Thông Luận

Hội nghị Trung ương 10/khóa đảng XIII kết thúc sau 3 ngày họp (18-20/09/2024) tại Hà Nội nhưng không có đột phá nào, mọi chuyện vẫn "tròn như hòn bi" dù đây là hành động đầu tiên của tân Tổng bí thư Tô Lâm.

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương lần thứ 10 khóa XIII. Ảnh : TTXVN.

Bằng chứng này cô đọng trong Diễn văn bế mạc của ông Tô Lâm, theo đó ông tái khẳng định tiếp tục : "Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, do Ðảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo".

Đây là đường lối cũ đã quy định trong "Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội" (Bổ sung, phát triển năm 2011).

Cương lĩnh phô trương rằng : "Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng là nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Đảng không có lợi ích nào khác ngoài việc phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Đảng phải nắm vững, vận dụng sáng tạo, góp phần phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh…".

Tuy nhiên, tính "kiêu ngạo cộng sản" đã khiến Đảng mắc "sai lầm thế kỷ" không chữa được khi Cương lĩnh kết luận rằng : "Hiện tại, chủ nghĩa tư bản còn tiềm năng phát triển, nhưng về bản chất vẫn là một chế độ áp bức, bóc lột và bất công. Những mâu thuẫn cơ bản vốn có của chủ nghĩa tư bản, nhất là mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hóa ngày càng cao của lực lượng sản xuất với chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa, chẳng những không giải quyết được mà ngày càng trở nên sâu sắc. Khủng hoảng kinh tế, chính trị, xã hội vẫn tiếp tục xảy ra. Chính sự vận động của những mâu thuẫn nội tại đó và cuộc đấu tranh của nhân dân lao động sẽ quyết định vận mệnh của chủ nghĩa tư bản".

Thái độ "mơ tưởng" này của Đảng cộng sản Việt Nam không phù hợp với tình hình khi đó, sau 20 năm Liên bang Sô Viết tan rã (26/12/1991). Có điều lạ là Thế giới cộng sản do Liên Xô đứng đầu đã khủng hoảng từ năm 1980 khi các nước cộng sản Đông Âu nối đuôi nhau sụp đổ, nhưng lãnh đạo cộng sản Việt Nam vẫn chưa tỉnh ngủ.

Đổi mới hay là chết

Mãi cho đến khi Liên Xô không còn là nước cộng sản "đỡ đầu" nữa thì Việt Nam chới với, phải bám vào Trung Quốc để đổi mới tồn tại. Tháng 10 năm 1997, lãnh đạo Bắc Kinh, Tập Cận Bình tuy không dứt khoát từ bỏ chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Mao Trạch Đông nhưng tuyên bố theo chủ trương "Chủ nghĩa xã hội có đặc sắc Trung Quốc" (Trung văn giản thể - Trung văn phồn thể).

Về phía Việt Nam, tên nước mới "Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" được Quốc hội khóa VI quyết định tại kỳ họp ngày 2/7/1976.

Tuy nhiên Trung Quốc không muốn đứng đầu các nước theo chủ nghĩa cộng sản còn lại, mặc dù khi ấy có tin Việt Nam yêu cầu Bắc Kinh đứng ra nhận trách nhiệm quy tụ các quốc gia cộng sản gồm Việt Nam, Cuba, Bắc Triều Tiên và Lào.

Tiếp tục hỏng

Tuy vậy, Việt Nam vẫn phải dựa vào Trung Quốc, đồng thời thiết lập quan hệ ngoại giao với Mỹ năm 1995 để cân bằng quyền lực. Nhưng Bắc Kinh tiếp tục chủ trường bành trướng lãnh thổ qua các cuộc chiếm đóng biển, đảo của Việt Nam ở vùng Trường Sa (Biển Đông).

Cho đến nay (2024), Việt Nam giữ 21 vị trí, trong khi Trung Quốc chiếm đóng 7 vị trí chiến lược ở Trường Sa gồm : Đá Châu Viên, đá Chữ Thập, cụm đá Gaven, đá Gạc Ma, đá Tư Nghĩa, đá Vành Khăn và đá Xu Bi.

Trung Quốc đã đánh chiếm Quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam năm 1974, vào lúc Hoa Kỳ và Việt Nam Cộng Hòa tập trung vào Hòa đàm Paris để chấm dứt chiến tranh.

Sau khi ký Hiệp định Paris chấm dứt chiến tranh năm 1973, quân cộng sản miền Bắc vẫn được Nga-Tầu tiếp tục cung cấp vũ khí và lương thực để tiến hành cuộc chiến "chiếm đất, giành dân" cho đến ngày "toàn thắng" thống nhất đất nước, 30/04/1975.

Sau khi chế độ hà khắc và độc tài miền Bắc bao phủ miền Nam thì lộ ra tình trạng chia rẽ Nam – Bắc, tình hình kinh tế kiệt quệ. Sau 10 năm áp dụng chủ trương kinh tế bao cấp do nhà nước lãnh đạo theo mô hình Liên Xô cũ, đất nước suy sụp, nạn đói xuất hiện buộc Đảng buộc phải "đổi mới", làm kinh tế thị trường kiểu Mỹ để cứu nguy và hội nhập với thế giới tây phương đễ tôn tại. Nhưng sợ xấu hổ nên lãnh đạo cộng sản Việt Nam đã thòng thêm mấy chữ "theo định hướng xã hội chủ nghĩa" để chứng tỏ sự trung thành của mình.

Trong thực tế, Ban lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam vẫn "không đổi mới chính trị" để đoàn kết toàn dân và đoàn kết với người Việt tị nạn ở nước ngoài về xây dựng đất nước. Đảng tiếp tục lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng cho độc quyền cai trị.

Như một qui luật, độc tài đẻ ra tham nhũng, từ hạ tầng cơ sở lên đến trung ương, cấp nhỏ tham nhũng nhỏ, cấp lớn tham nhũng lớn, mạnh ai nấy vét tài nguyên và tiền bạc của Nhà nước. Tình trạng "cán bộ, đảng viên "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" ngày càng đông và lan rộng mạnh, đe dọa sự tồn vong của chế độ.

Vì vậy, Hội nghị Trung ương 10 khóa đảng XIV, kết thúc tại Hà Nội ngày 10/09/2024, tái khẳng định sẽ tiếp tục : làm theo phương châm"độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội".

Về lĩnh vực nhân sự khóa XIV, Thông báo Trung ương 10 viết : "Ban Chấp hành Trung ương nhấn mạnh công tác nhân sự Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIV là công việc hệ trọng ; là "then chốt" của "then chốt", có ý nghĩa quyết định đối với việc thực hiện thắng lợi các chủ trương, đường lối của Đảng để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới".

Chi tiết hơn, Thống báo này cho hay : "Ban Chấp hành Trung ương xác định mục tiêu, yêu cầu công tác nhân sự Đại hội XIV, trong đó Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư khóa XIV, nhất là các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của Đảng, Nhà nước phải là một tập thể trong sạch, vững mạnh, thật sự đoàn kết, thống nhất cao về ý chí và hành động ; tiêu biểu về trí tuệ, phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, năng lực lãnh đạo và uy tín ; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc, chủ nghĩa xã hội và đường lối đổi mới của Đảng, gắn bó mật thiết với Nhân dân. Thực hiện tốt phương châm : Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, giữ vững nguyên tắc, kỷ luật, kỷ cương, đi đôi với phát huy, mở rộng dân chủ ; bảo đảm sự đoàn kết, thống nhất cao".

Lời hứa này không mới vì những "chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên giai đoạn mới" đã được bàn hành qua Quy định số 144-QĐ/TW ngày 9/5/2024.

Tiêu chuẩn đạo đức

Quy định này buộc cán bộ, đảng viên phải :

1. Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh ; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội ; kiên định đường lối đổi mới của Đảng và các nguyên tắc xây dựng Đảng.

2. Kiên quyết, kiên trì bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Thực hiện nghiêm Cương lĩnh chính trị, Điều lệ Đảng, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

3. Trong sạch, không tham ô, tham nhũng, tiêu cực, không gây phiền hà, sách nhiễu. Chủ động phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn tham nhũng, tiêu cực, suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, chủ nghĩa cá nhân, lợi ích nhóm, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ.

Vấn đế đặt ra là dưới "thời đại Tô Lâm", hay "bất cứ ai làm Tổng bí thư khóa đảng XIV", có khả năng "thay đổi tư duy lãnh đạo để đưa đất nước ra khỏi nhóm các quốc gia chậm tiến và lạc hậu trên Thế giới, hay vẫn cứ chạy quanh tìm thóc như đàn gà "chạy quẩn cối xay lúa" như bấy lâu nay ?

Phạm Trần

(23/09/2024)

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đi Mỹ, chuyến công du 'củng cố quyền lực mềm'

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm và phu nhân Ngô Phương Ly sẽ tham dự các sự kiện của Liên Hiệp Quốc, một số sự kiện tại Mỹ và thăm cấp nhà nước Cuba từ ngày 22-27/9.

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm sẽ phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất của Việt Nam là cơ hội độc nhất để tạo ấn tượng lâu dài

Hội nghị Thượng đỉnh Tương lai của Liên Hiệp Quốc diễn ra tại New York vào các ngày 22, 23/9 và tuần lễ cấp cao Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc khóa 79 sẽ khai mạc vào ngày 24/9.

Chủ tịch nước Tô Lâm sẽ có bài phát biểu quan trọng tại Hội nghị Thượng đỉnh tương lai và tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc khóa 79, theo thông báo chính thức từ Hà Nội.

Bên cạnh hoạt các hoạt động tại sự kiện của Liên Hiệp Quốc, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm sẽ gặp gỡ lãnh đạo chính quyền, Quốc hội, các đảng và một số người đứng đầu bộ, ngành của Mỹ. Tuy nhiên, đây không phải là một chuyến thăm Mỹ chính thức của người đứng đầu Đảng và Nhà nước Việt Nam.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Phạm Thu Hằng nói rằng chuyến công tác là hoạt động đối ngoại đa phương đầu tiên của Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm trên cương vị mới tại diễn đàn đa phương toàn cầu lớn nhất và có tầm quan trọng hàng đầu.

Sau khi tham dự một số sự kiện của Liên Hiệp Quốc cũng như các hoạt động tại Mỹ, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm sẽ thăm cấp nhà nước tới Cuba theo lời mời của Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Cuba, Chủ tịch nước Miguel Díaz-Canel Bermúdez và phu nhân.

Giáo sư Alexander Vuving từ Trung tâm nghiên cứu an ninh châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye (Mỹ) nhận định với BBC ngày 19/9 rằng chuyến đi Mỹ lần này rất quan trọng đối với cá nhân Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm vì ông cần xây dựng "quyền lực mềm" trong nước và thể hiện hình ảnh của một nhà lãnh đạo tài ba.

Giáo sư Carl Thayer, nhà quan sát chính trị Việt Nam lâu năm, trả lời BBC ngày 19/9 rằng dự kiến ông Tô Lâm sẽ phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc trên cương vị nguyên thủ quốc gia và đây là minh chứng mạnh mẽ cho sự ủng hộ của Việt Nam đối với một tổ chức đa phương như Liên Hiệp Quốc.

Hiện Ban Chấp hành Trung ương Đảng đang tổ chức Hội nghị lần thứ 10, khai mạc vào ngày 18 và kết thúc ngày 20/9. Một nguồn tin tiết lộ với BBC rằng ông Tô Lâm sẽ lên đường đi Mỹ vào đêm 21/9.

Việt Nam đã tích cực hợp thúc đẩy ngoại giao đa chiều, đa phương với việc tác với các cường quốc như Mỹ, Trung Quốc, Nga, EU và khối ASEAN

Một cuộc sát hạch đối với ông Tô Lâm

Ông Tô Lâm đã từng đến Mỹ vào năm 2019 với tư cách Bộ trưởng Công an. Nhưng lần này thì khác, ông Tô Lâm sẽ đi Mỹ khi đang kiêm nhiệm cả hai chức danh tổng bí thư và chủ tịch nước. Lần này, dù không thăm chính thức Mỹ, nhưng ông Tô Lâm có nhiều hoạt động trong thời gian ở quốc gia này.

Theo Giáo sư Alexander Vuving, lãnh đạo cao nhất của Việt Nam ngày nay được kỳ vọng phải có khả năng xử lý các mối quan hệ quốc tế và giao thiệp với các cường quốc lớn, đặc biệt là Trung Quốc và Hoa Kỳ.

Chuyến đi cũng rất quan trọng đối với Việt Nam vì Hà Nội cần cân bằng cẩn thận mối quan hệ với các cường quốc, đặc biệt là Trung Quốc, Mỹ và Nga.

Trong nhiều năm qua, với chính sách ngoại giao cây tre, Việt Nam đã tích cực hợp tác với các cường quốc như Mỹ, Trung Quốc, Nga, EU và khối ASEAN nhằm đảm bảo sự cân bằng an ninh và phát triển kinh tế cho chính mình.

Ngày 12/9, trong thông điệp ghi hình gửi đến sự kiện cấp cao "Lời kêu gọi toàn cầu về Hội nghị Thượng đỉnh tương lai", Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã nhấn mạnh hội nghị là cơ hội để Liên Hiệp Quốc và chủ nghĩa đa phương khẳng định những giá trị không thể thay thế trước những thách thức to lớn của thời đại.

So với cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, ông Tô Lâm là người có hồ sơ lãnh đạo khá mỏng. Ông làm bộ trưởng Công an trong hai nhiệm kỳ trước khi được bầu làm chủ tịch nước vào tháng 5/2024.

Và chỉ khoảng ba tháng sau đó, ông đã được chọn làm tổng bí thư. Điều này có nghĩa là ông có ít kinh nghiệm trong bang giao quốc tế ở vị trí lãnh đạo đảng và nhà nước.

Các nhà quan sát cho rằng thời gian chưa đủ dài để đánh giá năng lực lãnh đạo của ông Tô Lâm trên cương vị lãnh đạo cao nhất. Do đó, những chuyến công du nước ngoài của ông Tô Lâm, nhất là đến các cường quốc như Mỹ và Trung Quốc, sẽ có nhiều cặp mắt đổ dồn vào ông.

"Bởi ông Tô Lâm là tân lãnh đạo cao nhất của Việt Nam, chuyến công tác của ông ấy tới Hoa Kỳ (và Liên Hiệp Quốc) với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất của Việt Nam là cơ hội độc nhất để tạo ấn tượng lâu dài".

"Lâu dài vì đó sẽ là ấn tượng đầu tiên về cách ông ấy giao thiệp với siêu cường này và cách ông ấy xoay xở trong vùng biển đầy sóng gió của các mối quan hệ quốc tế, nói ngắn gọn là ông ấy có khả năng ngoại giao như thế nào với tư cách là lãnh đạo cao nhất của Việt Nam", Giáo sư Vuving đánh giá.

Reuters dẫn lời bốn nguồn tin nói rằng ông Tô Lâm sẽ dự một diễn đàn kinh doanh vào ngày 23/9 với sự tham gia của đại diện từ các doanh nghiệp Mỹ. Ông cũng sẽ có các cuộc gặp riêng với lãnh đạo của hai gã khổng lồ công nghệ Google và Meta. Các cuộc gặp này được cho là góp phần xây dựng hình ảnh ông Tô Lâm là một nhà cải cách kinh tế.

Giáo sư Carl Thayer nhận định với BBC rằng sự góp mặt của ông Tô Lâm sẽ có sức nặng và sẽ giúp trấn an giám đốc điều hành các tập đoàn lớn của Mỹ đang làm ăn tại Việt Nam rằng Việt Nam sẵn sàng khuyến khích doanh nghiệp trong đổi mới công nghệ.

Bên cạnh các hoạt động tập trung vào lĩnh vực kinh tế ở trên, theo thông báo chính thức từ Hà Nội, ông Tô Lâm sẽ có nhiều cuộc tiếp xúc với chính giới và giới trí thức Mỹ.

Đại học Columbia (New York, Mỹ) đã thông báo ông Tô Lâm sẽ có buổi tọa đàm vào ngày 23/9 tại trường.

Ông có thể sẽ phải đối mặt với những câu hỏi khó – chẳng hạn về nhân quyền, về môi trường, về tự do học thuật – trong các cuộc tiếp xúc này, đặc biệt là từ các nhà lập pháp và giới trí thức.

BBC News tiếng Việt được biết một nhóm trí thức tại Mỹ đã chuẩn bị gửi kiến nghị tới ông Tô Lâm, kêu gọi trả tự do cho ông Trương Huy San, tức nhà báo Huy Đức.

Nền chính trị và văn hóa Mỹ vốn không dựa trên sự đồng lòng nhất trí như Việt Nam sẽ đặt ra nhiều thách thức cho ông Tô Lâm và đây chính là lúc bản lĩnh của ông được chờ đợi sẽ phát huy.

Thời gian chưa đủ dài để đánh giá năng lực lãnh đạo của ông Tô Lâm trên cương vị lãnh đạo cao nhất

Có cần thiết gặp ông Biden ?

Chưa rõ liệu Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm có gặp ông chủ Nhà Trắng Joe Biden bên lề Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc hay không.

Một người phát ngôn của Nhà Trắng từ chối nói đến ông Tô Lâm với Reuters, nhưng tiết lộ rằng ông Biden dự định sẽ gặp một vài lãnh đạo quốc gia tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc.

Thông báo của Hà Nội cũng không nêu rõ mà chỉ cho biết ông Tô Lâm sẽ gặp "lãnh đạo chính quyền, Quốc hội, các đảng và một số người đứng đầu bộ, ngành của Mỹ".

Sau chiến tranh, Mỹ và Việt Nam đã trải qua những hành trình đầy trắc trở trước khi tiến đến bình thường hóa quan hệ vào năm 1995. Ngày 10/9/2023 là dấu mốc lịch sử khi Việt Nam nâng cấp hai bậc quan hệ với Mỹ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện (cấp bậc cao nhất trong thang bậc ngoại giao của Hà Nội).

Ngày 10/9/2024, hai nước Việt Nam và Mỹ đã có thông cáo báo chí kỷ niệm một năm quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện. Việc nâng cấp quan hệ này được coi là đánh dấu chiến thắng của ông Biden trong chiến dịch tăng cường sức ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Giáo sư Vuving cho rằng có thể ông Tô Lâm muốn gặp Tổng thống Mỹ Joe Biden bên lề Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc. Tuy nhiên, theo ông Vuving, điều này là không quá cần thiết vì ông Biden sẽ không còn là tổng thống Hoa Kỳ sau tháng 1/2025.

"Thêm vào đó, ông Tô Lâm đã tham gia vào việc định hình chính sách của Việt Nam đối với Hoa Kỳ trong nhiều năm và đã gặp nhiều nhà hoạch định chính sách của Hoa Kỳ".

"Đây sẽ là chuyến đi đầu tiên của ông ấy tới Hoa Kỳ với tư cách là lãnh đạo cao nhất của Việt Nam, nhưng ông ấy đã từng thăm Hoa Kỳ trong vai trò trước đây là Bộ trưởng Bộ Công an. Sẽ cần thiết hơn nếu ông Tô Lâm gặp được những người có thể sẽ là một phần của chính quyền Harris giả định trong tương lai", ông Vuving nêu ý kiến.

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 19/8

Vào tháng trước, ông Tô Lâm đã có chuyến công du đầu tiên đến Trung Quốc từ ngày 18-20/8 trên cương vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước.

Với chuyến đi Mỹ sắp tới đây, dường như cho thấy đã có một quy tắc bất thành văn trong nghi thức đối ngoại dưới thời cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và nay được ông Tô Lâm nối bước: các lãnh đạo cao nhất của Việt Nam nên đến Trung Quốc trước khi đến Mỹ (dù lần này ông Tô Lâm không thăm chính thức Mỹ).

Giáo sư Alexander Vuving phân tích rằng, ở nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có tiền lệ, ông Trọng đã thực hiện chuyến công du đầu tiên là đến Trung Quốc (đầu tháng 11 năm 2022) vì nhiều mục đích, trong đó có việc dọn đường cho Việt Nam nâng cấp quan hệ với Mỹ vào năm 2023.

Cách ứng xử như vậy, theo ông Vuving, là thể hiện sự tôn trọng của Hà Nội đối với Bắc Kinh và Giáo sư Vuving cho rằng đây là một yếu tố quan trọng trong cách tiếp cận hiện tại của Việt Nam trong quan hệ với các cường quốc.

Sự "xích lại gần nhau hơn" giữa Hà Nội và Washington cũng đóng góp cho việc xử lý các vấn đề an ninh và hòa bình trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương mà Biển Đông là một vấn đề an ninh khu vực Đông Nam Á.

Mỹ tiếp tục nằm trong nhóm các đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, trong đó Việt Nam xuất siêu. Năm 2023, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa hai nước đạt gần 111 tỷ USD, lần thứ 3 liên tiếp vượt mốc 100 tỷ USD, theo Tổng cục Hải quan.

Sau chuyến làm việc tại Mỹ, ông Tô Lâm sẽ có chuyến thăm cấp nhà nước tới Cuba. Việt Nam và Cuba thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 2/12/1960. Dự kiến, ông sẽ thăm chính thức với Pháp vào đầu tháng 10.

Nguồn : BBC, 19/09/2024

Phải chăng :

"Muốn nói mà sợ lòng đau

Muốn gieo mà sợ đất màu chẳng ưa" ?

Thơ phú dường như không hợp với Tô Đại tướng, nhưng rõ ràng, các diễn ngôn của Tổng bí thư – Chủ tịch nước gần đây cứ phải "rào trước đón sau". Như vậy là sao ?

Ông Tô Lâm hội kiến ông Tâp Cận Bình tại Bắc Kinh ngày 19/8/2024. Ông Tô Lâm sẽ đến Mỹ trong vài ngày tới.

Không dùng phương pháp cũ !

Kết thúc bài viết dài trên 2.700 chữ (1), Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm nhắc đến di huấn của những bậc tiền bối : "Khi tình hình đã thay đổi và chúng ta phải giải quyết các nhiệm vụ thuộc loại khác thì không nên nhìn lại đằng sau và sử dụng những phương pháp của ngày hôm qua" (Lenin). "Không bao giờ được lung lay trước những khó khăn, thử thách của cách mạng" (Lê Duẩn). Cái hồn cốt nổi bật từ các di sản quý báu này : Không dùng các phương pháp cũ (của ngày hôm qua) để "giải quyết nhiệm vụ thuộc loại khác" của ngày hôm nay, khi sự lãnh đạo của Đảng phải đối mặt với những vấn đề mới, những thách thức mới ! 

Tổng bí thư nhận thức rất rõ rằng, không được áp dụng các cách làm cũ, lối mòn cũ, hoặc phương pháp đã quen thuộc, vì có thể chúng không còn phù hợp nữa. Thay vào đó, cần có sự sáng tạo, linh hoạt và tìm ra cách tiếp cận mới mẻ, hiện đại hơn để giải quyết vấn đề trước mắt. Và khi đã hạ quyết tâm như thế rồi, thì ý chí của những người trong cuộc không được phép lung lay trước mọi khó khăn và thử thách !

Thiết tưởng không thể có diễn ngôn chính trị nào rõ ràng hơn khi hệ thống truyền thông trong nước nhất loạt đăng "bài phông" của Tổng bí thư - Chủ tịch nước để định hướng không chỉ cho cuộc họp Trung ương 10 trong 3 ngày, từ 18 đến 20/9. Nhiều khả năng là cuộc họp của Ban Chấp hành Trung ương trong ba ngày này sẽ có nội dung về kiện toàn các chức danh lãnh đạo cấp cao và điều động một số cán bộ. Đồng thời, Trung ương Đảng cũng sẽ tập trung cho việc chuẩn bị cương lĩnh và phê duyệt quy hoạch nhân sự Đại hội Đảng 14, dự kiến diễn ra vào quý 1 năm 2026 (2). 

Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam lần này liệu có tái diễn lại cái không gian – thời gian của Đại hội 6 năm 1986 ? Khi ông Trường Chinh lên làm Tổng bí thư, Báo cáo chính trị trình Đại hội 6 (tài liệu quan trọng nhất trong các văn kiện) đã đưa xuống đại hội đảng bộ các cấp. Qua phản ảnh từ dưới lên, nhiều ý kiến cho rằng nội dung chưa đáp ứng được tình hình thực tế đang diễn ra rất phức tạp, đòi hỏi phải có những đổi mới trong chủ trương, chính sách. Tổng bí thư Trường Chinh quyết định : Phải viết lại Báo cáo chính trị trình Đại hội 6 ! Trong báo cáo đó, nội dung quan trọng nhất là phải đưa Quan điểm và Nội dung Đổi mới Kinh tế vào (3).

Nhìn về phía trước bằng cách nào ?

Toàn văn phát biểu khai mạc Hội nghị Trung ương 10 sáng 18/9 của Tổng bí thư – Chủ tịch nước Tô Lâm tại Hà Nội ngắn gọn và súc tích một cách bất ngờ. Chỉ lướt qua 1.800 chữ có thể nắm bắt được hai nội dung căn bản nhất của khóa họp ba ngày : 

Thứ nhất, các công việc để tăng tốc "về đích" thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội 13.

Thứ hai, về công tác chuẩn bị Đại hội 14 của Đảng gồm có 3 vấn đề : Các văn kiện trình Đại hội ; Chuẩn bị nhân sự cho Đại hội và Công tác xây dựng Đảng. 

Đằng sau mỗi nội dung có thể nhìn thấy cả một núi công việc, nhưng được trình bày khá logic và gọn ghẽ. Hy vọng, cả đảng viên lẫn người dân thường đều có thể nắm bắt ! Đúng với tinh thần "quyết tâm cao nhất, nỗ lực lớn nhất, hành động quyết liệt…" như một tiêu đề được "giật" trên trang "Đại biểu Nhân dân" (4). Không đọc thấy bất cứ một dòng lý luận nào về chủ nghĩa Mác – Lênin, về "độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩa xã hội", một thứ chủ nghĩa xã hội mà chính cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng buộc phải thú nhận, không biết đến cuối thế kỷ này có được nhìn thấy không ! Nhưng tinh thần "những việc cần làm ngay" của Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh thì đều toát lên sau mỗi câu, mỗi chữ trong diễn văn khai mạc của ông Tô Lâm. Vấn đề là, những việc nào "cần làm ngay" ?

Sự giải bày của Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm tại diễn đàn chính thức của Đảng nói rõ : "Hội nghị Trung ương lần này diễn ra sớm hơn và ngắn hơn dự kiến, chúng ta sẽ làm việc cả ngoài giờ hành chính…". Rồi nữa : "Hội nghị diễn ra vào thời điểm rất đặc biệt… cơn bão số 3 gây thiệt hại hết sức nặng nề về người và tài sản ở hầu hết các tỉnh, thành phố phía Bắc". 

Trong cảnh tang thương và nóng bỏng như thế, Trung ương 10 sẽ nhìn về phía trước bằng cách nào ? Hội nghị sẽ thảo luận, cho ý kiến về 10 nội dung thuộc 2 nhóm vấn đề chiến lược và một số việc cụ thể. Các tài liệu thảo luận tại Hội nghị cũng được gửi trước 1 tuần, để các các Ủy viên Trung ương có đủ thời gian nghiên cứu và chuẩn bị những ý kiến thật xác đáng, phản ánh đúng thực tiễn của bộ, ngành, địa phương mình.

Hướng về phía trước với tinh thần "Nhìn thẳng vào sự thật", Hội nghị lần này liệu có kết nối được Đại hội 14 vào "mạch ngầm" của Đại hội 6 cách đây 40 năm ? Đặt vấn đề một cách rốt ráo : Tổng bí thư Tô Lâm có dám đưa nội dung quan trọng nhất, "Đổi mới Chính trị" vào báo cáo chính trị của Đại hội tới ?

Từ chuyện xưa nói về chuyện nay

Nhớ lại, tháng 12/1998, khi trình Quốc thư lên Nữ Hoàng Hà Lan – Queen Beatrix, để nhậm chức đại sứ, một phần nội dung hội kiến diễn ra xung quanh câu chuyện Đổi mới Kinh tế và Đổi mới Chính trị ở Việt Nam. Bà nhìn thẳng vào mắt tôi, giọng "Royalis English" dịu dàng : "Can one walk on one leg, Mr. Ambassador ?" (Người ta có thể đi bằng một chân không, thưa ngài Đại sứ ?). Hẳn nhiên đáp án trả lời đã được chuẩn bị trước và thông tin này chắc chắn đã được giải mật (declassified), nhưng nó vẫn đeo bám người kể chuyện suốt phần tư thế kỷ qua. Hy vọng vào một tương lai không xa, trong chuyến thăm đang được tái thúc đẩy của Nhà Vua Willem-Alexander với Hoàng hậu Maxima (5), Ngài sẽ chứng kiến, người dân Việt Nam hạnh phúc khi được đi bằng hai chân, đúng như lời chúc của Mẫu Hậu Nhà Vua gửi đến những con dân đất Việt ! Kể lại chuyện này với Thủ tướng Phan Văn Khải khi thăm con đê Afsluitdijk ở Tây Bắc Hà Lan, ông Sáu lắc đầu : "Cái xứ mình nó khổ thế đấy, Đại sứ à ! Chuyện xưa như trái đất, ai cũng biết, quốc tế góp ý nhức cả tai, nhưng thể chế vẫn ì ra, không ai làm gì được !". Cựu sinh viên Plekhanov giơ hai tay lên nền trời tím sẫm "Vùng Đất Thấp (Les Pays-Bas), nhưng có tầm nhìn cao", như một lời cầu cứu !

Kể từ ngày ngồi vào ghế "cửu trùng", ông Tô Lâm khá kiệm lời, nhưng mỗi lần đăng đàn, giới quan sát đều thấy lóe lên vài ba tia hy vọng. Trong diễn văn nhậm chức ngày 4/8/2024, Tổng bí thư của Đảng cộng sản Việt Nam lần đầu tiên đã không nhắc đến cụm từ "chống Mỹ cứu nước"... (6). Giới quan sát cũng chú ý, tại Hội thảo 40 năm về Đổi mới ngoại giao, không thấy giới chuyên gia nhắc tới "ngoại giao cây tre", vốn được "suy tôn" bao lâu nay (7). Giới phân tích chú ý tới các động thái này khi Việt Nam và Hoa Kỳ đang tương nhượng nhau, liên quan đến việc Mỹ chưa công nhận Hà Nội có kinh tế thị trường và vào thời điểm ông Tô Lâm đang chuẩn bị qua Mỹ, sau chuyến đi được cho là thành công của Bộ trưởng quốc phòng Phan Văn Giang. Đó là nguyên nhân Hội nghị Trung ương lần này diễn ra sớm hơn và ngắn hơn dự kiến. Đó cũng là lý do Tổng bí thư - Chủ tịch nước gấp rút thăm Trung Quốc sau khi vừa nhậm chức, để kịp cho kỳ họp này và trước khi ông bay qua bên kia Tây Bán Cầu.

Cuộc hội kiến với Tổng thống Biden đang chuẩn bị rời nhiệm sở cũng không hề đơn giản khi chưa biết sau ngày 5/11 sắp tới đây, bà Harris hay ông Trump, ai sẽ là chủ nhân ngôi Nhà Trắng ? Sức ép ngoại giao tới đây chắc không hề dễ chịu trong một thế giới vừa kết nối vừa phân mảnh và cạnh tranh nhau quyết liệt !

Đinh Hoàng Thắng

Nguồn : VOA, 19/09/2024

Tham khảo :

(1) https://www.vietnamplus.vn/bai-viet-cua-tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-ve-doi-moi-manh-me-phuong-thuc-lanh-dao-post977056.vnp

(2) https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cj9jnl8mj7jo

(3) https://tuoitre.vn/nho-tong-bi-thu-cua-doi-moi-2018093009462169.htm

(4) https://daibieunhandan.vn/quyet-tam-cao-nhat-no-luc-lon-nhat-hanh-dong-quyet-liet-bao-dam-dat-va-phan-dau-vuot-cac-muc-tieu-nghi-quyet-dai-hoi-xiii-cua-dang-de-ra-post390617.html

(5) https://www.voatiengviet.com/a/viet-nam-tai-thuc-day-chuyen-tham-cua-hoang-gia-ha-lan/7624705.html

(6)https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/us_vn_reconciliation_non_market_economy-08072024113022.html

(7) https://dav.edu.vn/hoi-thao-khoa-hoc-tong-ket-40-nam-ngoai-giao-viet-nam-thoi-ky-doi-moi/

Trong bối cảnh cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc, Việt Nam có thể tận dụng sự quan tâm chiến lược của Mỹ và các đồng minh trong "khu vực Indo – Pacific" để củng cố quan hệ song – đa phương.

Ông Tô Lâm đến Hoa Kỳ sau nạn hồng thủy hiện vẫn đang tàn phá Việt Nam. Cơn bão kinh hoàng ấy để lại những sang chấn thật nặng nề. Tuy nhiên, "cơn bão Yagi" của lòng người vẫn còn ở phía trước.

Ông Tô Lâm hội kiến Tập Cận Bình tại Bắc Kinh, 19/8/2024

Vượt qua các nhân tố gây nhiễu : Chưa có những đột phá đáng kể

Thiên tai như cơn bão Yagi vừa qua thật đáng sợ ! Nhưng "những cơn bão của lòng dân" có thể còn đáng sợ hơn. Tổng bí thư – Chủ tịch nước và các vị lãnh đạo nên ưu tiên tập trung vào các nhiệm vụ đại sự, như lo bảo vệ chủ quyền và cải cách thể chế, hơn là những hành động mang tính biểu tượng. Việc này có thể được giao cho lực lượng cứu hộ chuyên nghiệp. Được biết, Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm đang chuẩn bị tham dự "Hội nghị thượng đỉnh tương lai Liên Hiệp Quốc" và phát biểu tại thảo luận cấp cao của khóa họp 79 của Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc là để đúc kết kinh nghiệm, đảm bảo cho quốc gia – dân tộc vượt qua những khó khăn về kinh tế, xã hội và môi trường có thể còn lớn hơn trong tương lai.

1. Khó khăn và thách thức đầu tiên Tổng bí thư - Chủ tịch nước phải đối mặt, là tiến hành buổi Đối thoại chính sách tại Đại học Columbia, mà người điều phối là Giáo sư Nguyễn Thị Liên Hằng, Giám đốc Viện Weatherhead East Asian Institute (1).

Buổi đối thoại nằm trong chương trình chính thức của ông Tô Lâm nhân dịp Tổng bí thư - Chủ tịch nước dự kiến tham gia "Thượng đỉnh Tương lai Liên Hiệp Quốc" để tạo sự đột phá và thay đổi về tư duy, tăng cường cam kết và hành động. 

Thông tin Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam thăm Mỹ được chính ông Tô Lâm đề cập tại Hội nghị gặp mặt các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước sáng 15/8/2024, theo tờ Diplomat (2). 

Nhưng tại sao trước chuyến thăm cấp cao của lãnh đạo, lại chỉ trích "người sẽ điều phối" cuộc Đối thoại với Tổng bí thư - Chủ tịch nước ?

Theo trang mạng trelangblog.com, Giáo sư Nguyễn Thị Liên Hằng bị tố cáo là đã viết sách xuyên tạc lịch sử Việt Nam (3). Chưa dự đoán được, màn đối thoại sẽ diễn ra thế nào ?

2. Khó khăn và thách thức thứ hai cũng cản trở không kém. Về phương diện Nhà nước, Bộ Quốc phòng đã cho hạ một video trên YouTube giăng tít "Trường Đại học Fulbright – Không để Cách Mạng Màu đổi màu giáo dục". Tuy nhiên, trang mạng trelangblog.com, sau đó vẫn cho chạy tiếp bài "Vì sao Đại học Fulbright bị chỉ trích, tẩy chay ?". 

Phê phán nhằm vào Đại học này chủ yếu xoay quanh lập luận, Fulbright đang đào tạo những người có tiềm năng lọt vào bộ máy công quyền của Việt Nam, từ đó biến đất nước ở Đông Nam Á này thành một quốc gia chư hầu của Mỹ. Bài viết không ngần ngại đặt thẳng câu hỏi : "Liệu Fulbright có thực sự là một công cụ của Washington nhằm thay đổi thể chế chính trị tại Việt Nam ?" (4).

Trong khi đó, chính Bộ Ngoại giao Việt Nam đã bác bỏ luận điểm hồ đồ này. Chiều 26/8, trả lời câu hỏi của phóng viên về hoạt động của Đại học Fulbright, người phát ngôn Bộ Ngoại giao nêu rõ : "Đại học Fulbright Việt Nam là thành quả của hợp tác giáo dục giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, nhất là trong lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao" (5). Diễn ngôn kiệm lời này liệu đã đủ để bác bỏ các luận điểm sai trái nói trong câu chuyện thứ nhất ?

Chủ tịch nước Tô Lâm và Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken - Ảnh : VGP

3. Khó khăn thứ ba là làn sóng bắt bớ và cầm tù các nhà đấu tranh cho dân chủ ở trong nước vẫn tiếp tục với cường độ cao.

Cũng trong cùng ngày 10/9, Hà Nội liên tiếp tuyên án 6 năm tù giam đối với ông Hoàng Tùng Thiện, đồng sáng lập Đảng đoàn Việt Nam, kêu gọi đa đảng chính trị cho Việt Nam (6) và 7 năm tù giam đối với nhà báo độc lập – blogger Nguyễn Vũ Bình về tội danh "tuyên truyền chống Nhà nước" theo Điều 117 (7). Các điều luật 117 và 331 được Hà Nội sử dụng để kết án những người lên tiếng chỉ trích Chính phủ và Đảng cộng sản.

Trên web dangdoan.org đã đề cập đến các quyền con người cơ bản, đồng thời kêu gọi đa nguyên chính trị. Trang web này cũng viết : "Hiểm họa, hay kẻ thù nguy hiểm nhất của nhân dân chính là cộng sản" ; và kêu gọi thành lập đảng đối lập với Đảng cộng sản Việt Nam, lấy tên là "Đảng Lạc Hồng" và mời công dân Việt Nam đang sinh sống trong và ngoài nước cùng tham gia. 

Theo HRW, vào tháng 8 và tháng 9 này, Việt Nam đã kết án và tuyên án ít nhất 7 nhà hoạt động nhân quyền vì những lý do tương tự. Thống kê của Dự án 88, một tổ chức nhân quyền tập trung vào Việt Nam, cho biết hiện có 175 nhà hoạt động đang bị giam giữ tại quốc gia Đông Nam Á này.

4. Khó khăn thứ tư, tại phiên họp lần thứ 57 của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc diễn ra từ ngày 9 đến ngày 13/9, đại diện của Liên Hiệp Quốc và Liên Hiệp Châu Âu (EU) lên tiếng bày tỏ quan ngại về tình hình nhân quyền của Việt Nam. Việt Nam đã bị chỉ trích tại các diễn đàn này về những đàn áp nhân quyền, tuy nhiên, đại diện Việt Nam đã bác bỏ những cáo buộc ấy.

Cao ủy nhân quyền Liên Hiệp Quốc, ông Volker Turk hôm 9/9 phát biểu tại phiên khai mạc, bày tỏ lo ngại về việc đàn áp các quyền của người dân ở nhiều nước trên thế giới, bao gồm các quyền tự do ngôn luận, lập hội, hội họp, tự do báo chí. Ông nhắc đến tên của Việt Nam trong số các nước có các hoạt động đàn áp. Vào ngày 10/9, Đại diện thường trú của Liên Hiệp Châu Âu (EU) tại Geneva – Đại sứ Lotte Knudsen – phát biểu tại diễn đàn của Liên Hiệp Quốc, bày tỏ "quan ngại sâu sắc về không gian ngày càng thu hẹp của xã hội dân sự ở Việt Nam và việc tiếp tục bắt giữ những người bảo vệ nhân quyền, các chuyên gia về quyền lao động và môi trường" (8). Đại diện EU kêu gọi Việt Nam đảm bảo các quyền tự do ngôn luận và lập hội cơ bản được bảo vệ để xã hội dân sự có thể tự do tham gia vào mọi khía cạnh phát triển.

5. Cái khó thứ năm là đánh giá chung của giới chuyên gia về bang giao Việt – Mỹ không thật khả quan.

Sau một năm nâng vượt cấp quan hệ nhưng dư luận cho rằng, vẫn chưa có nhiều đột phá. Hẳn nhiên một năm thì thời gian tương đối ngắn. Và trong năm này, mỗi nước cũng có nhiều biến động về chính trị nội bộ. Việt Nam thì Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời. Bên Mỹ thì bước vào mùa bầu cử. Cho nên vẫn chưa có nhiều bước tiến đáng kể từ năm ngoái, Thạc sĩ Hoàng Việt nhận xét như thế hôm 11/9 (9).

Hơn nữa, "Hội chứng Việt Nam" ở Mỹ những ngày này vẫn ẩn hiện theo hướng đối nghịch. Hôm 12/9, Dân biểu Hoa Kỳ Michelle Steel lên án việc Chính quyền của Tổng thống Joe Biden chưa nỗ lực để bảo vệ tự do tôn giáo ở Việt Nam. Bà Steel cho biết trong thông cáo "Chính quyền Biden liên tục từ chối ủng hộ tự do tôn giáo, sáu tháng sau khi bà kêu gọi Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ liệt Việt Nam vào danh sách quốc gia cần quan tâm đặc biệt (Country of Particular Concern - CPC) do quốc gia này vẫn tiếp tục đàn áp tôn giáo". Hồi tháng 3/2024, bà Steel kêu gọi đưa Việt Nam vào danh sách CPC "trong bối cảnh Đảng cộng sản Việt Nam gia tăng giam giữ các tù nhân lương tâm" (10).

Tác động từ "những bàn tay vô hình"

Những ngày này, Website của Tổng Lãnh sự quán Trung Quốc tại Đà Nẵng lại lăng-xê những "stt" quen thuộc : Chiêu bài "cách mạng màu" đã liên tiếp được các thế lực thù địch sử dụng và để lại hậu quả vô cùng nặng nề về chính trị, kinh tế, xã hội cho các nước bị cuốn vào kịch bản do chúng giăng ra. Việc chuẩn bị cho "cách mạng màu" của các thế lực thù địch thường được thực hiện thông qua các tổ chức phi chính phủ.

Trung Quốc và Việt Nam đều là nước xã hội chủ nghĩa do Đảng cộng sản lãnh đạo, cần phải cảnh giác cao trước các thủ đoạn "cách mạng màu" của các thế lực thù địch (11). Tuyên bố chung Việt – Trung ngày 20/8 cũng viết : "Vào thời đại mới, hai bên sẽ không quên nguyện ước hữu nghị ban đầu, khắc ghi sứ mệnh chung, kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội và thúc đẩy hiện đại hóa phù hợp với tình hình mỗi nước…". Nhưng đây chính là cái con đường mà cựu Bí thư Đảng ủy Bộ Ngoại giao Nguyễn Đình Bin đã đề nghị Tổng bí thư Tô Lâm nên sớm "chia tay" (12). Tuy nhiên, hai Đảng cộng sản vẫn nhất trí tăng cường trao đổi thông tin và chia sẻ kinh nghiệm về chống can thiệp, chống ly khai, phòng chống "cách mạng màu", cùng nhau bảo vệ an ninh chính trị và an ninh chế độ (13).

Đón đợi những biến chuyển lớn, giới quan sát hướng về chuyến thăm Mỹ sắp tới của tân Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm với niềm hy vọng. Trong một bản tin hôm 12/9, trên cương vị Trưởng Văn phòng Thường trú tại thành phố Hồ Chí Minh, ông Damien Cave thông báo nhật báo New York Times sẽ mở văn phòng thường trú tại Việt Nam vào tháng 10 tới, trong nỗ lực mở rộng phạm vi đưa tin toàn cầu và thúc đẩy nền báo chí độc lập trên toàn thế giới. Nick Name "Nón lá" có lẽ đã nói thay cho thế hệ trẻ trước tin này : "Hy vọng giới trẻ Việt Nam nhìn thấy được những gì ở Việt Nam mà phóng viên báo The New York Times thấy… hoặc, có thể giúp nhà báo có thêm tài liệu nữa".

Công ty "New York Times" mở lại văn phòng ở Sài Gòn sau gần 50 năm chắc chắn sẽ là một cột mốc. Văn phòng Công ty đa phương tiện, với hơn 170 tuổi đời khẳng định : "Một chương mới sẽ mở ra từ tháng 10 năm nay" (14). Chúng ta có quyền đón đợi những bình luận tổng hợp từ các bỉnh bút của "New York Times" về sự kiện trọng đại liên quan đến chuyến thăm Mỹ của Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm.

Giữa các hiệu ứng của "những bàn tay vô hình" đối với mối bang giao Việt – Mỹ, không thể không tính đến tam vị nhất thể "thiên thời – địa lợi – nhân hòa" vào kỷ nguyên tới. Trong bối cảnh quốc tế đang biến động, đặc biệt với sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc, Việt Nam có thể tận dụng sự quan tâm chiến lược của Mỹ và các đồng minh trong "khu vực Indo – Pacific tự do và rộng mở" (Free and Open Indo-Pacific - FOIP) để củng cố quan hệ song – đa phương. Nếu Việt Nam thực sự bước vào "khởi điểm lịch sử mới" như tuyên bố của chính ông Tô Lâm, thì "nhân tâm" ở các quốc gia bên bờ Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương này sẽ "đúc nên chữ đồng", hợp tác sâu rộng hơn trong các lĩnh vực địa-chính trị và địa-kinh tế.

Chuyến qua Mỹ của ông Tô Lâm không chỉ là phép thử quan trọng về năng lực ngoại giao nguyên thủ của tân Tổng Bí thư – Chủ tịch nước, mà còn là cơ hội để khẳng định vị thế mới của quốc gia trăm triệu dân giữa những thách thức to lớn về chính trị, kinh tế và nhân quyền.

Liệu có thể kỳ vọng, chuyến thăm này sẽ mở ra những bước tiến mới trong bang giao Việt Nam – Hoa Kỳ, giúp hóa giải những mối quan hệ phức tạp và tạo dựng thêm nền tảng vững chắc cho hợp tác tương lai ? Chúc Tổng Bí thư – Chủ tịch nước thành công trong sứ mệnh quan trọng này !

Trần Đông A

Nguồn : VOA, 16/09/2024

Tham khảo :

(1) https://weai.columbia.edu/content/lien-hang-t-nguyen

(2) https://thediplomat.com/2024/09/why-biden-should-welcome-vietnams-to-lam-to-the-white-house/

(3) https://www.trelangblog.com/2024/08/ai-hoc-fulbright-gs-nguyen-thi-lien.html

(4) https://www.trelangblog.com/2024/08/vi-sao-ai-hoc-fulbright-bi-chi-trich.html

(5) https://baochinhphu.vn/nguoi-phat-ngon-bo-ngoai-giao-len-tieng-ve-hoat-dong-cua-truong-fulbright-viet-nam-102240826224303093.htm

(6) https://www.voatiengviet.com/a/viet-nam-phat-6-nam-tu-doi-voi-nguoi-dan-ong-doi-da-dang/7780767.html

(7) https://www.voatiengviet.com/a/viet-nam-bo-tu-nha-bao-nguyen-vu-binh-7-nam-tu-toi-tuyen-truyen/7778524.html

(8) https://www.rfa.org/vietnamese/news/vietnamnews/vietnam-criticized-for-human-right-records-at-un-meeting-09122024101032.html

(9) https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/vietnam-us-relations-one-year-after-upgrading-relations-09122024150121.html

(10) https://www.voatiengviet.com/a/db-steel-len-an-chinh-quyen-biden-thieu-hanh-dong-cho-tu-do-ton-giao-o-viet-nam/7782200.html

(11) https://www.facebook.com/ChineseConsulateGeneralinDanang

(12) https://www.voatiengviet.com/a/nguyen-dinh-bin-van-nuoc-da-den-chua-/7772598.html

(13) https://www.voatiengviet.com/a/tam-bao-quat-cua-cac-thoa-thuan-viet-trung/7751679.html

(14) https://www.voatiengviet.com/a/the-new-york-times-cua-my-se-mo-lai-van-phong-o-sai-gon-sau-gan-50-nam-/7782256.html

Tân Tổng bí thư Tô Lâm khẳng định tính chính danh và điều gì tiếp theo ?

Doãn An Nhiên, RFA, 09/09/2024

Việt Nam đang chứng kiến bước ngoặt của chế độ Đảng cộng sản toàn trị trong giai đoạn thoái trào và, sự khủng hoảng kế nhiệm là một trong những chỉ dấu rõ rệt cho thấy những thay đổi khó lường đang diễn ra.

Tổng bí thư Tô Lâm phát biểu tại họp báo ở Hà Nội hôm 3/8/2024 - Nhac Nguyễn / AFP

Ngày 3/8/2024 ông Chủ tịch nước Tô Lâm được chọn làm Tổng bí thư tại Hội nghị ‘bất thường’ Ban chấp hành trung ương khóa 13, chấm dứt thời gian ‘tạm quyền’ hơn 20 ngày kể từ khi ông Nguyễn Phú Trọng qua đời ngày 19/7 khi đương nhiệm. Vị Tổng bí thư tiền nhiệm đã phá bỏ những ràng buộc hạn chế tha hóa quyền lực để ở lại thêm kỳ thứ ba (2021-2026) Đại hội lần thứ 13 của Đảng cộng sản Việt Nam. Theo đuổi chủ nghĩa xã hội dựa trên tư tưởng Mác – Lênin, đồng thời với việc đẩy mạnh chiến dịch "đốt lò" chống tham nhũng, ông đã kỷ luật và loại bỏ hàng chục nghìn đảng viên lãnh đạo và tổ chức đảng. Đặc biệt vào những tháng cuối đời của ông, 7/18 ủy viên Bộ chính trị, 15% số ủy viên Ban chấp hành trung ương (cơ quan quyền lực cao nhất của Đảng cộng sản), đã bị thanh trừng. Điển hình là trong thời gian ngắn những nhân vật – các ứng viên được cho là "tiềm năng" kế vị như các ông Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, Chủ tịch quốc hội Vương Đình Huệ và bà Thường trực Ban bí thư Trương Thị Mai phải từ nhiệm… Điều chưa từng xảy ra trong thời kỳ Đổi mới từ năm 1986 của lịch sử cầm quyền bởi Đảng cộng sản Việt Nam.

Mô hình chế độ đảng cộng sản toàn trị là một hệ thống chính trị mà đảng - nhà nước nắm giữ quyền lực tập trung đối với mọi khía cạnh của đời sống xã hội và cá nhân. Trong kiểu chế độ này, đảng cộng sản là đảng chính trị duy nhất, do người đứng đầu - tổng bí thư lãnh đạo, ông ấy có quyền lực tuyệt đối và "không thể thiếu" trong guồng máy chính trị. Như mọi chế độ tập quyền, chẳng hạn phong kiến không thể thiếu vua dù chỉ ‘một ngày’, chế độ Đảng cộng sản toàn trị không thể không có "tổng bí thư". Khác với ‘thiên định’ cha truyền con nối dưới thời phong kiến, cương vị tổng bí thư đảng phải, dù đôi khi là hình thức, được bầu tại Đại hội toàn quốc đảng cộng sản. Bởi vậy, sự kế nhiệm "bất thường" luôn dẫn đến nhiều đồn đoán và mọi ánh mắt đang dõi theo các động thái của vị tân tổng bí thư Tô Lâm. Ông Tô Lâm khẳng định tính chính danh thế nào ? Nguồn gốc an ninh của ông ấy xác quyết những ưu tiên là duy trì chế độ thay vì thúc đẩy chuyển đổi dân chủ ?

Phần 1

Khẳng định tính chính danh

Chế độ toàn trị ‘không thể’ sụp đổ bởi tính lôgíc thăng trầm theo chu kỳ của nó [1]. Theo Zbigniew Brzezinski, nhà nghiên cứu nổi tiếng về chế độ toàn trị, mô hình hiện đại của kiểu chế độ này không thể bị diệt vong thông qua cuộc nổi dậy nội bộ trừ khi điều đó xảy ra vào thời điểm nguy hiểm ‘chết người’ từ một thách thức bên ngoài, kể cả trong bối cảnh khủng hoảng kế nhiệm [2]. Cơ sở này được Francis Fukuyama, khi nghiên cứu ‘hai nguồn’ [3] của chế độ tập quyền đảng cộng sản Trung Quốc, đưa ra nhận xét rằng chế độ toàn trị sẽ chỉ sụp đổ từ "bên trên". Giới lãnh đạo toàn trị cộng sản thường ‘đổ lỗi’ cho cố tổng bí thư Đảng cộng sản Liên Xô M. Gorbachov về sự suy vong mô hình Xô-Viết và sự tan rã của hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu. Coi đó như một bài học khi cải cách chuyển đổi thị trường, và để đề phòng, ngăn chặn "từ sớm từ xa" nguy cơ này, giới lãnh đạo toàn trị (cả hai Đảng cộng sản  Trung Quốc và Việt Nam) đã tăng cường chính sách "an ninh chế độ", trong đó trọng tâm là "an ninh ý thức hệ" [4] và đồng thời đề phòng xu hướng "tự diễn biến, tự chuyển hóa" trong nội bộ.

Điều trên đã giải thích cho việc ông Tô Lâm có những động thái quyết đoán, thậm chí đã có đồn đoán về sự "tiếm quyền" [5] tổng bí thư khi ông Trọng qua đời giữa nhiệm kỳ mà chưa ‘tìm được’ người kế vị. Ngày 22/5/2024, trước hơn một tháng khi ông Trọng qua đời ông Tô Lâm làm Chủ tịch nước. Ngày 18/7/2024, trước khi ông Trọng mất một ngày, ông được phân công chủ trì 'thay thế". Ngày 3/8/2024 ông Tô Lâm được chọn làm Tổng bí thư với 100% số phiếu từ Ban chấp hành Trung ương… Ông Tô Lâm đã ‘chớp’ thời cơ "quản lý" khủng hoảng để bảo vệ và duy trì chế độ.

Tân Tổng bí thư Tô Lâm sử dụng cơ chế ‘đã được chuẩn bị’ như bộ máy an ninh khổng lồ theo Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở (2023). Bộ máy này được ‘ưu tiên’ cấp kinh phí lớn nhất, được tăng cường trang thiết bị hiện đại chống khủng bố. Và, hơn thế, nó được ‘luật hóa’ để duy trì ưu thế sử dụng sức mạnh, từ việc "ngăn ngừa từ sớm, từ xa" theo Luật Phòng thủ Dân sự (2023), trấn áp bạo động theo Luật Cảnh sát Cơ động (2022), đàn áp bất đồng chính kiến và xã hội dân sự, giám sát công dân theo Luật An ninh mạng (2018)… cho đến việc ‘bảo vệ’ nhà riêng các lãnh đạo chóp bu theo Luật cảnh vệ sửa đổi (2024).

Với ‘ưu thế’ quyền lực như vậy tân Tổng bí thư Tô Lâm khẳng định tính chính danh khi ‘biến’ cái "bất thường" trở thành "bình thường", điển hình trong công tác kiện toàn nhân sự lãnh đạo chủ chốt Đảng và Chính phủ ở cấp trung ương. Các hội nghị bất thường của Trung ương Đảng và Quốc hội thay phiên diễn ra và, trong một thời gian ngắn việc kiện toàn nhân sự đảng được thực hiện khẩn trương, bổ sung các ủy viên mới cho Bộ chính trị và Ban bí thư. Bỏ qua một số tiêu chuẩn cứng và quy trình tuyển chọn lãnh đạo, ông Tô Lâm đã bổ nhiệm, cất nhắc những đồng nghiệp an ninh và đồng hương, ngụ ý nhấn mạnh yếu tố trung thành, nắm giữ các vị trí chủ chốt của bộ máy lãnh đạo đảng như các trợ lý, chánh văn phòng Trung ương, tân Bộ trưởng công an, Ban kiểm tra Trung ương… Đồng thời với kiện toàn các nhân sự đảng, ngày 26/8/2024 một loạt lãnh đạo chính phủ cũng được bổ sung, miễn nhiệm tại Kỳ họp bất thường thứ 8 của Quốc hội khóa 15, tại đây, các ông nguyên chánh án Tòa tối cao Nguyễn Hòa Bình, ông nguyên Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc và ông bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn được bổ nhiệm làm các phó thủ tướng mới… Trong số "mới" có ông tân Bộ trưởng Bộ tư pháp Nguyễn Hải Ninh, Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa, người đồng hương với Tổng bí thư có quê ở Khoái Châu, Hưng Yên [6]. Tất nhiên, ngoài những ‘tay hòm chìa khoá’ cho tập trung quyền lực tuyệt đối, có những nhân vật ‘bí ẩn’ như ông Tô Ân Xô, một vị tướng công an quan trọng, từng là Đại diện Lãnh sự quán Việt Nam ở Houston, Hoa Kỳ [7], được sử dụng như một quân sư, luôn sát cánh bên ông Tô Lâm, cũng gây sự chú ý.

Khẳng định tính chính danh là một quá trình với nhiều thủ thuật, mà việc sử dụng ưu thế quyền lực, gieo rắc nỗi sợ hãi trong bối cảnh quan chức tham nhũng nghiêm trọng và đàn áp quyền tự do dân chủ chỉ là một phần của câu chuyện và thường tạo ra sự ‘im lặng, nghe ngóng’, không thể bền vững. Phần lớn của câu chuyện cho các nhà lãnh đạo là làm sao cho người ta phục, người ta tin thì ít chính trị gia làm được…

Tổng bí thư Tô Lâm tại họp báo ở Trung tâm Hội nghị Quốc gia ở Hà Nội hom 3/8/2024 - Nhac Nguyễn / AFP

Phần 2

Ưu tiên số Một – duy trì chế độ

Trong phần 1 bài viết lưu ý về "tính hợp lý" của chế độ toàn trị và, nó không thể sụp đổ, thậm chí trong các cuộc khủng hoảng kế vị, nếu không có những biến cố lớn từ bên ngoài… Với những ưu thế về quyền lực, tân Tổng bí thư Tô Lâm đang khẳng định tính chính danh của mình trước hết trong nội bộ Đảng, nhưng việc xác định tính chính danh cho Đảng, cho chế độ trước nhân dân thông qua bầu cử thực chất sẽ là không thể. Trong thời khắc chuyển giao quyền lực ưu tiên số một vẫn là duy trì chế độ.

Việc khẳng định tính chính danh trên trường quốc tế là ‘nước cờ’ tiếp theo, khôn ngoan và khó đoán định đối với nhà lãnh đạo đảng cộng sản toàn trị. Việc thăm chính thức Trung Quốc của ông tân Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm vào ngày 18/8/2024, nghĩa là chỉ hai tuần sau khi được Ban chấp hành trung ương Đảng bầu, khiến cho các nhà quan sát chính trị chú ý. Nó, cũng như mọi lần, luôn được tuyên truyền là thành công tốt đẹp [8], nhưng mang nhiều ý nghĩa, chẳng hạn, không chỉ tiếp tục chính sách "ngoại giao cây tre" mà còn về quan hệ kinh tế, địa chính trị trong bối cảnh thế giới phức tạp, khó lường, trong đó có cuộc cạnh tranh Trung - Mỹ. Để ‘cân bằng’, có tin ‘chưa chính thức’ từ truyền thông rằng ông Tô Lâm sẽ thăm Hoa Kỳ vào tháng 9/2024 trong dịp kỳ họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc ở New York…

Và, rồi sau đó, theo ông Tổng thư ký Quốc hội, Cơ quan này sẽ tiến hành bầu chức danh chủ tịch nước vào kỳ họp tháng 10/2024, hé lộ khả năng ông Tô Lâm sẽ thôi kiêm nhiệm chức danh chủ tịch nước vào dịp Hội nghị Ban chấp hành trung ương lần thứ 10 được nhóm họp, như thông lệ, trước kỳ họp Quốc hội… Điều này có nghĩa là nguyên tắc tập thể, mặc dù yếu đi" dưới thời cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, nhưng dường như vẫn sẽ vận hành, khác biệt với Đảng cộng sản Trung Quốc, để duy trì chế độ. Hãy chờ xem sự thể thế nào. Tuy nhiên, theo tôi, sự tương đồng ý thức hệ với "cộng đồng chia sẻ tương lai" sẽ là yếu tố ảnh hưởng nhất đối với Đảng cộng sản Việt Nam.

Có thể thấy, trong thời gian tương đối ngắn, tân Tổng bí thư Tô Lâm, về cơ bản, bước đầu hoàn tất bộ máy lãnh đạo đảng và chính phủ cấp trung ương. Giống như người tiền nhiệm, ông Tô Lâm luôn nhấn mạnh công tác nhân sự Đảng và, rằng trong Hội nghị Trung ương 10, dự kiến nhóm họp vào tháng 10, sẽ tiếp tục kiện toàn nhân sự lãnh đạo cấp cao, sau đó là chuẩn bị nhân sự cho các đại hội cấp địa phương vào năm 2025 hoàn tất trước Đại hội 14 dự kiến tổ chức vào đầu năm 2026. Trong công tác nhân sự Đảng cộng sản xu hướng tăng cường quyền lực cho "phái lực lượng vũ trang" (công an và quân đội) sẽ tiếp tục được ưu tiên. Hiện thời trong Bộ Chính trị có năm ủy viên có nguồn gốc công an và ba ủy viên xuất thân từ quân đội. Họ sẽ tiếp tục chia sẻ, dù mang tính hình thức, quyền lực trong nguyên tắc tập thể lãnh đạo khi phương án nhất thể hóa hai chức danh cao nhất của đảng và nhà nước vẫn còn bỏ ngỏ.

Trong chế độ đảng cộng sản toàn trị tổng bí thư có quyền lực tuyệt đối khi ông ấy đứng đầu các tổ chức quyền lực nhất của đảng như Quân ủy Trung ương, Hội đồng quốc phòng – an ninh, Ban chỉ đạo cải cách tư pháp (nếu tổng bí thư kiêm chủ tịch nước) ; Ban chỉ đạo Trung ương phòng chống tham nhũng, tiêu cực… Ngoài ra, dưới thời ông Trọng, tổng bí thư còn từng giữ chức vụ quan trọng khác như Ủy viên Thường vụ Đảng ủy Công an Trung ương… Bởi vậy, về thực chất, ông ấy có thể chỉ đạo trực tiếp Bộ Công an và, ông Tô Lâm ‘thuận tiện’ để chỉ kế thừa, quyền lực được nhân lên và cụ thể hóa trong vận hành… Tuy nhiên, kể cả khi nắm giữ quyền lực tuyệt đối thì việc bảo vệ, duy trì quyền lực luôn là thách thức đối với tân Tổng bí thư Tô Lâm.

Trước hết, trong bối cảnh tham nhũng nghiêm trọng và mang tính hệ thống hiện nay thì việc thanh lọc, lựa chọn, bổ nhiệm luôn là vấn đề nan giải vì niềm tin nội bộ giữa những người ‘đồng chí’ không còn ‘như xưa’ khi nền tảng tư tưởng bị lung lay dữ dội. Điều này lý giải vì sao ông Tô Lâm phải đưa những người đồng nghiệp an ninh và đồng hương vào các vị trí chủ chốt trong guồng máy lãnh đạo. Nhưng liệu có ai dám đảm bảo những quan chức được bổ nhiệm, ‘thân cận’ về mặt hình thức, là ‘trong sạch’ hay chí ít ‘có nhúng chàm’ nhưng sẽ ‘rửa tay’ để hối cải. Trong lịch sử toàn trị cho thấy những cuộc mặc cả kế nhiệm với việc bảo toàn cho những người tiền nhiệm và gia đình họ, chẳng hạn, cố Tổng thống Yeltsin với Putin và, không loại trừ những ‘tin đồn’ về trường hợp cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng là ‘sai’ sự thật ! Gần đây, trên kênh YouTube Nhân Việt Quốc Tế TV đã phải ‘lên tiếng’ vì ‘phản biện’ status Facebook của cựu Đại biểu quốc hội Nguyễn Sĩ Dũng [9] ca ngợi ‘nhân cách’ của cựu thủ tướng Dũng khiến dư luận chú ý.

Hơn thế, vấn đề lớn nhất hiện nay đối với việc kiểm soát quyền lực, cả về nguyên lý và thực tiễn, là ai hay tổ chức nào trong chế độ có thể giám sát tha hóa quyền lực đối với bộ máy với sức mạnh vô đối của "công an và quân đội" về trước mắt và trong trung hạn ?

Câu hỏi này đã từng được đặt ra với Đảng cộng sản Trung Quốc dưới thời Tập Cận Bình, như một bài học thực tế : Đảng có thể bị đe dọa khi bạo lực vũ trang, an ninh lấn lướt hệ tư tưởng. Như đã biết, một sự kiện đình đám xảy ra trước thềm Đại hội 18 của Đảng cộng sản Trung Quốc năm 2012 là việc loại bỏ ông Chu Vĩnh Khang (sinh 1942). Ông ta từng là Bộ trưởng Bộ Công an, từng giữ chức trong Ban thường vụ Bộ Chính trị lần thứ 17 và chủ nhiệm Ủy ban Chính trị - Pháp luật trung ương từ năm 2007 đến năm 2012. Trên cương vị đó, Chu giám sát các lực lượng an ninh và các cơ quan thực thi pháp luật của Trung Quốc. Lý do được đưa ra là trong thời gian còn đương chức, Chu Vĩnh Khang đã dính líu đến nhiều vụ tham nhũng, lạm dụng quyền hành và bị cáo buộc là một trong những thủ phạm chính trong cuộc đàn áp môn khí công Pháp Luân Công. Dư luận khi đó đồn đoán rằng Tập Cận Bình ngăn ngừa nguy cơ lộng quyền hay bị tiếm quyền khi Chu Vĩnh Khang được cho là đồng minh thân cận của Bạc Hy Lai (sinh năm 1949), cựu ủy viên Bộ Chính trị và bí thư Thành ủy Trùng Khánh, bị cách chức vì các bê bối chính trị và tham nhũng, nhưng thực chất là đấu đá, tranh giành quyền lực [10]. Năm 2023 - 2024 đánh dấu cuộc thanh trừng của Tập đối với các quan chức Bộ quốc phòng, trước hết là các tướng lĩnh chỉ huy của Lực lượng Tên lửa và đỉnh cao là ông Bộ trưởng quốc phòng Lý Thượng Phúc (sinh năm 1958), cựu Ủy viên Quân ủy Trung uơng, cựu Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Trung Quốc. Tháng 8/2023 ông ta đã bị miễn nhiệm chức Bộ trưởng Quốc phòng và Ủy viên Quốc vụ. Đến tháng 6/2024, Lý Thượng Phúc cùng với Ngụy Phượng Hòa, cựu bộ trưởng tiền nhiệm, bị khai trừ khỏi Đảng và chuyển sang cơ quan kiểm sát khởi tố vì nghi ngờ phạm tội đưa và nhận hối lộ [11].

Tóm lại, kết luận có thể của phần hai này là ưu tiên số một là bảo vệ và duy trì chế độ toàn trị nhưng đồng thời cũng sẽ là thách thức số một theo nghịch lý quyền lực. Trước mắt, Hội nghị Trung ương 10 vào tháng 10/2024 hay Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 14 vào đầu năm 2026, theo tôi, không phải là những rào cản không thể vượt qua đối với tân Tổng bí thư kiêm chủ tịch nước Tô Lâm, tuy nhiên, thách thức thực sự sẽ là việc ông ấy sẽ sử dụng ‘chiếc nhẫn’ quyền lực tuyệt đối thế nào ?

Một người biểu thình phản đối Trung Quốc mang cờ Việt Nam đi dọc bờ Hồ Hoàn Kiếm hôm 5/6/2011 Reuters/Kham

Phần 3

Chuyển đổi dân chủ - hy vọng mong manh

Một trong những vấn đề quan trọng được quan tâm rộng rãi là tân Tổng bí thư với quyền lực hiện có liệu có cơ hội nào hay liệu ông ấy đặt nền móng cho chuyển đổi dân chủ hay không ? Xuất phát từ bản chất toàn trị của chế độ và cá nhân người nắm giữ quyền lực tuyệt đối câu trả lời sẽ phải là "hy vọng mong manh !"

Có nhiều cơ sở lý luận và thực tế cho câu trả lời như trên, chẳng hạn giới quân sự trong chính phủ Miến Điện (Myanmar), có ưu thế quyền lực, đã xóa bỏ chế độ dân chủ đã được dẫn dắt bởi Aung San Suu Kyi, Chủ tịch Đảng Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của Myanmar, người được trao tặng giải Nobel Hòa bình năm 1991. Hiện bà vẫn đang bị cầm tù !

Độc tài và dân chủ, như nước với lửa, không thể tồn tại song song trong một chế độ. Tuy nhiên, đối với trường hợp Việt Nam, chế độ đảng toàn trị dựa trên hệ tư tưởng cộng sản, chủ nghĩa Mác – Lênin và, việc đại tướng công an lên nắm quyền Tổng bí thư, Chủ tịch nước là chưa có tiền lệ. Điều này tạo ra nhiều suy đoán trái chiều trong dư luận và, được giới chính trị quan sát thận trọng. Các nhà tranh đấu cho tự do dân chủ, nhân quyền cho rằng người đứng đầu ngành an ninh phải chịu trách nhiệm trong việc một số sự kiện về tự do tôn giáo tín ngưỡng, dân tộc, xã hội dân sự, các nhà hoạt động, phản biện bất bạo động… bị đàn áp, bởi vậy họ ‘bi quan’ rằng tình hình sẽ xấu đi. Một số ý kiến mong có sự thay đổi khi có sự thay đổi về nhân sự lãnh đạo trong bối cảnh hệ thống chính trị đang khủng khoảng bởi tham nhũng nghiêm trọng và tha hóa đạo đức, lối sống của các cấp lãnh đạo từ thấp đến cao nhất, bào mòn niềm tin dân chúng vào chế độ…

Các diễn biến về nhân sự, tổ chức đảng cũng như các sự kiện xã hội đang được dõi theo liên tục và, chưa thể nói về xu hướng rõ rệt. Trong các nghiên cứu về chủ nghĩa toàn trị có một "án lệ" nổi tiếng khi Tòa án xét xử tội ác chiến tranh thời phát xít Đức. Adolph Eichmann, một đặc vụ Đức Quốc xã chịu trách nhiệm tổ chức vận chuyển hàng triệu người Do Thái đến các trại tập trung phục vụ mục đích diệt chủng, nhưng đã có ý kiến biện minh rằng đó là ‘sự bình thường của cái ác’ (The banality of evil) [12], vì hắn ta chỉ là người có bổn phận thừa hành với mục đích thăng tiến. Như đã biết, phiên tòa đã kết tội Eichmann. Ý kiến trên đã bị phê bình gay gắt, coi đây là "sai lầm lịch sử". Sau này người ta tìm thấy trong cuốn hồi ký của Eichmann những bằng chứng về tội ác chíến tranh cho thấy hắn ta đã thấm nhuần hệ tư tưởng Đức Quốc xã, đã chấp nhận và tán thành ý tưởng về sự thuần khiết chủng tộc.

Những nghiên cứu [13] và thực tế tồn tại chủ nghĩa toàn trị đã cho biết bản chất của mô thức đảng – nhà nước toàn trị trong quá trình tiến hóa xã hội loài người, một sự tương phản với chế độ dân chủ. Đó là một mô hình thể chế chính trị mới, phá hủy tất cả các truyền thống xã hội, pháp lý và chính trị của đất nước, biến các giai cấp thành quần chúng tuân theo ý thức hệ, phân chia những người bất đồng thành "phản động hay thế lực thù địch" và gieo rắc nỗi sợ hãi để cô lập người dân. Chủ nghĩa toàn trị, khác biệt cơ bản với các dạng truy bức chính trị khác mà ta biết như chế độ chuyên quyền, bạo chúa hay độc tài ở chỗ, nó áp dụng chiến thuật khủng bố kèm theo một hệ tư tưởng nhằm khuất phục toàn bộ quần chúng chứ không chỉ các đối thủ chính trị.

Hệ tư tưởng Mác – Lênin, vốn ‘dân tuý’ về xã hội không tưởng – thiên đường trên mặt đất, của chế độ Đảng cộng sản toàn trị hoạt động theo một hệ thống giá trị hoàn toàn khác biệt. Nó tạo ra sự cô đơn có tổ chức, thúc đẩy sự chuyên quyền, gây tâm lý sợ hãi, đòi hỏi sự phục tùng và trung thành, hệ quả là nó làm suy yếu khả năng phân biệt giữa sự thật và hư cấu của con người - khả năng phán đoán, suy nghĩ độc lập và phản biện. Ý thức hệ cộng sản giáo điều khiến con người xa rời thế giới của trải nghiệm sống, làm cạn kiệt trí tưởng tượng, từ chối sự đa dạng và xóa bỏ khoảng cách giữa con người vốn cho phép họ liên hệ với nhau một cách có ý nghĩa.

Chế độ toàn trị có thể biến đổi hình thức theo thời gian, nhưng bản chất không thay đổi, và có thời khắc nó đã khiến một số nhận định về khả năng chuyển đổi dân chủ. Điển hình là nghiên cứu của Isaac Deutscher về ‘sự thay đổi’ ở Liên Xô ngay sau cái chết của Stalin năm1953. Khi thấy chính phủ của Georgy Malenkov, người kế nhiệm Stalin, ban hành lệnh ân xá và xóa sạch không khí của vụ bê bối độc hại của thời đại Stalin, Deutscher đã hy vọng về "Một kỷ nguyên cải cách ?" và "Triển vọng tương lai" [14] đối với Liên Xô… Những gì diễn ra như chúng ta đã chứng kiến, sự sụp đổ của mô hình này chỉ đến sau sự kiện Bức tường Béc Linh năm 1989.

Với mô hình Trung Quốc sự biến đổi còn phức tạp hơn nhiều. Nó đã là kiểu mẫu thành công kinh tế cho các nước đang phát triển, và thậm chí khiến giới lãnh đạo phương Tây ‘bỏ qua’ cả sự kiện ‘Lục Tứ’ thảm sát cuộc biểu tình của sinh viên ở quảng trường Thiên An Môn năm 1989. Sau đó, nhiều nghiên cứu về "sự dẻo dai" với ở khả năng thích ứng, tính phức tạp, quyền tự chủ và sự gắn kết của các tổ chức nhà nước của chế độ chuyên chế Trung Quốc [15]. Một thời kỳ dài hơn 40 năm "cải cách và mở cửa" đã tạo ra tăng trưởng thần kỳ cho đến khi Trung Quốc trỗi dậy hung hăng dưới thời Tập Cận Bình. Thậm chí, người ta còn nói đến ‘bóng đen’ thời Mao Trạch Đông đang trở lại.

Một câu hỏi lớn được đặt ra phá làm thế nào mà chế độ toàn trị có nhiều hành động đàn áp dân chủ, nhân quyền… vẫn ‘truyền cảm hứng’ cho dân chúng như vậy. Ở Việt Nam trong những thời khắc thay đổi quyền lực lãnh đạo có một số sự kiện nóng trong xã hội khiến công luận chú ý và chia rẽ về thái độ phản ứng. Đó là : Một số ca sĩ Việt Nam phải ‘xin lỗi’ trước áp lực cộng đồng sau khi biểu diễn ở Mỹ trên sân khấu có cờ Việt Nam Cộng hòa ; Sự cáo buộc 'cách mạng màu' cho Đại học Fulbright Việt Nam, do Mỹ giúp đỡ thành lập, khiến cho Bộ ngoại giao Việt Nam phải lên tiếng [16]. Sự bày tỏ suy nghĩ riêng về đảng cầm quyền của một thí sinh cuộc thi Đường lên Đỉnh Olimpia bị ‘ném đá’ là "vô ơn" và, phải làm việc với công an tỉnh Yên Bái ; Cựu thứ trưởng Ngoại giao viết tâm thư cho tân Tổng bí thư Tô Lâm về sự cải cách thể chế chính trị ‘toàn diện và triệt để’ trước thực trạng khủng khoảng gây tranh cãi…

Dù những sự kiện như vậy là có ‘chỉ đạo’ hay tự phát thì ý thức hệ giáo điều vẫn và sẽ là lực cản lớn nhưng ‘vô hình’ cho quá trình dân chủ hóa và sự phát triến bền vững nói chung của đất nước. Dưới thời tân tổng bí thư liệu có thể mong chờ ông ấy đặt sự khởi đầu mới cho chuyển đổi dân chủ ? Nỗi ám ảnh "ý thức hệ và khủng bố" đã và vẫn đang đeo đuổi sự cải cách thể chế nói riêng và sự phát triển đất nước nói khiến cho hy vọng trở nên mong manh.

Doãn An Nhiên

Nguồn : RFA, 09/09/2024

Tham khảo

1.  https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/china-model-out-of-trend-what-lesson-for-vn-part-1-04162024111025.html

2. https://econpapers.repec.org/article/cupapsrev/v_3a50_3ay_3a1956_3ai_3a03_3ap_3a751-763_5f06.htm

3.  http://www.the-american-interest.com/2020/05/18/what-kind-of-regime-does-china-have/

4. https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/how-does-the-party-face-challenges-in-downturn-part-3-07052024114211.html

5. https://www.rfi.fr/vi/tạp-ch%C3%AD/tạp-ch%C3%AD-việt-nam/20240325-viet-nam-chu-tich-nuoc-bi-cach-chuc-tong-bi-thu-bi-tiem-quyen

6. https://vtv.vn/chinh-tri/tom-tat-tieu-su-tan-bo-truong-bo-tu-phap-nguyen-hai-ninh-20240826170408092.htm

7. https://vi.wikipedia.org/wiki/Tô_Ân_Xô

8. https://dangcongsan.vn/thoi-su/chuyen-tham-trung-quoc-cua-tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-to-lam-da-thanh-cong-tot-dep-675737.html

9. https://www.youtube.com/watch?v=yhWSXD-PVGc

10. https://vi.wikipedia.org/wiki/Bạc_Hy_Lai

11. https://vi.wikipedia.org/wiki/Lý_Thượng_Phúc

12. https://aeon.co/ideas/what-did-hannah-arendt-really-mean-by-the-banality-of-evil

13. https://en.wikipedia.org/wiki/The_Origins_of_Totalitarianism

14. https://www.marxists.org/archive/deutscher/1953/russiaafterstalin.htm

15. http://nghiencuuquocte.org/wp-content/uploads/2013/05/Authoritarian_Resilience.pdf

16. https://vnexpress.net/bo-ngoai-giao-binh-luan-ve-hoat-dong-cua-truong-fulbright-viet-nam-4785957.html

Bầu Chủ tịch nước mới tác động thế nào đến tham vọng quyền lực của ông Tô Lâm ?

Quốc hội Việt Nam ra thông báo sẽ tiến hành bầu Chủ tịch nước vào tháng 10 tới đây. Liệu tân Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm sẽ nhường lại chiếc ghế nguyên thủ quốc gia ? Tham vọng quyền lực của chính trị gia người Hưng Yên sẽ bị tác động ra sao ?

Đài Á châu Tự do tổ chức cuộc hội luận với ba vị khách mời gồm : Tiến sĩ Lê Minh Nguyên, nhà quan sát Nguyễn Văn Hải, và nhà báo Nguyễn Hà Hùng để cùng phân tích.

Nguồn : RFA, 05/09/2024

Phải chăng Tổng bí thư Tô Lâm tháo lui trước áp lực của phe quân đội và Trung Quốc có vai trò gì ?

Ngày 3/9, truyền thông quốc tế đồng loạt đưa tin về sự kiện, Tổng thống Philippines đã sửa lại lời cảm ơn Việt Nam đã được đăng trên các mạng xã hội trước đó. Được biết, ông Ferdinand Marcos Jr. đã viết một status cảm ơn Việt Nam ủng hộ Manila, về phán quyết ở Biển Đông.

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. (phải) và Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang ở Dinh Tổng thống Philippines hôm 30/8/2024 – Facebook : Bongbong Marcos

Ngày 30/8, ông Marcos Jr. đã viết :

"Chúng tôi cảm ơn Việt Nam về sự ủng hộ đối với phán quyết của Tòa Trọng tài".

Dòng thông điệp này được đăng ngay sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang đến chào xã giao Tổng thống Philippines.

Thay vào đó, dòng thông điệp mới được sửa là :

"Cùng nhau, chúng ta duy trì cam kết thực hiện các giải pháp hòa bình, giảm leo thang căng thẳng, và đảm bảo pháp quyền, và một trật tự quốc tế, dựa trên luật pháp được thăng hoa trong khu vực của chúng ta".

Sự thay đổi thông điệp của Tổng thống Philippines, liên quan đến việc Tòa Trọng tài Quốc tế đã ban hành phán quyết, đối với vụ Philippines kiện Trung Quốc về Biển Đông, ngày 12/7/2016.

Theo giới quan sát quốc tế, trong bối cảnh Philippines đang thắt chặt quan hệ đồng minh với Mỹ, việc Tổng thống Philippines viết lời cảm ơn Chính phủ Việt Nam, đã "ủng hộ phán quyết của Tòa Trọng tài Quốc tế", là một sự kiện hết sức quan trọng.

Theo thông điệp ban đầu của Tổng thống Philippines, phía Việt Nam đã "hoan nghênh" phán quyết vừa kể, và "ủng hộ mạnh mẽ" việc giải quyết tranh chấp trên Biển Đông, bằng biện pháp hòa bình.

Tuy nhiên, trên thực tế Hà Nội chưa bao giờ lên tiếng chính thức ủng hộ hay không ủng hộ phán quyết nêu trên của Tòa Trọng tài quốc tế, mặc dù các phát ngôn của Việt Nam từ trước đến nay đều hàm ý ủng hộ phán quyết này.

Giáo sư Carlyle Thayer đặt vấn đề, "không rõ, bên Việt Nam có đưa ra bất kỳ yêu cầu nào, liên quan đến việc thay đổi nội dung từ Marcos không ?".

Theo giới quan sát quốc tế, Việt Nam đã rất cẩn thận, để không bị xem là nhập phe với bất kỳ quốc gia nào chống lại Trung Quốc, nên việc Việt Nam có yêu cầu thay đổi nội dung là hoàn toàn có căn cứ.

Hơn nữa, trong cuộc họp với Tổng thống Marcos, Bộ trưởng Quốc phòng Phan Văn Giang vẫn khẳng định, Việt Nam đang theo đuổi chính sách quốc phòng "4 không – Four No".

Đáng chú ý, kết thúc chuyến thăm của tướng Giang tới Manila, hai bên vẫn chưa ký được một thỏa thuận nào ngoài một Ý định thư về tăng cường hợp tác trong hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ ngoài biển, y tế quân đội.

Việc Tổng thống Philippines phải thay đổi nội dung thông điệp, có liên quan gì đến bối cảnh đấu đá quyết liệt trong nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam hay không, khi Tô Lâm vẫn chưa nắm được quyền lực tuyệt đối ?

Hơn nữa, một số ý kiến cho rằng, trong các Ban Đảng, Thường trực Ban Bí thư Lương Cường đã và đang chỉ đạo Tướng Nguyễn Trọng Nghĩa – Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, sử dụng hết công suất của Kênh truyền hình Quốc phòng Việt Nam – Cơ quan ngôn luận của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, để phản ánh quan điểm chính thức của lãnh đạo lực lượng quân đội.

Có những đồn đoán cho rằng, ban lãnh đạo Bắc Kinh đang giật dây cho đám tay chân thân Trung Quốc trong Đảng, để đảo ngược tình thế, và hạ bệ Tổng bí thư Tô Lâm, trước Đại hội 14.

Đại tướng Phan Văn Giang, Đại tướng Lương Cường, Thượng tướng Nguyễn Trọng Nghĩa - Ảnh minh họa

Phe quân đội được cho là muốn khẳng định rằng, trung tâm quyền lực chính trị Việt Nam thuộc về quân đội, chứ không phải do công an kiểm soát và thao túng như hiện nay.

Có một số đồn đoán cho rằng, sự trỗi dậy của các tướng lĩnh quân đội, đặc biệt là Thượng tướng Nguyễn Trọng Nghĩa – Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, bằng việc sử dụng lực lượng dư luận viên, đã buộc Tổng bí thư Tô Lâm phải chấp nhận lui bước.

Theo đó, trước áp lực của phe Quân đội, Tổng bí thư Tô Lâm được cho là, không những chủ động rời ghế Chủ tịch nước, để nhường lại cho phe quân đội, mà còn âm thầm điều chỉnh lại những tuyên bố tích cực, sau chuyến thăm Philippines của Đại tướng Phan Văn Giang.

Không phải vô cớ mà có những đánh giá cho rằng, Tô Lâm có làm Tổng bí thư tại Đại hội 14 hay không, là điều khó đoán trước.

Trà My

Nguồn : Thoibao.de, 05/09/2024

Làm việc với Ban cán sự đảng Bộ Ngoại giao, đặc biệt là phát biểu nhân kỷ niệm 79 năm ngày Quốc khánh Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 – 2/9/2024), Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm tuyên bố : "Việt Nam sẽ tiến vào một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc…" [1]. Chỉ sau có mấy tháng, từ một Đại tướng An ninh, ông Tô Lâm vươn lên vị trí lãnh đạo tối cao thật ngoạn mục. Và từ vị thế ấy, Tổng bí thư - Chủ tịch nước nước vạch ra một cột mốc "khởi điểm lịch sử mới", với lời hứa sẽ hướng tới một tương lai tốt đẹp hơn.

Tổng bí thư Tô Lâm tại họp báo ở Hà Nội hôm 3/8/2024. Hình : Nhac Nguyen / AFP

------------------------------------

Giã từ "ngoại giao tre pheo"…

Lời nguyền trên đây không phải từ Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm ! Đấy là trực ngôn đầy bản lĩnh của cựu chiến binh – nhà giáo – nhà nghiên cứu lịch sử Đinh Kim Phúc. Ông Phúc vốn là một lính chiến, từng lăn lộn nhiều năm tại chiến trường K. đẫm máu trên biên giới Tây Nam nửa thế kỷ trước đây. Trong phóng sự "Đại hội XIV : Khởi điểm lịch sử mới sau 40 năm đổi mới" của Đài RFA [2], ông đã lên tiếng chia tay "Ngoại giao cây tre" được báo đài tụng niệm bao năm nay. Đinh Kim Phúc khẳng định, đấy là nền ngoại giao của Thái Lan, một nền ngoại giao cổ điển từ triều đại của Quốc vương Mongkut và tiếp tục kéo dài đến thời kỳ Đức vua Chulalongkorn. Đứng trước sức ép của hai siêu cường là đế quốc Anh và thực dân Pháp nên Thái Lan đã buộc phải "uốn". Lãnh đạo Thái từng nói với Thủ tướng Việt Nam, Thái Lan tự hào vì đã tránh (chứ không cần "đánh" trong) các cuộc chiến tranh lớn mà vẫn giữ được độc lập. Để đạt được điều ấy, hẳn nhiên Thái Lan đã phải "uốn theo chiều gió" để đất nước được phát triển. 

Tuyên bố "Giã từ ngoại giao cây tre" của Đinh Kim Phúc vang dội cùng với "quả bom tấn" – Bức Thư Ngỏ – của cụ Nguyễn Đình Bin, 80 tuổi đời, 62 tuổi Đảng, Ủy viên Trung ương Đảng khóa VIII, nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao, Chủ nhiệm Ủy ban về người Việt Nam ở nước ngoài, Phó Bí thư Đảng ủy Khối Đối ngoại Trung ương (trực thuộc Ban Bí thư) [3]. Bức thư gần 5.500 chữ gửi đồng bào, đồng chí của nhà ngoại giao xuất sắc vào tuổi U-90, khẳng định, tình hình Đảng và đất nước vẫn đã và đang tiếp tục diễn biến ngày càng tồi tệ, tới mức thực sự nghiêm trọng, chưa từng xẩy ra bao giờ. Ông Bin liệt kê : "Càng ra sức đốt lò, ra sức chống tham nhũng tiêu cực, thì tham nhũng tiêu cực, cũng như các quốc nạn khác, càng lây lan, càng phát triển, càng hoành hành trầm trọng. Càng nỗ lực xây dựng và chỉnh đốn Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh, thì Đảng, Nhà nước càng hư hỏng nghiêm trọng". 

Nguyễn Đình Bin đưa ra lời kêu gọi Nhân ngày Quốc khánh 2/9 : "Mọi điều kiện chủ quan và khách quan, đối nội và đối ngoại, đã quá chín muồi, để Đảng cộng sản Việt Nam quyết định thực hiện cuộc cách mạng trọng đại và cấp bách về tư tưởng ! Thời cơ lịch sử – vận Nước cũng như vận Đảng – đang đến ! Phải quyết nắm lấy ! Không được bỏ lỡ !". Ở một cấp khác, bà Hồ Thu Hồng – cựu Tổng biên tập báo Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh, trên Facebook của mình, hôm 4/8/2024, cũng viết như thế này : "Ngoại giao cây tre là gì ? Là Điêu Thuyền, là bạ gặp anh nào cũng ngả ngớn. Mọi vi von của ngày xưa là của một dân tộc vừa yếu, vừa hèn, cạnh thằng đã khỏe lại còn ác, nên phải dạy nhau khôn lỏi, khôn vặt…". Bà Hồng viết tiếp : "Còn thế giới ngày nay, người ta đặt lòng tin (chữ khác của tiền bạc) vào những nơi yêu chuộng hòa bình (không máu đánh đấm) và biết lấy lợi ích dân tộc làm trọng… Hy vọng ông Tô Lâm ‘không bị truyền nhiễm’ tình yêu nghệ thuật bình dân bằng trò lẩy Kiều, không ví von tre pheo nứa lá, không ‘mần lục bát’ nôm na là cha mách qué (chơi kiểu) ghép vần" [4].

Khi làm việc với Ban cán sự đảng Bộ Ngoại giao, cũng như phát biểu nhân 79 năm ngày Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm nhấn mạnh : "Thế giới đang trong thời kỳ thay đổi có tính thời đại… đất nước ta đang đứng trước khởi điểm lịch sử mới, kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam" [5]. Sau Công an và Quốc phòng, Ngoại giao là đơn vị cấp bộ thứ ba ông Tô Lâm đã chủ trì làm việc với ban lãnh đạo và các chuyên viên. Kể ra cũng là sự lạ, đối với Ban cán sự đảng Bộ Ngoại giao, đây lần đầu tiên có một tân Tổng bí thư - Chủ tịch nước lại thân chinh đến tận trụ sở để chủ trì buổi làm việc. Cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng suốt gần ba nhiệm kỳ Đại hội Đảng, và kể cả các nguyên Tổng bí thư trước ông Trọng, cũng chưa từng có một vị lãnh đạo nào trực tiếp đến làm việc với Ban cán sự đảng như thế này. Câu chuyện vô tiền khoáng hậu ấy được công luận và giới phân tích nhìn nhận theo nhiều chiều kích khác nhau. Nhưng tựu trung lại, rõ ràng Đại tướng Tô Lâm cảm nhận được tầm quan trọng đặc biệt của sứ mệnh đối ngoại trước những thay đổi mang tính thời đại.

Mọi người nói về "thay đổi", về "điểm khởi đầu"... nhưng khi nào thì lời nói sẽ đi đôi với hành động ? Khi nào thì Tổng bí thư - Chủ tịch nước và "thần dân" của mình mới cùng chung một ý hướng, cùng nhau "tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc ?". Trong các buổi lễ long trọng nói trên, Đại tướng Tô Lâm không còn nhắc đến "ngoại giao cây tre" nữa. Phải chăng từ "Hồng Beo" đến cựu Chiến binh Đinh Kim Phúc, từ cựu Phó Bí thư Đảng ủy Khối Đối ngoại Nguyễn Đình Bình đến các "thần dân" khác... tất cả đều đau đáu với câu hỏi duy nhất : "Chẳng lẽ chúng ta vẫn tiếp tục an phận, đi con đường ngược lại dòng chủ lưu của lịch sử loài người hiện đại, một con đường rõ ràng đã đẩy Đất nước và Đảng lãnh đạo vào tình thế nguy hiểm, đáng báo động như hiện nay hay sao ?". Con đường trước mắt còn "gập ghềnh xa" bao lâu ? Theo Facebooker Dương Quốc Chính, trong chính trị có khái niệm về "thời kỳ trăng mật". Lãnh đạo quốc gia mới nhậm chức cần có thời gian trăng mật để thể hiện năng lực của mình. Ông Chính nghĩ rằng nên kéo dài thời kỳ trăng mật này đến hết nhiệm kỳ, cho nó chắc chắn. Nếu lãnh đạo chưa có kinh nghiệm, thì hãy để họ thử việc lâu lâu một chút ! [7].

"Từ phát triển đến dân chủ"

Trong "thời gian trăng mật" ấy, mong Giáo sư-Tiến sĩ Tô Lâm nên để các trợ lý có báo cáo tóm tắt về tiến trình dân chủ hóa, mà nhiều tác phẩm quý của nước ngoài đã dịch ra Việt đang có trong Tủ sách SOS2 trên trang tapchidantri.org, nhất là cuốn "From Development to Democracy : The Transformations of Modern Asia", tạm dịch "Từ phát triển đến dân chủ : Những biến đổi của Châu Á hiện đại" [8] chắc sẽ tìm thấy trên đó. Cuốn sách xem xét 12 quốc gia Châu Á ven Thái Bình Dương, như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc, Việt Nam… mà họ gọi đó là "Châu Á kiến tạo – phát triển" (developmental Asia). Nửa số nước trong vùng này (Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Indonesia, Thái Lan, Myanmar) đã bước lên con đường dân chủ hóa lúc này hay lúc khác, với kết quả không đều. 3 nước đầu là các nền dân chủ mạnh và giàu, Indonesia là nền dân chủ ấn tượng tuy chưa giàu, Thái Lan và Myanmar với thành công nửa vời, có lúc bị đảo ngược. 

Mô thức dân chủ hóa rất phổ biến trên thế giới là dân chủ hóa từ THẾ YẾU, tức là, chế độ độc tài yếu đi do mất lòng tin, kinh tế sa sút, tham nhũng tràn lan, đòi hỏi dân chủ tăng lên… và dân chủ hóa dẫn chế độ đương nhiệm đến SỤP ĐỔ. Tuy nhiên, theo cuốn sách này, mô thức dân chủ hóa của toàn bộ vùng này đều là dân chủ hóa từ THẾ MẠNH. Nói cách khác, dân chủ hóa ở khu vực này đều là "đòn phủ đầu, phòng ngừa chống lại sự sụp đổ của chế độ đương nhiệm" của ban lãnh đạo độc tài trước áp lực dân chủ, vì họ tự tin rằng sau dân chủ hóa họ vẫn sẽ thắng các cuộc bầu cử dân chủ và tiếp tục cầm quyền (tự tin chiến thắng) và rằng đất nước sẽ tiếp tục ổn định (tự tin ổn định) và phát triển sau dân chủ hóa. Thực ra 4 nước thành công đã phát triển nhanh hơn sau đó.

Nhưng một nửa số nước trong vùng này (Trung Quốc, Singapore, Việt Nam, Cambodia, Malaysia và Hồng Kông) đã lẩn tránh dân chủ hóa, trong đó ba trường hợp sau cùng đã bỏ lỡ cơ hội dân chủ hóa từ thế mạnh, và chỉ có thể dân chủ hóa từ thế yếu, với nguy cơ sụp đổ của chế độ trong tương lai. Còn Trung Quốc, Singapore, Việt Nam vẫn còn là các ứng viên cho dân chủ hóa. Cuốn sách của Dan Slater và Joseph Wong phân tích kỹ lưỡng, vì sao một số quốc gia đã tránh quá trình dân chủ hóa ? Nguyên nhân chủ yếu là do thiếu hai yếu tố : sự tự tin vào khả năng chiến thắng và sự ổn định, cũng như do hiểu sai hoặc không nắm bắt đúng 4 loại tín hiệu quan trọng : bầu cử, bất ổn (contentious), kinh tế và địa-chính trị, đặc biệt là mức độ của các tín hiệu này. Ngược lại, những quốc gia thành công trong việc dân chủ hóa đã hội đủ sự tự tin và nắm bắt chính xác 4 loại tín hiệu này. Điều cơ bản nhất là, các tín hiệu này đã giúp xua tan hai ảo tưởng :

(i) rằng đàn áp là giải pháp toàn diện, hoặc

(ii) rằng dân chủ hóa sẽ là thảm họa cho chế độ hiện tại.

Loại tín hiệu (xua tan ảo tưởng) thứ nhất, đó là các tín hiệu xấu đối với chế độ rằng, đàn áp không có hiệu quả và điều này đã được vô vàn nghiên cứu xác nhận ; và loại (xua tan ảo tưởng) thứ hai là các tín hiệu làm yên lòng, vì chúng củng cố sự tự tin chiến thắng và sự tự tin ổn định. Nói nôm na, dân chủ hóa sẽ không lấy mất sổ hưu của quý vị, hay các quý vị vẫn có khả năng cao để tiếp tục cầm quyền. Điều này xẩy ra với cả 4 trường hợp thành công trong khu vực, cũng như các thắng lợi ở ngoài Châu Á như Mông Cổ, Ba Lan, Hungary vào những thời kỳ khác nhau đã minh chứng. Trường hợp Trung Quốc là do thiếu sự tự tin, thiếu hay hiểu sai các tín hiệu này, hoặc vì lý do địa-chính trị [9]. Riêng Việt Nam thì dù đã có các tín hiệu ấy nhưng có lẽ vẫn đang bị cắt nghĩa sai lệch. 

Mọi chế độ độc đoán đều có một "cửa sổ cơ hội" cho dân chủ hóa từ thế mạnh tại gần đỉnh cao sức mạnh của nó, nếu ban lãnh đạo tự tin quyết định dân chủ hóa trong "cửa sổ cơ hội" ấy, họ sẽ thành công :

(i) cho bản thân, vì khả năng tiếp tục nắm quyền cao và họ sẽ trở thành các anh hùng dân tộc được lưu danh muôn thủa, vì có công kiến quốc và

(ii) cho dân tộc, vì họ gia cố nền móng cho một Việt Nam dân chủ – cộng hòa – tự do – hạnh phúc – giàu mạnh, như Hồ Chí Minh từng mong ước và ĐCSVN luôn đề cao [10].

Nếu chần chừ hay bám lấy chế độ độc tài, họ sẽ bỏ lỡ cơ hội, khả năng dân chủ hóa từ thế mạnh không còn nữa và chỉ có thể dân chủ hóa từ thế yếu, hoàn toàn không tốt cho bản thân họ (vì sẽ bị thất bại thảm hại ; bị lịch sử nguyền rủa) và bất hạnh cho quốc gia – dân tộc. Việt Nam vẫn đang trong "cửa sổ cơ hội" đó, nhưng không kéo dài mãi, chần chừ là mất cơ hội ngàn năm có một !

Chúc Tô Đại tướng có sự tự tin cần thiết để giành chiến thắng và giữ vững ổn định, tương tự như Đại tướng Roh Tae-Woo của Hàn Quốc hay Quốc Dân Đảng của Đài Loan vào thời điểm đó. Hiện tại của Việt Nam đang hội đủ tất cả các tín hiệu cần thiết và những tín hiệu ấy đều đi theo chiều hướng khả quan. Hy vọng, Tô Đại tướng sẽ không hiểu sai những tín hiệu ấy !

Đinh Hoàng Thắng

Nguồn : RFA, 04/09/2024

Tham khảo :

[1] https://baochinhphu.vn/viet-nam-se-tien-vao-ky-nguyen-moi-ky-nguyen-vuon-minh-cua-dan-toc-102240829211957644.htm

[2] https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/the-14th-congress-a-new-historical-starting-point-after-40-years-of-doi-moi-08292024132549.html

[3]https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=8350440848351507&id=100001570241673&mibextid=oFDknk&rdid=w6P3hRgRVFhpypQz

[4] https://www.facebook.com/profile.php?id=100009299715740

[5] https://www.vietnamplus.vn/tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-to-lam-xay-dung-cung-co-ngoai-giao-thoi-dai-moi-post973239.vnp

[6]https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=8350440848351507&id=100001570241673&mibextid=oFDknk&rdid=w6P3hRgRVFhpypQz

[7]https://www.facebook.com/chinh.duong.quoc.kts/posts/pfbid02D67HhFfLhRvUoSEH6qdecfp7f6RsNMg6NhTgXie5xvaKVTzyBfpZsRp6xhComhn2l

[8] https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13510347.2023.2168262

[9] Sđd… tr. 26 và nội dung chương 9 

(10]https://tcnn.vn/news/detail/33971/Mot_so_van_de_cua_nghien_cuu_chinh_sach_va_ung_dung_lap_phap_o_Viet_Namall.html 

Nắm trọn công cụ bạo lực trong tay, Tô Lâm mơ về một "vĩ nhân" họ Tô ?

Thái Hà, Thoibao.de, 01/09/2024

Khi thâu tóm quyền lực trong tay, ông Nguyễn Phú Trọng từng bước xây dựng hình ảnh của mình thành một "bậc vĩ nhân", như Hồ Chí Minh và Võ Nguyên Giáp – 2 nhân vật trong ngôi đền thiêng của chế độ này. Ông Trọng sử dụng cái lò nổi tiếng để xây dựng hình ảnh. Tuy cuối đời, "lò" bị mất kiểm soát, và bị đồ đệ cướp mất, nhưng vẫn không sao, Tuyên giáo vẫn huyền thoại hóa hình ảnh của ông.

Sau khi được chỉ định làm Tổng bí thư, ông Tô Lâm trở thành người hùng mới của chế độ

Tại kỳ họp Tiểu ban Nhân sự ở Văn phòng Trung ương Đảng, ngày 27/8 vừa qua, Tô Lâm đã nói về một "khởi điểm lịch sử mới". Vậy, lịch sử mới này có phải là lịch sử do ông Tô Lâm tạo ra ? Có phải, ông Tô Lâm muốn tạo ra một lối đi hoàn toàn khác với ông Trọng ?

Có thể nói, câu nói trên của ông Tô Lâm chứa đầy tham vọng. Sau khi đã tước đoạt thành công quyền lực tối cao của Đảng, Tô Lâm xem như đã thỏa ước mơ "trị quốc", và giờ đây, ông bắt đầu xây dựng ước mơ "bình thiên hạ" chăng ?

Thời kỳ Hồ Chí Minh và Võ Nguyên Giáp là thời dân thất học, thiếu thông tin, vì thế, Đảng dễ dàng thành công xây dựng nên những huyền thoại. Đến thời ông Nguyễn Phú Trọng thì việc này đã không còn dễ dàng nữa. Dù "lò" của ông Trọng đốt nhiều củi thật đấy, nhưng Đảng có sạch không ?

Nếu Đảng đã không trong sạch, thì dân được ích lợi gì ? Chống tham nhũng nhưng lại nuôi cho tham nhũng lớn mạnh bằng cơ chế, bằng thể chế lỗi thời, thì dân vẫn khốn khổ.

Mặc dù được rất nhiều dư luận viên tung hô, nhưng ông Trọng vẫn không thể trở thành "bậc vĩ nhân". Dù ông có chống tham nhũng đến hơi thở cuối cùng, nhưng người dân thấy rõ, những "đệ tử ruột" của ông, như Võ Văn Thưởng, Vương Đình Huệ, Trương Thị Mai… và cả hệ thống công quyền mà ông tạo nên đều bẩn.

Tại Nga, Putin cũng có tham vọng tạo nên một "Tổng thống vĩ đại". Dù sống ở thế kỷ 21, nhưng Putin lại có tư tưởng của những bạo chúa thời Trung cổ. Ông muốn biến bản thân thành một "đại đế" thời hiện đại của nước Nga, bằng cách xua quân xâm lược nước khác. Nhưng kết quả lại vô cùng thảm hại. Nước Nga bị thế giới văn minh ruồng bỏ, Putin bị xem là tội phạm, uy tín nước Nga trên trường quốc tế bị tụt dốc thảm hại.

Không cần phải để "lịch sử phán xét", chỉ cần nhìn kết quả hiện tại, thì đủ biết, Putin sẽ được miêu tả như thế nào trong những trang sách sử tương lai. Chắc chắc, ông chỉ là một kẻ độc tài sắt máu, chống lại văn minh tiến bộ, chống lại loài người, tên tội đồ tàn phá nước Nga hơn bất kỳ lãnh tụ nào khác v.v…

Tương tự như vậy, với bản chất quân phiệt, cai trị 100 triệu dân bằng công an, và đặc biệt là sẵn sàng đạp lên luật pháp, miễn đạt được ý muốn, thì Tô Lâm không thể xây dựng được hình ảnh một nhà lãnh đạo "kiệt xuất". Ông có thể chỉ đạo cho Tuyên giáo làm điều đó, chỉ đạo cho bộ máy giáo dục làm điều đó, nhưng sẽ vô ích. Bởi lịch sử rất công bằng, và người dân không bao giờ thừa nhận một kẻ cai trị bằng bạo lực, lại là người đáng tôn trọng. Thời đại internet này, bạo chúa không bao giờ là tự biến mình thành "kiệt xuất" được.

Với cách chiếm quyền bằng bạo lực, với việc dùng công an để thực hiện ý đồ cá nhân, Tô Lâm không những gây thù chuốc oán với 100 triệu dân, mà còn gây thù chuốc oán với rất nhiều thế lực khác trong Đảng. Càng sử dụng bạo lực hà khắc, ngôi báu của Tô Lâm càng kém bền vững.

Liệu rằng, Tô Lâm có thể diệt sạch mọi thế lực chống đối hay không ? Chắc chắn là không. Và chính những thế lực bị Tô Lâm cướp mất chén cơm, cướp mất cơ hội, họ sẽ nuôi ý chí "phục thù".

Nếu Nguyễn Phú Trọng cuối đời bị phản, thì không lý do gì, Tô Lâm lại không bị phản. Đứng trước cơ hội chiếm đoạt quyền lực, dù có là đồng hương Hưng Yên, thì cũng sẽ quay ra chiến nhau thôi.

Chiếm ngôi đã khó, giữ ngôi lại càng khó hơn. Liệu Tô Lâm có giữ ngôi được lâu như Nguyễn Phú Trọng hay không ?

Thái Hà

****************************

Tô Lâm không được lòng "chủ", ghế Tổng liệu có vững ?

Trần Chương, Thoibao.de, 01/09/2024

Chuyến đi Trung Quốc của Tô Lâm được báo chí trong nước đưa tin rình rang, nhưng ngược lại, báo chí Trung Quốc thì không sốt sắng. Điều này khác xa với những chuyến thăm của ông Nguyễn Phú Trọng trước đây.

Hai Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tập Cận Bình và Tô Lâm duyệt đội danh dự Quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc tại Đại lễ đường Nhân dân ở Thủ đô Bắc Kinh theo nghi thức cao nhất dành cho nguyên thủ quốc gia.

Trung Quốc cũng như Việt Nam, đều kiểm soát báo chí chặt chẽ, đặc biệt là tin tức về chính trị. Vì thế, thái độ lạnh nhạt của báo chí Trung Quốc, phần nào cho thấy thái độ của Tập Cận Bình đối với Tô Lâm.

Tô Lâm là Tổng bí thư mới lên ngôi, Tập Cận Bình chưa biết nhiều về ông. Điều đáng nói là, cách Tô Lâm chiếm lấy chức Tổng bí thư không chính thống. Tô Lâm không phải là nhân vật được ông Trọng chọn mặt gửi vàng.

Tập Cận Bình đã tin tưởng ông Trọng, thì ắt hẳn, ông phải dè chừng với kẻ đã phản bội lại ông Trọng, đó là điều dễ hiểu.

Lần "đi chầu thiên triều" này, sau khi trở về nước, Tô Lâm đã bị "lột" mất chức Chủ tịch nước. Đây có thể là dấu hiệu cho thấy, Tập Cận Bình muốn kiểm tra phản ứng của Tô Lâm, và cũng muốn đưa "con ngựa chứng" này vào vòng kiểm soát.

Vào năm 2011, Tập Cận Bình là cấp phó của Hồ Cẩm Đào đã có chuyến thăm Việt Nam. Ông Trọng cho đón ông Tập bằng lá cờ Trung Quốc 6 sao, trong khi, lá cờ chính thống của Trung Quốc có 5 ngôi sao, gồm 1 ngôi sao lớn và 4 ngôi sao nhỏ, đại diện cho 5 dân tộc của Trung Quốc. Có thể nói, ông Trọng đã cúi đầu trước ông Tập từ khi ông Tập chưa lên ngôi "cửu ngũ chí tôn" trong triều đình cộng sản Trung Quốc.

Giờ đây, có lẽ, Tô Lâm không có được cơ hội để cúi đầu từ xa như ông Trọng, nên Tập Cận Bình cần một phép thử chăng ? Và có lẽ, nhiệm vụ của Tô Lâm là lấy được sự tin tưởng của ông Tập trong thời gian tới. Tô Lâm hiểu rõ, muốn làm bá chủ trong Đảng cộng sản Việt Nam, thì trước tiên, phải lấy lòng ông chủ Trung Nam Hải.

Hiện còn quá sớm để đánh giá sự bền vững của chiếc ghế Tổng bí thư mà ông Tô Lâm đang ngồi. Nếu được Tập Cận Bình tin cậy, Tô Lâm hoàn toàn có thể đè bẹp mọi thế lực khác trong Đảng, và an tâm ngồi ghế Tổng suốt đời. Tuy nhiên, điều khó khăn nhất là làm sao để Tập Cận Bình vừa lòng.

Tuy Tô Lâm đang là phe mạnh nhất trong Đảng, nhưng mới đây, phe quân đội đã bắn tin, người đứng đầu phe này sẽ đi Mỹ. Phía Trung Quốc chắc chắn sẽ theo dõi sát sao hành động của Bộ trưởng Phan Văn Giang. Nếu chọc giận Bắc Kinh, dù vô tình hay hữu ý, thì với vai trò là Bí thư Quân ủy Trung ương, Tô Lâm phải có lời giải thích với Tập. Rõ ràng, nỗ lực của Tô Lâm đi Bắc Kinh để mong được ông Tập thừa nhận, đang bị Tướng Phan Văn Giang thử thách. Có thể nói, ông Giang đi Mỹ, nhưng ông Tô Lâm lại là người lo lắng.

Làm người đứng đầu Đảng cộng sản Việt Nam, Tô Lâm phải có trách nhiệm chăn dắt Đảng theo ý Tập, phải lùa đất nước Việt Nam và 100 triệu dân vào quỹ đạo của Bắc Kinh. Với việc phe quân đội không muốn "vâng lời" Tổng bí thư, thì đấy cũng là cách đẩy Tô Lâm vào thế khó.

Tập thể dưới quyền ông Trọng trước đây, có vẻ như thống nhất hơn tập thể dưới quyền ông Tô Lâm. Điều này dễ hiểu, bởi Tô Lâm là "kẻ cướp" chứ không phải "thừa kế". Kẻ cướp luôn sẵn sàng ra tay triệt hạ những người đang và sẽ được hưởng quyền lợi dọn sẵn, cho nên, Tô Lâm đã gây thù chuốc oán với rất nhiều phe cánh.

Các phe phái cung đình không chỉ tính chuyện đánh nhau, mà còn tính chuyện cản đường nhau, nếu có thể. Với vai trò là người đứng đầu Bộ Quốc phòng, ông Phan Văn Giang đang nắm trong tay cơ hội làm cho ông Tô Lâm phải mất mặt với Bắc Kinh. Tuy nhiên, ông Giang có bạo gan làm chuyện đó hay không, thì còn phải chờ xem bản lĩnh của ông tới đâu.

Thế Tô Lâm như chẻ tre, nếu không lật được bằng một trận đánh bất ngờ, thì chỉ có thể làm giảm sức mạnh của ông bằng những "tiểu xảo" như thế. Đấy cũng là cách có thể "góp gió thành bão", cho việc lớn về sau.

Trần Chương 

*************************

Phải chăng Trung Quốc răn đe Tô Lâm chớ có "nghiêng" quá đà về phía Mỹ ?

Trà My, Thoibao.de, 01/09/2024 |

Sau khi Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời, Chủ tịch Tô Lâm được Đảng cộng sản Việt Nam giao trọng trách lãnh đạo đất nước. Theo giới phân tích đánh giá, chính sách đối ngoại "ngoại giao cây tre" của Tổng bí thư Trọng dưới thời ông Tô Lâm sẽ không thay đổi.

Trung Quốc là điểm đến đầu tiên của ông Tô Lâm sau khi chính thức đảm nhiệm chức vụ tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam từ ngày 3/8 vừa qua

Chỉ 2 tuần sau khi nhậm chức tân Tổng bí thư, Tô Lâm với cương vị Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước đã cấp tốc viếng thăm Trung Quốc. Việc chọn Trung Quốc là cường quốc đầu tiên của ông Tô Lâm không có gì là đặc biệt, với lý do đây là thông lệ của các lãnh đạo tối cao của Việt Nam.

Tuy nhiên theo giới ngoại giao tiết lộ cho hay, Tổng bí thư Tô Lâm "vội vã" sang Bắc Kinh bởi lý do để chuẩn bị cho chuyến đến Hoa Kỳ vào tháng 9 tới đây để tham dự Kỳ họp của Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc, sẽ khai mạc ngày 10 và bế mạc ngày 24/9/2024. Nhiều nguồn tin hành lang cho hay, khả năng cao ông Tô Lâm sẽ có cuộc gặp với Tổng thống Joe Biden trong chuyến công du lần này.

Sau khi Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm kết thúc chuyến thăm Trung Quốc "rốt ráo", với thời gian rút ngắn tới gần một nửa theo kế hoạch ban đầu. Đánh giá về chuyến thăm, truyền thông quốc tế đã đưa ra nhận xét :

"Trong chuyến thăm lần này tới Bắc Kinh của ông Tô Lâm, Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhấn mạnh về cái gọi là "chia sẻ tương lai" giữa hai nước. Tuy nhiên, các mục đích của hai nước láng giềng vốn có hệ thống chính trị tương đồng lại không tương thích. Đó là các vấn đề về chủ quyền ở Biển Đông nơi Trung Quốc đòi chủ quyền phần lớn diện tích vùng nước khiến Hà Nội khó chịu. Trong khi lãnh đạo hai nước đang "đạp xe" hướng về phía trước thì dường như họ lại đang đạp về hai hướng khác nhau.

Việc ban lãnh đạo Trung Quốc đưa máy bay tuần thám theo dõi hoạt động của Hải quân Việt Nam, ngay sau khi ông Tô Lâm trở thành Tổng bí thư. Đây là một sự kiện được đánh giá là có chủ ý, đây cũng là lần đầu kể từ 5 năm trở lại đây, được cho rằng là biểu hiện từ phía Bắc Kinh không thân thiết đối với Tổng bí thư Tô Lâm.

Trong bối cảnh tình hình Biển Đông những ngày gần đây đang nóng lên từng ngày, với sự bành trướng và không dấu diếm của ban lãnh đạo Bắc Kinh. Mới nhất, Chỉ huy trưởng Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Hoa Kỳ đã đưa ra tuyên bố, Quân đội Hoa Kỳ đã sẵn sàng với "nhiều phương án" để đối phó với các hành vi hung hăng ngày càng gia tăng ở Biển Đông. Nếu được lệnh, Hải quân Mỹ kích hoạt chiến lược phòng thủ chung và tham vấn với đồng minh hiệp ước là Philippines.

Trong khi đó, truyền thông quốc tế ngày 30/8/2024 đưa tin, Bộ trưởng quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang đã họp với người đồng cấp Philippines ông Gilberto Teodoro khi ông Giang công du Manila. Hai bên trao đổi một số văn kiện, đồng thời dự kiến sẽ ký một văn bản ghi nhớ về hợp tác quốc phòng giữa quân đội 2 nước Việt Nam và Philippines vào cuối năm 2024. Động thái kể trên được đánh giá là biểu hiện hợp tác an ninh toàn diện nhất giữa hai nước với mục tiêu ngăn chặn tham vọng bành trướng của Trung Quốc trên Biển Đông.

Cùng ngày, truyền thông quốc tế đưa tin, Bộ trưởng quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang, dự kiến có chuyến thăm Mỹ từ ngày 7 đến 9/9/2024. Theo lịch tướng Giang sẽ có cuộc gặp với ông Lloyd Austin, Bộ trưởng quốc phòng Mỹ. Có thông tin cho rằng ông Phan Văn Giang có thể sẽ ký một thỏa thuận mua thiết bị quân sự từ Mỹ, nhưng hiện vẫn đang ở giai đoạn được thảo luận.

Đáng lưu ý, chuyến thăm Mỹ của Đại tướng, Bộ trưởng quốc phòng Phan Văn Giang diễn ra ngay trước chuyến đi tới Hoa Kỳ của Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm.

Theo giới quan sát, trong thời gian gần đây, mối quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ có nhiều biểu hiện được thắt chặt, với liên tiếp có các hoạt động tăng cường hợp tác quốc phòng. Mới nhất, ngày 26/8/2024, cuộc họp Đối thoại Chính trị, an ninh và quốc phòng Việt-Mỹ đã diễn ra ở Hà Nội. Chưa hết, dự kiến cuối năm 2024 đại diện một số Công ty Quốc phòng của Mỹ sẽ tham gia cuộc triển lãm quốc phòng quốc tế lần thứ 2 của Việt Nam.

Một chi tiết không thể không nhắc đến, đó là Đại học Fulbright Việt Nam bị cáo buộc rằng "tham gia vào những hoạt động ươm mầm cho một cuộc ‘cách mạng màu’" ở Việt Nam. Được biết, đứng sau sự kiện vừa kể là Đơn vị Tác chiến điện tử thuộc Ban Tuyên giáo Trung ương.

Nhưng ngay lập tức, Bộ Ngoại giao Việt Nam đã đưa ra tuyên bố cho rằng, hoan nghênh các hoạt động của Đại học Fulbright Việt Nam và ca ngợi đây là thành quả của hợp tác giáo dục giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trong lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực. Vì điều đó, còn có nguy cơ gây ảnh hưởng đến mối quan hệ song phương giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.

Những thông tin vừa kể cho thấy, phải chăng Trung Quốc muốn răn đe cây tre Tô Lâm chớ nghiêng quá đà về phía Mỹ. Đồng thời việc Bắc Kinh không giận dữ thì mới là sự lạ.

Trà My 

Tổng bí thư Tô Lâm chọn nhân sự như thế nào ?

RFA, 30/08/2024

"Nhân sự được lựa chọn đòi hỏi phải thật sự tiêu biểu, nổi trội, có đủ bản lĩnh, phẩm chất, trí tuệ, có năng lực lãnh đạo, trình độ chuyên môn, có uy tín trong dân, trong Đảng để giải quyết những công việc ở tầm chiến lược.."..

Cuộc họp Tiểu ban nhân sự Đại hội XIV của Đảng - Courtesy baochinhphu.vn

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm - Trưởng Tiểu ban nhân sự Đại hội XIV của Đảng, phát biểu như vừa nêu tại Cuộc họp Tiểu ban nhân sự Đại hội XIV của Đảng và Ban Chỉ đạo xây dựng quy hoạch Ban Chấp hành trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư... hôm 29/8/2024.

Chọn phe cánh

Nhiều nhà quan sát tình hình chính trị Việt Nam cho rằng, thực tế không như ông Tô Lâm phát biểu, vì một vài vị trí quan trọng mà ông vừa bổ nhiệm, có vẻ "toàn người theo phe cánh của ông".

Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ ở Na Uy hôm 30/8/2024 khi trả lời RFA chỉ ra rằng, nếu nhìn vào cách bố trí nhân sự của ông Tô Lâm, sẽ thấy người của ông Tô Lâm nắm giữ hết các vị trí quan trọng để kiểm soát Đảng cộng sản và Chính quyền :

"Một cách cụ thể, Bộ trưởng Bộ Công an là ông Lương Tam Quang, một người Hưng Yên. Ông Quang là người thân cận của ông Lâm, cha của ông Quang là cận vệ riêng của cha ông Lâm từ thời chiến tranh chống Mỹ.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp là ông Nguyễn Hải Ninh, cũng là một người Hưng Yên.

Chánh văn phòng Trung ương đảng, vị trí quan trọng đóng vai trò tổ chức các chương trình nghị sự, là ông Nguyễn Duy Ngọc, cũng là một người Hưng Yên".

Theo Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ, trưởng Ban tổ chức Trung ương, vị trí phụ trách tất cả các vấn đề nhân sự của Đảng cộng sản, hiện là ông Lê Minh Hưng, một người thân cận của ông Tô Lâm. Cha của ông Lê Minh Hưng là cựu Bộ trưởng Bộ Công an, người đỡ đầu cho sự nghiệp của ông Tô Lâm. Tiến sĩ Vũ nói thêm :

"Thêm vào đó, ông Tô Lâm còn điều động ông Nguyễn Hoà Bình, là một thiếu tướng công an, hoàn toàn không có kinh nghiệm về kinh tế vĩ mô, đảm nhiệm vị trí phó thủ tướng thường trực, chịu trách nhiệm các vấn đề về chính sách kinh tế vĩ mô và đầu tư. Ông Bình sẽ chịu trách nhiệm điều hành chính phủ khi ông Phạm Minh Chính vắng mặt".

Việc bố trí người như hiện nay, theo ông Vũ, là một sự phân hóa rất lớn bên trong Đảng cộng sản :

"Ông Tổng bí thư Đảng cộng sản Tô Lâm đã không còn tin vào người của các vùng khác hoặc người ở các lĩnh vực khác. Chính vì lý do đó mà ông đã chỉ đưa những người tín cẩn của mình vào các vị trí then chốt trong chính quyền. Họ là những người có mối quan hệ gắn bó mật thiết từ gia đình, hoặc người cùng quê, hoặc cùng ngành, dù cho những người được bổ nhiệm không được đào tạo hoặc có kinh nghiệm cần thiết ở những lĩnh vực đó".

Các vị lãnh đạo Chính phủ Việt Nam lâu nay thường nói đến việc đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc và của nhân dân lên trên hết. Thế nhưng, trong thực tế đã và đang diễn ra tại Việt Nam, nhiều chuyên gia nhận định rằng, các vị ấy dường như không quan tâm nhiều đến ‘lợi ích của quốc gia, dân tộc và của nhân dân’.

Không có thay đổi hoặc khác biệt lớn

Ông Trần Anh Quân, một người trẻ hoạt động xã hội ở Sài Gòn, hôm 30/8/2024 khi trả lời RFA, nhận định :

"Việc lựa chọn nhân sự có đủ phẩm chất cách mạng đã được Đảng cộng sản nói từ mấy mươi năm nay rồi. Nó được quy định bằng văn bản trong các kỳ đại hội đảng và trước Tô Lâm thì ông Nguyễn Phú Trọng cũng thường xuyên nói chuyện này. Nhưng trong 18 năm ông Trọng cầm quyền từ ghế chủ tịch quốc hội tới tổng bí thư thì người ta chỉ thấy một đám sâu dân mọt nước nước không thấy nhân tài nào nổi bật trong Đảng cộng sản.

Bây giờ tới ông Tô Lâm cũng lặp lại những tuyên bố cũ của người tiền nhiệm thì chắc chắn Tô Lâm cũng sẽ không khác gì Nguyễn Phú Trọng. Sẽ chỉ là con ông cháu cha lên nắm quyền và dĩ nhiên là không tránh khỏi việc chia phe chia phái, ưu tiên phát triển thế lực cho tổng bí thư".

Theo nhà hoạt động xã hội Trần Anh Quân, qua hàng chục năm, với hàng trăm văn bản quy định và hàng ngàn lời hô hào, nhưng dường như Đảng cộng sản Việt Nam vẫn không tìm ra nhân tài thanh liêm chính trực. Điều đó, vẫn theo ông Quân, chứng tỏ quy trình tuyển chọn nhân sự trong đảng là hoàn toàn sai lầm.

Do đó, ông Quân cho rằng, nếu có một thứ cần thay đổi để tìm kiếm nhân tài lãnh đạo quốc gia, thì chỉ có thể thay đổi quy trình, cơ chế tuyển dụng nhân sự. Mà thay đổi cơ chế, theo ông Quân, chính là từ bỏ nhà nước độc đảng. Vì, nếu ông Tô Lâm thật sự muốn đất nước phát triển thì ông ấy phải dám chấp nhận đa nguyên đa đảng để người dân có thể tự do bỏ phiếu bầu ra những lãnh đạo tài năng.

Trước đó vào tháng 3/2024, tại cuộc họp đầu tiên của Tiểu ban Nhân sự Đại hội XIV của Đảng, cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu khi đó đã nhấn mạnh về việc đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc lên hàng đầu. Ông Trọng còn cho biết đây là nguyên tắc cốt lõi trong quá trình chuẩn bị nhân sự cho Đại hội XIV.

Luật sư nhân quyền Nguyễn Văn Đài từ nước Đức khi trả lời RFA cho rằng, các vị lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam nói thì bao giờ cũng rất là hay, nhưng trên thực tế làm bao giờ cũng rất là dở. Ông nêu dẫn chứng :

"Bởi vì nó đã chứng minh qua thực tế hơn hai nhiệm kỳ của ông Trọng, trong công tác nhân sự, tất cả những Ủy viên Bộ chính trị ông ấy lựa chọn thì phần lớn đã bị ngã ngựa. Còn mười mấy Ủy viên Trung ương thì đã bị bắt bị điều tra, một số đã bị xét xử. Có thể nói trong hơn 10 năm qua, công tác nhân sự của ông Nguyễn Phú Trọng hoàn toàn thất bại".

Theo luật sư Nguyễn Văn Đài, nếu thật sự vì đất nước, vì nhân dân… thì điều đầu tiên có thể làm là phải tiến hành dân chủ hóa trong Đảng. Ông Đài giải thích thêm :

"Tức là phải cho tất cả hơn năm triệu đảng viên Đảng cộng sản Việt Nam có cơ hội để họ được tự do ứng cử và bầu cử trong Đảng… rồi sau đó tiến hành cải cách chính trị để mở rộng ra dân chủ toàn xã hội, đây là cách làm tốt nhất. Chứ nếu như mà vẫn lựa chọn qua tiểu ban nhân sự, rồi thông qua Ban Tổ chức trung ương như cách làm truyền thống từ xưa đến nay thì sẽ tiếp tục thất bại mà thôi".

Theo luật sư Nguyễn Văn Đài, nếu đặt tổ quốc và dân tộc lên trên, thì vấn đề nhân sự của đảng cầm quyền hay lãnh đạo của một quốc gia ban đầu là do tất cả đảng viên lựa chọn, sau đó đến toàn thể người dân lựa chọn, đó mới là vì lợi ích dân tộc. Còn toàn bộ nhân sự cấp cao của Đảng và đất nước đều do một người hay một bộ phận rất nhỏ trong Đảng cầm quyền lựa chọn, thì đó vẫn là vì lợi ích của một nhóm người mà thôi...

Nguồn : RFA, 30/08/2024

****************************

Ông Tô Lâm và những toan tính, nên thâu tóm hay chia sẻ quyền lực

RFA, 29/08/2024

Quốc hội Việt Nam sẽ tiến hành bầu Chủ tịch nước vào tháng 10 tới theo nghị quyết của Trung ương Đảng, qua thông báo sau phiên họp bất thường thứ tám của Quốc hội khóa 15 diễn ra hôm 26/8. Điều đó có nghĩa việc "thâu tóm quyền lực" cho đến Đại hội 14 diễn ra vào năm 2026 của ông Tô Lâm sẽ khó thực hiện. 

Tổng bí thư Việt Nam Tô Lâm thăm Trung Quốc hồi tháng 8/2024 - AFP

Chia sẻ quyền lực để giải quyết xung đột nội bộ là điều người lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam đang nghĩ đến ? 

Tô Lâm chưa "nhả ghế" Chủ tịch nước

Chiều 26/8, sau khi đã kiện toàn các vị trí lãnh đạo chủ chốt trong chính phủ còn bỏ trống. Tổng thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường cho biết Quốc hội sẽ tiến hành bầu chức danh Chủ tịch nước tại kỳ họp Quốc hội vào tháng 10 tới.

Như vậy, cho đến thời điểm này, ông Tô lâm vẫn chưa chịu nhả bớt "một ghế" cho người khác, mà theo Luật sư Nguyễn Văn Đài, từ Đức Quốc, người đó có thể là một nhân vật xuất thân từ Quân đội để cân bằng quyền lực với phe công an.

Luật sư Đài cho rằng, ông Tô Lâm sẽ tham dự kì họp thứ 79 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, khai mạc ngày 10, bế mạc ngày 24 tháng 9, tại New York. Có thể ông ấy sẽ thăm Nhà Trắng hoặc có bài phát biểu trước quốc tế. Muốn như vậy, ông Tô Lâm cần phải có chức danh là nguyên thủ quốc gia chứ không thể chỉ là người đứng đầu một đảng :

"Ông ấy muốn sẽ có một bài phát biểu, một sự ra mắt đối với các nhà lãnh đạo trên thế giới ở tại trụ sở Liên Hiệp Quốc ở New York.

Nếu như ông ấy rời bỏ cái chức vụ Chủ tịch nước trong kỳ họp bất thường vào hôm 26/8 vừa qua thì ông ấy sẽ không được mời tới New York. Bởi vì, tại kỳ họp các nhà lãnh đạo thế giới ở New York thì họ chỉ chấp nhận cho vị trí là nguyên thủ quốc gia. Họ không cho phép người đứng đầu một đảng chính trị được phát biểu ở tại diễn đàn đó. Cho dù, theo luật của nước đó, người đó là người có quyền lực cao nhất họ cũng không chấp nhận được".

Đồng quan điểm với luật sư Đài, ông Nguyễn Tiến Trung (Phó Chủ tịch Nghiệp đoàn độc lập Việt Nam) cho rằng vào tháng 10, Tô Lâm sẽ phải chia sẻ quyền lực của mình cho một nhân vật khác, mà theo ông, có thể là Đại tướng Lương Cường :

"Tức là Việt Nam vẫn duy trì mô hình "tứ trụ", chứ ông Tô Lâm vẫn chưa thể tập trung hết quyền lực vào tay như Trung Quốc là ông Tập Cận Bình, vừa là người đứng đầu đảng, vừa đứng đầu nhà nước".

Ngoài ra, theo ông Trung, ông Tô Lâm sẽ đi vào lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam khi là người đầu tiên gặp cả Tổng thống Mỹ Joe Biden và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình với tư cách là vừa đứng đầu đảng, vừa đứng đầu nhà nước. Có như vậy thì theo ông Trung "cái thế của ông ấy càng được mạnh hơn". 

Ông Lê Anh Hùng, một nhà quan sát chính trị, hiện đang ở trong nước nhận định rằng dù đã được thông báo nhưng hiện vẫn chưa thể chắc chắn rằng ông Tô Lâm có chuyển giao bớt "chiếc ghế" Chủ tịch nước vào tháng 10 như đã công bố hay không. Tuy nhiên, bản thân ông Hùng nói, ông ủng hộ việc nhất thể hóa hai chức danh Tổng bí thư và Chủ tịch nước :

"Bản thân tôi ủng hộ việc nhất thể hóa, tức là thống nhất hai vị trí Tổng bí thư Đảng và Chủ tịch nước. Để người đứng đầu hệ thống chính trị mang đầy đủ tính chính danh, tức là vừa đứng đầu đảng nhưng mà đồng thời cũng là đứng đầu bộ máy nhà nước".

Lý giải về quan điểm của mình, ông Hùng cho rằng những người không muốn nhất thể hóa hai chức danh, phần lớn do lo ngại về sự tập trung quyền lực. Đó là mối lo có cơ sở vì hệ thống chính trị Việt Nam thiếu cơ chế kiểm soát quyền lực. Tuy nhiên, theo ông : 

"Nhưng nếu ông Tô Lâm mở rộng cái không gian dân sự, mở rộng cả cái quyền tự do của dân sự và chính trị cho người dân để người dân thể hiện cái quyền của mình đối với những vấn đề của đất nước, cho phép người dân lên tiếng về những vấn đề của đất nước, cho phép người dân thực hành các quyền dân sự và chính trị đã được quy định trong Hiến pháp, đấy cũng là một cái cách hữu hiệu để kiểm soát quyền lực nhà nước.

Nếu ông Tô Lâm chấp nhận mở rộng cái không gian sinh hoạt dân chủ cho nhân dân Việt Nam thì việc gộp hai cái chức danh, nhất thể hóa Tổng bí thư Đảng và Chủ tịch nước là rất là cần thiết".

Lãnh đạo mới "cùng phe cánh" ?

Kỳ họp Quốc hội bất thường vừa qua cũng đã chọn ra được ba Phó thủ tướng mới thay thế vị trí khuyết của những người tiền nhiệm đã bị mất chức vụ do dính líu tới các vụ án tham nhũng.

Ba tân Phó thủ tướng bao gồm cựu Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình ; Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc sẽ kiêm thêm chức Phó thủ tướng cho đến khi tìm được bộ trưởng mới và ông Bùi Thanh Sơn đảm nhiệm luôn Bộ trưởng Ngoại giao.

Đánh giá về ba nhân vật này, ông Nguyễn Văn Đài cho biết hai ông Hồ Đức Phớc và Bùi Thanh Sơn kém hơn về năng lực cũng như kinh nghiệm so với hai người tiền nhiệm là Phạm Bình Minh và Vũ Đức Đam :

"Tôi biết là ông Phó thủ tướng Phạm Bình Minh là một người rất có năng lực. Ông ấy đã làm ngành ngoại giao nhiều năm và là một người được đào tạo rất là bài bản ở nước ngoài. 

Thứ hai là ông Vũ Đức Đam. Ông ấy trước đây là một người học cử nhân thạc sĩ đều ở Bỉ, rất có trình độ, phụ trách về mảng kinh tế. Ông ấy hơn hẳn ông Hồ Đức Phớc. Ông Hồ Đức Phớc chỉ được đào tạo ở trong nước thôi. Ông ấy cũng không giỏi bằng người phó thủ tướng tiền nhiệm của mình".

Dù cho rằng những người lãnh đạo mới không đủ năng lực để ngồi vào ghế Phó thủ tướng. Tuy nhiên, theo ông Đài, ông Tô Lâm đưa những người mà ông ấy mong muốn, để gia cố thêm vị thế của mình :

"Nếu như những người như ông Vũ Đức Đam hay ông Phạm Bình Minh còn ở lại thì chắc chắn họ sẽ không bao giờ nghe lời ông Tô Lâm. Còn những Phó thủ tướng mới thì tôi cho rằng đều là những người thuộc phe cánh của ông Tô Lâm. Ông ấy muốn những người làm theo cái gì mà ông muốn, chứ không phải làm theo những gì mà chính phủ hay là người dân muốn".

Còn về ông Nguyễn Hòa Bình, theo ông Đài, ông này đã từng bị chỉ trích rất nhiều liên quan đến các vụ án tử tù oan, đặc biệt là vụ án Hồ Duy Hải đã khiến ông Bình mang "tiếng xấu cho chính bản thân ông ấy, cũng như ngành tư pháp của Việt Nam".

Việc ông Lê Minh Trí vừa được bầu giữ chức Chánh án Tòa án nhân dân tối cao thay ông Nguyễn Hòa Bình, khiến nhiều người nuôi hy vọng rằng vụ án Hồ Duy Hải sẽ sớm được lật lại. Trong số này có ông Lê Anh Hùng :

"Trước kia, khi là viện trưởng Viện Kiểm sát, ông Trí đã lên tiếng bày tỏ sự bênh vực đối với các trường hợp án oan thì bây giờ, khi ông ấy ở cương vị mới thì chúng ta có quyền hy vọng. Đặc biệt là sau khi sự xáo trộn nhân sự này diễn ra trong bối cảnh là ông Nguyễn Phú Trọng nhân vật bảo thủ đã ra đi và Tô Lâm làm lãnh đạo cho lại hệ thống chính trị ở Việt Nam".

Theo ông Đài, ông Lê Minh Trí, với cương vị là Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, ông ấy nên có những hành động cụ thể để chứng minh những kiến nghị của mình về vụ án Hồ Duy hải là đúng : 

"Chính bản thân ông đã phát hiện ra những cái sai cơ bản nhất trong vụ án Hồ Duy Hải. Ông đã liệt kê đến gần 30 điểm sai trái trong cái bản kiến nghị. 

Bây giờ, chính ông ấy lại ngồi vào vị trí Chánh án Tòa án nhân dân tối cao thì ông ấy phải có trách nhiệm để mà sửa những cái sai lầm của người tiền nhiệm.

Và ông ấy cũng phải chứng minh rằng cái bản kiến nghị của ông ấy là đúng và chính xác. Còn nếu như không làm được điều đấy thì ông ấy thừa nhận là cái việc kiến nghị của ông là sai".

Nguồn : RFA, 29/08/2024