Đã đi qua khoảng 600 thành phố lớn nhỏ khắp nước Mỹ, bức tường đá đen The Wall that Heals (Bức tường chữa lành) đã về đến thành phố Garland, nơi tập trung đông đúc người gốc Việt tại Dallas, Texas. Đây là bức tường di động mô phỏng theo tượng đài tưởng niệm hơn 58 ngàn binh lính Hoa Kỳ tử nạn trong chiến tranh Việt Nam và vinh danh ba triệu lính Mỹ từng tham chiến tại Việt Nam, đặt tại thủ đô Hoa Thịnh Đốn. Bức tường ắt đã mang lại nhiều cảm xúc cho những người trực tiếp hay gián tiếp can dự vào cuộc chiến Việt Nam đến viếng.
1111111111111111111111
Tìm bạn cũ. (Hình : Đinh Yên Thảo)
Hình ảnh người đàn ông mang chiếc nón lưỡi trai có hàng chữ "Cựu chiến binh Việt Nam" đang tìm và tô tên một đồng đội nào đó của mình trên bức tường đá đen đập vào mắt, đã gây trong tôi một sự xúc động tức thời. Ông không phải là người duy nhất làm điều này vì có những người khác cũng đang dò tìm hay tô tên môt ai đó, có lẽ thân nhân của họ - những người đã nằm xuống trên mảnh đất Việt Nam xa xôi. Của trên dưới 50 năm trước. Vậy mà cuộc chiến đã chấm dứt gần nửa thế kỷ rồi sao ?
Không mang những chiếc áo khoác có những hàng chữ liên quan đến Việt Nam như nhiều người cựu chiến binh khác đang đứng trò chuyện quanh đó, người chiến binh già gốc Mexico mang kính đen, nón lưỡi trai có thêu chữ "Vietnam Veteran" tên Rodriguez trông khá rắn chắc và khoẻ mạnh ở độ tuổi của ông. Rodriguez điềm đạm nhưng thân thiện, từng là một lính thủy quân lục chiến, 18 tuổi nhập ngũ và sang Việt Nam, phục vụ tại chiến trường Quảng Trị vào năm 1969. Con gái tôi hỏi ông bị quân dịch hay tình nguyện gia nhập quân đội. "Tôi tình nguyện"- ông trả lời. "Tại sao ?" - con gái tôi hỏi tiếp, cô bé học lớp báo chí trong trường được đôi năm nay nên đã khá dạn dĩ để đặt câu hỏi và tiếp tục câu chuyện. Ông trả lời rất tự nhiên, "Quốc gia cần thì mình tham gia, có đúng không ?". Tôi gật đầu. Đất nước này là quê hương của ông, là nơi ông lớn lên, sống và phục vụ cho nó. Như bạn, như tôi, như con cái chúng ta, bất kể màu da nào. Trên bức tường kia ắt có hàng trăm cái tên họ như ông.
Chiến trường Quảng Trị khốc liệt, lại là Thủy Quân Lục Chiến nên ắt giao tranh nhiều. Tôi hỏi có bao nhiêu đồng đội của ông đã nằm xuống. Ông lắc đầu không nhớ. Người ông vừa tô tên trên bức tường là một người bạn láng giềng cùng nhập ngũ với ông. Rồi nằm xuống đâu đó tại Việt Nam, cùng với một người bạn khác mà ông đã dò tìm. Chúng tôi khá xúc động khi nghe ông kể thêm rằng, khi những người lính trẻ trúng đạn, lúc nào cũng kêu mẹ. Ông nói thêm, "có lẽ con trai luôn thương mẹ". Quả thật, người lính trẻ chỉ vừa rời trung học, còn nhớ bữa cơm gia đình với mẹ, với cha đã vội đối diện với sợi tơ của hai bờ tử sinh. Rồi nằm xuống. Hầu hết những người lính tham chiến tại cuộc chiến Việt Nam là những thanh niên trên dưới 20, độ tuổi đẹp nhất của cuộc đời.
Nó là câu chuyện về gói bánh cookie gói giấy của một người mẹ gởi con trai, được trưng bày trên bệ cửa kính của một bảo tàng dã chiến nho nhỏ mà chúng tôi vừa được xem và nghe kể trước đó. Bà gởi sang Việt Nam cho con trai để cuối cùng nhận trả về với hàng chữ lạnh lùng "KIA 10-31-1972". Đã tử trận, "Killed in Action". Đau khổ và giận dữ, bà giữ y gói bánh nhiều năm sau cho đến tận năm 1987, sau khi bức tường đã xây xong và đem đặt trước tên con tại bức tường đá đen với những hàng chữ yêu thương.
Hay câu chuyện về chiếc xe mô-tô "Gold Star Bike" cũng được đặt ngay khu trưng bày. Nó là chiếc xe mô-tô của một người cựu chiến binh tên là Steve Davenport tặng cho hội các bà mẹ có con tử trận rồi hội này tặng lại cho tổ chức VVMF (Vietnam Veterans Memorial Fund). Steve và Robert Cupp là bạn thân từ thiếu thời tại Virginia. Cả hai cùng nhập ngũ, Steve đồn trú tại Đức và Robert sang Việt Nam, rồi tử nạn năm 1968. Steve không dám gặp cha mẹ Robert vì sợ gợi cho họ sự đau đớn quá mức nhưng cuối cùng ông nghĩ ông sẽ thay bạn mình để an ủi người mẹ, trở thành như đứa con trong gia đình. Chiếc xe mô-tô của Steve có khắc tên Robert cùng tên vài chục người lính khác, trở thành một "đài" tưởng niệm những người lính tử trận và vinh danh những người mẹ mất con một cách thật đặc biệt.
Có bao nhiêu câu chuyện thương cảm tương tự như vậy ? Chiến tranh quả tàn bạo với những người can dự, bất cứ phe nào. Cuộc chiến Việt Nam vẫn còn nhiều tranh cãi nhưng khó lòng để nhìn chính xác từ một phía.
Dăm người cựu chiến binh khác chúng tôi trò chuyện có vẻ vui vẻ hơn, cười to trong những câu chuyện kể. Như Larry, dân Texas chính cống, sinh ra và lớn lên tại Dallas từng đồn trú tại căn cứ Không Quân tại Nha Trang năm 71-72. Chưa ra Đà Nẵng nhưng có vào Sài Gòn vài lần, Larry lặp lại với chúng tôi rằng Việt Nam đẹp. Ông có vẻ thú vị khi biết tôi từ Sài Gòn, quay sang chỉ tôi và nói với những người bạn cựu chiến binh khác về điều này. Không giao tranh, chạm súng với kẻ địch và chứng kiến những cái chết, tôi nghĩ có lẽ nỗi ám ảnh của ông về cuộc chiến nhẹ nhàng hơn những người như Rodriguez.
Từng viếng đài tưởng niệm tại Washington DC đã vài lần nhưng có lẽ lần này lại đã làm chúng tôi xúc động và có nhiều suy nghĩ hơn qua những điều nghe-thấy được. Tôi bảo con gái hãy cảm ơn những người cựu chiến binh và trò chuyện, hỏi thăm đôi điều với họ. Một phần là tôi muốn các con tôi hiểu thêm về cuộc chiến Việt Nam qua dăm câu chuyện sống thực với những người cựu chiến binh này. Những gì tạo nên cảm xúc sẽ đọng lại lâu hơn, khác với những bài học lý thuyết trong trường.
Như người cựu chiến binh gốc Mexico, Rodriguez, bất kể màu da nào thì các em cũng sẽ là những thế hệ di dân xem nước Mỹ là đất nước của mình, nơi các em sinh ra, lớn lên và sẽ phục vụ cho nó. Các em sẽ nhìn lại cuộc chiến với cái nhìn khác hơn những thế hệ đi trước, nhìn trong tâm thức cái tên "hàn gắn" mà bức tường đã mang hay bằng một tâm tình lạc quan, tri ân hơn. Bởi tác giả của đài tưởng niệm đầy ý nghĩa và được xem là một trong những công trình kiến trúc được yêu thích nhất tại Mỹ chỉ là một sinh viên kiến trúc trường Yale mới 21 tuổi là Maya Lin lúc bấy giờ. Maya chọn đá hoa cương màu đen cho bức tường để trong ánh nắng, người viếng sẽ thấy bóng mình phản chiếu trong đó. Để thấy mình là một phần của quá khứ. Và hiện tại. Cùng tương lai.
Nó tựa câu chuyện về chiếc mũ football của một em học sinh tặng cho tổ chức VVMF và được trưng bày tại đó. Em tặng chiếc nón chơi football và dải đeo tay đã gắn bó thân thiết với em suốt thời trung học. Em viết rằng sân banh là "chiến trường" của các em, nó không phải một chiến trường máu lửa mà những người nằm xuống đã đối diện để cho các em có được ngày hôm nay. Tôi nghĩ đó là tâm tình mà những thế hệ tiếp nối của nước Mỹ sẽ cưu mang khi nhìn về cuộc chiến Việt Nam hay bất cứ cuộc chiến nào.
Dallas, 03/2020
Đinh Yên Thảo
Nguồn : VOA, 05/03/2020
Chính quyền Vũ Hán vừa khánh thành bệnh viện dã chiến khẩn cấp Huoshenshan đầu tiên, một trong hai bệnh viện đã được xây dựng cấp tốc trong 10 ngày nhằm cách ly và chữa trị các bệnh nhân nhiễm dịch cúm Vũ Hán. Nhóm bệnh nhân đầu tiên đã được chuyển đến bệnh viện có trên một ngàn giường bệnh và được khoảng hơn một ngàn các bác sĩ, y tá quân y của quân đội trực tiếp điều hành, theo như các bản tin cho biết.
Nhân viên y tế Trung Quốc ở Vũ Hán để hộp thức ăn cho bệnh nhân trên sàn nhằm tránh lây nhiễm. Hình chụp ngày 3/2/2020 - AFP
Việc xây dựng đã được "live-stream", phát hình trực tuyến qua mạng cho người dân Hoa lục có thể thấy được Đảng và Nhà nước đã không chỉ bảo vệ cho người dân của mình mà "cho cả thế giới" trước đại dịch ra sao trong cuộc chiến chống đại dịch, theo như một xã luận kêu gọi người dân đoàn kết trên tờ báo đảng Nhân Dân Nhật Báo tiếng Anh (China' virus battle unites people and protects world).
Điểm qua một số bài xã luận trên báo Nhân Dân hay Hoàn Cầu Thời Báo của Đảng trong vài ngày qua thì phần lớn các tin tức hay bài báo là nói về "quyết tâm" của Đảng và Chính phủ trước việc phòng chống và kiểm soát đại dịch. Nào là Tổng bí thư Tập Cận Bình chủ tọa phiên họp Bộ Chính trị, tuyên bố "đại dịch là một thử nghiệm to lớn cho hệ thống và năng lực quản trị của chính quyền, cần tổng hợp kinh nghiệm và rút ra bài học". Trong một bài báo khác thì viết rằng, "thành tựu khoa học cùng công nghệ sinh học và thông tin của Trung Quốc đã đóng vai trò to lớn trong cuộc chiến chống dịch bệnh Vũ Hán". Các bài báo còn xác quyết rằng, "thời gian sẽ chứng minh những quyết định sáng suốt của Trung Quốc và làm đất nước mạnh mẽ hơn sau khi chiến thắng cơn đại dịch".
Không chỉ những bài báo ca ngợi Đảng và Nhà nước như vậy, các bài báo còn chỉ trích Mỹ và phương Tây đã tận dụng cơ hội dịch bệnh tại Hoa lục để chống lại Trung Quốc, "tạo ra sự sợ hãi và hoang mang không cần thiết" và là những "vi-rút chính trị" tạo ra sự thù địch và kỳ thị.
Tất nhiên những quốc gia cộng sản như Trung Quốc vẫn luôn tận dụng mọi cơ hội cho mục đích tuyên truyền của mình, kể cả trong thiên tai hay cơn dịch bệnh như hiện nay. Báo đài, truyền thông, các trang mạng xã hội tại Hoa lục đã có vô số những bài viết kiểu ca ngợi, phản bác lại các thông tin được các chính phủ và truyền thông khắp thế giới theo dõi diễn tiến cơn dịch đưa ra. Nhưng việc phát hình trực tuyến hình ảnh, quang cảnh xây dựng các bệnh viện dã chiến nói trên còn có một nguyên do xa hơn mục đích tuyên truyền. Nó nhằm bào chữa, gỡ gạc lại chút uy tín, nếu có, của báo đài cùng quan chức đảng trước đó.
Ngày 27 tháng Một, tờ Toàn cầu Thời báo của Đảng đã đăng tải một tấm hình bệnh viện Huoshenshan nói trên với đề tựa, "Quá kinh ngạc ! Tòa nhà đầu tiên của bệnh viện Huoshenshan được xây trong 16 giờ đồng hồ" (Amazing ! Huoshenshan Hospital's 1st building completed in 16 hours !). Tờ Nhân Dân cũng đăng cùng tấm hình. Rồi đến Phó Tổng cục trưởng Thông tin của Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lijian Zhao cũng dùng mạng xã hội để gởi lại tấm hình này ra. Zhao là một khuôn mặt trẻ của Bộ Ngoại giao, được thăng quan tiến chức rất nhanh nhờ thái độ hiếu thắng, thường tấn công Mỹ cũng như không bỏ dịp tung hô đảng qua các trang mạng xã hội.
Quả là kỳ tích ! Trung Quốc vốn nổi tiếng với tốc độ xây dựng tính bằng giờ, bằng ngày, theo như các tin tức vẫn thường được báo chí Trung Quốc đăng tải. Ai chẳng phấn khích trước việc xây bệnh viện chưa đến một ngày ?
Chỉ hơi đáng tiếc là tấm hình đó đã bị cộng đồng mạng phát hiện là... giả mạo, sau khi nó được lan truyền quá nhanh, quá nhiều về "kỳ tích" của Đảng. Bởi thật ra nó là một building đang được rao bán và nằm tại Thanh Đảo, cách Vũ Hán gần một ngàn cây số. Các mẩu tin bị gỡ bỏ lập tức và tin nhắn của Zhao cũng bị xóa bỏ. Những bản tin, các tấm hình giả mạo trên báo chí đảng vốn chẳng có gì lạ nhưng đây quả là một cú hớ quá lớn của các báo đảng, không ngờ rằng bị người dân "bắt giò" giữa khi đại dịch bùng phát và có quá nhiều người theo dõi.
Sau khi bị thế giới lên án việc giấu nhẹm các thông tin dịch bệnh ban đầu cũng như phản ứng chậm trễ để nó lan tràn, trong những ngày qua Trung Quốc luôn tuyên bố sẽ "minh bạch thông tin" và hợp tác cùng Tổ chức Y tế Thế giới với các nước trong việc ngăn ngừa và phòng chống dịch bệnh. Nhưng thế giới đã có quá dư lý do để nghi ngờ về "sự minh bạch" hay tin tưởng vào các số liệu, dữ kiện mà Trung Quốc đưa qua.
"Một lần bất tín, vạn lần bất tin", một đôi lần dối trá đã khó làm người khác tin tưởng được, huống hồ Trung Quốc đã hàng vạn lần gian dối, bất tín.
Đinh Yên Thảo
Nguồn : RFA, 04/02/2020
Từ hàng chục năm qua, cứ mỗi độ Tết về thì trong nước lại xuất hiện câu hỏi, "Liệu có nên bỏ đi Tết Ta ?". Nhóm ủng hộ này đưa ra những lý do rằng, đã đón Tết Tây tại sao lại cần cả Tết Ta để cho công việc bê trễ, phố sá đông đúc kẹt xe, tệ nạn rượu chè cờ bạc kéo dài... Họ viện dẫn sang rằng Nhật Bản đã từng thực hiện tại sao không là ta ? Vậy thật ra có cần cung nghinh ngày Tết cổ truyền dân tộc hay không ?
Từ cả tháng trời trước Tết, là những háo hức về manh áo mới, cái quần Tây mẹ sẽ may cho ngày Tết. Hình minh họa.
Nhìn lại thì Tết là một tập tục, là văn hóa ngàn đời của dân tộc Việt Nam. Ngày Tết tạo nên một một cảm xúc cộng đồng, một sự đồng nhất về tâm cảm và ý thức tích cực của số đông. Ở đó, những giá trị về đức tin tôn giáo, niềm tin xã hội được tái xác nhận. Những tập tục, nghi thức truyền thống cho đến bày trí, ẩm thực trong mỗi gia đình được chuẩn bị và cung nghinh. Thật khó có ngày nào trong năm lại đưa con người tụ về một cảm xúc và hành xử chung như vậy.
Ý thức mơ hồ hay rõ rệt về tinh thần và ý nghĩa ngày Tết có khác nhau trong mỗi người, nhưng cách này hay cách khác, người ta vẫn mang cái hồn ngày Tết trong người. Bởi những gì mà mỗi người đã trải qua, của một thuở ấu thời xa xôi nào đó. Vì ngày Tết là thời gian dễ hoài niệm, dù ở độ tuổi nào.
Trong nước tất nhiên phải rộn ràng nhưng với người lưu xứ, không khí Tết vẫn hiện hữu đó đây trên đất người. Nếu không nhìn chợ búa, hàng quán bài trí bánh mức, hoa quả truyền thống cho ngày Tết, cũng thấy được những sinh hoạt, trang hoàng tại các chùa chiền hay nhà thờ. Nếu không còn việc sắm manh áo mới, người ta cũng ăn vận tươm tất hơn ngày thường trong ngày lễ đầu năm.
Nếu ngán ngẩm trước tin tức thời cuộc, thì cầm tờ báo Việt hay vào trang mạng Việt ngữ cũng tràn đầy những bài viết ngày Xuân và nghe đài phát thanh rộn vui những bài ca mừng năm mới cũng nhẹ lòng hơn. Trên báo chí đầy những thông báo hội chợ đó đây hay họp mặt đồng hương đầu năm. Há không vui hơn những điều thường nhật ?
Dù hờ hững hay không có miếng bánh chưng, bánh tét và dĩa mứt gừng, thì chẳng ai chẳng không vui khi nhìn nụ cười hồn nhiên, hí hửng của trẻ thơ lúc được nhận được phong lì-xì đỏ, nhắc các em về một dịp đặc biệt của văn hóa Việt. Điều này đã tạo nên một ký ức tuổi thơ của mỗi người về ngày Tết, đeo đuổi đến khi trưởng thành. Nó thấm đẫm vào hồn ta, khó lòng dứt bỏ hay phủ nhận. Mà tại sao phải từ bỏ nó đi ? Từ bỏ một văn hóa, một cảm xúc chung có trong cội nguồn.
Có một thời của nhiều người, ngày Tết ở quê nhà đến chậm, qua lâu, với đủ mọi việc để lo toan chuẩn bị. Từ cả tháng trời trước Tết, là những háo hức về manh áo mới, cái quần Tây mẹ sẽ may cho ngày Tết. Từ ngày đưa ông Táo về trời, xem ra đã tất bật và vui nhộn với không khí ngày Tết. Còn nhỏ thì lau lá, ngồi xem ông bà hay ba mẹ gói bánh. Anh lớn được biểu quét màng nhện, lau cửa, chùi bàn thờ. Nhỏ hơn thì ngồi chà lư hương. Chà sao cho bóng, cho sáng mới thôi.
Chị thì người làm mứt gừng, mứt hạt sen, người đổ bánh thuẫn, bánh in, ai cũng muốn trổ tài ngày Tết. Mẹ phơi kiệu làm dưa món, lo chợ búa nấu dăm món ăn ngày Tết. Này là thịt đông, thịt kho tàu, giò lụa, măng hầm. Cha sắp mâm ngũ quả, dán thêm vài tấm liễn đỏ cạnh bàn thờ ông bà, hay đi chọn mua phong pháo, có khi còn đem phơi để đốt sao cho nổ giòn đêm Giao Thừa. Trước đó đã đi chọn nhành mai hay nhánh đào có thể trổ nhiều cánh ba ngày Tết.
Không khí chuẩn bị Tết trong gia đình đôi ba thế hệ thật đầm ấm. Nhất là có thêm anh chị, cô chú đi học hay đi làm xa về ăn Tết, nhà càng thêm đông vui. Ngày Tết là dịp đoàn viên, hội ngộ cho người xa nhà mà. Ngoài phố là chợ hoa, là hội chợ kéo về dựng rạp, hô lô-tô, lắc bầu cua xí ngầu hay trình diễn mô-tô bay. Những sòng bài gia đình quây quần để vui nhiều hơn ăn thua. Ít ra đó là những gì về hình ảnh ngày Tết thanh bình mà thế hệ tuổi thơ của không ít người từng trải qua.
Nhưng không khí Tết không chỉ rạo rực, vui nhộn bề ngoài ngần đó. Nó còn mang những yếu tố tâm linh, tinh thần qua tập tục ngày Tết. Nghi thức cúng kiếng đưa tiễn ông Táo, đón ông bà là để tưởng nhớ tiền nhân, nhắc nhở cội nguồn. Kiêng cữ đầu năm hay ước vọng may mắn cho mình, cho người qua câu chúc Tết là cách nhắc nhau về cách xử thế. Tin vận may để có niềm hy vọng, lạc quan. Kỵ điềm dữ để không to tiếng, giữ hòa khí.
Đón Xuân cũng là lẽ tự nhiên khi con người cũng cần song hành cùng chu kỳ tự nhiên. Đêm Giao Thừa, người ta tin rằng đó là thời khắc thiêng liêng của đất trời, tống biệt điều xấu năm cũ đi để nghinh chào điều tốt lành năm mới. Ngày Tết, người ta dễ bỏ lỗi cho nhau, ăn nói hòa ái, đối xử ân cần. Trong diện mạo tươi vui, lời lẽ ân cần và những lời cầu chúc sức khoẻ hay tài lộc, ngày Tết thắt chặt gia đình, bạn hữu, cộng đồng lại với nhau. Há đó không phải điều tích cực để khởi đầu một năm mới và thực hiện, cổ súy suốt trong năm trước một xã hội vốn đã lay đảo những giá trị đạo đức ?
Trong đời sống tâm linh, khi người ta thắp nén nhang, mời cúng ông bà, tổ tiên về cùng đón Tết là cách tưởng nhớ tiền nhân, nhắc nhở cội nguồn. Khấn nguyện đầu năm theo đức tin tôn giáo để giữ mình biết sống cho bác ái, công chính và tử tế theo đức tin. Mỗi năm, những ngày Tết lại tái diễn, hòa mình trong văn hóa và nghi thức truyền thống của gia đình và cả một dân tộc có lịch sử lâu đời như vậy, ắt cũng điều nên làm.
Học giả Tây học Phạm Quỳnh, chủ bút Nam Phong Tạp Chí, có lần nhận xét trong các tiểu luận của mình rằng, những điều như vậy là văn hóa và tập tục ngày Tết của người dân Việt, chẳng là điều mê tín. Chúng chỉ là những tập tục biểu hiện về một ước vọng tốt đẹp cho một năm mới, đã có hàng bao đời qua. Vì con người cần có những lúc để niềm tin, ước vọng bùng thắp giữa cuộc tồn sinh còn lắm điều lo nghĩ. Họ cần có những lúc của mỗi năm, để nhắc mình cần sống vị tha, khoan dung và chẳng chấp nê, những điều mà tinh thần và truyền thống của những ngày Tết Việt Nam mang lại.
Trong nước thì đã là thói quen, tập tục của người dân làm sao bỏ được. Có chăng là vấn đề tổ chức và hành chính của xã hội mà người ta có thể thay đổi, điều chỉnh để đón Tết ra sao và bao lâu. Cứ bỏ đi những hủ tục, nghi thức rườm rà, vui chơi lãng phí và giữ lại cái hồn, cái tinh thần ngày Tết. Còn bỏ Tết sẽ là bỏ bánh chưng, bánh dày vuông tròn nhắc sự hiếu nghĩa của hoàng tử Tiết Liêu. Một tập tục ngàn đời, một văn hóa của dân tộc, tại sao phải bỏ đi ?
Nơi xứ người, những tất bật hay điều kiện ắt chẳng thể nào cho phép giữ trọn vẹn cái hồn ngày Tết đến vội qua mau như xưa. Nhưng bao lâu nữa, rồi nó sẽ nhạt nhòa hay mất đi, chẳng ai có thể cả quyết. Bởi ngày Tết không chỉ cảm xúc cá nhân mà là một cảm xúc cộng đồng, một niềm vui số đông như đã nói trên. Mà đã là số đông thì sức sống của hồn Tết tăng bội lần. Nhất là về ý niệm tinh thần. Nó chẳng thể nào bị lụi tàn một sớm một chiều. Nên mỗi năm thì ngày Tết vẫn hiển hiện rõ ràng đó đây để những người con dân Việt cùng đón chào và gìn giữ.
Xin đón chào một năm mới Canh Tý an khang, tốt lành đến mọi nhà.
Đinh Yên Thảo
Nguồn : VOA, 24/01/2020
Một trong những luật mới vừa bắt đầu có hiệu lực tại Việt Nam và áp dụng trong năm mới là luật định buộc người thi lấy bằng lái xe sẽ học thêm về đạo đức, văn hóa giao thông, chiếu theo thông tư của Bộ Giao thông và vận tải ban hành trong năm. Các nội dung học sẽ bao gồm "những vấn đề cơ bản về phẩm chất đạo đức", đạo đức nghề nghiệp của người tài xế, văn hóa giao thông và phòng chống tác hại bia rượu...
Người vô tội sẽ còn hứng chịu những cái chết tang thương, nếu vẫn 'dung túng' những kẻ vô đạo đức - Ảnh : Thanh Anh
Học thêm dăm giờ để vượt qua cuộc sát hạch lý thuyết, liệu những giờ học đạo đức cấp thời này sẽ thật sự có ảnh hưởng đến những tài xế mới hay chỉ buộc họ phải qua loa đối phó ? Bởi vấn đề đạo đức không thể là bài học trong mươi giờ hay một đôi ngày, mà nó là một nền tảng và giá trị mà mỗi người được giáo dục, hun đúc từ nhỏ. Để sống và thực hành trong suốt cuộc đời mình, không riêng trong việc lái xe.
Có thể là trùng hợp hoặc cũng có thể giới truyền thông trong nước cùng nhận ra điều hệ trọng gì đó từ vụ xét xử những cán bộ cao cấp liên can trong đại án MobiFone đang diễn ra, nên hầu như các cơ quan báo đài đến những trang mạng chính phủ đều cùng nêu vấn đề đạo đức xã hội như một mục tiêu năm mới trong những ngày cuối năm này.
Điểm qua báo chí quốc nội thì báo Giáo dục và đào tạo tổ chức cuộc trò chuyện trực tuyến chủ đề "Nhà giáo và đạo đức nghề nghiệp", cũng như đưa các tin, bài viết về vấn đề giáo dục đạo đức cho giới trẻ. Trang mạng Thị trường chứng khoán thông báo bản tin sắp có "Bộ Quy tắc đạo đức nghề nghiệp" trong chứng khoán. Báo Kinh tế & Đô thị thì đặt vấn đề "Đạo đức công vụ" với cán bộ, công chức chính phủ. Tòa án nhân dân tối cao thì công bố Bộ Quy tắc đạo đức và ứng xử thẩm phán. Báo Tuổi Trẻ thì trích lời Giám đốc Công an Hà Nội rằng "Đạo đức một bộ phận công dân xuống cấp trầm trọng". Trang mạng Thanh Tra của chính phủ thì kêu gọi "Năm mới, hãy chúc nhau giàu cả đạo đức"... Có thể kể thêm vô số các bản tin tương tự như vậy trong mọi lãnh vực xã hội.
Sự sa sút đạo đức đã là vấn đề được nhắc đến nhiều trong các năm qua tại Việt Nam nhưng khi những vụ án hình sự trở nên thường xuyên hơn với mức độ tàn nhẫn đến khó tưởng tượng, có thể người ta bỗng nhận ra được rằng, trong khi có những phát triển kinh tế nào đó thì vấn đề đạo đức xã hội đã trở nên bức bối và nguy hại gấp bội lần nếu không có giải pháp cho nó. Từ sự gia tăng bạo lực học đường, những vụ sát nhân vô cớ và vô lý trong xã hội cho đến những vụ tham nhũng to lớn của giới lãnh đạo quốc gia xuống đến cấp địa phương đã làm thất thoát tài sản quốc gia, xói mòn niềm tin người dân .
Đạo đức là yếu tố chính yếu để nhìn nhận, đánh giá và đối xử với người khác trên bình diện toàn cầu, bất kể nền văn hóa nào. Các đặc tính và chuẩn mực đạo đức mang những giá trị xã hội. Các giá trị này bao gồm các yếu tố như trung tín, thành thật, công bằng, yêu thương, hòa ái... Chúng không chỉ là phạm trù tinh thần, mà đạo đức xã hội phải được xem như một vấn đề kinh tế quốc gia vì nó ảnh hưởng đến kinh tế, hiệu suất lao động, tài sản cá nhân và quốc gia.
Trong khi đây là vấn đề cần thiết và phải được lưu tâm, những quy tắc, luật định đưa ra trong các lãnh vực, ngành nghề khác nhau chỉ là các biện pháp hành chính mang tính chế tài hơn là việc tìm ra giải pháp cho cội rễ vấn đề. Bởi đạo đức là những nguyên tắc nội tại của mỗi cá nhân, trong khi chuẩn mực đạo đức là những quy tắc ngoại vi, nên các bộ "quy tắc đạo đức" sẽ chẳng hề có tác dụng gì nếu con người thiếu một nền tảng đạo đức.
Có đó những con người và gia đình vẫn còn giữ được nếp nhà với những giá trị cốt lõi. Nhưng liệu họ có là số đông hay là những người chỉ biết bất lực thở dài trước tình trạng xuống dốc của xã hội. Họ không có khả năng và thẩm quyền giải quyết vì nó là trách nhiệm nhiệm của những người điều hành quốc gia. Sách lược để giải quyết và ngăn chận tình trạng này cho những thế hệ trẻ tiếp nối rất cấp thiết khi trẻ nhỏ thụ đắc những giá đạo trị đạo đức từ những điều nghe-thấy trong gia đình, học đường và môi trường xã hội.
Cha mẹ bất chính, con sẽ thiếu lương thiện. Học đường phản giáo dục, học trò sẽ thành người gian lận. Xã hội bạo lực, trẻ nhỏ sẽ trở nên hung dữ. Truyền thông tôn vinh những thành công vật chất và vị thế xã hội, các em không thấy nhu cầu trở thành những người trưởng thành tử tế, có phẩm hạnh.
Khi những thái độ và hành động thực tế ngoài đời trái ngược với những điều giáo huấn đầy tính lý thuyết thì bất cứ những nỗ lực nhồi nhét nào cũng sẽ chẳng vun bồi cho các em được những giá trị thật sự. Không có giải pháp hữu hiệu và toàn diện thì sẽ xã hội cứ vậy mà tạo ra những thế hệ bất lương, bạo lực trong tư tưởng và hành động, mưu lợi cá nhân hơn là lợi ích cộng đồng.
Cha mẹ mất đạo đức thì cơ hội nuôi dạy con cái trở nên người tử tế sẽ là hiếm hoi. Lớp lãnh đạo thiếu liêm chính, không trong sạch sẽ khó kỳ vọng người dân sống ngay thẳng, lương thiện. Việc đầu tiên là vấn đề cải tổ giáo dục không chỉ nhắm đến việc trang bị kiến thức trong học đường mà còn hun đúc, vun bồi cho thế hệ trẻ những giá trị đạo đức cốt lõi. Kế đến là phương cách chấn chỉnh hữu hiệu về ý thức và trách nhiệm trong suy nghĩ và hành xử của người dân. Cuối cùng, và không dừng ở đó, là cần thanh lọc những cấp lãnh đạo tham những, bất chính để tái lập niềm tin trong người dân.
Những miếng băng dán đạo đức trong vài lãnh vực đó đây không chữa được căn bịnh di căn nhiều thế hệ, nó cần một cuộc chấn hưng đạo đức toàn diện trên bình diện quốc gia. Đó là mục tiêu năm mới. Và ắt còn là vấn đề của nhiều năm tới nữa, cho dù đã muộn màng.
Đinh Yên Thảo
Nguồn : VOA, 27/12/2019
Bị Ủy ban Bảo vệ Ký giả (CPJ) xếp vào danh sách những quốc gia có chế độ kiểm duyệt báo chí và internet nghiêm ngặt nhất, không ngạc nhiên gì khi trong báo cáo mới nhất của mình, CPJ đã xếp hạng Trung Quốc đứng đầu danh sách các quốc gia bỏ tù ký giả nhiều nhất, với ít nhất 48 ký giả đã bị bắt và bỏ tù trong năm 2019 này.
Chủ tịch Tập Cận Bình và tự do ở Hong Kong - Tranh biếm họa của họa sĩ Rebel Pepper
Trong vài chục năm qua, chế độ kiểm duyệt và tự kiểm duyệt tại Hoa Lục đã rất nghiêm ngặt. Nguyên tắc "Ba T", tức Tibet, Tienanmen và Taiwan, liên quan đến Tây Tạng, Thiên An Môn và Đài Loan là những vấn đề cấm kỵ. Thời gian qua, danh sách cấm kỵ này còn thêm vào vô số điều, từ Pháp Luân Công cho đến người Duy Ngô Nhĩ và mới nhất là Hồng Kông. Đưa tin về Hồng Kông là một rủi ro lớn. Hồi tháng Mười vừa qua, Trung Quốc đã bắt giữ một ký giả tự do chuyên viết các phóng sự điều tra là Sophia Xueqin ngay sau khi cô này tường thuật trên blog của mình về cuộc tuần hành của giới trẻ Hồng Kông bằng chính trải nghiệm tham gia cá nhân ngay trên đường phố Hồng Kông.
Người biểu tình đòi dân chủ cho Hong Kong hôm 26/11/2019 AFP - Hình minh họa.
Những cuộc bắt giữ này đã liên tục gia tăng từ khi Tập Cận Bình thu tóm quyền lực và gia tăng việc kiểm soát truyền thông và internet. Từ sách báo, truyền hình, phim ảnh, âm nhạc cho đến trò chơi điện tử, đặc biệt là các trang mạng xã hội. Hàng ngàn trang mạng lớn và được đông đảo người khắp thế giới sử dụng như Google, Facebook, YouTube, Twitter... đều bị chặn tại Hoa Lục. Việc kiểm duyệt không chỉ trong mục đích chính trị mà còn để kiểm soát và tuyên truyền những gì nhà cầm quyền muốn người dân nghe-đọc và biết đến.
Không bỏ tù được các ký giả ngoại quốc của các hãng tin quốc tế đang thường trú tại Bắc Kinh, cách Trung Quốc vẫn hay áp dụng là trục xuất hay không tái gia hạn visa với những ký giả vi phạm sự kiểm duyệt. Trong năm nay Bắc Kinh đã không tái cấp visa cho một số ký giả của New York Times, Bloomberg, WSJ... sau khi các tờ báo này đăng vài bài báo liên quan đến sự giàu có của các gia đình lãnh tụ Trung Quốc hay liên quan đến thân nhân, bà con của Tập Cận Bình.
Chế độ kiểm duyệt, trấn áp quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận cùng quyền biểu đạt của người dân của mình vốn được áp dụng khắt khe trong các thể chế cộng sản và độc tài từ lâu. Nhưng không dừng ở đó, hiện nay Trung Quốc đang đưa chế độ kiểm duyệt này ra tận nước ngoài, đến các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp thế giới trong những năm qua.
Như vài năm trước, Yun Shen - một đoàn ca vũ nhạc thường lưu diễn khắp nước Mỹ và thế giới và bị Trung Quốc xem là thuộc nhóm Pháp Luân Công, đã từng bị một nhà hát của Moldova - một quốc gia Đông Âu thuộc Liên Bang Xô Viết cũ bất ngờ hủy sô không báo trước ngay trước giờ trình diễn. Sự việc tương tự đã xảy ra tại Đan Mạch, điều mà sau đó một ký giả đã điều tra được là chính Đại sứ quán Trung Quốc đã làm áp lực với các nhà hát này để hủy bỏ các sô diễn của Yun Shen.
Yun Shen - một đoàn ca vũ nhạc thường lưu diễn khắp nước Mỹ và thế giới và bị Trung Quốc xem là thuộc nhóm Pháp Luân Công - Ảnh minh họa
Mới hồi tháng Tám, Bảo Tàng Viện Quốc Gia Victoria tại Úc cũng đã hủy sô diễn của nữ ca sĩ Hồng Kông Denise Hà Vận Thi, một trong những nhà tranh đấu mạnh mẽ tại Hồng Kông hiện nay với "lý do an ninh" được đưa ra. Denise chỉ trích là bảo tàng viện này đã "tự kiểm duyệt" trước Bắc Kinh. Denise cũng từng bị hãng mỹ phẩm Lancome của Pháp hủy bỏ giao kèo tài trợ sau khi cô bị Bắc Kinh đưa vào danh sách đen.
Việc kiểm duyệt và áp lực này lan sang đến Mỹ cùng các quốc gia tự do. Đầu tháng Mười vừa qua, sau mẩu tweet nhắn hàng chữ ủng hộ người biểu tình Hồng Kông từ tổng quản trị Daryl Morey của đội bóng rổ nhà nghề Houston Rockets, một chiến dịch tấn công Daryl đã được phát động rầm rộ trên các phương tiện truyền thông cùng các trang mạng xã hội tại Hoa Lục. Truyền hình, các liên đoàn thể thao, các nhà tài trợ, quảng cáo tại đây tuyên bố ngưng hợp tác với Houston Rockets và Liên Đoàn Bóng Rổ Quốc Gia Hoa Kỳ (NBA), không phát sóng các trận đấu NBA. Phản ứng này buộc NBA phải ra thông cáo chống chế, xin lỗi vụng về, dẫn đến việc một số nhà lập pháp và cổ động viên thể thao tại Mỹ đã lên tiếng chỉ trích thái độ của NBA.
Người dân cầm tấm ảnh ủng hộ cầu thủ người gốc Thổ Nhĩ Kỳ chơi cho Arsenal, Mesut Ozil, trong một cuộc biểu tình ở Istabul hôm 4/12/2019 AFP - Hình minh họa.
Và mới trong tuần qua, sự việc đã tái diễn với cầu thủ người Đức Mesut Ozin, vốn là một tuyển thủ Hồi Giáo gốc Thổ Nhĩ Kỳ đang chơi cho câu lạc bộ ngoại hạng Arsenal của Anh. Sau khi Mesut gởi ra tin nhắn chỉ trích Trung Quốc đã ngược đãi người Duy Ngô Nhĩ, anh đã lại bị cộng đồng mạng và báo chí Hoa Lục tấn công dữ dội, dù Bắc Kinh chưa có thông báo chính thức về việc trả đũa Mesut và CLB Arsenal như thế nào, có giống vụ NBA hay không.
Từ việc kiểm duyệt người dân trong nước, rõ ràng Trung Quốc đang ngày càng muốn kiểm duyệt cả quyền tự do ngôn luận của cộng đồng thế giới. Trung Quốc từng buộc Hollywood cũng như các hãng dĩa âm nhạc phải thay đổi kịch bản, lời thoại, diễn xuất nếu bị xem không đúng theo đường lối của họ để được công chiếu hay trình diễn tại đây.
Trung Quốc đang tái hiện một chủ nghĩa thực dân văn hóa khi áp đặt nền văn hóa kiểm duyệt lên cộng đồng quốc tế, dùng kinh tế như phương tiện kiểm soát và cưỡng chế công dân, doanh nghiệp, truyền thông, kỹ nghệ giải trí của nước khác. Thậm chí ở cấp quốc gia như vụ Moldova, Đan Mạch nói trên hay thái độ "tự kiểm duyệt" của các nước nhỏ, như việc Campuchia từng bắt giữ những người biểu tình chống Trung Quốc xây đập thủy điện hay Việt Nam cấm người dân của mình bày tỏ thái độ chống Trung Quốc.
Không phải cộng đồng quốc tế không nhận biết ý định của Trung Quốc, nhưng nó là bài toán khó cho các doanh nghiệp đơn lẻ. Đôi tháng trước, những nhà sản xuất phim hoạt họa truyền hình nhiều tập South Park đã ra tập phim "Ban Nhạc Trung Hoa" (Band of China) để giễu cợt việc kiểm duyệt truyền thông tại Trung Quốc cũng như chỉ trích thái độ thỏa hiệp của kỹ nghệ giải trí muốn làm hài lòng Bắc Kinh, dù họ biết rằng phải trả giá cho điều này. Trên thực tế, loạt phim truyền hình này đã bị cấm cửa và cái tên South Park đã lập tức bị xóa bỏ trên hầu hết các trang mạng xã hội tại Hoa Lục.
Loạt phim truyền hình "Ban Nhạc Trung Hoa" đã bị cấm cửa và cái tên South Park đã lập tức bị xóa bỏ trên hầu hết các trang mạng xã hội tại Hoa Lục.
Thái độ ngang ngược của Trung Quốc khi muốn chứng tỏ một dạng "quyền lực mềm" qua việc kiểm duyệt này cần bị lên án và phải có biện pháp ngăn chặn. Bởi đó là hành động sách nhiễu và vi phạm nhân quyền. Nhượng bộ trước sự kiểm duyệt, lấn lướt của Trung Quốc có thể giữ được những mối lợi kinh tế nhất thời nhưng về lâu dài, nó giết chết những giá trị và tinh thần của xã hội dân chủ, tạo ra sự phụ thuộc vào chính sách tuyên truyền của Trung Quốc.
Chính lẽ đó, những chính sách đối ngoại, giao thương với Trung Quốc không chỉ dừng lại ở những thoả thuận trong vấn đề mua bán, đổi chác thương mại mà còn là việc nước Mỹ cùng thế giới tự do sẽ bảo vệ người dân và doanh nghiệp của mình như thế nào trước thái độ kiểm duyệt văn hóa và chính trị của Trung Quốc ngay chính trên lãnh thổ mình.
Đinh Yên Thảo
Nguồn : RFA, 19/12/2019
Một trong những cải đổi hành chính sau năm 1975 của nhà cầm quyền cộng sản là việc thay thế tên đường phố, trường học, công viên... tại Sài Gòn. Con đường trang trọng ngay trung tâm Sài Gòn mang tên vua Gia Long trở thành Lý Tự Trọng và ngôi trường nữ trung học Gia Long gắn bó với nhiều thế hệ nữ sinh Sài Gòn trở thành Nguyễn Thị Minh Khai. Những cái tên đầy xa lạ với người dân Sài Gòn như vậy lần lượt thay thế nhiều con đường chính của Sài Gòn, đặc biệt với những con đường mang tên các vị vua, danh tướng triều Nguyễn. Có thể hiểu điều này dựa trên quan điểm và nhìn nhận lịch sử Bắc-Nam khác biệt nhưng việc đổi tên đường này còn lắm định kiến để nhắc đến.
Nam Kỳ Khởi Nghĩa tiêu Công Lý, Đồng Khởi vùng lên mất Tự Do - một công dân Sài Gòn bị tuyên án trước khi bị hành quyết sau 1975
Như ngay cả đại lộ Thống Nhất, một cái tên khá trung dung, một trong những đại lộ lâu đời nhất Sài Gòn, nối liền giữa dinh Độc Lập đến Thảo Cầm Viên và tập trung nhiều cơ quan ngoại giao, chính phủ trước 75 cũng bị đổi thành đường 30 tháng 4 rồi Lê Duẩn về sau. Hay một địa danh lịch sử như (trường) Chi Lăng, một sử địa hào hùng của cha ông trong suốt lịch sử chống giặc phương Bắc, cũng bị đổi tên thành trường Hà Huy Tập.
Người dân Sài Gòn từng có câu vè đầy ngụ ý và thâm trầm rằng, "Nam Kỳ Khởi Nghĩa tiêu Công Lý, Đồng Khởi vùng lên mất Tự Do" cho việc các con đường Công Lý, Tự Do bị đổi tên. Việc đặt tên đường bị chính trị hóa và ghi vào trong nghị định chính phủ, nhưng xem ra việc chọn tên đường vẫn còn nhiều tùy nghi, thiếu hệ thống hóa và mang định kiến muốn xóa bỏ những gì thuộc về một Sài Gòn xưa, cho dù tự do và công lý không phải là những giá trị xã hội cần được tôn vinh hay sao ?
Như chuyện sau gần nửa thế kỷ, việc đặt tên đường lại tiếp tục trở thành câu chuyện bàn cãi thời sự của xã hội khi Đà Nẵng ngưng kế hoạch đặt tên đường theo tên hai giáo sĩ Francisco De Pina và Alexandre De Rhodes, những người có công trong việc phát triển và hệ thống hóa chữ Quốc Ngữ sau khi có các phản bác. Chừng nào còn có những tranh cãi bởi một số nhìn nhận hẹp hòi, định kiến với lịch sử, tôn giáo hóa vấn đề thì khả năng các tên đường này xuất hiện tại Đà Nẵng sẽ còn khó xảy ra. Nên tạm gác qua câu chuyện mang quan điểm tôn giáo và chính trị này để xem nước Mỹ đặt tên đường phố như thế nào, có gì đáng học hỏi hay ghi nhận ?
Cách đặt tên đường phố tại Mỹ khá đơn giản và tiện dụng, khi hầu hết các tên đường được đánh số và tên cây trái, hoa quả, chim muông và phần ít hơn mang tên riêng. Chúng chỉ dành cho các vị tổng thống Hiệp Chủng Quốc hay vài nhân vật lịch sử đặc biệt ngay thành phố, khu vực họ sinh ra hay từng gắn bó trong cuộc đời. Thông thường những nhà quy hoạch và phát triển đô thị hay khu vực gia cư mới tự chọn và đề nghị tên đường, sau đó trình lên các chính quyền địa phương cấp thấp quyết định, nhằm tránh tạo ra những lẫn lộn, thiếu khoa học trong cách đặt tên đường.
Đường Diego D'Ambrosio đặt theo tên ông thợ hớt tóc chủ tiệm hớt tóc ngay góc ngã tư, hiện đang còn sống và đã hớt tóc cho 50 lãnh đạo thế giới, và dĩ nhiên có cả tổng thống Mỹ, như Barack Obama, George W. Bush và Bill Clinton.
Theo Liên đoàn quốc gia các thành phố (National League of Cities) thì những tên đường phổ biến nhất nước Mỹ được bắt gặp ở hầu hết các thành phố là First ngay trung tâm rồi sang Second, Third Street... Trong đó Second (hay 2nd) đứng đầu vì đường First (hay 1st) và Main Street hay Broadway đã chia nhau cái tên đường chính. Tên riêng thì là những vĩ nhân như Washington, Lincoln, Jefferson..., những vị tổng thống lập quốc của Hoa Kỳ. Dù ít hơn, các thành phố đó đây cũng có thể chấp thuận tên các phi hành gia, khoa học gia, các chính trị gia địa phương... đã có những đóng góp không chối cãi nhằm tôn vinh niềm hãnh diện địa phương.
Các tên đường hay khu thương mại cũng có thể liên quan đến kỹ nghệ chính yếu, các thắng tích của khu vực hay dùng chính tên của các tập đoàn, khách sạn, đội thể thao... để đặt tên cho những con đường có các cụm kiến trúc tọa lạc. Ví dụ dễ nhận thấy nhất là như tại Las Vegas khi nhiều tên đường đặt theo vị trí các cụm khách sạn. Việc thay đổi tên đường rất hiếm xảy ra và thường ít khi được thành phố chấp thuận, dù cũng từng xảy ra một đôi vụ hy hữu vì liên quan đến tên những người còn sống và tạo ra các tranh cãi xã hội nào đó.
Dù cách đặt tên đường tại Mỹ có vẻ như đơn giản về ý nghĩa nhưng nó dựa trên tính hợp lý và khoa học theo vị trí địa lý và phân bố đô thị. Bởi Sở Cảnh Sát và Sở Cứu Hỏa là những cơ quan có thẩm quyền rất lớn để chấp thuận hay từ chối nhằm tránh những ngộ nhận, phức tạp trong các trường hợp khẩn cấp. Và Bưu Điện là cơ quan cuối cùng xem xét các chọn lựa này trước khi tên đường được thông qua. Đó là lý do nhiều tên đường còn được thêm vào phương hướng như Bắc (North), Nam (South), Đông-Nam (South East) để rõ ràng hơn. Hay như nguyên tắc định phương hướng cho xa lộ liên bang tức các quốc lộ, khi đặt tên xa lộ số chẵn hướng Đông-Tây, số lẻ là Bắc-Nam, rất dễ dàng cho tài xế định hướng theo các nguyên tắc căn bản này.
Nước Mỹ trân trọng và có vô số số cách tưởng niệm những người đã hy sinh và đóng góp cho quốc gia, họ không đặt tên đường trong mục đích tuyên truyền, chính trị hóa. Mà cách đặt tên đường của Mỹ nhắm đến mục đích bảo đảm an toàn và an ninh cho người dân, thuận tiện cho hệ thống bưu điện, giao phát hàng, khoa học trong định vị. Đó là những yếu tố cần được học hỏi hơn là việc thần tượng hóa các "anh hùng" kiểu "anh hùng Núp" của Việt Nam như hiện nay. Muốn biến các đô thị thành những "thành phố thông minh" thì việc đầu tiên là cần đặt tên đường một cách thông minh và khoa học.
Đinh Yên Thảo
Nguồn : VOA, 06/12/2019
********************
Hà Nội chính thức có phố mang tên ‘anh hùng Núp’ (VOA, 05/12/2019)
Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội hôm 4/12 đã biểu quyết thông qua nghị quyết về việc đặt tên đường, trong đó có một con phố sẽ mang tên "Đinh Núp", nguyên mẫu của nhân vật "anh hùng Núp" trong tiểu thuyết "Đất nước đứng lên" của nhà văn Nguyên Ngọc.
Phố mới mang tên Đinh Núp ở Hà Nội. Ảnh : Google Map.
Đinh Núp (1914 – 1999) được mô tả là một anh hùng có công gầy dựng phong trào chống Pháp cho đồng bào dân tộc thiểu số khu vực Tây Nguyên bằng cách vận động người dân tộc thiểu số tham gia các tổ du kích, xây làng chiến đấu chống Pháp và "làm tiêu hao nhiều lực lượng địch".
Ông Núp còn có tên là Sar, người dân tộc Ba Na, quê ở làng Stơr, xã Tơ Nung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai.
Sau chống Pháp, ông tham gia chống Mỹ ở Tây Nguyên, được kết nạp vào Đảng cộng sản năm 1955 và ra miền Nam chiến đấu vào năm 1963. Ông Núp cũng đã từng được phái sang thăm Cuba theo lời mời của Chủ tịch Fidel Castro vào năm 1964.
Tin cho hay phố Đinh Núp được đặt cho đoạn đường kéo dài từ ngã ba giao cắt phố Nguyễn Chánh (tại ô đất A5 đến A7) đến ngã tư giao cắt phố Tú Mỡ tại điểm đối diện tòa chung cư CT4 Vimeco (quận Cầu Giấy). Con phố có chiều dài 1 km, rộng 20,5m và có hơn 1.000 hộ dân đang sinh sống.
Cũng liên quan đến chuyện đặt tên đường, trước đó hơn một tuần, thành phố Đà Nẵng đưa ra lấy ý kiến về việc đặt tên đường với tên hai linh mục phương Tây là Francisco De Pina và Alexandre de Rhodes – những người đã có công sáng tạo và phát triển chữ quốc ngữ.
Tuy nhiên, dự định này đã bị tạm gác lại sau khi gặp phải sự phản đối của một số chuyên gia lịch sử của Việt Nam. Trong đó, Phó Giáo sư Tiến sĩ Lê Cung của Khoa Sử, trường Đại học Sư phạm Huế, cho rằng Alexandre de Rhodes là người "có tội" với dân tộc Việt Nam nên không thể lấy tên ông để đặt tên đường. Còn nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân nói với báo Tuổi Trẻ rằng chữ quốc ngữ tạo ra không phải để phát triển văn minh của dân tộc, mà chỉ là một công cụ để xâm lăng.
"Người dân và giới trẻ Hồng Kông cần sự tự do, cần xã hội dân chủ và cần sự sung túc từ một nền kinh tế thị trường phát triển. Họ không cần đảng cộng sản, không cần chủ nghĩa xã hội tập quyền, lại càng không thuộc về một giấc mộng Trung Hoa bá quyền đang bị thế giới ghét bỏ".
Chủ tịch Đại học Bách Khoa Hong Kong nói chuyện với báo giới ngày 20/11/2019 - AFP
Giữa lúc cuộc tranh đấu dân chủ của giới trẻ Hồng Kông ngày càng khốc liệt với máu và nước mắt thì Tân Hoa Xã cùng báo Nhân Dân Nhật Báo, những cơ quan ngôn luận chính thức của Bắc Kinh đã công bố văn kiện kỳ họp lần thứ tư của Ủy ban trung ương Đảng cộng sản Trung Quốc khóa 19 hồi tuần trước. Nó bao gồm nhiều vấn đề liên quan đến kinh tế, chính trị, xã hội cùng hệ thống lý luận và phát triển của Trung Quốc trong kỷ nguyên mới, trong đó dành riêng một phần để nói về Hồng Kông và Ma Cao. Đáng chú ý là bên cạnh các biện pháp hành chính, luật pháp, an ninh quốc gia mà Bắc Kinh muốn áp đặt lên hai đặc khu này là bản dự thảo hướng dẫn việc giáo dục tinh thần yêu nước cho giới trẻ đại lục nói chung và tại các đảo quốc này nói riêng.
Theo như văn kiện Trung ương Đảng được trích đăng tải trên tờ Nhân Dân Nhật Báo ấn bản tiếng Anh ra ngày 12 tháng 11 thì "giáo dục tinh thần yêu nước" trong kỷ nguyên mới phải được dẫn dắt bởi chủ nghĩa Marx-Lenin, tư tưởng Mao Trạch Đông, lý luận Đặng Tiểu Bình, thuyết Tam cá Đại biểu (thuyết Ba Đại Diện của Giang Trạch Dân đề ra rằng Đảng cộng sản đại diện cho lực lượng sản xuất, cho nền văn hóa và quyền lợi nhân dân), Quan điểm Khoa học về Phát triển (học thuyết của Hồ Cẩm Đào trong việc kiến tạo một xã hội cân đối với con người là cơ bản và sự phát triển phải toàn diện) cùng tư tưởng Tập Cận Bình qua mô hình xã hội chủ nghĩa mang đặc tính Trung Hoa.
Văn kiện này thực chất là sự cải đổi bản hướng dẫn đã ra đời đôi chục năm trước từ sau vụ Thiên An Môn, nhằm giáo huấn giới trẻ để khẳng định rằng, yêu nước phải song hành với yêu đảng và yêu chủ nghĩa xã hội trong tình đoàn kết dân tộc để thực hiện Giấc Mộng Trung Hoa hiện nay. Bắc Kinh chỉ thị rằng nó cần được phổ biến và áp dụng rộng rãi trên các phương tiện truyền thông đại chúng, trong văn học nghệ thuật, trên không gian mạng cùng các phương tiện truyền thông xã hội. Đặc biệt là cần đưa vào chương trình giảng dạy học đường và cơ quan chính phủ, không chỉ dành cho giới trẻ đại lục mà chú trọng đến giới trẻ và công chức tại Hồng Kông và Ma Cao.
Trên thực tế, nếu theo dõi các bài báo cũng trên Tân Hoa Xã và Nhân Dân Nhật Báo thì một chiến dịch vận động tinh thần yêu nước, yêu mẫu quốc đã liên tục xuất hiện kể từ khi cuộc xuống đường của giới trẻ Hồng Kông diễn ra trong vài tháng qua, không đợi đến khi văn kiện trên được phổ biến trong tháng này. Bắc Kinh đã sử dụng chính các minh tinh điện ảnh, những ca sĩ, người mẫu Hồng Kông thân cộng để làm công cụ tuyên truyền, kêu gọi lòng yêu nước, trung thành với mẫu quốc. Hoặc đăng tải những câu chuyện kiểu "người tốt, việc tốt" có lòng yêu nước, tự hào khi làm người Trung Quốc. Chúng xuất hiện nhan nhãn và thường xuyên trên các báo đảng.
Đọc các văn kiện về chương trình giáo dục "cộng sản toàn thư" này cũng như một chiến dịch tuyên truyền về "tinh thần yêu nước" của Trung Quốc trong "kỷ nguyên mới", quả thật nếu không đưa người ta quay về với không gian một thời cộng sản của vài chục năm trước thì cũng gây ngạc nhiên cho nhiều người về câu chuyện tưởng như đùa mà Trung Quốc đang tái khởi xướng. Bởi những chủ thuyết cộng sản đã trở thành bóng ma quá khứ từ lâu trên thế giới và tượng đài Lenin còn bị kéo đổ trên chính xứ sở của Lenin cùng các quốc gia cựu cộng sản khác. Và ngay chính giới trẻ của các quốc gia cộng sản còn sót lại trên thế giới, như tại Việt Nam chẳng hạn, cũng chẳng thể nào nhồi nhét họ được huống hồ với giới trẻ Hồng Kông. Nhưng việc tái phát động chiến dịch này, có lẽ Trung Quốc chỉ muốn đề cao vai trò lãnh đạo độc tôn của đảng cộng sản dưới sự lãnh đạo của Tập Cận Bình hiện nay. Với mục đích gì, cứ cho rằng Trung Quốc vẫn còn thật sự bám víu chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản như vậy thì liệu Bắc Kinh có áp đặt việc "yêu nước là yêu đảng và yêu chủ nghĩa xã hội" này lên giới trẻ Hồng Kông được hay không ?
Sau hơn hai thập niên Hồng Kông được trao trả lại cho Trung Quốc và trở thành một đặc khu hành chính trực thuộc mẫu quốc, các cuộc thống kê mới nhất cho thấy dân Hồng Kông vẫn xem họ là "người Hồng Kông" (Hongkonger) đã lên mức kỷ lục là 76 % so với 23 % số người nhận mình là Trung Quốc hay Trung Quốc trong Kồng Kông. Nhóm người thân cộng này có lẽ phần lớn là những di dân đại lục từ sau ngày trao trả, còn lại người dân Hồng Kông thực thụ chưa bao giờ thấy mình thuộc về Bắc Kinh. Đó là lý do khiến Bắc Kinh lo ngại và ngày càng muốn đưa người dân Hồng Kông "vào khuôn phép", bằng cả bạo lực như những gì đang diễn ra tại Hồng Kông hiện nay và qua chiến dịch "văn hóa vận" với chiêu bài kêu gọi tinh thần dân tộc, lòng yêu nước và tình đoàn kết quốc gia như nói trên.
Cho dù người dân và giới trẻ Hồng Kông buộc phải sống trong quy chế "một quốc gia, hai thể chế" dưới bóng dù chung của một quốc gia cộng sản, nhưng suy nghĩ, văn hóa, môi trường sống trong một xã hội dân chủ lâu đời đã thấm đẫm trong con người họ, khó có điều gì khiến họ đổi thay. Thực chất họ vẫn đang sống và hành xử như tại hai quốc gia, hai thể chế đầy khác biệt, nếu không nói là đầy trái ngược. Dân Hồng Kông yêu chuộng giá trị của tự do thay vì sự độc tài sắt máu. Họ đã quen với một thể chế chấp nhận đa đảng chứ không chỉ độc đảng và do đảng lãnh đạo. Và hơn hết, họ từng được hưởng quyền tự do ngôn luận, được chọn lựa quyền nghe-nói điều gì chứ không phải do sự tuyên truyền, nhồi nhét những giáo điều của chủ nghĩa Mao, Mác hay Lê Nin đã quá vãng nào đó. Đó là lý do họ phản kháng từ nhiều năm qua khi Trung Quốc thất hứa trong cam kết trao quyền tự quản cho Hồng Kông và can dự vào đảo quốc này ngày càng nhiều hơn.
Người dân và giới trẻ Hồng Kông cần sự tự do, cần xã hội dân chủ và cần sự sung túc từ một nền kinh tế thị trường phát triển. Họ không cần đảng cộng sản, không cần chủ nghĩa xã hội tập quyền, lại càng không thuộc về một giấc mộng Trung Hoa bá quyền đang bị thế giới ghét bỏ. Họ sẽ không bao giờ yêu nước theo kiểu phải "yêu đảng và yêu xã hội chủ nghĩa" như Bắc Kinh mong muốn. Mà tinh thần yêu nước của họ là tình yêu dành cho một Hồng Kông tự do, là sự tranh đấu quả cảm để bảo vệ những giá trị này.
Hơn ai hết, người Hồng Kông hiểu rằng khi nỗi sợ hãi bao trùm là lúc bạo quyền lên ngôi, còn khi nhà cầm quyền biết sợ người dân, thì đó là lúc hoa tự do trổ bông. Chính vì lẽ đó, giới trẻ Hồng Kông chẳng lùi bước và đang đổ máu trong cuộc chiến với bạo tàn, cho dù không cân sức. Nhưng dẫu có phải hy sinh, họ đã là những người chiến thắng vinh quang. Nguyện vinh quang quy Hương Cảng. Glory to Hong Kong.
Đinh Yên Thảo
Nguồn : RFA, 24/11/2019
Có một thời Việt Nam lưu truyền câu nói về các ngành học được chuộng trong giới sinh viên học sinh và các phụ huynh Việt Nam rằng, "nhất Y, nhì Dược, tạm được Bách Khoa, bỏ qua Sư Phạm". Cái ngành Sư Phạm vất vả lại kiếm sống khó khăn, ra trường phải đi dạy xa nếu chẳng quen biết hay có tiền lo lót, nên chẳng ai khuyến khích con cái theo học Sư Phạm, cái nghề học để có tiếng làm "thầy" là vậy.
Mối quan hệ thầy-trò và phụ huynh trong giáo dục Việt Nam - Hình minh họa.
Một cô giáo trẻ từng cho biết rằng, lúc ra trường muốn ở lại ngay thành phố tỉnh lỵ của mình, gia đình cô phải lo lót đến ba trăm triệu để được nhận vào dạy với mức lương chỉ khoảng bốn triệu một tháng. Làm phép tính nhẩm cũng thấy xem như cô dạy không công hơn sáu năm trời mới lấy đủ lại số tiền đã bỏ ra, nhưng vì không muốn bỏ nghề đã vất vả học nên gia đình đành phải chạy vạy để lo liệu.
Ngành Sư Phạm vốn từng bị né tránh như vậy nhưng cho đến nay, trong khi vẫn chẳng khá hơn về mặt vật chất mà về mặt tinh thần thì ngày càng bị xem thường, thậm chí bị học trò thất lễ hay phụ huynh hành hung thường xuyên hơn. Mặt khác, những thước phim ghi lại dăm vụ hành hung, sỉ nhục học trò của một vài thầy cô giáo nào đó đã tạo thêm cho công luận cái nhìn thiếu thiện cảm và mất tin tưởng về chức nghiệp vốn xưa nay được kính trọng, một chữ cũng thầy. Muốn hay không và lý do gì, những tin tức tiêu cực từ thầy cô giáo, học sinh và phụ huynh đó đây đã làm mối quan hệ tay ba giữa thầy-trò-phụ huynh ngày càng trở thành mối quan hệ đối đầu, có chiều hướng xấu đi.
Các số liệu cho thấy Việt Nam hiện có khoảng 1.3 triệu giáo viên và khoảng 22 triệu học sinh các cấp, tức có tỉ lệ khoảng 17 học sinh mỗi giáo viên, tương đương với tiêu chuẩn chung tại các quốc gia phát triển, như tại Mỹ trung bình là vào khoảng 16 học sinh mỗi giáo viên. Tuy nhiên đây chỉ là một số liệu mang tính tương đối để có khái niệm về hệ thống giáo dục tại Việt Nam vì tỉ lệ này thay đổi, dao động khá rộng theo từng địa phương, có nơi một giáo viên phải đứng lớp đến bốn, năm chục học sinh. Nó cho thấy số lượng giáo viên không thiếu dù việc đào tạo nghề nghiệp đặc biệt này còn nhiều điều để nói. Như theo một cuộc trả lời phỏng vấn của ông Hoàng Đức Minh thuộc Bộ Giáo Dục-Đào Tạo cho biết là có khoảng bốn đến năm trăm ngàn giáo viên cần được tái huấn luyện. Đó là một vấn đề khác của hệ thống đào tạo của Việt Nam, còn câu chuyện ở đây là về mối quan hệ giữa phụ huynh và thầy cô giáo tại Việt Nam hiện nay như thế nào ?
Trong thời gian vừa qua, dư luận đang tranh cãi việc có nên gắn camera thu hình ngay trong lớp học hay không và tại sao phải làm điều này ? Phụ huynh lấy những thước phim thầy cô giáo bạo hành thể xác, tinh thần cho đến xâm hại tình dục học sinh để ủng hộ đề nghị này. Thầy cô giáo tận tụy với nghề thì cảm thấy mình bị xúc phạm, bị xem như những "phạm nhân" đang bị theo dõi. Mỗi bên đều có lý lẽ, cũng như có dăm lý do và cách giải thích để ủng hộ hay phản đối đề nghị này. Nhưng việc gắn camera với lý do gì đã chứng tỏ mối quan hệ giáo viên-phụ huynh đã có sự thương tổn và xem như lòng tin về những người nghề giáo không còn. Mà rốt cuộc, ai là người thiệt thòi ? Tất nhiên là cả ba phía, mà hơn hết vẫn là học trò. Và xa hơn, là cả tương lai quốc gia khi giáo dục là nền tảng để phát triển một quốc gia.
Giới giáo dục vẫn luôn chỉ ra rằng, một mối quan hệ tích cực, tin tưởng giữa thầy cô và phụ huynh luôn đem lại nhiều ích lợi cho các em học sinh. Các em cảm thấy gắn bó với trường lớp, đến trường với tâm trạng phấn chấn hơn, thấy mình được quan tâm và yêu thương từ những người đóng vai trò quan trọng nhất trong cuộc đời mình, để rồi từ đó tạo ra sự thành công trong học đường. Để thiết lập mối quan hệ tích cực này cần có sự đối thoại thẳng thắn và thông hiểu dựa trên nền tảng tương kính lẫn nhau, phụ huynh không quá can dự vào mối quan hệ thầy-trò vì chính các em cũng cần học hỏi một kỹ năng thiết lập mối quan hệ với xã hội ngoài gia đình và biết cách lên tiếng trước những sai trái nào đó trong môi trường học đường. Và cuối cùng là, cả hai phía cùng tìm giải pháp cho các khác biệt thay vì bào chữa hay chỉ trích, tấn công nhau. Tất cả những điều này được làm chỉ trong mục đích chung là đem lại lợi ích tốt nhất cho các em. Bằng ngược lại, một mối quan hệ xấu giữa thầy cô và phụ huynh sẽ tạo ra nhiều ảnh hưởng tinh thần nguy hại cho các em trong việc phát triển thành một người trưởng thành tử tế, có nhân cách cho xã hội.
Tất nhiên mỗi nhân tố trong mối quan hệ thầy-trò và phụ huynh này cần hiểu và có trách nhiệm trong việc thiết lập và phát triển mối quan hệ trở nên tốt đẹp hơn. Không chỉ các em được dạy "tiên học lễ" mà chính các thầy cô giáo và phụ huynh cũng cần học và thực hành cái lễ với nhau trong mối quan hệ này. Ngành giáo dục không thể có chỗ cho những người thiếu lương tâm chức nghiệp và những phụ huynh quá khích phải chịu trách nhiệm pháp luật về hành xử của mình. Nhưng nói vẫn dễ hơn làm, bởi chừng nào hệ thống và cơ chế giáo dục tại Việt Nam còn chú trọng quá mức vào điểm số, thi cử, vào căn bịnh thành tích và thi đua hơn là vấn đề thực học của một nền giáo dục khai phóng, thì chừng đó những áp lực nặng nề mà mỗi cá nhân trong bộ ba thầy-trò và phụ huynh đang gánh nặng sẽ khó lòng giúp họ làm tốt trách nhiệm và vai trò của mình.
Đinh Yên Thảo
Nguồn : VOA, 23/10/2019
Tuần này, khi Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc đang nhóm họp tại New York, một phụ nữ gốc Việt là cô Amanda Nguyễn cũng đã có mặt để vận động hành lang Liên Hiệp Quốc thông qua nghị quyết về quyền của những nạn nhân bị tấn công tình dục trên khắp thế giới. Trên trang mạng change.org, bản kiến nghị của cô được người ủng hộ vào ký tên hàng giờ, cho đến nay đã có hơn 283 ngàn người ký tên so với mục tiêu đạt đến con số 300 ngàn người.
Amanda Nguyễn, 27 tuổi, nhà sáng lập kiêm Chủ tịch tổ chức phi chính phủ RISE.
Amanda Nguyễn, 27 tuổi, nhà sáng lập kiêm Chủ tịch tổ chức phi chính phủ RISE với mục đích tranh đấu cho dân quyền của những nạn nhân của các vụ bạo lực tình dục, được xem là người thay đổi diện mạo của các điều luât liên bang Hoa Kỳ về nạn tấn công tình dục.
Sáu năm trước, năm 2013, cô là một nạn nhân của một vụ cưỡng hiếp đang trong năm cuối đại học. Khi đi tìm công lý cho mình, Amanda đã nhận ra rằng các luật định và thủ tục hành chính đầy phiền toái và không đồng nhất giữa các tiểu bang đã gây khó khăn rất nhiều cho các nạn nhân. RISE ra đời, Amanda kêu gọi người dân ký kiến nghị trên trang mạng change.org và bỏ công vận động các nhà lập pháp, nhận được vô số sự ủng hộ từ người dân, giới nghệ sĩ và truyền thông. Cuối cùng Đạo luật Quyền những nạn nhân bị tấn công tình dục (Sexual Assault Survivor's Rights Act) với hơn 20 luật đã được Quốc hội Hoa Kỳ thông qua và tổng thống Obama ban hành sắc lịnh năm 2016.
Amanda Nguyễn đã nhận được nhiều giải thưởng, mới nhất là được hai dân biểu đề cử giải Nobel Hòa Bình 2019 cùng giải thưởng Heinz Awards trị giá 250 ngàn sẽ được trao vào tháng 10 tới. Câu chuyện của Amanda cho thấy với nỗ lực và sự tiên khởi của một cá nhân trước một vấn đề được xã hội quan tâm cũng có thể tạo nên sự thay đổi rất lớn.
Trong khi đó, 6 tháng trước, một phụ nữ có tên Nguyệt Hà (Hạ ?) tại Hà Nội cũng khởi xướng một kiến nghị thư gởi đến Quốc hội Việt Nam với tên gọi "Kiến nghị bổ sung và điều chỉnh một số quy định pháp luật nhằm phòng chống một cách hiệu quả (tình trạng) quấy rối và bạo lực tình dục" trên cùng trang mạng change.org. Kiến nghị ghi là từ "các công dân, nhóm và tổ chức tại Việt Nam" đồng ký tên ngay sau vụ Đỗ Mạnh Hùng đã sàm sỡ với một nữ sinh viên trong thang máy tại Hà Nội nhưng chỉ bị phạt hành chánh với số tiền 200 ngàn VND hồi tháng Ba năm nay.
Mức phạt trò đùa mà Việt Nam cho rằng vì chưa có luật để xử, đã nên sự phẫn nộ cho công luận và người dân. Nên chính vì đó mà các vụ tương tự lại liên tục xảy ra.
Chỉ một tháng sau, cựu Viện Phó Viện Kiểm Soát Nhân Dân Đà Nẵng Nguyễn Hữu Linh lại sờ mó một bé gái trong thang máy. Rồi mới tháng trước, một gã đàn ông khác là Đào Đức Thành không chỉ sàm sỡ với một cô gái tại một tầng hầm chung cư Hà Nội mà còn tát tai cô và những người can ngăn khi bị phản ứng.
Mới nhất là cuối tuần qua, cộng đồng mạng lại phẫn nộ khi tin tức lan truyền về một bác sĩ tại Huế bị cho là hành hung một nữ điều dưỡng phải nhập viện sau khi gạ tình bất thành.
Ngoại trừ Nguyễn Hữu Linh được đưa tin là "bị xử 18 tháng tù", còn lại các vụ việc trên đều là "đang tiếp tục điều tra". Chúng hoặc đã hay sẽ đi vào quên lãng một khi công luận lắng xuống, cho dù có những vụ đã có sẵn chứng cứ, nhân chứng và nạn nhân cùng gia đình lên tiếng tố cáo. Có những vụ các nạn nhân bị buộc phải im lặng vì sự mua chuộc hay hăm doạ từ kẻ phạm tội. Phụ nữ và trẻ nhỏ xem ra chưa được luật pháp bảo vệ như họ cần được bảo vệ.
Các nguồn số liệu về nạn xách nhiễu và tấn công tình dục tại Việt Nam thường không đầy đủ và thiếu rõ ràng nhưng theo thăm dò từ tổ chức NGO ActionAid 2014 được các báo trong nước và nước ngoài (AFP) trích lại là có đến 87 % phụ nữ và các bé gái Việt Nam cho biết họ từng đối diện việc xách nhiễu tình dục cách nào đó. Bộ Lao động, thương binh và xã hội thì ước tính có khoảng 2.000 trẻ em bị xâm hại mỗi năm, một con số mà chính trong báo cáo viết rằng chỉ là "phần nổi của tảng băng chìm" vì chúng chỉ được biết đến khi liên quan đến các tội hình sự. Con số có là bao nhiêu thì thực tế là, phụ nữ và những bé gái Việt Nam vẫn đối diện nhiều nguy cơ bị sàm sỡ, suồng sã ngang nhiên nơi công cộng cho đến việc bị tấn công hay cưỡng hiếp chừng nào không có những biện pháp ngăn chận và trừng phạt thích đáng.
Người dân Việt Nam có lẽ cần bắt đầu cần tham gia vào các chiến dịch ký tên vào các bản kiến nghị gởi đến chính phủ về những sự quan tâm cùng các sự bức bối của mình. Trên bản kiến nghị tiếng Việt kêu gọi ngăn chận tình trạng tấn công tình dục sau hơn sáu tháng khởi xướng chỉ được khoảng 25 ngàn chữ ký như hiện nay xem ra là khá ít ỏi so với hàng chục ngàn người vào "like" một tấm ảnh cô người mẫu hở hang hay một đôi dòng trạng thái mời xem sô diễn của một anh hề nhạt nhẽo nào đó. Giải quyết đến đâu là trách nhiệm của chính phủ nhưng sự lên tiếng của công luận nếu đạt đến hàng đôi ba trăm ngàn người tham gia ký tên ắt cũng buộc giới thẩm quyền ít nhiều phải lưu tâm. Dẫu sao cũng đáng mừng khi có người khởi xướng và nhiều người hưởng ứng trong việc kêu gọi thay đổi luật lệ về nạn tấn công tình dục. Trên bản kiến nghị đã dẫn, một cô gái tên THT ký tên với lý do "Tôi ký tên vì tôi và những người bạn gái đã từng bị quấy rầy tình dục ngay ở nơi công cộng (trên đường đi học về)". Một người ký tên khác là NSMN viết "Nếu hôm nay không phải là bạn, ngày mai có thể là chị, em, con cháu của bạn hoặc là chính bạn". Và NCT viết, "Luật pháp cần có các chế tài để bảo vệ các em nhỏ bị xâm hại. Xâm hại tình dục, đặc biệt với trẻ nhỏ phải bị trừng phạt theo tố tụng hình sự".
Xách nhiễu và tấn công tình dục là vấn nạn của cả thế giới, không riêng gì chỉ Việt Nam. Hoa Kỳ và nhiều nước đã tuyên chiến, đưa ra những luật lệ nghiêm ngặt nhằm bảo vệ trẻ em và phụ nữ, cũng như trừng trị thích đáng những kẻ phạm tội ở bất cứ hình thức và cấp độ nào, từ việc lưu giữ hình ảnh khỏa thân của trẻ em đã là phạm hình luật, chưa kể đến việc xách nhiễu, tấn công. Cũng một vấn nạn, Amanda Nguyễn đã thành công trong việc thay đổi luật lệ nước Mỹ về vấn nạn này, còn ở Việt Nam,người dân đã lên tiếng và kiến nghị, bao giờ Quốc hội Việt Nam sẽ đưa ra luật lệ liên quan ?
(Từ Dallas, Texas)
Đinh Yên Thảo
Nguồn : VOA, 26/09/2019
Cuộc tranh đấu dân chủ tại Hồng Kông hiện nay, dù khá quy mô và tổ chức chặt chẽ nhưng được xem như không có những người lãnh đạo chính thức nhằm bảo vệ những nhân vật có ảnh hưởng trong phong trào. Dù vậy, những khuôn mặt quen thuộc của phong trào từ cuộc Cách Mạng Dù hồi năm 2014 cho đến nay đã được cả thế giới chú ý, không chỉ từ những hoạt động tranh đấu tích cực của họ mà còn là những suy nghĩ, tư tưởng dân chủ họ đang cổ súy.
Ba thủ lĩnh trẻ Hong Kong : La Quán Thông (trái), Hoàng Chi Phong (giữa) và Chu Đình (phải) ngày 18/6/2019 - AFP
Để hiểu hơn về phong trào dân chủ tại Hồng Kông, hãy gặp gỡ những khuôn mặt thủ lãnh sinh viên Hồng Kông tiêu biểu như Joshua Wong, Agnes Chow, Brian Leung, Nathan Law, Alex Chow, Andy Chan... đã và đang đóng vai trò gì trong cuộc cách mạng dân chủ này.
1. Joshua Wong (Hoàng Chi Phong) : Tuần này, Joshua Wong đang ở Mỹ sau chuyến thăm Đài Loan và Đức nhằm vận động sự ủng hộ của công luận thế giới cho cuộc tranh đấu dân chủ tại Hồng Kông hiện nay. Với phong thái đĩnh đạc, phát biểu sâu sắc, Joshua đã chứng tỏ bản lĩnh của một lãnh tụ trẻ, tạo được nhiều thiện cảm với truyền thông cùng giới chính khách các quốc gia này. Thái độ cùng các tuyên bố giận dữ của Trung Quốc, cũng như việc khóa bỏ tên Joshua Wong trên các trang mạng tại Hoa Lục đã cho thấy Trung Quốc đặc biệt lo ngại về tầm ảnh hưởng của Joshua Wong cùng các những thủ lãnh Hồng Kông khác.
Thủ lĩnh sinh viên Hoàng Chí Phong được tòa tha bổng tháng 6/2019
Joshua Wong sinh năm 1996, một năm trước khi Hồng Kông được Anh trao trả cho Trung Quốc, có thể xem Joshua lớn lên trong một tân Hồng Kông đã bị Trung Quốc chi phối, không như vốn đã từng là một phần của thế giới tự do. Có lẽ vì vậy mà tinh thần dân chủ và phản kháng của Joshua đã tỏ mạnh mẽ, là khuôn mặt tiêu biểu cho giới trẻ Hồng Kông cùng thế hệ. Năm 15 tuổi, Joshua khởi xướng phong trào phản đối Trung Quốc có ý định tiêm nhiễm vấn đề ý thức hệ vào Hồng Kông, qua chiến dịch tuyên truyền "dân tộc và đạo đức" đưa vào học đường. Cùng với một số bạn bè, Joshua khởi xướng phong trào Scholarism (Học Dân Tư Triều) để phản đối những áp đặt giáo dục của Trung Quốc. Phong trào Scholarism huy động được hàng chục ngàn sinh viên học sinh tuần hành, vây quanh các cơ quan chính phủ để đòi hỏi những người đứng đầu Hồng Kông phải hủy bỏ các chương trình của Trung Quốc. Không ngừng ở đó, phong trào Scholarism còn tiếp tục quy tụ các sinh viên học sinh để trở thành một trong những tiếng nói dân chủ mạnh mẽ nhất Hồng Kông, lên tiếng về các vấn đề chính trị lớn lao hơn như cải tổ lại hệ thống bầu cử theo thể thức dân chủ, phản đối sự can thiệp của Trung Quốc.
Năm 2014, ở tuổi 17, Joshua Wong trở thành một trong những thủ lãnh sinh viên đầy ảnh hưởng trong cuộc Cách Mạng Dù Vàng, kêu gọi sinh viên học sinh và người dân bất tuân dân sự, bãi khóa và xuống đường nhằm phản đối Trung Quốc áp đặt luật lệ bầu cử lên Hồng Kông. Cuộc xuống đường của người dân cùng sinh viên học sinh Hồng Kông kéo dài hơn hai tháng rưỡi và đã nhận được sự ủng hộ từ khắp thế giới. Cuộc tranh đấu này đã làm anh bị vào tù ra khám, chịu án hai tháng tù giam và chỉ mới ra tù hồi giữa tháng Sáu năm nay, đương lúc cuộc tranh đấu mới phản đối dự luật dẫn độ của Hồng Kông diễn ra. Joshua đồng sáng lập đảng Demosisto (đảng Vì Dân) năm 2016 và hiện là Tổng thư Ký của đảng phái chính trị này, hứa hẹn sẽ hiện diện tích cực trên chính trường Hồng Kông trong thời gian tới. Anh được Netflix dựng phim và từng được đề cử danh hiệu "Nhân vật trong năm" (2014) của Time và được đề cử giải Nobel Hòa Bình (năm 2017) cùng với người biểu tình trong phong trào Dù Vàng.
2. Agnes Chow (Chu Đình) : Cùng ở tuổi 22 như Joshua Wong và từng là phát ngôn viên của phong trào Scholarism. Agnes tham gia tích cực vào các phong trào dân chủ như kể trên cùng với Joshua Wong và trở thành Phó Tổng Thư Ký của đảng Demosisto.
Agnes Chow từng là phát ngôn viên của phong trào Scholarism
Nói tiếng Anh, Quảng Đông và tiếng Nhật, năm 2018 Agnes Chow buộc phải từ bỏ quốc tịch Anh theo luật định để ra tranh cử vào Hội Đồng Lập Pháp Hồng Kông (LegCo) nhưng lại bị ủy ban bầu cử loại bỏ với lý do cô không tuân theo luật lệ và thể thức bầu cử do đã ủng hộ, kêu gọi quyền tự quyết của Hồng Kông, vi phạm "Luật Căn Bản" - luật xem Hồng Kông là đặc khu hành chính trực thuộc Trung Quốc (!?). Giới quan sát cho rằng đây là một động thái chính trị của giới lãnh đạo Hồng Kông thân Trung Quốc, nhằm ngăn cản Agnes Chow có nhiều khả năng trở thành một nhà lập pháp trẻ tuổi nhất của đảo quốc này một khi được ra tranh cử. Đó là một thủ thuật dùng đối phó với Chủ tịch đảng Demosisto là Nathan Law trước đó khi dùng luật này để truất quyền nghị viên cùa anh. Agnes Chow hiện là tiếng nói được thế giới chú ý nhiều bên cạnh Joshua Wong.
3. Brian Leung (Lương Kế Bình) : 25 tuổi, Brian Leung đang cùng Joshua Wong thực hiện chuyến diễn thuyết tại các đại học và quốc hội Hoa Kỳ tuần này.
Brian Leung là người duy nhất đã can đảm mở mặt nạ khi các sinh viên chiếm tòa Lập Pháp Hồng Kông
Từng là Tổng Biên Tập tạp chí sinh viên The Undergrad, Brian vẫn tiếp tục tranh đấu cho Hồng Kông dù sang Mỹ du học sau khi tốt nghiệp cử nhân ngành Chính trị học. Hiện đang theo học ban tiến sĩ tại đại học University of Washington, Brian trở về Hồng Kông để tham gia tranh đấu cùng phong trào dân chủ Hồng Kông hồi đầu Hè. Anh là người duy nhất đã can đảm mở mặt nạ khi các sinh viên chiếm tòa Lập Pháp Hồng Kông, chính thức tuyên chiến cùng Trung Quốc với tuyên bố về "một thế hệ không có gì để mất" và tố cáo Bắc Kinh không tôn trọng lời cam kết giữ chế độ dân chủ tại Hồng Kông khi được phỏng vấn trên tờ Le Monde. Brian Leung đã kịp rời Hồng Kông trước khi bị bắt để hiện đồng hành cùng Joshua Wong tại Mỹ từ cuối tuần qua.
4. Nathan Law (La Quán Thông) : Hiện nay 26 tuổi, từng là Chủ tịch Liên đoàn Sinh viên Hồng Kông và cũng là môt thủ lĩnh tích cực của phong trào Dù Vàng.
Nathan cũng từng vào tù ra khám như các thủ lĩnh sinh viên khác vì bị ghép tội tổ chức biểu tình bất hợp pháp
Nằm trong phái đoàn sinh viên đối thoại cùng hội đồng đặc khu Hồng Kông, Nathan cùng với Joshua Wong và Alex Chow là ba khuôn mặt thủ lĩnh sinh viên nổi bật, được các hãng tin nước ngoài phỏng vấn, đăng hình ảnh và các phát biểu nhiều trong cuộc tranh đấu này. Có thái độ và phát biểu ôn hòa hơn Joshua, Nathan cũng từng vào tù ra khám như các thủ lĩnh sinh viên khác vì bị ghép tội tổ chức biểu tình bất hợp pháp. Đồng sáng lập đảng Demosisto và trở thành Chủ tịch đảng này, Nathan bắt đầu các hoạt động chính trị từ 2016.
Tháng 9 năm 2016, ở tuổi 23, Nathan ra tranh cử và đắc cử vào Hội Đồng Lập Pháp Hồng Kông, trở thành nghị sĩ trẻ nhất trong lịch sử Hồng Kông. Tuy nhiên như đã nói trên, anh bị hủy quyền nghị sĩ khi trong buổi lễ tuyên thệ nhậm chức, anh cùng những tân nghị sĩ độc lập khác bị cho có những phát biểu và thái độ chống Trung Quốc, vi phạm "Luật Căn Bản".
Nathan Law tốt nghiệp khoa Nghiên Cứu Văn Hóa tại Hồng Kông và được đại học Yale trao học bổng để theo học Cao học về Đông Á học từ mùa Thu năm nay. Theo tin trên tờ Yale News, Nathan đã nhận được rất nhiều lời hăm dọa thủ tiêu qua mạng xã hội từ những nhóm Hoa Lục tự nhận là "sinh viên trường Yale" trong những tuần qua.
5. Alex Chow (Chu Vĩnh Khang) : Sinh năm 1990, năm nay 29 tuổi, khi phong trào Dù Vàng xảy ra hồi 2014, Alex là người lớn nhất trong nhóm thủ lĩnh sinh viên này.
Alex Chow là người biến những cuộc tuần hành của giới sinh viên học sinh trở thành thành phong trào bất tuân dân sự tại Hồng Kông
Là cựu sinh viên Văn khoa và Xã hội học Đại học Hồng Kông, Alex là Tổng thư ký Liên đoàn Sinh viên Hồng Kông, người được xem là biến những cuộc tuần hành của giới sinh viên học sinh trở thành thành phong trào bất tuân dân sự tại Hồng Kông. Alex từng cứng rắn tuyên bố sẽ hủy bỏ các cuộc họp giữa Liên đoàn Sinh vên với đại diện chính phủ nếu có sự đàn áp người biểu tình xảy ra lúc bấy giờ. Năm 2016, Alex theo học Cao học Đại học Kinh tế London và dự kiến theo học ban tiến sĩ tại đại học Berkeley tại California vào mùa Thu năm nay, mà lẽ ra anh đã theo học từ năm trước nếu không bị các án tù như các thủ lĩnh khác. Alex Chow hiện đang là cái gai trong mắt Trung Quốc khi mới hồi đầu tháng Chín này, anh cùng với Joshua đã viết bài trên tờ New York Times để tố cáo chính quyền Hồng Kông thân cộng đàn áp người dân và kêu gọi quốc hội Hoa Kỳ thông qua dự luật nhân quyền với biện pháp trừng phạt với những quan chức Trung Quốc xen vào vấn đề Hồng Kông.
6. Andy Chan, tức Trần Hạo Thiên, sinh năm 1990, cựu sinh viên Bách khoa Hồng Kông cũng xuất thân trong phong trào Dù Vàng và đi vào con đường chính trị từ sau thời gian này.
Andy Chan thường cho rằng Trung Quốc là mối đe dọa với các quốc gia tự do trên thế giới.
Năm 2016, Andy sáng lập đảng Dân Tộc Hồng Kông, quy tụ các đảng viên là giới sinh viên tranh đấu tích cực cùng các trí thức trẻ mới ngoài 20, mang mục đích vận động cho sự độc lập của Hồng Kông. Chính vì mục tiêu hoạt động này, đảng Dân Tộc Hồng Kông trở thành đảng phái chính trị đầu tiên của Hồng Kông bị xem là bất hợp pháp và bị cấm hoạt động từ khi đảo quốc này bị trao trả lại cho Trung Quốc. Andy Chan thường cho rằng Trung Quốc là mối đe dọa với các quốc gia tự do trên thế giới. Anh vừa bị bắt tại phi trường Hồng Kông trong khi chuẩn bị thủ tục sang Nhật, cùng thời điểm Joshua Wong và Agnes Chow bị bắt hồi cuối tháng Tám vừa qua, ngay trước ngày được kêu gọi sẽ có cuộc tổng xuống đường. Andy Chan hiện đang bị ghép vào tội danh "âm mưu gây bạo động" và "tàng trữ vũ khí", một tội danh mà các thể chế cộng sản thường ngụy tạo và gán đặt cho những nhà đấu tranh dân chủ.
Đinh Yên Thảo, Dallas, Texas
Nguồn : RFA,17/09/2019