẩm : Hủy Bản án phúc thẩm số 19/2020/LĐ-PT ngày 30/7/2020 của Tòa án nhân dân tỉnh Đồng Nai, giữ nguyên Bản án sơ thẩm số 21/2019/LĐ-ST ngày 21/11/2019 của Tòa án nhân dân thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai.
Lập luận được đưa ra như sau : Tại thời điểm ngày 24/10/2016, khi Ban Chấp hành Công đoàn lâm thời tiến hành Đại hội thì hợp đồng lao động của ông A chỉ còn thời hạn 01 tháng, nhưng ông A và Công đoàn Khu công nghiệp vẫn đưa ông A vào danh sách bầu cử Ban Chấp hành Công đoàn cơ sở để bầu là không phù hợp… Do đó, việc ông A trúng cử Chủ tịch Ban chấp hành Công đoàn cơ sở Công ty K nhiệm kỳ 2016-2021 và được Công đoàn Khu công nghiệp ban hành Quyết định số 138/QĐCN-CĐKCN ngày 27/10/2016 công nhận là không hợp lệ về tiêu chuẩn người ứng cử, người trúng cử.
Sau khi hết thời hạn gia hạn hợp đồng lao động, Công ty K ban hành Quyết định số 05/2016/QĐNV-KD ngày 25/11/2016 chấm dứt hợp đồng lao động với ông A là đúng quy định tại khoản 1 Điều 36 của Bộ luật Lao động. Do đó, việc ông A khởi kiện cho rằng việc Công ty K ban hành Quyết định chấm dứt hợp đồng lao động với ông trái pháp luật là không có cơ sở chấp nhận. Tòa án cấp sơ thẩm không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông A là có căn cứ. Tòa án cấp phúc thẩm sửa bản án sơ thẩm, chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông A là không đúng quy định của pháp luật…
Cát Tường
Nguồn : VNTB, 27/03/2024
Reuters, VOA, 28/02/2024
Các quan chức Liên Hiệp Quốc và giới ngoại giao nói rằng Việt Nam do đảng cộng sản cai trị dự kiến sẽ phê chuẩn công ước của Liên Hiệp Quốc về tự do thành lập công đoàn trong năm nay, trong một động thái nhằm giảm thiểu rủi ro gặp phải các rắc rối thương mại nhưng có thể khiến một số công ty nước ngoài cảm thấy khó chịu, theo Reuters.
Công nhân làm việc tại một nhà máy ở Hà Nội.
Văn bản luật này bị trì hoãn bấy lâu nay sẽ là một bước đi chính thức quan trọng ở một quốc gia độc đảng bị kiểm soát chặt chẽ, nơi công đoàn quốc gia duy nhất hiện đang chịu sự lãnh đạo của Đảng cộng sản, mặc dù vẫn chưa rõ công ước này sẽ được áp dụng trong thực tế khi nào và ra sao, một khi được phê chuẩn.
Việt Nam, được xem là trung tâm sản xuất ở Đông Nam Á, nơi đặt nhà máy của các công ty quốc tế bao gồm Samsung Electronics, Intel, Foxconn và Canon, phụ thuộc rất nhiều vào thương mại. Kim ngạch thương mại của Việt Nam năm ngoái vượt hơn 160% giá trị của nền kinh tế trị giá 415 tỷ USD này.
Các thỏa thuận thương mại trị giá hàng tỷ đô la của Việt Nam với Liên hiệp Châu Âu (EU) và các vùng Thái Bình Dương có quy định phải áp dụng các tiêu chuẩn của Liên Hiệp Quốc về quyền của người lao động để tránh tranh chấp về "phá giá bằng yếu tố xã hội", ám chỉ việc các quốc gia cạnh tranh không công bằng với các quốc gia khác về chi phí lao động.
Bà Ingrid Christensen, người đứng đầu Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam, cơ quan thuộc Liên Hiệp Quốc chịu trách nhiệm về quyền lao động, nói với Reuters : "Chúng tôi tin tưởng Việt Nam cam kết phê chuẩn Công ước 87 sớm nhất có thể được".
Công ước 87 về "quyền tự do lập hội và bảo vệ quyền tổ chức" được thông qua năm 1948 và là một trong những công ước cơ bản bảo vệ quyền lao động trên toàn thế giới.
Theo một nhà ngoại giao ở Hà Nội, trong cuộc gặp với các chuyên gia nước ngoài vào tháng 12/2023, các quan chức Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Việt Nam cho hay việc phê chuẩn công ước này dự kiến diễn ra vào tháng 10/2024. Các nhà ngoại giao khác cũng xác nhận kế hoạch phê chuẩn trong năm nay.
Văn phòng Thủ tướng Việt Nam, Bộ Lao động và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, công đoàn quốc gia duy nhất của đất nước, không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.
Sau một thập kỷ đàm phán, Quốc hội Việt Nam được trông đợi là sẽ phê chuẩn công ước này vào năm ngoái, ngay trước thời hạn chót đặt ra là tháng 1 năm nay và đã được thỏa thuận với Canada. Với việc không đáp ứng được thời hạn trên, về mặt lý thuyết, Ottawa có thêm lý lẽ để tìm kiếm các biện pháp trừng phạt theo Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).
Người phát ngôn của chính phủ Canada nói rằng quốc gia này, có thương mại với Việt Nam trị giá hơn 10 tỷ USD, đang xem xét đơn khiếu nại về việc liệu luật lao động của Việt Nam có tuân thủ các nghĩa vụ của CPTPP về quyền của người lao động hay không.
Ông Julien Guerrier, Đại sứ EU tại Việt Nam, lưu ý rằng EU, có kim ngạch thương mại song phương với Hà Nội lên tới gần 65 tỷ USD vào năm 2022, coi việc phê chuẩn Công ước 87 và sửa đổi các luật liên quan là "điều rất quan trọng" để tuân thủ các hiệp định hiện có.
Một số doanh nghiệp không hài lòng ?
Tuy nhiên, "nếu việc phê chuẩn mang lại nhiều quyền lực thực sự hơn cho công đoàn, một số công ty có thể không hài lòng", ông Nguyễn Mạnh Hùng, chuyên gia về chuỗi cung ứng tại Đại học RMIT Việt Nam, cảnh báo rằng điều đó có thể ảnh hưởng đến đầu tư nước ngoài, bao gồm cả từ Samsung, nhà đầu tư lớn nhất ở Việt Nam.
Theo những ghi chép về bài phát biểu hồi năm 2016 của cựu phó giám đốc Samsung tại Việt Nam, Bang Hyun Woo, mà Reuters được xem, ông này cho rằng quyền tự do thành lập công đoàn sẽ "dẫn đến việc các công đoàn mọc lên như nấm một cách vô trật tự" và làm suy giảm các mối quan hệ lao động. Những ghi chép này viết rằng quan điểm của ông Bang không phản ánh quan điểm của Samsung.
Samsung nói trong một tuyên bố rằng họ cam kết tuân thủ các công ước cơ bản của ILO và coi việc bảo vệ quyền lao động và nhân quyền của nhân viên là giá trị dẫn đường của hãng.
Việt Nam sẽ tăng 6% mức lương tối thiểu trong khối doanh nghiệp vào tháng 7 tới, tiếp nối các đợt tăng khác trước đây. Kể từ năm nay, nước này cũng sẽ tăng thuế đối với các công ty đa quốc gia lớn theo một thỏa thuận thuế toàn cầu mới.
Bà Vivie Wei, người đứng đầu công ty tư vấn đầu tư Dezan Shira & Associates tại Việt Nam, nói bà nhận thấy không có tác động đáng kể nào đến lợi ích của các nhà đầu tư nước ngoài từ việc tăng cường quyền công đoàn hay tăng lương.
Bà nói rằng Việt Nam "không tự định vị họ là sự lựa chọn rẻ nhất" nhưng vẫn có thể thu hút đầu tư ngay cả sau khi mức lương tăng gần đây.
Reuters
Nguồn : VOA, 28/02/2024
******************************
Việt Nam lên kế hoạch cải cách công đoàn, công ty nước ngoài lo lắng
BBC, 27/02/2024
Việt Nam dự kiến sẽ phê chuẩn trong năm nay công ước của Liên Hiệp Quốc về tự do thành lập công đoàn, trong một động thái nhằm giảm thiểu rủi ro tranh chấp thương mại.
Người lao động tại Công ty trách nhiệm hữu hạn Pou Sung Việt Nam. Ảnh minh họa : Lê Xuân/TTXVN
Tuy nhiên, động thái trên có thể khiến một số công ty nước ngoài cảm thấy bất an, Reuters dẫn giới chức và nhà ngoại giao của Liên Hiệp Quốc cho biết.
Việc phê chuẩn đã bị trì hoãn từ lâu này sẽ là một bước đi chính thức quan trọng tại quốc gia độc đảng – nơi công đoàn cấp quốc gia duy nhất nằm trong cơ cấu hoạt động của Đảng cộng sản.
Hiện vẫn chưa rõ công ước sẽ được áp dụng thực tế như thế nào và khi nào sau khi được phê chuẩn.
Việt Nam, được coi là trung tâm sản xuất của Đông Nam Á, nơi đặt nhà máy của các tập đoàn quốc tế như Samsung Electronics, Intel, Foxconn và Canon, phụ thuộc rất nhiều vào thương mại. Kim ngạch thương mại của Việt Nam năm ngoái vượt hơn 160% giá trị của nền kinh tế trị giá 415 tỷ USD này.
Cần phải áp dụng các tiêu chuẩn của Liên Hiệp Quốc về quyền của người lao động để tránh tranh chấp về "bán phá giá", tức là hành vi cạnh tranh không công bằng của quốc gia này với các quốc gia khác về chi phí lao động, theo các thỏa thuận thương mại trị giá hàng tỷ đô la với Liên minh Châu Âu và các đối tác Thái Bình Dương.
Ingrid Christensen, Giám đốc Tổ chức Lao động Quốc tế tại Việt Nam, cơ quan thuộc Liên Hiệp Quốc chịu trách nhiệm về quyền lao động, nói với Reuters : "Chúng tôi tin tưởng Việt Nam cam kết phê chuẩn Công ước 87 càng sớm càng tốt".
Công ước 87 về "quyền tự do hiệp hội và bảo vệ quyền tổ chức" được thông qua năm 1948 và là một trong những văn bản cơ bản bảo vệ quyền của người lao động trên toàn thế giới.
Theo một nhà ngoại giao ở Hà Nội, trong cuộc gặp với các chuyên gia nước ngoài vào tháng 12, các quan chức Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội Việt Nam cho biết việc phê chuẩn công ước dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 10/2024. Các nhà ngoại giao khác đã xác nhận kế hoạch phê chuẩn trong năm nay.
Văn phòng Chính phủ, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, công đoàn cấp quốc gia duy nhất của nước này , không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.
Sau một thập kỷ đàm phán, Quốc hội Việt Nam dự kiến phê chuẩn công ước này vào năm ngoái, ngay trước khi hết thời hạn đã thỏa thuận vào tháng 1/2024 với Canada. Về mặt lý thuyết, Canada sẽ có thêm cơ sở, dựa vào việc lỡ hẹn này, để tìm kiếm các biện pháp trừng phạt Việt Nam theo Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).
Một người phát ngôn của Chính phủ Canada cho biết nước này đang xem xét một đơn khiếu nại về việc liệu luật về lao động của Việt Nam có tuân thủ các nghĩa vụ của CPTPP về quyền của người lao động hay không. Canada có kim ngạch thương mại trị giá hơn 10 tỷ USD với Việt Nam,
Đại sứ EU tại Việt Nam Julien Guerrier cho biết EU, vốn có kim ngạch thương mại song phương với Hà Nội lên tới gần 65 tỷ USD vào năm 2022, coi việc phê chuẩn Công ước 87 và việc sửa đổi các luật liên quan là "rất quan trọng" để tuân thủ các hiệp định hiện có.
Một số công ty ‘không vui’ ?
Tuy nhiên, "nếu việc phê chuẩn mang lại nhiều quyền lực thực sự hơn cho công đoàn, một số công ty có thể không hài lòng", ông Nguyễn Hùng, chuyên gia về chuỗi cung ứng tại Đại học RMIT Việt Nam, nói với Reuters.
Ông Hùng cảnh báo rằng điều đó có thể ảnh hưởng đến đầu tư nước ngoài, bao gồm cả từ Samsung, nhà đầu tư lớn nhất tại Việt Nam hiện nay.
Theo bài phát biểu năm 2016 của cựu Phó Giám đốc Samsung tại Việt Nam, Bang Hyun-woo, quyền tự do thành lập công đoàn sẽ "dẫn đến sự gia tăng các công đoàn một cách vô trật tự và làm xấu đi các mối quan hệ lao động". Trong bài phát biểu, ông Bang nói quan điểm ông không phản ánh quan điểm của Samsung.
Samsung từ chối bình luận về khả năng Việt Nam phê chuẩn công ước và liệu điều đó có thể thay đổi kế hoạch đầu tư của họ hay không.
Việt Nam cũng sẽ tăng 6% mức lương tối thiểu trong lĩnh vực kinh doanh vào tháng Bảy, sau các đợt tăng khác trước đây. Thuế đánh vào các công ty đa quốc gia cũng sẽ tăng kể từ năm nay theo một thỏa thuận thuế toàn cầu mới.
Vivie Wei, người đứng đầu công ty tư vấn đầu tư Dezan Shira & Associates tại Việt Nam, cho biết bà nhận thấy không có tác động đáng kể nào đến lợi ích của các nhà đầu tư nước ngoài từ việc tăng cường quyền công đoàn hay tăng lương.
Bà nói, Việt Nam "không tự coi mình là lựa chọn rẻ nhất" nhưng vẫn có thể thu hút đầu tư ngay cả sau khi mức lương gần đây tăng.
Nguồn : BBC, 27/02/2024
******************************
Việt Nam có thể phê chuẩn Công ước Liên Hiệp Quốc về tự do công đoàn trong năm nay
Trọng Thành, RFI, 27/02/2024
Theo một số quan chức và nhà ngoại giao Liên Hiệp Quốc, chính quyền Việt Nam có thể phê chuẩn ngay trong năm nay Công ước 87 của Liên Hiệp Quốc, liên quan đến quyền tự do thành lập công đoàn.
Ảnh tư liệu chụp ngày 24/10/2017 : Công nhân tại một nhà máy ở tỉnh Nam Định, Việt Nam. AP - Hau Dinh
Hãng tin Anh Reuters hôm qua, 26/02/2024, dẫn lời ông Ingrid Christensen, người đứng đầu Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam, cơ quan của Liên Hiệp Quốc chịu trách nhiệm bảo vệ quyền của người lao động, cho hay : "Chúng tôi tin tưởng vào cam kết của chính quyền Việt Nam sớm phê chuẩn Công ước 87". Công ước 87 về "quyền tự do lập hội và bảo vệ quyền tổ chức công đoàn", được thông qua năm 1948, là một trong những văn bản cơ bản bảo vệ quyền của người lao động trên toàn thế giới.
Theo Reuters, mặc dù vẫn chưa rõ công ước này sẽ được áp dụng trên thực tế như thế nào và khi nào sau khi được phê chuẩn, nhưng việc công nhận quyền tự do lập công đoàn, bị trì hoãn từ lâu nay, sẽ là một thay đổi quan trọng ở một quốc gia độc đảng, nơi công đoàn duy nhất được phép hoạt động là công đoàn do đảng Cộng Sản lãnh đạo.
Việt Nam là nơi đặt nhà máy của nhiều tập đoàn quốc tế như Samsung Electronics, Intel, Foxconn và Canon. Tổng đầu tư nước ngoài vào Việt Nam năm ngoái vượt 160% tổng sản phẩm quốc gia, trị giá 415 tỉ đô la. Việc áp dụng các tiêu chuẩn về quyền của người lao động của Liên Hiệp Quốc sẽ giúp cho Việt Nam giảm thiểu rủi ro bị kiện về "cạnh tranh không công bằng", trong khuôn khổ các hợp đồng hàng tỉ đô la mà Việt Nam ký kết với Liên Hiệp Châu Âu và các đối tác trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.
Trọng Thành
******************************
Việt Nam có kế hoạch phê chuẩn Công ước Liên Hiệp Quốc về công đoàn độc lập nhằm tránh tranh chấp thương mại
RFA, 27/02/2024
Việt Nam dự kiến trong năm nay sẽ phê chuẩn công ước Liên Hiệp Quốc về việc tự do thành lập công đoàn, tức Công ước 87.
Công nhân nhà máy may Tỷ Hùng của Đài Loan ở Thành phố Hồ Chí Minh đi làm về hôm 30/11/2022 - AFP
Giới chức Liên Hiệp Quốc và ngoại giao cho biết như vừa nêu. Reuters loan tin ngày 27/2 với nhận định động thái đó của nhà nước cộng sản Việt Nam nhằm giảm nguy cơ tranh chấp thương mại ; tuy nhiên chắc hẳn sẽ khiến nhiều công ty nước ngoài thấy lo.
Động thái phê chuẩn công ước Liên Hiệp Quốc về việc tự do thành lập công đoàn bị trì hoãn lâu nay nếu được tiến hành sẽ là một bước quan trọng tại đất nước nơi mà chỉ có công đoàn Nhà nước hiện diện suốt thời gian qua. Tuy vậy, nếu Hà Nội có phê chuẩn công ước, cách thức và thời gian thực hiện cụ thể ra sao vẫn chưa rõ.
Reuters dẫn lời của người đứng đầu Tổ chức Lao Động Quốc tế (ILO) tại Việt Nam Ingrid Christensen về tin tưởng đối với cam kết của Việt Nam về việc phê chuẩn Công ước 87 của Liên Hiệp Quốc.
Tin dẫn nguồn giới chức ngoại giao tại Hà Nội cho biết trong một cuộc họp với các chuyên gia nước ngoài vào tháng 12 vừa qua, các giới chức thuộc Bộ Lao Động Việt Nam cho biết việc phê chuẩn Công ước 87 của Liên Hiệp Quốc dự kiến diễn ra vào tháng 10 năm 2024.
Văn phòng Thủ tướng Chính phủ, Bộ Lao động, thương binh và xã hội, cũng như Liên đoàn Lao động Việt Nam chưa trả lời yêu cầu đưa ra bình luận cho thông tin vừa nêu của Reuters.
Nguồn : RFA, 27/02/2024
Ám ảnh lật đổ ?
Ngày 20/11/2019, Quốc hội Việt Nam đã thông qua Bộ luật Lao động (sửa đổi), có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2021, trong đó quy định cho phép thành lập "tổ chức đại diện người lao động" tại doanh nghiệp ngoài công đoàn, trên cơ sở phù hợp với các quy định quốc tế về lao động và tuân thủ các hiệp định thương mại tự do mới mà Việt Nam đã tham gia.
Một vài cơ quan truyền thông của Việt Nam cho rằng kêu gọi thành lập công đoàn độc lập là hành vi của ‘án chính trị’, nằm trong nhóm tội phạm được quy định tại Chương XIII của Bộ Luật hình sự hiện hành.
Khoản 2, Điều 170 Bộ luật Lao động năm 2019 (sửa đổi) quy định : "Người lao động trong doanh nghiệp có quyền thành lập, gia nhập và tham gia hoạt động của tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp theo quy định của pháp luật". Đây là một vấn đề mới, chưa từng có tiền lệ trong pháp luật lao động Việt Nam.
Vì chưa có tiền lệ nên nhà chức trách Việt Nam bị ám ảnh sự kiện phong trào công nhân tại Ba Lan được dẫn dắt bởi "Công đoàn đoàn kết Ba Lan" (tổ chức liên hiệp của các công đoàn độc lập trong xã hội Ba Lan) những năm cuối thập niên 80 của thế kỷ XX đã dẫn đến sự mất vai trò lãnh đạo của Đảng Công nhân thống nhất Ba Lan và sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Ba Lan vào năm 1989.
Tại Campuchia, tổ chức công đoàn tự do đã lôi kéo, kích động hàng chục ngàn công nhân đình công, biểu tình phản đối chính sách của chính phủ, kêu gọi Thủ tướng Hun Sen từ chức…
Là quốc gia không có cạnh tranh chính trị giữa các đảng phái, nên xem chừng ở đây việc dùng vụ việc của "Công đoàn đoàn kết Ba Lan" chỉ là bề mặt để nhằm răn đe các quyền lực nhóm ngay trong chính đảng cầm quyền.
Cạnh tranh trong cùng một đảng cầm quyền : tại sao không ?
Thử dừng lại để bàn luận về quan điểm ‘diễn biến hòa bình’ trong vấn đề cạnh tranh công đoàn theo khoản 2, Điều 170 Bộ luật Lao động 2019 (sửa đổi).
Một số cơ quan báo chí đưa ra lập luận rằng thời gian qua, "bên cạnh những kết quả tích cực, hệ thống Công đoàn Việt Nam vẫn chưa thực hiện hiệu quả chức năng, nhiệm vụ bảo vệ quyền và lợi ích của công nhân, người lao động dẫn đến nhiều nơi tỷ lệ công nhân, người lao động tham gia công đoàn chưa cao.
Đây sẽ là điều kiện mà các thế lực thù địch, phản động và phần tử xấu lợi dụng nhằm lôi kéo, kích động công nhân, người lao động thành lập các "tổ chức đại diện người lao động", âm mưu tập hợp lực lượng, thúc đẩy sớm ra đời tổ chức "công đoàn độc lập", "nghiệp đoàn độc lập" tại Việt Nam nhằm tạo dựng lực lượng chính trị đối lập, tiến tới thực hiện mưu đồ thay đổi chế độ chính trị tại Việt Nam".
Cách đánh giá ở trên là phiến diện, là xa rời đường lối "Tư tưởng Hồ Chí Minh". Bởi pháp luật Việt Nam cho phép hình thành các tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp. Đây là những tổ chức được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép thành lập, công nhận điều lệ và có hội viên là cá nhân, tổ chức tự nguyện đóng góp tài sản hoặc hội phí nhằm phục vụ mục đích của hội và nhu cầu chung của hội viên là pháp nhân khi tham gia quan hệ dân sự.
Công đoàn độc lập : sự cạnh tranh tất yếu vì lợi ích chung
Tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp có một số đặc điểm sau đây : Thành lập theo sáng kiến của nhà nước ; Hình thành theo các quy định của nhà nước và được quản lý chặt chẽ bởi cơ quan nhà nước ; Hỗ trợ nhà nước giải quyết một số vấn đề xã hội ; Hoạt động tự quản, cơ cấu do nội bộ tổ chức quyết định, hoạt động không mang tính quyền lực chính trị và hoàn toàn tự nguyện.
Căn cứ vào đặc điểm của các thành viên trong tổ chức, tổ chức hoạt xã hội nghề nghiệp được phân loại thành hai nhóm, cụ thể như sau :
Nhóm 1 : Bao gồm các tổ chức xã hội xác lập một nghề riêng biệt được nhà nước thừa nhận, thành viên là những người có chức danh nghề nghiệp do Nhà nước quy định, hoạt động nghề nghiệp được tiến hành theo các quy định riêng biệt và chịu sự quản lý của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Đại diện cho nhóm này, có thể kể tên một số tổ chức sau : đoàn luật sư, Hội nhà báo Việt Nam, Hội nhà văn Việt Nam, Hiệp hội trọng tài…
Nhóm 2 : Bao gồm các tổ chức được thành lập dựa trên đặc điểm nghề nghiệp, thành viên là những cá nhân, tổ chức yêu thích ngành nghề đó, tự nguyện tham gia. Ở nhóm này, hoạt động nghề nghiệp của các hội nghề nghiệp không xác định rõ ràng, các thành viên không có chức danh nghề nghiệp riêng biệt.
Các tổ chức xã hội – nghề nghiệp này vô cùng đa dạng bao gồm những ngành nghề phổ biến trong xã hội như hội làm vườn, hội những người nuôi ong, hiệp hội mây tre đan,…
Nhìn chung, các tổ chức này đều mang đầy đủ những nét đặc trung của tổ chức xã hội nói chung. Các tổ chức được thành lập dựa trên cơ sở tự nguyện, hoạt động mang tính chất tự quản, tổ chức tự mình quyết định cơ cấu tổ chức nội bộ. Đặc biệt nhất, đó là hoạt động của các tổ chức không mang tính quyền lực nhà nước và không nhằm mục đích lợi nhuận.
Đã có tư cách pháp nhân thì đừng chăm chăm ‘chính trị hóa’
Theo các quy định hiện hành, tổ chức xã hội nghề nghiệp được công nhận là có tư cách pháp nhân. Căn cứ vào các quy định điều 74, Bộ luật Dân sự 2015 quy định về Pháp nhân, các tổ chức này đáp ứng đầy đủ các điều kiện là một pháp nhân, cụ thể :
Thứ nhất : Các tổ chức này được thành lập theo các quy định của pháp luật. Việc thành lập các tổ chức này tuân thủ theo các quy định tại nghị định số 45/2010/NĐ-CP của Chính phủ ngày 21-4 -2010 quy định về tổ chức, hoạt động và quản lý hội.
Thứ hai : Có cơ cấu tổ chức rõ ràng. Chẳng hạn, Liên đoàn Luật sư là một tổ chức xã hội – nghề nghiệp, hoạt động theo chế độ tự quản, quản lý thống nhất trong phạm vi toàn quốc của các Luật sư Việt Nam. Đoàn Luật sự Việt Nam có cơ cấu tổ chức chặt chẽ bao gồm : Đại hội đại biểu Luật sư toàn quốc ; Hội đồng Luật sư toàn quốc ; Ban thường vụ Liên đoàn Luật sư ; Văn phòng Liên đoàn Luật sư ; Chủ tịch Liên Đoàn Luật sư ; Tổng thư ký Liên đoàn Luật sư ; Các ủy ban chuyên môn : Ủy ban hợp tác quốc tế, Ủy ban khen thưởng, kỷ luật,…
Thứ ba : Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình.
Thứ tư : Nhân danh mình tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc lập.
Mặt khác, theo quy định tại điều 76, Bộ luật Dân sự 2015 quy định về pháp nhân thương mại, khẳng định rõ rằng Tổ chức xã hội nghề nghiệp được công nhận là pháp nhân phi thương mại.
Như vậy, trong trường hợp cụ thể các tổ chức xã hội nghề nghiệp này hình thành những tổ chức công đoàn độc lập của chính pháp nhân phi thương mại đó, thì tất cả đều là phù hợp với pháp luật hiện hành.
Hà Nguyên
Nguồn : VNTB, 04/11/2021
Công đoàn độc lập Solidarnosc của Va Lan trong những năm 1980 - Ảnh minh họa
Bộ luật Lao động năm 2019 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2021, cho phép người lao động thành lập tổ chức đại diện của người lao động tại doanh nghiệp, ngoài công đoàn, trên cơ sở phù hợp với các quy định quốc tế về lao động và tuân thủ các hiệp định thương mại tự do mới mà Việt Nam đã tham gia.
Tuy nhiên các quy định của pháp luật về thành lập, tổ chức và hoạt động của tổ chức này ra sao thì đến nay vẫn chưa rõ.
Theo quy định tại Điều 170 Bộ luật Lao động năm 2019, thì có 2 loại công đoàn với sự khác biệt nhau về quyền lực chính trị. Luật Công đoàn hiện hành nói rằng, công đoàn là tổ chức chính trị – xã hội rộng lớn của giai cấp công nhân và của người lao động… đại diện cho cán bộ, công chức, viên chức, công nhân và những người lao động khác (sau đây gọi chung là người lao động), cùng với cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động ; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế – xã hội, tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp.
Còn theo Điều 170 Bộ luật Lao động năm 2019, thì tổ chức đại diện người lao động tại doanh nghiệp được xác định là tổ chức xã hội đơn thuần, chỉ làm chức năng đại diện bảo vệ quyền hợp pháp, lợi ích chính đáng của người lao động trong phạm vi quan hệ lao động. Có nghĩa là tổ chức công đoàn và tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp có sự khác nhau về bản chất và mục đích.
Về điều kiện thành lập, ngoài quy định chung tại Luật Công đoàn, tổ chức Công đoàn tại cơ sở hiện nay được thành lập theo Nghị định số 98/2014/NĐ-CP về việc thành lập tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị – xã hội tại doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế.
Theo đó, "doanh nghiệp có từ 5 đoàn viên công đoàn, hoặc người lao động có đơn tự nguyện gia nhập Công đoàn Việt Nam, đủ điều kiện thành lập tổ chức Công đoàn theo quy định của Luật Công đoàn và Điều lệ Công đoàn Việt Nam". Ban lãnh đạo Công đoàn cơ sở được gọi là Ban chấp hành Công đoàn cơ sở, do Đại hội Công đoàn cơ sở bầu ra. Số lượng thành viên của Ban chấp hành Công đoàn cơ sở do Đại hội Công đoàn cơ sở quyết định theo hướng dẫn của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.
Trong khi đó, các tổ chức đại diện người lao động khác tại doanh nghiệp được thành lập theo quy định của Bộ luật Lao động. Theo quy định của Điều 173 Bộ luật Lao động, "tại thời điểm đăng ký, tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp phải có số lượng tối thiểu thành viên là người lao động làm việc tại doanh nghiệp theo quy định của Chính phủ".. Thế nhưng đến thời điểm hiện nay, số lượng thành viên tối thiểu này vẫn chưa được xác định vì vẫn đang chờ văn bản hướng dẫn của Chính phủ.
Thật ra ở đây là cho đến tận lúc này vẫn còn có những ý kiến tiếp tục lo ngại rằng nếu cho phép thành lập tổ chức đại diện người lao động ngoài công đoàn, thì sẽ dẫn đến hình thành đa công đoàn, phức tạp về chính trị – nhất là trong bối cảnh Đại hội Đảng XIII, kế tiếp là bầu Quốc hội khóa mới, rồi nhiệm kỳ mới của Chính phủ.
Về mặt lý thuyết thì đây có lẽ là một lo ngại thái quá, bởi thể chế pháp lý của Việt Nam đã quy định là Đảng Cộng Sản Việt Nam lãnh đạo toàn diện, trong khi luật chỉ cho phép thành lập tổ chức đại diện người lao động ở cơ sở, gắn với môi trường làm việc và quan hệ lao động rất cụ thể. Thế nhưng thế nào là lãnh đạo toàn diện thì vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều cho việc kiểm soát quyền lực.
Và dù thế nào chăng nữa thì các nhà lập pháp cần cụ thể hóa trình tự, thủ tục thành lập, gia nhập tổ chức công đoàn theo nguyên tắc tự nguyện của người lao động. Bởi đây còn là cam kết của Việt Nam khi tham gia các FTA đa phương và song phương.
Lâm Viên
Nguồn : VNTB, 14/01/2021
Câu trả lời : Có !
Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2013 quy định : Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên có trách nhiệm "tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật cho hội viên, đoàn viên của tổ chức mình…" (Điều 29).
Luật Công đoàn năm 2013 ghi nhận Công đoàn có nghĩa vụ "tuyên truyền đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước liên quan đến Công đoàn, người lao động ; tuyên truyền, vận động, giáo dục người lao động học tập, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật…" (Điều 15).
Một tham luận của giảng viên Phạm Thị Duyên Thảo, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, có nhận xét như sau về sự ‘nửa vời’ của tổ chức công đoàn trong yêu cầu phổ biến, giáo dục pháp luật cho người lao động (trích) :
Về nội dung, theo quy định, phổ biến, giáo dục pháp luật cho người lao động phải tập trung vào các quyền và nghĩa vụ của người lao động, người sử dụng lao động, pháp luật về việc làm, an toàn, vệ sinh lao động, chế độ tiền lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, pháp luật Công đoàn và các quy định khác của pháp luật về lao động.
Quy định này cho thấy sự thiếu vắng việc giáo dục các kỹ năng cho người lao động, liên quan đến nhận biết và giải quyết các tranh chấp vốn hay nảy sinh với người sử dụng lao động. Đây cũng chính là nguyên nhân dẫn đến phần nhiều các cuộc biểu tình, đình công, lãn công của người lao động được cho là bất hợp pháp.
Về hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật, pháp luật quy định đối với người lao động trong doanh nghiệp, hình thức chủ yếu là phổ biến trực tiếp, niêm yết các quy định của pháp luật tại nơi làm việc, tủ sách pháp luật, tờ gấp, lồng ghép trong các hoạt động văn hóa, văn nghệ.
Bản thân quy định liệt kê ở trên cho thấy, hình thức chủ đạo dừng ở việc phổ biến pháp luật, tức là mới làm cho đông đảo người lao động biết đến pháp luật, chứ chưa dừng ở việc giáo dục, làm cho pháp luật đi vào hành vi, trở thành thói quen hành xử theo pháp luật.
Về tổ chức, Ban Tuyên giáo của Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam có nhiệm vụ : "nghiên cứu, hướng dẫn nội dung, biện pháp tuyên truyền, giáo dục chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, nghị quyết của Công đoàn…". Việc triển khai cụ thể thuộc về Hội đồng Phối hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của Tổng Liên đoàn Lao động trên cơ sở phối hợp với các ban liên quan thuộc cơ cấu của Tổng Liên đoàn lao động.
Quy định nói trên làm cho tính chuyên môn trong phổ biến, giáo dục pháp luật bị ảnh hưởng bởi tính chất của hoạt động tuyên giáo, tuyên truyền.
Liên quan đến vai trò của Công đoàn trong phổ biến, giáo dục pháp luật, Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật quy định : Tổng Liên đoàn Lao động có trách nhiệm : "vận động tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp tham gia và hỗ trợ hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật" (Điều 29) ; và khi phổ biến, giáo dục pháp luật cho người lao động trong các doanh nghiệp, thì : "người sử dụng lao động có trách nhiệm bố trí thời gian, bảo đảm các điều kiện cần thiết để phổ biến, giáo dục pháp luật ; phối hợp với tổ chức Công đoàn tổ chức phổ biến, giáo dục pháp luật cho người lao động trong doanh nghiệp ; tổ chức Công đoàn có trách nhiệm chủ trì vận động người lao động tìm hiểu, học tập pháp luật" (Điều 18).
Sự phối hợp theo trình tự kề trên cho thấy ngầm định một nguy cơ khá lớn, đó là sự phụ thuộc cũng như tính chất "chung một chiến tuyến" của Công đoàn với người sử dụng lao động, khi mà hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật cho người lao động của Công đoàn được "phối hợp" và đảm bảo "các điều kiện cần thiết" từ phía người sử dụng lao động.
Như vậy – theo ý kiến của giảng viên Phạm Thị Duyên Thảo, Công đoàn sẽ không thể phổ biến, giáo dục pháp luật hiệu quả khi vẫn phải phụ thuộc vào sự phối hợp, hỗ trợ của người sử dụng lao động, và đồng thời vẫn phải đảm bảo sự thống nhất của hệ thống phổ biến, giáo dục pháp luật của cả nước.
"Do đó, việc tạo lập một cơ chế tài chính độc lập cho Công đoàn do người lao động đảm bảo, là một giải pháp hữu hiệu tạo nên sự chủ động của Công đoàn. Đồng thời, sớm đặt Công đoàn truyền thống vào vị thế phải cạnh tranh thực sự về năng lực với Công đoàn cơ sở sẽ được thành lập. Đây cũng sẽ là giải pháp để buộc Công đoàn phải đảm bảo cao nhất hiệu quả phổ biến, giáo dục pháp luật cho người lao động của mình, trong khi vẫn hài hòa được với các mục tiêu chính trị" – giảng viên Phạm Thị Duyên Thảo, đề xuất.
Võ Hàn Lam
Nguồn : VNTB, 22/12/2020
Việt Nam chưa có Luật về Hội, chưa có Tòa Hiến pháp nên pháp luật điều chỉnh về hoạt động của Đảng Cộng sản rất chung chung tại Điều 4.3, Hiến pháp 2013 : "Các tổ chức của Đảng và đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật".
Ngoài dòng quy định ở Điều 4.3 nói trên, không thấy Hiến pháp dành thêm điều khoản cụ thể nào để bảo hộ/điều chỉnh về quyền hoạt động của Đảng.
Như vậy, tất cả các hoạt động về Nhà nước và xã hội, theo Hiến định, đều do Đảng chịu trách nhiệm lãnh đạo toàn diện, đưa đến nếp nghĩ quen thuộc là nếu chống các chính sách nào đó của Nhà nước, thì phân tích theo kiểu tam đoạn luận, có thể xem đó là chống Đảng.
Kể từ ngày 1/1/2021, Bộ luật Lao động phiên bản 2019 có hiệu lực thi hành, với việc "người lao động có quyền tự do thành lập hoặc gia nhập tổ chức mà họ lựa chọn làm đại diện", cho thấy bắt đầu có sự cạnh tranh về công đoàn. Không ít ý kiến nói rằng, rồi đây sẽ có những công đoàn độc lập để người lao động lựa chọn.
Tuy nhiên vẫn nên hiểu cụm từ "độc lập" ở môi trường công đoàn thật ra tiếp tục chịu sự lãnh đạo chung từ cơ quan chuyên trách nào đó của Đảng Cộng sản Việt Nam, vì đây là một Hiến định.
Có ý kiến bày tỏ lo ngại về hai từ "độc lập", mặc dù vẫn nằm trong lãnh đạo chung của Đảng. Lý do : nói đến công đoàn là nói đến lợi ích, quyền lợi của người lao động. Nếu ai đó thực sự đại diện quyền lợi cho họ, người lao động sẽ ủng hộ.
Ở các nước, nhóm nghị sỹ bao giờ họ cũng đại diện cho nơi họ ứng cử và đại diện cho đảng phái. Nếu cử tri là người lao động, công nhân nơi các ứng viên nghị sỹ làm việc không ủng hộ, chắc chắn cá nhân ứng viên sẽ không được bầu nữa. Cho nên, việc đứng về phía lợi ích của người lao động là điều kiện tiên quyết, quyết định vận mệnh chính trị của ứng viên.
Việt Nam không có sự cạnh tranh về đảng chính trị, nhưng trong nội bộ Đảng thì vẫn luôn có sự cạnh tranh nhiều lúc rất khốc liệt mà báo chí hay dùng từ "quyền lực nhóm lợi ích" để ám chỉ.
Nếu những nhóm quyền lực này đứng ra thành lập "công đoàn độc lập", rõ ràng là vẫn nằm trong nội hàm của Điều 4, Hiến pháp, song rất có thể lại sẽ lắm hệ lụy khi được mang ra sử dụng như những quân cờ chính trị di động.
Lưu ý, công đoàn tuy không phải cơ quan Nhà nước, nhưng là bộ phận cấu thành trong hệ thống chính trị của Nhà nước Việt Nam.
Việc có nhiều tổ chức công đoàn sẽ được điều chỉnh bằng pháp luật chuyên ngành ra sao ?
Cân hỏi này đến nay chưa thể trả lời vì Luật Công đoàn hiện hành không có nội dung nào cho phép về quyền tự do thành lập tổ chức công đoàn độc lập, nghĩa là không chịu sự quản lý trực tiếp từ Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam.
Giám đốc Tổ chức Lao động Quốc tế ILO Việt Nam, Chang Hee Lee, lưu ý là quyền tự do hiệp hội trong Bộ luật Lao động sửa đổi (tức phiên bản 2019), hiện chỉ áp dụng đối với người lao động trong doanh nghiệp, nên sẽ cần phải được mở rộng phạm vi trong những năm tới đây để song hành với những nỗ lực của chính phủ hướng tới phê chuẩn Công ước số 87 của ILO vào năm 2023.
Theo ông Chang Hee Lee, trước mắt phải giải thích các điều khoản mới, thông qua việc ban hành các nghị định hướng dẫn và thiết lập các thiết chế thực chất để áp dụng và triển khai những điều khoản mới đó.
Công ước 87 là công ước quy định về quyền tự do hiệp hội, tức là đối với các hiệp hội nói chung, chứ không riêng gì công đoàn. Do đó, Việt Nam cần phải có Luật về Hội để điều chỉnh các nội dung khi chính phủ Việt Nam trình Quốc hội phê chuẩn Công ước 87.
Cũng theo tinh thần này thì các tổ chức của người lao động và của người sử dụng lao động đều có quyền thành lập các liên đoàn và tổng liên đoàn một cách tự do, có thể thuộc Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, hoặc không ; và khi ấy, những hội đoàn dân sự như Hội Nhà báo độc lập Việt Nam cũng được sự bảo hộ ngay tại Việt Nam, khi Công ước 87 được Quốc hội Việt Nam phê chuẩn.
Triệu Tử Long, VNTB, 03/11/2020
Nhìn ra thế giới, ở Cộng hòa Liên bang Đức, thì Liên hiệp Công đoàn Đức (DGB) trong giai đoạn 1960 – 1980 đã thành lập các doanh nghiệp xã hội (không đặt mục tiêu lợi nhuận), Ngân hàng, Xây dựng để hỗ trợ đoàn viên, với chi phí thấp, về nhu cầu nhà ở xã hội, bảo hiểm tương hỗ, hợp tác xã tiêu dùng và dịch vụ tài chính ngân hàng.
Ở Nhật Bản, thì công đoàn ở quốc gia này cùng Liên minh hợp tác xã tiêu dùng thành lập Ngân hàng Lao động từ những năm 1950. Hiện có khoảng 10 triệu đoàn viên, người lao động, người dân là thành viên trực tiếp, hoặc gián tiếp của Ngân hàng này. Công đoàn Nhật Bản đã cung cấp phúc lợi tài chính gồm các khoản vay, dịch vụ tài chính dựa trên nhu cầu của đoàn viên.
Với đảo quốc Singapore, công đoàn nước này đã thành lập hàng loạt các doanh nghiệp trong các lĩnh vực : siêu thị thực phẩm, siêu thị bán lẻ, dịch vụ y tế và chăm sóc người già, nhà trẻ, bảo hiểm, đào tạo, taxi, nhà ở giá thấp, tiết kiệm và cho vay…
Công đoàn ở một số nước khác, như Ấn Độ, Mỹ, Thuỵ Điển, Anh, Philippines, Thái Lan và Brazil… cũng cung cấp các dịch vụ như tài chính, bảo hiểm y tế, chăm sóc sức khoẻ, an toan lao động… nhưng ở phạm vi ngành, khá hẹp, hoạt động tốt, với đòi hỏi trình độ quản lý cao.
Còn công đoàn độc lập ở Việt Nam thời gian tới có diện mạo ra sao, các định chế tài chính sẽ như thế nào ? Tất cả vẫn còn bỏ ngõ câu trả lời, và hiện tại vẫn là câu chuyện tiếp diễn của việc Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam được Nhà nước giao, ủy quyền quản lý nguồn lực để thực hiện các chính sách phúc lợi trực tiếp cho người lao động.
Chính lẽ đó, nên đặt trong bối cảnh tổng thể, trong điều kiện tổng nguồn lực xã hội hạn hẹp, thì việc xác định "ai và bằng cách nào mang lại phúc lợi cho người lao động" là một bài toán kinh tế – chính trị – xã hội… rất quan trọng. Nó liên quan trực tiếp tới việc phân bổ và sử dụng nguồn lực, hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội, sự phát triển bền vững, tác động đa chiều – nhiều mặt, cả trước mắt và lâu dài… Do vậy, người ta đang cảm nhận sự lúng túng của Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, trong xác định cách thức, phương pháp "mang lại phúc lợi" cho người lao động một cách thông minh, hiệu quả và bền vững ở bối cảnh đang là thể chế ‘độc quyền công đoàn’.
Sự lúng túng ở đây còn đến từ chính quyền, khi mà Đảng cầm quyền đang ‘nhìn đâu cũng thấy thù địch’.
Với việc lúc nào cũng ám ảnh về "một số thế lực thù địch, lợi dụng quyền tự do hiệp hội để thành lập, thao túng và đội lốt ‘tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp’ để hoạt động ngoài phạm vi quan hệ lao động và tại nơi làm việc, dẫn đến tình trạng quan hệ bị bóp méo hoặc diễn biến phức tạp. Lập trường chính trị và tư tưởng của người lao động cũng vì thế mà bị ảnh hưởng", đã khiến tổ chức công đoàn cứ chăm chăm vào việc bảo đảm tuyệt đối về tư tưởng chính trị của người lao động là phải luôn trung thành với Đảng cộng sản, mặc dù họ không là đảng viên, và cũng có thể họ không thích cả Đảng cộng sản.
Cái đáng lo hơn là nếu vẫn duy trì nếp nghĩ nhìn đâu cũng thấy kẻ thù, khả năng sắp tới đây trong thực thi quyền tự do công đoàn của người lao động Việt Nam, sẽ vấp rất nhiều hạn chế, thậm chí còn phải đối mặt cả nguy cơ đe dọa của án hình sự về chuyện duy diễn "chống Đảng" (!?).
Triệu Tử Long
Nguồn : VNTB, 03/11/2020
**********************
Hoài Nguyễn, VNTB, 01/11/2020
Theo quy định của ILO (Công ước số 98), một trong những yếu tố tiên quyết cần được đặt lên hàng đầu để công đoàn hoạt động hiệu quả là sự độc lập về tài chính với người sử dụng lao động.
Phía Tổng liên đoàn lao động Việt Nam tiếp tục đưa ra yêu cầu "kinh phí công đoàn do cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đóng bằng 2% quỹ tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động".
Tổ chức đại diện tập thể người lao động do người lao động tự lập nên, tự chi trả kinh phí hoạt động, vậy nên chỉ khi nào công đoàn được tồn tại, được hưởng lợi từ người lao động thì tổ chức đại diện mới sống với cuộc sống của người lao động mới toàn tâm toàn ý phục vụ người lao động.
Như vậy, vấn đề không phải là chăm chăm quanh con số 2% quỹ tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động và 1% tiền lương của người lao động, mà cần sửa đổi quy định của pháp luật hiện hành sao cho đảm bảo tổ chức và thành viên của công đoàn độc lập về tài chính, qua đó công đoàn mới có thể hoạt động hiệu quả. Khi ấy, việc tự nguyện thành lập các loại tổ chức công đoàn cơ sở, quyền tự do lựa chọn, gia nhập bất kỳ một tổ chức công đoàn nào của người lao động sẽ không còn là điều quá xa lạ. Đó cũng chính là việc đáp ứng đòi hỏi bức thiết từ thực tiễn cuộc sống, một trong những động lực của sự phát triển xã hội.
Tuy nhiên với thực tế ở Việt Nam tiếp tục là thể chế độc đảng chính trị, thời gian tới, cần hoàn thiện quy định của pháp luật liên quan theo yêu cầu dung hòa, để bảo đảm cho Việt Nam có thể vẫn thực hiện tốt các cam kết quốc tế liên quan đến lao động, phát triển bền vững, đồng thời vẫn đảm bảo được mục tiêu ổn định thể chế chính trị của đất nước.
Theo đó, các quy định về vai trò, địa vị pháp lý của tổ chức công đoàn sẽ phải thay đổi cho phù hợp, tránh để trùng lặp, mâu thuẫn với tổ chức của người lao động sẽ được thành lập tới đây theo các cam kết quốc tế. Hoặc sẽ phải được sửa đổi theo hướng tăng cường khả năng cạnh tranh lành mạnh giữa hai loại tổ chức này, để qua đó có thể thu hút được nhiều hơn sự tham gia tự nguyện của người lao động. Đây là một vấn đề rất khó, đôi khi cần cả sự dũng cảm và linh hoạt trong quan niệm về vai trò, chức năng, bản chất của các thiết chế chính trị, chính trị – xã hội, cũng như cơ chế vận hành của nó ở Việt Nam.
Và từ biện giải kể trên, cho thấy nếu đã gọi là quyền tự do công đoàn, thì dựa trên sự tham gia "tình nguyện" của người lao động, thế thì tại sao phía Tổng liên đoàn lao động Việt Nam vẫn bảo thủ tiếp tục đưa ra yêu cầu bắt doanh nghiệp phải đóng kinh phí bằng 2% quỹ lương cho việc này ? Công đoàn bảo vệ người lao động chứ có phải bảo vệ người sử dụng lao động đâu ?
Việc thu kinh phí như vậy gần như mang tính chất của một loại thuế/ phí đối với doanh nghiệp.
Nếu lý luận, công đoàn cũng bảo vệ doanh nghiệp là tổ chức trung gian giữa người lao động và doanh nghiệp (không có quy định trong chức năng). Vậy rõ ràng, phải chăng công đoàn phải là một cơ quan nhà nước thì mới có quyền thu phí một cách luật định như thế ? Mà những chức năng này đã có một loạt các cơ quan khác như phòng, hội đồng trọng tài, hòa giải viên… lo rồi cơ mà (!?).
Cái phi lý khác là nếu có công đoàn thì đóng phí thì đã đành, song ở Việt Nam lâu nay quy định bất kể không có tổ chức công đoàn cũng phải đóng 2% cho công đoàn cấp trên trực tiếp. Vậy lý lẽ ở đây là gì ?
Hoài Nguyễn
Nguồn : VNTB, 01/11/2020
************************
Sông Phố, VNTB, 30/11/2020
Công đoàn độc lập sẽ là mầm mống của thế lực thù địch ?
Ông Trần Quốc Tỏ – thứ trưởng Bộ Công an, trong lễ tuyên dương 94 cá nhân, tập thể xuất sắc trong phong trào "Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc", do Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp với Bộ Công an tổ chức, đã có phát biểu thế này : "Các thế lực thù địch vẫn chưa hề từ bỏ âm mưu diễn biến hòa bình, bạo loạn lật đổ nhằm xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta, với nhiều thủ đoạn mới, tinh vi, đa dạng, thâm độc và xảo quyệt. Tổ chức Công đoàn phải tiếp tục phối hợp với lực lượng Công an nhân dân chặt chẽ hơn nữa để thực hiện có hiệu quả các chủ trương của Đảng, Nhà nước có liên quan đến công tác bảo đảm an ninh trật tự".
Như vậy với việc từ năm 2021, Bộ luật Lao động của Việt Nam cho phép người lao động được quyền lựa chọn các tổ chức công đoàn thích hợp để tham gia, sẽ đưa đến một lo lắng từ cơ quan công an cho ‘thế lực thù địch’.
Theo ông Nguyễn Đình Khang – chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam – thì lâu nay tổ chức công đoàn còn làm luôn những phần việc như thành lập các tổ tự quản, tự phòng, tự bảo vệ, tự hòa giải về an ninh trật tự. Những tổ này có trách nhiệm phối hợp với lực lượng công an, dân quân tự vệ đảm bảo an ninh trật tự với nhiều hoạt động như : tổ chức tuần tra, canh gác 24/24g ; điều tiết giao thông trước cổng doanh nghiệp trước và sau khi tan ca ; chủ động cung cấp thông tin và phối hợp với lực lượng an ninh để ngăn chặn, xử lý kịp thời các đối tượng có hành vi gây rối, kích động…
Các tổ chức công đoàn độc lập liệu có thể tự đứng ra thành lập những lực lượng tương tự như Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam ? Nếu câu trả lời là ‘có’, thì liệu đến lúc nào đó nhà chức trách sẽ e ngại với lo lắng là phải chăng những tổ chức công đoàn độc lập này đang ‘nuôi quân – dưỡng quân’, nhằm tiến đến cho một đòi hỏi của quyền tự do chính trị, tương tự như người lao động đang có quyền tự do công đoàn ?
Công đoàn Ba Lan là bài học nhỡn tiền của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Vào tháng 9-1980 ở Ba Lan có một phong trào chính trị xã hội được thành lập mang tên Công Đoàn Đoàn kết, không chịu sự kiểm soát của Đảng Cộng sản Ba Lan.
Dưới sự đấu tranh mạnh mẽ của Công Đoàn Đoàn kết từ ngày 06-02-1989 đến ngày 05-04-1989, đảng cầm quyền ở Ba Lan buộc phải chấp nhận "Hội nghị bàn tròn" với Công Đoàn Đoàn kết, và đồng ý tổ chức bầu cử dân chủ vào quốc hội và thượng viện.
Ngày 17-04-1989, tòa án thành phố Warszawa một lần nữa cấp lại đăng ký pháp lý cho Công Đoàn Đoàn kết. Ngày 04-06-1989, trong cuộc bầu cử dân chủ, Công Đoàn Đoàn kết thắng lớn. Công Đoàn Đoàn kết cùng các lực lượng đối lập là Đảng Nhân dân Thống Nhất và Đảng Dân chủ ở Ba Lan đứng ra lập chính phủ liên hiệp.
Tháng 12-1990, Lech Wałęsa trở thành tổng thống. Chính quyền mới tiến hành chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung, quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường tự do, đưa Ba Lan vượt qua những khó khăn về kinh tế và dần dần trở thành một quốc gia có nền kinh tế thị trường phát triển cao.
Trở lại với Việt Nam.
Lâu nay đàng sau hậu trường chính trị, nhiều người bàn tán đến thế lực của một nhân vật là 3X. Ông 3X này từng là thủ tướng trong một thời gian rất dài, trong suốt 9 năm, 287 ngày. Ông 3X vẫn đang được coi là ‘kẻ thù truyền kiếp’ với ông Tổng bí thư – Chủ tịch nước hiện nay.
Sau khi tuyên bố rửa tay gác kiếm về lại quê nhà để làm người tử tế, song ông 3X vẫn là một đối thủ chính trị đáng ngại của ông Tổng bí thư – Chủ tịch nước. Trong những tháng gần đây, người ta lại thấy ông 3X ‘tái xuất’ trên một số phương tiện truyền thông. Ông 3X cũng có mặt ở Đại hội Đảng của Bộ Quốc phòng. Con trai của ông 3X cũng đã kịp quay lại vị trí thứ trưởng trước đó…
Giả dụ như sau Đại hội Đảng lần thứ XIII, bất ngờ ông 3X đứng ra thành lập nhóm các tổ chức công đoàn độc lập – ví dụ như tận dụng lợi thế quê nhà Kiên Giang, ông 3X lập Liên minh công đoàn độc lập ngành thủy sản Việt Nam, có lẽ ông sẽ thu hút được đông đảo đoàn viên toàn trai trẻ là dân miền Tây đang lao động trong các doanh nghiệp chế biến thủy hải sản xuất khẩu.
Có lẽ là rất đáng ngại, khi đảng chính trị bắt đầu có những manh nha về sự cạnh tranh đến từ chính các đồng chí trong Đảng thông qua ‘màu cờ sắc áo’ có tên là công đoàn độc lập.
Sông Phố
Nguồn : VNTB, 30/10/2020
********************
Trần Dzạ Dzũng, VNTB, 29/10/2020
Bộ luật Lao động sửa đổi, có hiệu lực vào năm 2021, cho phép thành lập các công đoàn độc lập, tức là không thuộc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, công đoàn duy nhất hiện nay.
Tuy nhiên có một lấn cấn là với thực tế Việt Nam chỉ có một đảng chính trị, thì các tổ chức công đoàn độc lập sắp tới đây nếu hình thành, liệu họ có được quyền tự do chính trị khi họ có quyền không phải chịu sự lệ thuộc/phụ thuộc vào độc đảng chính trị ấy ?
Mai đây mặc dù người lao động Việt Nam có quyền tự do công đoàn, song dù là công đoàn nào chăng nữa, thì điều bắt buộc phải chịu sự lãnh đạo chung của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Công đoàn trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội Khóa XIV, ghi nhận phản hồi từ một số đại biểu Quốc hội, rằng, công đoàn là tổ chức chính trị – xã hội, đại diện của giai cấp công nhân và người lao động, mà giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiên phong là Ðảng Cộng sản Việt Nam. Vì vậy, Công đoàn Việt Nam có nhiều đặc điểm khác biệt với các tổ chức chính trị – xã hội khác.
Việc Hiến pháp năm 2013 tiếp tục dành riêng một điều quy định về công đoàn là thể hiện vị trí quan trọng của tổ chức công đoàn trong hệ thống chính trị ; đảm bảo điều kiện pháp lý cho tổ chức công đoàn hoạt động. Do vậy, hồ sơ Dự án sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Công đoàn cần thể hiện rõ quy định trong Hiến pháp nhằm làm rõ địa vị pháp lý của tổ chức này trong hệ thống chính trị – xã hội.
Như vậy nhiều khả năng mai đây mặc dù người lao động Việt Nam có quyền tự do công đoàn, song dù là công đoàn nào chăng nữa, thì điều bắt buộc phải chịu sự lãnh đạo chung của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Sự bắt buộc trên về quyền chính trị đã được ghi rõ tại Điều 1 của Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Công đoàn : "Công đoàn Việt Nam là tổ chức chính trị – xã hội rộng lớn của giai cấp công nhân và của người lao động, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam ; đại diện cho công nhân, lao động, cán bộ, công chức, viên chức ; chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động ; tham gia quản lý nhà nước, quản lý kinh tế – xã hội, tham gia kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp về những vấn đề liên quan đến quyền, nghĩa vụ của người lao động ; tuyên truyền, vận động người lao động học tập nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc".
Trên thực tế, thì việc vận hành tổ chức công đoàn lâu nay dưới sự quản lý của Tổng liên đoàn lao động Việt Nam rất khập khiễng.
Đơn cử, chính phủ thực hiện chủ trương cải cách bộ máy hành chính, tinh giản cán bộ, công chức, nhưng riêng tổ chức công đoàn không thể áp dụng cải cách hành chính, áp dụng công nghệ thông tin trong công tác vận động đoàn viên, mà phải đến từng nhà trọ, từng công ty vận động người lao động tham gia tổ chức công đoàn.
Tuy nhiên, hiện nay biên chế của tổ chức công đoàn – tạm gọi là ‘công đoàn nhà nước’ không đủ, không có đặc thù so với các tổ chức chính trị – xã hội khác, nên nếu phát triển không khéo có thể dẫn tới tình trạng phát triển rộng nhưng không sâu, lớn nhưng không mạnh.
Riêng tại tỉnh Bình Dương, bên cạnh hơn 4.000 tổ chức công đoàn hiện có, năm 2020 được giao chỉ tiêu thành lập mới trên 400 tổ chức công đoàn cơ sở trong doanh nghiệp, trong khi biên chế, bộ máy tổ chức công đoàn tại Bình Dương không khác so với các địa phương khác. Hiện Bình Dương đứng thứ hai cả nước về số đoàn viên công đoàn – sau thành phố Hồ Chí Minh, nhưng chỉ có 108 cán bộ chuyên trách.
Một vấn đề mang tính nguyên tắc đang đặt ra : khi người lao động Việt Nam sẽ có quyền thành lập một tổ chức đại diện của mình, dạng như tổ chức công đoàn độc lập, khác với tổ chức công đoàn theo pháp luật hiện hành, thì tổ chức công đoàn này sẽ tự chủ trong các hoạt động, như bầu Ban chấp hành, xây dựng và hoạt động theo Điều lệ riêng, có quyền yêu cầu và nhận hỗ trợ từ các tổ chức hoạt động về lao động của quốc gia, hoặc của quốc tế đang hoạt động hợp pháp tại Việt Nam, được chia sẻ khoản kinh phí công đoàn mà người sử dụng lao động đóng.
Đặc biệt, người lao động có thể lựa chọn gia nhập tổ chức công đoàn hiện nay, hoặc tổ chức đại diện của người lao động. Nếu tổ chức của người lao động không tham gia vào hệ thống của Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam, thì sẽ không phải thực hiện các trọng trách chính trị như quy định của Hiến pháp và pháp luật hiện hành.
Nói một cách khác, quyền chính trị ở đây của tổ chức công đoàn độc lập, đó là quyền có thể từ khước các yêu cầu mà đảng chính trị đưa ra, song không vì thế mà bị cáo buộc về các tội danh hình sự quy định tại "Chương 13 : Các tội xâm phạm an ninh quốc gia", từ các điều 108 đến điều 122 của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi năm 2017).
Trần Dzạ Dzũng
Nguồn : VNTB, 29/10/2020
Trong khi nhiều người đang nghi ngờ về Nghiệp Đoàn (hay Công Đoàn) Độc Lập Việt Nam (UIV) vừa mới thành lập có thực sự đại diện cho công nhân hay không, có lẽ chúng ta nên chia sẻ để hiểu rõ thêm một số vấn đề sau về loại hình tổ chức xã hội dân sự mà vài tháng nữa có thể sẽ được hợp pháp ở Việt Nam, hậu EVFTA và EVIPA.
Công nhân nhà máy dệt tơ sợi - Ảnh minh họa
Trước hết, mọi người đều biết mục đích quan trọng của công đoàn, nghiệp đoàn là "giáo dục" cho công nhân để biết quyền lợi của một người công nhân như thế nào, phải làm sao đối phó với những trường hợp bất công và bóc lột sức lao động. Sau đó tập hợp phần lớn công nhân có cùng chung mục đích lại với nhau để tổ chức và hành động đòi cải thiện lợi ích cũng như điều kiện làm việc.
Hội nhập thế nào ?
Tới đây, có thể hình dung cụ thể các công đoàn, nghiệp đoàn độc lập sẽ hội nhập vào thể chế độc đảng và chỉ có một đảng cầm quyền ở Việt Nam thế nào.
Dưới một thể chế tam quyền phân lập thì công đoàn, nghiệp đoàn được hoạt động độc lập với chính phủ, họ chỉ vì lợi ích của công nhân và do công nhân chỉ đạo.
Công đoàn sẽ có trách nhiệm và nhiệm vụ kết nạp thành viên cũng như kêu gọi công nhân tham gia vào công đoàn để bảo vệ và đấu tranh cho quyền lợi của công nhân. Mỗi thành viên khi tham gia phải đóng lệ phí công đoàn, đây là nguồn tiền để chi trả những hoạt động của công đoàn như in ấn và phát tờ rơi, kiện tụng, đào tạo nhà hoạt động (activist), trả lương cho người tổ chức (organiser)...
Chủ đầu tư sẽ không được tham gia vào công đoàn độc lập vì lợi ích trái ngược và không đóng lệ phí.
Mặc dù thế, dưới chế độ độc đảng thì công đoàn phải làm theo mệnh lệnh của đảng và nhà nước, đồng thời vừa phục vụ lợi ích của công nhân và giới đầu tư doanh nghiệp. Không được pháp luật bảo vệ, các tổ chức độc lập này rất khó hoạt động, mặc dù hiến pháp Việt Nam có quy định.
Vì sao phải ký EVFTA ?
Rõ ràng với siêu lợi nhuận và dễ dàng xuất khẩu nhiều mặt hàng của Việt Nam sang thị trường EU sẽ thu về hàng chục tỷ euro mỗi năm. Đây là nguồn kinh tế quá lớn để phát triển kinh tế và bảo vệ chế độ. Vì thế, theo tôi đây chính là lý do buộc Việt Nam phải "hy sinh" chấp nhận cho công nhân tự thành lập công đoàn riêng. Nhưng không phải vì thế mà công đoàn độc lập sẽ phát huy có hiệu quả ngay. Với hơn 4 năm kinh nghiệm đang làm cho một công đoàn tại Úc, tôi nghĩ công đoàn, nghiệp đoàn độc lập ở Việt Nam sẽ phải đối đầu với những khó khăn và thách thức sau :
Thứ nhất, với những hoạt động cơ bản thì công đoàn, nghiệp đoàn cần phải in ấn tờ rơi, cẩm nang, sổ tay ghi nhớ… rồi phát cho từng công nhân. Đôi khi phải dùng đến báo chí để đưa tin, nhưng sẽ không cạnh tranh nổi với hơn 800 tờ báo đang hoạt động dưới sự kiểm duyệt của Ban tuyên giáo. Về mặc truyền thông, nhằm tăng cường giao tiếp thông tin kiến thức, truyền đạt và chỉ dẫn đến công nhân thì người tổ chức có thể phải dùng mạng xã hội để đăng tải hay phát trực tuyến (livestream), nhưng với luật an ninh mạng đang được thi thành tại Việt Nam thì người tổ chức phải đối mặt với tội tuyên truyền chống phá nhà nước, với những tội danh mơ hồ như "làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam" theo điều 117 của bộ luật Hình sự năm 2015.
Thứ hai, một khi quyền lợi công nhân đã bị xâm hại thì công đoàn có quyền tổ chức đình công với quy mô nhỏ và lớn. Nhưng hiện tại, những cuộc biểu tình này thường là tự phát, không do công đoàn tổ chức và sẽ bị dập tắt ngay sau đó bởi lực lượng an ninh. Điều quan trọng hơn hết là quyền biểu tình đã được quy định trong hiến pháp nhưng vẫn chưa có luật biểu tình, nên người tổ chức phải đối mặt với tội "gây rối trật tự nơi công cộng" theo điều 318 bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi và bổ sung năm 2017.
Thứ ba, với nền tư pháp còn quá nhiều bất cập thì khi chủ doanh nghiệp làm sai luật quy định, thì liệu công đoàn có đưa họ ra tòa được hay không và được giải quyết như thế nào ? Những câu hỏi như thế này cần được trả lời trước khi tính đến hiệu suất hoạt động của công đoàn.
Thứ tư, ngoài những người tổ chức, cần phải có người hoạt động tại cấp cơ sở để kêu gọi công nhân tự nguyện tham gia vào công đoàn, liệu những người này có được đảm bảo là không bị đàn áp hay trả thù từ phía của doanh nghiệp hay không ?
Tiếp theo, thứ năm, thách thức lớn mà công đoàn, nghiệp đoàn độc lập phải đối mặt là chủ đầu tư doanh nghiệp có quyền liên kết với nhiều doanh nghiệp khác để tạo ra một liên minh giới chủ nhằm bảo vệ lợi ích của họ và đối chọi với lợi ích công nhân. Kể cả sự cạnh tranh của Tổng liên đoàn Lao động.
Và cuối cùng, thứ sáu, công đoàn đôi khi cũng phải tham gia vào chính trị để yêu cầu quốc hội thành lập những luật nhằm bảo vệ quyền lợi của công nhân như luật chống bóc lột trẻ em, luật bảo vệ cho những phụ nữ mang thai, luật sức khỏe nghề nghiệp... Đây là điều mà Đảng cộng sản Việt Nam không mong muốn và kể cả Tổng Liên đoàn lao động.
Ba điều trước mắt cần làm
Theo tôi nhờ vào hiệp định EVFTA là bước đệm đầu tiên để công đoàn độc lập tại Việt Nam ra đời.
Vì một khi Việt Nam đã tham gia vào hiệp định trên thì yêu cầu EVFTA cần làm ba giải pháp căn bản trước mắt :
Thứ nhất, nhà nước Việt Nam cần nhanh chóng soạn thảo và tạo ra luật thành lập hội nhóm độc lập thật sự và thêm luật biểu tình.
Thứ hai, những tổ chức công đoàn độc lập này được bảo vệ bởi Liên minh Châu Âu.
Thứ ba, một cơ quan giám sát độc lập và thụ lý tranh chấp do Liên minh Châu Âu thành lập.
Cuối cùng, theo tôi mặc dù, công đoàn, nghiệp đoàn độc lập sẽ gặp rất nhiều khó khăn và thử thách trong thời gian đến, nhưng nếu công nhân, thành viên có ý thức về quyền lợi của mình và cùng nhau tranh đấu thì mọi thứ sẽ thật sự thay đổi.
Anh Nguyễn
Nguồn : BBC, 14/07/2020
Tác giả, Bác sĩ tốt nghiệp ngành y, hiện đang làm việc trong vai trò cán bộ (organiser) cho một công đoàn tại Úc (United Workers Union).
