Thông Luận

Pháp : Macron nhượng bộ, báo chí nghi ngờ, Áo Vàng hồi V

Sau 4 hồi biểu dương lực lượng của phe Áo Vàng và một tháng im lặng, tổng thống Pháp, Emmanuel Macron, cuối cùng tối hôm qua đã lên tiếng.

Trang nhất báo Pháp ngày 11/12/2018 với tựa chính về phát biểu của tổng thống Emmanuel Macron ngày 10/12. Fotomontagem RFI

Lời nhận lỗi và các biện pháp thông báo để "xoa dịu" cơn phẫn nộ của phe Áo Vàng của ông Macron được giới truyền thông Pháp hôm 11/12/2018 tập trung phân tích. Nhìn chung, các nhật báo lớn của Pháp đều nghi ngờ là các nhượng bộ của ông Macron có thể đáp ứng được mong đợi của những người phản đối.

Như đáp lại câu hỏi của nhật báo độc lập Le Monde ra chiều tối hôm trước "Macron : Bước ngoặt nào cho nhiệm kỳ 5 năm ?", nhật báo kinh tế Les Echos trên trang nhất chạy hàng tít đậm "Sức mua : Các biện pháp sốc của Macron".

"Mãi lực, tranh luận quốc gia : Khế ước mới của Macron", tựa của nhật báo thiên hữu Le Figaro. Nhật báo thiên tả Libération thì nhắc lại câu nói của tướng De Gaulle, châm biếm chạy tít "Tôi đã hiểu được quý vị một chút".

Cuối cùng thì tổng thống Pháp cũng đã có "các nhượng bộ" như nhận xét của nhật báo công giáo La Croix. Theo đó, để giúp tăng mãi lực của người dân, một loạt các biện pháp "sốc" đã được đưa ra : Miễn các khoản đóng góp xã hội và thuế thu nhập khoản tiền lương làm thêm giờ ; Hủy tăng mức đóng góp xã hội CSG (Contribution sociale généralisée - Đóng góp cho toàn xã hội) đối với những người về hưu có thu nhập thấp hơn 2000 euro/tháng ; Tăng mức tiền thưởng lao động đối với những người có mức thu nhập thấp, điều này dẫn đến việc tăng lương tối thiểu thêm 100 euro/tháng.

Những tuyên bố này được giới báo chí nghi ngờ tiếp nhận. Một mặt, đa số các bài xã luận đều đánh giá cao thái độ "nhìn nhận sai lầm" của ông Macron và công nhận nguyên thủ Pháp đã có nhiều nhượng bộ quan trọng. Les Echos cho rằng "ông Macron đã không hà tiện dùng các biện pháp để dập tắt đám lửa. Bệnh càng nặng, liều thuốc phải càng cao".

Mặt khác, nhiều nhật báo cũng nghi ngờ đặt câu hỏi : Phát biểu của ông Macron có thuyết phục được lòng dân hay không ? Câu trả lời là "chưa chắc". Le Figaro tự hỏi : "Sau việc từ bỏ tăng thuế cacbon, khế ước mới cho quốc gia theo như ông Macron đề nghị liệu có sẽ thuyết phục được những người nổi dậy xếp Áo Vàng vào hộp hay không ?".

Tờ nhật báo cộng sản L’Humanité có cái nhìn khắt khe hơn cho rằng nguyên thủ Pháp đã thất bại trong cách điều hành : "Tổng thống đã phải nhượng bộ, nhưng còn xã mới đủ (…) Bị chao đảo vì phong trào Áo Vàng, học sinh trung học la ó, người lao động phản đối, tổng thống Pháp bị lôi ra khỏi giấc mộng người đầy quyền lực".

Cuối cùng, Libération cảnh báo ngay cả khi sự ủng hộ của công chúng dành cho phe Áo Vàng nếu có suy giảm như trông đợi của ông Macron, "phong trào phản đối khó có khả năng tắt lịm trong ngày một ngày hai".

Bất chấp nhượng bộ, Áo Vàng vẫn muốn hồi V

Le Figaro cũng quan tâm đến phản ứng của phe Áo Vàng sau bài phát biểu của tổng thống. Tờ báo nhận thấy "đối với người này đó là những biện pháp nhỏ nhặt, với những người khác là ‘bước đầu hiểu nhau’".

Thủ đô Paris cuối tuần này có nguy cơ lại tiếp tục là sàn diễn của phe Áo Vàng. Lời kêu gọi biểu tình ở Paris một lần nữa đã được đưa ra ngay sau bài phát biểu của tổng thống Pháp. Đối với nhiều người, những biện pháp ông Macron đề xuất rất "nhỏ nhặt", nguyên thủ Pháp vẫn không có gì thay đổi, "Macron vẫn là tổng thống của nhà giàu" khi kiên quyết không tái lập thuế về tài sản. Quyết định tăng lương tối thiểu thêm 100 euro là "chưa đủ". Nhiều người Áo Vàng tại nhiều tỉnh nhỏ cho rằng cần phải có một cuộc trưng cầu dân ý về các đường lối chính sách của ông Macron hay như cần phải phế truất tổng thống…

Nhưng những chỉ trích trên cũng không được nhiều người Áo Vàng đồng tình. Họ nghĩ là tổng thống đã có những nhượng bộ đáng kể, ông "bắt đầu thấu hiểu người dân" và có "thiện chí giải quyết khủng hoảng".

Tuy nhiên, Le Figaro lưu ý để có thể thực hiện các biện pháp "nhỏ nhặt" như cáo buộc của nhiều người Áo Vàng, nhà nước Pháp có thể sẽ phải tiêu tốn đến hơn 10 tỷ euro, với một hệ quả khác đáng lo ngại : Thâm hụt ngân sách năm 2019 có thể sẽ bị tăng lên ở mức là 3,5%, thay vì là 2,9% như dự kiến.

Bắc Kinh – Washington : Trận chiến thế kỷ ?

Căng thẳng quan hệ Mỹ - Trung những ngày gần đây trở nên nóng bỏng mà trận chiến thương mại chỉ mới là màn mở đầu. Các vấn đề chiến lược mới chính là cốt lõi của mọi sự tranh chấp Mỹ - Trung. Đây chính là nhận xét của nhà báo Michel de Grandi trong bài viết có tựa đề "Cuộc chiến Bắc Kinh – Washington không chỉ có thương mại".

Nước Mỹ như bị Trung Quốc đấm nốc ao. Hoa Kỳ không còn là cường quốc duy nhất trên thế giới. Một vị trí mà Washington thống lĩnh từ bao thập niên nay, kể từ khi Liên Xô tan rã. Nước Mỹ bực bội vì bị Trung Quốc làm cho khốn khổ, lao đao ngay cả trong những lĩnh vực mà Hoa Kỳ không hề ngờ tới.

Trung Quốc gây căng thẳng định chế khi thành lập các cơ chế đa phương riêng của mình. Trung Quốc chống lại các nền dân chủ phương Tây khi tự cho mình là một mô hình quản lý với nhiều nước đang phát triển. Và nhất là địa bàn các vấn đề chiến lược có nguy cơ trở thành sàn đầu giữa hai ông lớn.

Tác giả cho rằng chỉ riêng tại Châu Á, chí ít có 3 điểm Hoa Kỳ và Trung Quốc đối chọi nhau : Bán đảo Triều Tiên, Biển Đông và nhất là Đài Loan, giờ lại trở thành tâm điểm của sự đối đầu. Với hòn đảo này, Washington không ngừng khiêu khích Bắc Kinh với các chiến dịch cho tầu chiến và chiến đấu cơ qua lại vùng eo biển chỉ rộng có 180 km. Một hành động mà Bắc Kinh luôn kịch liệt phản đối cho đấy là xâm phạm chủ quyền.

Hành động này cũng được Hoa Kỳ áp dụng trên Biển Đông với lý do vùng biển này "không thuộc một quốc gia nào" nên "Hoa Kỳ tiếp tục tự do lưu thông ở những nơi nào mà luật pháp quốc tế cho phép". Để ngăn chặn, Bắc Kinh tiến hành các cuộc tham vấn với các nước trong khối ASEAN sao cho có thể đạt được một bộ "quy tắc ứng xử" trên Biển Đông từ đây trong vòng ba năm tới. Hiện tại chưa có gì là bảo đảm đạt được.

Les Echos trích nhận định của chuyên gia Jean-Pierre Cabestan trường đại học Hồng Kông, cho rằng "Tập Cận Bình làm tất cả mọi thứ để có thể khẳng định vai trò lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc sao cho vẫn không vượt qua ngưỡng đối đầu vũ trang, không những với Hoa Kỳ, mà với cả những nước láng giềng trong trước mắt".

Les Echos cũng không quên nhắc lại, năm 2016, ông Steve Bannon, chủ nhân một trang báo cực kỳ bảo thủ Breitbart News đã từng viết : "Chúng ta sẽ tiến hành một cuộc chiến ở Biển Đông trong vòng từ 5-10 năm nữa. Không còn gì để nghi ngờ về điều này".

Để tránh rơi vào chiếc bẫy đối đầu trực diện, vẫn còn một giải pháp thứ ba, nằm giữa thương mại và các vấn đề địa chính trị : Tìm cách ngăn cản kẻ khác bành trướng sức mạnh. Do vậy trước hết Hoa Kỳ phải làm chủ các công nghệ và triển khai các biện pháp hòng ngăn chặn Trung Quốc đạt được các mục tiêu kế hoạch Made in China 2025.

Trong cuộc đua này, Trung Quốc sử dụng mọi chiêu có thể : từ không tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ đến dọ thám, đi qua cả việc mua lại các hãng công nghệ hàng đầu. Do vậy, vụ bắt giữ con gái chủ tịch Hoa Vi chỉ là chương mới trong cuộc cọ xát mà những màn "giựt gân" còn xa mới kết thúc.

Hiệp ước Di dân : Nạn nhân của "tin giả"

Trong lĩnh vực xã hội liên quan đến vấn đề di dân. Trong hai ngày họp 10-11/12/2018, tại Marrakech, Morocco, 150 quốc gia thông qua dự thảo Hiệp ước Di dân, dưới sự chủ trì của Liên Hiệp Quốc. Tuy nhiên theo Le Monde, hiệp ước này trong những ngày qua trở thành đối tượng công kích của các phong trào cực đoan, dân tộc chủ nghĩa và phi tự do.

Trong bài xã luận có tựa đề "Các chiến dịch bóp méo thông tin xung quanh Hiệp ước Di dân", Le Monde cho biết một chuỗi các thông tin giả, bị bóp méo đã được lan truyền rộng rãi gây hoang mang cho người dân tại một số nước trong Liên Hiệp Châu Âu mà phong trào dân túy, bài di dân đang lên mạnh mẽ như Ý, Áo, Bulgaria, Hungary, Ba Lan, Cộng hòa Czech…

Tại Pháp, Le Monde chỉ trích lãnh đạo đảng cựu hữu Tập hợp Quốc gia bởi vì bà Marine Le Pen đã không ngần ngại liên hệ phong trào Áo Vàng với Hiệp ước Di dân, cáo buộc chính phủ "tổ chức nhập cư" gây thiệt hại cho người lao động và sức mua của họ. Trên mạng xã hội, cư dân mạng sôi sục trước thông tin cho rằng "chính phủ Pháp bị đặt dưới sự giám hộ của Liên Hiệp Quốc" và sẽ có "hàng triệu di dân vào nước Pháp".

Le Monde nêu rõ Hiệp ước Di dân vừa được các nước thông qua không có chữ ký, không có tính chất ràng buộc. Tuy sẽ được bỏ phiếu tại Liên Hiệp Quốc vào ngày 19/12/2018 tới đây, hiệp ước không nhằm mục đích áp đặt cách chính sách di dân đối với các bên tham gia. Hiệp ước đặt ra 23 mục tiêu hợp tác, các tham vọng chung và cùng chia sẻ trách nhiệm.

Pháp : Nhà dưỡng lão cho gà đẻ trứng

Gà đẻ trứng phục vụ con người được quyền hưởng một cuộc sống nhàn hạ, ung dung tự tại. Đây chính là mục tiêu mà chuỗi siêu thị Monoprix, thuộc tập đoàn Casino đặt ra cho các nhà cung cấp trứng gà.

Ngày 10/12/2018, Monoprix đã ký kết một thỏa thuận đối tác với công ty khởi nghiệp Poulehouse để kinh doanh các loại trứng của doanh nghiệp này, theo khẩu hiệu "Poulehouse đề nghị loại trứng đầu tiên không giết gà đẻ trứng".

Một cách cụ thể, những con gà đẻ trứng chỉ có sản lượng cao nhất trong vòng từ ba đến 18 tháng, tức là mỗi ngày cho được một quả trứng. Rồi khi sản lượng giảm dần, gà sẽ bị đem giết. Người ta ước tính "mỗi năm Pháp triệt hạ gần 50 triệu con gà đẻ trứng".

Theo mô hình kinh tế mới của Poulehouse, mỗi một quả trứng bán ra phải cho phép tài trợ chế độ hưu cho những con gà cao cấp này cũng như một nương thân ở vùng Limoges. Tại khu trang trại rộng 16ha này, người ta sẽ dựng hai trại, một cho gà đẻ trứng và một cho gà về hưu.

Nhưng mô hình này chỉ có lợi khi người tiêu thụ phải chấp nhận mua trứng với giá mắc hơn gấp đôi so với trung bình, tức là khoảng 1euro/ trứng hay 5,99 euro cho một hộp sáu quả. Đã được bày bán tại nhiều chuỗi siêu thị như Biocoop, Naturalia và Franprix, nhà cung cấp này đã bán được hơn một triệu quả trứng tính từ ngày thành lập năm 2017.

Nhóm khởi nghiệp hy vọng mô hình "không giết gà" có thể chiếm lĩnh từ 2-3% thị trường trước khi trở thành một tiêu chuẩn, như mô hình trứng thu nhặt từ gà thả rong.

Minh Anh

Khủng hoảng Áo Vàng : Tổng thống Pháp trả lời phẫn nộ của dân

Khủng hoảng Áo Vàng vẫn là chủ đề thời sự phủ kín các trang báo Pháp ra đầu tuần, đặc biệt tối nay (10/12) tổng thống Pháp sẽ có bài phát biểu quan trọng trên truyền hình. Trước bài diễn văn đang được dư luận mong đợi này, các báo đều đưa ra những dự đoán hay những câu hỏi cho nội dung về những biện pháp mà tổng thống sẽ thông báo.

"Hồi IV" của phong trào Áo Vàng ngày 08/12/2018 tại Paris. CHARLY TRIBALLEAU / AFP

Cái tên Macron xuất hiện ở hầu khắp trang nhất các báo. Le Figaro chạy tựa lớn : "Macron tìm câu chữ để thoát khỏi khủng hoảng". Les Echos thì dự đoán qua tựa trang nhất : "Áo Vàng : Những gì Macron chuẩn bị ra khỏi khủng hoảng". Còn nhật báo công giáo La Croix thì nhận định : "Đến lúc phải có câu trả lời".

Le Figaro đặt câu hỏi "Macron sẽ thay đổi hướng (chính sách) ?". Sau "Hồi 4" của những người Áo Vàng hôm thứ Bảy (08/12), trước khi lên truyền hình, tổng thống Pháp dành cả ngày hôm nay cho cuộc thảo luận về chính sách xã hội. Các lãnh đạo công đoàn, giới chủ, các hiệp hội dân biểu, chủ tịch hai viện Quốc hội, các tổ chức đối tác xã hội khác nhau đều được mời tham gia đóng góp sáng kiến giúp tháo ngòi nổ khủng hoảng nghiêm trọng mà nước Pháp đang trải qua.

Xã luận Le Figaro khẳng định, các biện pháp cấp bách đang được mong đợi, nhất là các biện pháp cho người về hưu và tầng lớp trung lưu đang gặp khó khăn rất nhiều trong cuộc sống. "Emmanuel Macron biết trước là các quyết định của ông sẽ chỉ chấp nhận được nếu chi phí cho nó phải được lấy từ tiết kiệm chi tiêu của chính phủ chứ không phải lấy từ nguồn thu thuế mà nước Pháp vốn đang giữ kỷ lục".

Vẫn theo Le Figaro, căn bệnh không phải chỉ ở thuế má. "Nước Pháp cần có một mô hình xã hội được thay đổi hoàn toàn. Việc cấp bách là hoàn thiện một khế ước xã hội mới để tái lập lòng tin chứ không phải chỉ có ký rồi là xong".

Xã luận tờ báo kêu gọi : "Sau ba tuần đối thoại giữa những người điếc và dân Pháp, tổng thống phải đề nghị được lối thoát cho cuộc xung đột ở tầm cao, nhưng lại phải tỏ ra khiêm tốn và thực tế".

Trong thời điểm mấu chốt này, nhật báo Libération gặp gỡ những người đã mất hết lòng tin, không còn trông chờ gì vào ông Macron nữa. Trong phóng sự dài của Libération mang tiêu đề "Áo Vàng : Quá muộn, lẽ ra phải nói từ trước", phóng viên của tờ báo đã gặp gỡ tìm hiểu ý kiến của một số người Áo Vàng về những gì họ mong chờ ở ông Macron trong thông báo trên truyền hình tối nay. Tờ báo khẳng định luôn "phát biểu của tổng thống không được mấy người biểu tình quan tâm. Họ không hy vọng sẽ có những biện pháp ngoạn mục nào và quả quyết muốn tiếp tục phong trào đấu tranh".

Nhượng bộ nhưng còn các cải cách ?

Về phát biểu tối nay, xã luận Libération nhận thấy những lời nói tràng giang đại hải đầy cảm xúc và cam kết ở ông Macron người ta đã được nghe nhiều lần.

Nhưng chắc chắn tối nay, tờ báo nhấn mạnh, tổng thống "sẽ chơi ván bài khó nhất trong cuộc đời chính trị ngắn ngủi của mình". Tổng thống không được phép sai sót chí ít nếu ông muốn "làm dịu sự phản kháng đang xé nát nước Pháp".

Trong khi đó xã luận La Croix chạy tựa ngắn gọn "nhượng bộ và giữ vững". Tờ báo ghi nhận, "hiếm khi nào tiếng nói tổng thống lại được mong đợi như vậy… Emmanuel Macron sẽ phải chứng tỏ ông biết nỗi phẫn nộ ở Pháp bắt nguồn từ đâu suốt cả tháng qua". Làn sóng phản kháng không chỉ bó hẹp trong áp lực thuế má mà bắt nguồn từ cung cách lãnh đạo của tổng thống. La Croix kêu gọi : "Trước người dân Pháp, Emmanuel Macron phải nhượng bộ và giữ vững : Tin vào những thay đổi cần thiết và kiên quyết trong các dự án cải cách".

Ngôn từ thì đơn giản vậy nhưng phía sau là một bài toán nan giải cho tổng thống Pháp. Thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng lần này chỉ là bước đầu.

Chuyển qua nhật báo Le Monde. Áo Vàng cũng là chủ đề nổi bật của tờ báo nhưng do ra sớm từ thứ Bảy (08/12), Le Monde không cập nhất được thời sự mới, tuy nhiên tờ báo cũng có nhiều bài viết giúp độc giả tìm hiểu thêm về "căn nguyên của một cuộc khủng hoảng xã hội chưa từng có", tựa trang nhất tờ báo.

Mỹ : Điều tra Nga can thiệp bầu cử Mỹ khiến Donald Trump khó xử

Riêng về đề tài quốc tế, Le Monde nhìn qua nước Mỹ với bài viết về cuộc điều tra của tư pháp Hoa Kỳ về nghi vấn Nga can thiệp bầu cử Mỹ đang bắt đầu hé lộ những thông tin mà theo Le Monde cho rằng đang khiến tổng thống Donald Trump khó xử.

Theo Le Monde, thẩm phán Robert Muller người lãnh đạo cuộc điều tra nghi án Nga can dự bầu cử Mỹ, hôm thứ Sáu 07/12, lần đầu đã chuyển cho tư pháp các tài liệu khẳng định có mối liên hệ chặt chẽ giữa chiến dịch tranh cử tổng thống Mỹ 2016 với chính quyền Nga. Những tài liệu này có nhiều khả tín bởi các chi tiết được tập hợp từ lời khai của ông Michael Cohen, cựu luật sư riêng của ông Donald Trump.

Từ đầu vụ việc, khởi phát chỉ 6 tháng sau khi Donald Trump đắc cử tổng thống, Nhà Trắng liên tục phủ nhận cuộc điều tra của thẩm phán Muller, nhưng những tài liệu mới được chuyển cho tư pháp lần này dường như đang khiến ông Trump lúng túng. Theo Le Monde, tổng thống Mỹ hứa công bố một "báo cáo phản biện" để chống lại tài liệu của Robert Muller. Có điều đến lúc này không ai biết khi nào tài liệu được công bố và dưới hình thức nào. Ông Trump chỉ quả quyết rằng "87 trang đã được viết".

Hoa Vi, tâm điểm của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung

Chuyển qua với một thời sự quốc tế khác đang được báo chí quốc tế quan tâm đó là vụ bắt giữ tổng giám đốc tài chính của tập đoàn Hoa Vi tại Canada theo yêu cầu của Mỹ. Trang kinh tế Le Figaro có bài "Hoa Vi, người khổng lồ ở trung tâm công nghiệp viễn thông".

Le Figaro nhận thấy, "tập đoàn Trung Quốc Hoa Vi giờ đang trong tâm điểm của cuộc đọ sức giữa Bắc Kinh và Washington". Cái tên Hoa Vi dường như đang khiến Donald Trump phấn chấn. Tổng thống Mỹ đặt tập đoàn này như là trọng tâm của cuộc chiến thương mại với Trung Quốc. Ông coi Hoa Vi là gián điệp kinh tế, chính trị và quân sự phục vụ cho Bắc Kinh.

Vẫn theo tờ báo Pháp, xung khắc giữa Washington và Hoa Vi đã bắt đầu nảy sinh từ năm 2014. Wshington đã từng cấm tập đoàn Trung Quốc này tham gia đấu thầu của Mỹ cũng chỉ vì nghi vấn làm gián điệp. Căng thẳng tăng dần, cho đến tháng 02/2018 khi 6 cơ quan tình báo Mỹ, trong đó có FBI, CIA rồi NSA, khuyến cáo công dân Mỹ không nên sử dụng thiết bị viễn thông Trung Quốc và đỉnh điểm là vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu vừa rồi.

Nhưng giờ đây Hoa Vi, công ty được thành lập năm 1987, được coi là "vật thể lạ" trong bầu trời viễn thông thế giới. Ba chục năm sau, Hoa Vi đã lớn mạnh thành một tập đoàn có 180 nghìn nhân nhân viên trải khắp thế giới và có doanh số hơn 92 tỷ đô la. Hoa Vi nhanh chóng vượt qua những người khổng lồ Mỹ, trở thành tập đoàn viễn thông lớn thứ 2 thế giới. Hoa Vi bị cáo giác có liên hệ chặt chẽ với quân đội Trung Quốc nhưng điểm lớn vẫn là tham vọng thống trị thị trường viễn thông toàn cầu của Hoa Vi. Đó chính là mối lo ngại lớn nhất của Mỹ và một số đồng minh.

Mỏ quặng quý trong điện thoại di động

Phần cuối của mục điểm báo hôm nay xin được đến với bài viết trên nhật báo kinh tế Les Echos mang tiêu đề : "Đổ xô đi tìm vàng từ điện thoại thông minh".

Chiếc điện thoại thông minh, vật dụng đại trà trong cuộc sống hàng ngày có chứa các kim loại quý hiếm như vàng, bạc, platine và cả rất nhiều kim loại, đất hiếm khác, những nguyên liệu vẫn được cho là chiến lược của kỷ nguyên công nghệ hiện đại.

Điện thoại di động cũ, máy tính, iPad hỏng giờ nhiều người không gọi đó là rác thải nữa mà là các "mỏ quặng trong đô thị". Các thiết bị này chứa đủ các kim loại từ vàng, bạc, platine, kẽm, chì cobalt, lithium, nikel, đất hiếm…

Người ta đã nhìn thấy nguồn mỏ quặng kim loại quý hiếm và sạch trong các điện thoại di động. Theo Les Echos, từ năm 2016, người ta ước tính các loại kim loại có trong các thiết bị điện tử gia dụng các loại trên thế giới có giá trị tới 55 tỷ euro, riêng các loại điện thoại di động chiếm 9,4 tỷ. Nhìn thấy nguồn lợi này nhiều nước Châu Âu, trong đó đặc biệt Pháp đã tính đến việc thành lập hẳn một ngành công nghiệp chiết xuất thu hồi kim loại từ các vật dụng bỏ đi nói trên.

Les Echos cho biết : Tại Bỉ, gần Anvers có hẳn một khu lò luyện kim loại cũ rộng 127 ha giờ được làm thành nơi thu hồi các loại máy tính, điện thoại di động cũ hỏng từ khắp nơi trên thế giới để chiết xuất kim loại. Tổ hợp này sử dụng 1.650 nhân viên mỗi năm xử lý 500 nghìn tấn rác thải như vậy.

Một người quản lý của tổ hợp này cho Les Echos hay, 35 nghìn điện thoại di động người ta có thể thu hồi được 1 kg vàng. Giá trị kim loại của một thiết bị điện tử có giá khoảng từ 80 xu đến 1 euro. Điều này cho thấy nguồn lợi kinh tế của núi rác thải công nghệ hiện đại lớn đến mức nào.

Anh Vũ

Pháp : Giới chuyên gia nghi ngờ Nga can thiệp kích động Áo Vàng (RFI, 10/12/2018)

Ngoài một số yêu sách chung, phe Áo Vàng là một phong trào "tự phát"không có lãnh đạo, không có tổ chức, mỗi người một ý, thay đổi, thêm bớt liên tục. Đó là vấn nạn của nền dân chủ Pháp. Vấn nạn thứ hai, liệu phong trào này có bị lũng đoạn, giựt dây hay không ?

Người biểu tình Áo Vàng trên đại lộ Champs-Elysées, Paris, ngày 08/12/2018. ABDUL ABEISSA / AFP

Tuy khẳng định là còn quá sớm để kết luận, chính phủ Pháp đã bắt đầu điều tra có bàn tay của Moskva. Giới chuyên gia an ninh mạng phát hiện nhiều dấu hiệu bất thường.

Phong trào Áo Vàng chống chính phủ nối kết nhau từ mạng xã hội. Từ những ngày qua, giới nghiên cứu, công ty xí nghiệp ghi nhận một số động thái bất thường trên Twitter. Chẳng hạn như đột nhiên có nhiều người mới lên mạng đặc biệt chú tâm vào hoạt động của phe Áo Vàng, nhiều tài khoản mới tập trung đưa hình ảnh nước Pháp "chìm trong lửa máu" và chỉ xuất hiện trên Twitter mà thôi. Chưa hết, những đoạn phim hay ảnh không có xuất xứ từ Pháp mà quay chụp từ một nước nào khác nhằm mô tả nước Pháp bị tàn phá trong nội chiến.

Tại sao nghi ngờ chính quyền Nga ?

Nhiều nhà quan sát quốc tế cho là có bàn tay của Moskva. New Knowledge, công ty an ninh mạng ở Mỹ, cũng như báo chí Anh, khẳng định là có bàn tay của "guồng máy tuyên truyền Nga" can thiệp vào cuộc đấu tranh của phong trào Áo Vàng để trả thù nước Pháp.

Được Le Monde đặt câu hỏi, Ryan Fox, giám đốc New Knowledge cho biết, từ hai năm nay đã nhận diện 2.000 tài khoản trên internet và một số mạng xã hội thuộc mạng lưới tuyên truyền của Nga. Tất cả đều tập trung đánh phá tổng thống Pháp với những chủ đề như "Macron đạo đức giả : ủng hộ khủng bố Syria nhưng bôi xấu Áo Vàng tại Pháp". Mạng lưới này, từ hai năm nay, luôn phản ảnh quan điểm của Nga trên các hồ sơ quốc tế, sử dụng các dùng hình cũ ở đâu đó để lên án cảnh sát Pháp trấn áp biểu tình.

Tuy nhiên, giám đốc công ty an ninh mạng New Knowledge cho biết thêm là chưa có bằng cớ để kết luận Nga có "tham gia" vào việc tổ chức phong trào Áo Vàng hay không.

Tú Anh

********************

Áo vàng : Nga tung tin giả để kích động hận thù tại Pháp ? (RFI, 09/12/2018)

Chính phủ Pháp đang điều tra các tài khoản mạo danh trên internet kích động và thổi phòng phong trào Áo Vàng. Nhật báo Anh, The Times ngày 08/12/2018, cho rằng "nguồn gốc tin giả" có liên can đến nước Nga.

Các vụ biểu tình bạo động ở Pháp bị kích động bởi các trang mạng xã hội từ nước ngoài.© Reuters/Kacper Pempel

Trước tiên, nhiều bức ảnh phổ biến trên 200 tài khoản Twitter thu hút sự chú ý của an ninh Pháp. Đó là hình và đoạn băng video trong đó có những người bị thương được cho là "Áo Vàng" bị cảnh sát Pháp đàn áp thô bạo. Thế nhưng, xuất xứ của những hình ảnh này được thu từ một nơi nào đó chẳng liên can gì đến thời sự Pháp.

Vụ Quốc Phòng phủ thủ tướng được lệnh phối hợp điều tra truy tìm nguồn cội. Các cơ quan an ninh Pháp đặc biệt quan tâm về những tin đồn đầu độc công luận.

Báo chí Anh cũng tìm hiểu riêng. Trích nguồn phân tích của công ty an ninh mạng New Knowledge, The Times khẳng định hàng trăm tài khoản Tweeter giả do Nga quản lý tìm cách đổ dầu vào lửa để kích động lòng căm phẫn của phong trào Áo Vàng tại Pháp.

Hiện giờ, chính phủ Pháp giữ thái độ thận trọng và cho biết cần nhiều thời gian và nỗ lực điều tra mới có thể kết luận.

Tuy nhiên, nhật báo Anh cho rằng chuyện Nga tuyên truyền đánh lừa công luận quốc tế đã từng xảy ra trong vụ Brexit. Hơn 15 ngàn tài khoản Twitter bằng tiếng Nga đã tung lên hàng trăm ngàn thông điệp kêu gọi kiều dân Anh ở các nước châu Âu hồi hương. Một hình thức gây bất hòa trong Liên Hiệp Châu Âu.

Tú Anh

*******************

COP24 : Chống biến đổi khí hậu, Áo vàng, Áo xanh biểu tình ôn hòa (RFI, 09/12/2018)

Thứ Bảy 08/12/2018, trong bối cảnh hội nghị COP24 tại Ba Lan, hàng loạt cuộc tuần hành chống biến đổi diễn ra khắp châu Âu. Tại Pháp, ban tổ chức cho biết có 120 cuộc biểu tình trong đó, nhiều người mặc Áo vàng tuần hành chung với Áo xanh bảo vệ môi trường với khẩu hiệu "khí hậu và xã hội cùng chung tranh đấu".

Cuộc tuần hành vì khí hậu tại Paris, ngày 8/12/2018. Reuters/Piroschka van de Wouw

Theo AFP, cho dù lo ngại bạo động trong bối cảnh phe Áo vàng biểu tình chống thuế, 17 ngàn người theo số liệu của cảnh sát, 25 ngàn theo ban tổ chức đã kéo về thủ đô nước Pháp, thúc giục các chính phủ toàn cầu thông qua dự án cụ thể thực thi hiệp định COP21, ký kết tại Paris năm 2015.

Đoàn biểu tình mặc Áo xanh, theo một lộ trình khác với phe Áo vàng, nhưng cũng có khá đông Áo vàng đi cùng một cách vui vẻ ôn hoà. Khẩu hiệu của họ là : Áo vàng, Áo xanh cùng phẩn nộ.

Cho dù chính phủ Pháp cũng như cựu bộ trưởng môi trường Nicolas Hulot, hay tổ chức bảo vệ động vật hoang dã kêu gọi dời sang ngày khác để tránh bạo động lây lan, các hiệp hội chủ xướng đã từ chối.

Theo lãnh đạo tổ chức chính trị Môi Trường Châu Âu EEVL và hiệp hội phi chính phủ Alternatiba, khủng hoảng địa cầu và khủng hoảng xã hội đều khẩn cấp như nhau.

Tại các thành phố lớn khác như Lyon, 7000 người hay ở Marseilles 10.000 người tuần hành vì khí hậu nhưng không xảy ra đốt phá như trong các cuộc biểu tình của phe Áo vàng.

Tú Anh

Nguồn : RFI, 09/12/2018

Áo Vàng "đấu tranh giai cấp" trong một nước Pháp ít bất công xã hội

Phong trào Áo Vàng là chủ đề chính của tất cả các tuần báo kỳ này.

Kỵ binh Pháp tuần tra tại Paris trong ngày biểu tình của những người Áo Vàng ngày 08/12/2018. Reuters/Stephane Mahe

Le Point đăng ảnh phần đầu người phụ nữ trong tác phẩm điêu khắc "La Marseillaise" trên Khải Hoàn Môn bị đập vỡ, chạy tựa "Những ngày cuối cùng của mô hình Pháp", lý giải "Vì sao ông Macron phải thay đổi tất cả". Cũng đăng cùng tấm hình này, tuần báo Anh The Economist chạy tựa "Cơn ác mộng của Macron".

L’Obs nhấn mạnh "ISF, sai lầm thuế khóa", đặt câu hỏi "Tiền thuế đi về đâu ?", đồng thời đề cập đến quan hệ căng thẳng giữa tổng thống và thủ tướng Pháp, phân tích về một cuộc xung đột chưa từng thấy. Riêng L’Express dành trang bìa cho "homéophathie" (liệu pháp vi lượng đồng căn), đặt vấn đề về tính hiệu quả, với lời kêu gọi từ 130 thành viên Viện hàn lâm Y học, rằng bảo hiểm y tế không thanh toán các loại thuốc này. Ở các trang trong, tờ báo phân tích "Áo Vàng, bốn khuôn mặt của cuộc khủng hoảng".

Trong bài viết mang tựa đề bằng tiếng Pháp "La République en flammes" (Nền cộng hòa bốc cháy), tuần báo Anh ngữ The Economist nhận định, Emmanuel Macron đối mặt với thử thách thật sự của nhiệm kỳ tổng thống.

Cách đây một năm, Macron đã nói : "Tôi không sinh ra để lãnh đạo trong lúc yên bình, mà để đối mặt với bão tố. Nếu muốn đưa đất nước đi đến đích, thì phải tiến lên bằng mọi giá. Không thể nhân nhượng, nhưng đồng thời cũng phải lắng nghe người dân, chia sẻ với họ sự giận dữ và nỗi đau khổ". Tuần báo Anh cho rằng bây giờ Macron cần phải nghe lời khuyên của chính mình một năm về trước.

Nước Pháp không xa lạ với những cuộc xuống đường. Những tấm ảnh đen trắng nổi tiếng - những rào chắn, những viên đá lát đường bị cạy lên làm vũ khí - của cuộc cách mạng Tháng Năm 1968 được triển lãm tại Paris trong năm nay, đúng nửa thế kỷ sau. Những cuộc biểu tình do các nghiệp đoàn tổ chức là một phần của đời sống Pháp.

Nhưng lần này thì khác hẳn. Những người Áo Vàng đột ngột xuất hiện từ mạng xã hội, không gắn với các nghiệp đoàn hay bất kỳ đảng phái nào. Sức mạnh của phong trào là từ tính chất không có cơ cấu tổ chức lẫn lãnh đạo, sự biến hóa khó lường này gây khó khăn cho cảnh sát lẫn chính phủ.

Áo Vàng, cuộc cách mạng nhờ thuật toán

Xã luận của Courrier International gọi đây là "Cuộc cách mạng bằng kỹ thuật số". Với Facebook, làm cách mạng không khó.

Chẳng ai tin rằng những người lái xe giận dữ lại có thể liên kết với nhau nhờ những chiếc áo gilet vàng. Chính phủ Macron, từng ca ngợi "quốc gia start-up", lại chẳng thấy trước được gì. Trong khi đó chỉ cần hồi đầu năm nay, một sự thay đổi về thuật toán hiển thị của mạng xã hội do Mark Zuckerberg sáng lập, giúp người dùng chọn ra những thông tin làm họ hứng thú nhất, đã giúp những người Áo Vàng học cách nhận ra nhau. Chỉ trong vài cú nhấp chuột, sự phẫn nộ đã lan tràn trên Net, trước khi xuống đường với các khẩu hiệu vượt xa khỏi giá xăng dầu lúc ban đầu.

Từ lâu im lặng, vắng bóng, một nước Pháp bị lãng quên đã thức dậy. Cuộn chỉ màu vàng đã lớn dần, được bổ sung bằng những kẻ cơ hội đủ loại. Tất cả những người sản xuất fake news đều có mặt : ảnh cũ, video lắp ghép, thông tin sai lạc… gây ô nhiễm trên mạng, làm tê liệt phản xạ dân chủ.

Không chỉ những người dân túy, mà cả từ bên ngoài biên giới, với mục đích phá hoại nền dân chủ nước Pháp. Tờ báo cho rằng cần khẩn cấp tìm ra phương cách đối thoại trực tiếp, khiến dối trá và tin đồn không còn đất sống.

Nền dân chủ đang nguy ngập ?

Trang nhất của Courrier International đăng hình tháp Eiffel mặc một chiếc gilet vàng, phía dưới chân tháp là đám đông Áo Vàng. Tờ báo chạy tựa "Cơn phẫn nộ đặc thù Pháp", điểm qua báo chí nước ngoài nói về cuộc nổi dậy Áo Vàng.

"Dân chủ đang nguy ngập ?", tờ L’Orient du Jour ở Lebanon hoảng hốt. Không có nhà độc tài nào để lật đổ, cũng không có Nhà nước công an nào sẵn sàng tóm cổ bạn nếu lên tiếng chỉ trích. Ở bên đó (tức nước Pháp), biểu tình được cho phép, đối lập tha hồ chỉ trích, và nếu nhục mạ vị nguyên thủ bằng những lời lẽ tệ hại nhất cũng chẳng sao. Ở đó, các trường học rất tốt là miễn phí, y tế cũng vậy, và Nhà nước pháp quyền đứng trên tất cả.

Tuy vậy cuối tuần rồi, ở bên đó trông khá giống với bên này (tức Lebanon). Làn sóng bạo lực cả thân thể lẫn ngôn từ, những chiếc xe hơi bốc cháy, đại lộ Champs-Elysées bị phá hoại, tình trạng vô tổ chức… Nhiều người Lebanon cư trú tại thủ đô nước Pháp nói với tờ báo : "Tôi có cảm tưởng như đang ở Beyrouth". Sự so sánh có thể gây cười, nếu chủ đề không nghiêm trọng đến thế.

Chính để lật đổ những nhà độc tài thực sự, mà người Ả Rập đã đứng lên cách đây tám năm, với khát vọng dân chủ. Nhưng cũng chính nền dân chủ này đang có nguy cơ rạn vỡ ở phương Tây.

Trong nền kinh tế toàn cầu hóa hiện nay, các chính quyền lúng túng trước những vấn đề lớn của thế kỷ : môi trường, kỹ thuật số, di dân, an ninh… ảnh hưởng trực tiếp và mạnh mẽ lên giới bình dân. Những người này tất nhiên sẽ quay sang phía những kẻ mị dân, hứa hươu hứa vượn.

"Hoàng đế Macron" đơn độc trong cung điện

Nhìn từ nước Đức, tuần báo Die Zeit cho rằng tổng thống Emmanuel Macron đang "Đơn độc trong thế giới của mình". Để lãnh đạo đất nước, bao quanh Macron là những người giống như ông. Theo tờ báo, cuộc khủng hoảng hiện nay cho thấy giới tinh hoa Pháp đang xa rời thực tế.

Buổi sáng, Macron thức giấc tại một trong số 365 căn phòng của điện Elysée, xung quanh là những đồ đạc sang trọng thời vua Louis XV. Mở mắt ra, là những chùm đèn lóng lánh trên trần. Đồ sứ trong điện đã được thay mới với 50.000 euro, những dụng cụ làm bếp bằng đồng bóng loáng trong khu vực bếp cũng chính là những vật dụng từng chuẩn bị cho hoàng đế Napoléon ngự thiện. Sống trong khung cảnh như thế, ông dễ dàng nghĩ rằng mình đang viết nên lịch sử. Từ hơn một năm qua, các "quần thần" chẳng ai dám nói ngược lại với Macron.

Emmanuel Macron đã thành công trong việc tập trung hóa quyền lực vốn đã rất tập trung. Chủ yếu chỉ có bốn người quyết định chính sách nước Pháp. Cụ thể hơn, đó là bốn người đàn ông năng động ở độ tuổi bốn mươi, hầu như chưa bao giờ biết đến thất bại.

Bên cạnh tổng thống 40 tuổi Macron, là thủ tướng Édouard Philippe, 48 tuổi, tốt nghiệp hai trường đại học danh giá nhất là Sciences Po (Khoa học Chính trị) và trường Hành chính Quốc gia. Chánh văn phòng thủ tướng Benoît Ribadeau-Dumas và chánh văn phòng tổng thống Alexis Kohler, đều 46 tuổi, mỗi người đều tốt nghiệp hai trường lớn. Các "Macron Boy" đều ăn mặc lịch lãm một cách kín đáo. Chỉ số thông minh trung bình IQ ở điện Elysée cao khủng khiếp !

Giới tinh hoa Pháp xa rời quần chúng

Câu hỏi đặt ra là liệu xung quanh đầy sự cộng sự tài năng, toàn những chiếc đầu thông minh là đủ để lãnh đạo đất nước, hay quá tỏa sáng lại bất lợi ?

Die Zeit nhắc lại cuốn sách "Bước chân điên cuồng của lịch sử", viết về John F. Kennedy và các cộng sự, của nhà sử học Barbara Tuchman. Bà mô tả một nhóm thanh niên ưu tú, đã gây ra một thảm họa trong lịch sử đương đại của nước Mỹ, đó là cuộc chiến tranh Việt Nam. Các cố vấn trẻ tuổi này và ngay cả Kennedy đều là cựu chiến binh. Ê-kíp của Macron thì không, nhưng đều là những tinh hoa, khác biệt với những người đang xuống đường ở nước Pháp.

Ba phần tư số dân biểu trong đảng cầm quyền đều là người mới tập tễnh làm chính trị, vào được Quốc hội là nhờ "ăn theo" Macron, và tổng thống chỉ để cho các bộ trưởng rất ít quyền hành. Trên lý thuyết, Emmanuel Macron đã tìm ra cách thức hiệu quả để lãnh đạo. Trên thực tế, những người mặc áo gilet màu vàng đốt bàn ghế của những nhà hàng trên đại lộ Champs-Elysées.

Những người "đấu tranh giai cấp" kiểu Pháp : Xin mời sang thăm Nga !

Với cái nhìn từ Moskva, một nhà báo của Gazeta.ru chứng kiến cuộc "đấu tranh giai cấp" kiểu Pháp, cho rằng chế độ dân chủ, dù có những khuyết điểm, vẫn là mơ ước của người dân những đất nước độc tài.

Phong trào Áo Vàng nổ ra do chính phủ dự định từ ngày 01/01/2019 tăng 3 xu cho mỗi lít dầu gazole. Tăng ba xu euro, tức hai rúp, trong khi giá một lít xăng là 100 rúp ! Nhà báo cho rằng nên đưa những người Pháp không hài lòng này đến Nga xem sao.

Tại Nga, tất cả các kênh truyền hình đều đưa hình ảnh những công dân ngoan ngoãn ủng hộ việc tăng tuổi về hưu, tăng thuế VAT, thuế địa phương… và tất cả mọi phương tiện để móc đến đồng kô-pếch cuối cùng trong túi người dân.

Theo tác giả, chỉ vì ba xu nhỏ mà những người Áo Vàng gây khó khăn cho cuộc sống của đồng bào mình. Họ chận xe ở các ngã tư, ai ủng hộ phong trào thì cho qua, những kẻ trưởng giả xấu xí tha hồ chờ đấy. Một người bạn Pháp kể lại ngay trong ngày Black Friday, Áo Vàng đã phong tỏa một trung tâm thương mại ; ai mang những rổ hàng nhỏ được tha, những xe đẩy hàng bị chận : rõ ràng là "đấu tranh giai cấp" chống các tín đồ tiêu thụ.

Áo Vàng xuất hiện lúc sức mua bắt đầu được cải thiện

"Cơn phẫn nộ lỗi thời vì thuế má", đó là nhận xét của Le Point. Những người Áo Vàng tỏ ra tức giận đúng vào lúc mà chính sách kinh tế của tổng thống Macron có tác động tích cực lên sức mua.

Tác giả cho rằng thật nghịch lý khi Áo Vàng ngày càng tỏ ra không khoan nhượng, vào lúc tình hình tài chính của người dân Pháp được cải thiện. Giá xăng, ngòi nổ của cuộc nổi dậy, đã giảm mạnh. Từ 1,57 euro/lít trong tuần lễ 5/10, chỉ còn 1,43 euro trong tuần lễ 30/11, và giá dầu diesel cũng vậy. Đó là do giá một thùng dầu Brent Hắc Hải trong tháng 11 giảm đến 22 đô la, điều chưa từng thấy từ mười năm qua. Kể từ đầu tháng 10 trở đi, giá xăng dầu giảm đến 30%.

Song song đó, vào cuối tháng 10, người lao động Pháp nhận được phiếu lương đầu tiên đã bỏ các khoản đóng góp bảo hiểm y tế và thất nghiệp. Như vậy một người lãnh lương SMIC (tối thiểu) lợi thêm được 42 euro net, cộng thêm 8 euro tiền thưởng. Mười lăm ngày sau, phong trào Áo Vàng khởi động, vào lúc sức mua rốt cuộc tăng lên thực sự như đã hứa hẹn. Đồng thời thuế gia cư giảm xuống 30% đối với 80% người đóng thuế, trừ 20% người giàu có.

Điều mỉa mai là khi đẩy đất nước rơi vào hỗn loạn, Áo Vàng có thể làm tăng trưởng của Pháp sụt giảm nhanh chóng, và chính họ sẽ là nạn nhân. Bởi vì không phải những người có trình độ cao bị đe dọa công ăn việc làm, mà chính những người đang phong tỏa đường phố.

Pháp, một trong những nước ít bất công xã hội nhất

Trong một bài xã luận của Le Point mang tên "Bất bình đẳng, lời dối trá trắng trợn", tác giả nhận định tuy nước Pháp chịu sức nặng của thuế khóa, nhưng vẫn là một trong những quốc gia ít bất công xã hội nhất thế giới.

Bài viết nêu ra một nghịch lý nữa, là Áo Vàng cũng cùng một giọng điệu chống thuế má như các nhà triệu phú, đòi cho bằng được việc giảm, hủy bỏ thuế, trong khi nhờ các sắc thuế này, những người nghèo được hưởng lợi.

Tác giả đưa ra những con số cụ thể để chứng minh, là sau khi tái phân phối qua thuế trực thu và trợ cấp xã hội, cách biệt trong mức sống giữa người giàu và người nghèo từ 8,4 lần chỉ còn 3,9 lần. Nếu tính giữa lớp người giàu nhất và nghèo nhất, tỉ lệ này từ 22,4 lần chỉ còn có 5,6 lần. Số 10% những người giàu nhất phải đóng đến 70% tổng thuế thu nhập cả nước (55/78 tỉ euro)… Tóm lại, câu khẩu hiệu mà Áo Vàng vẫn nhắc đi nhắc lại "luôn luôn người nghèo phải trả giá" là không có cơ sở.

Việc bỏ thuế ISF làm ngân sách mất 4 tỉ euro trên tổng số 1.100 tỉ euro các khoản đóng góp bắt buộc – làm người ta quên đi rằng Pháp là một trong những nước bình đẳng nhất trên thế giới, và mức sống tốt đẹp hơn rất nhiều so với cách đây 50 năm. Khi kêu gọi giảm thuế đồng thời đòi giảm bất công xã hội, Áo Vàng chứng tỏ bản thân phong trào này đã tự mâu thuẫn.

Nổi dậy hay cách mạng ?

Tuần báo L’Express trong bài xã luận "Cơn rét run của cách mạng" nhắc lại lời của triết gia Albert Camus, người ta không thể vừa tự cho là cánh tả, lại vừa xa rời các phong trào xã hội.

"Một cuộc nổi dậy à ?" "Không, thưa bệ hạ, đó là một cuộc cách mạng". Vua Louis XVI đã hỏi như thế sau khi bị công tước La Rochefoucauld đánh thức vào đêm 14 tháng Bảy năm 1789 tại cung điện Versailles.

Thế nào là một cuộc cách mạng ? Triết gia Hegel định nghĩa : Đó là phong trào gồm nhiều người nổi dậy đủ để hợp thành một đơn vị hành động bạo lực, vì bạo lực là cần thiết.

Bây giờ là thời điểm khó khăn, vì với thành công vang dội của Macron trong cuộc bầu cử tổng thống, mọi người đều hãnh diện là người Pháp ; và nay thì ông nếm trải thất bại đầu tiên trong một nước Pháp bắt đầu trở thành phản kháng.

Theo tác giả, điều đáng ngại là các phong trào chống đối thường không biết cách kết thúc, và không phải nhân dân lúc nào cũng đúng. Nhà triết học Simone Weil đã nói : "Mỗi lần được kêu gọi cầm vũ khí tự vệ vì chính nghĩa, người ta đặt chân vào một vùng đất vô định".

Nhiều tờ báo, trong đó có The Local của Thụy Điển tỏ ra lo ngại trước bạo lực. Những màn hôi của, đập phá…ở Paris hôm 1/12 cho thấy thay vì đối thoại, có không ít Áo Vàng chỉ đơn thuần muốn trút cơn phẫn nộ trên một nước Pháp thành thị, trưởng giả, từ lâu vẫn coi họ như con số không.

Thụy My

Trump-Tập hưu chiến nhưng không muốn hòa bình

Ngày 01/12/2018, tại Buenos Aires, tổng thống Mỹ và chủ tịch Trung Quốc cho biết tạm ngưng leo thang xung đột thương mại Mỹ - Trung.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và đồng nhiệm Mỹ Donald Trump tại Buenos Aires, ngày 01/12/2018. Reuters/Kevin Lamarque

Tuy nhiên, theo cây bút xã luận của Le Monde (07/12/2018), nhà báo Alain Frachon, cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất hành tinh còn xa mới có "hòa bình". Và vụ bắt giữ nhân vật số hai của Hoa Vi, tập đoàn viễn thông lớn nhất của Trung Quốc tại Canada là một bằng chứng cụ thể.

Đầu tiên hết tác giả nhận xét : Mối quan hệ giữa hai cường quốc kinh tế sẽ kiến tạo nên thời đại. Mối quan hệ này trở nên căng thẳng chưa từng thấy, cho dù là cuộc đối đầu đã được kiểm soát và hiện tại đang ôn hòa. Tại Achentina, Donald Trump và Tập Cận Bình cùng quyết định tạm ngưng cuộc chiến, đưa ra thời hạn 90 ngày để định ra một khung mới cho mối quan hệ kinh tế đôi bên.

Thế nhưng, theo tác giả, cuộc chiến này không chỉ đơn giản mang tính chất tài chính, bảo hộ mậu dịch mà thực chất còn là một cuộc đối đầu về cơ cấu. Để giải thích cho nhận định này, Alain Frachon trích dẫn phân tích của nhiều chuyên gia Mỹ cho rằng danh sách dài các hạng mục Washington yêu cầu Bắc Kinh thay đổi thái độ tác động đến "chính bản chất của hệ thống kinh tế Trung Quốc".

Theo đó, Trung Quốc phải từ bỏ việc cưỡng ép chuyển giao công nghệ, bảo đảm tôn trọng tác quyền trí tuệ, cam kết chấm dứt gián điệp mạng, từ bỏ hoàn toàn chính sách bảo hộ kinh tế, chấm dứt chính sách tài trợ công khai hay trá hình nhằm hình thành các tập đoàn nhà nước trong lĩnh vực công nghệ tương lai, bằng không Hoa Kỳ sẽ lại mở cuộc chiến kinh tế vô giới hạn chống lại Trung Quốc.

Câu hỏi đặt ra : "Liệu rằng Trung Quốc có sẵn sàng thay đổi mô hình phát triển kinh tế trong vòng 90 ngày tới ?". Chuyên gia về Trung Quốc, Darek Scissors, trên Financial Times khẳng định rằng "Không". Bởi vì "cả Tập Cận Bình lẫn Đảng cộng sản Trung Quốc đều không có khả năng đáp ứng mối bận tâm cơ bản của Hoa Kỳ : Làm sao tìm được một sự hòa hợp với nền kinh tế Trung Quốc vốn dĩ đi theo mô hình nhà nước", theo như nhận xét trên tạp chí Foreign Affairs của chiến lược gia Ely Ratner, từng là cố vấn cho cựu phó tổng thống Joe Biden.

Sự đối đầu không chỉ giới hạn ở lĩnh vực kinh tế. Bên cạnh sự trỗi dậy kinh tế, Trung Quốc còn cạnh tranh với Hoa Kỳ trong lĩnh vực chính trị và chiến lược tại vùng Châu Á - Thái Bình Dương. Sự phụ thuộc lẫn nhau vào kinh tế không ngăn cản được cuộc đối đầu đang diễn ra.

Do vậy, theo quan điểm của ông Ivan Krastnev, một nhà tiên đoán chính trị học người Bulgaria trong một bài viết đăng trên New York Times : "Việc cạnh tranh với Trung Quốc đã trở thành nguyên tắc tổ chức duy nhất cho chính sách đối ngoại của Mỹ".

Tóm lại, "Tập và Trump, khởi đầu điệu nhảy tango", tác giả hóm hỉnh đề tựa nhận xét, bởi vì, cuộc chiến mới chỉ bắt đầu. Buenos Aires chỉ là một cuộc "đình chiến", đặt dấu chấm hết cho một giai đoạn lịch sử trong quan hệ Mỹ - Trung, giai đoạn "ảo ảnh Trung Quốc".

Tác giả trích nhận xét của nhà xã luận, cựu ngoại giao Mỹ, ông Tony Corn, cho rằng không như những gì nhiều cựu lãnh đạo Hoa Kỳ, từ Kissinger, Reagan, Bush cho đến Bill Clinton từng nghĩ, việc Trung Quốc mở cửa kinh tế đã không dẫn đến việc tự do hóa chính trị cũng như là hình thành một đối tác chiến lược với Hoa Kỳ. Ảo ảnh một khối G20 đã tan thành mây khói và nhường chỗ cho nỗi sợ một đối thủ.

Hoa Vi : Nạn nhân mới của cuộc chiến Mỹ - Trung

Bằng chứng mới nhất cho thấy cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung chỉ mới bắt đầu chính là thông báo bắt giữ nhân vật số hai của Hoa Vi, tập đoàn viễn thông lớn nhất Trung Quốc và đứng hàng thứ hai trên thế giới. Vụ việc đã thu hút sự chú ý của nhiều nhật báo Pháp hôm nay.

"Căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington sau vụ bắt giữ nữ lãnh đạo Hoa Vi", "Leo thang căng thẳng giữa Hoa Vi và Washington", "Hoa Vi ngay giữa căng thẳng Trung - Mỹ" là tựa đề các bài viết trên Le Monde, Les Echos và La Croix.

Bà Mạnh Vãn Châu (Meng Wanzhou), giám đốc tài chính và là con gái nhà sáng lập tập đoàn viễn thông Hoa Vi (Huawei) bị bắt hôm thứ Bảy 01/12/2018 tại Vancouver khi quá cảnh tại đây, theo yêu cầu của tư pháp Hoa Kỳ. Nhưng mãi đến thứ Năm 06/12, vụ việc mới được loan báo.

"Một cú sét đánh dành cho Hoa Vi", hay vụ việc "đe dọa hưu chiến thương mại mong manh giữa Bắc Kinh và Washington" là những nhận định chung của các nhật báo. Tư pháp Canada không cho biết rõ động cơ của vụ bắt giữ, nhưng theo báo chí Pháp, chính quyền Washington nghi ngờ bà Mạnh Vãn Châu đã vi phạm các lệnh cấm vận của Mỹ nhắm vào Iran.

Tờ Wall Street Journal hồi tháng 4/2018 đã loan tin là từ năm 2016, tư pháp Hoa Kỳ đã điều tra Hoa Vi, nghi ngờ nhà cung cấp trang thiết bị viễn thông Trung Quốc cung cấp các thiết bị của Mỹ cho hãng viễn thông chính của Iran bất chấp lệnh cấm vận.

Hoa Vi : Con ngựa thành "Troy" của Trung Quốc ?

Le Figaro trong một bài viết có tựa đề "Hoa Vi, một tập đoàn khiến Mỹ lo ngại" còn đưa ra lập luận khác. Hoa Kỳ, cũng như một số nước đồng minh của Mỹ ngày càng tỏ thái độ ngờ vực tập đoàn viễn thông tư nhân lớn nhất Trung Quốc. Những nước này lo ngại về mối quan hệ quá gần gũi giữa Hoa Vi với quân đội và chính phủ Trung Quốc.

Mọi chỉ trích nhắm vào ông Nhậm Chính Phi (Ren Zhengfei), nhà sáng lập tập đoàn, cha của bà Mạnh Vãn Châu. Ông Nhậm Chính Phi từng là kỹ sư thiết kế mạng lưới viễn thông cho quân đội Trung Quốc trong vòng 10 năm. Ông rời quân đội năm 1983, rồi thành lập doanh nghiệp riêng của mình bốn năm sau đó.

Việc bắt giữ bà Mạnh Vãn Châu đã được thượng nghị sĩ Ben Sasse hoan nghênh cho rằng doanh nghiệp này đe dọa "an ninh quốc gia". Theo thượng nghị sĩ, "hành động gây hấn của Trung Quốc" đôi khi còn được thực hiện bởi chính các doanh nghiệp tư nhân có quan hệ chặt chẽ với Đảng cộng sản Trung Quốc.

Sự việc cho thấy đây chỉ là một giai đoạn mới trong cuộc chiến thương mại Trung - Mỹ. Tổng thống Donald Trump tự cho mình có nhiệm vụ "tống khứ" ra khỏi lãnh thổ các nhà cung cấp trang thiết bị viễn thông Trung Quốc. Ông cho rằng những hãng này dường như đã sử dụng các mạng lưới viễn thông để dọ thám quân đội và doanh nghiệp Mỹ.

Vẫn theo Le Figaro, Hoa Vi và ZTE hiện bị cấm cung cấp mạng 5G tại Mỹ. Thậm chí Hoa Kỳ còn cấm bán điện thoại thông minh Hoa Vi tại các cửa hiệu trong các căn cứ quân sự Mỹ. Tổng thống Trump cũng tập hợp được một số đồng minh thân cận theo chân Mỹ chống lại Hoa Vi.

Trang nhất các báo Pháp : Cuộc nổi dậy "Áo Vàng"

Phong trào phản đối đời sống đắt đỏ "Áo Vàng" tại Pháp chiếm lĩnh các trang báo lớn của Pháp. Ngày thứ Bảy 08/12/2018, những người "Áo Vàng" tiếp tục xuống đường, bất chấp việc chính phủ đã lùi bước. Không những thế, cuộc tuần hành tại Paris còn có sự tham gia của sinh viên, học sinh phản đối chính sách cải cách giáo dục. Nỗi lo bạo động dường như là cơn ác mộng cho chính phủ.

"Macron kêu gọi trợ giúp trước nguy cơ xảy ra bạo động" là hàng tít lớn trên trang nhất Le Monde. Tổng thống Pháp hôm thứ Tư 05/12 đã đề nghị các đảng phái chính trị, nghiệp đoàn cũng như là giới chủ lên tiếng "kêu gọi người biểu tình bình tĩnh". Ông e ngại bạo động lớn lại xảy ra trong cuộc biểu tình ngày mai.

Để trấn an những người phản đối, tổng thống "Macron còn mời gọi các doanh nghiệp nên trả tiền thưởng cuối năm sớm cho người lao động", theo như thông báo của Les Echos. Và khoản tiền thưởng này, theo như khẳng định của bộ trưởng Kinh tế Bruno Le Maire hôm thứ Năm 06/12, sẽ không bị đánh thuế, theo mô hình đã từng được thực hiện dưới thời cựu tổng thống Sarkozy.

Le Figaro tập trung "điều tra về sự trượt đà bạo lực của phe Áo Vàng". Các phe cực đoan tìm cách lợi dụng tình trạng hỗn loạn do phong trào gây ra. Bất chấp lời kêu gọi của phát ngôn viên phe Áo Vàng, một bộ phận người biểu tình dường như chỉ muốn ngheo theo "cơn phẫn nộ" của chính mình và đe dọa có những hành động cực đoan.

Trong bối cảnh này, "lực lượng an ninh đang chuẩn bị với tình huống tồi tệ nhất", như nhận xét của La Croix. Bộ Nội vụ thông báo triển khai một lực lượng an ninh hùng hậu với hy vọng dập tắt ngay từ đầu mọi mầm mống bạo động.

Về điểm này, Libération trên trang nhất lưu ý "Vòng xoáy bạo lực". Nhật báo thiên tả trong bài xã luận cảnh báo lạm dụng bạo lực là "một con dao hai lưỡi". Lịch sử nước Pháp luôn nhắc lại rằng mọi hành vi bạo lực quá khích và quá độ đều dẫn đến kết cuộc bi thảm và phản tác dụng.

Bạo lực càng kéo dài, sự ủng hộ của người dân càng suy giảm. Ví dụ điển hình là cuộc nổi dậy năm 1968. Các cuộc bạo động liên tục đã làm thay đổi quan điểm của người dân Pháp đi từ ủng hộ sang phản đối, với hệ quả là phe hữu đã có được một đa số tuyệt đối chưa từng thấy và không thể nào tìm lại được vào tháng Sáu cùng năm. Do vậy, Libération nhắc nhở "bạo động là một vũ khí chính trị hai lưỡi".

Ammoniac : Một nguồn gây ô nhiễm bị đánh giá thấp

Cuối cùng trong mục Hành tinh, Le Monde cảnh báo tác hại của việc chăn nuôi tăng cường. Đây cũng chính là một nguồn gây ô nhiễm có hại nghiêm trọng cho sức khỏe.

"Ammoniac : một nguồn ô nhiễm bị đánh giá thấp", đây chính là kết quả một nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature ngày 05/12. Theo các nhà khoa học, thành phần hóa học này phát ra từ phân động vật nuôi và phân bón có chứa chất azote có một vai trò quan trọng trong việc hình thành phân tử cực nhỏ PM 2,5. Đây là loại phân tử nguy hiểm nhất cho sức khỏe vì chúng có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp. Lượng khí ammoniac dư thừa quá mức trong môi trường góp phần  làm axit hóa hệ thống sinh thái cũng như làm biến đổi khí hậu.

Minh Anh

Pháp : Phong trào Áo Vàng đẩy chính phủ vào thế tự mâu thuẫn

Cuộc khủng hoảng "Áo Vàng" tiếp diễn tại Pháp là chủ đề lớn của hầu hết các báo. "Macron hủy nhiều loại thuế và kêu gọi bình tĩnh" là tựa trang nhất Le Figaro. "Áo Vàng : Chính quyền bị những nỗi giận dữ chồng chất đe dọa" - tít chính của Le Monde. Libération nói đến những yêu sách kinh tế của người dân đang dồn chính quyền vào chân tường. Le Monde có bài xã luận : "Phản ứng lệch pha và những mâu thuẫn của chính quyền", nhằm lý giải nguyên do dẫn đến cuộc khủng hoảng chưa tìm thấy lối ra.

Cuộc họp về "Chiến lược kinh tế Xanh" tại phủ tổng thống, Paris, ngày 27/11/2018. Trong ảnh, tổng thống Emmanuel Macron (G), thủ tướng Edouard Philippe (T) và bộ trưởng môi trường François de Rugy.Ian Langsdon/Pool via Reuters

Cách đây ba tuần, không có ai, ngay cả những người "Áo Vàng" (Gilets Jaunes), tưởng tượng được "quy mô, cường độ và tính chất bạo lực" của phong trào phản kháng đang làm chính phủ chao đảo. Không ai tưởng tượng được là "ngọn lửa nhỏ" của cuộc phản đối giá xăng dầu đã làm bùng cả một cuộc khủng hoảng xã hội và chính trị lớn, có thể so sánh với cuộc nổi dậy tháng Năm 1968 hay cuộc tổng bãi công mùa thu 1995.

Bài xã luận Le Monde nhấn mạnh đến những điểm tương đồng của cuộc khủng hoảng này với những lần trước. Đó là chính phủ luôn nhận thức ra vấn đề quá trễ. Ở mỗi giai đoạn khủng hoảng, chính phủ đều đánh giá thấp nguy cơ.

Sau đợt biểu tình thứ Bảy đầu tiên, thủ tướng Philippe liên tục nhắc lại là hoàn toàn không cần điều chỉnh gì về chính sách, và từ chối đề nghị hỗ trợ của CFDT, nghiệp đoàn hàng đầu nước Pháp. Sau ngày thứ Bảy lần thứ hai, tổng thống Macron đã buộc phải chấp nhận mở ra cuộc thương thuyết với những người Áo Vàng về các yêu sách của họ, nhưng phản ứng của tổng thống chỉ "thổi bùng lên nỗi giận dữ" của những người Áo Vàng, bởi họ cho rằng chính phủ coi những ám ảnh của người dân về cuộc sinh kế hàng ngày là "chuyện thứ yếu".

Sau lần biểu tình ngày thứ Bảy lần thứ ba, và bạo động dữ dội tại Paris và nhiều thành phố, thì chính quyền đã có "một cử chỉ đáng kể", đó là đình chỉ tăng giá xăng dầu – đặc biệt là giá diesel - trong 6 tháng, được coi là nguồn gốc của khủng hoảng, cùng một số biện pháp khác. Thế nhưng câu trả lời của chính phủ, có độ trễ đến ba tuần, bị đông đảo những người tự coi là phát ngôn cho phong trào, cùng các đảng phái đối lập, coi là "quá ít". Việc đình chỉ tăng giá xăng dầu, khiến ngân sách thâm hụt khoảng 2 tỉ euro, bị những người Áo Vàng coi là "của bố thí".

Bên cạnh phản ứng luôn luôn chậm trễ, các đề xuất được đưa ra đặt chính phủ vào thế tự mâu thuẫn với chính mình. Cụ thể là việc rời bỏ "thuế sinh thái" hủy hoại chính uy tín của tổng thống Macron, người vốn coi việc áp dụng không khoan nhượng các cam kết tranh cử là "chiến lược chính trị" chủ đạo.

Le Monde chỉ ra một mâu thuẫn khác về phương pháp. Đó là đối mặt với một phong trào mà sự phẫn nộ bùng lên mạnh hơn từng ngày, cùng với các đòi hỏi ngày càng nhiều hơn, tổng thống Macron đề xuất tiến hành các thảo luận phức tạp với sự tham gia của nhiều bên, một công việc đòi hỏi nhiều tuần lễ.

Tổng thống Pháp phải đối mặt với tình thế lưỡng nan : Im lặng thì sẽ bị cho là không còn làm chủ được tình hình, cất tiếng nói lại có thể khiến ông bị người dân càng thêm ghét bỏ. Le Monde hoài nghi là, với tất cả mâu thuẫn hiện nay, khó mà biết được là làm thế nào mà tổng thống và chính phủ có thể thoát hiểm.

Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược

Về phần mình, Le Figaro chỉ ra tình trạng trống đánh xuôi, kèn thổi ngược giữa tổng thống và thủ tướng, bắt đầu bộc lộ trong bối cảnh chính phủ buộc phải có những phản ứng nhanh chóng.

Chiều 5/12, thủ tướng Philippe có mặt tại Quốc hội để trình bày đề xuất để ngỏ hai giải pháp, một trong hai giải pháp là thiết lập trở lại sắc thuế carbonne bị phản đối (sau 6 tháng đình hoãn) trong một số điều kiện nhất định. Trong lúc Quốc hội chuẩn bị bỏ phiếu đề xuất của thủ tướng, sau 5 giờ thảo luận, phủ tổng thống loan tin sẽ "từ bỏ" dự án tăng thuế này.

Đích thân tổng thống, không bàn bạc trước với thủ tướng, trực tiếp yêu cầu bộ trưởng Môi Trường François de Rugy, thông báo ngay lập tức quan điểm mới trực tiếp trên kênh thời sự BFMTV, một kênh truyền hình rất đông người coi. Bộ trưởng Môi Trường tuyên bố "hủy bỏ hoàn toàn" sắc thuế này trong năm 2019. Một người thân cận với tổng thống Pháp nhấn mạnh là tổng thống đã hiểu rằng việc chỉ thông báo hoãn tăng thuế sẽ bị người dân cho là"một biện pháp nửa vời".

"Bom nổ" tại phủ thủ tướng

Theo Le Figaro, can thiệp bất ngờ của tổng thống Macron như một "trái bom nổ tung" tại phủ thủ tướng. Tối hôm qua, ngay tức khắc, văn phòng thủ tướng lên tiếng khẳng định "phối hợp rất chặt với Điện Elysée, và giữa thủ tướng và tổng thống mọi việc hoàn toàn thông suốt". Về phần mình, phủ tổng thống Pháp cũng ra ngay một thông điệp tương tự.

Le Figaro ghi nhận là, tình trạng trống đánh xuôi, kèn thổi ngược này chắc chắn "để lại những hệ quả sâu sắc", và hiện tại chưa rõ lý do vì sao Điện Elysée lại đột ngột có quyết định đơn phương như vậy.

Le Monde trong bài "Edouard Philippe hy vọng xua tan cơn giận (của dân chúng) và cứu được ghế" theo sát các diễn biến về phía chính phủ và ghi nhận là, thủ tướng Philippe, bị chỉ trích là quá cứng nhắc, từ đầu cuộc khủng hoảng đến nay, đã phải thừa nhận trước Quốc hội là bản thân đảng cầm quyền sẽ "phải có một số thay đổi".

Thủ tướng Philippe, trước các nghị sĩ đảng cầm quyền LRM, đã nói vui : cho dù ông "có phong cách cứng nhắc" thật, nhưng điều này "không cản trở việc lắng nghe" các công dân. Hai tuần trước, khi khủng hoảng mới bùng phát, nhiều nghị sĩ vẫn còn nhớ thủ tướng Pháp khi đó trách cứ các dân biểu đã không phản ứng cứng rắn hơn.

Thuế ISF : Biểu tượng của sự lúng túng

Sắc thuế đánh vào tài sản của những người có thu nhập cao nhất nước Pháp (ISF) được coi là một đầu mối chính của khủng hoảng. La Croix chạy trang nhất hàng tựa "Thuế ISF lại trở thành đối tượng tranh luận", với ghi nhận ngày càng có nhiều người phản kháng đòi chính phủ phải thiết lập lại sắc thuế này.

Về vấn đề này, Les Echos có bài "ISF, biểu tượng vĩnh cửu" ghi nhận cuộc đối đầu triệt để giữa lập trường của tổng thống Pháp và yêu sách của nhiều người Áo Vàng. Nếu như tổng thống Macron coi việc xóa bỏ sắc thuế này như một cải cách thuộc hàng quan trọng nhất trong nhiệm kỳ 5 năm của ông, thì nhiều người Áo Vàng lại coi đây là một sắc thuế tiêu biểu cho sự bất công xã hội.

Áp lực của phong trào phản kháng khiến một số bộ trưởng hôm qua tỏ ý muốn mở đối thoại để xét lại thuế ISF, phe đa số bắt đầu thảo luận về vấn đề này, tuy nhiên, ý định này ngay lập tức bị tổng thống bác bỏ. Theo Les Echos, thuế ISF một lần nữa trở thành "một biểu tượng" cho sự lúng túng của chính quyền.

Tổng thống tìm cách nối lại với người dân

Vẫn Le Figaro cho hay, sau khi liên tục để thủ tướng Philippe "trên tuyến đầu", theo một số nguồn tin từ Điện Elysée, không loại trừ tổng thống Macron sẽ sớm có phát biểu trực tiếp trước dân chúng. Trong bối cảnh "hết sức căng thẳng hiện nay", phủ tổng thống đang nỗ lực tìm cách nối lại các quan hệ trực tiếp với người dân Pháp.

Điện Elysée vừa tuyển mộ ông Nicolas Mouton, một cựu quan chức ngành đường sắt, người từng phụ trách "chiến lược về truyền thông xã hội" và "quan hệ khách hàng qua kỹ thuật số".

Báo kinh tế Les Echos ghi nhận, trước ngày biểu tình dự kiến của người "Áo Vàng" ngày thứ Bảy 8/12, khủng hoảng có nguy cơ lây lan. Nhiều tổ chức nghiệp đoàn đã thông báo ngày hành động, từ đây đến 13/12. Nhiều hiệp hội của nông dân, nhân viên ngành giao thông, học sinh sinh viên cũng kêu gọi biểu tình. Trước Quốc hội, thủ tướng Pháp trực tiếp kêu gọi sự hỗ trợ của các tổ chức trung gian.

Cựu bộ trưởng Nội vụ lên tiếng

Về các nguyên nhân khác của cuộc khủng hoảng hiện nay, Le Monde có bài phỏng vấn đáng chú ý với cựu bộ trưởng Nội vụ Gérard Collombe, vừa từ chức cách nay ít tuần, ông vốn được coi là một trụ cột của chính phủ Pháp.

Cựu bộ trưởng nội vụ, 71 tuổi, thừa nhận là vị tổng thống trẻ tuổi Emmanuel Macron là một "người làm việc tận tụy, nắm rất chắc từng hồ sơ", nhưng điểm yếu của chính quyền Macron là thiếu đi nhiều chuyên gia kinh tế, nhà nghiên cứu, giảng viên đại học, từng có vai trò lớn trong giai đoạn tranh cử tổng thống, nay đa số bị loại. Sự vắng mặt của những người này càng khiến cho các quyết định của chính phủ mang tính áp đặt một chiều hơn.

Cựu bộ trưởng Nội vụ, kêu gọi tất cả đoàn kết để đối phó với tình trạng nghiêm trọng này, và điều khẩn thiết là chính quyền trung ương phải nỗ lực phối hợp với các tổ chức chính quyền cơ sở, các dân biểu địa phương, các tổ chức trung gian (như nghiệp đoàn, hiệp hội). Hướng đến một nước Pháp "phi tập trung hóa" cũng là điều nằm trong cương lĩnh tranh cử của phong trào Tiến Bước của ứng cử viên tổng thống Macron. Cựu bộ trưởng Gérard Collombe nay là thị trưởng Lyon, thành phố lớn thứ hai nước Pháp.

Tại Lyon, vào ngày thứ Bảy 8/12 tới, dự kiến sẽ diễn ra 3 cuộc tuần hành lớn. Một vì khí hậu, một cuộc biểu tình của những người Áo Vàng, và một cuộc diễu hành nhân ngày Lễ hội Ánh sáng, thu hút hàng triệu du khách hàng năm. Theo Radio France, thị trưởng Collombe tỏ ra tin tưởng là dịp Lễ hội Ánh sáng năm nay sẽ không bị bạo động ảnh hưởng, an ninh sẽ được đảm bảo. Lễ hội Ánh sáng Lyon thường niên chưa bao giờ bị hủy, kể cả sau các vụ khủng bố tại Paris năm 2015.

"Áo Vàng" vẫn là ẩn số

Cuộc phản kháng của phong trào Áo Vàng bùng phát trên khắp cả nước, nhưng đối với truyền thông, đây là vẫn là một phong trào xã hội đầy bí ẩn. Libération dành một hồ sơ chính để tìm cách lý giải những người Áo Vàng thực sự là ai, họ muốn gì ? Trong một bài viết khác, tờ Libération thiên tả tìm cách giải thích vì sao phong trào cho đến nay lại thu hút được sự ủng hộ đông đảo của xã hội.

Bế tắc của một xã hội

Về cội nguồn của phong trào Áo Vàng, xã luận tờ Le Figaro thiên hữu nhấn mạnh đến cuộc khủng hoảng về bản sắc và định hướng tương lai của toàn xã hội. Theo Le Figaro, đây không chỉ là vấn đề áp lực sinh kế hàng ngày của người Pháp (tức câu chuyện mà người Pháp gọi là "fin du mois"), mà ẩn đằng sau đó là sự bế tắc của cả một xã hội (điều mà Le Figaro gọi là "fin d’un monde"), trước làn sóng toàn cầu hóa dữ dội.

"Ông Macron có hiểu ông Áo Vàng ?"

Libération có bài nhận định của nhà triết học Jean-Luc Nancy với tựa đề là một câu hỏi : "Ông Macron liệu có hiểu được ông Áo Vàng ?". Đối với nhà triết học, ẩn đằng sau phong trào phản kháng rộng lớn, muôn hình muôn vẻ và khó hiểu này là nỗi hoài nghi phổ biến trong dân chúng về tương lai. Không phải là một tương lai xa xôi, mà là "ngày mai / demain" - tương lai ngay trước mắt. Khác hẳn với thế kỷ 20, giờ đây người ta hoài nghi về triển vọng tương lai sẽ tốt đẹp hơn. Mỗi tiến bộ công nghệ đều đem lại sự hoài nghi, kỷ nguyên kỹ thuật số đặt xã hội trước một tương lai khó lường.

Có một nghịch lý là, trong thế giới kỹ thuật số ngày càng tân kỳ mà thông tin truyền đi với vận tốc ngày càng lớn hơn, thì con người lại càng khó hiểu nhau hơn. Không còn một thứ ngôn ngữ chính trị chung, đạo lý chung, thẩm mỹ chung hay nhân sinh quan chung. Chính vì vậy, theo nhà triết học, mọi người cần "học lại" cách nói chuyện với nhau. Triết gia Pháp kêu gọi giới tinh hoa hãy ra khỏi tháp ngà và người dân đừng chỉ thét lên tiếng gào đau đớn.

Mỹ - Trung cạnh tranh và sự chậm chân của Liên Âu

Một dự án tương lai đúng hướng là điều rất cần thiết đối với không chỉ nước Pháp, mà cả Châu Âu. Le Figaro có một cuộc phỏng vấn kinh tế gia Pháp Christian Saint-Etienne, với tựa đề "Hoa Kỳ và Trung Quốc kiểm soát 2 tỉ dân mạng…".

Theo nhà kinh tế học, nước Pháp và Châu Âu nói chung đang đứng trước thách thức sống còn, phải đầu tư mạnh cho các công nghệ mũi nhọn, đặc biệt là công nghệ số, một lĩnh vực Liên Âu đang tụt hậu so với Hoa Kỳ và kể cả Trung Quốc. Kinh tế gia Saint-Etienne phê phán chính phủ Pháp đã không phối hợp với Đức để thúc đẩy Liên Âu trong lĩnh vực này. Theo ông, các nước Châu Âu trụ cột, gồm Pháp, Đức, Áo, khối Benelux (Bỉ - Hà Lan – Luxembourg), Ý, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, cần lập một ngân sách khoảng 9.000 tỉ euro để có đủ tiềm lực lấp được khoảng cách với các đối thủ, trong lĩnh vực hạ tầng cơ sở và công nghệ mũi nhọn như 5G.

Trọng Thành

Trung Quốc : Mỗi chương sách giáo khoa phải nhắc đến Tập Cận Bình

Libérationhôm nay 05/12/2018 có bài điều tra mang tựa đề "Cần phải nhắc tới Tập Cận Bình trong mỗi chương sách". Trong các trường đại học Trung Quốc, việc giám sát các giảng viên và sinh viên được tăng cường, dọ thám và tố cáo đã trở thành tiêu chí. Thậm chí các nhà nghiên cứu ngoại quốc và các công trình mang tính quốc tế cũng bị kiểm duyệt.

Sách của Tập Cận Bình dịch ra nhiều thứ tiếng, được triển lãm tại Hội chợ Xuất nhập khẩu Thượng Hải ngày 07/11/2018. Reuters/Aly Song

Mác-xít trở thành mối đe dọa cho chế độ mang danh "cộng sản" Trung Quốc

Mở đầu bài viết, tờ báo tả lại cảnh mười sinh viên biểu tình trước cửa hàng Apple ở Bắc Kinh, vào một buổi sáng tháng 11, với biểu ngữ ủng hộ các sinh viên Trùng Khánh. Công an nhanh chóng đến nơi, tịch thu các khẩu hiệu và bắt hai sinh viên. Hôm sau, hơn một chục bạn học của họ, họp lại ngoài giờ học để nghiên cứu lý thuyết của Karl Marx, tìm cách áp dụng trong thực tiễn cho người lao động, đã bị những người mặc thường phục bắt cóc.

Nghịch lý là ở chỗ lý tưởng mác-xít về đấu tranh giai cấp lại trở thành mối đe dọa cho một chế độ nay chỉ còn là "cộng sản" ở cái tên. Tổng bí thư Tập Cận Bình chủ trương tư bản theo kiểu cứng rắn nhất, giành độc quyền diễn dịch các lý thuyết của triết gia Đức, lo ngại trước mọi phong trào có thể làm ảnh hưởng đến uy quyền của mình

Trong tất cả các trường đại học Trung Quốc, các sinh viên mác-xít đều bị theo dõi và có nguy cơ bị trừng phạt. Không chỉ có sinh viên, mà cả các giảng viên, nhà nghiên cứu, nhân viên hành chính… giới đại học ngày càng trở thành nạn nhân cho sự ám ảnh phải kiểm soát của Đảng cộng sản Trung Quốc.

Wang, một giáo sư trẻ tuổi cho biết : "Có các camera trong lớp của tôi. Tôi biết rằng nếu nói điều gì làm chính quyền không vui đều bị ghi âm lại. Tôi tránh tất cả các chủ đề nhạy cảm, có thể bị coi là chỉ trích dù gián tiếp, về ý thức hệ hay về chính quyền. Từ khi tôi bắt đầu giảng dạy cách đây 5 năm, tự do ngày càng thu hẹp, ngày càng có nhiều chủ đề phải tránh né".

Tài liệu mật số 9 về "Bảy mối nguy phương Tây"

Sự cấm đoán này có nguồn gốc từ "Tài liệu mật số 9" dành riêng cho đảng viên, được nhà báo Cao Du (Gao Yu) – hiện đang ở tù - tiết lộ năm 2013. Văn bản trên định nghĩa "Bảy mối nguy phương Tây" : nhân quyền, dân chủ lập hiến, tự do báo chí, xã hội dân sự, chỉ trích những sai lầm của đảng, chủ nghĩa tư bản và độc lập tư pháp. Các trường đại học được lệnh không đề cập đến những chủ đề này, và các giáo sư được triệu tập đi họp, chỉ đạo đường hướng chính trị phải theo : "Tư tưởng Tập Cận Bình".

Nếu không chấp hành sẽ phải trả giá : hồi tháng Năm, Zhai Juhong, giáo sư khoa kinh tế và luật ở đại học Trung Nam (Zhongnan) đã bị ngưng công tác, sau khi cho thảo luận trong giờ học về việc sửa đổi Hiến pháp để Tập Cận Bình có thể làm chủ tịch suốt đời.

Ông Liu, giảng viên ở Bắc Kinh thổ lộ : "Hồi tôi còn là sinh viên trong thập niên 80, các thầy cô có thể chỉ trích chính phủ, đấu tranh cho nhân quyền. Ngày nay thì không thể mơ nổi, nhiều giảng viên đã bị kỷ luật", cho rằng "xã hội Trung Quốc hiện nay giống như thời Liên Xô cũ". Ông từ chối cho số liên lạc của các đồng nghiệp có tinh thần độc lập, vì dọ thám, tố cáo và kiểm duyệt nay đã trở thành tiêu chí trong các trường đại học.

Sinh viên làm mật thám trong nhà trường

Axel, một giảng viên người Châu Âu cho biết có từ ba đến năm camera trong mỗi giảng đường. "Trong nhóm thảo luận kín WeChat của chúng tôi, một đồng nghiệp chỉ nhắc đến một nữ sinh viên vừa phàn nàn nhưng không nói tên, nhưng hôm sau anh này đã bị bí thư chi bộ gọi lên yêu cầu tố cáo". Giáo sư Yi thì than phiền rất thích trò chuyện với sinh viên, nhưng nay phải cảnh giác.

Hồi tháng 11, trường đại học công nghệ Quế Lâm (Guilin) đòi kiểm soát tất cả điện thoại, máy tính và USB của trường. Chính quyền Trùng Khánh úp mở cho biết sắp tới các thí sinh sẽ được "điều tra về chính trị" - gợi nhớ đến thời Mao, khi những người "lý lịch xấu" không được vào học.

South China Morning Post tiết lộ : "Sau khi phổ biến ‘Tài liệu số 9’, các trường đại học bèn tuyển mộ các tay chỉ điểm trong số sinh viên, hàng tuần phải báo cáo về những ý kiến bất thường, nội dung bài giảng, thái độ trong lớp học". Hồi tháng 10, hiệu phó trường đại học Thông tin Chiết Giang (Zhejiang) đã bị đảng bộ địa phương "nghiêm khắc cảnh cáo" vì phê bình sinh viên "theo sách giáo khoa một cách mù quáng mà không có tinh thần phản biện".

Mỗi chương sách giáo khoa phải nhắc đến "Tư tưởng Tập Cận Bình"

Giáo sư Yi cho biết mỗi lần lên lớp đều phải mang theo một cuốn sách mác-xít, để hẳn lên bàn. Nhiều thầy cô đã nghĩ đến việc ra nước ngoài. Nữ giáo sư Wang thì đã dứt khoát chọn lựa : "Những ai chịu đề cao ‘Tư tưởng Tập Cận Bình’ thì bài viết được đăng trên những tạp chí danh giá. Tôi thì từ chối dẫn ra trong bài giảng, nhưng nếu một ngày nào đó người ta đòi hỏi điều này, tôi sẽ giải nghệ".

Axel nói thêm : "Từ nay trong khoa tôi, trong mỗi chương sách đều phải nhắc đến chủ nghĩa mác-xít và tư tưởng Tập Cận Bình, với những câu đại loại như ‘Chủ nghĩa Mác-Lê chữa lành mọi chứng bệnh’. Các đồng nghiệp người Hoa đang lo lắng về uy tín của họ đối với quốc tế".

Chloé Froissart, giảng viên trường đại học Rennes-II của Pháp, vừa trở về sau bốn năm làm việc tại đại học Thanh Hoa giải thích, nhiều nhà nghiên cứu ngoại quốc bị thu hút trước nguồn tài trợ phong phú của Bắc Kinh. Nhưng họ phải theo ý thức hệ của chế độ, nếu không phải nghiên cứu thuần về kỹ thuật, bỏ qua các vấn đề chính trị. Tất cả các báo cáo đều được duyệt kỹ. "Do không biết chính xác những gì bị cấm, nên chúng tôi đành làm việc về những chủ đề rất hẹp để tránh kiểm duyệt".

Việc tự kiểm duyệt không chỉ trong Hoa lục mà còn lan ra cả Hồng Kông, Châu Âu, Hoa Kỳ : sợ không được cấp lại visa, mất đi môi trường nghiên cứu, không ít người khi được phỏng vấn đã tránh chỉ trích Bắc Kinh. Đôi khi vì lý do thương mại, các nhà xuất bản tự cầm lấy chiếc kéo kiểm duyệt, như Cambridge University, Springer.

Công khai đàn áp

Trong những tháng gần đây, đàn áp đã tăng lên, không cần phải giữ gìn. Hồi tháng Tám, một giáo sư về hưu ở Sơn Đông khi đang trả lời điện thoại một đài phát thanh Mỹ, thì công an đã xuất hiện, cắt ngay lập tức cuộc phỏng vấn, và đến nay không biết số phận ông ra sao. Tháng 11, hai nhà trí thức được mời tham gia bàn tròn của Havard "Trung Quốc, 40 năm sau mở cửa", đã bị chận không cho lên máy bay, tuy họ không hề là nhà ly khai, mà chỉ là những người có tư tưởng tự do, không theo đường lối chỉ đạo của đảng.

Tất cả những giảng viên được Libération phỏng vấn đều cho biết đa số sinh viên Trung Quốc ngày nay là "phi chính trị", "quan tâm đến tiền bạc và giải trí hơn là ý thức hệ". Nhưng cũng có một số rất nhỏ muốn đấu tranh cho các quyền của mình. Còn thầy cô giáo, theo Chloé Froissart, nhiều người chỉ tuân thủ ngoài mặt để tự vệ, "không thể ngăn được người ta suy nghĩ".

Khi đè bẹp mọi khả năng biểu đạt, Tập Cận Bình nhận lấy rủi ro là sự phẫn nộ âm thầm sôi sục. Dấu hiệu cho thấy Đảng cộng sản Trung Quốc nhận ra sự dễ tổn thương của quyền lực tuyệt đối, là tăng cường cưỡng bức và tuyên truyền. Sắp bước qua năm 2019, một cựu quan chức Bộ Nội vụ đã được bổ nhiệm làm hiệu trưởng trường đại học Bắc Kinh danh giá. Tại đây, cách đúng một thế kỷ, đã nổ ra cuộc cách mạng Ngũ Tứ của sinh viên ngày 4 tháng Năm năm 1919, và đến năm 1989 là cuộc nổi dậy Thiên An Môn.

Hoàng Chi Phong : Bắc Kinh trấn áp dân chủ Hồng Kông

Cũng liên quan đến Trung Quốc, trả lời phỏng vấn nhật báo công giáo La Croix, lãnh tụ sinh viên Hoàng Chi Phong (Joshua Wong), chủ tịch đảng Demosisto nhấn mạnh "Bắc Kinh đàn áp những người dân chủ Hồng Kông".

Hoàng Chi Phong cho biết sau khi bị tù ba tháng vì tham gia phong trào Dù vàng, anh đã được thả sau khi đóng tiền thế chân vào đầu năm 2018, nhưng bị tịch thu hộ chiếu. Anh không thể đến Washington để nhận giải thưởng Lantos về nhân quyền vừa được trao. Hiện có 30 nhà hoạt động đang bị giam giữ, và Hoàng Chi Phong lo ngại sẽ bị kết án vào tháng 4/2019, khiến anh bị loại hẳn khỏi đời sống chính trị. Đảng Demosisto (Dân chủ & Kháng cự) không đòi độc lập cho Hồng Kông, nhưng cũng có nguy cơ bị cấm hoạt động như đảng Quốc Gia mới đây.

"Áo Vàng" : Tựa chính của tất cả báo Pháp

"Áo Vàng" (Gilets Jaunes), đó là chủ đề chiếm trang nhất và rất nhiều trang trong của tất cả các báo Pháp hôm nay.

Trang nhất của Libération đăng ảnh tổng thống và thủ tướng Pháp, với tựa đề : "Lùi bước" (En marche arrière) hàm ý mỉa mai đảng của ông Emmanuel Macron (En marche, tức Tiến bước). Sau ba tuần lễ đấu tranh kèm theo bạo lực, rốt cuộc chính quyền đã loan báo nhiều nhượng bộ, nhưng chưa chắc có thể làm dịu đi cơn giận dữ của những người Áo Vàng.

Tương tự, Le Figaro nhận định "Chính quyền dịu giọng, Áo Vàng dấn tới" : động thái hôm qua hiện chưa đủ để phong trào phản kháng chùn chân. Le Monde chạy tựa trang nhất "Áo Vàng : Macron và Philippe thụt lùi", đăng ảnh các thành viên chính phủ Pháp đang họp với khuôn mặt đầy đăm chiêu. Les Echos nhận xét "Chính quyền đặt cược để ra khỏi khủng hoảng" và nhấn mạnh nên "Nhượng bộ để cứu vãn những gì cốt yếu".

Le Figaro dành đến 9 trang lớn bên trong, Libération 7 trang, Le Monde 6 trang… chưa kể những bài diễn đàn, để phân tích đủ mọi khía cạnh của cuộc khủng hoảng. Riêng La Croix phỏng vấn tổng thư ký nghiệp đoàn CFDT. Ông Laurent Berger hoan nghênh ý hướng đối thoại, nhưng cũng cảnh báo một trò chơi đã thấy trước thất bại.

Sự cô đơn của "hoàng đế" Macron trong cơn lốc Áo Vàng

Trong bài "Boomerang của sự nghi ngờ" đăng trên trang Ý kiến của Le Monde, tác giả Gérard Courtois nhắc nhở, cách đây 18 tháng, ông Emmanuel Macron đã "xóa bài" làm lại chính trường nước Pháp từ đầu ; các đảng phái truyền thống phải "ra rìa". Điều hành theo chiều thẳng đứng, nhanh chóng, hiệu quả, đó là chủ trương của nhiệm kỳ tân tổng thống. Macron tin rằng sự cai trị thông minh của ông hoàng trẻ tuổi đủ để giải giáp những người kháng cự, thu phục người ủng hộ. Nay những người Áo Vàng lại muốn xóa đi tất cả : không công nhận quyền lực của ông, thậm chí còn đòi Macron từ chức. Đối với Emmanuel Macron, tác động boomerang là khủng khiếp.

Đương kim tổng thống không phải là người duy nhất bị chống đối. Tượng De Gaulle từng bị đập trong thời kỳ cách mạng Tháng Năm 1968 (Mai 1968). Năm 1981, Valérie Giscard d’Estaing rời điện Elysée dưới những lời xỉ vả, và trong cuộc khủng hoảng tư thục năm 1984, François Mitterrand là người bị ghét nhất nước Pháp. Nicolas Sarkozy cũng từng bị ghét cay ghét đắng, François Hollande bị đả kích dữ dội.

Nhưng tất cả các tổng thống tiền nhiệm, ngay cả lúc ở trung tâm cơn lốc xoáy, vẫn có được sự hỗ trợ của phe mình : các đảng chính trị kinh nghiệm, các đại biểu cắm rễ sâu trong dân chúng, các bộ trưởng đầy kinh nghiệm… Còn Macron khác hẳn : một đảng lơ lửng trên mặt đất, dân biểu lần đầu bước vào Quốc Hội, chính phủ ít kinh nghiệm và các nghiệp đoàn đứng ngoài lề, thiếu vắng một cơ chế trung gian để đối thoại. Nhà vua đang "trần truồng", quá đơn côi, quá dễ tổn thương.

Thụy My

Khủng hoảng Áo Vàng : Chính quyền Pháp loay hoay tìm giải pháp

Ngoại trừ nhật báo công giáo La Croix, đã dành trang nhất cho thảm cảnh của người thiểu số Rohingya tại Miến Điện với tựa lớn "Rohingya, cuộc sống tha hương", hầu hết báo Pháp ngày 04/12/2018 đều nhấn mạnh đến các khó khăn mà chính phủ của tổng thống Macron đang gặp phải để đối phó với cuộc khủng hoảng "Áo Vàng".

Tổng thống Pháp (giưa) trên quảng trường Ngôi Sao-Paris sau bạo động ngày 01/12/2018. Geoffroy VAN DER HASSELT / AFP

Le Monde và Le Figaro cùng chú ý đến các nỗ lực của chính phủ nhằm xoa dịu cơn giận dữ của những người Áo Vàng, đã lại kêu gọi xuống đường tại Paris và các thành phố khác vào thứ Bảy, 08/12. Le Monde chạy tựa "Macron bị buộc phải tháo gỡ ngay ngòi nổ của cuộc khủng hoảng", trong lúc tờ báo thiên hữu Le Figaro từ tốn hơn, ghi nhận "Dưới sức ép, hành pháp chuẩn bị lối thoát ra khỏi khủng hoảng".

Hiện tượng lây lan đấu tranh

Nhật báo thiên tả Libération quan tâm đến phong trào phản đối chính phủ đang lan rộng, với một số tầng lớp xã hội khác nhập cuộc. Trong câu hỏi lớn trang nhất : "Des gilets jaunes aux gilets jeunes ? - Phải chăng phong trào áo gi lê vàng đang mở rộng qua áo gi lê trẻ ?", tờ báo chơi chữ trên tính từ jaune, màu vàng, và jeune, tức là trẻ tuổi để nói về sự kiện học sinh và sinh viên Pháp cũng đã bắt đầu tham gia đấu tranh bên cạnh những người Áo Vàng.

Libération ghi nhận : "Gần 150 trường trung học tại Pháp đã bị học sinh phong tỏa hôm qua, thứ Hai, và nhiều phong trào khác đang gia nhập hàng ngũ những người phản đối chính phủ". Theo tờ báo, lo ngại trước khả năng phong trào phản đối "lây lan", chính quyền Pháp đang suy nghĩ đến việc chấp nhận nhanh chóng một số nhượng bộ.

Nhật báo kinh tế Les Echos dĩ nhiên đã chú ý đến những thiệt hại đáng kể mà các vụ bạo động dữ dội, đặc biệt là tại Paris, đã gây ra cho nền kinh tế Pháp. "Áo Vàng : Nền kinh tế lãnh đủ" là tựa lớn trang nhất của Les Échos, kèm theo hai chú thích : "Đối với bộ trưởng kinh tế Pháp Bruno Le Maire, các hoạt động kinh tế bị tác hại "nghiêm trọng và liên tục". Ngành buôn bán lớn thì đã thấy doanh số giảm sụt từ 15% cho đến 25% từ khi khủng hoảng bắt đầu".

Nhật báo kinh tế Pháp cũng chú ý đến phản ứng của chính phủ, và cho rằng Điện Matignon, tức phủ thủ tướng Pháp, đang chuẩn bị một cử chỉ thiện chí "mạnh mẽ". Tờ báo ghi nhận là hôm qua, thủ tướng Edouard Philippe đã tiếp khoảng 30 lãnh đạo các đảng phái, tổ chức, và tuyệt đại bộ phận những người này đều kêu gọi tạm hoãn việc tăng thuế xăng dầu.

Áo Vàng và cuộc khủng hoảng ở thượng tầng Nhà nước

Hầu hết các báo đều dành những bài xã luận cho việc phân tích những khó khăn ghê gớm mà chính phủ Pháp đang gặp phải để giải quyết khủng hoảng, tránh để tình hình hỗn loạn thêm. Theo tất cả các báo, tổng thống Macron phải chịu ít nhiều trách nhiệm về việc để cho tình hình xấu đi.

Đối với bình luận gia Laurent Joffrin trên tờ Libération, cho đến nay, tổng thống Macron chủ yếu đẩy thủ tướng Philippe ra đứng mũi chịu sào, làm "cột thu lôi" để hóa giải sấm sét thịnh nộ của những người chống đối. Tuy nhiên, đó là một cây cột thu lôi mảnh mai và mong manh.

Theo Libération : "Nếu không có một bước lùi dứt khoát và rõ ràng, vốn sẽ tác hại đến mọi ý hướng cải tổ sau đó, thì cây cột đó có nguy cơ bị gẫy đổ". Thực tế hiển nhiên, theo tờ báo cánh tả Pháp là đã có 4 người chết từ lúc phong trào Áo Vàng bùng lên, và giá dầu diesel có đáng để cho một người phải thiệt mạng hay không.

Libération thấy là tổng thống Macron vẫn giữ im lặng một cách khó hiểu cho dù ông là đích nhắm chính của những người biểu tình. Tờ báo không ngần ngại cảnh cáo : "Thái độ kiêu ngạo ban đầu sẽ phải trả giá bằng một sự bẽ mặt".

Tháng 12 năm 2018 có giống tháng 5 năm 1968 ?

Le Figaro thì đã so sánh phong trào phản kháng năm 2018 với tình hình năm 1968, với những người biểu tình hô cùng một khẩu hiệu, trước đây thì đòi tổng thống de Gaulle từ chức, và ngày nay thì đối tượng là tổng thống Macron. Bối cảnh cũng có chút giống nhau, với việc chính quyền trung ương bị thách thức, xô đẩy và phản ứng muộn màng.

Thế nhưng, theo Le Figaro, hoàn cảnh rất khác biệt : Vào tháng Năm năm 1968, sinh viên biểu tình với khẩu hiệu "Mười năm đủ rồi", chống lại một tổng thống đã 78 tuổi, có một quá trình hoạt động dài lâu trước đó và không còn nhạy bén với những thay đổi của xã hội. Còn người bị phản đối hiện nay mới 40 tuổi, và mới bước vào năm thứ hai của nhiệm kỳ. Bên cạnh đó, theo Le Figaro, "dù bị chới với lúc đầu, với tài hùng biện của mình, ông de Gaulle đã xoay chuyển được tình thế. Còn ông Macron, ít ra là cho đến lúc này, vẫn chưa tìm ra những từ ngữ có khả năng làm thay đổi tình hình".

Macron và chính phủ phải chạy đua với thời gian

Báo Les Echos cũng nhận thấy chính phủ Macron đang phải chạy đua với thời gian, để làm sao chặn được đà leo thang phản đối, tránh được việc tất cả những thành phần bất mãn liên kết với nhau như bắt đầu thấy giữa giới học sinh, giới lái xe cứu thương, giới nông dân.

Vấn đề là làm sao tránh được một ngày thứ Bẩy đỏ lửa khác, đề ra được những giải pháp trấn tĩnh những người Áo Vàng, mà không phá hoại tiến trình cải tổ từ nay cho đến cuối nhiệm kỳ tổng thống.

Nhật báo Le Monde tỏ ra rất lo lắng khi thấy rằng guồng máy Macron đang bị hỏng hóc bất ngờ : Thực tế cuộc khủng hoảng hiện nay cho thấy là tất cả các yếu tố từng giúp ông Macron thành công trong cuộc đua lên làm tổng thống, nay đã tác động ngược lại, bộc lộ chỗ yếu của ông…

Đối với Le Monde, tác hại lớn nhất là việc ông Macron và chính quyền của ông đã coi thường các tổ chức xã hội trung gian như các công đoàn chẳng hạn, luôn luôn gạt hẳn các tổ chức này ra bên lề từ đầu nhiệm kỳ tổng thống của ông đến nay.

Vào lúc này mới thấy là các cơ chế trung gian đó cần thiết để lèo lái phong trào đấu tranh đang bùng lên đi vào quy củ.

Thương mại : hưu chiến Mỹ-Trung liệu có đứng vững ?

Dư âm thỏa thuận Mỹ-Trung tạm ngưng leo thang tranh chấp thương mại tiếp tục được báo Pháp chú ý. Trong bài viết "Cuộc hưu chiến mong manh giữa Mỹ và Trung Quốc", báo Le Monde đã tự hỏi là quyết định không leo thang đó liệu có tồn tại dài lâu hay không vì bất đồng giữa hai bên vẫn còn nguyên vẹn.

Một trong những yếu tố được tờ báo Pháp nêu bật là tính khí thất thường của tổng thống Mỹ Donald Trump, được thấy trong nhiều tuần lễ trước lúc gặp chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Trước mắt, thỏa thuận Buenos Aires đã làm dịu các căng thẳng thương mại đã khiến cho những bất đồng chính trị gay gắt thêm. Thỏa thuận này cũng chứng tỏ rằng Mỹ-Trung có thể có thái độ rất thực dụng. Bắc Kinh đang câu giờ, điều rất quý giá vào thời điểm nền kinh tế Trung Quốc đang có dấu hiệu chậm lại.

Còn Washington thì có thể loan báo tin tốt lành hơn cho cộng đồng doanh nghiệp và giới nông dân Mỹ, đặc biệt là những người ở các vùng đất miền Trung Tây, cử tri của ông Trump hiện đang bị sự trả đũa của Trung Quốc trên đậu nành và thịt lợn tác hại.

Tranh chấp thương mại hoàn toàn có thể được dễ dàng kết thúc, nhưng ông Donald Trump cũng hoàn toàn có thể lặp lại những gì ông đã làm với Bắc Kinh vào mùa xuân vừa qua : công bố hưu chiến nhưng sau đó lại tung ra những đòn mạnh mẽ hơn.

Đối với Le Monde, các chủ đề tranh chấp rất nhiều, đặc biệt là ở phía Mỹ, và Trung Quốc vẫn chưa cho thấy là họ sẵn sàng nhượng bộ vì cho rằng mục tiêu của Washington là kềm chế tham vọng công nghệ của Bắc Kinh.

Cực hữu bất ngờ vươn lên tại Tây Ban Nha

Riêng về thời sự Châu Âu, báo Pháp rất quan tâm đến sự đột phá bất ngờ của đảng cực hữu Vox, vừa có bước đột phá ngoạn mục nhân cuộc bầu cử địa phương ở Tây Ban Nha.

Theo Le Figaro, "với đảng Vox, lực lượng cực hữu Tây Ban Nha đột phá vào vùng Andalusia. Việc đảng này đưa được nghị sĩ của mình vào Nghị Viện vùng Andalusia sẽ làm thay đổi cục diện chính trị ở cấp toàn quốc".

Điều đáng ngại là đảng từ trước đến nay không hề được ai biết đến này đã đưa được 12 nghị sĩ vào nghị viện của vùng rộng lớn nhất và đông dân nhất trong số 17 vùng của Tây Ban Nha. Với 12 trên tổng số 109 nghị sĩ, Vox có thể có vai trò quan trọng trên sân khấu chính trị Andalusia vì các đảng lớn khác không đảng nào có đa số tuyệt đối.

Theo Le Monde, đảng Xã Hội nắm quyền liên tục tại Andalusia từ 36 năm nay, có nguy cơ mất quyền lãnh đạo nếu đảng cực hữu Vox liên minh với đảng Nhân Dân cánh hữu.

Trọng Nghĩa

Trump-Tập hưu chiến thương mại : ai thiên biến vạn hóa ?

Bạo động tại Paris. Toàn nước Pháp bị "choc", chờ giải pháp. Macron vướng lưới "áo vàng". Giải pháp nào đưa nước Pháp ra khỏi nguy cơ "tổng nội dậy" ? Mỹ- Trung hưu chiến thương mại. Putin tuyên bố "tiếp tục chiến tranh" với Ukraine.Thượng đỉnh khí hậu COP24, nhiệt độ vẫn tăng. Đó là những chủ đề lớn trên báo Pháp hôm nay bên cạnh những bài từ giả, khen ngợi nhiều hơn là chỉ trích, cựu tổng thống Mỹ George H. Bush vừa qua đời, thọ 94 tuổi.

Ảnh minh họa : Cảnh chụp tại bộ Giao Thông Trung Quốc nhân chuyến thăm Bắc Kinh của bộ trưởng giao thông Mỹ. Ảnh 27/04/2018. Reuters/Jason Lee/File Photo

Báo chí Pháp bất kể khuyên hướng đều bày tỏ âu lo trên trang nhất sau ngày thứ bảy bạo động đốt phá tại Paris, phong tỏa giao thông ở các tỉnh do một phong trào xã hội đa dạng.

Libération dành 7 trang mô tả : biểu tình bạo loạn chưa từng thấy tại Paris kể từ năm 1968. Tổng cộng 246 đám cháy, 112 xe bị đốt, 133 người bị thương trong đó có 23 nhân viên công lực : những màn bạo lực kinh hoàng xảy ra tại thủ đô cho thấy những khó khăn bảo vệ an ninh trước một phong trào phản kháng vô định hình.

Le Figaro khuyến cáo "nguy cơ xã hội Pháp bùng nổ". Lo âu nhưng Les Echos "cực lực lên án hành vi bạo lực, đập phá. Nhật báo kinh tế kêu gọi tất cả công dân "đứng hết về một phía : phía bảo vệ chế độ cộng hòa trước những đòi hỏi "phi lý" của phe "áo vàng", từ chống thuế xăng dầu giờ có thêm "trưng cầu dân ý", ngưng chính sách tái cấu trúc hệ thống đường sắt, giới hạn sỉ số học sinh không quá 25 mỗi lớp, thành lập "nghị viện công dân"…, khoảng 35.000 đề nghị thấy trên Facebook, không một ngân sách nào có thể chịu đựng nổi.

Làm cách nào để thoát khỏi khủng hoảng ? La Croix và Le Figaro cùng đặt câu hỏi và cùng trả lời : nhượng bộ và đối thoại. Vấn đề là phe "áo vàng" bắt đầu phân vân, chia rẽ : tiếp tục tranh đấu để bị các tổ chức tả và hữu tối cực đoan lợi dụng hay chấp nhận đối thoại với chính phủ. Hành pháp cũng bối rối không kém, bị "tê liệt" theo nhận định của Libération.

"Quốc dân đại hội"

Các đảng đối lập có dân biểu trong quốc hội cũng không biết chọn phương án nào, sau những tuyên bố như đổ dầu vào lửa, nay muốn đóng vai lính cứu hỏa : đảng cực tả "Nước Pháp Bất Khuất" muốn trình nghị quyết trừng phạt chính phủ, còn "Tập Hợp Quốc Gia" của bà Marine Le Pen, tên mới của phe cực hữu thì đòi giải tán quốc hội để bầu lại. Trái lại, đảng xã hội tìm cách cứu tổng thống Macron, đề nghị tổ chức tranh luận tại nghị trường và "phối hợp với các đối tác xã hội, công đoàn, hiệp hội công dân, đại diện ngành nghề, tôn giáo nhằm triệu tập "hội nghị bàn tròn" trên toàn quốc xem xét cải thiện mãi lực của người dân

Hưu chiến thương mại : Trump bị lừa hay ở thế chủ động ?

Viện lý do an ninh quốc gia, Washington cấm trang thiết bị truyền thông điện tử của tập đoàn điện thoại Hoa Vi của Trung Quốc vào hệ thống 5G của Mỹ. Theo Le Monde, chính quyền Trump còn quyết tâm thuyết phục lôi kéo các nước Tây Phương khác, ngoài nhóm 5 nước truyền thống (Mỹ, Anh, Canada, Úc, New Zealand) là Đức và Pháp cùng tham gia vào cuộc phân tranh thương mại với Trung Quốc. Paris dường như không chấp nhận cấm Hoa Vi, nhưng theo Le Monde, điều chắc chắn là chính quyền Pháp cũng không để tập đoàn điện thọai Trung Quốc, với công nghệ gián điệp cài đặt, muốn làm gì thì làm trên lãnh thổ nước Pháp.

Cũng liên quan đến cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, Les Echos và Le Figaro cùng đưa tin : "Tại thượng đỉnh G20, Trump và Tập thỏa thuận hưu chiến" 90 ngày, nhưng với hai nhận định khác nhau.

Theo nhật báo kinh tế, thỏa thuận "hưu chiến" này tạm thời gây tin tưởng cho giới đầu tư quốc tế, nhưng cũng tạo ra nhiều phản ứng dè dặt tại Hoa Kỳ. Trên Wall Street Journal, chuyên gia Mỹ Peter Morici (đại học Maryland), cho rằng tổng thống Donald Trump bị Tập Cận Bình đánh lừa : chủ tịch Trung Quốc chỉ hứa "chung chung", "không có gì là cụ thể".

Trái lại, Le Figaro, những gì mà tổng thống Mỹ đòi Trung Quốc cam kết thi hành từ "tôn trọng tác quyền và ngưng gián điệp mạng" cũng là những ưu tư của Liên Hiệp Châu Âu tuy phương thức thương lượng có khác nhau.

Donald Trump : sát thủ lợi hại ?

Phương thức của tổng thống Donald Trump như thế nào ? Hiệu quả đến đâu ?

Được Le Figaro đặt câu hỏi, chuyên gia Pháp François Godement phân tích : Mặt trận của Mỹ rất rộng. Tất cả những yêu sách kinh tế này tổng hợp lại chẳng khác nào đòi Trung Quốc thay đổi chế độ chính trị.

Đây là lần đầu tiên từ năm 1972 (Nixon đi Trung Quốc), một trang sử mới đang mở ra trong quan hệ song phương Mỹ-Trung. Trung Quốc muốn Mỹ công nhận là đối tác chiến lược ngang hàng nhưng Washington từ chối.

Điểm đặc biệt của Donald Trump là ông ấy đưa vào phương trình thông số "bất trắc" và báo trước "tôi là một kẻ khó lường". Sự kiện này là điều mới mẻ đối với ban lãnh đạo Trung Quốc. Donald Trump đoạt thế thượng phong của Trung Quốc, vốn tự hào con cháu Tôn Tử, với binh pháp "thiên biến vạn hóa" trong chính sách đối ngoại.

Đối với ban lãnh đạo Bắc Kinh, đây là lần đầu tiên họ đương đầu với một đối thủ lợi hại có cùng chiến thuật như họ. Trung Quốc nỗ lực "đầu tư" ảnh hưởng tại Washington nhưng họ nhận thấy guồng máy chính trị thượng tầng không mảy may liên hệ gì với Trump. Chủ nhân Nhà Trắng liên tiếp có những tuyên bố trái ngược nhau, lúc thì nói sắp đạt thỏa thuận, sau đó bảo là có bất đồng, cần gây thêm sức ép…

Tại G20, Mỹ-Trung tuyên bố hưu chiến nhưng Donald Trump đã làm cho Trung Quốc rơi vào mê hồn trận, không biết lối ra, định nhờ cậy vào các đối tác khác nhất là Liên Hiệp Châu Âu, nhưng chuyện không tránh khỏi là Tập Cận Bình phải nhượng bộ Donald Trump, ít ra là về hình thức.

Khác với tổng thống tiền nhiệm Barack Obama , Donald Trump tạo được một sự "nhất quán giữa chính trị cho đến kinh tế và quân sự", tức là từ ban tham mưu ở Nhà Trắng, trưởng đoàn thương thuyết thương mại và Lầu Năm Góc có cùng mục tiêu.

Washington rồi sẽ chấp nhận Bắc Kinh là đối tác cạnh tranh chiến lược, nhưng với điều kiện Trung Quốc phải từ bỏ quy chế ưu đãi của "một nước đang phát triển". Đòi hỏi này, cộng với những yêu sách ghi trong bản thông cáo chung Trump-Tập công bố tối thứ Bảy, thì chẳng khác nào đòi Trung Quốc đổi chế độ kinh kế, tức là đổi chế độ chính trị.

Theo giám đốc European Council on Foreign Relations, trong một thời gian dài, do áp lực hành lang của giới xuất nhập cảng Mỹ, nhiều nhà nghiên cứu Mỹ cứ phóng đại là Mỹ lệ thuộc vào Trung Quốc. Trên thực tế, Trung Quốc cần Mỹ nhiều hơn.

Tranh giành địa chính trị không phải chỉ tùy thuộc vào thương mại. Mỹ mất Biển Đông cũng vì thái độ do dự của Obama vào thời điểm tình thế không thể đảo ngược. Nói là chiến tranh thương mại, nhưng chiến lược của Hoa Kỳ là đập nát nguồn đầu tư vào Trung Quốc : giai đoạn một đã bắt đầu với phong trào rút vốn đầu tư vào Trung Quốc, chuyển sang nước khác. Cụ thể là Apple đã mở nhà máy ở Ấn độ, Brasil và những nước khác.

Trung Quốc đã nhìn thấy ở Donald Trump là một tay "sát thủ lợi hại" vì tổ chức được một "ê-kíp" nhận thức Trung Quốc là kẻ thù. Donald Trump là nhà lãnh đạo thấy rõ những nhược điểm của Trung Quốc, theo kết luận của François Godement, một chuyên gia có tiếng khá thân với Trung Quốc.

Trang ý kiến của Les Echos, dành một bài phân tích về chính sách của Nga đối với Ukraine. Theo tác giả, cuộc xung đột ở biển Azov nằm trong chiến lược lâu dài của Kremlin : Vladimir Putin muốn khẳng định thế mạnh của Nga từ Bắc Cực cho đến Địa Trung Hải. Đó là lý do tại sau Tây phương cần phải đáp trả cứng rắn.

Từ COP21 Paris đến COP24 Katowice

Ba năm sau hiệp định chống biến đổi khí hậu ký kết tại Paris, hội nghị COP24 khai mạc tại thành phố Katowice, cái nôi than đá ở miền nam Ba Lan. Thông qua những biện pháp chống CO2 là chuyện khó khăn khi mà lượng khí hâm nóng khí quyển tiếp tục tăng cao, tựa của Les Echos.

Trong nỗi bất hạnh này, do sự nhu nhược của các nhà nước, Libération vẫn nhìn ra ánh sáng hy vọng : đối diện với sự chậm chạp của các nước, khắp thế giới, chính quyền cấp địa phương liên kết với nhau, cân bằng thái độ thụ động của chính phủ hay cùng ấn định những mục tiêu chung đầy cao vọng. Tổ chức phi chính phủ Climat Chance kiểm kê được tại Hoa Kỳ có "22 bang, 550 thành phố và 900 xí nghiệp" tham gia vào chiến dịch chống biển đổi khí hậu.

Cũng liên quan đến Mỹ, Le Monde thương tiếc vị tổng thống thứ 41 của Hoa Kỳ George H. Bush, từ trần vào cuối tuần vừa qua, thọ 94 tuổi : Vị tổng thống cộng hòa này là hiện thân của nước Mỹ bao dung với thế giới. Le Figaro tiếc nuối một "người lính chiến" mà chiến tích không được đền ơn tương xứng : vị tổng thống thứ 41 của Hoa Kỳ, người chỉ huy liên quân quốc tế chiến thắng Iraq của Saddam Hussein nhưng sau đó bị thất cử.

Tú Anh