Kinh tế, thị trường, xã hội là các khái niệm thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn. Các khái niệm này có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, hình thành nên khái niệm kinh tế thị trường xã hội. Phát triển kinh tế thị trường phụ thuộc vào thể chế kinh tế thị trường đúng đắn. Xã hội không thể phát triển nếu thiếu thể chế kinh tế thị trường. Khái niệm "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" đã được ghi nhận tại Điều 51 Hiến pháp Việt Nam năm 2013 và một số văn bản chính sách, pháp luật khác. Vậy tại sao kinh tế thị trường lại không thể định hướng xã hội chủ nghĩa ? Để trả lời câu hỏi này, trước hết, cần phải lý giải khái niệm "xã hội chủ nghĩa" và "kinh tế thị trường" là gì ?

Phát triển kinh tế thị trường phụ thuộc vào thể chế kinh tế thị trường đúng đắn. Xã hội không thể phát triển nếu thiếu thể chế kinh tế thị trường.

Xã hội chủ nghĩa là gì ?

Xã hội chủ nghĩa là cụm từ gồm các khái niệm "xã hội" và "chủ nghĩa".

Khái niệm "xã hội" gồm các từ "xã" và "hội". Từ xã là nói về bản chất hoạt động của các "nhóm" (tập thể) trong "cộng đồng" (xã hội) ; từ hội là nói về tính chất tổ chức của các "cá nhân" (tập thể) trong nhóm. Tức giữa xã (bản chất nhóm) và hội (tính chất cá nhân) là tồn tại thực chất cộng đồng (xã hội các loài sinh vật, thực vật, động vật, loài người).

Mô hình cấu trúc mối liên hệ theo quy luật, hiện thực khách quan giữa các cá thể, tập thể, xã hội được biểu thị như sau : tập thể (bản chất : hoạt động của các nhóm) – xã hội (thực chất : tổ chức, hoạt động của các cá nhân, nhóm, cộng đồng các loài sinh vật, thực vật, động vật, loài người) – cá thể (tính chất : tổ chức của các cá nhân).

Tức xã hội là nói về cá nhân, nhóm, cộng đồng các xã hội loài vật (sinh vật, thực vật, động vật), loài người. Xã hội loài người là khác với xã hội loài vật. Xã hội loài người thì tự nó có thể bảo đảm được các mục tiêu "công bằng, bình đẳng, công lý" ; còn xã hội loài vật thì tự nó không thể bảo đảm được các mục tiêu như vậy.

Xã hội phát triển tức là loài vật, loài người đều phát triển. Loài vật không phát triển thì loài người cũng không thể phát triển. Xã hội loài người phát triển là khái niệm biểu hiện thực chất "sự công bằng, bình đẳng, công lý về quyền lợi, giá trị, tinh thần giữa các cá nhân (cá thể), nhóm (tập thể), cộng đồng (xã hội)" [1]. Xã hội phát triển gắn với chế độ xã hội "tiến bộ" và "dân chủ" ; còn xã hội "không phát triển" (xã hội phản phát triển) là gắn với chế độ xã hội "không tiến bộ" (xã hội phản phát triển hay thoái bộ), chế độ xã hội "phản dân chủ" (chế độ phong kiến).

Khái niệm "chủ nghĩa" gồm có các từ "chủ" và "nghĩa". Từ chủ là nói về bản chất "bên trong" (bản chất : chủ thể) của khái niệm chủ nghĩa ; từ hội là nói về tính chất "bên ngoài" (tính chất : khách thể) của khái niệm chủ nghĩa. Giữa chủ và nghĩa là tồn tại "thực thể" (thực chất : thật) của khái niệm chủ nghĩa. Khái niệm chủ nghĩa được các nhà ngôn ngữ học nhìn nhận là "tư tưởng về triết học, chính trị" [2, tr. 174].

Tức là, khái niệm chủ nghĩa được biểu hiện ở ba hình thức tư tưởng cơ bản như sau : tư tưởng bên trong "tiến bộ" (bản chất : tư tưởng đúng) ; tư tưởng bên ngoài "phản tiến bộ" (tính chất : tư tưởng sai) ; và tư tưởng tiến bộ thật sự (thực chất : tư tưởng đúng thật) ở giữa. Do vậy, tư tưởng thì cần phải tiến bộ thật, còn chủ nghĩa thì cần phải đúng thật.

Khái niệm xã hội và chủ nghĩa là có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, hình thành nên khái niệm "chủ nghĩa xã hội" (bản chất : tư tưởng đúng, nhưng chưa thật), "xã hội chủ nghĩa" (tính chất : tư tưởng sai, không thật). Điều đó có nghĩa, khi cụm từ ‘chủ nghĩa’ đứng sau cụm từ ‘xã hội’ thì chúng trở thành tính từ hay tính chất "xã hội chủ nghĩa" [2, tr. 1140] – tư tưởng sai ; tức xã hội chủ nghĩa là khái niệm đã "bị đánh tráo" [3] từ khái niệm "đúng" (bản chất : chủ nghĩa xã hội - chưa thật) thành khái niệm "sai" (tính chất : xã hội chủ nghĩa, không thật).

Xã hội chủ nghĩa là nói về tính chất của xã hội. Tính chất tốt đẹp của xã hội chỉ có thể là xã hội phát triển, tiến bộ, hay xã hội có mục tiêu dân chủ và giàu mạnh.

Do vậy, cụm từ xã hội chủ nghĩa được các đảng viên cộng sản nêu ra là không khoa học ; tức xã hội không thật (tính chất giả dối), hay xã hội "phản phát triển" (tính chất sai : phản tiến bộ, phản dân chủ). Nói cách khác, xã hội chủ nghĩa là không thể hướng tới các mục tiêu dân chủ, giàu mạnh, công bằng, văn minh.

Kinh tế thị trường là gì ?

Kinh tế thị trường là gắn với chế độ xã hội, hình thành nên kinh tế thị trường xã hội. Trong xã hội phong kiến thì không thể có kinh tế thị trường ; tức xã hội phong kiến thì không thể phát triển. Điều đó có nghĩa, thiếu kinh tế thị trường thì xã hội loài người không thể "phát triển" (sống thật). Bởi vậy, trong quốc gia dân chủ, kinh tế thị trường giữ vai trò "trung tâm" (ở giữa).

Mô hình cấu trúc của kinh tế thị trường hay phát triển có thể được biểu thị như sau : chưa phát triển (bản chất kinh tế tri thức : sự sống) – phát triển (thực chất kinh tế thị trường : sống thật) – không phát triển (tính chất kinh tế công nghiệp, nông nghiệp : cái chết).

Nếu so sánh kinh tế thị trường với các con số và bộ phận của thể trạng con người thì kinh tế thị trường tương tự như cái "cổ" gắn với thanh quản, khí quản, thực quản (số 3 - phần cổ) ; kinh tế nông nghiệp, công nghiệp tương tự như cái "dạ dày", "trái tim" gắn với các chi tay, chân (số 1 - phần thân) ; còn kinh tế tri thức tương tự như "bộ não" gắn với các giác quan (số 2 - phần đầu). Con người sống được là nhờ có ba bộ phận cơ bản này. Mối liên hệ theo quy luật, hiện thực khách quan giữa chúng có thể được biểu thị ở mô hình cấu trúc như sau : số 2 (bản chất : phần đầu) – số 3 (thực chất : phần cổ) – số 1 (tính chất : phần thân).

Điều đó có nghĩa, kinh tế thị trường có thể được nhìn nhận là khái niệm biểu hiện thực chất tổ chức, hoạt động của các cá nhân (doanh nghiệp tư nhân : số 1) ; nhóm (doanh nghiệp liên doanh, cổ phần : số 2) ; cộng đồng (doanh nghiệp hoạt động công ích, tư nhân, liên doanh, cổ phần : số 3).

Trong một quốc gia, về hình thức, kinh tế thị trường được nhìn nhận ở "thể chế kinh tế thị trường". Thể chế kinh tế thị trường là khái niệm biểu hiện thực chất các cá nhân, nhóm, cộng đồng xây dựng, thực hiện nguyên tắc pháp luật, bảo đảm đạt được các mục tiêu chính sách phát triển, tức bảo đảm sự cân đối, cân bằng, hài hòa về sản xuất, kinh doanh, dịch vụ giữa các doanh nghiệp hoạt động công ích (doanh nghiệp gắn với "thể chế chính trị"), doanh nghiệp tư nhân (doanh nghiệp gắn với "thể chế kinh tế"), doanh nghiệp liên doanh, cổ phần (doanh nghiệp gắn với "thể chế văn hóa" [4]).

Mô hình cấu trúc của thể chế kinh tế thị trường có thể được biểu thị như sau : thể chế kinh tế thị trường chưa đầy đủ (bản chất kinh doanh : pháp luật chưa đúng đắn ; kinh tế tăng trưởng về chất lượng) – thể chế kinh tế thị trường đầy đủ (thực chất sản xuất, kinh doanh, dịch vụ : pháp luật đúng đắn ; kinh tế phát triển) – thể chế kinh tế thị trường không đầy đủ (tính chất sản xuất : pháp luật không đúng đắn ; kinh tế tăng trưởng về số lượng).

Từ mô hình cấu trúc nêu trên cho thấy, ở Việt Nam là chỉ có thể chế kinh tế thị trường không đầy đủ ; bởi vì, pháp luật không đúng đắn, thể chế kinh tế thị trường "méo mó" (kinh tế thị trường đã không bảo đảm quyền sống, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc của nhân dân). Hiện nay, kinh tế thị trường ở Việt Nam chưa được thế giới công nhận.

Nhìn về tính chất (hình thức mục tiêu), kinh tế Việt Nam mặc dù tăng trưởng có thể vượt chỉ tiêu "con số" đặt ra (7,02% năm 2019), nhưng nhìn về thực chất (nội dung, nguyên lý mục tiêu) thì con số đó là không thật (giả dối) ; tức đất nước không thể phát triển hay "không chịu phát triển" [5], nếu không chú trọng tăng trưởng kinh tế về chất lượng, mà chú trọng "tô hồng" các "con số" (số lượng).

Kinh tế thị trường và xã hội chủ nghĩa liệu có dung hợp với nhau ?

Từ các phân tích ở trên cho thấy, kinh tế thị trường và xã hội chủ nghĩa là không thể dung hợp với nhau. Nói một cách hình ảnh cho thấy rằng, kinh tế thị trường tương tự như "nước" (hình thành nên sự sống), còn xã hội chủ nghĩa hay chủ nghĩa xã hội thì như "lửa" (dẫn đến cái chết). Lửa (dương, nóng) và nước (âm, lạnh) là không dung hợp với nhau.

Xã hội loài vật, loài người chỉ có thể tồn tại khi con người biết bảo đảm sự cân đối, cân bằng, hài hòa về môi trường sống trong thế giới tự nhiên, sự công bằng, bình đẳng, công lý về quyền lợi, giá trị, tinh thần giữa các cá nhân, nhóm, cộng đồng trong xã hội loài người.

Xã hội phát triển chỉ gắn với thể chế kinh tế thị trường đầy đủ ; trong khi thể chế kinh tế thị trường ở Việt Nam lại định hướng "xã hội chủ nghĩa" (tính chất : sai trái) chứ không phải là hướng tới "xã hội dân chủ pháp quyền phát triển" [6].

Do vậy, về thực chất, "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" được ghi nhận tại Điều 51 Hiến pháp Việt Nam năm 2013 và một số văn bản chính sách, pháp luật khác là "một khái niệm chưa thật khoa học cả nội dung lẫn học thuật" [7]. Nói cách khác, kinh tế thị trường là không thể định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây có thể được coi là tư tưởng giáo điều điển hình của những đảng viên cộng sản trung thành với chế độ xã hội phản tiến bộ.

Kết luận

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa  được ghi nhận tại Điều 51 Hiến pháp Việt Nam và các văn bản pháp luật khác là một biểu hiện tư tưởng phản tiến bộ của Đảng cộng sản Việt Nam kể từ khi chuyển đổi nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường. Tư tưởng xây dựng chủ nghĩa xã hội của "Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam", hay tư tưởng "Đảng cộng sản Việt Nam… là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội" [8] trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường đều là tư tưởng phản tiến bộ. Các tư tưởng này là trái với quy luật khách quan của thế giới tự nhiên và xã hội loài người, rất cần phải được loại bỏ khỏi Hiến pháp Việt Nam.

Hiện nay, tư tưởng của những người đảng viên cộng sản nói chung trên thế giới và ở Việt Nam nói riêng, về cơ bản là không thật. Tức tư tưởng giả dối (sai trái) là "chính" (sai nhiều) ; tư tưởng chân thật (đúng đắn) chỉ là "phụ" (đúng ít).

Các tư tưởng giả dối, trong đó có tư tưởng về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, được xuất phát từ các tư tưởng sai lầm chủ yếu sau đây :

Một là , tư tưởng về "chủ nghĩa duy vật biện chứng" (chủ nghĩa nội dung, hình thức ; thiếu thực chất) của C. Mác, hay tư tưởng "ba phải" của nhiều đảng viên cộng sản - tư tưởng sai trái. Các tư tưởng này cần phải được loại bỏ bằng cuộc đấu tranh "chống chủ nghĩa hình thức" và "chống ba phải" [9].

Hai là , tư tưởng không chấp nhận cơ chế "tam quyền phân lập" [10] của "thần linh pháp quyền" (quyền lập pháp độc lập, hành pháp đối lập, tư pháp trung lập) trong nền kinh tế thị trường của "Bộ Chính trị" [3] (bộ không khoa học, không chân thật : bộ cai trị), Ban Chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam. Tư tưởng này cần phải được loại bỏ bằng cuộc đấu tranh tư tưởng của nhân dân để hình thành chế độ "đa đảng chính trị" (các đảng phái chân thật, tiến bộ) và cơ chế tam quyền phân lập trong quá trình xây dựng, thực hiện thể chế kinh tế thị trường đầy đủ ở Việt Nam.

Để có tư tưởng và hành động đúng đắn (thống nhất tư tưởng và hành động) trong xây dựng thể chế kinh tế thị trường và bảo vệ Tổ quốc, cần phải thay đổi Hiến pháp ; đồng thời, loại bỏ "hệ tư tưởng phụ thuộc" (tư tưởng không độc lập, tự do) vào các loại hình "chủ nghĩa", như ‘chủ nghĩa duy vật’, ‘chủ nghĩa tư bản’, ‘chủ nghĩa xã hội’, ‘chủ nghĩa cộng sản’… của các đảng viên cộng sản ; bởi vì, khái niệm "chủ nghĩa" (bản chất : tư tưởng không khoa học, không chân thật) là đối lập với khái niệm "thật" (thực chất : tư tưởng khoa học, chân thật).

So sánh một cách hình ảnh tư tưởng của nhân dân Việt Nam với các con số và "Tết tây" (thật sự Tết : số 1), "Tết ta" (sự thật Tết : số 2), "Lễ Chúa Giáng sinh" (Tết thật : số 3) ở giữa Tết tây và Tết ta, có thể nhận thấy rằng :

Chỉ khi nhân dân Việt Nam được sống độc lập, tự do, hạnh phúc thật sự về tư tưởng và hành động – tương tự nhân dân được mừng sự sống "năm mới" độc lập (tính chất kinh tế "hiệu quả" : số 1, Tết tây), mừng sức sống "năm cũ" tự do (bản chất văn hóa "tiết kiệm" : số 2, Tết ta), mừng cuộc sống "năm cũ, năm mới" độc lập, tự do, hạnh phúc thật sự (thực chất chính trị xã hội "phát triển" : số 3, Lễ Chúa Giáng sinh) – thì kinh tế thị trường ở Việt Nam mới có thể phát triển nhanh và bền vững, thực hiện các mục tiêu xã hội "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh".

Nguyễn Hữu Đổng

Nguồn : viet-studies, 02/01/2019

Tài liệu trích dẫn :

[1] http://vienkhxhnv.vinhuni.edu.vn/nghien-cuu-khoa-hoc/seo/xay-dung-chu-nghia-xa-hoi-phat-trien-o-viet-nam-93118

[2] Viện Ngôn ngữ học (2005), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng - Trung tâm Từ điển học, Hà Nội - Đà Nẵng.

[3] http://www.viet-studies.net/kinhte/NguyenHDong_KhaiNiemDanhTrao.html

[4] http://lyluanchinhtri.vn/home/index.php/bai-noi-bat/item/1736-van-hoa-chinh-tri.html

[5] https://infonet.vn/viet-nam-la-mo-hinh-ky-la-nhat-the-gioi-nuoc-khong-chiu-phat-trien-post171047.info

[6] http://www.viet-studies.net/kinhte/NguyenHDong_ViSaoCachMangNgaThatBai.html

[7] https://www.thesaigontimes.vn/142948/Mot-khai-niem-chua-that-khoa-hoc-ca-noi-dung-lan-hoc-thuat.html

[8] Điều 4 Hiến pháp Việt Nam năm 2013.

[9] http://www.viet-studies.net/kinhte/NguyenHDong_ChongBaPhai.html

[10] http://www.viet-studies.net/kinhte/NguyenHDong_ThanLinhPhapQuyen.html

Sở dĩ đảng không thể buông tha cái "định hướng xã hội chủ nghĩa" đó chỉ đơn giản là vì nếu có một nền kinh tế thị trường đúng nghĩa, người dân có quyền làm giàu và có quyền bảo vệ thành quả lao động của chính mình, tài sản đất đai và những giá trị họ tạo ra được pháp luật và xã hội bảo vệ.

Nếu có một nền kinh tế thị trường đúng nghĩa, người dân có quyền làm giàu và có quyền bảo vệ thành quả lao động của chính mình - Thực tế đời sống khó khăn của người dân khó có thể làm giàu như mong muốn - Ảnh minh họa 

Trong tất cả văn bản của Đảng cộng sản Việt Nam đưa ra và sau đó, cái gọi là "Quốc hội" thực thi việc dán nhãn thành những cái gọi là Hiến pháp, Pháp luật… của Việt Nam đều khẳng định rằng Việt Nam là "Nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa". 

Thế nhưng, nhà nước Việt Nam luôn đề nghị, van xin trước cộng đồng quốc tế và các nước văn minh, dân chủ công nhận nền kinh tế Việt Nam là "Nền Kinh tế thị trường". 

Ngày 13/11/2011, khi tiếp Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ William Burns, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị Chính phủ Mỹ sớm công nhận quy chế kinh tế thị trường. Đến đầu tháng 9/2017, Trưởng ban Đối ngoại trung ương Đảng cộng sản Việt Nam Hoàng Bình Quân sang thăm Hoa Kỳ, và đề nghị Washington công nhận Việt Nam là một quốc gia có nền kinh tế thị trường.

Nền kinh tế thị trường là gì ? Thì cho đến nay, Đảng cộng sản Việt Nam, nơi đã đề ra cái mô hình này vẫn không thể hình dung ra được nó đầu đuôi nó ra sao. 

Tờ Thời báo Sài Gòn ngày 3/5/2014 viết : Nhiều người hỏi Bộ trưởng Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Bùi Quang Vinh, thế nào là thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Ông đáp : "Chúng ta cứ nghiên cứu mô hình đó mà mãi có tìm ra đâu. Làm gì có cái thứ đó mà đi tìm".

Đến một bộ trưởng của một Bộ đề ra kế hoạch, đầu tư, nghĩa là nắm đống tiền tiêu cho những việc hoạch định nền kinh tế, đầu tư cho tương lai mà cũng không biết được cái mình định làm, cái đang đi đến là cái gì.

Không chỉ có thế, ngay cả Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nông Đức Mạnh khi được hỏi về xã hội chủ nghĩa là gì thì vẫn cứ ấm ớ ngắc ngứ trả lời huề vốn rằng : "Dần dần sẽ được làm sáng tỏ mô hình chủ nghĩa xã hội là gì". Còn Nguyễn Phú Trọng, đương kim Tổng bí thư và Chủ tịch nước, nói rằng : "Cho đến cuối thế kỷ này, cũng chưa có thể có mô hình của chủ nghĩa xã hội".

Nghĩa là cũng như cái "lý tưởng cộng sản, mô hình xã hội chủ nghĩa" mà Đảng cộng sản Việt Nam đã đưa cả đất nước, dân tộc này đi theo đến gần hết một thế kỷ mà vẫn chưa định hình nó là cái gì. Nó to nhỏ, lớn bé, méo tròn, xanh trắng đỏ đen ra sao. Cái mô hình "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" cũng chỉ là một thứ sản phẩm của những bộ óc hoang tưởng mà không có thực tế.

Điều oái oăm và đau khổ nhất cho đất nước và dân tộc này, là cả dân tộc với cả trăm triệu người vẫn bị đám người mù lòa với thứ lý thuyết hoang tưởng dẫn đi trên một con đường vô định với chiếc bánh vẽ khổng lồ treo phía trước và càng ngày càng thấy nó tả tơi xa vời với thực tế.

Trong khi đó, nhiều nhà nghiên cứu đã phân tích rất rõ rằng : Nền kinh tế thị trường và kinh tế xã hội chủ nghĩa là hai lĩnh vực như nước với lửa. Nghĩa là không thể và không bao giờ có thể đi với nhau chứ chưa nói rằng nó hòa vào nhau làm một. 

Thực chất, ai cũng hiểu rằng, cái sản phẩm được đưa ra rao bán mang cái tên "kinh tế thị trưởng theo định hướng xã hội chủ nghĩa" đó chỉ là sản phẩm nhập khẩu, của Đảng cộng sản Việt Nam sao chép từ đàn anh quan thầy Đảng cộng sản Trung Quốc. Trong đó các mô hình kinh tế tập thể, nhà nước, tư nhân cùng tồn tại, và khu vực nhà nước đóng vai trò chủ đạo. 

Và sau khi nhập khẩu về Việt Nam để thực hiện, thì hậu quả nhãn tiền là nền kinh tế khu vực nhà nước được thực hiện bằng các tập đoàn kinh tế nhà nước được gọi là các "quả đấm thép của nhà nước" đã liên tục thoi những quả thôi sơn vào mặt người dân và đánh gục nền kinh tế Việt Nam. 

Các tập đoàn kinh tế nhà nước thi nhau báo lỗ, mà con số lỗ không phải là tiền trăm, tiền triệu, không chỉ là tiền tỷ mà là ngàn tỷ, chục ngàn tỷ… Những con số mà chỉ nghe qua, người ta cảm giác như Đảng cộng sản Việt Nam đang thi nhau đốt tiền dân như giấy lộn hoặc lá rừng.

Đến nay, người ta đã tổng kết rằng : Cả đất nước với gần trăm triệu dân, làm cả năm cũng không đủ để cho những tập đoàn nhà nước, những "quả đấm thép" này trả nợ bù lỗ.

Điều người ta đặt ra là : Tại sao sau bao năm thực hiện cái gọi là "nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" mà hậu quả của nó thì đã rõ, tác hại của nó là khôn lường và nguy cơ của đất nước do nó sinh ra là hết sức tai hại mà Đảng cộng sản Việt Nam vẫn quyết không buông ra khỏi đời sống xã hội ?

Câu hỏi có vẻ khó về lý luận, nhưng rất dễ trả lời bằng thực tế cuộc sống.

Kinh tế thị trường là nền kinh tế mà trong đó người mua và người bán tác động với nhau theo quy luật cung cầu, giá trị để xác định giá cả và số lượng hàng hóa, dịch vụ trên thị trường. Còn kinh tế xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế tập trung và nhất nhất theo những kế hoạch, sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam để có một nền kinh tế theo chế độ công hữu. Ở đó phủ nhận vai trò của tư hữu, nền sản xuất tư nhân và thực hiện trao đổi hàng hóa theo cách "Mua như cướp, bán như cho". Hẳn nhiên đối tượng bán là dân và được ưu tiên mua, vẫn là đảng. 

Cũng chính vì cơ sở của nó là chế độ công hữu, phủ nhận tư hữu nên bất cứ lúc nào, đảng và nhà nước cũng có thể sử dụng bất cứ biện pháp nào đó từ "Cải cách", "Cải tạo" "Quốc hữu hóa"… nhằm chiếm đoạt tài sản của tư nhân, của xã hội về tay đảng.

Đất đai là tài sản từ ngàn đời của người dân khai khẩn, gây dựng và chiếm hữu. Nhưng để cướp đoạt đất đai của họ, nhà nước xã hội chủ nghĩa đã ngang nhiên tự giao cho mình quyền định đoạt các tài sản đó theo ý mình. Có như vậy thì những nguồn lực, tài nguyên và thành quả của người dân mới vào tay đảng.

Nguyễn Phú Trọng đã từng tuyên bố rằng : "Nhất định không để các nhà đầu tư trực tiếp thỏa thuận với người dân khi thu hồi đất đai" – nghĩa là đất đai của người dân, nhà đầu tư muốn có đất đai của họ đều phải qua tay Đảng. Đảng sẽ dùng súng đạn, quân đội, công an và đủ loại thiết bị ngang nhiên đến trấn cướp và giao cho nhà đầu tư. 

Thời gian gần đây, ở Việt Nam xuất hiện rất nhiều các "đại gia" giàu có nhanh chóng không ngờ, thậm chí bước vào hàng tỷ phú thế giới được đảng ca ngợi tận mây xanh. Đó là những Nguyễn Đức Kiên, Trầm Bê, Hà Văn Thắm, Đoàn Văn An, Vũ "nhôm", Trần Bắc Hà… và gần đây như Đại gia Điếu Cày Nguyễn Thanh Thản đang được nhắm đến. Bỗng nhiên một ngày được đảng dòm tới, và sau đó là con đường dẫn đến tan cơ bại sản, và nhà tù, cái chết là đích cuối cùng họ phải đến. 

Các đại gia làm ăn bằng nhiều cách, trong đó không loại trừ những cách ám muội như hùa với phe nhóm trong đảng, trong chính quyền để cướp đất đai, tài sản của người dân để giàu có nhanh chóng. Nhưng đến một lúc nào đó, khi đảng thấy đã đủ béo, thì hẳn nhiên là được đưa vào tù. Và tất cả tài sản lại được đảng đem ra chia chác, thâu tóm.

Đó là cách thể hiện cái "Định hướng xã hội chủ nghĩa" trong đất nước.

Có thể rất nhiều lý luận khác nhau, nhưng tựu trung lại vẫn là mục đích để Đảng cộng sản có thể chiếm đoạt tài sản và công sức của người dân, của đất nước bất cứ lúc nào. Sự chiếm đoạt này dựa trên sức mạnh của nòng súng và được thực hiện bởi những cuộc cướp đoạt tập thể với công cụ là nhà tù và bạo lực.

Sở dĩ đảng không thể buông tha cái "Định hướng xã hội chủ nghĩa" đó chỉ đơn giản là vì nếu có một nền kinh tế thị trường đúng nghĩa, người dân có quyền làm giàu và có quyền bảo vệ thành quả lao động của chính mình, tài sản đất đai và những giá trị họ tạo ra được pháp luật và xã hội bảo vệ. 

Và nếu vậy, thì đảng lấy đâu ra sức mạnh, lấy đâu ra nguồn sống để tồn tại như những cục u bướu đang di căn trên cơ thể đất nước ?

Ngày 6/8/2019

JB Nguyễn Hữu Vinh

Nguồn : RFA, 07/08/2019

Như vậy là sau 44 cưỡng chiếm được Miền Nam, Đảng cộng sản Việt Nam vẫn không thực hiện được điều mà cố Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Lê Duẩn khẳng định mạnh mẽ, rằng "15 đến 20 năm nữa sẽ xây dựng thành công xã hội chủ nghĩa". Vì thực tế cho thấy công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa đã thất bại hoàn toàn chỉ sau 20 năm (1975-1995). Thế nhưng, Đảng cộng sản Việt Nam vẫn không thừa nhận (tất nhiên rồi, dại gì, mất uy tín sao ?) mà vẫn tiếp tục xác định mục tiêu tiến lên xã hội xã hội chủ nghĩa bằng con đường "kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa". 

Vậy triển vọng tương lai chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam thế nào ?

"Định hướng xã hội chủ nghĩa" là mục tiêu giả (hay ngụy biện) để che đậy thực trạng xây dựng xã hội chủ nghĩa đã thất bại hoàn toàn ? - Ảnh minh họa

Câu trả lời tổng quát thì đã được Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước đương thời Nguyễn Phú Trọng đang nằm trên giường bệnh ở tuổi "gần đất xa trời", từng nói đại ý rằng "Cho đến cuối Thế kỷ 21 này không biết đã có xã hội chủ nghĩa hay chưa". Câu trả lời nước đôi này khiến nhiều người đưa ra những suy đoán khác nhau.Suy đoán chủ quan theo chiều hướng tiêu cực thì cho rằng câu nói này cho thấy chính ông Tổng cũng hoài nghi về con đường xây dựng xã hội chủ nghĩa không biết có thành hay bại.

Chúng tôi thì suy đoán khách quan theo chiều hướng tích cực là câu nói ấy của ông Tổng Tịch thể hiện đúng đức tin của môn đồ cộng sản trung kiên ; tương tự như tín đồ trung kiên của một tôn gíáo tin vào các giáo điều. Ông Tổng Tịch tin rằng xã hội chủ nghĩa sẽ thành đạt với một thời gian lâu dài không thể xác định, không cần chứng minh, nhưng tin rằng cuối cùng sẽ xây dựng thành công chủ nghĩa xả hội, tiến lên chủ nghĩa cộng sản viên mãn với đỉnh cao là "Thiên đường cộng sản" (!) Nhưng khác với Thiên đường hay Niết Bàn cực lạc của tôn giáo, theo niềm tin tín đồ có thể đến được, thấy được sau khi chết. Nghĩa là thời gian dài lắm cũng chỉ là một đời người. Còn với xã hội chủ nghĩa phải hiện thực ngay trên trần thế này, thì có thể phải qua nhiều thế hệ đời này qua đời kia chưa biết có hay không. Thế nên hết đời ông Tổng Tịch cũng chưa thể thấy được xã hội chủ nghĩa là cái chắc (75 tuổi rồi, lại vừa ngã bệnh chưa ai biết bệnh tình ra sao), nên Ông mới dự đoán "Cho đến cuối Thế kỷ 21 này không biết đã có xã hội chủ nghĩa hay chưa". Tại sao ông Tổng lại nói như vậy ?

Để trả lời câu hỏi này, chúng tôi lần lượt trình bày :

I. Đi lên xã hội chủ nghĩa bằng con đường "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" là thế nào ?

1. Trên bình diện lý luận cộng sản chủ nghĩa

Trong bài trước chúng tôi có đề cập đến sự thất bại của hai kế hoạch 5 năm đầu tiên sau "ngày giải phóng" (1975-1985) thực hiện triệt để lý luận marxist-leninist đi thẳng lên xã hội chủ nghĩa mà không thông qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa.

Nhưng rồi hai kế hoạch 5 năm tiếp theo (1985-1995) thực hiện "Đổi mới" vẫn không thành, trong khi hệ thống các nước cộng sản quốc tế, trong đó có cả "Tổ quốc xã hội chủ nghĩa Liên Xô" đều sụp đổ tan tành phải chuyển ngay qua con đường kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa và chế độ dân chủ pháp trị đa đảng (1989- 1991). Thực tế này, khiến "Đảng và nhà nước ta" vội thi hành chính sách "Mở cửa" để cứu nguy, song vẫn độc tài toàn trị, kiên định mục tiêu tiến lên xã hội chủ nghĩa bằng con đường "Kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa".

Dường như Đảng cộng sản Việt Nam đã lý luận rằng sự sụp đổ của cả hệ thống cộng sản quốc tế, cũng như sự thất bại công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam trước đây, đều có chung một nguyên nhân chủ yếu là đã "tiến lên xã hội chủ nghĩa mà không thông qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa". Phải chăng vì chính Vladimir Lenin lãnh tụ cộng đảng Bolsevic Nga cũng đã quá nóng vội, chủ quan, duy ý chí khi vận dụng chủ nghĩa cộng sản vào nước Nga Sa Hoàng tư bản chủ nghĩa mới bước đầu phát triển, trái với các luận điểm kinh điển về chủ nghĩa cộng sản của K. Marx. Theo đó cuộc "cách mạng vô sản" của giai cấp công nhân để tiêu diệt giai cấp tư bản chỉ nổ ra và nhất định thắng lợi, khi chủ nghĩa tư bản phát triển đến tột cùng trên phạm vi toàn cầu, mâu thuẩn giữa giai cấp công nhân (vô sản) với giai cấp tư bản không còn điều hòa được nữa và trở thành "mâu thuẫn đối kháng" một mất một còn, không chỉ giữa giai cấp tư bản thống trị với giai cấp công nhân mà là mâu thuẫn đối kháng với mọi giai cấp, với toàn xã hội ; cũng không chỉ ở mỗi nước mà cùng lúc ở mọi nước trên toàn thế giới. Vì khi đó, nhà nước do thiểu số giai cấp tư bản độc quyền thống trị ở các nước đều sẽ bị cô lập hoàn toàn, phải đầu hàng trước cuộc cách mạng vô sản toàn thế giới, dưới sự lãnh đạo của "đội tiền phong của giai cấp công nhân" là các đảng cộng sản. Vì thế Tuyên ngôn quốc tế cộng sản mới kêu gọi "giai cấp vô sản toàn thế giới đoàn kết lại" phải không nào ?

Trong khi Lenin thì cho rằng "Cách mạng vô sản" cướp chính quyền có thể nổ ra ở những khâu yếu nhất của chủ nghĩa tư bản. Tại các nước tư bản mới phát triển bước đầu thời Lenin (những thập niên đầu Thế kỷ 20) khâu yếu nhất là tính bóc lột tàn tệ sức lao động của giai cấp công nhân. Vì tham lam lợi nhuận các chủ tư bản đã bóc lột sức lao động của giai cấp công nhân, bắt công nhân làm việc nhiều giờ, trong điều kiện lao động tồi tệ, thiếu an toàn, đồng lương chết đói, đã tạo ra mâu thuẫn đối kháng giữa giai cấp tư bản với giai cấp công nhân. Vì lòng tham vô đáy, các chủ tư bản đã tìm cách mở rộng thị trường khai thác thuộc đia bằng chủ nghĩa đế quốc xâm lược các nước nghèo nhược tiểu tạo mâu thuẩn đối kháng giữa các dân tộc với các đế quốc tư bản chủ nghĩa xâm lăng. Dựa trên những luận điểm này Lenin và đảng cộng sản Bolsevic Nga đã vận dụng lần đầu tiên chủ nghĩa cộng sản vào nước Nga tư bản chủ nghĩa, cướp chính quyền năm 1917 (Cách mạng tháng 10 Nga…), lật đổ chế độ Nga hoàng, thành lập chế độ "Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Liên bang Xô-Viết" (Liên Xô) đầu tiên trên thế giới, hình thành "Đệ Tam quốc tế cộng sản" (1) (chủ nghĩa marxist-leninist)) đối kháng, xung đột đẫm máu với "Đệ tứ quốc tế cộng sản" (2) (chủ nghĩa marxist) vốn trung thành với các luận diểm của Marx về "cách mạng vô sản".

Sau khi vận dụng thành công "Cách mạng vô sản" vào khâu yếu nhất của chủ nghĩa tư bản ở nước Nga, Lenin đã xuất cảng cách mạng đến các khâu yếu nhất của chủ nghĩa tư bản khai thác các thuộc địa. Ngày 16/4/1917, Lenin đã đến Petrograd trình bày trước Trung ương Đảng Bolshevik một bản báo cáo đề ra mục tiêu và đường lối giành chiến thắng cho cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa với khẩu hiệu "Toàn bộ chính quyền về tay các Xô viết". Bản báo cáo này được gọi là "Luận Cương Chính Trị tháng 4", trong đó có đề cập đến. cách mạng giải phóng nơi các dân tộc bị áp bức đã lôi kéo, mời chào được nhiều nước thuộc địa phất cao "ngọn cờ giải phóng dân tộc" (ngụy dân tộc), cướp chính quyền, để xây dựng "xã hội chủ nghĩa" dưới sự lãnh đạo của các đảng cộng sản bản xứ do Liên Xô đào tạo và chỉ đạo tiến hành cách mạng vô sản toàn thế giới,cộng sản hóa toàn cầu. Ông Hồ Chí Minh có lẽ là người Việt Nam đầu tiên đã nồng nhiệt tiếp nhận lối mời chào này; để rồi sau đó đưa đất nước vào thảm cảnh triền miên trong nhiều thập niên đến nay vẫn chưa chấm dứt, gây hận thù và làm phân hóa dân tộc, di hại lâu dài cho dân cho nuoc (3).

Nay sau khi Liên Xô và hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa quốc tế sụp đổ, tất cả đều nhanh chóng chuyển đổi ngay qua con đường "kinh tế thị trường theo định hướng tư bản chủ nghĩa" và chề độ dân chủ pháp trị. Bốn nước xã hội chủ nghĩa còn sót lại là Cu ba, Trung quốc, Bắc Hàn và Việt Nam thì từ lâu đã chết lâm sàng (chết trên giường bệnh chờ ngày chôn cất) về mặt bản thể và đang tìm cách tồn tại thêm thời gian chuyển đổi theo cách thế khác nhau. Riêng Việt Nam thì đang được đảng cộng sản chuyển đổi theo đúng lý luận kinh điển về tiến trình "Đi lên chủ nghĩa xã hội (giai đoạn đầu của chủ nghĩa cộng sản) phải thông qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa". Vận dụng thế nào trên thực tế, hiệu quả ra sao ?

2. Trên bình diện thực tế, Đảng cộng sản Việt Nam vận dụng thế nào, hiệu quả ra sao ?

Trên thực tế, Đảng cộng sản Việt Nam thực hiện chính sách "Mở cửa" là nhằm thành đạt giai đoạn "phát triển tư bản chủ nghĩa" bằng "kinh tế thị trường", một đặc trưng của nền kinh tế tư bản chủ nghĩa (là thật) ; còn "định hướng xã hội chủ nghĩa" là mục tiêu giả (hay ngụy biện) để che đậy thực trạng xây dựng xã hội chủ nghĩa đã thất bại hoàn toàn trong quá khứ. Thế nhưng từ hiện tại đến tương lai, những người lãnh đạo cộng sản Việt Nam vẫn tiếp tục lừa mị nhân dân (bản chất mà), dù thâm tâm họ cũng biết, rằng vĩnh viễn vẫn không thể, không bao giờ hiện thực xã hội chủ nghĩa trên hành tinh này được nữa. Vì sao thì ai cũng biết qua thực tiễn rồi; dù có làm theo luận điểm của Marx tạo được giai đoạn "phát triển tư bản chủ nghĩa" cũng không bao giờ xây dựng được cái xã hội chủ nghĩa, tiến lên cái xã hội cộng sản với đỉnh cao là "Thiên đường cộng sản" hoang tưởng được nữa đâu. Phải không "các đồng chí cộng sản" đỏ vỏ, xanh lòng ?

Mục tiêu thực hiện giai đoạn "phát triển tư bản chủ nghĩa" bằng kinh tế thị trường thì thực tế khách quan mà nói, quả thật đã đạt được thành quả trông thấy ít nhiều và đang tiến triển ngày một hoàn chỉnh để cuối cùng Việt Nam sẽ có được thời kỳ kinh tế phát triển tư bản chủ nghĩa. Vì kể từ khi Hoa kỳ bãi bỏ cấm vận, thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam (1995) Đảng cộng sản Việt Nam bắt đầu đẩy mạnh "chính sách mở cửa" làm ăn với bên ngoài, đúng ra là với các nước dân chủ tư bản chủ nghĩa nên mới khá được như hôm nay. Đảng cộng sản Việt Nam đã thực hiện "Mở cửa" bằng định thức "kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa" là thực hiện theo luận điểm Marxism "Tiến lên xã hội chủ nghĩa thông qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa".

Trên thực tế, sau 24 năm làm ăn theo kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa (1995-2019) Việt Nam quả thực ngày một phát triển nhiều mặt và tạo được bộ mặt phồn vinh như hôm nay. Trước đây, đã có lúc nhà cầm quyền Việt Nam yêu cầu các định chế quốc tế công nhân Việt Nam đã hội đủ các yếu tố của nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa để được kết nạp vào các tổ chức kinh tế quốc tế đa phương… Thực tế rất có triển vọng Việt Nam sẽ hoàn thành được các yếu tính của nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa ở cuối quá trình chuyển đổi. Thế còn "định hướng xã hội thì sao, triển vọng tương lai thế nào ?

II. Triển vọng tương lai "định hướng xã hội chủ nghĩa" thế nào ?

Hai câu hỏi được nhiều người đặt ra :

1. Liệu Đảng cộng sản Việt Nam có hiện thực được chủ nghĩa xã hội tại Việt Nam bằng con đường "kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa" hay không ?

Câu trả lời ngắn gọn có tính khẳng định là không. Cho dù sau này có tạo ra được tiền đề kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa phát triển như luận điểm của Marxism, thì tất yếu cũng không đạt được mục tiêu "định hướng xã hội chủ nghĩa". Vì thực tế với sự sụp đổ của Liên Xô và các nước xã hôi chủ nghĩa sau nhiều thập niên thử nghiệm xây dựng gây nhiều hệ lụy tiêu cực nhiều mặt cho nhiều dân tộc, đã cho thấy chủ nghĩa cộng sản là không tưởng (lý tưởng có vẻ cao đẹp nhưng không thể hiện thực), sai từ lý luận đến thực tiễn. Do đó, có thể khẳng định, không sợ sai lầm rằng triển vọng tương lai Đảng cộng sản Việt Nam sẽ không, và vĩnh viễn sẽ không bao giờ thực hiện được mô hình : Xã hội "Xã hội chủ nghĩa" lý tưởng nhưng không tưởng này. Và rằng Kinh tế thị tường tất yếu định hướng tư bản chủ nghĩa".

2. Vậy triển vọng tương lai xã hội chủ nghĩa Việt Nam thế nào ?

Câu trả lời là chế độ mang danh "Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" đã chết lâm sàng về mặt bản thể từ lâu rồi. Nay chỉ là "ngụy cộng hòa" (chủ quyền quốc gia thuộc về toàn dân, không phải dân chủ tập trung trong tay đảng cộng sản) "ngụy xã hội chủ nghĩa" (một xã hội không còn cảnh người áp bức bó lột người, thực tế hoàn toàn trái ngược…). Thực chất cũng như thực tế chế độ hiện nay chỉ còn là một chế độ độc tài đảng trị theo chủ nghĩa thực dụng, nghĩa là đảng cầm quyền độc tôn, độc quyền chính trị, dù còn mang danh "đảng cộng sản" nhưng không còn thực hiện chủ nghĩa xã hội nữa, mà đã và đang cai trị bằng các chủ trương chính sách thực tế nào xét ra có lợi nhất (thực dụng) trên hết và trước hết cho một tập đoàn thống trị.

Thành ra, triển vọng xã hội chủ nghĩa trong tương lai là không có. Cái gọi là "kinh tế thị trường" là thật sẽ hiện thực, "định hướng xã hội chủ nghĩa" chỉ là mục tiêu giả, làm mặt nạ che đậy ý đồ chính trị lừa mị nhân dân. Chính kinh tế thị trường mà chúng tôi gọi là "Môi trường mật ngọt kinh tế thị trường" sẽ từng bước lột bỏ cái mặt nạ này theo tiến tình hình thành nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa, để cuối cùng đảng và nhà cầm quyền trong chế độ độc tài đảng trị hiện nay sẽ lộ nguyên hình và bị tiêu vong khi nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa hoàn chỉnh ở cuối quá trình phát triển; cùng lúc với sự hình thành chế độ dân chủ pháp trị đa đảng một cách phù hợp. Đó là một tất yếu. Vì kinh tế thị trường tự do tư bản chủ nghĩa luôn song hợp với chế độ dân chủ pháp trị, đa nguyên, đa đảng.

Thật vậy, Đảng cộng sản Việt Nam không thể và không bao giờ còn cơ hội xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội tại Việt Nam. Những người mang danh cộng sản Việt Nam trong thâm tâm cũng biết thế, nhưng vì lợi ích của một tập đoàn thống trị, Cộng đảng Việt Nam bề ngoài vẫn xác định tiếp tục "Đi lên chủ nghĩa xã hội" bằng con đường "Kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa".

Thế nhưng thực tiễn đã không chiều theo cách ngụy biện chủ quan duy ý chí có tính "cưỡng từ doạt lý" của Đảng cộng sản Việt Nam, chỉ có mục đích tuyên truyền lừa bịp đảng viên và quần chúng thiếu hiểu biết, không có giá trị hiện thực. Thực tiễn con đường "kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa" nhất định sẽ phát triển theo quy luật khách quan đến xã hội tư bản chủ nghĩa. Và triển vọng số phận tương lai của cái gọi là "Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" là sự tiêu vong từng bước theo một tiến trình mà sự kết thúc êm đẹp hay bi thảm tùy thuộc sự lựa chọn của chính những người lãnh đạo đảng và nhà đương quyền Việt Nam hôm nay.

Theo đó, trong "Môi trường mật ngọt kinh tế thị trường" các cán lớn, cán nhỏ đảng viên cộng sản và cả cái chính quyền mạo danh "chuyên chính vô sản" trong chế độ ngụy "xã hội chủ nghĩa" bao lâu nay, đã như những con ruồi sa vào hũ mật (mật ngọt chết ruồi" theo tục ngữ Việt Nam), cũng "đã và đang biến chất" và "sẽ biến thể hoàn toàn" ở cuối quá trình tiêu vong. Đảng cộng sản Việt Nam đã và đang bị "Môi trường mật ngọt kinh tế thị trường"hóa thân tịnh tiến theo đúng quy luật duy vật biện chứng"Lượng đổi, chất đổi" (lượng độc tài tiêu vong, lượng dân chủ lớn dần, triệt tiêu độc tài ở cuối quá trình tích lũy chất dân chủ thừa đủ, hình thành dân chủ đa nguyên,đa đảng, như nước đun sôi dến 100 độ C thì bốc hơi biến thành thể hơi…).

Diễn biến cụ thể đó là : cán bộ đảng viên cộng sản đã bị tư sản hóa từng bước (trở thành tư sản hay tư bản Đỏ), nhà nước được tư bản hóa từng phần (tiến trình giải tư công, nông, thương nghiệp quốc doanh…), chế độ thì được dân chủ hóa tịnh tiến (dần dần theo thời gian đã phải trả lại cho nhân dân nhiều quyền dân chủ, dân sinh, nhân quyền ,dù còn ít nhiều hạn chế…). Dẫu sao, dường như Đảng cộng sản Việt Nam cũng biết được rằng đi theo chiều hướng này là tốt nhất,vẫn giữ được phần nào quyền lợi cho một tập đoàn thống trị sau khi "chế độ độc tài toàn trị, độc đảng" phải biến thể qua "dân chủ pháp trị đa đảng". Một chiều hướng không thể đảo ngược và Đảng cộng sản Việt Nam cũng không có sự lựa chọn con đường nào khác hơn. Do đó, cho dù "Đảng ta" miệng có la hoảng về cái gọi là "Âm mưu diễn biến hòa bình của các thế lực thù nghịch" ; dù ông Tổng Trọng có luôn cảnh giác đảng viên về hiện tượng "Tự diễn biến, tự chuyển hóa" trong nội bộ "Đảng ta", thì thực tế chân vẫn phải chậy theo và bị "diễn biến ấy" lôi đi xềnh xệch không sao cưỡng lại được.

III. Thay lời kết

Viết đến đây chúng tôi liên tưởng nhớ lại một hình ảnh rất cụ thể, rất sống động để mọi người thấy ngay con đường đi lên xã hội chủ nghĩa là "đường đi không bao giờ đến", chủ nghĩa xã hội là hoang tưởng. Từ quá khứ đến hiện tại, tất cả chỉ là sự lừa bịp nhân dân trắng trợn và tàn nhẫn của cộng sản quốc tế nói chung, cộng sản Việt Nam nói riêng.

Hình ảnh này hình thành trong đầu khi người viết nằm trong biệt giam số 6 Khu C2 nhà tù số 4 Phan Đăng Lưu ở Gia Định, Sài Gòn, vào khoảng cuối năm 1979 hay đầu năm 80. Vào giờ suy tư hàng đêm trước khi đi ngủ, chợt nhớ lại hình trên báo tường thời Trung học, do một người bạn cùng lớp vẽ hình một người cỡi trên lưng con Đại bàng, tay cầm cần câu đưa ra phía trước để nhử cho Đại bàng cô gắng bay cao, bay nhanh để đớp được miếng mồi. Tất nhiên, ai cũng thấy là Đại bàng dù cố gắng cách mấy cũng không bao giờ đớp được miếng mồi ngon. Khi đó tôi liên tưởng đến lời khẳng định của Tổng bí thư Lê Duẫn, rằng "15 đến 20 năm nữa sẽ xây dựng thành công xã hội chủ nghĩa". Thê là trong đầu tôi nghĩ đến hình ảnh một chiếc xe ngựa, với một cần câu dương cao phía trước treo bảng đề "Xã hội chủ nghĩa". Ngựa kéo xe là 10 cặp người dân tương đương với 20 năm ông Tổng Duẩn khẳng định, mắt ngước nhìn bảng hiệu, mồ hôi đỏ (máu) nhễ nhãi, cố chạy nhanh theo nhịp thúc giây cương của người cầm lái là Tổng bí thư Lê Duẩn cầm giây cương, bên cạnh ngồi đầy trên xe là các Ông Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, Phạm Hùng… với nét mặt hồ hởi, phấn khởi nhìn về phía trước.

Quý độc giả có thể so sánh để tự kết luận.

Houston, ngày 5/5/2019

Thiện Ý

Ghi chú : 

Theo Wikipedia :

(1) Đệ Tam Quốc tế, còn gọi là Quốc tế cộng sản hay Comintern, là tổ chức của những người cộng sản, được thành lập vào tháng 3 năm 1919 ở Moskva và giải tán năm 1943, được tái sinh lại năm 1947 và giải tán năm 1956, sau Đại hội XX của Đảng Cộng sản Liên Xô. Cương lĩnh hoạt động của Đệ Tam Quốc tế là đấu tranh lật đổ chế độ tư bản chủ nghĩa, xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa, thiết lập chuyên chính vô sản. Dưới sự lãnh đạo của Vladimir Ilyich Lenin, Đệ Tam Quốc tế đã tiến hành 7 lần đại hội, qua đó vạch ra chiến lược, sách lược chỉ đạo phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, phong trào giải phóng dân tộc và đề ra biện pháp đấu tranh chống chủ nghĩa phát xít.

(2) Đệ Tứ Quốc tế còn gọi là Cộng sản Đệ Tứ là liên minh quốc tế của những người theo Chủ nghĩa Trotsky thành lập năm 1938 tại Paris, theo khuynh hướng "cách mạng thường trực" do Trotsky đưa ra từ sau khi Lenin qua đời (1924) để chống lại đường lối "cách mạng vô sản trong một quốc gia" của Stalin. Kể từ năm 1953, Đệ Tứ Quốc tế phân hóa ra nhiều nhóm nhỏ.

Đệ Tứ quốc tế cộng sản tại Việt Nam: Lãnh tụ Cộng sản Đệ Tứ Việt Nam là Tạ Thu Thâu. Trong lịch sử của chủ nghĩa cộng sản thế kỷ XX, Việt Nam thuộc số ít các nước là nơi mà chủ nghĩa Trotsky tạo được phong trào lớn mạnh. Các lãnh đạo và hầu hết thành viên của chủ nghĩa Trotsky tại Việt Nam đã bị Đảng Cộng sản Việt Nam tiêu diệt từ tháng 10 năm 1945. Được biết Ông Hồ Hữu Tường một nhân sĩ Miền Nam và vợ từng gia nhap "Đệ tứ quốc tế cộng sản". Khoảng năm 1980, người viết cùng một số anh em bạn tù khác được chở từ khám Chí Hòa đến trại tù lao động mang tên K1-Z30D Hàm Tân Thuận Hải,chân ướt chân ráo vừa đến nơi còn đang tụ tập trước đầu láng dãy nhà sẽ nhốt chúng tôi, thì thấy một người tù cõng một người tù to béo như con bò mộng trên vai. Người được cõng giơ tay vẫy qua vẫy lại nói như hết hơi "Tường đây, Tường sắp chết rồi…". Sau này được biết Ông Hồ Hữu Tường bị bệnh viêm gan cổ chướng, người phình to như con bò mộng, Hôm đó ông được đưa lên trạm xá, rồi được thả về nhà ít ngày sau thì qua đời. Thật tôi nghiệp cho một trong những trí thức hàng đầu của Miên Nam đã chết như thế đó.

(3) Theo lịch sử của Đảng cộng sản Việt Nam ông Hồ Chí Minh (còn có tên là Nguyễn Sinh Cung, Nguyễn Tất Thành và nhiều tên khác khi hoạt động) năm 1911 đã ra đi tìm đường cứu nước qua nhiều nước tư bản cũng như thuộc địa. Tại Pháp ông Hồ đã đọc được "Luận cương Chính trị tháng 4" của Lenin và hét to một mình trong phòng trọ, rằng "Đây rồi, muốn giải phóng dân tôc, không có con đường nào khác ngoài con đường cách mạng vô sản" (!). Thế rồi ông Hồ gia nhập đảng Xã Hội Pháp (1924), được huấn luyện đào tạo ở Liên Xô trở thành môn đồ của chủ nghĩa cộng sản, gia nhập "Đê Tam quốc tế cộng sản". Sau đó ông Hồ nhận chỉ thị, từ Moskva về Hong-Kong họp Đại hội ở thành phố Cửu Long, thống nhất 3 tổ chức cộng sản trong nước thành Đảng cộng sản Việt Nam (3/2/1930). Từ đó khởi đầu một bi kịch lịch sử với "cuộc nội chiến ý thức hệ Quốc-Cộng tại Việt Nam" kéo dài nhiều thập niên qua vẫn chưa chấm dứt, với đỉnh cao là cuộc chiến tranh cốt nhục tương tàn kéo dài 21 năm (1954-1975) để cộng sản hóa cả nước. Điều bi thảm đáng phẫn nộ, là với cái giá núi xương sông máu của quân dân hai miền Bắc Nam, đất nước bị bom đạn ngoại bang tàn phá tan hoang, nhân dân hai Miền bị khổ ải trăm bề vì những năm tháng thử nghiệm mô hình Xã hội chủ nghĩa trên cả nước thất bại. Ai chịu trách nhiệm trước lịch sử đây ? Câu trả lời có ngay trong câu hỏi.

Có kinh tế thị trường là có tất cả

Nguyễn Ngọc Già, RFA, 03/05/2019

Nhiều năm trước, ông Nguyễn Tấn Dũng với tư cách Thủ tướng, đã đề nghị Hoa Kỳ công nhận Việt Nam có nền "kinh tế thị trường", nhưng bất thành.

Phụ nữ bán hoa quả trong một chợ địa phương - Ảnh minh họa

Mới đây, ngày 8 và 9 tháng 4/2019, ông Nguyễn Văn Bình với tư cách Trưởng ban kinh tế trung ương - Ủy viên Bộ Chính trị, trong chuyến thăm Hoa Kỳ [1], tiếp tục "công việc dở dang" của ông Nguyễn Tấn Dũng để lại, khi gặp Thứ trưởng Thường trực Bộ Thương Mại Hoa Kỳ Karen Dunn Kelly.

Ngắn gọn về kinh tế thị trường

Trước hết phải xác định, thế giới chỉ công nhân hai khái niệm "kinh tế thị trường" và "kinh tế phi thị trường".

"Kinh tế thị trường" là gì ? Thật dễ hiểu, bởi nó dựa trên quy luật cung - cầu, cùng với việc nhà sản xuất phải biết sản xuất cái gì và sản xuất cho ai. Một khi không xác định rõ điều giản dị này, nhà sản xuất buộc phải bị đào thải.

Giáo sư Robert M. Dunn Jr. Giáo sư kinh tế Đại học George Washington, Washington D.C đã chỉ rõ : "Kinh tế thị trường không phải là một ý thức hệ mà là một hệ thống các tập tục và thiết chế đã được kiểm nghiệm qua thời gian để làm sao mọi cá nhân và xã hội có thể sống và thịnh vượng về phương diện kinh tế".

Cũng theo vị giáo sư khả kính nói trên, kinh tế thị trường phải mang đặc tính : Phi tập trung, linh hoạt, thực tế và có thể thay đổi được, đồng thời nó không có một trung tâm điểm.

"Kinh tế phi thị trường" lại là nền kinh tế tập trung với bộ máy quản lý kinh tế nặng nề, cùng các chính sách kinh tế vĩ mô cho đến vi mô hầu như không thể thay đổi được. Nếu phải gọi là "thay đổi", nó chỉ làm bộc lộ rõ sự phản khoa học, vì thế luôn thất bại và làm xã hội ngày càng rơi vào khủng hoảng, đặc biệt khủng hoảng về niềm tin. Trong khi đó, niềm tin là một trong các "đòn bẫy" quan trọng của "kinh tế thị trường" !

Lý do làm cho "kinh tế phi thị trường" trở nên "đổ đốn" như vậy, bởi vì nó có một trung tâm điểm rất lớn - Bộ Chính trị - nơi có thể nói rằng, quy tụ toàn bộ những bộ não thủ cựu, xơ cứng, phản khoa học và chống lại các quy luật kinh tế - xã hội.

Tính khoa học của "kinh tế thị trường" đã làm cho nó tồn tại bất chấp thời gian và không gian.

Cho đến nay, giải Nobel Kinh tế - một giải thưởng danh giá của thế giới - chưa bao giờ trao cho bất kỳ một người cộng sản nào. Điều đó chứng minh, "kinh tế phi thị trường" không thuộc về khoa học. Những gì không thuộc về khoa học luôn mang đến ngu dốt, đói nghèo và chết chóc.

"Kinh tế phi thị trường" vì phản khoa học, nên nó đồng thời chống lại loài người. Chính vì lẽ đó, một quốc gia có nền "kinh tế phi thị trường" cũng là một quốc gia vi phạm nhân quyền rất nặng nề.

Nói cách khác, những quốc gia vi phạm nhân quyền không bao giờ thật tâm muốn có một nền "kinh tế thị trường". Bởi kinh tế thị trường còn mang thuộc tính tự do.

Trong các dạng tự do, "tự do tư tưởng" là quan trọng nhất. Bởi nhờ nó mà con người luôn hứng khởi trong việc tạo ra những phát minh, làm ra những sản phẩm mới (không phải thứ đi ăn cắp như Trung Quốc đang bị cả thế giới chê cười). Kể cả lãnh vực văn hóa - nghệ thuật, vốn luôn đòi hỏi những sản phẩm mới hơn, lạ hơn và độc đáo hơn.

Ngoài ra, "tự do tư tưởng" cũng giúp con người tìm ra cung cách quản lý mới, cũng như các ứng dụng khoa học hiện đại nhằm phục vụ loài người ngày càng tốt đẹp hơn.

"Tự do tư tưởng" cũng giúp cho loài người tính đến những viễn cảnh xa hơn, nơi các vì sao trong vũ trụ còn đầy bí ẩn.

Có kinh tế thị trường là có tất cả

Trong Hiến pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tại điều 51 nói rằng "Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" (!). Trong khi đó, tại điều 52 lại cho hay "Nhà nước xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế, điều tiết nền kinh tế trên cơ sở tôn trọng các quy luật thị trường". Thật nghịch lý !

"Quy luật thị trường" chỉ có ý nghĩa và có giá trị đối với "kinh tế thị trường". Vì lẽ đó, không một nhà kinh tế nào (dù đoạt giải Nobel Kinh tế) có thể "giải nổi" bài toán "Dùng quy luật thị trường để giải quyết các vấn đề của kinh tế phi thị trường", vốn do những bộ não "tuyệt luân" của các Ủy viên Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt Nam đưa ra (!).

Tính phản khoa học đã bộc lộ rõ và nó gây ra sự nhạo báng, không chỉ đối với trong nước mà lan rộng ra thế giới từ văn bản "cao thứ nhì" sau văn bản "cao thứ nhất" mang tên "Cương lĩnh Đảng cộng sản Việt Nam", vốn do ông Nguyễn Phú Trọng - Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước xác quyết một cách phản khoa học dù ông ta được biết là "giáo sư-tiến sĩ" chuyên ngành "Xây dựng đảng" (!).

Những ngày này, đông đảo người dân phẫn nộ dường như muốn "nổ tung lồng ngực" - không phải vì vui mừng cho ngày "giải phóng Sài Gòn" như ông Phạm Quang Nghị tuyên bố - mà là cho giá điện, giá xăng, giá dầu đang tăng đột biến, với phát ngôn vừa hàm hồ vừa tỏ ra thách thức và đe dọa người dân của Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải, ông ta nói [2] : "Nếu không tăng giá điện, EVN phá sản" (!).

Một quốc gia muốn phát triển hay bị suy thoái, trước hết từ lãnh vực năng lượng.

Việt Nam đang đương đầu với điều đó.

Người cộng sản Việt Nam các cấp, họ không hiểu nổi, hậu quả giá năng lượng tăng vô lối, nguyên nhân chủ yếu là do Việt Nam không có nền "kinh tế thị trường", mặc dù hầu hết họ đều có đủ học hàm "giáo sư" và đầy học vị "tiến sĩ" (!) Đó là điều vô cùng mỉa mai cho Bộ Chính trị nói riêng và thể chế độc đảng toàn trị nói chung.

Liệu rằng, việc công nhận Việt Nam có "kinh tế thị trường" như người cộng sản Việt Nam xin Hoa Kỳ, sẽ giúp họ giải quyết được những gì, khi mà "Cương lĩnh Đảng cộng sản Việt Nam là số 1" và "Hiến Pháp (phản khoa học) là số 2" (?).

Rất tiếc ! Người cộng sản Việt Nam - mãi đến nay - vẫn không nhận ra, tự thân họ đang chới với giữa "không trung" của "cái nền" "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa", mà vốn dĩ ông Nguyễn Phú Trọng từng ta thán [3] : "Đến hết thế kỷ này không biết đã có chủ nghĩa xã hội hoàn thiện ở Việt Nam hay chưa", mặc dù, không rõ sức khỏe của ông ta hiện nay ra sao nữa (?!).

Hay là người cộng sản Việt Nam các cấp họ nghĩ rằng :

Giá xăng, giá điện, giá dầu

Ba giá tăng đều, chẳng đáng lo đâu (?!)

Hãy để "kinh tế thị trường" dạy cho người cộng sản Việt Nam một bài học, đến nỗi không còn gì có thể cứu vãn thể chế độc đảng toàn trị ! Không lâu đâu !

Nguyễn Ngọc Già

Nguồn : RFA, 03/05/2019

[1] https://vov.vn/chinh-tri/ong-nguyen-van-binh-tham-va-lam-viec-tai-hoa-ky-896368.vov

[2] http://cafef.vn/vi-mo-dau-tu/thu-truong-cong-thuong-lo-evn-pha-san-neu-khong-tang-gia-dien-20150127142129006.chn

[3] https://tuoitre.vn/du-thao-chua-vang-vong-nhu-loi-hieu-trieu-576098.htm

********************

Doanh nghiệp tư nhân sẽ khởi sắc sau Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 ?

Hòa Ái, RFA, 03/05/2019

Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 diễn ra trong hai ngày 2-3/5. Trong phát biểu khai mạc diễn đàn, Ông Thủ tướng Chính phủ Việt Nam kỳ vọng doanh nghiệp tư nhân trong nước sẽ phát triển và vươn ra thị trường thế giới.

Quang cảnh khai mạc Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019, ngày 02/05/19, tại Hà Nội. Courtesy : VGP News

Nhiều kỳ vọng

Truyền thông trong nước cho biết Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 là diễn đàn đối thoại về kinh tế tư nhân lớn nhất với sự tham dự của hơn 4000 người bao gồm đại diện doanh nghiệp, chuyên gia kinh tế, diễn giả, báo chí truyền thông cùng với hơn 100 giới chức và cán bộ trực thuộc cơ quan Đảng và Chính phủ Việt Nam.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc chủ trì khai mạc Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 với lời kêu gọi doanh nghiệp "nhìn thẳng vào sự thật, nói đúng sự thật" để phát triển và đóng góp cho xã hội, cũng như vươn ra cạnh tranh toàn cầu.

Ông Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh đây là dịp để Nhà nước tiếp thu ý kiến cho việc góp ý xây dựng văn kiện trình Đại hội Đảng lần thứ XIII.

Đại diện của các cơ quan Đảng và Chính phủ, tại Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 cho biết khối doanh nghiệp tư nhân đang ngày càng phát triển, qua các thông số ghi nhận như đóng góp tới 40% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Việt Nam, góp khoảng 14% so với tổng thu ngân sách Nhà nước và tính đến cuối năm 2018, có 715 ngàn doanh nghiệp tư nhân, chiếm vị trí rất quan trọng trong nền kinh tế.

Giới chức Nhà nước Việt Nam cũng nhắc lại mục tiêu đặt ra đến năm 2020 sẽ có một triệu doanh nghiệp tư nhân và cố gắng nâng tỷ trọng đóng góp lên đến 50-60% GDP.

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019, Trưởng ban Kinh tế Trung ương, ông Nguyễn Văn Bình đưa ra thông điệp về chủ trương của Nhà nước Việt Nam là kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế tư nhân là động lực của nền kinh tế, mà ông nói là "nền kinh tế phải vỗ bằng tay là Nhà nước và thị trường".

Phó Giáo sư-Tiến sĩ Đinh Trọng Thịnh, thuộc Học viện Tài Chính Việt Nam nhận định với RFA rằng ông đánh giá cao sự kiện Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 :

"Thực ra trong thời gian từ những năm bắt đầu có Chính phủ mới thì cũng phải nói là kinh tế tư nhân có thể nói đã được quan tâm hơn và đã được chú trọng phát triển với quan điểm là Chính phủ kiến tạo, Chính phủ hành động. Vì thế, Chính phủ thực sự cũng đã có quan tâm rất lớn đến kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, sự phát triển của kinh tế tư nhân thật sự chưa được như mong muốn. Chính vì lẽ đó mà việc tổ chức Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 với khoảng 2500 đại diện của các doanh nghiệp tư nhân thực sự là một bước đổi mới. Người ta đã lắng nghe hơn những ý kiến khác nhau từ các doanh nghiệp tư nhân và từ đó cũng có các trao đổi một cách tương đối thẳng thắn, sòng phẳng về những vướng mắc cũng như những vấn đề mà kinh tế tư nhân đang gặp phải và cần phải có sự thay đổi cả về thể chế, kinh tế cũng như về phương thức quản lý và đặc biệt là thay đổi về cách điều hành đối với các cơ quan quản lý khi có những sự phát triển tiếp theo của kinh tế tư nhân".

Thách thức

Mặc dù khách tham dự Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 thừa nhận trong những năm qua, Quốc hội và Chính phủ đã tập trung thể chế hóa về các chính sách kinh tế liên quan kinh tế tư nhân, tuy nhiên khối kinh tế tư nhân vẫn còn phải đối diện với rất nhiều khó khăn và hạn chế. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng xác nhận còn có nhiều rào cản, vướng mắc về mặt thể chế và pháp luật trong việc kiến tạo môi trường kinh doanh cho các doanh nghiệp.

Đài RFA ghi nhận qua chia sẻ của bà Thanh Nguyễn, chủ một doanh nghiệp về xử lý rác thải rằng những quy định, luật lệ về kinh doanh trong lãnh vực môi trường vẫn còn thiết sót, bất cập và thiếu thực tế :

"Như bản thân tôi làm trong lãnh vực môi trường mà có nhiều quy định của Bộ Tài Nguyên-Môi Trường rất buồn cười và trớt quớt. Ví dụ như công ty của tôi lắp đặt một cái lò đốt rác lớn nhất thế giới, đem về lắp đặt ở Đồng Nai. Cái lò đốt rác của chúng tôi hai năm trời không được nghiệm thu là vì tiêu chuẩn của Việt Nam tréo ngoe cẳng ngỗng, không áp dụng được. Có nhiều quy định thiếu thực tế, đâm ra doanh nghiệp ở giữa chịu kẹt cứng luôn".

Hồi trung tuần tháng 4 vừa qua, truyền thông quốc nội cũng đăng tải nhiều thông tin liên quan doanh nghiệp trong nước than phiền về cơ chế, mà trong đó chủ yếu là tình trạng nhũng nhiễu của cơ quan chức năng.

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), trong tháng 3 năm 2019, công bố Bảng xếp hạng năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) năm 2018, ghi nhận phản ánh từ 12 ngàn doanh nghiệp dân doanh và doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) cho thấy có đến 58% bị nhũng nhiễu và 54% phải trả chi phí bôi trơn cho cơ quan công quyền các cấp.

Một chủ doanh nghiệp tư nhân kinh doanh sản phẩm nông nghiệp hữu cơ, không muốn nêu tên nói với RFA rằng nếu như được mời tham dự Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019, ông sẽ "nói thẳng và nói thật" với Thủ tướng Chính phủ về lực cản của kinh tế tư nhân :

"Có chính sách xúc tiến nhưng vấn đề ở chỗ là tất cả mọi vị trí, mọi ‘ghế’ đều quy bằng tiền. Khâu nào cũng tham nhũng hết. Ví dụ như nhập hàng về thì vướng Hải quan, rồi vướng tiếp ở khâu Quản lý ngành bên Chi cục, rồi xuống địa phương thì khâu Quản lý thị trường. Bây giờ chi phí của doanh nghiệp bỏ ra ngày càng nhiều. Tất cả đẩy giá lên hết. Xăng dầu lên thì chi phí vận chuyển, logictics (chi phí hạ tầng vận tải và kho bãi)…nội địa đều lên. Chi phí logictics hiện giờ còn cao hơn chi phí từ nước ngoài về Việt Nam nữa. Doanh nghiệp mà muốn tồn tại thì bắt buộc tất cả chi phí phải đổ đồng vào giá và cuối cùng thì người tiêu dùng chịu".

Trả lời câu hỏi của RFA liên quan kỳ vọng của Thủ tướng Chính phủ thúc đẩy kinh tế tư nhân để có thể tạo ra sản phẩm, thương hiệu nổi tiếng không những đóng góp cho xã hội mà còn vươn tầm quốc tế, một số doanh nghiệp tư nhân cho biết đó cũng là mong muốn và ước vọng của họ ngay khi có ý tưởng kinh doanh thành hình ; thế nhưng với môi trường kinh doanh hiện nay tại Việt Nam thì khó mà thực hiện được. Chủ doanh nghiệp ẩn danh trần tình :

"Làm nhỏ để tồn tại thôi, chứ càng làm lớn mà không có quan hệ thì rủi ro cũng cao. Vấn đề là do thể chế này không minh bạch, không có sự giám sát và chế tài".

Viễn ảnh

Trong khi đó, không ít chuyên gia lưu ý với chủ trương của Chính phủ đưa kinh tế tư nhân thành ngành mũi nhọn và là động lực phát triển kinh tế mà vẫn giữ kinh tế nhà nước đóng vai trò chủ đạo thì rõ ràng thực tế đã chứng minh khối kinh tế tư nhân không thể phát triển như mong đợi suốt 3 thập niên qua. Tiến sĩ Ngô Trí Long từng lên tiếng nhận định về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam là một cái vòng lẩn quẩn :

"Trên thế giới không có một đất nước nào mà dựa vào nền kinh tế doanh nghiệp nhà nước mà phát triển một cách có hiệu quả cả. Nếu vẫn còn tư tưởng, suy nghĩ như vậy thì tôi nghĩ khó có thể để cho nền kinh tế phát triển có hiệu quả và khả năng tụt hậu ngày càng hiện hữu rồi".

TS Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu Phát triển IDS cũng nêu lên quan điểm của ông về thảm trạng kinh tế quốc doanh là chủ đạo nền kinh tế ở Việt Nam :

"Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo là đại vấn đề của nền kinh tế và chừng nào mà không thay đổi được não trạng đó, không thay đổi được đường lối đó thì đừng nói đến sự phát triển kinh tế thị trường một cách lành mạnh và rất là khó trong chuyện đi đặt vấn đề với Mỹ với EU xác nhận là Việt Nam có nền kinh tế thị trường…".

Trong tháng 4, Trưởng ban Kinh tế Trung ương, ông Nguyễn Văn Bình dẫn đầu một phái đoàn Việt Nam đến Mỹ và ông Bình đã đề nghị phía Mỹ quan tâm tới việc công nhận quy chế kinh tế thị trường của Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Bình tại Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 nhấn mạnh rằng kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể cùng với kinh tế tư nhân là nòng cốt để xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ ; tuy nhiên cần phải luôn cảnh giác với mọi biểu hiện sai lệch, dẫn tới tuyệt đối hóa vai trò của kinh tế tư nhân, mà cần phải khích lệ các thành phần kinh tế đều cạnh tranh bình đẳng, hỗ trợ bổ sung và thống nhất trong nền kinh tế thị trường. Ông Bình vẫn khẳng định phải có sự giải quyết đúng đắn quy luật giữa nhà nước và thị trường.

Phó Giáo sư-Tiến sĩ Đinh Trọng Thịnh cho rằng trong bối cảnh nền kinh tế hiện nay thì tuyên bố của ông Trưởng Ban Kinh tế Trung ương là hợp lý :

"Hợp lý ở chỗ nhà nước vẫn có bàn tay điều tiết để phát triển một cách đồng đều và tận dụng năng lực của nhà nước đang có, nhưng một mặt nhà nước phải tự đổi mới mình bằng cách đổi mới cơ chế quản lý các doanh nghiệp nhà nước và phải đẩy mạnh cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước ở những ngành, những lãnh vực mà nhà nước không cần nắm giữ toàn bộ để đẩy lượng tài sản, đẩy lượng năng lực sản xuất sang khu vực tư nhân cùng với việc xây dựng mới ở khu vực tư nhân nữa để từ đó giúp cho khu vực tư nhân lớn lên và liên kết với nhau trở thành những dây chuyền sản xuất, chuỗi giá trị để từ đó tạo ra được những thực thể kinh tế tư nhân có tầm vóc, có thể trở thành động lực thúc đẩy kinh tế Việt Nam".

Quá trình cổ phần hóa ở Việt Nam diễn ra trong 3 thập niên được giới chuyên gia đánh giá là không hiệu quả do thực tế nhà nước lãnh đạo và nắm cổ phần hơn 51%, thậm chí lên đến 80-90% hoặc rơi vào tay các lợi ích nhóm.

Tại Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019, ông Nguyễn Văn Bình Bình còn cho biết để kinh tế tư nhân phát triển lành mạnh thì Đảng lãnh đạo kiên quyết ngăn chặn và đẩy lùi các tiêu cực của kinh tế tư nhân qua biểu hiện về chủ nghĩa tư bản thân hữu, lợi ích nhóm, thao túng chính sách, cạnh tranh không bình đẳng dẫn tới trục lợi.

Tiến sĩ kinh tế Nguyễn Huy Vũ, từ Na-Uy qua ứng dụng messenger cho rằng :

"Trong một nền chính trị không có kiểm soát quyền lực thì những người có quyền lực họ dễ dàng lạm quyền cho những mục đích cá nhân của mình mà không gặp sự chống đối nào. Vì vậy, chừng nào còn độc quyền chính trị, chúng ta sẽ tiếp tục chứng kiến những người nắm quyền cấu kết với nhóm thân hữu của họ nhằm trục lợi trên đất nước. Hậu quả là những chính sách đưa ra chỉ vì mục đích làm lợi cho một nhóm người thay vì là phúc lợi của toàn dân".

Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ nhìn nhận khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam là khu vực năng động nhất và tạo ra việc làm nhiều nhất. Ông đưa ra ý kiến của mình :

"Muốn có một nền kinh tế phát triển, năng động và sáng tạo thì việc cần thiết là nhà nước cần tạo ra một môi trường nhằm hỗ trợ khu vực này. Trước hết là thực hiện luật pháp công minh, bảo vệ tài sản, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh. Sau đó là có những cơ chế nhằm hỗ trợ phát triển ở các khâu từ tài chính, nghiên cứu, sản xuất, đến tìm kiếm thị trường".

Phó Giáo sư-Tiến sĩ Đinh Trọng Thịnh bày tỏ hy vọng sau Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 sẽ có những thay đổi, đổi mới trong cách thức thực hiện, cũng như đường lối chỉ đạo để từ đó cho kinh tế tư nhân được rộng đường phát triển.

Một số các chuyên gia Đài RFA tiếp xúc kêu gọi Nhà nước Việt Nam cần cấp bách hành động vì nhiều dự án kinh tế lớn do doanh nghiệp nhà nước quản lý bị thua lỗ hàng trăm ngàn tỷ đồng, trong lúc tỷ lệ doanh nghiệp đóng cửa cao hơn hẳn tỷ lệ doanh nghiệp được thành lập mới, với hơn 45 ngàn doanh nghiệp giải thể mỗi ngày trong năm 2018 và hiện tại Việt Nam vẫn chưa có được một thương hiệu nổi tiếng tầm quốc tế.

Hòa Ái

Nguồn : RFA, 03/05/2019

*********************

Tù mù kiều hối ra, vào Việt Nam

Diễm Thi, RFA, 03/05/2019

Theo báo cáo mới nhất được World Bank đưa ra tháng trước thì lượng kiều hối được chuyển về khu vực châu Á trong năm qua cao kỷ lục với con số hơn 300 tỷ USD. Con số này không bao gồm lượng kiều hối được gửi về nước từ thân nhân sống ở nước ngoài.

Tiền đồng Việt Nam và đồng đô la Mỹ. AFP

Báo cáo thật hay ảo ?

Cũng theo bản báo cáo này lượng kiều hối đổ về Nam Á tăng 12%, lên mức 131 tỷ USD, trong khi khu vực Đông Á chứng kiến mức tăng 7%, đạt 143 tỷ USD. Còn ở châu Phi, khu vực Nam sa mạc Sahara châu Phi cũng có mức tăng kiều hối ấn tượng 10%, lên 46 tỷ USD.

Trong 10 nước dẫn đầu lượng kiều hối năm 2018 được Worl Bank chỉ ra thì Việt Nam đứng thứ 8 với 15,9 tỷ đô la, chiếm khoảng 6,6% GDP. Nước đứng đầu là Ấn Độ với 78,6 tỷ đô la.

Bà Hoa, một Giám đốc phát triển kinh doanh trong lĩnh vực Tài chánh - Ngân hàng ở Thành phố Hồ Chí Minh cho biết bà không tin vào báo cáo tài chính này :

"Tôi làm ngành tài chính nên nói thật là tôi không tin vào các bản báo cáo. Để thu hút đầu tư thì báo cáo và thực tế khác nhau. Những phát triển kinh tế được báo cáo cũng chỉ là ảo chứ không thật đâu. Cứ mỗi một thời thì sẽ có một số doanh nghiệp hay nhà đầu tư ‘điều khiển’ kinh tế Việt Nam, chẳng hạn như Masan hay Vincom hiện nay".

Theo báo cáo Dòng kiều hối quốc tế của Pew Research Center, năm 2015 có tổng cộng 13,2 tỷ USD kiều hối đổ về Việt Nam. Đến năm 2016, con số này giảm còn 9 tỷ USD (giảm 31,8%).

Trong hai năm 2017 và 2018, các cơ quan Tổng cục Thống kê, Bộ Kế hoạch và đầu tư, Ngân hàng nhà nước ở Việt Nam không hề có công bố chính thức nào về lượng kiều hối về Việt Nam mà chỉ có Ngân hàng nhà nước chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh công bố lượng kiều hối về Thành phố Hồ Chí Minh năm 2017 là khoảng 5,2 tỷ đô la.

Tại hội nghị Tổng kết công tác năm 2018 và triển khai nhiệm vụ năm 2019 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư ngày 16/1/2019, Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Thành Phong cho biết, trong năm 2018, thành phố nhận được khoản kiều hối 5 tỷ đô la, thấp hơn một chút so với năm 2017. Như vậy lượng kiều hối Ngân hàng Thế giới công bố là 13,8 tỷ đô la cho năm 2017 và 15,9 tỷ đô la cho năm 2018 có thực hay không, Tiến sĩ kinh tế Phạm Chí Dũng nhận định :

"Tình hình kiều hối về Việt Nam đang lao dốc, đặc biệt từ năm 2016 tới nay. So với năm 2015 thì hiện nay giảm gần một nửa. Theo thống kê thì trong 2017 và 2018 Thành phố Hồ Chí Minh nhận khoảng 5 tỷ đô la, mà theo thông thường Thành phố Hồ Chí Minh chiếm khoảng 60% tổng số lượng kiều hối về Việt Nam, nên con số năm 2017 và 2018 mỗi năm chỉ khoảng hơn 7 tỷ đô la".

Vì sao lại có chuyện con số thực tế trong nước khác với con số của Ngân hàng Thế Giới, bà Hoa nhận xét :

"Chính quyền không bao giờ công khai thừa nhận thực tế này vì nếu thừa nhận thì tình hình càng tệ hơn nữa. Bề ngoài thì Việt Nam tỏ ra rất yên ổn nhưng thực chất thì không phải vậy. Tôi đánh giá Việt Nam đang bất ổn về mặt chính trị nên ảnh hưởng rất nhiều đến kinh tế".

Nguyên do kiều hối sụt giảm

Nguồn cung ngoại tệ từ kiều hối giảm cũng có ảnh hưởng nhất định tới tăng trưởng kinh tế bởi có đến hơn 70% lượng kiều hối đổ vào sản xuất kinh doanh. Nếu kiều hối giảm thì rõ ràng sẽ ảnh hưởng đến kinh tế. Nói về nguyên nhân có thể có của việc kiều hối giảm từ năm 2016, báo chí trong nước phân tích là do ảnh hưởng của cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Sự đắc cử của ông Donald Trump với chính sách ủng hộ nền kinh tế trong nước và chính sách nâng giá trị đồng đô la Mỹ đã khiến kiều hối về Việt Nam chậm lại, trong khi nguồn cung kiều hối từ thị trường Mỹ chiếm đến 60%.

Ngoài ra còn có yếu tố Hiệp định đối tác chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) với sự không tham gia của Mỹ khiến nguồn kiều hối đổ về Việt Nam đón đầu TPP không còn.

Chuyên gia kinh tế, Tiến sĩ Nguyễn Quang A đưa ra dự đoán về một nguyên nhân khác dẫn đến lượng kiều hối giảm trong 2016 :

"Lượng kiều hối vào Việt Nam có khi lại cân bằng với lượng kiều hối ra khỏi Việt Nam của hội tham nhũng ăn cắp được. Sau đó bằng cách này hay cách khác họ chuyển qua bên đó nhưng thực tế lại không hẳn là như vậy. Hay nói cách khác là dùng ngoại hối để hợp thức hóa lượng tiền tham nhũng được và nó sẽ làm giấy tờ giống như là kiều hối thật. Và có thể việc kiều hối giảm vừa qua là do việc siết tham nhũng ở Việt Nam".

Năm 2017, một báo cáo do Credit Suisse cho hay do tác động từ chính sách hạn chế nhập cư của Tổng thống Mỹ Donald Trump mà lượng kiều hối về Việt Nam năm 2016 sụt giảm đáng kể, và xu hướng này tiếp diễn trong năm 2017. Bà Hoa nhận định nguyên nhân sâu sa là do chính trị bất ổn :

"Kiều hối về Việt Nam ngày càng xuống. Vấn đề sâu xa là vấn đề chính trị không được ổn định. Những gì liên quan đến kiều hối là liên quan đến nhà đầu tư nước ngoài nên có gì liên quan đến chính trị là người ta rất quan tâm.

Những năm gần đây người ta mất lòng tin về chính phủ, về những người đứng đầu. Thêm vào đó là các nhà đầu tư cũng lo ngại Trung Quốc đầu tư tràn ngập ở Việt Nam về mọi mặt nên họ không thấy an tâm. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến đầu tư, đến lượng kiều hối về Việt Nam. Các nhà đầu tư hay các doanh nghiệp không mạnh tay đem tiền về Việt Nam đâu".

Trong một lần trao đổi với RFA, bà Phạm Chi Lan chuyên gia kinh tế, nguyên cố vấn văn phòng Thủ tướng hy vọng kiều hối giảm đi cũng là một cơ hội để Việt Nam có thể học hỏi, cố gắng hơn về ý thực tự lực, tự lập. Cố gắng sử dụng cho tốt nhất từng đồng vốn nội lực huy động trong nước từ tài nguyên, sức lao động con người…

Theo ước tính của World Bank thì lượng kiều hối gửi về các nước nghèo và đang phát triển trong năm 2019 sẽ tiếp tục tăng lên mức 550 tỷ USD.

Diễm Thi

Nguồn : RFA, 03/05/2019

‘Dấu ấn’ duy nhất

Hoàn toàn chẳng có một dấu ấn nào đọng lại sau chuyến ‘đi chơi’ ở Hoa Kỳ của Ủy viên bộ chính trị kiêm Trưởng ban Dân vận trung ương Trương Thị Mai từ ngày 29/11 đến 1/12 năm 2018.

Trưởng ban Dân vận trung ương Trương Thị Mai tặng quà cho Phó Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ thường trực về giáo dục và văn hóa Jennifer Galt, ngày 30/11/2018, tại Thủ đô Washington D.C. (Nguồn : TTXVN)

Trạng thái trống vắng ấn tượng đối ngoại của bà Trương Thị Mai là khá tương phản với thành tích của một người đồng chức với bà trong Bộ Chính trị : Bộ trưởng quốc phòng Ngô Xuân Lịch.

Khi năm 2018 đã kéo lê cái hình hài lẩy bẩy do đói ăn dầu khí gần đủ thời gian của nó, hóa ra tướng Lịch lại là ủy viên bộ chính trị có thành tích đối ngoại đỡ gày guộc nhất : không chỉ một, mà có đến hai lần ông ta mời được Bộ trưởng quốc phòng Mỹ James Mattis sang Việt Nam - lần đầu tiên kéo theo sự hiện diện chưa có tiền lệ của hàng không mẫu hạm Mỹ USS Carl Vinson tại cảng Đà Nẵng vào tháng Ba năm 2018, và lần thứ hai vào tháng Mười Một cùng năm mà chẳng rõ nguồn cơn đích thực của ‘tăng cường hợp tác quốc phòng Việt - Mỹ’ là gì.

Dấu ấn duy nhất, nếu có thể gọi như vậy, của Trưởng ban Dân vận trung ương Trương Thị Mai chỉ là ‘địch vận’ : thuyết phục ‘kẻ thù số một’ (theo cách gọi của chính thể độc đảng ở Việt Nam về người Mỹ) công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường.

Chứ không phải ‘công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa’.

Kinh tế thị trường nào ?

Từ năm 2013 - thời điểm mà Việt Nam bắt đầu phát sốt lên vì món lợi quá lớn từ Hiệp định TPP - đến nay, nhiều chuyến đi Mỹ của nhiều quan chức cấp cao như Trương Tấn Sang - khi đó còn là chủ tịch nước, Nguyễn Tấn Dũng - khi đó còn là thủ tướng mà chưa thể ‘trở về làm người tử tế’, thêm cả thủ tướng ‘Cờ Lờ Mờ Vờ’ Nguyễn Xuân Phúc, phó thủ tướng Vương Đình Huệ và cả người không kịp hoàn thiện giấc mơ làm chủ tịch nước trọn khóa để sau đó trở nên tổng bí thư là Trần Đại Quang, vẫn một mực đề nghị "Mỹ sớm công nhận nền kinh tế thị trường của Việt Nam". Mà không hề có tính từ "xã hội chủ nghĩa" gắn kèm cửa miệng.

Nhưng ở trong nước, sự thể tréo ngoe là không những không quan tâm đến "kinh tế thị trường", với Nguyễn Phú Trọng thì chỉ có kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là thước đo duy nhất về đạo lý kinh tế cộng sản chứ không phải những tiêu chí mà bằng vào đó được ‘ăn ngay’.

"Nghị quyết trung ương 5 về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" được Nguyễn Phú Trọng chỉ đạo tung ra tại Hội nghị trung ương 5 của đảng cầm quyền diễn ra vào đầu tháng Năm năm 2017 - một văn bản bao gồm nhiều khái niệm bị giới chuyên gia và dư luận xem là hổ lốn, thực sự tréo ngoe với mọi tiêu chí về kinh tế thị trường tự do của cộng đồng quốc tế.

Vào giữa năm 2015, Bộ trưởng Kế hoạch và đầu tư Bùi Quang Vinh đã trở thành một trong số những người dám nói thẳng ngay trong một cuộc tập huấn chính trị "có thứ đó đâu mà tìm", khi ông được học viên hỏi về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thực chất là gì.

Không biết có phải vì lý do mạo phạm đến quy phạm đạo lý cộng sản như thế hay phải chịu trách nhiệm hành chính trong vụ ‘MobiFone mua AVG’, ba năm sau đó - vào tháng Mười Hai năm 2018 - ông Bùi Quang Vinh đã bị đảng của ông Trọng kỷ luật bằng hình thức khiển trách.

Nhưng dù sao Bùi Quang vinh cũng được an ủi phần nào bởi… cộng đồng quốc tế.

Vì sao không thể ‘thu tô tín dụng’ cho đảng ?

Nếu những năm trước các nước phương Tây như Mỹ và Liên Hiệp Châu Âu còn du di cho tình trạng lập lờ của "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" ở Việt Nam, thì từ tháng Bảy năm 2017 các tổ chức tín dụng lớn nhất như Ngân Hàng Thế Giới, Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế, Ngân Hàng Phát Triển Á Châu đã mặc nhiên yêu cầu Việt Nam phải vay tín dụng với những điều kiện không còn ưu đãi như trước, nghĩa là với mặt bằng lãi suất sẽ tăng gấp ba và thời gian ân hạn giảm xuống một nửa. Còn muốn có được một phần vay ưu đãi thì Việt Nam phải dứt khoát chuyển sang nền kinh tế thị trường theo đúng nghĩa.

"Đúng nghĩa" có nghĩa là phải minh bạch tài chính và tài khóa, công bằng giữa doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp nhà nước, chống tham nhũng có thể chứng minh được, có những bằng chứng bảo đảm Việt Nam tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ… như những tiêu chí của kinh tế thị trường mà quốc tế quy định. Nhưng về tất cả những mặt này, Việt Nam vẫn luôn là "điển hình tiên tiến" trên thế giới khi nằm trong nhóm hàng đầu về tham nhũng và chót bảng về độ minh bạch.

Hậu quả của cơ chế "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" mà không có bất kỳ một thay đổi theo hướng cải cách thể chế là trong hai năm 2017 và 2018, Việt Nam chỉ vay mượn được rất ít tín dụng quốc tế so với những năm trước.

Bản nghị quyết "hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" của Nguyễn Phú Trọng đang thực sự ngáng chân giới chức chính phủ đang được giao chỉ tiêu phải ‘thu tô tín dụng’ cho đảng.

Trong những chuyến công du đối ngoại và khi nhắc lại đề nghị ‘công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường’, Thủ tướng Phúc làm thế nào để trả lời câu hỏi "làm thế nào để một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được vay vốn và quan hệ thương mại song phương ?" của các tổ chức tài chính quốc tế ?

Mà không vay được tiền thì lấy cái gì để đảo nợ cho những khoản nợ nước ngoài phải trả lên đến 10 - 15 tỷ USD mỗi năm ? Không vay được tiền thì lấy cái gì để nuôi cái đảng sắp hết sạch tiền này ?

Chứng quả đã lộ diện ngay trong chuyến đi Mỹ cuối tháng Năm năm 2017 của Thủ tướng Phúc : tại cuộc gặp giữa ông với Bộ trưởng Bộ Thương mại Mỹ Wilbur Ross, khi hai bên nhắc lại "Khởi động lại cơ chế trao đổi về quy chế thị trường cho Việt Nam". Sau nhiều năm, mọi việc lại trở về điểm xuất phát zero…

Trong khi đó, các nguồn ngoại tệ khác vào Việt Nam lại mang tính ‘cách mạng’ đến kinh khủng. Trong cả năm 2017 và cho đến tận tháng Mười Hai năm 2018, Tổng cục Thống kê và các ban ngành liên quan vẫn không dám công bố bất cứ số liệu nào về kiều hối quốc gia hút được từ ‘khúc ruột ngàn dặm’ hay của ‘kiều bào ta’. Hiện tượng này cho thấy lượng kiều hối về Việt Nam trong hai năm 2017 và 2018 có thể chỉ bằng phân nửa kỷ lục 13,5 tỷ USD của chính nó vào năm 2015.

Trong cái bối cảnh thê thiết ấy, chuyến công du Hoa Kỳ của Ủy viên bộ chính trị Trương Thị Mai cùng đề nghị ‘công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường’ đã phản ánh tâm thế bế tắc của người vừa trở thành chủ tịch nước nhưng chưa đi Mỹ trên cương vị ‘nguyên thủ quốc gia’ là Nguyễn Phú Trọng.

Sau những chuyến đi Mỹ còn xa mới được coi là thành công của Nguyễn Xuân Phúc vào năm 2017, Vương Đình Huệ vào năm 2018, kể cả Hoàng Bình Quân - Trưởng ban đối ngoại trung ương, việc Nguyễn Phú Trọng phải chọn Trương Thị Mai - một nhân vật ‘bên đảng’ đi làm thuyết khách về kinh tế thị trường cho thấy ông Trọng có thể không còn tin tưởng vào ‘thành tích đối ngoại’ của giới quan chức chính phủ mà phải cử một nhân vật đảng phụ trách dân vận đi vận động kinh tế và vay mượn tiền bạc.

Tiền trạm ?

Cũng không loại trừ một ẩn ý không thể nói trắng ra là chuyến đi của bà Trương Thị Mai nhằm ‘bắn ý’ để Washington mời Nguyễn Phú Trọng đến ‘thăm và làm việc tại Hoa Kỳ’ trong vai trò mới là Chủ tịch nước - một hiện tượng khá tương đồng với lời gợi ý lộ liễu chưa từng có của trang thông tin điện tử của chính phủ Việt Nam vào tháng Ba năm 2017 về ‘Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc sẵn sàng đi thăm Mỹ’.

Năm 2015, dù chỉ là ‘đảng trưởng’ nhưng Nguyễn Phú Trọng đã được tổng thống Mỹ Barak Obama đặc cách tiếp tại Phòng Bầu Dục như một nguyên thủ quốc gia.

Trước chuyến đi của bà Trương Thị Mai, phó thủ tướng và cũng là nhân vật được bổ sung vào Bộ Chính trị khóa 12 sau khi đã thất bại trong ý đồ trở thành ủy viên bộ chính trị vào năm 2013 - Vương Đình Huệ - đã chợt có một chuyến đi đến Hoa Kỳ từ ngày 25-27/6/2018, nhưng không được thông báo trước trên các phương tiện thông tin đại chúng - một chuyến đi mà nhiều khả năng không chỉ liên quan đến chức trách của ông Huệ mà còn có thể mang nhiều hàm ý và ẩn ý về ‘không ngừng nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế’, tiền trạm cho một ‘đoàn cấp cao’ và cả… xin viện trợ.

Chuyến đi Mỹ của Phó thủ tướng Vương Đình Huệ được xác định là ‘tiền trạm cho một đoàn cấp cao’ của giới chóp bu Việt Nam sang Hoa Kỳ trong thời gian tới. Rất có thể đó chính là Nguyễn Phú Trọng.

Vào năm 2015, dù chỉ là ‘đảng trưởng’ nhưng Nguyễn Phú Trọng đã được tổng thống Mỹ khi đó là Barak Obama đặc cách tiếp tại Phòng Bầu Dục và tiếp như một nguyên thủ quốc gia.

Nguyễn Phú Trọng có vẻ đang muốn tái hiện ‘mình phải như thế nào người ta mới tiếp như thế chứ’ của ông ta ở Mỹ vào năm 2015, đồng thời ‘phát huy thắng lợi’ từ chuyến công du Pháp của ông ta vào tháng Ba năm 2018.

Còn Tô Lâm - Bộ trưởng công an - thì sao ? Hẳn ông ta cũng có ý muốn ‘đi Mỹ’, hay chưa biết làm cách nào để thổ lộ cái mục đích thật khó công khai ấy ? Ai sẽ tiền trạm cho Tô Lâm ?

Phạm Chí Dũng

Nguồn : VOA, 11/12/2018

Một cuộc hội thảo mang tên "Thực tiễn và kinh nghiệm đổi mới của Việt Nam và cải cách mở cửa của Trung Quốc" vừa diễn ra tại Thành phố Hồ Chí Minh ngày 6/7/2018 với sự tham dự của đại diện hai đảng cộng sản. Đây là lần thứ 14 hai phía gặp nhau bàn về lý luận.

Tỉ phú Trung Quốc Jack Ma, Chủ tịch tập đoàn Alibaba tại Diễn đàn Thanh toán Điện tử Việt Nam ở Hà Nội 2017 - AFP

Phải chăng Việt Nam tiếp tục theo mô hình cải cách kinh tế của Trung Quốc và đang tách mình ra khỏi quỹ đạo kinh tế thế giới ?

Chọn quốc gia có cùng thể chế

Tiến sĩ, Luật sư Bùi Quang Tín, nhà sáng lập và CEO trường Doanh nhân BizLight nhận định nền kinh tế Việt Nam thực chất cũng theo mô hình kinh tế thị trường nhưng với định hướng xã hội chủ nghĩa. Do đó, Việt Nam phải lựa chọn một trong những quốc gia cũng theo thể chế xã hội chủ nghĩa nhưng phát triển theo hướng kinh tế thị trường.

Và quốc gia đó chính là Trung Quốc.

"Tức là một nền kinh tế mà nó vẫn là kinh tế thị trường của các nước phương Tây nhưng nó phải đặt trên nền tảng là định hướng của xã hội chủ nghĩa nghĩa là nó theo các thuyết của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nếu nói về mô hình này hiện nay thì Trung Quốc là đầu, về kinh tế thị trường, về vấn đề mở cửa, về hội nhập, hợp tác đa phương cũng như song phương với các nước phương Tây và các nước trong khu vực".

Công ty Bia Sài Gòn của Việt Nam được tỷ phú Thái Lan mua lại AFP

Theo một phân tích của Giáo sư Hoàng Ngọc Hòa – Học viện Chính trị Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, kinh tế thị trường là mô hình kinh tế phổ biến của thế giới đương đại, chia làm 3 nhóm tiêu biểu : Kinh tế thị trường tự do (tiêu biểu là nền kinh tế thị trường của Mỹ, Anh, Úc) ; Kinh tế thị trường xã hội (tiêu biểu là Đức, Thụy Điển và các nước Bắc Âu khác) ; Kinh tế của mô hình nhà nước phát triển (tiêu biểu là nền kinh tế Pháp, Nhật Bản).

Tách hẳn 3 nhóm đó, từ sau Đại hội trung ương 3 khóa XI đến Đại hội XIV, dưới sự lãnh đạo của Đặng Tiểu Bình, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đưa nền kinh tế nước này đi theo con đường thương trường mới, đó là xây dựng thể chế kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa (xã hội chủ nghĩa).

Về phía Việt Nam, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là tên gọi một cơ chế quản lý kinh tế được Đảng Cộng sản Việt Nam tạo ra và triển khai tại Việt Nam từ sau Đại hội VI 1986 và liên tục được được hoàn thiện qua các kỳ Đại hội Đảng sau này.

Điều này được Tiến sĩ, Luật sư Bùi Quang Tín giải thích :

"Việt Nam cũng phải theo một mô hình của một quốc gia cũng theo xã hội chủ nghĩa nhưng phát triển theo định hướng kinh tế thị trường".

Một bài viết của Nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển viết vào năm 2015 có đề cập rằng : Định hướng xã hội chủ nghĩa trong việc xây dựng thể chế kinh tế thị trường ở Việt Nam là nền kinh tế đó được xây dựng trên cơ sở một hệ tư tưởng nhằm xác định hướng đi bảo đảm mục tiêu tổng quát là : "Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh".

Điều này được chính ông Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Võ Văn Thưởng nhắc lại trong buổi hội thảo ngày 6/7. Đáp lại, đại diện cho phía Trung Quốc, Trưởng ban Tuyên truyền Trung Quốc, Hoàng Khôn Minh cũng nhấn mạnh và chia sẻ những kinh nghiệm trong quá trình hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa.

‘Thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa’ là bất khả thi

Tuy nhiên, theo chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành nhấn mạnh, nền kinh tế Trung Quốc không phải là nền kinh tế thị trường.

"Cái mô hình kinh tế nào có gì ưu việt thì mình học, không bắt buộc phải đi theo anh cả Trung Quốc, tuy là Trung Quốc cũng có rất nhiều cái để học chứ không phải không. Nhưng gọi là mô hình Trung Quốc thì học cái đó làm gì ? Mô hình Trung Quốc đâu phải là kinh tế thị trường".

Đây là chi tiết đáng chú ý. Tháng 12/2017, tờ Financial Times đưa tin về một tuyên bố của chính phủ Tổng thống Donald Trump nói rằng đã gửi hồ sơ cho Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) trong đó nêu rõ không công nhận nền kinh tế của Trung Quốc là "kinh tế thị trường" như yêu cầu của Bắc Kinh.

Cũng theo chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành, nếu hiểu đúng với định nghĩa của cụm từ "kinh tế thị trường" thì Trung Quốc càng không phải.

"Mô hình kinh tế thị trường trong đấy nhân dân là chủ đạo. Nhân doanh chứ không phải quốc doanh.Việc gì nhân dân không làm được hay tạm thời chưa làm được thì quốc doanh làm. Mô hình Trung Quốc đâu phải là mô hình kinh tế thị trường ?".

Nghịch lý

Theo dòng thời sự gần đây cho thấy những quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á như Malaysia, Australia đang dần thể hiện rõ đường lối kinh tế dứt khoát với Trung Quốc. Cụ thể, đầu tháng 7/2018, chính phủ Malaysia đã gửi thư đến 3 nhà thầu Trung Quốc để thông báo việc đình chỉ các dự án có vốn Trung Quốc lớn nhất ở quốc gia này, ước tính khoảng 22 tỷ USD.

Một diễn biến khác, vào năm 2017, Thủ tướng Úc Malcolm Turnbull đã tuyên bố thẳng thắn rằng "Bắc Kinh đừng dùng tiền thao túng chính trị Úc".

Như thế, rõ ràng các quốc gia có nền kinh tế thị trường tự do đều không chọn sự hợp tác với Trung Quốc, dù rằng nước này được dữ liệu của Bloomberg đánh giá là có GDP dự báo vượt 19 nước Châu Âu trong năm 2018 (đạt khoảng 13,2 nghìn tỷ USD).

Vậy thì khi lựa chọn một quốc gia có cùng thể chế là Trung Quốc để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm phát triển kinh tế như ông Võ Văn Thưởng đã phát biểu thì liệu Việt Nam có đang tách mình ra khỏi vòng quỹ đạo của sự phát triển kinh tế thế giới hay không ?

Để trả lời câu hỏi này, Tiến sĩ, Luật sư Bùi Quang Tín vẫn giữ quan điểm xem Trung Quốc là "một mô hình tham khảo và nghiên cứu".

"Trung Quốc có thể nói là một quốc gia mà hướng mở cửa rất mạnh. Đặc biệt nó phát triển về kinh tế thị trường rất mạnh, là một mô hình để mình nghiên cứu, tham khảo đưa ra định hướng, chiến lược phát triển kinh tế của Việt Nam hơn là xem đó là một hình mẫu duy nhất, một sự kết nối duy nhất, vì sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam hiện nay là đa phương và độ mở của kinh tế Việt Nam là mạnh mẽ nhất từ trước đến nay".

Do đó, theo ông, không chỉ Trung Quốc mà Mỹ và các nước Châu Âu cũng là những bài học, mô hình để Việt Nam có thể học hỏi.

Theo quan điểm của Chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành, Việt Nam không nên tách ra, đi theo Trung Quốc để làm những việc đối chọi lại với nền kinh tế thị trường khác trên thế giới.

Trong thực tế chính phủ Hà Nội đã và đang ký rất nhiều những Hiệp định kinh tế thương mại với thế giới. Và điều này được cho là Việt Nam đang gia nhập song phương, đa phương với thế giới để được công nhận nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, thể chế chính trị độc đảng vẫn duy trì đường lối kinh tế quốc doanh là chủ đạo theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Phải chăng đây cũng là lý do mà Chủ tịch Bắc Hàn, Kim Jong-un gần đây được tiết lộ là ông ta muốn áp dụng đường lối cải cách kinh tế của Việt Nam cho Bắc Hàn, một quốc gia cộng sản còn khép kín hiện nay ?

Cát Linh

Nguồn : RFA, 10/07/2018

Tại Cuba : Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam biện minh cho kinh tế thị trường

Nhân chuyến công du Cuba, tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng vào hôm qua, 29/03/2018, đã lên tiếng biện hộ cho tiến trình cải cách kinh tế theo hướng thị trường và cho rằng bản thân "kinh tế thị trường không giết chết chủ nghĩa xã hội". Theo hãng Reuters, tuyên bố của ông Nguyễn Phú Trọng được đưa ra vào lúc Cuba đang cố gắng vật lộn để thoát khỏi mô hình kinh tế theo kiểu Xô Viết.

Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng và chủ tịch Cuba Raul Castro tại quảng trường Cách Mạng ở La Havana, 29/03/2018. Reuters

Phát biểu tại trường Đại học La Havana, ông Nguyễn Phú Trọng xác định rằng "bản thân nền kinh tế thị trường không thể hủy hoại chủ nghĩa xã hội…" trong lúc "để xây dựng chủ nghĩa xã hội thành công, cần phải phát triển nền kinh tế thị trường một cách đầy đủ và đúng đắn".

Theo nhận định của Reuters, Việt Nam và Cuba thuộc số ít những nước Cộng Sản còn sót lại trên thế giới, nhưng Hà Nội đã mở cửa nền kinh tế tập trung của minh từ những năm 1980, hai thập kỷ trước khi Havana bắt đầu ráo riết thực hiện điều này dưới thời chủ tịch Raul Castro.

Chính quyền Việt Nam, theo ông Trọng, đã nỗ lực đưa khoảng 30 triệu người Việt Nam thoát cảnh nghèo khó trong vòng 20 năm qua.

Ông Raul Castro rời ghế chủ tịch Cuba ngày 19/4/2017, sau hai nhiệm kỳ 5 năm liên tiếp, nhưng vẫn chưa thúc đẩy được kinh tế Cuba phát triển nhanh như Việt Nam. Tuy nhiên ông Raul Castro vẫn là lãnh đạo Đảng cộng sản Cuba cho đến năm 2021.

Đảng Cộng Sản Cuba tuần này đã họp hội nghị toàn thể Ban Chấp Hành Trung Ương và đã thừa nhận đà khựng lại của tiến trình cải cách theo hướng kinh tế thị trường tại nước này và nêu nguyên nhân là do tính chất phức tạp của cải cách, tình trạng thiếu tham gia của bộ máy hành chính và những sai sót trong giám sát.

Trọng Nghĩa

********************

Tổng bí thư Trọng cổ súy Cuba cải cách kinh tế (VOA, 30/03/2018)

Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam cổ súy về tầm quan trọng của cải cách kinh tế theo định hướng thị trường trong chuyến thăm nước đồng minh lâu năm Cuba kéo dài hai ngày. Đảo quốc vùng Caribê hiện đang phải vật lộn để tự do hóa nền kinh tế chỉ huy theo kiểu Xô viết khá yếu kém.

Hai đảng cộng sản của Việt Nam và Cuba ký kết thỏa thuận hợp tác, cuối tháng 3/2018

Việt Nam và Cuba nằm trong số những nước cộng sản cuối cùng trên thế giới nhưng Hà Nội đã mở cửa nền kinh tế tập trung vào những năm 1980, hai thập kỷ trước khi Havana bắt đầu làm như vậy.

"Nền kinh tế thị trường tự thân nó không thể phá hoại chủ nghĩa xã hội", Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng thuyết giảng tại Đại học Havana.

"Nhưng để xây dựng chủ nghĩa xã hội thành công, cần phải phát triển một nền kinh tế thị trường một cách phù hợp và đúng đắn", ông nói.

Hà Nội đã đưa được khoảng 30 triệu người Việt Nam thoát khỏi đói nghèo sau hơn 20 năm, ông Trọng phát biểu.

Đảng cộng sản Cuba tuần này thừa nhận có sự giảm tốc trong cải cách thị trường. Họ nói đó là do mức độ phức tạp của tiến trình, bộ máy quan liêu không tích cực tham gia và có những sai sót trong giám sát.

Trong tổng dân số 11,2 triệu người của đảo quốc Caribê, số lượng người tự làm ăn kinh doanh đã tăng hơn gấp ba lần, đạt con số khoảng 580.000 người kể từ khi bắt đầu cải cách.

Nhưng chính phủ Cuba năm ngoái đã tạm dừng việc cấp giấy phép cho một số ngành nghề vì lo ngại bất bình đẳng gia tăng và nhà nước mất kiểm soát. Nhà nước cũng rút lại một số cải cách trong những năm gần đây, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp.

Ông Trọng phát biểu rằng rõ ràng là Cuba, cũng giống như Việt Nam, cần tránh liệu pháp sốc.

Trong khuôn khổ chuyến thăm của ông Trọng, chính phủ Việt Nam đã xóa nợ cho chính phủ Cuba. Lãnh đạo Cuba Raul Castrol đã cảm ơn Việt Nam về việc làm này, theo tuyên bố chung của hai nước.

Hai nước không nói khoản nợ được xóa là bao nhiêu. Lần gần đây nhất Cuba công khai hóa số nợ nước ngoài của mình là năm 2014, với số tiền là gần 19 tỉ đôla. Trong khi đó, tính đến cuối năm 2015, chính phủ Việt Nam nợ nước ngoài 39,6 tỉ đôla.

Nhân chuyến thăm Cuba của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, hai nước hôm 29/3 đã ký một số hiệp định hợp tác kinh tế nhằm tăng cường quan hệ thương mại, đồng thời báo hiệu về những khoản đầu tư lớn hơn từ đất nước ĐNÁ vào đảo quốc Caribê.

Tại một diễn đàn thương mại song phương, Bộ trưởng Thương mại và đầu tư Cuba Rodrigo Malmierca thông báo việc phê duyệt hai dự án quan trọng với Tập đoàn Công nghiệp Tín Thành của Việt Nam, bao gồm một dự án xây dựng nhà máy điện sinh học và một dự án phát triển nông nghiệp kết hợp với sản xuất năng lượng tái tạo, cả hai đều ở tỉnh miền Camaguey.

Công ty Việt Nam ViMariel S.A. cũng được cấp giấy phép để phát triển một khu công nghiệp tại Đặc khu Phát triển Mariel, phía tây La Havana. Công ty sẽ sản xuất đồ sứ vệ sinh, gạch lát và các vật liệu xây dựng khác.

Ngoài ra, công ty Cuba Gran Caribe S.A. và Chao-Viglacera của Việt Nam đã ký hợp đồng về quản lý và tiếp thị cho một khách sạn ở Havana.

Công ty du lịch Cubanacan và Hanel của Việt Nam đã ký biên bản ghi nhớ về phát triển một khách sạn 5 sao ở Havana.

Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh phát biểu tại diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam-Cuba : "Chúng ta có cơ sở để tiếp tục thúc đẩy quan hệ giữa hai nước. Hiện nay, thương mại song phương được duy trì ở mức cao là 200 triệu đôla Mỹ".

Bộ trưởng Tuấn Anh nói rằng Hà Nội và Havana hy vọng sớm đạt được kim ngạch thương mại song phương khoảng 500 triệu đôla Mỹ một năm.

(Reuters, Xinhua, Lao Động)

**********************

Tổng bí thư Việt Nam : 'Kinh tế thị trường không thể hủy hoại xã hội chủ nghĩa (BBC, 30/03/2018)

Tổng bí thư Việt Nam nói ông ủng hộ cải cách kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, trong chuyến thăm hai ngày ở Cuba, theo Reuters.

Ông Nguyễn Phú Trọng bắt tay Phó Chủ tịch thứ nhất của Cuba, ông Miguel Diaz-Canel, hôm 29/3

Ông Trọng cũng cho biết Việt Nam đang phải vật lộn để thoát khỏi nền kinh tế chỉ huy theo kiểu Xô Viết.

Bình luận về chuyến thăm, tờ Granma của Cuba ngày 29/3 viết :

"Cuba và Việt Nam, cách nhau hàng nghìn kilômét với những thực tế lịch sử và văn hóa khác nhau, là những ví dụ về thành công của chủ nghĩa xã hội, khi được bảo vệ và xây dựng với sự ủng hộ của đa số người dân".

Việt Nam và Cuba thuộc số ít những nước cộng sản còn sót lại trên thế giới, nhưng Hà Nội đã mở cửa cho nền kinh tế tập trung vào những năm 1980, hai thập kỷ trước khi Havana bắt đầu thực hiện điều này một cách nghiêm túc dưới thời Chủ tịch Raul Castro, theo bài báo trên Reuters ngày 29/3.

Ông Nguyễn Phú Trọng hội đàm với ông Raul Castro ngày 29/3

"Bản thân nền kinh tế thị trường không thể hủy hoại chủ nghĩa xã hội", Reuters trích bài phát biểu của Tổng bí thư Trọng tại Đại học Havana.

"Nhưng để xây dựng chủ nghĩa xã hội thành công, cần phải phát triển nền kinh tế thị trường một cách đầy đủ và đúng đắn".

Hà Nội đã nỗ lực đưa khoảng 30 triệu người Việt Nam thoát nghèo trong vòng 20 năm, Reuters trích lời ông Trọng.

Ông Raul Castro rời ghế Chủ tịch nước vào 19/4/2017 sau hai nhiệm kỳ liên tiếp không thể đưa Cuba phát triển kinh tế nhanh như Việt Nam. Tuy nhiên ông vẫn là lãnh đạo Đảng cộng sản Cuba (PPC) cho đến năm 2021.

PCC tuần này thừa nhận sự tụt hậu trong cải cách thị trường nước này là do sự phức tạp của quá‎ trình cải cách, mức độ tham gia thấp của bộ máy hành chính quan liêu và những sai sót trong giám sát.

"Với tầm nhìn rõ ràng của đảng Cộng sản Cuba, Cuba chắc chắn sẽ đạt được những thành tựu to lớn và đạt được một chủ nghĩa xã hội thịnh vượng và bền vững", ông Trọng nói trên Reuters.

Cũng theo Reuters, người Cuba than phiền nền kinh tế của họ bị hai loại phong tỏa, một từ nội bộ, là kiểm soát có tính kìm hãm của nhà nước, và từ bên ngoài : cấm vận thương mại của Hoa Kỳ.

Trang tin chinhphu.vn cho hay trong chuyến thăm này, ông Nguyễn Phú Trọng đã trao Huân chương Sao vàng cho "đồng chí Raul Castro Ruz, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Cuba, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng Cuba".

Theo truyền thông Việt Nam, hiệu trưởng Đại học Tổng hợp La Havana trao bằng Tiến sĩ Danh dự ngành Khoa học Chính trị cho Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng hôm 29/3.

Hai bên đã ký kết nhiều văn bản, thỏa thuận hợp tác.

Trong đó có, thỏa thuận trao đổi hợp tác giữa Đảng cộng sản Việt Nam và Đảng cộng sản Cuba giai đoạn 2018-2023, hợp tác về hàng không dân dụng…

Trong điều kiện chuyển đổi nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang thị trường, ổn định thể chế chính trị Đảng cộng sản lãnh đạo tuyệt đối và toàn diện, thì câu hỏi lớn xuyên suốt là liệu Đảng kiểm soát thị trường được không và như thế nào ?

Hàng loạt câu hỏi đang được đặt ra như những thách thức với đảng cộng sản Việt Nam trong quá trình chuyển đổi thể chế, cải tổ nền kinh tế trước mong muốn ổn định chính trị của ban lãnh đạo, theo giới chuyên gia

Thực tế hơn 30 năm đổi mới Việt Nam vẫn 'dò đá qua sông' trong từng giai đoạn do thiếu nền tảng lý luận. Sự vận hành một thể chế 'pha trộn' chế độ độc đảng cai trị và kinh tế thị trường luôn tiềm ẩn những bất cập, thậm chí bất ổn đe dọa sự tồn vong chế độ. Từ Đại hội 12 đầu năm 2016 Đảng nỗ lực củng cố tổ chức, chống tham nhũng để tập trung quyền lực., nhưng liệu lần này Đảng có thể kiểm soát thị trường ?

'Bất cập bộc lộ'

Quá trình chuyển đổi càng sâu thì bất cập thể chế càng bộc lộ rõ.

Thập kỷ đầu tiên sau đổi mới (1986-1996) được coi là giai đoạn 'cởi trói', xóa bỏ bao cấp, giải phóng nguồn lực, đặc biệt là lao động và đất đai trong nông nghiệp… đã tạo 'đột phá' cứu nguy cho nền kinh tế sắp sụp đổ.

Mười năm tiếp theo (1997-2006) Đảng bắt đầu thận trọng vận dụng các nguyên tắc thị trường. Đây là thời kỳ được đánh giá là thành công khi nền kinh tế mở cửa tích cực hội nhập, tốc độ tăng trưởng kinh tế luôn đạt trên 7% trong bối cảnh khủng khoảng kinh tế khu vực, bắt nguồn từ sụp đổ thị trường bất động sản và tài chính tại Thái Lan năm 1997. Báo chí khi đó có bình luận về 'con hổ mới' ở Đông Nam Á.

Đứng đầu chính phủ gần hai nhiệm kỳ này là Thủ tướng Phan Văn Khải điều hành. Gần đây, ông được ca ngợi là 'Thủ tướng kỹ trị, Thủ tướng chuyên nghiệp', cởi mở, luôn lắng nghe chuyên gia, để lại dấu ấn với Luật doanh nghiệp 2005, nguyên thủ Việt Nam đầu tiên đến Mỹ thúc đẩy tiến trình bình thường hóa quan hệ… Ông đã đóng góp vào những thành công kinh tế và đối ngoại cho đất nước.

Một chi tiết đáng quan tâm khi báo điện tử nhà nước Vietnamnet.vn hôm 21/02/2018, đưa tin nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải lâm bệnh nặng, trong bài có trích lời ông vì sao từ nhiệm trước khi kết thúc nhiệm kỳ 1 năm (2006) : "Tôi hết sức day dứt trước tệ quan liêu, lãng phí, tham nhũng, tiêu cực, đục khoét của công. Về những vụ đục khoét của công đã phát hiện thời gian gần đây, cùng với trách nhiệm trực tiếp của chủ đầu tư, còn có khuyết điểm và trách nhiệm của Chính phủ và của cá nhân tôi là người đứng đầu".

"Tôi hết sức day dứt trước tệ quan liêu, lãng phí, tham nhũng, tiêu cực, đục khoét của công…" (trăn trối của cựu Thủ tướng Phan Văn Khải trước khi lâm chung)

Văn hóa chính trị ở nhiều nước đảng toàn trị khó minh bạch. Bỏ qua những đồn đoán rằng ông bị nhiều sức ép của bộ máy quan liêu. Song rõ ràng, ông đã nhận ra những bất cập của thể chế và hiểu rằng ông không có nhiều quyền đối với tất cả các vấn đề của Chính phủ.

Bất ổn thể chế

Hai nhiệm kỳ tiếp theo 2006-2016 là thời kỳ 'sóng gió', từ 'bất ổn kinh tế vĩ mô' đến 'bất ổn thể chế'. Chính sách tăng trưởng nóng, bất tuân các nguyên tắc thị trường và yếu kém quản lý không chỉ làm cho kinh tế tổn thất nặng nề, mà các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội xuống cấp nghiêm trọng, mất phương hướng.

Biểu hiện bất ổn đỉnh điểm, được coi là mối 'đe dọa chính trị' đối với Đảng tại Hội nghị 6 khóa 11 năm 2012 khi Bộ chính trị (với 16 lãnh đạo cao nhất) và Ban chấp hành TƯ (175 ủy viên chính thức) không đồng thuận quy trách nhiệm cho người đứng đầu chính phủ, được gọi né là 'đồng chí X'.

'Lỗi hệ thống' có thể là lý do ngụy biện. Phương thức 'Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý', 'Tập thể lãnh đạo, cá nhân chịu trách nhiệm', 'phân công phân quyền' vốn là những nguyên tắc vận hành của thể chế chính trị độc đảng, tỏ ra không còn phù hợp, nhất là khi kinh tế thị trường có độ mở cao.

Trong bối cảnh đó, câu hỏi khác đặt ra là liệu tập trung quyền lực giúp Đảng kiểm soát thị trường ?

Đại hội 12 bắt đầu cho nhiệm kỳ 2016-2021. Sau 'bất ổn', củng cố tổ chức và chống tham nhũng đang mạng lại quyền lực lớn hơn cho Đảng. Quyền lực được tập trung cao hơn cho Tổng bí thư, Bộ chính trị và Ban bí thư.

Điều đó liệu có giúp Đảng kiểm soát được thị trường ?

Trước hết, Đảng gửi 'thông điệp' mạnh mẽ khi Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng dự họp phiên cuối năm của Chính phủ ngày 28/12/2017. Sự kiện được đánh giá là chưa có tiền lệ.

Các dự án lớn 'đắp chiếu' và thua lỗ kéo dài đang được nghiên cứu trình lên Bộ chính trị để quyết định phương án cuối cùng.

Đảng bổ nhiệm các ủy viên trung ương là những lãnh đạo địa phương để nắm giữ vị trí đứng đầu các tổ chức kinh tế lớn. Tháng 12/2017 bí thư Tỉnh ủy Lạng Sơn được bổ nhiệm giữ chức Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN), tháng 2/2018 bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng được quyết định làm Chủ tịch Uỷ Ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Trong một động thái khác, các dự án lớn đang 'đắp chiếu' và thua lỗ kéo dài đang được nghiên cứu trình lên Bộ chính trị để quyết định phương án cuối cùng.

Giới phân tích quan ngại về sự kiểm soát này liệu có tuân theo nguyên tắc thị trường, khi bộ máy quản lý thêm cồng kềnh, chồng chéo, sự thiếu kinh nghiệm quản lý kinh tế của cán bộ đảng, sự thiếu thuyết phục về phương thức hoạt động của các tổ chức này...

Đảng kiểm soát thị trường bằng cách trên liệu có mang lại hiệu quả và thúc đẩy cải cách ?

'Thách thức cải cách còn lớn'

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khởi động chính phủ 'kiến tạo' bằng bộ máy, nhân sự hiện có với chính sách thực dụng là phục vụ doanh nghiệp và người dân nhằm loại bỏ các rào cản thủ tục hành chính, 'giấy phép' lớn nhỏ đang tồn tại trong cơ chế.

Ông truyền cảm hứng cho các địa phương, lắng nghe các doanh nghiệp và khuyến khích khởi nghiệp với các hành động kịp thời, kiên quyết. Điều đó đã huy động các nguồn lực xã hội tạo nên những kết quả ban đầu về tăng trưởng kinh tế và hoàn thành các chỉ tiêu pháp lệnh.

Ngoài rào cản thể chế, sức ỳ bộ máy và cán bộ, từ việc thúc đẩy tự do kinh doanh đến tự do kinh tế là chặng đường dài đầy thách thức để cải cách.

Theo Báo cáo 'Chỉ số tự do kinh tế 2018' xếp hạng 180 nền kinh tế, Việt Nam xếp hạng 141/180 với 53,1/100 điểm. Trong 43 nền kinh tế khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, Việt Nam đứng hạng 35, sau cả Lào, Myanmar và Campuchia.

So với năm trước, Việt Nam đã tăng 0,7 điểm nhờ nỗ lực cải cách chính sách thuế, tăng cường chính phủ liêm chính và hiệu quả của bộ máy pháp luật. Tuy nhiên, các chỉ số tự do thương mại, quyền tư hữu và tự do lao động đạt điểm thấp.

Chỉ số tự do kinh tế được Quỹ Heritage công bố hàng năm từ 1995. Nó đánh giá bốn nhóm lĩnh vực gồm luật pháp, quy mô chính phủ, hiệu quả điều tiết và thị trường tự do với 12 tiêu chí kinh tế : quyền tư hữu, hiệu quả tư pháp, chính phủ liêm chính, gánh nặng thuế, chi tiêu công, tình hình tài chính, tự do kinh doanh, tự do lao động, tự do tiền tệ, tự do thương mại, tự do đầu tư và tự do tài chính.

Và để khép lại bài viết này, có thể nói rằng tự do kinh tế liên quan mật thiết tới tự do chính trị và "Tự do chính trị nghĩa là không có sự cưỡng ép của một người đối với những người xung quanh…

"Bằng cách loại bỏ sự kiểm soát của thế lực chính trị lên các tổ chức hoạt động kinh tế, thị trường sẽ được giải phóng khỏi quyền lực cưỡng chế đó. Điều này cho phép sức mạnh kinh tế trở thành thứ kiểm soát quyền lực chính trị hơn là sự củng cố cho chính nó," như nhà kinh tế học nổi tiếng người Mỹ, khôi nguyên giải Nobel năm 1976, Milton Friedman, đã khẳng định rõ ràng.

Phạm Quý Thọ

Nguồn : BBC, 03/03/2018

Phó Giáo sư Tiến sĩ Phạm Quý Thọ là nhà phân tích chính sách công từ Học viện Chính sách và Phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư của Việt Nam.

Không phải chuyện nhỏ

Chỉ một tháng sau việc bất thần tung ra biện pháp trừng phạt đánh thuế "thép Việt Nam có nguồn gốc Trung Quốc" lên đến 531%, Hoa Kỳ đã khiến giới chức thương mại Việt Nam" chịu sốc thêm một lần nữa khi thông báo với Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) về 8 công ty mà lẽ ra Việt Nam phải đăng ký là "doanh nghiệp nhà nước" theo quy tắc thương mại toàn cầu.

Sản phẩm beer Sài Gòn của Sabeco.

Tám công ty mà Mỹ khai báo với WTO đều là những cái tên nổi đình nổi đám ở Việt Nam : Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam (PVN) và công ty con là Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil), Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), Công ty Xăng dầu Hàng không Việt Nam (Vinapco/SKYPEC), Tổng công ty Lương thực miền Bắc và Tổng công ty Lương thực miền Nam (Vinafood I và Vinafood II), Công ty Vàng Bạc Đá Quý Sài Gòn (SJC) và Tập đoàn Công nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin).

Thoạt nhìn, sự kiện trên có vẻ không mấy bất thường trong quan hệ các thỏa thuận giao thương đa phương quốc tế. Tuy nhiên xét về chiều sâu quan hệ thương mại song phương giữa Mỹ và Việt Nam cũng như quan hệ thương mại đa phương giữa Việt Nam với nhiều quốc gia, sự kiện này không chỉ mang tính cảnh báo hay như một động tác trừng phạt mới về thương mại của Mỹ đối với Việt Nam, mà còn có thể khiến Việt Nam bị không ít quốc gia quay lưng vì thói "gian lận thương mại" đã và đang hiển lộ một cách có hệ thống.

"Gian lận thương mại" như thế nào ?

Quốc nạn độc quyền nhà nước

Toàn bộ 8 doanh nghiệp Việt Nam mà Mỹ "tố" với WTO đều là doanh nghiệp nhà nước và do Chính phủ Việt Nam sở hữu trên 50% cổ phần. Trong quan hệ làm ăn ở Việt Nam, các doanh nghiệp này vẫn thường rất tự hào với mác "quốc doanh" của họ. Không những thế, một số trong các doanh nghiệp nhà nước này đã từ quá lâu nay được hưởng thế độc quyền kinh doanh và do đó luôn tạo áp lực đáng kể đối với người tiêu dùng và xã hội về giá cả theo lối "một mình một chợ".

Hai tiêu biểu về thế độc quyền như trên là Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam và Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam. Bất kể nền kinh tế Việt đã lao vào năm suy thoái thứ 10 liên tiếp kể từ năm 2018 và đời sống người lao động Việt ngày càng phải thắt lưng buộc bụng trước gánh nặng tróc thuế lẫn tham nhũng hoành hành, quốc nạn độc quền vẫn "bóc lột dân ta đến tận xương tủy".

Một thực tồn khốn quẫn mà thế giới nếu chưa biết thì hãy cần biết là nạn độc quyền ở Việt Nam đã bất chấp từ lâu phát sinh nhiều phản ứng xã hội đòi hỏi chính phủ Việt Nam phải xóa bỏ vai trò độc quyền của các doanh nghiệp nhà nước trên, trả kinh doanh về môi trường cạnh tranh lành mạnh và công bằng, cũng bất chấp những yêu cầu liên tục từ WTO và Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) về việc Việt Nam phải thỏa mãn được các tiêu chí tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp nhà nước, minh bạch hóa hoạt động tài chính của doanh nghiệp nhà nước và phải chống tham nhũng có hiệu quả thì mới đủ điều kiện để quốc tế công nhận Việt Nam là "kinh tế thị trường".

Độc quyền đến mức vào năm 2017, Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam đã trở thành một thứ đại án về nạn tham nhũng và thất thoát tài sản ghê gớm.

Hậu quả nào cho "giấu gốc nhà nước" ?

Cần nhắc lại, liên quan vụ thép Trung Quốc, Hoa Kỳ đã áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với thép Trung Quốc hồi năm 2015 và 2016. Ngay sau đó, thép được nhập dồn dập vào Hoa Kỳ từ nhiều ngả khác nhau. Các nhà sản xuất thép của Mỹ phát hiện ra sản phẩm của Trung Quốc được chuyển sang các nước thứ ba để lách thuế nên đã khiếu nại lên cơ quan hữu trách Hoa Kỳ.

Trong vụ tung ra biện pháp trừng phạt đánh thuế "thép Việt Nam có nguồn gốc Trung Quốc" vào tháng 12/ 2017, Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã xác định rằng có đến 90% sản phẩm thép từ Việt Nam nhập sang Mỹ có xuất xứ từ Trung Quốc. Chỉ tính riêng Việt Nam, mặt hàng thép cuộn lạnh nhập vào Mỹ năm 2015 đã tăng vọt, từ 11 triệu đôla lên tới 295 triệu đôla. Biện pháp trừng phạt này chắc chắn sẽ có tác động tiêu cực lên toàn bộ ngành thép Việt Nam, trong đó có nhiều sản phẩm thép do chính Việt Nam sản xuất.

Ngay trước mắt, vụ việc 8 doanh nghiệp nhà nước của Việt Nam bị phía Hoa Kỳ cáo buộc lên WTO chắc chắn sẽ có ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động xuất, nhập khẩu của các doanh nghiệp này, bởi cả 8 doanh nghiệp nhà nước này đều tham gia hoạt động kinh doanh xuất, nhập khẩu.

Trong trường hợp nếu Việt Nam không đưa ra được các chứng cứ có tính thuyết phục để bác bỏ cáo buộc từ phía Hoa Kỳ, mà điều này thì quá khó, rất có thể việc xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ - thị trường đang giúp cho Việt Nam xuất siêu đến gần 30 tỷ USD/năm - sẽ giảm sút. Và sau đó, các nước phát triển có thể sẽ ủng hộ quan điểm của Hoa Kỳ, dẫn đến khối lượng hàng hóa xuất khẩu của 8 doanh nghiệp nhà nước trên sẽ giảm sút, thậm chí các doanh nghiệp khác ngoài 8 doanh nghiệp nhà nước bị cáo buộc xuất khẩu sang các thị trường nước ngoài cũng có thể gặp khó khăn.

Vì sao Việt Nam quá cần "kinh tế thị trường" ?

Vụ việc 8 doanh nghiệp nhà nước của Việt Nam cố che giấu nguồn gốc nhà nước không ngoài mục tiêu được lọt vào tiêu chuẩn ưu ái về thuế xuất nhập khẩu của quy chế "kinh tế thị trường".

Trong thực tế, "kinh tế thị trường" rất quan yếu đối với các nhu cầu vay tín dụng, nhận đầu tư trực tiếp nước ngoài và hưởng ưu đãi trong hoạt động xuất nhập khẩu quốc tế của Việt Nam. Nếu được công nhận "kinh tế thị trường", hàng Việt Nam xuất khẩu sang nhiều quốc gia sẽ được hưởng mức thuế suất nhẹ nhàng hơn nhiều so với hiện thời, do đó mang lại lợi ích cho các danh nghiệp nhà nước, nhất là những doanh ngiệp độc quyền nhà nước, bổ trợ cho chân trụ của khối "còn đảng còn mình" hãm bớt đà rệ rã hiện thời và củng cố thêm hy vọng cho đảng "thở được ngày nào hay ngày nấy".

Nếu được công nhận "kinh tế thị trường", Việt Nam sẽ được các tổ chức tín dụng lớn nhất như Ngân hàng thế giới, Quỹ tiền tệ quốc tế, Ngân hàng Phát triển Á Châu cho vay tín dụng với những điều kiện ưu đãi hơn là cơ chế mặt bằng lãi suất tăng gấp ba và thời gian ân hạn giảm xuống một nửa như hiện nay. Điều này sẽ đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh cả đảng lẫn cầm quyền ở Việt Nam đang phải bán đi những doanh nghiệp cuối cùng thuộc loại "bò sữa" - như Sabeco (Tổng công ty Rượu - Bia - Nước giải hát) và Vinamilk (Tổng công ty Sữa Việt Nam) - để có thêm tiền đắp đổi cho một ngân sách hụt thu nghiêm trọng và đang hiện ra nhiều dấu hiệu cạn kiệt và trống rỗng.

Từ năm 2013 đến nay, những chuyến đi Mỹ của các nhân vật như ông Trương Tấn Sang - khi đó còn là chủ tịch nước, ông Nguyễn Tấn Dũng - khi đó còn là thủ tướng, ông Nguyễn Xuân Phúc - thủ tướng đương nhiệm, vẫn một mực đề nghị "Mỹ sớm công nhận nền kinh tế thị trường của Việt Nam". Nhưng không hề có tính từ "xã hội chủ nghĩa" gắn kèm cửa miệng.

Đó là thói khôn vặt của giới chính khách Việt ! Khi cần tỏ ra kiên định thì luôn "chua" tính từ trên vào bất cứ khẩu hiệu nào. Nhưng để đối ngoại thì lại giấu kín vào túi quần. Hành vi 8 doanh nghiệp Việt Nam giấu kín gốc gác "nhà nước" của họ là một minh chứng về thói biển lận đó.

Rốt cuộc, quốc tế đã không còn kiên nhẫn nổi với thói lập lờ về mặt khái niệm trong lúc không có bất kỳ cải cách nào của Việt Nam. Vào tháng 5/2017, Bộ trưởng Bộ Thương Mại Mỹ Wilbur Ross đã phải nhắc lại "Khởi động lại cơ chế trao đổi về quy chế thị trường cho Việt Nam" khi gặp Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc tại Washington.

"Đảng ngáng chân chính phủ" và tính quả báo

Nhưng cũng vào tháng 5/2017, đã xảy đến hiện tượng "đảng ngáng chân chính phủ". Cho dù Thủ tướng Phúc - với đức tính thực dụng về các giá trị buôn bán - có thực lòng muốn đạt được quy chế "kinh tế thị trường" chăng nữa, "Nghị quyết trung ương 5 về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" do cấp trên của ông Phúc là Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng kiên định lặp lại tại Hội nghị trung ương 5, đã khiến ông Phúc không biết ăn nói ra sao với quốc tế về sự khác biệt một trời một vực giữa "kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa" và "kinh tế thị trường", chưa kể việc làm sao để đạt được "kinh tế thị trường" đó.

Trong thực tế ở Việt Nam, sẽ rõ nhất nếu đối chiếu giữa khối doanh nghiệp nhà nước và khối doanh nghiệp tư nhân. Khối doanh nghiệp nhà nước chiếm tới 2/3 tổng tài sản, 60% nguồn vốn tín dụng, 70% nguồn vốn ODA và được ưu đãi rất lớn về khả năng tiếp cận tín dụng và những điều kiện về chính sách, nhưng lại hoạt động quá tệ. Ít nhất 30% doanh nghiệp nhà nước bị lỗ và khối này chỉ đóng góp được khoảng 1/3 tổng sản phẩm xã hội. Gần như ngược lại, khối doanh nghiệp tư nhân chỉ chiếm 1/3 tài sản, chẳng mấy được ưu đãi về tín dụng và chỉ có thể "hớt cặn" vốn ODA, lại còn bị phân biệt đối xử đủ đường, nhưng lại tạo ra đến 2/3 tổng sản phẩm xã hội.

Nhưng đến năm 2017, khi hơi thở khủng hoảng toàn diện đang phả hầm hập vào gáy chế độ, nghị quyết "hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa" vẫn khư khư ôm ấp doanh nghiệp nhà nước cùng vai trò chủ đạo của nó, trong lúc chỉ hé miệng đôi chút về "kinh tế tư nhân có vai trò quan trọng".

Đến lúc này, ngay cả những tờ báo tỏ ra chuyên chính nhất như Nhân Dân, Quân Đội Nhân Dân cũng không còn quá mặn mà với điệp khúc "kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa".

Giờ đây luật "nhân quả" đã báo ứng. 8 doanh nghiệp mang trên mình gốc gác nhà nước và thói độc quyền "thu cùng diệt tận" đối với dân chúng Việt Nam đang phải đưa đầu nhận lãnh hậu quả quay lưng từ Mỹ và cộng đồng quốc tế. Tiếp sau đó, rất có thể sẽ xuất hiện thêm những cái tên doanh nghiệp nhà nước khác bị quốc tế xếp vào danh mục "gian lận thương mại".

Phạm Chí Dũng

Nguồn : VOA, 19/01/2018

Đầu tháng 9 năm 2017, Trưởng ban Đối ngoại trung ương đảng cộng sản Việt Nam là ông Hoàng Bình Quân sang thăm Hoa Kỳ, và đề nghị Washington công nhận Việt Nam là một quốc gia có nền kinh tế thị trường.

Cá da trơn của Việt Nam, một mặt hàng xuất khẩu quan trọng vào thị trường Mỹ. AFP

Việc công nhận như vậy có lợi gì cho Việt Nam ? Và Việt Nam có thực sự là một quốc gia có nền kinh tế thị trường hay không ?

Sau đây là ý kiến một số chuyên gia trong nước về vấn đề này.

Việt Nam liên tục vận động các quốc gia công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường

Đây không phải là lần đầu tiên Việt Nam nêu vấn đề công nhận Việt Nam là quốc gia có nền kinh tế thị trường với Hoa Kỳ. Trong chuyến thăm Washington vào tháng Sáu năm nay, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng đã đưa ra lời đề nghị này với ông Wilbur Ross, Bộ trưởng thương mại Mỹ.

Kể từ lúc Việt Nam gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (gọi tắt là WTO) vào năm 2007 đến nay, Việt Nam đã liên tục vận động các quốc gia thành viên công nhận mình là quốc gia có nền kinh tế thị trường. Theo các bản tin của báo chí Việt Nam vào ngày 13 tháng Chín thì đã có 57 nước công nhận Việt Nam là có nền kinh tế thị trường. Nhưng hai đối tác kinh tế lớn nhất của Việt Nam là Cộng đồng Châu Âu (gọi tắt là EU) và Hoa Kỳ vẫn không xem Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường, trong đó Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu hàng hóa lớn nhất của Việt Nam.

Theo thỏa thuận gia nhập tổ chức WTO của Việt Nam, thì đến năm 2018, tổ chức này sẽ cứu xét xem là Việt Nam có phải là quốc gia hội đủ những điều kiện của một nền kinh tế thị trường hay không.

Trong thời gian đó, Việt Nam được đối xử như một quốc gia không có nền kinh tế thị trường. Và trong tình cảnh đó khi có những tranh chấp về xuất khẩu hàng hóa phá giá, các nước như Mỹ, EU sẽ sử dụng một quốc gia khác được xem là có kinh tế thị trường làm qui chiếu, xem như tương đồng với Việt Nam. Việc lựa chọn như vậy thường là bất lợi cho Việt Nam.

Ngay khi ông Hoàng Bình Quân đang có mặt ở Mỹ, Hiệp hội chế biến thủy sản Việt Nam ra thông cáo phản đối Bộ thương mại Mỹ áp thuế chống phá giá lên các mặt hàng cá tra phi lê đông lạnh của Việt Nam. Việc tương tự cũng đã từng xảy ra đối với mặt hàng tôm xuất khẩu của Việt Nam vào Mỹ.

Nói về chuyện các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ bị đánh thuế chống phá giá, chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành hiện sống ở Hà Nội cho biết :

"Thực ra đối với vấn đề nuôi tôm, nhà nước không có bao cấp, cũng chẳng tài trợ cái gì. Đó là cái cách bên Mỹ biện hộ cho nước Mỹ cái chuyện bảo hộ ngành tôm của Mỹ thôi, chứ thật sự nó không có thật".

Theo Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, từng làm cố vấn kinh tế cho chính phủ Việt Nam thì khi thị phần của hàng xuất khẩu Việt Nam vào thị trường Mỹ vượt mức 8% thì các doanh nghiệp Mỹ sản xuất cùng mặt hàng đó sẽ tìm cách kiện để áp thuế chống phá giá lên hàng Việt Nam. Ngoài các mặt hàng hải sản, các mặt hàng khác của Việt Nam cũng hay bị chuyện này là giày dép và quần áo, những ngành sử dụng rất nhiều nhân công của Việt Nam. Ông nói tiếp :

"Nếu Việt Nam có được công nhận kinh tế thị trường thì việc vận dụng các biện pháp đó sẽ bị hạn chế rất nhiều, hoặc không còn có khả năng được sử dụng".

Kinh tế thị trường

Để được Mỹ công nhận là nền kinh tế thị trường, theo Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, Việt Nam phải thỏa mãn ba điều kiện, đó là đồng tiền của Việt Nam phải được chuyển đổi tự do, nhà nước không can thiệp vào các quyết định của doanh nghiệp, và quan trọng nhất là sự cạnh tranh công bằng.

"Hoa kỳ yêu cầu nền kinh tế đó là một nền kinh tế hoàn toàn cạnh tranh, bình đẳng, không có ưu đãi, không coi trọng bất kỳ thành phần kinh tế nào. Trong khi đó Việt Nam vẫn coi kinh tế nhà nước là kinh tế chủ đạo, yêu cầu kinh tế nhà nước cạnh tranh bình đẳng. Nhưng cho đến nay kinh tế nhà nước vẫn chiếm phần lớn các tín dụng, chiếm phần lớn những dự án ODA, phần lớn những dự án nhà nước giao".

Việt Nam đã bắt đầu công nhận những nguyên tắc của thị trường vào năm 1986, khi bắt đầu mở của và cải cách nền kinh tế. Tuy nhiên cho đến nay các nhà lãnh đạo của đảng cộng sản Việt Nam vẫn thường xuyên lên tiếng nói rằng Việt Nam có những doanh nghiệp nhà nước làm chủ đạo của nền kinh tế, hoặc họ nói rằng Việt Nam sẽ xây dựng nền kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa, điều mà các nhà quan sát và chuyên gia kinh tế đôi khi rất khó giải thích. Cựu Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư của Việt Nam là ông Bùi Quang Vinh, từng nói vào năm 2014 rằng không có cái gọi là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành nhận xét rằng đã có một sự điều chỉnh về cách vận hành nền kinh tế Việt Nam ngã sang hướng thị trường, nhưng chưa đầy đủ. Ông nói :

"Chính phủ của ông Phúc cũng đã chuyển hướng rằng lĩnh vực tư nhân sẽ đóng góp nhiều hơn trong kinh tế. Vừa rồi trong những cuộc họp thì Thủ tướng mong muốn là lĩnh vực tư nhân đóng góp 60% trong tổng sản lượng quốc nội. Như vậy là doanh nghiệp nhà nước vẫn còn đóng đến 40% chứ chưa hẳn đã là một nền kinh tế thị trường thực thụ. Cho nên cái việc mình đi đến các nước như Mỹ, rồi Châu Âu để xin thì tôi thấy không có ổn".

Một quốc gia có hệ thống kinh tế, chính trị tương đồng với Việt Nam là Trung Quốc, sau khi gia nhập tổ chức WTO vào năm 2001, cho đến nay vẫn chịu cảnh bị đối xử như là một quốc gia không có nền kinh tế thị trường. Hồi cuối năm 2016 cả Hoa Kỳ, EU, và Nhật Bản đều quyết định rằng Trung Quốc không phải là quốc gia có nền kinh tế thị trường.

Tiến sĩ Lê Đăng Doanh lo ngại về thời điểm WTO xem xét tính thị trường của nền kinh tế Việt Nam đã gần kề, mà những trở ngại từ hai đối tác lớn nhất là Mỹ và EU vẫn chưa vượt qua được :

"Sang năm Việt Nam sẽ đàm phán chuyện WTO, có thể những nước kia sẽ ủng hộ, nhưng nếu hai cái khối kinh tế này đưa ra những chứng minh như vậy, thì có lẽ là Việt Nam sẽ khó khăn".

Theo tác giả Lê Sỹ Giảng viết trên tờ báo về kinh tế của Việt Nam là tờ Kinh tế Sài Gòn, vào năm 2016, ngay sau khi EU không công nhận Trung Quốc là nước có nền kinh tế thị trường, thì trường hợp của Trung Quốc sẽ được đem ra làm án lệ để EU không công nhận Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường.

Điều đó có nghĩa là các sản phẩm của nông dân Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Mỹ, EU, dù hoàn toàn mang tính thị trường, không nhận trợ cấp nào của chính phủ cả, vẫn tiếp tục bị đánh thuế cao ở các thị trường này.

Kết thúc cuộc trao đổi với chúng tôi, ông Bùi Kiến Thành cho rằng thay vì đi xin các đối tác công nhận mình có nền kinh tế thị trường, Việt Nam nên thực sự nổ lực cải cách nền kinh tế của chính mình theo hướng dân doanh, tự do hóa để thật sự có một nền kinh tế thị trường lành mạnh.

Kính Hòa

Nguồn : RFA, 13/09/2017