 | Tổng quan: | 3082804 |
Không phải chuyện nhỏ
Chỉ một tháng sau việc bất thần tung ra biện pháp trừng phạt đánh thuế "thép Việt Nam có nguồn gốc Trung Quốc" lên đến 531%, Hoa Kỳ đã khiến giới chức thương mại Việt Nam" chịu sốc thêm một lần nữa khi thông báo với Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về 8 công ty mà lẽ ra Việt Nam phải đăng ký là "doanh nghiệp nhà nước" theo quy tắc thương mại toàn cầu.
Sản phẩm beer Sài Gòn của Sabeco.
Tám công ty mà Mỹ khai báo với WTO đều là những cái tên nổi đình nổi đám ở Việt Nam : Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN) và công ty con là Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil), Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), Công ty Xăng dầu Hàng không Việt Nam (Vinapco/SKYPEC), Tổng công ty Lương thực miền Bắc và Tổng công ty Lương thực miền Nam (Vinafood I và Vinafood II), Công ty Vàng Bạc Đá Quý Sài Gòn (SJC) và Tập đoàn Công nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin).
Thoạt nhìn, sự kiện trên có vẻ không mấy bất thường trong quan hệ các thỏa thuận giao thương đa phương quốc tế. Tuy nhiên xét về chiều sâu quan hệ thương mại song phương giữa Mỹ và Việt Nam cũng như quan hệ thương mại đa phương giữa Việt Nam với nhiều quốc gia, sự kiện này không chỉ mang tính cảnh báo hay như một động tác trừng phạt mới về thương mại của Mỹ đối với Việt Nam, mà còn có thể khiến Việt Nam bị không ít quốc gia quay lưng vì thói "gian lận thương mại" đã và đang hiển lộ một cách có hệ thống.
"Gian lận thương mại" như thế nào ?
Quốc nạn độc quyền nhà nước
Toàn bộ 8 doanh nghiệp Việt Nam mà Mỹ "tố" với WTO đều là doanh nghiệp nhà nước và do Chính phủ Việt Nam sở hữu trên 50% cổ phần. Trong quan hệ làm ăn ở Việt Nam, các doanh nghiệp này vẫn thường rất tự hào với mác "quốc doanh" của họ. Không những thế, một số trong các doanh nghiệp nhà nước này đã từ quá lâu nay được hưởng thế độc quyền kinh doanh và do đó luôn tạo áp lực đáng kể đối với người tiêu dùng và xã hội về giá cả theo lối "một mình một chợ".
Hai tiêu biểu về thế độc quyền như trên là Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam và Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam. Bất kể nền kinh tế Việt đã lao vào năm suy thoái thứ 10 liên tiếp kể từ năm 2018 và đời sống người lao động Việt ngày càng phải thắt lưng buộc bụng trước gánh nặng tróc thuế lẫn tham nhũng hoành hành, quốc nạn độc quền vẫn "bóc lột dân ta đến tận xương tủy".
Một thực tồn khốn quẫn mà thế giới nếu chưa biết thì hãy cần biết là nạn độc quyền ở Việt Nam đã bất chấp từ lâu phát sinh nhiều phản ứng xã hội đòi hỏi chính phủ Việt Nam phải xóa bỏ vai trò độc quyền của các doanh nghiệp nhà nước trên, trả kinh doanh về môi trường cạnh tranh lành mạnh và công bằng, cũng bất chấp những yêu cầu liên tục từ WTO và Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) về việc Việt Nam phải thỏa mãn được các tiêu chí tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp nhà nước, minh bạch hóa hoạt động tài chính của doanh nghiệp nhà nước và phải chống tham nhũng có hiệu quả thì mới đủ điều kiện để quốc tế công nhận Việt Nam là "kinh tế thị trường".
Độc quyền đến mức vào năm 2017, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam đã trở thành một thứ đại án về nạn tham nhũng và thất thoát tài sản ghê gớm.
Hậu quả nào cho "giấu gốc nhà nước" ?
Cần nhắc lại, liên quan vụ thép Trung Quốc, Hoa Kỳ đã áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với thép Trung Quốc hồi năm 2015 và 2016. Ngay sau đó, thép được nhập dồn dập vào Hoa Kỳ từ nhiều ngả khác nhau. Các nhà sản xuất thép của Mỹ phát hiện ra sản phẩm của Trung Quốc được chuyển sang các nước thứ ba để lách thuế nên đã khiếu nại lên cơ quan hữu trách Hoa Kỳ.
Trong vụ tung ra biện pháp trừng phạt đánh thuế "thép Việt Nam có nguồn gốc Trung Quốc" vào tháng 12/ 2017, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã xác định rằng có đến 90% sản phẩm thép từ Việt Nam nhập sang Mỹ có xuất xứ từ Trung Quốc. Chỉ tính riêng Việt Nam, mặt hàng thép cuộn lạnh nhập vào Mỹ năm 2015 đã tăng vọt, từ 11 triệu đôla lên tới 295 triệu đôla. Biện pháp trừng phạt này chắc chắn sẽ có tác động tiêu cực lên toàn bộ ngành thép Việt Nam, trong đó có nhiều sản phẩm thép do chính Việt Nam sản xuất.
Ngay trước mắt, vụ việc 8 doanh nghiệp nhà nước của Việt Nam bị phía Hoa Kỳ cáo buộc lên WTO chắc chắn sẽ có ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động xuất, nhập khẩu của các doanh nghiệp này, bởi cả 8 doanh nghiệp nhà nước này đều tham gia hoạt động kinh doanh xuất, nhập khẩu.
Trong trường hợp nếu Việt Nam không đưa ra được các chứng cứ có tính thuyết phục để bác bỏ cáo buộc từ phía Hoa Kỳ, mà điều này thì quá khó, rất có thể việc xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ - thị trường đang giúp cho Việt Nam xuất siêu đến gần 30 tỷ USD/năm - sẽ giảm sút. Và sau đó, các nước phát triển có thể sẽ ủng hộ quan điểm của Hoa Kỳ, dẫn đến khối lượng hàng hóa xuất khẩu của 8 doanh nghiệp nhà nước trên sẽ giảm sút, thậm chí các doanh nghiệp khác ngoài 8 doanh nghiệp nhà nước bị cáo buộc xuất khẩu sang các thị trường nước ngoài cũng có thể gặp khó khăn.
Vì sao Việt Nam quá cần "kinh tế thị trường" ?
Vụ việc 8 doanh nghiệp nhà nước của Việt Nam cố che giấu nguồn gốc nhà nước không ngoài mục tiêu được lọt vào tiêu chuẩn ưu ái về thuế xuất nhập khẩu của quy chế "kinh tế thị trường".
Trong thực tế, "kinh tế thị trường" rất quan yếu đối với các nhu cầu vay tín dụng, nhận đầu tư trực tiếp nước ngoài và hưởng ưu đãi trong hoạt động xuất nhập khẩu quốc tế của Việt Nam. Nếu được công nhận "kinh tế thị trường", hàng Việt Nam xuất khẩu sang nhiều quốc gia sẽ được hưởng mức thuế suất nhẹ nhàng hơn nhiều so với hiện thời, do đó mang lại lợi ích cho các danh nghiệp nhà nước, nhất là những doanh ngiệp độc quyền nhà nước, bổ trợ cho chân trụ của khối "còn đảng còn mình" hãm bớt đà rệ rã hiện thời và củng cố thêm hy vọng cho đảng "thở được ngày nào hay ngày nấy".
Nếu được công nhận "kinh tế thị trường", Việt Nam sẽ được các tổ chức tín dụng lớn nhất như Ngân hàng thế giới, Quỹ tiền tệ quốc tế, Ngân hàng Phát triển Á Châu cho vay tín dụng với những điều kiện ưu đãi hơn là cơ chế mặt bằng lãi suất tăng gấp ba và thời gian ân hạn giảm xuống một nửa như hiện nay. Điều này sẽ đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh cả đảng lẫn cầm quyền ở Việt Nam đang phải bán đi những doanh nghiệp cuối cùng thuộc loại "bò sữa" - như Sabeco (Tổng công ty Rượu - Bia - Nước giải hát) và Vinamilk (Tổng công ty Sữa Việt Nam) - để có thêm tiền đắp đổi cho một ngân sách hụt thu nghiêm trọng và đang hiện ra nhiều dấu hiệu cạn kiệt và trống rỗng.
Từ năm 2013 đến nay, những chuyến đi Mỹ của các nhân vật như ông Trương Tấn Sang - khi đó còn là chủ tịch nước, ông Nguyễn Tấn Dũng - khi đó còn là thủ tướng, ông Nguyễn Xuân Phúc - thủ tướng đương nhiệm, vẫn một mực đề nghị "Mỹ sớm công nhận nền kinh tế thị trường của Việt Nam". Nhưng không hề có tính từ "xã hội chủ nghĩa" gắn kèm cửa miệng.
Đó là thói khôn vặt của giới chính khách Việt ! Khi cần tỏ ra kiên định thì luôn "chua" tính từ trên vào bất cứ khẩu hiệu nào. Nhưng để đối ngoại thì lại giấu kín vào túi quần. Hành vi 8 doanh nghiệp Việt Nam giấu kín gốc gác "nhà nước" của họ là một minh chứng về thói biển lận đó.
Rốt cuộc, quốc tế đã không còn kiên nhẫn nổi với thói lập lờ về mặt khái niệm trong lúc không có bất kỳ cải cách nào của Việt Nam. Vào tháng 5/2017, Bộ trưởng Bộ Thương Mại Mỹ Wilbur Ross đã phải nhắc lại "Khởi động lại cơ chế trao đổi về quy chế thị trường cho Việt Nam" khi gặp Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc tại Washington.
"Đảng ngáng chân chính phủ" và tính quả báo
Nhưng cũng vào tháng 5/2017, đã xảy đến hiện tượng "đảng ngáng chân chính phủ". Cho dù Thủ tướng Phúc - với đức tính thực dụng về các giá trị buôn bán - có thực lòng muốn đạt được quy chế "kinh tế thị trường" chăng nữa, "Nghị quyết trung ương 5 về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" do cấp trên của ông Phúc là Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng kiên định lặp lại tại Hội nghị trung ương 5, đã khiến ông Phúc không biết ăn nói ra sao với quốc tế về sự khác biệt một trời một vực giữa "kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa" và "kinh tế thị trường", chưa kể việc làm sao để đạt được "kinh tế thị trường" đó.
Trong thực tế ở Việt Nam, sẽ rõ nhất nếu đối chiếu giữa khối doanh nghiệp nhà nước và khối doanh nghiệp tư nhân. Khối doanh nghiệp nhà nước chiếm tới 2/3 tổng tài sản, 60% nguồn vốn tín dụng, 70% nguồn vốn ODA và được ưu đãi rất lớn về khả năng tiếp cận tín dụng và những điều kiện về chính sách, nhưng lại hoạt động quá tệ. Ít nhất 30% doanh nghiệp nhà nước bị lỗ và khối này chỉ đóng góp được khoảng 1/3 tổng sản phẩm xã hội. Gần như ngược lại, khối doanh nghiệp tư nhân chỉ chiếm 1/3 tài sản, chẳng mấy được ưu đãi về tín dụng và chỉ có thể "hớt cặn" vốn ODA, lại còn bị phân biệt đối xử đủ đường, nhưng lại tạo ra đến 2/3 tổng sản phẩm xã hội.
Nhưng đến năm 2017, khi hơi thở khủng hoảng toàn diện đang phả hầm hập vào gáy chế độ, nghị quyết "hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" vẫn khư khư ôm ấp doanh nghiệp nhà nước cùng vai trò chủ đạo của nó, trong lúc chỉ hé miệng đôi chút về "kinh tế tư nhân có vai trò quan trọng".
Đến lúc này, ngay cả những tờ báo tỏ ra chuyên chính nhất như Nhân Dân, Quân Đội Nhân Dân cũng không còn quá mặn mà với điệp khúc "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa".
Giờ đây luật "nhân quả" đã báo ứng. 8 doanh nghiệp mang trên mình gốc gác nhà nước và thói độc quyền "thu cùng diệt tận" đối với dân chúng Việt Nam đang phải đưa đầu nhận lãnh hậu quả quay lưng từ Mỹ và cộng đồng quốc tế. Tiếp sau đó, rất có thể sẽ xuất hiện thêm những cái tên doanh nghiệp nhà nước khác bị quốc tế xếp vào danh mục "gian lận thương mại".
Đầu tháng 9 năm 2017, Trưởng ban Đối ngoại trung ương đảng cộng sản Việt Nam là ông Hoàng Bình Quân sang thăm Hoa Kỳ, và đề nghị Washington công nhận Việt Nam là một quốc gia có nền kinh tế thị trường.
Cá da trơn của Việt Nam, một mặt hàng xuất khẩu quan trọng vào thị trường Mỹ. AFP
Việc công nhận như vậy có lợi gì cho Việt Nam ? Và Việt Nam có thực sự là một quốc gia có nền kinh tế thị trường hay không ?
Sau đây là ý kiến một số chuyên gia trong nước về vấn đề này.
Việt Nam liên tục vận động các quốc gia công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường
Đây không phải là lần đầu tiên Việt Nam nêu vấn đề công nhận Việt Nam là quốc gia có nền kinh tế thị trường với Hoa Kỳ. Trong chuyến thăm Washington vào tháng Sáu năm nay, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng đã đưa ra lời đề nghị này với ông Wilbur Ross, Bộ trưởng thương mại Mỹ.
Kể từ lúc Việt Nam gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (gọi tắt là WTO) vào năm 2007 đến nay, Việt Nam đã liên tục vận động các quốc gia thành viên công nhận mình là quốc gia có nền kinh tế thị trường. Theo các bản tin của báo chí Việt Nam vào ngày 13 tháng Chín thì đã có 57 nước công nhận Việt Nam là có nền kinh tế thị trường. Nhưng hai đối tác kinh tế lớn nhất của Việt Nam là Cộng đồng Châu Âu (gọi tắt là EU) và Hoa Kỳ vẫn không xem Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường, trong đó Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu hàng hóa lớn nhất của Việt Nam.
Theo thỏa thuận gia nhập tổ chức WTO của Việt Nam, thì đến năm 2018, tổ chức này sẽ cứu xét xem là Việt Nam có phải là quốc gia hội đủ những điều kiện của một nền kinh tế thị trường hay không.
Trong thời gian đó, Việt Nam được đối xử như một quốc gia không có nền kinh tế thị trường. Và trong tình cảnh đó khi có những tranh chấp về xuất khẩu hàng hóa phá giá, các nước như Mỹ, EU sẽ sử dụng một quốc gia khác được xem là có kinh tế thị trường làm qui chiếu, xem như tương đồng với Việt Nam. Việc lựa chọn như vậy thường là bất lợi cho Việt Nam.
Ngay khi ông Hoàng Bình Quân đang có mặt ở Mỹ, Hiệp hội chế biến thủy sản Việt Nam ra thông cáo phản đối Bộ thương mại Mỹ áp thuế chống phá giá lên các mặt hàng cá tra phi lê đông lạnh của Việt Nam. Việc tương tự cũng đã từng xảy ra đối với mặt hàng tôm xuất khẩu của Việt Nam vào Mỹ.
Nói về chuyện các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ bị đánh thuế chống phá giá, chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành hiện sống ở Hà Nội cho biết :
"Thực ra đối với vấn đề nuôi tôm, nhà nước không có bao cấp, cũng chẳng tài trợ cái gì. Đó là cái cách bên Mỹ biện hộ cho nước Mỹ cái chuyện bảo hộ ngành tôm của Mỹ thôi, chứ thật sự nó không có thật".
Theo Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, từng làm cố vấn kinh tế cho chính phủ Việt Nam thì khi thị phần của hàng xuất khẩu Việt Nam vào thị trường Mỹ vượt mức 8% thì các doanh nghiệp Mỹ sản xuất cùng mặt hàng đó sẽ tìm cách kiện để áp thuế chống phá giá lên hàng Việt Nam. Ngoài các mặt hàng hải sản, các mặt hàng khác của Việt Nam cũng hay bị chuyện này là giày dép và quần áo, những ngành sử dụng rất nhiều nhân công của Việt Nam. Ông nói tiếp :
"Nếu Việt Nam có được công nhận kinh tế thị trường thì việc vận dụng các biện pháp đó sẽ bị hạn chế rất nhiều, hoặc không còn có khả năng được sử dụng".
Kinh tế thị trường
Để được Mỹ công nhận là nền kinh tế thị trường, theo Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, Việt Nam phải thỏa mãn ba điều kiện, đó là đồng tiền của Việt Nam phải được chuyển đổi tự do, nhà nước không can thiệp vào các quyết định của doanh nghiệp, và quan trọng nhất là sự cạnh tranh công bằng.
"Hoa kỳ yêu cầu nền kinh tế đó là một nền kinh tế hoàn toàn cạnh tranh, bình đẳng, không có ưu đãi, không coi trọng bất kỳ thành phần kinh tế nào. Trong khi đó Việt Nam vẫn coi kinh tế nhà nước là kinh tế chủ đạo, yêu cầu kinh tế nhà nước cạnh tranh bình đẳng. Nhưng cho đến nay kinh tế nhà nước vẫn chiếm phần lớn các tín dụng, chiếm phần lớn những dự án ODA, phần lớn những dự án nhà nước giao".
Việt Nam đã bắt đầu công nhận những nguyên tắc của thị trường vào năm 1986, khi bắt đầu mở của và cải cách nền kinh tế. Tuy nhiên cho đến nay các nhà lãnh đạo của đảng cộng sản Việt Nam vẫn thường xuyên lên tiếng nói rằng Việt Nam có những doanh nghiệp nhà nước làm chủ đạo của nền kinh tế, hoặc họ nói rằng Việt Nam sẽ xây dựng nền kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa, điều mà các nhà quan sát và chuyên gia kinh tế đôi khi rất khó giải thích. Cựu Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư của Việt Nam là ông Bùi Quang Vinh, từng nói vào năm 2014 rằng không có cái gọi là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành nhận xét rằng đã có một sự điều chỉnh về cách vận hành nền kinh tế Việt Nam ngã sang hướng thị trường, nhưng chưa đầy đủ. Ông nói :
"Chính phủ của ông Phúc cũng đã chuyển hướng rằng lĩnh vực tư nhân sẽ đóng góp nhiều hơn trong kinh tế. Vừa rồi trong những cuộc họp thì Thủ tướng mong muốn là lĩnh vực tư nhân đóng góp 60% trong tổng sản lượng quốc nội. Như vậy là doanh nghiệp nhà nước vẫn còn đóng đến 40% chứ chưa hẳn đã là một nền kinh tế thị trường thực thụ. Cho nên cái việc mình đi đến các nước như Mỹ, rồi Châu Âu để xin thì tôi thấy không có ổn".
Một quốc gia có hệ thống kinh tế, chính trị tương đồng với Việt Nam là Trung Quốc, sau khi gia nhập tổ chức WTO vào năm 2001, cho đến nay vẫn chịu cảnh bị đối xử như là một quốc gia không có nền kinh tế thị trường. Hồi cuối năm 2016 cả Hoa Kỳ, EU, và Nhật Bản đều quyết định rằng Trung Quốc không phải là quốc gia có nền kinh tế thị trường.
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh lo ngại về thời điểm WTO xem xét tính thị trường của nền kinh tế Việt Nam đã gần kề, mà những trở ngại từ hai đối tác lớn nhất là Mỹ và EU vẫn chưa vượt qua được :
"Sang năm Việt Nam sẽ đàm phán chuyện WTO, có thể những nước kia sẽ ủng hộ, nhưng nếu hai cái khối kinh tế này đưa ra những chứng minh như vậy, thì có lẽ là Việt Nam sẽ khó khăn".
Theo tác giả Lê Sỹ Giảng viết trên tờ báo về kinh tế của Việt Nam là tờ Kinh tế Sài Gòn, vào năm 2016, ngay sau khi EU không công nhận Trung Quốc là nước có nền kinh tế thị trường, thì trường hợp của Trung Quốc sẽ được đem ra làm án lệ để EU không công nhận Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường.
Điều đó có nghĩa là các sản phẩm của nông dân Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Mỹ, EU, dù hoàn toàn mang tính thị trường, không nhận trợ cấp nào của chính phủ cả, vẫn tiếp tục bị đánh thuế cao ở các thị trường này.
Kết thúc cuộc trao đổi với chúng tôi, ông Bùi Kiến Thành cho rằng thay vì đi xin các đối tác công nhận mình có nền kinh tế thị trường, Việt Nam nên thực sự nổ lực cải cách nền kinh tế của chính mình theo hướng dân doanh, tự do hóa để thật sự có một nền kinh tế thị trường lành mạnh.
Kính Hòa
Nguồn : RFA, 13/09/2017
Ông bà ta có câu : "Nói phải củ cải cũng nghe", nhưng nếu cứ nói dai và nói dài thì hóa ra nói sảng.
Doanh nghiệp nhà nước Việt Nam nợ nần chồng chất và làm ăn thua lỗ - Ảnh minh họa
Đó là hậu quả của Hội nghị trung ương 5, khóa đảng XII từ ngày 5 đến 10/05/2017 với 3 Nghị quyết được thành hình :
(1) Nghị quyết về "hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa".
(2)Nghị quyết về "tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước".
(3) Nghị quyết về "phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa".
Đảng phải lãnh đạo
Các nghị quyết này, tuy dài dòng văn tự nhưng không có gì mới hơn hình ảnh già nua, cằn cỗi và tư tưởng lạc hậu của 44 tác giả trong Hội đồng Lý luận trung ương do Đinh Thế Huynh, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư trung ương đảng cầm đầu.
Các thành viên của Hội đồng này tuy có học hàm giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ và phó tiến sĩ nhưng suy tư của họ lại chưa ra khỏi lũy tre làng nên cứ khăng khăng Việt Nam đổi mới nhưng không đổi màu, hay hội nhập mà không hòa tan. Vì vậy họ đã ngăn chặn mọi đề nghị đảng cần đổi mới chính trị song song với đổi mới kinh tế, mở rộng dân chủ và trả lại trự do cho dân để đưa đất nước tiến lên.
Trong Nghị quyết về "hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa", họ viết : "Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mà nước ta xây dựng là nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước ; là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế ; có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, nhằm mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh".
Họ còn khẳng định : "Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Nhà nước đóng vai trò định hướng, xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế ; tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch và lành mạnh ; sử dụng các công cụ, chính sách và các nguồn lực của Nhà nước để định hướng và điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh và bảo vệ tài nguyên, môi trường ; phát triển các lĩnh vực văn hóa, xã hội".
Có ai hiểu họ nói gì không hay những cái đầu đất bùn nhiều hơn óc thịt đã cố ý lý luận vòng vo như thế chỉ để thắt vào một nút là đặt nền kinh tế vào "quản lý của Nhà nước… do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo" ?
Cái mồm nói vẹt
Chỉ có thế thôi mà viết tràng giang đại hải làm gì cho mờ người ra vì đảng đã ghi trong Cương lĩnh "Xây dựng đất nước trong thời kỳ qúa độ lên xã hội chủ nghĩa" năm 2011 : "Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, hình thức tổ chức kinh doanh và hình thức phân phối. Các thành phần kinh tế hoạt động theo pháp luật đều là bộ phận hợp thành quan trọng của nền kinh tế, bình đẳng trước pháp luật, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh. Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Kinh tế tập thể không ngừng được củng cố và phát triển. Kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Kinh tế tư nhân là một trong những động lực của nền kinh tế. Kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài được khuyến khích phát triển. Các hình thức sở hữu hỗn hợp và đan kết với nhau hình thành các tổ chức kinh tế đa dạng ngày càng phát triển. Các yếu tố thị trường được tạo lập đồng bộ, các loại thị trường từng bước được xây dựng, phát triển, vừa tuân theo quy luật của kinh tế thị trường, vừa bảo đảm tính định hướng xã hội chủ nghĩa…".
Doanh nghiệp nhà nước giữ vị trí then chốt và là một lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế nhà nước.
Để cuối cùng vẫn chỉ là : "Nhà nước quản lý nền kinh tế, định hướng, điều tiết, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội bằng pháp luật, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách và lực lượng vật chất…".
Sau Cương lĩnh, Quốc hội của "đảng cử dân bầu" cũng viết trong Điều 51, Hiến pháp năm 2013 :
1. "Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế ; kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo.
2. Các thành phần kinh tế đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân. Các chủ thể thuộc các thành phần kinh tế bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo pháp luật.
3. Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện để doanh nhân, doanh nghiệp và cá nhân, tổ chức khác đầu tư, sản xuất, kinh doanh ; phát triển bền vững các ngành kinh tế, góp phần xây dựng đất nước. Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức đầu tư, sản xuất, kinh doanh được pháp luật bảo hộ và không bị quốc hữu hóa".
Cuối cùng, bàn tay nhà nước cũng dành làm tất cả như ghi trong Điều 52 : "Nhà nước xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế, điều tiết nền kinh tế trên cơ sở tôn trọng các quy luật thị trường ; thực hiện phân công, phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước ; thúc đẩy liên kết kinh tế vùng, bảo đảm tính thống nhất của nền kinh tế quốc dân".
Đã lặp đi lặp lại như thế mà trong Nghị quyết của Trung ương 5 về "hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa", Hội đồng Lý luận trung ương vẫn chưa biết chán.
Họ nghĩ cứ nói dối miết những điều không có sẽ có người tin là thật nên lại tô vẽ tiếp rằng : "Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam có quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất ; có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế. Doanh nghiệp nhà nước giữ vị trí then chốt và là một lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế nhà nước. Kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể cùng với kinh tế tư nhân là nòng cốt để phát triển một nền kinh tế độc lập, tự chủ. Các chủ thể thuộc các thành phần kinh tế bình đẳng, hợp tác, cạnh tranh cùng phát triển theo pháp luật. Khuyến khích làm giàu hợp pháp. Thực hiện phân phối chủ yếu theo kết quả lao động, hiệu quả kinh tế, đồng thời theo mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực khác và phân phối thông qua hệ thống an sinh xã hội, phúc lợi xã hội".
Đến đây, hẳn có người sẽ phải thốt lên "biết rồi khổ lắm nói mãi", nhưng ít ai biết họ càng nói nhiều thì càng giúp cho sổ lương của họ tăng cao.
Mâu thuẩn hay lẩm cẩm ?
Tưởng nói dai như thế chưa đủ nên họ còn khoe mà không biết ngượng rằng : "Tính hiện đại và hội nhập quốc tế của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta thể hiện ở chỗ kế thừa có chọn lọc những thành tựu phát triển kinh tế thị trường của nhân loại, kinh nghiệm tổng kết từ thực tiễn hơn 30 năm đổi mới ; có hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách và các yếu tố thị trường, các loại thị trường đầy đủ, đồng bộ, vận hành thông suốt, gắn kết chặt chẽ với các nền kinh tế trên thế giới ; vai trò, chức năng của Nhà nước và thị trường được xác định và thực hiện phù hợp với thông lệ, nguyên tắc, chuẩn mực quốc tế phổ biến. Định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế được nhất quán xác lập và tăng cường thông qua sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước…".
Nói huyên thuyên như thế rồi đảng lại thú nhận sau 30 năm đổi mới vẫn còn nhiều bất cập như : "Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta thực hiện còn chậm… Cải cách hành chính còn chậm… tiến bộ và công bằng xã hội còn nhiều bất cập. Bất bình đẳng xã hội, phân hóa giàu - nghèo có xu hướng gia tăng. Xóa đói, giảm nghèo còn chưa bền vững… Cơ chế kiểm soát quyền lực, phân công, phân cấp còn nhiều bất cập. Quản lý nhà nước chưa đáp ứng kịp yêu cầu phát triển của kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế ; hiệu lực, hiệu quả chưa cao ; kỷ luật, kỷ cương không nghiêm…".
Ngoài ra đảng còn đổ tội thất bại cho đảng viên vì họ : "Nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chưa đủ rõ. Tư duy bao cấp còn ảnh hưởng nặng nề. Năng lực xây dựng và thực thi thể chế còn nhiều bất cập, chưa theo kịp với sự phát triển của nền kinh tế thị trường. Việc quán triệt, tổ chức thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước ở các cấp, các ngành, nhất là người đứng đầu thiếu quyết liệt, hiệu quả thấp và chưa nghiêm. Vai trò, chức năng, phương thức hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị chậm đổi mới phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế thị trường trong điều kiện hội nhập quốc tế. Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tệ quan liêu, tham nhũng ở một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên làm giảm hiệu lực, hiệu quả trong thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước".
Thua lỗ mà lãnh đạo ai ?
Lý luận lung tung beng như thế, nhưng Hội đồng Lý luận trung ương lại cứ muốn bảo vệ cái thua lỗ cho bằng được khi khẳng định : "Doanh nghiệp nhà nước giữ vị trí then chốt và là một lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế nhà nước".
Có ai biết tại sao cái Hội đồng này lại muốn để cho doanh nghiệp nhà nước phải đóng vai "then chốt" mãi khi vẫn làm ăn thua lỗ ? Bởi vì Cương lĩnh đảng 2011 đã ngồi lên cả Hiến pháp để khẳng định "kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo".
Do phải đội đảng lên đầu nên Hội đồng Lý luận trung ương cứ nhắm mắt làm theo mà không biết thực tế đã đâm sau lưng nhà nước.
Hãy nghe Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) nhận xét : "Nhìn chung, hiệu quả kinh doanh và đóng góp của phần lớn doanh nghiệp nhà nước còn thấp, chưa tương xứng với nguồn lực Nhà nước đầu tư, thậm chí còn làm ăn thua lỗ, thất thoát, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực".
Ông Thiên đã nói như thế tại Hội thảo "Đổi mới doanh nghiệp nhà nước và phát triển kinh tế tư nhân", dưới sự chỉ đạo của Ban Kinh tế trung ương, do Trung tâm Thông tin Kinh tế phối hợp với Viện Nghiên cứu chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh tổ chức (theo báo VTC News ngày 31/05/2017).
Ngoài ra theo báo Liên kết doanh nhân Việt (VCCI, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam) thì nhiều diễn giả tại Hội nghị kết luận : " Đến nay, doanh nghiệp nhà nước vẫn chưa thực hiện được vai trò là lực lượng nòng cốt của kinh tế nhà nước, chưa thực hiện được nhiệm vụ dẫn dắt, tạo động lực phát triển đối với nền kinh tế".
Tiến sĩ Phạm Minh Điển nói : "Đối với kinh tế tư nhân, mấy thập niên qua đã tăng nhanh về số lượng và từng bước nâng cao chất lượng, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế, giữ vững ổn định chính trị, xã hội của đất nước. Đến nay, có khoảng 60 vạn doanh nghiệp tư nhân và mấy triệu hộ kinh doanh cá thể phi nông nghiệp đã có đóng góp quan trọng vào công cuộc phát triển kinh tế, đang còn ẩn dấu nhiều tiềm năng lớn".
Thống kê của nhà nước cho thấy : "Giai đoạn 2006 – 2015, kinh tế tư nhân đóng góp hơn 40% GDP ; 30% tổng giá trị công nghiệp ; khoảng 80% tổng mức lưu chuyển hàng hóa bán lẻ và dịch vụ ; 35% tổng vốn đầu tư pháp triển ; thu hút 51% lực lượng lao động của cả nước và tạo ra khoảng 1,2 triệu việc làm cho người lao động mỗi năm".
Trong khi đó, tại Hội nghị trung ương 5 ngày 5/5/2017, Tổng bí thư đảng Nguyễn Phú Trọng cũng phải nhìn nhận : "Không ít doanh nghiệp nhà nước làm ăn thua lỗ, thất thoát, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực với những dự án đầu tư hàng nghìn tỉ đồng "đắp chiếu", làm trầm trọng thêm nợ xấu ngân hàng và nợ công quốc gia, gây bức xúc trong nhân dân…".
Nói thì hùng hổ như thế nhưng tại sao khi ra Nghị quyết thì lại vẫn muốn : "Doanh nghiệp nhà nước giữ vị trí then chốt và là một lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế nhà nước" ?
Quả thật không ai hiểu nổi cái đầu của ông Trọng. Bởi vì, theo ông Đặng Quyết Tiến, Phó cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính thì : "Những con số về tình hình sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp nhà nước gần đây đã cho thấy kết quả kinh doanh của khu vực doanh nghiệp nhà nước không khả quan, thậm chí lỗ đến mức báo động".
Ông Đặng Quyết Tiến cho biết : "Tính đến cuối năm 2015, tổng tài sản của các doanh nghiệp nhà nước là hơn 3 triệu tỷ đồng, trong đó vốn chủ sở hữu là hơn 1,3 triệu tỷ đồng, nhưng tổng doanh thu của các doanh nghiệp nhà nước chỉ đạt gần 1,6 triệu tỷ đồng" (theo Liên kết doanh nhân Việt, Thứ ba, 09/05/2017).
Tính đến cuối năm 2016, tổng số doanh nghiệp nhà nước là 718 doanh nghiệp.
Vẫn theo VCCI : "Theo báo cáo của Chính phủ về hoạt động đầu tư, quản lý, sử dụng vốn nhà nước tại doanh nghiệp trong phạm vi toàn quốc năm 2015, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước có tổng số nợ phải trả lên đến 1,5 triệu tỷ đồng. Hệ số nợ phải trả/vốn chủ sở hữu bình quân năm 2015 là 1,23 lần, trong đó có 25 doanh nghiệp nhà nước có tỷ lệ nợ phải trả/vốn chủ sở hữu lớn hơn 3 lần, đứng đầu là Tổng công ty Phát thanh truyền hình thông tin, Tổng công ty Xăng dầu quân đội, Tổng công ty Cơ khí xây dựng…".
VCCI viết tiếp : "Đáng chú ý, ngành công thương có 12 dự án và doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả, làm ăn thua lỗ, điển hình là nhà máy sản xuất xơ sợi Đình Vũ, dự án nhà máy gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2, nhà máy nhiên liệu sinh học Bio-Ethanol Dung Quất, nhà máy đạm Ninh Bình… Tổng tài sản của 12 nhà máy là hơn 57.600 tỷ đồng, thì tổng nợ phải trả là hơn 55.000 tỷ đồng.
Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn cho rằng : Với khu vực doanh nghiệp nhà nước, ngành thuế lo ngại những khoản lỗ nghìn tỷ đồng ở các dự án lớn có thể làm nguồn thu từ khu vực này vẫn suy giảm. Trong năm 2017, mức hụt thu ngân sách do doanh nghiệp nhà nước làm ăn thua lỗ có thể lên tới khoảng 12.000- 14.000 tỷ đồng.
Không chỉ làm ăn kém hiệu quả, "ngập" trong thua lỗ, khối doanh nghiệp nhà nước còn "tai tiếng" bởi những vụ án tham nhũng kinh tế lớn, phức tạp trong vòng 10 năm qua. Tiêu biểu là vụ án cố ý làm trái quy định của nhà nước về quản lý kinh tế, gây hậu quả nghiêm trọng tại Công ty in, thương mại, dịch vụ Agribank ; vụ án đưa hối lộ, lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ xảy ra tại Tổng Công ty xây dựng đường thủy Việt Nam ; vụ án tham ô tài sản, rửa tiền xảy ra tại Công ty TNHH MTV vận tải Viễn Dương Vinashin"...
Đảng hóa tư nhân làm gì ?
Kết quả đen tối như thế mà đảng và nhà nước vẫn tìm mọi cách để bảo vệ miếng cơm cho nhau trong doanh nghiệp nhà nước thì có phải đảng đã dặt quyền lợi phe nhóm lên trên quyền lợi của nhân dân ? Hay đảng đã hoàn toàn đầu hàng các nhóm lợi ích đang rút tỉa máu thịt của đất nước ?
Do đó không ai ngạc nhiên khi thấy đảng muốn quay ra kiểm soát cả doanh nghiệp tư nhân, như đã ghi trong Nghị quyết "Phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa".
Bằng chứng đảng sẽ : "Đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng và hiệu quả hoạt động của các tổ chức đảng trong khu vực kinh tế tư nhân phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Các cấp ủy đảng tăng cường chỉ đạo công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, tạo sự thống nhất cao trong hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân về chủ trương nhất quán trong phát triển kinh tế tư nhân của Đảng và Nhà nước ; lãnh đạo thực hiện có hiệu quả, công khai, minh bạch các chính sách khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân. Có giải pháp thực hiện chủ trương phát triển Đảng trong khu vực kinh tế tư nhân. Coi trọng công tác sơ kết, tổng kết thực hiện các chủ trương của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân".
Nói thì có vẻ tích cực đấy, nhưng chưa ai quên vai trò của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam của đảng chưa làm nên trò trống gì trong nhiệm vụ bảo vệ người công nhân. Trong nhiều năm qua, nhiều vụ đình công tự phát của công nhân chống chủ nhân, đa phần người nước ngoài, bóc lột tiền lương, bắt làm nhiều giờ mà không chịu trả tiền phụ trội hay ẩm thực kém v.v… mà cán bộ Liên đoàn có giúp được gì nhiều ? Thậm chí có nhiều trường hợp, cán bộ lại ăn thông với chủ để được hưởng lợi nhuận chống lại công nhân.
Vì vậy nhà nước đã tìm mọi cách để trì hoãn việc đưa ra Quốc hội dự thảo Luật lập hội vì sợ công nhân sẽ đòi quyền được thành lập nghiệp đoàn độc lập.
Bây giờ, đảng lại công khai muốn thao túng cả doanh nghiệp tư nhân để nắm công nhân thì cái gọi là "nhà nước pháp quyền" của đảng có vi phạm Hiến pháp không ?
Bằng chứng muốn ăn trùm đã thấy ghi trong Nghị quyết phát triển kinh tế tư nhân : "Bảo đảm giữ nghiêm kỷ luật, kỷ cương, giữ vững sự lãnh đạo của Đảng đối với khu vực kinh tế tư nhân trên cơ sở phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị từ trung ương đến cơ sở".
Không những thế, đảng còn chỉ thị Mặt trận Tổ quốc, tổ chức ngoại vi tay sai được : "Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội, xã hội-nghề nghiệp trong phát triển kinh tế tư nhân. Nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức xã hội-nghề nghiệp, làm tốt vai trò tổ chức đại diện, tích cực phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước để cung cấp thông tin, hỗ trợ liên kết, hợp tác kinh doanh, đào tạo kỹ thuật và tư vấn cho các hội viên".
Như vậy thì bầy ra trò ve vãn kinh tế tư nhân để làm gì nếu không phải là vừa ăn cháo vừa đá bát trên sức lao động và mồ hôi nước mắt của công nhân trong các doanh nghiệp tư nhân ?
Hành động như thế thì không phải là mê sảng hay sao ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ?
Phạm Trần
(15/06/2017)
Quỹ bảo hiểm tại Việt Nam có thể bị vỡ (RFA, 07/06/2017)
Người đóng quỹ bảo hiểm tại Việt Nam gần đây tỏ ra lo lắng vì có tin nguồn quĩ mà họ để dành như thế có thể bị 'vỡ'. Một khi quỹ vỡ thì khoản tiền dành cho khi về già cũng như lúc đau ốm, hoạn nạn của họ tích lũy sẽ mất. Vậy thực tế quản trị quỹ thế nào và lo lắng của người đóng tiền bảo hiểm ra sao.
Một bệnh nhân chờ phẫu thuật tim tại một bệnh viện ở Việt Nam hôm 11/4/2017. AFP photo
Theo thống kê của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam trong năm 2016 đã có 45 tỉnh, thành bội chi quỹ Bảo hiểm Y tế ; 8 tháng đầu năm 2016, đã có trên 40 tỉnh - thành phố có số chi vượt quỹ khám chữa bệnh bảo hiểm y tế với tổng số tiền hơn 3.500 tỉ đồng.
Nguyên nhân đưa đến tình trạng được cho là đáng ngại như thế được một số chuyên gia quan tâm vấn đề phân tích.
Tiến sĩ - Bác sĩ trung tá quân đội Đinh Đức Long hiện làm việc tại Sài Gòn trình bày :
Nguy cơ vỡ là do lạm dụng quỹ, sử dụng không đúng mục đích thôi. Trong bệnh viện chúng tôi còn có trường hợp trục lợi bảo hiểm y tế : cũng một căn bệnh chữa bằng thuốc ngoại hay thuốc nội đều khỏi nhưng người ta vẫn dùng thuốc ngoại vì sẽ được ăn hoa hồng cao hơn hoặc được mời đi nước ngoài hoặc tài trợ việc khác.
Cụ thể như một bệnh nhân bị cảm cúm với các triệu chứng đau đầu nhưng có thể được chỉ định đi chụp CT, nội soi tai mũi họng (vì ngạt mũi), hoặc chụp X-quang (vì nhức xương)…
Sử dụng sai dịch vụ khiến người thừa kẻ thiếu và cung cấp không kịp thời là chuyện thường thấy khi khám bảo hiểm y tế.
"Ngày trước xuống khám thứ 2 thì khoảng 3 ngày sau có kết quả. Nhiều khi 3 đến 4 ngày chị lấy được thuốc có khi cả tuần chị mới lấy được thuốc. Lâu nay chị không khám bảo hiểm, chị khám tư không".
"Sau này chị không biết làm sao nữa. Nhưng mà hiện tại chị khám tư không à, chị không có đóng bảo hiểm, chị đâu có sử dụng đâu. Tại vì giờ chị khám ở đây cả tuần mới lên lấy thuốc, trong khi đó chị đi làm công ty đâu cho chị nghỉ phép nhiều đâu".
"Mà thấy bảo hiểm chứ giờ zô đây những toa thuốc không có tiền cũng chết. Không có tiền nó đâu có chi trả đâu. Nó nói không có thuốc không".
Những trường hợp bệnh nặng, điều trị bằng những toa thuốc có giá chục triệu trở lên thì gần đây bệnh viện thường báo lại cho người sử dụng bảo hiểm y tế là không còn thuốc. Một bệnh viện chuyên khoa hạng một và là bệnh viện khám và điều trị ung thư đầu ngành tại Sài Gòn báo hết thuốc để điều trị khiến cho nhiều bệnh nhân và cả người thân hoang mang.
"Bệnh này là dạng bệnh ngặt nghèo rồi. Mà bệnh lâu dài chứ không phải một ngày một bữa. Mà nếu bảo hiểm y tế mà không hỗ trợ được á thì chắc có lẽ là thua. Người dân nghèo là đều chết hết. Phải chịu thôi".
"bảo hiểm y tế nó vỡ không biết nguyên nhân nó như thế nào ? Cầu xin nhà nước lo cho dân làm sao chứ bệnh này là bệnh lâu dài mà nhà nước không lo cho dân thế này rồi cái tiền đó đi đâu không biết nữa ? … Còn mấy ông nhà nước lo cho dân chu đáo chứ ông nào lên cũng nói hay lắm 'lo cho dân', 'lo cho dân' rốt cuộc ông nào cũng lên làm 1 mớ, rồi thôi xong…chỉ có dân là chết, là thiệt thôi".
Hiện tại Nhà nước đang vay phần lớn ngân sách quỹ này để đầu tư vào các dự án kinh tế. Tiến sĩ Nguyễn Quang A, từ Hà Nội, giải thích :
"Việc quỹ bảo hiểm của Việt Nam dùng tiền để cho chính phủ vay là một chuyện người ta đã công nhận. Cái chuyện chính phủ vay tiền đó để đi đầu tư vào những dự án thua lỗ hàng chục ngàn tỷ đồng là điều rất nguy hiểm".
Một nguyên nhân khác được nêu ra là tỷ lệ già hóa dân số ở Việt Nam đang tăng lên dẫn đến số người hưởng bảo hiểm xã hội tăng theo. Đó là chưa kể đến chuyện nhiều doanh nghiệp nại lý do làm ăn thua lỗ tìm cách trốn bảo hiểm xã hội. Chỉ riêng từ năm 2010 đến 2013, cơ quan bảo hiểm xã hội khởi kiện khoảng 4000 doanh nghiệp trốn bảo hiểm xã hội.
"Mỗi một toa thuốc có 5-6 trăm thôi, còn mấy người kia thấy đóng nhiều tiền lắm. Đóng vậy thì mình đóng được. Còn đóng mấy chục triệu, mấy trăm triệu thì chắc để chết luôn quá".
Phía người đóng bảo hiểm hạn chế tiêu dùng để dành tiền đóng vào qũi bảo hiểm với mục tiêu lúc về già hay khi gặp 'trái gió, trở trời' có khoản bù đắp. Họ trông chờ phía quản trị xã hội phải bảo đảm nguồn quĩ sinh lãi để đáp ứng yêu cầu khi cần của người tham gia.
**************
Việt Nam tiếp tục xiết chặt quản lý thông tin trên Facebook (RFA, 07/06/2017)
Biểu tượng facebook. AFP photo
Việt Nam mới đây đã đưa ra một dự thảo qui định xử phạt hành chính đối với việc cung cấp thông tin không chính xác, tin tức có tính bạo lực, bôi bác cá nhân, cơ quan hay tổ chức trong một nỗ lực nhằm xiết chặt hơn nữa việc kiểm soát mạng xã hội.
Phạt tiền
Theo Dự Thảo Nghị Định về xử phạt vi phạm hành chính trong lãnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin mạng và an toàn thông tin mạng, từ năm 2018 những người sử dụng facebook sẽ bị phạt từ 5 đến 10 triệu đồng nếu lợi dụng mạng xã hội để cung cấp thông tin sai sự thật, vu khống, xuyên tạc, xúc phạm uy tín của tổ chức, cơ quan, cá nhân.
Đây là lần đầu tiên qui định xử phạt tiền đặc biệt nhắm vào người sử dụng mạng xã hội mà phổ biến nhất và lớn nhất hiện thời là facebook.
Theo thống kê của Facebook công bố hồi đầu năm ngoái, hiện Việt Nam có khoảng 35 triệu người sử dụng facebook, đồng nghĩa với việc 1/3 dân số Việt Nam hiện đang có tài khoản facebook. Việt Nam là quốc gia có lượng người dung Facebook lớn thứ ba ở khu vực Đông Nam Á, sau Thái Lan và Indonesia.
Theo nhà báo tự do Võ Văn Tạo, không cần đợi tới lúc Dự Thảo Nghị Định có hiệu lực trong 6 tháng nữa mà từ trước và ngay bây giờ chuyện chỉ trích hay phê bình một cơ quan hay một tổ chức nào đó trên facebook đã gặp phải sự răn đe rồi.
Đấy là cái cớ thôi, còn nội dung trong Nghị Định này đã thể hiện đầy đủ hết trong Bộ Luật Hình Sự rồi, tội này tội kia là có hết kể cả tội phạm tin học. Lâu lâu họ lại đưa ra một dự luật hoặc một văn bản dưới luật gọi là Nghị Định, Thông Tư mà nó luộm thuộm, xa lạ với quyền cơ bản của người dân. Những trang cá nhân trên facebook hoặc blog cá nhân thì nó chỉ là nhật ký cá nhân người ta trao đổi với người khác ngoài xã hội, nó khác với báo chí chính thống. Xã hội luôn tồn tại nhiều quan điểm về nhiều góc độ tư duy, quyền lợi, nhận thức, cá tính vân vân... Bây giờ họ lại đẻ ra cái văn bản pháp qui mà nội dung lại dở hơi, theo dõi rình rập hở là phạt, cái đấy là cái rất tệ hại.
Đầu tháng Sáu này, một nữ học sinh Trung Học Phổ Thông Kiến Tường ở Long An, cho báo trong nước biết em bị kỷ luật, bị nhà trường khiển trách và dọa hạ điểm hạnh kiểm từ tốt xuống thành trung bình vì dám lên Facebook chê bệnh viện đa khoa Đồng Tháp Mười từ bác sĩ, y tá, nhân viên đều có cung cách phục vụ kém, nạt nộ bệnh nhân. "Nên chấn chỉnh lại đi các ông các bà.".. là một trong những câu em viết trên facebook, lôi kéo sự chú ý đồng tình của một số facebookers khác.
Về qui định xử phạt hành chính đối với những thông tin có tính cách vu khống, xuyên tạc, xúc phạm uy tín và nhân phẩm của cơ quan, tổ chức hay của cá nhân, chưa kể những thông tin không phù hợp với tình hình đất nước, facebooker Đoàn Bảo Châu nói với đài Á Châu Tự Do :
Mình cũng phải rạch ròi là nếu chính phủ đề ra xử phạt việc bôi nhọ lãnh đạo, nếu đó là tin chính xác rồi mà vẫn bị phạt thì người dân có quyền khởi kiện cơ quan đã phạt mình. Tôi cũng đồng ý với việc không được nói điều gì sai sự thật, vấn đề là khi chính quyền áp dụng những qui định đó thì họ phải công bằng và không được lạm quyền.
Hai nữa, cái câu không phù hợp với lợi ích đất nước là một khái niệm mập mờ rất dễ dẫn đến oan sai. Không phù hợp với lợi ích đất nước nhưng nó là sự thật thì cần phải tôn trọng. Nếu sự thật đấy mà ông lãnh đạo không thích, ông bảo không phù hợp thế là người dân có tội ? Riêng câu không phù hợp với lợi ích đất nước tôi hoàn toàn không đồng ý chút nào. Đề ra luật thì phải theo luật và luật đó phải áp dụng cả người dân lẫn quan chức, không ai là ngoại lệ đối với luật pháp cả.
Nhà cầm quyền lo sợ ?
Người dân Hà Nội sử dụng iPad, iPhone trong một quán cà phê hôm 26/11/2014. AFP photo
Bộ luật hình sự Việt Nam cũng có điều luật 258 áp dụng với tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân. Đây một trong số những điều luật bị các tổ chức nhân quyền quốc tế chỉ trích là mù mờ vì cho rằng chính phủ Việt Nam đã dung điều luật này để kết tội những người dám lên tiếng chỉ trích chính quyền.
Nhà báo độc lập Trần Ngọc Quang, cựu biên tập viên báo đảng ở Hà Nội, nhận định rằng chẳng qua sau xã hội dân sự thì nay mạng facebook ngày càng phổ biến làm nhà cầm quyền lo sợ trước sức mạnh và sự nhanh nhạy của nó :
Đó là cái tính tự kỷ cộng sản, là trò chơi quyền lực mà họ nghĩ là họ muốn gì được nấy. Thế nhưng quyền nào cũng có hạn, họ sợ công nghệ thông tin đến múc như vậy thì hết chỗ nói rồi, họ không kiểm soát được mạng xã hội đâu, kỹ thuật số tiêu diệt cả một đế quốc của phim nhựa mà. Chính Marx nói là " khi công nghệ thay đổi thì toàn bộ cuộc cách mạng ấy làm đảo lộn thế giới chứ không chỉ đảo lộn một nhóm người đâu. Cái nhóm này ngồi trong phòng nó cứ tưởng tượng là kiểm soát được tất cả, đó là sự vô lối của họ thôi.
Dưới mắt một facebooker khác, nhạc sĩ Bùi Thanh Tuấn, Dự Thảo Nghị Định này phản ảnh quan ngại của một chính quyền khi thấy khả năng kiểm soát chính kiến cũng như kềm chế tư tưởng của người dân đã vuột khỏi tầm tay họ :
Những nghị đinh như vậy, cái luật và văn bản dưới luật ở Việt Nam gần như không còn sức thuyết phục nào đối với các facebookers, mỗi ngày họ cứ sử dụng mạng xã hội để kinh doanh, kết giao, trò chuyện, tán gẫu, bày tỏ quan điểm cá nhân ... Nghị Định đưa ra mà không thực hiện được, thường là không bao giờ thực hiện được. Mạng xã hội cũng vậy, người ta không sai nhưng nghị định đưa ra bảo họ sai thì trúng ai nấy chịu. Mạng facebook hiện nay như trong tình trạng là mất kiểm soát hoàn toàn. Làm gì có luật nào áp dụng phạt một facebooker phản đối đúng vào tội nói xấu lãnh đạo, nhưng Việt Nam thì đưa ra những cái trái với sự tiến bộ của thế giới như vậy.
Hồi tháng Tư vừa qua, trả lời Uỷ ban thường vụ Quốc hội về quản lý mạng xã hội, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn cho biết hành vi vu khống, bôi nhọ và xúc phạm danh dự các cá nhân, tổ chức đang diễn ra rất nóng. Ông cho biết tính từ đầu năm đến ngày 12 tháng 4, Bộ thông tin và Truyền thông đã xử phạt 10 trường hợp vi phạm.
Mới đây Việt Nam cũng đưa ra thông tư 38 quy định việc cung cấp thông tin công cộng qua biên giới nhằm kiểm soát việc đưa tin trên các trang mạng có yếu tố nước ngoài như Google, Facebook và Youtube. Ông Trương Minh Tuấn cho biết Việt Nam đã yêu cầu Google gỡ bỏ khoảng hơn 2000 clip nói xấu, bôi nhọ lãnh đạo đảng và nhà nước trên Youtube. Tới nay, Google đã gỡ bỏ 1,000 clips trên Youtube.
Thanh Trúc, phóng viên RFA
*********************
Kinh tế thị trường kiểu Việt Nam có giúp phát triển "ngoạn mục" ? (RFA, 07/06/2017)
Một góc Hà Nội chụp ngày 12/8/2016. AFP photo
Bộ trưởng Thông tin Truyền thông, kiêm Phó trưởng ban Tuyên giáo Trương Minh Tuấn vừa có bài viết đăng trên báo Thanh Niên hôm 6/6 nói rằng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã tạo ra những phát triển ngoạn mục cho đất nước. Giới quan sát nghĩ gì về nhận định này ?
Phát triển là nhờ kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ?
Trong bài viết, Bộ trưởng Trương Minh Tuấn nhận định :
Thực tế cho thấy hơn 30 năm vận hành của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã tạo ra sự phát triển ngoạn mục của đất nước. Công cuộc Đổi mới nhanh chóng đưa Việt Nam thoát khỏi khủng hoảng, duy trì tốc độ tăng trưởng vào hàng cao trên thế giới.
Ngoài ra, người đứng đầu bộ Thông tin Truyền thông còn đưa ra số liệu cho thấy GPD Việt Nam tăng 37 lần, từ 5,5 tỉ USD năm 1988 lên 205,32 tỉ USD năm 2016.
Cũng theo ông, từ năm 1993 đến năm 2016, tỷ lệ hộ nghèo của Việt Nam đã giảm từ 58% xuống chỉ còn 8,38% và thấp xa hơn các nước trong khu vực như Philippines, Ấn Độ, và thấp hơn cả Thái Lan, Indonesia.
Tiến sĩ Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển IDS đã giải thể công nhận rằng sự nền kinh tế của Việt Nam trong 30 năm qua đạt được một số bước phát triển mà ông đánh giá là khá. Nhưng ông không cho rằng đó là công lao của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa :
Toàn bộ cái gọi là công cuộc đổi mới trong thời gian vừa qua thực chất không có gì là đổi mới cả. Mà Đảng Cộng Sản Việt Nam đã buộc phải trả lại cho người dân một số quyền về kinh tế của họ, nhưng không phải là tất cả. Đấy là động lực chính cho sự phát triển kinh tế trong thời gian 30 năm qua ở Việt Nam. Hay nói cách khác là tiềm năng, lòng hăng say của người dân Việt Nam đã bị tước đoạt một thời gian dài. Đến khi họ nhận thấy rằng nếu tiếp tục như vậy thì bản thân họ không còn đường mà sống nên họ trả lại cho người dân những quyền làm kinh tế, từ nông nghiệp cho đến quyền làm kinh doanh.
Trong bài viết của mình, ông Trương Minh Tuấn nói rằng yếu tố quan trọng nhất của định hướng xã hội chủ nghĩa trong kinh tế thị trường là vai trò lãnh đạo của Đảng. Theo ông, Đảng đại diện cho lợi ích của mọi tầng lớp nhân dân và không có lợi ích của riêng mình.
Tuy nhiên trong một bài viết có tựa "Cần hiểu đúng để không làm sai" đăng trên VietnamNet hôm 05/5/2017 nhưng hiện đã bị dỡ xuống, Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng, nguyên Phó ban Tuyên giáo TW nói :
"Sự lãnh đạo và quản lý chưa thể là một đặc điểm của nền kinh tế. Đặc điểm của nền kinh tế sẽ hình thành trong thực tế một cách khách quan, nó không phải là sự lãnh đạo và quản lý của ai, mà là kết quả của sự lãnh đạo và quản lý ấy thế nào",
Ông nói rõ vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường không phải là để kinh doanh, cũng như không để các cơ quan hành chính tham gia kinh doanh. Mà theo ông, nhiệm vụ của Nhà nước là :
"Việc chính của nhà nước là tạo điều kiện cho mọi chủ thể trong xã hội được kinh doanh thuận lợi, bình đẳng thật sư, không bị thị trường ngầm, không có buôn gian bán lậu, càng không để cho cán bộ của nhà nước tham gia hoạt động trong và cho các "nhóm lợi ích".
"Tốt khoe ra, xấu xa che lại" ?
Hai người đàn ông đi xe máy kéo một lượng rác tái chế trên đường phố Hà Nội vào ngày 12 tháng 8 năm 2016. AFP photo
Ông Trương Minh Tuấn đánh giá cao vai trò kinh doanh của nhà nước mà đại diện là khối doanh nghiệp nhà nước. Ông nói : "Để bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa đạt tới mục tiêu, trong nền kinh tế nhiều thành phần của nước ta, doanh nghiệp nhà nước giữ vai trò chủ đạo".
Cũng trong bài viết này, ông Trương Minh Tuấn chỉ nói chung chung rằng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam còn nhiều vấn đề cần hoàn thiện mà không nêu rõ đó là những vấn đề gì hay hoàn thiện bằng cách nào.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Quang A, một trong những "vấn đề" lớn nhất của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chính là việc các doanh nghiệp Nhà nước làm chủ đạo mà theo ông là một đường lối sai lầm của Việt Nam :
Khu vực kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo đã được ghi trong đường lối của Đảng cộng sản Việt Nam. Và điều đó ngầm định Nhà nước dùng các doanh nghiệp này để điều tiết nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Và nó đã gây ra những hậu quả tai họa cho đất nước này. Không biết bao nhiêu cái gọi là tập đoàn kinh tế nhà nước đã thật sự phá sản. Chuyện Vinashin, Vinaline bây giờ đã vào quên lãng nhưng còn hàng chục các tập đoàn với hàng chục các dự án mười mấy ngàn tỷ do Nhà nước làm chủ đều đang sắp phá sản.
Cho nên việc lấy doanh nghiệp nhà nước làm chủ đạo là một đường lối sai lầm của Đảng. Khu vực quốc doanh này chỉ tạo ra khoảng 25-26% GDP nhưng rất đáng tiếc là doanh nghiệp nhà nước lại sử dụng đến khoảng một nửa nguồn lực của đất nước. Đó là những tài nguyên thiên nhiên như hầm hỏ, đất đai,…và chèn ép các doanh nghiệp tư nhân mà đáng lẽ phải đóng vai trò chủ đạo.
Tại Diễn đàn Kinh tế tư nhân trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội đất nước lần thứ nhất diễn ra sáng 26/4, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương ông Nguyễn Văn Bình cho biết, hiện nay, khu vực kinh tế tư nhân đã tạo việc làm cho trên 85% lao động đang làm việc của nền kinh tế. Tỷ trọng đóng góp GDP của kinh tế tư nhân luôn lớn hơn so với các thành phần kinh tế khác và duy trì ổn định ở mức 39-40% từ năm 2003 -2015.
Như vậy tỷ trọng đóng góp GDP của kinh tế Nhà nước hiện tại đã đứng sau kinh tế tư nhân mặc dù nhiều năm doanh nghiệp Nhà nước được đánh giá là nòng cốt của nền kinh tế.
Ngay sau khi bài viết về vai trò của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mang lại những phát triển ngoạn mục của ông Trương Minh Tuấn được đăng tải, trên các trang mạng xã hội, dư luận ngay lập tức có các ý kiến phản biện. Chúng tôi ghi nhận quan điểm của Facebook Nguyễn Thông như sau :
Tôi muốn hỏi ông Trương Minh Tuấn bộ trưởng Bộ Thông tin-Truyền thông : thế nào là ngoạn mục ? Người cộng sản nắm quyền cai trị ở nước này tới nay đã 42 năm. Suốt nửa thế kỷ độc tôn cầm quyền mà đất nước vẫn còn nghèo đói, chậm phát triển như hiện nay thì ngoạn mục ở chỗ nào ?
Hãy nhớ rằng, các nước Thái Lan, Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản... với chừng ấy năm, hoặc chỉ 1/4 chừng ấy năm thôi thì họ đã đi được bao nhiêu ?
Xin nhắc lại, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là tên gọi một cơ chế quản lý kinh tế được Đảng Cộng sản Việt Nam tạo ra và triển khai tại Việt Nam từ thập niên 1990. Tuy nhiên cho đến nay, chính Đảng Cộng sản Việt Nam cũng thừa nhận rằng chưa có nhận thức rõ, cụ thể và đầy đủ về thế nào là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mà chỉ có giải thích nguyên lý chung rằng, đó là một nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý chặt chẽ của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hướng tới mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Lan Hương, phóng viên RFA
Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa vào năm 2030 ?
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vừa ký ban hành nghị quyết số 11 về ‘hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng Xã hội Chủ nghĩa (xã hội chủ nghĩa)’ hôm 3/6, nhưng các chuyên gia nói rằng mô hình này vẫn lặp lại những bế tắc, mâu thuẫn nội tại.
Việt Nam quyết hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Từ Sài Gòn nhà báo An Dân nói với VOA – Việt ngữ rằng mô hình "hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" không có gì mới, tư duy cũ và ngay trong nhận thức của giới lãnh đạo Việt Nam, cũng có vấn đề :
"Nghị quyết mới nhưng vẫn là ‘tiếp tục hoàn thiện cơ chế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa’. Rõ ràng là ngay trong nhận thức của lãnh đạo cấp cao của Việt Nam, của Đảng, cũng có vấn đề - về việc chọn mô hình, đường lối phát triển kinh tế".
Giới lãnh đạo Hà Nội đinh nghĩa ‘nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa’ là "nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa, phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước ; là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế ; có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, nhằm mục tiêu ‘dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh’".
Khái niệm ‘kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa’ được định nghĩa trong nội dung dự thảo Báo cáo chính trị đại hội 12, Đảng cộng sản Việt Nam vào tháng 3/2015. Khái niệm này đã được đưa ra lần đầu tiên ở Việt Nam trong thập niên 1990.
Nghị quyết mới của Ban chấp hành Trung ương Đảng còn nhấn mạnh mục tiêu là đến năm 2030, phải "hoàn thiện đồng bộ và vận hành có hiệu quả thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" ở Việt Nam, và trước mắt đến năm 2020, sẽ "hoàn thiện một bước đồng bộ hơn" hệ thống thể chế này.
Giới lãnh đạo Việt Nam cũng từng đề ra mục tiêu tương tự là đến năm 2020, sẽ trở thành "một nước công nghiệp có cơ sở vật chất - kỹ thuật hiện đại", nhưng vào năm ngoái, họ đành nhìn nhận là sẽ "không đạt được" mục tiêu này.
Nhà báo An Dân nói rằng khái niệm ‘kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa’ chỉ dùng trong nước, còn đối với quốc tế, Việt Nam không quảng bá khái niệm này.
Nhà báo độc lập này nhận xét rằng khi công du nước ngoài, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc không hề đề cập đến "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" mà chỉ nói đến "nền kinh tế thị trường" mà thôi :
"Ở cấp thủ tướng mà ông ta không nhắc tới kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa khi tiếp xúc với báo đài, với chuyên gia nước ngoài, và cả chuyến công du đi Mỹ".
Giáo sư Nguyễn Phước Tương, một nhà nghiên cứu xã hội học được nhiều người biết đến, cũng chia sẻ nhận định trên, ông nói khái niệm "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" chỉ để sử dụng trong nước :
"Khi ra nước thì ông Thủ tướng, cũng như ông Tổng Bí thư Trọng trước đây đến Mỹ có nói một câu nào về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đâu. Nhưng mà khi về Việt Nam, và trên tất cả các văn kiện của Việt Nam, bao giờ họ cũng nhấn mạnh "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa".
Việt Nam vẫn mong đợi được Hoa Kỳ cấp "quy chế kinh tế thị trường". Chính vì thế, trong tuyên bố chung về tăng cường đối tác toàn diện giữa Việt Nam và Hoa Kỳ, công bố sau cuộc gặp thượng đỉnh giữa Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Tổng thống Donald Trump hôm 31/5, có nêu : "Phía Hoa Kỳ ghi nhận sự quan tâm của Việt Nam muốn đạt quy chế kinh tế thị trường và hai bên đồng ý tiếp tục tham vấn một cách hợp tác và toàn diện thông qua việc đẩy mạnh nhóm làm việc song phương".
Giáo sư Nguyễn Phước Tương phân tích rằng giới lãnh đạo Hà Nội vẫn cương quyết đeo đuổi "định hướng xã hội chủ nghĩa" vì quyền lợi và "cái ghế" của họ, dẫu biết rằng hai khái niệm "kinh tế thị trường" và "định hướng xã hội chủ nghĩa" triệt tiêu lẫn nhau :
"Thực chất khi giải thích về ‘cái đuôi’ xã hội chủ nghĩa thì xã hội chủ nghĩa triệt tiêu thể chế kinh tế thị trường theo cách văn minh và như cách thế giới mong muốn. Một mặt thì đòi hỏi thế giới công nhận Việt Nam có một nền kinh tế thị trường thực thụ và đầy đủ, nhưng mặt khác, trong nước thì nhấn mạnh ‘định hướng xã hội chủ nghĩa’. Đấy là một sự mâu thuẫn, bế tắc, và bị động, mà chính bản thân người ta cũng thấy là nó vô duyên. Có những người có trách nhiệm đã nói thẳng ra rằng ‘làm gì có xã hội chủ nghĩa’ mà định hướng, nhưng người ta không thể không làm vì nó gắn liền với cái ghế của người ta đang ngồi".
Nghị quyết mới của Đảng Cộng sản Việt Nam cho rằng quá trình hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam "kế thừa có chọn lọc thành tựu phát triển kinh tế thị trường của nhân loại và kinh nghiệm tổng kết từ thực tiễn đổi mới ở nước ta".
Nghị quyết mới nhấn mạnh vai trò lãnh đạo của Đảng để đảm bảo đúng định hướng, vì đây là một vấn đề "quan trọng" : "Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ quan trọng, vừa cấp bách vừa lâu dài của cả hệ thống chính trị. Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, hiệu lực và hiệu quả quản lý của Nhà nước, phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị và của toàn xã hội".
Nhân dịp nghị quyết này được ban hành, hôm 6/6 báo Thanh Niên trích lời Bộ trưởng Thông tin - Truyền thông Trương Minh Tuấn, nói rằng : "Từ khi lý luận về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được nghiên cứu và triển khai ở Việt Nam đến nay, đã có nhiều ý kiến tranh luận, thậm chí có ý kiến còn phê phán, bác bỏ. Nhưng các thành tựu phát triển đất nước trong các năm qua đã chứng minh thể chế kinh tế của chúng ta là đúng đắn, là phù hợp với mục đích của cách mạng Việt Nam, phù hợp với con đường đã được Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân ta lựa chọn".
Tuy nhiên, trong bài viết có tựa đề "Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tạo ra phát triển ngoạn mục cho đất nước" trên báo Thanh Niên, ông Tuấn nhìn nhận một thực tế rằng : "Trong một số cuộc trao đổi học thuật và trên một số diễn đàn, nhiều người cho rằng kinh tế thị trường - kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chưa có tiền lệ trong lịch sử, khó tránh khỏi sai lầm, vấp váp, cho nên phải "dò đá qua sông". Có người thì nói, kinh tế thị trường mang giá trị phổ quát của nhân loại, không cần thiết phải thêm "cái đuôi" xã hội chủ nghĩa. Thậm chí, có ý kiến cho rằng, chủ nghĩa xã hội và kinh tế thị trường không thể dung nạp lẫn nhau, nên gắn kinh tế thị trường với chủ nghĩa xã hội là khiên cưỡng…".
Nguồn : VOA, 06/06/2017
Sau 6 ngày họp được ông Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng mô tả là "khẩn trương, nghiêm túc", Hội nghị trung ương 5, Khóa XII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã kết thúc chiều Thứ Tư, 10/05/2017.
Hội nghị trung ương 5, Khóa XII của Đảng Cộng sản Việt Nam
Sau khi rặn mãi, Hội nghị mới đẻ ra được 3 Nghị quyết "đổi mới nhưng không đổi mầu", gồm :
- Nghị quyết về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
- Nghị quyết về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước.
- Nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Hãy để bàn sau chuyện doanh nghiệp nhà nước làm ăn ra sao mà phải "cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu qủa".
Mới mà vẫn cũ
Chuyện bàn ngay là làm gì có cái gọi là "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" mà hoàn thiện ?
Từ lâu kinh tế thế giới chỉ có hai cực rõ ràng : tự do tư bản và độc tài cộng sản. Chả làm gì có cái đứng giữa giở giăng giở đèn như lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam tô vẽ cho khỏi bẽ mặt, vì đã mượn đầu heo tư bản nấu cháo cứu đói cộng sản.
Thế mà từ lâu, những cái đầu lý luận đá nhiều hơn óc được đảng nuôi ăn trong Hội đồng lý luận trung ương vẫn huênh hoang coi đó là một khám phá mới "chưa có tiền lệ" của Việt Nam.
Thực tế thì khác. Kể từ khi nguyên Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh công bố chủ trương được gọi là "đổi mới" tại Đại hội đảng VI năm 1986 để cứu Việt Nam khỏi chết thì chủ nghĩa cộng sản chỉ còn tồn tại trên lý thuyết ở Việt Nam.
Chính sách kinh tế mới chủ trương xóa bỏ nền kinh tế tập trung, bao cấptheo mô hình Liên Xô để chuyểnsang nền kinh tế theo định hướng thị trường của tư bản chủ nghĩa, nhưng Đảng Cộng sản Việt Nam vẫn lãnh đạo.
Mô hình này giống hệt, hay gọi nôm na là "bản sao", chính sách kinh tế của Trung Quốc áp dụng từ năm 1978, nhằm mở cửa buôn bán làm ăn với tất cả các quốc gia không phân biệt thể chế chính trị để cứu nguy kinh tế và giải quyết nạn thất nghiệp, khi ấy tràn lan ở Trung Hoa lục địa.
Chủ trương này, bắt đầu từ thời "mở cửa" Đặng Tiểu Bình cho đến bây giờ, thời Tập Cận Bình, được mệnh danh là"Chủ nghĩa xã hội mang màu sắc Trung Quốc".
Phía Việt Nam chưa bao giờ nhìn nhận họ đã học làm kinh tế theo cách của Trung Quốc, hay được nước đàn anh khuyên noi theo để chống đói và phát triển. Nhưng 30 năm sau ngày "đổi mới", ông Trọng vẫn cương cổ lên khoe chủ trương "kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa" của Việt Nam là "một sáng tạo mới của đảng ta về mô hình kinh tế tổng quát trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam" (trích Diễn văn bế mạc Hội nghị trung ương 5 của ông Trọng).
Tuy nói thế, nhưng chưa chắc ông Trọng đã có thể giải thích rành mạch được ý nghĩa của việc "theo định hướng xã hội chủ nghĩa" là theo đường lối kinh tế nào để đạt được "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh" ?
Bởi vì, chính ông Trọng đã từng nói năm 2013 rằng : "Đến hết thế kỷ này không biết đã có chủ nghĩa xã hội hoàn thiện ở Việt Nam hay chưa" !
Nên biết Đảng Cộng sản Việt Nam đã xỏ mũi dân để "quá độ" từ khi cai trị miền Bắc năm 1954 mà bây giờ, 63 năm sau, vẫn còn phải tiếp tục " quá độ" thì bao nhiêu năm nữa nhân dân mới đến đến được ngưỡng cửa Thiên đàng ?
Sự lúng túng của Đảng Cộng sản Việt Nam đã hiện ra rất rõ tại Hội nghị trung ương 5 khi ông Trọng cố gắng lý luận vòng vo trong diễn văn bế mạc ngày 10/05 (2017) để cuối cùng thừa nhận dù làm kinh tế kiểu nào thì Nhà nước và Đảng vẫn nắm quyền lãnh đạo và kiểm soát.
Ông nói : "Định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế từng bước được xác lập và tăng cường thông qua sự lãnh đạo của đảng và sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa… Nhà nước đóng vai trò định hướng, xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế ; tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch và lành mạnh ; sử dụng các công cụ, chính sách và các nguồn lực của Nhà nước để định hướng và điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh phát triển và bảo vệ tài nguyên, môi trường".
Sau lưng lời nói
Ông Tổng bí thư đảng nói vậy mà không phải vậy. Nếu Việt Nam có "nhà nước pháp quyền" thì làm gì có các vụ người dân kéo đi khiếu kiện tập thể kéo dài chống quan chức chiếm đất của dân bán cho các doanh nghiệp nhà nước hay của nước ngoài ?
Các doanh nghiệp của tư nhân và, nhiều trường hợp của nước ngoài, đã bị nhà nước kỳ thị, chèn ép trong các dịch vụ thuê đất, thủ tục hành chính, vây tiền và thuế vụ.
Trong khi các doanh nghiệp nhà nước, dù làm ăn thua lỗ liên miên, mang nợ chồng chất năm sau cao hơn năm trước mà vẫn được ưu đãi trong tất cả các dịch vụ để tồn tại.
Vì vậy, không ai ngạc nhiên khi thấy ông Trọng lại hô hào : "Đổi mới vai trò, chức năng, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nền kinh tế và năng lực kiến tạo sự phát triển của Nhà nước, đặc biệt là năng lực, hiệu quả thể chế hóa đường lối, chủ trương của đảng và tổ chức thực hiện chính sách, luật pháp của Nhà nước".
Ông còn hứa : "Đổi mới phương thức lãnh đạo của đảng, hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực, tinh giản bộ máy, biên chế, xây dựng đội ngũ cán bộ có năng lực, phẩm chất, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ ; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của toàn hệ thống chính trị".
Ông Nguyễn Phú Trọng nói : "Trước mắt, cần khẩn trương rà soát, tháo gỡ những vướng mắc về thể chế kinh tế để giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát nợ công, xử lý nợ xấu, cơ cấu lại, đổi mới, nâng cao hiệu quả hệ thống các ngân hàng thương mại và doanh nghiệp nhà nước, nhất là các tập đoàn kinh tế, tổng công ty lớn. Đổi mới, phát triển thị trường dịch vụ công, thị trường bất động sản và quyền sử dụng đất…".
Toàn là hứa với hẹn như đảng và nhà nước đã nói đi nói lại trong suốt 30 năm qua, hay ít ra từ khi Đổi mới lần thứ nhất năm 2012.
Nếu nhà nước làm được như đã hứa thì kinh tế Việt Nam ngày nay không còn là nến kinh tế gia công, chỉ biết làm thuê cho nước ngoài để tồn tại.
Mấu chốt để phát triển là người dân phải có tự do để đóng góp khả năng phát triển và xây dựng đất nước. Các thương gia phải có tự do để kinh doanh, được đối xử công bằng và ngang hàng với các doanh nghiệp nhà nước. Các nhà đầu tư nước ngoài chỉ hăng say đầu tư vào Việt Nam nếu có chính sách thông thoáng và được đối xử bình đẳng.
Vì vậy, dù ông Trọng có hứa sẽ "tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước" để "nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, giám sát, kiểm tra, kiểm soát đối với hoạt động của doanh nghiệp nhà nước ; không để thất thoát, lãng phí vốn, tài sản nhà nước…" nhưng nhà nước đã hứa làm như thế nhiều lần rồi mà có làm ra trò trống gì đâu ?
Kinh tế tư nhân
Có lẽ vì thế mà tại Hội nghị trung ương 5, ông Nguyễn Phú Trọng đã hết lời ca tụng vai trò kinh tế của tư nhân.
Ông nói : "Sau hơn 30 năm đổi mới, nhận thức của chúng ta về vị trí, vai trò của kinh tế tư nhân đã có những bước tiến quan trọng. Từ chỗ kỳ thị, coi nhẹ đã thừa nhận kinh tế tư nhân "là một trong những động lực" và đến nay "là một động lực quan trọng" để phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Trên thực tế, kinh tế tư nhân đã ngày càng phát triển ; tỉ trọng trong GDP chiếm 39 - 40% ; đã hình thành được một số tập đoàn kinh tế tư nhân có quy mô lớn ; đội ngũ doanh nhân ngày càng lớn mạnh".
Ông còn khuyến cáo cán bộ, đảng viên có trách nhiệm : "Cần tiếp tục đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức về phát triển kinh tế tư nhân, coi đây là yêu cầu tất yếu, khách quan trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Chăm lo phát triển kinh tế tư nhân nhanh, lành mạnh và đúng đắn hơn, thực sự trở thành một động lực quan trọng để giải phóng sức sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội ; cùng với kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể làm nòng cốt để bảo đảm xây dựng thành công nền kinh tế độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế. Tạo điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển ở tất cả các ngành và lĩnh vực mà pháp luật không cấm".
Ông cũng khuyến khích : "Thúc đẩy phát triển mọi hình thức liên kết sản xuất, kinh doanh, cung cấp hàng hóa, dịch vụ theo mạng sản xuất, chuỗi giá trị thị trường giữa kinh tế tư nhân với kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể và các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài nhằm tiếp nhận, chuyển giao, tạo sự lan tỏa rộng rãi về công nghệ tiên tiến và quản trị hiện đại. Phát huy và nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và phong trào khởi nghiệp".
Ngôn ngữ bảo thủ, giáo điều
Ông Trọng nói thế thì hãy cứ nghe và hãy kiên nhẫn chờ xem đảng và nhà nước có làm như đã hứa sẽ làm hay cũng chỉ nói cho vui miệng như đã từng diễn ra trong suốt 30 năm qua ?
Chỉ có điều là chừng nào Đảng Cộng sản Việt Nam còn duy trì làm kinh tế thị trường mà vẫn phải có cái đuôi "theo định hướng xã hội chủ nghĩa", và đảng phải chỉ huy, nhà nước tiếp tục được quản lý thì nền kinh tế này vẫn không thể ngóc đầu lên được.
Bởi vì chính sách kinh tế chỉ huy này, dù có ngụy trang dưới bất kỳ hình thức nào cũng không che được sự thật là hoàn toàn chống lại nền kinh tế thị trường của các nước dân chủ và tự do và là lực cản của phát triển trên mọi lĩnh vực
Bằng chứng là ông Trọng đã quanh co khi giải thích "định hướng xã hội chủ nghĩa" trong nền kinh tế hiện nay của Việt Nam là : "nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế, có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, nhằm mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh"".
Ông còn khoe không biết ngượng rằng : "Tính hiện đại và hội nhập quốc tế của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta thể hiện ở chỗ : Kế thừa có chọn lọc những thành tựu phát triển kinh tế thị trường của nhân loại, kinh nghiệm tổng kết từ thực tiễn 30 năm đổi mới ; có hệ thống pháp luật, các thiết chế, cơ chế, chính sách và các yếu tố thị trường, các loại thị trường đầy đủ, đồng bộ, vận hành thông suốt, gắn kết chặt chẽ với thị trường và các nền kinh tế trên thế giới ; vai trò, chức năng của Nhà nước và thị trường được xác định và thực hiện phù hợp với thông lệ, nguyên tắc, chuẩn mực phổ biến của thế giới đương đại".
Đáng tiếc là ông Trọng đã học thuộc lòng để đọc lại quan điểm kinh tế bảo thủ, giáo điều và lạc hậu của Hội đồng Lý luận trung ương, cơ quan đã viết các Tài liệu về kinh tế và đổi mới lần hai cho Ban chấp hành trung ương đảng thảo luận tại Hội nghị 5.
Vì vậy kẻ thắng thế là những cái đầu đất sét trong Hội đồng Lý luận trung ương và người dân luôn luôn là kẻ thất bại, dù phải trả hết chi phí cho những người tham gia vào Hội nghị quan trọng này.
Phạm Trần
(11/05/2017)
