Cơn gió dân túy lây lan thế giới

Thêm một chính trị gia "phản hệ thống", Bolsonaro, được bầu làm tổng thống Brazil. Với khẩu hiệu "Trật tự và tiến bộ", ông thuyết phục được đa số cử tri Brazil, chán ngán về nạn tham nhũng, lo âu về tình trạng tội phạm mà các đảng truyền thống không giải quyết được. Chiến thắng của ứng viên cực hữu Brazil là chủ đề nổi bật trên hầu hết nhật báo Pháp số ra ngày 30/10/2018.

Người ủng hộ ứng viên cực hữu Brazil Jair Bolsonaro ngày 28/10/2018 tại São Paulo. Reuters/Amanda Perobelli

"Brazil tự đặt mình dưới quyền lực của một tổng thống phản hệ thống" là nhận định trên trang nhất của Le Figaro. Les Echos đưa tin : "Brazil đối mặt với cuộc cách mạng tự do của Jair Bolsonaro".

Với Le Monde, "Bolsonaro chiến thắng, Brazil bấp bênh" vì sau 13 năm dưới chính quyền cánh tả, "phe cực hữu lên nắm quyền", còn "phe đối lập tan nát sau chiến dịch tranh cử thất bại". Vẫn theo Le Monde, ông Bolsonaro giành được "chiến thắng rõ ràng, có một chương trình cấp tiến nhưng lại mông lung".

Libération dành nhiều trang để nói về "đà tiến nhanh như chớp của viên sĩ quan hằn thù".

Thêm một chính trị gia cực hữu trở thành lãnh đạo một quốc gia, xã luận của Le Figaro so sánh khuynh hướng dân túy như "cơn gió đang lan khắp hành tinh". Nếu như tổng thống Philippines Duterte được ví như một "Trump Châu Á", thì Bolsonaro được so sánh là một "Trump vùng nhiệt đới". Họ có nhiều điểm chung : đều là ứng viên "phản hệ thống", đi theo hình ảnh "người mạnh mẽ", phát ngôn ngắn gọn, thậm chí cộc lốc, khiêu khích và gây sốc vì mang tính phân biệt, nhưng lại vô cùng hiệu quả.

Làn sóng dân túy lan tỏa khắp thế giới, từ Philippines đến Brazil, từ Hoa Kỳ đến một số nước Châu Âu (Ba Lan, Ý, Hungary, Thổ Nhĩ Kỳ). Chỉ một điểm khác ở Brazil là Bolsonaro không mang lá bài người nhập cư ra tranh cử. Nhưng theo xã luận của Le Figaro, nguyên nhân sâu xa của làn sóng dân túy là hệ quả của một quá trình toàn cầu hóa tự do, nuôi dưỡng những bất công và nỗi sợ bị hạ thấp đẳng cấp xã hội, xáo trộn bản sắc.

Khắp nơi trỗi dậy mối lo về an toàn tính mạng, bất an về văn hóa. Khắp nơi, giới lãnh đạo của các đảng truyền thống đều tỏ ra bất lực, không đáp ứng được những yêu cầu của người dân. Và thay vì ca thán qua những kỳ bầu cử, hết lần này sang lần khác, họ cần phải thức tỉnh. Có lẽ vì thế, những người như Bolsonaro còn nhiều ngày sáng lạn trước mắt.

Brazil vừa gia nhập các nước theo trào lưu dân túy, đang trỗi dậy trên khắp thế giới. Đây là "Sự quay lại quá khứ đáng ngại", theo nhận định trong bài xã luận của Le Monde. Tổng thống tân cử Brazil sẽ thắt chặt quan hệ ngoại giao với Washington. Với một Donald Trump, ông Bolsonaro có chung quan điểm về một số chủ đề : Israel, Venezuela, và môi trường. Ông Bolsonaro có thể sẽ rút Brazil ra khỏi hiệp định khí hậu Paris như tổng thống Mỹ đã làm hoặc đóng cửa cơ quan kiểm lâm và giám sát phân định ranh giới với đất của thổ dân…

Tại sao chủ nghĩa dân túy lại trỗi dậy ?

Trang nhất của La Croix có chung nhận định với Le Figaro : "Chủ nghĩa dân túy đang lây lan". Nhưng tại sao chủ nghĩa dân túy lại trỗi dậy ? Nhật báo công giáo đặt câu hỏi với giáo sư Jan-Werner Muller, đại học Princeton (Hoa Kỳ).

Theo giáo sư người Mỹ, phương pháp được phe dân túy theo đuổi là liên lạc trực tiếp với người dân, vì người dân không còn tin vào truyền thông hoặc các chính trị gia bị cho là tham nhũng, và khuếch đại nguyện vọng của dân. Họ hình thành một sự liên kết giữa hy vọng về đời sống chính trị "sạch" và sự suy tàn của các quyền lực trung gian.

Giáo sư người Mỹ cho rằng để đáp lại những định kiến và tư tưởng của phe dân túy, không nên loại họ khỏi cuộc tranh luận vì như vậy, càng củng cố thêm quan điểm của họ là tầng lớp tinh hoa không nghe nguyện vọng của người dân. Ngoài ra, không nên bắt chước đường lối của phe dân túy để kiếm phiếu bầu hoặc uy tín vì cử tri bỏ phiếu cho một chương trình riêng của đảng đó, chứ không phải là cho bản cóp nhặt.

Với chiến thắng của ứng viên cực hữu Brazil, nhật báo Le Figaro nhận định "Châu Mỹ latinh đã ngả sang hữu". Từng giành chiến thắng vẻ vang trong những năm 2000, cánh tả Nam Mỹ hiện bị thu hẹp, chỉ còn ở hai nước là Bolivia và Venezuela.

Công nghiệp quốc phòng Mỹ hưởng lợi từ hiệu ứng Trump

Vẫn tại Châu Mỹ, nhật báo Le Figaro đánh giá : "Ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ hưởng lợi nhờ hiệu ứng Trump". Số đơn hàng của các nhân tố chính trong lĩnh vực này không ngừng tăng và nhờ vào việc chi phí quân sự Mỹ sẽ còn cao hơn.

Theo Le Figaro, nếu như các nhà quan sát còn bị chia rẽ về hiệu ứng Trump đối với nền công nghiệp Mỹ, thì ngược lại, lĩnh vực quốc phòng là một trong những bên được lợi nhất từ chính sách tăng ngân sách quốc phòng của Nhà Trắng, hiện ở mức kỷ lục 700 tỉ đô la.

Tập đoàn Boeing hướng đến doanh thu từ 98 đến 100 tỉ đô la trong năm 2018, nhờ vào các hợp đồng của Bộ Quốc phòng. Tương tự, Northrop Grumman, tập đoàn sản xuất vũ khí lớn thứ năm của Mỹ, cũng hướng đến mục tiêu doanh thu 2018 là 30 tỉ đô la. Tập đoàn Lockheed Martin đưa ra mục tiêu tăng trưởng thêm 5-6% vào năm 2019.

Để thỏa mãn được số đơn đặt hàng trên, năm tập đoàn lớn nhất Hoa Kỳ "big 5" gồm Lockheed Martin, Boeing, General Dynamics, Raytheon và Northrop Grumman tự cải tổ với việc mua lại một số công ty nhỏ hơn. Vụ ám sát Khashoggi liên quan đến chính quyền Saudi Arabia sẽ không gây ảnh hưởng đến các hợp đồng vũ khí với Hoa Kỳ. Theo một chuyên gia, cùng lắm là "thời hạn bàn giao sẽ được lùi lại và gia hạn cho các hợp đồng mới cho đến khi cơn bão địa chính trị lắng xuống".

Đức : Thủ tướng Đức chuẩn bị rút lui

Liên tiếp hứng kết quả không cao của đảng Dân chủ-Thiên chúa giáo (CDU) tại các cuộc bầu cử cấp vùng, thủ tướng Đức Angela Merkel thông báo không tranh cử nhiệm kỳ mới vào năm 2021.

Báo Le Figaro nhận định : "Bị suy yếu, Merkel bắt đầu chuẩn bị rút lui". Sau một năm đồn đại, cuối cùng bà Merkel đã thông báo không tranh cử kỳ bầu chủ tịch đảng CDU trong hai ngày đại hội đảng 07-08/12 tại Hamburg, cũng như bất kỳ chức vụ nào khác. Như vậy, thủ tướng Đức cũng bác những lời đồn rằng bà sẽ giữ một chức vụ nào đó ở Bruxelles.

Còn theo nhật báo kinh tế Les Echos, với tuyên bố rút lui "Angela Merkel khởi đầu cho quá trình tìm người thay thế". Các ứng viên cho chức chủ tịch đảng CDU bắt đầu tuyên bố ứng cử ngày 29/10, nhưng thủ tướng Đức từ chối chỉ định người được bà ủng hộ.

Tuy nhiên, theo Le Figaro, quyết định của bà Merkel không giúp giải quyết được cuộc khủng hoảng trong nội bộ CDU. Thậm chí, một số người còn muốn là bà không từ chức luôn vị trí thủ tướng hiện nay.

Pháp đưa ra ánh sáng nạn ấu dâm trong trường học và nhà thờ

Trong lĩnh vực xã hội, hai tai tiếng ấu dâm tại Pháp đồng loạt được Libération và Le Figaro đề cập.

Báo Le Figaro đưa tin : "Ấu dâm trong trường học : 477 trẻ em được lắng nghe tại tỉnh Maine-et-Loire" để chắc chắn rằng các em không phải là nạn nhân của một thầy giáo dù chỉ tiếp xúc với giáo viên này trong một thời gian ngắn. Giáo viên 24 tuổi này, sau đó đã tự vẫn, bị nghi ngờ xâm hại tình dục từ 60-70 học sinh từ năm 2000-2012 ở nhiều trường học trong vùng Lyon. Trước đó, nghi phạm kể trên một trang "dark web" rằng đã cưỡng hiếp hai cháu trai 4 và 5 tuổi của mình. Chính vì tội danh này, cũng như tội phát tán ảnh khiêu dâm trẻ em, mà nghi phạm đã bị bắt tạm giam ngày 23/02/2018.

Còn Libération đề cập : "Ấu dâm trong Giáo hội : Sự tôn thờ im lặng bị đưa ra tòa ở Orléans". Linh mục Pierre de Castelet bị cáo buộc sàm sỡ trẻ em nam từ 10-13 tuổi trong năm 1993 bị đưa ra tòa xét xử từ ngày 30/10/2018. Cựu giám mục André Fort cũng bị truy tố vì tội "không tố cáo". Năm 2012, linh mục Pierre de Castelet từng thú nhận : "Tôi bị các em từ 11-13 tuổi thu hút… Tôi bảo các em cởi áo và các em vẫn mặc quần short. Đôi khi tôi cũng cởi quần các em và chạm vào bộ phận sinh dục…".

Theo Libération, hồ sơ này còn cho thấy cả một bộ máy giữ bí mật : một bên là thượng tầng câm lặng từ thế hệ này sang thế hệ khác, bên kia là khó khăn của những người đệ đơn tố cáo các hành vi sàm sỡ mà họ buộc giấu kín suốt thời niên thiếu và có nguy cơ làm vấy bẩn danh tiếng của Giáo hội. Qua phiên xử này, bên nguyên đơn còn muốn có những lời giải thích về sự im lặng của địa phận.

Báo động về số lượng động vật hoang dã giảm mạnh

Trong lĩnh vực môi trường, thiên nhiên, hai nhật báo Les Echos và Le Figaro cùng đề cập đến báo động về việc "số lượng động vật hoang dã bị giảm sút".

Theo báo cáo "Hành tinh sống" 2018 do Quỹ Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) công bố ngày 30/10, sự đa dạng sinh học đang bị đe dọa. Từ năm 1970 đến 2014, số lượng động vật có xương sống (cá, động vật có vú, lưỡng cư và bò sát) đã giảm 60%. Nguyên nhân chính là do con người và các hoạt động phá hủy hoặc làm hư hại nơi ở của chúng : gia tăng khai thác nông nghiệp, đánh bắt quá khối lượng, phá rừng, tiêu thụ quá nhiều nước ngọt, du lịch đại trà…

Từ nay đến năm 2050, nếu con người không thay đổi, số lượng động vật hoang dã sẽ chỉ còn khoảng 1/10. Quỹ Bảo vệ Thiên Nhiên đang vận động cho một thỏa thuận đầy tham vọng về bảo vệ thiên nhiên nhân hội nghị thế giới về đa dạng sinh học sẽ diễn ra tại Bắc Kinh năm 2020, theo đó "cần ấn định mục tiêu không có tổn thất về đa dạng sinh học vào năm 2030".

Thu Hằng

Vì đâu cuộc bầu cử Quốc hội giữa kỳ gây chia rẽ nước Mỹ ?

Cuộc bầu cử Quốc hội giữa kỳ tại Mỹ, và vụ xả súng đẫm máu vào nhà thờ Do Thái, cuộc trưng cầu dân ý về việc Nouvelle-Calédonie ra đi hay ở lại với nước Pháp, đó là những hồ sơ được nhiều tờ báo ra ngày 29/10/2018 khai thác.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại buổi mit-tinh của thượng nghị sĩ Ted Cruz ở Houston, bang Texas, ngày 22/10/2018. Reuters/Leah Millis

Cuộc bầu cử giữa kỳ Quốc hội Mỹ sắp diễn ra vào ngày 06/11. Đây là cuộc bầu cử cực kỳ quan trọng với cả chính quyền Trump cũng như bên đảng Dân chủ đối lập. Đảng Cộng hòa của tổng thống Trump đang có dấu hiệu suy yếu cố gắng giữ đa số, trong khi đảng Dân chủ nhân dịp này đang hy vọng giành quyền kiểm soát lưỡng viện Quốc hội để kiềm chế quyền hành và các quyết sách khó lường của tổng thống Trump.

Chiến dịch vận động tranh cử đang bước vào chặng cuối gay cấn và có phần khốc liệt. Đích thân ông Donald Trump những ngày qua đã liên tiếp tới hết bang này đến bang khác vận động cử tri bầu cho đảng của mình, cứ như chính ông là ứng của viên. Báo Le Figaro chạy tựa trên trang Quốc tế : "Trump, ứng viên trưởng giữa kỳ".

Tờ báo nhận xét : "Cho dù không có tên trong phiếu bầu, ông Donald Trump vẫn tham gia rất nhiều vào chiến dịch vận động tranh cử. Ông đã liên tiếp có mặt ở 15 cuộc tập hợp cử tri trong tháng 10, nếu tính từ mùa hè này, là khoảng ba chục cuộc, để truyền năng lượng đến hàng trăm triệu người ủng hộ trên khắp cả nước".

Le Figaro dẫn lời cựu phát ngôn viên Hạ Viện, Newt Gingrich, một người thân cận với ông Trump nói : "Đây là chiến dịch tranh cử tổng thống thứ 2. Ông (Trump) áp đặt sự thống trị ở đảng Cộng hòa kiên quyết hơn bất lỳ tổng thống nào thời hiện đại".

Có một điều nhiều tờ báo Pháp đều chung nhận định đó là kỳ bầu cử giữa kỳ lần này đang chia rẽ sâu sắc nước Mỹ, chưa từng có, như ghi nhận của một bài viết khác của Le Figaro : "Hai nước Mỹ xâu xé nhau trong bầu không khí của một cuộc nội chiến". Theo tờ báo, "các chia rẽ của nước Mỹ không phải là mới. Những năm 1960 và 1970, nước Mỹ đã bị chia rẽ về vấn đề các quyền công dân, rồi về cuộc chiến tranh Việt Nam, sự chia rẽ khi đó làm dấy lên hàng trăm vụ khủng bố nội địa và cao điểm là vụ ám sát tổng thống Kennedy".

Tờ báo viết tiếp : Các đời tổng thống Reagan, Clinton và Bush cũng biết đến những cuộc đấu đá dữ dội. Nhưng lần này, khi cuộc bầu cử giữa kỳ định hình thì nước Mỹ bị chấn động vì các vụ bạo lực. Đó là hàng loạt bom thư gửi đến nhà Obama, Clinton, rồi tiếp đó là vụ xả súng kinh hoàng trong nhà thờ Do Thái giáo ở Pittsburgh. Nhiều nhà quan sát lúc này "nhìn thấy ở Trump một con người đã phá vỡ giới hạn, khơi dậy cái phần ác quỷ trong một bộ phận cực hữu". Phía đảng Dân chủ thì không ngần ngại chỉ đích danh tổng thống Trump "là người đã chia rẽ nước Mỹ một cách có chủ ý".

Cùng chung cái nhìn trên, nhân sự kiện vụ tấn công đẫm máu vào nhà thờ Do Thái giáo ở Pittsburg hôm 27/10, La Croix nhận thấy : "Donald Trump khơi dậy bạo lực chính trị". Khẩu khí hùng hồn đậm màu sắc kỳ thị chủng tộc và bài ngoại của tổng thống và phe Cộng hòa đang bị chỉ trích như một trong những yếu tố kích động các vụ bạo lực vừa xảy ra tại Mỹ.

Xã luận của nhật báo Libération bình luận về không khí bầu cử ở Mỹ : "Làm sao có thể chối cãi được rằng bầu không khí được tạo lập trong đất nước từ khi Donald Trump đắc cử đang chuẩn bị, khuyến khích, tạo thuận lợi cho các vụ bùng nổ bạo lực kỳ thị chủng tộc như thế ? Lời nói có thể giết được người, không trực tiếp nhưng nó vũ trang cho tinh thần bệnh hoạn của những kẻ sát nhân".

Donald Trump mở đường chạy đua hạt nhân

Vẫn liên quan đến tổng thống Donald Trump, nhưng trong một hồ sơ quốc tế. Les Echos trở lại với quyết định rút Mỹ ra khỏi Hiệp ước hạn chế vũ khí tầm trung, qua bài phân tích của Dominique Moisi chuyên gia về chính trị thế giới của Viện nghiên cứu Quốc tế Pháp (Ifri).

Với tựa đề : "Trump mạo hiểm tái phát động phổ biến vũ khi hạt nhân", bài viết nhận định, "từ khi chấm dứt chiến tranh lạnh và khủng bố Hồi Giáo cực đoan dâng cao, nguy cơ hạt nhân đã trở nên trừu tượng, không thực tế. Nhưng bằng đe dọa rút Mỹ khỏi thỏa thuận 1987 về các tên lửa tầm trung, Donald Trump lại làm cho mối nguy hạt nhân trở thành một thực tế đáng sợ".

Tác giả khẳng định "phát động trở lại, dù là gián tiếp, cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân, chẳng phải là khuyến khích các nước như Bắc Triều Tiên, Iran và đừng quên cả Trung Quốc, hay cả Nga nữa hay sao ? Đó chẳng phải là lý do để Putin bật đèn xanh chạy đua vũ khí hạt nhân ?".

Nhật - Trung đối tác kinh tế nhưng chưa hết dè chừng

Về thời sự Châu Á, Trung Quốc vẫn luôn là sự chú ý của các báo Pháp. Nhật báo Les Echos quan tâm đến chuyến thăm Bắc Kinh của thủ tướng Nhật Shinzo Abe. với nhận xét : "Trung Quốc và Nhật Bản từ giờ là đối tác".

Hai cường quốc hàng đầu Châu Á đang dịch chuyển quan hệ từ là đối thủ chính trị, lịch sử sang dần thành đối tác kinh tế mà chuyến thăm Trung Quốc của thủ tướng Shinzo Abe giữa tuần qua là dấu mốc lớn. Les Echos nhắc lại nghi thức đón tiếp long trọng thủ tướng Nhật tại Bắc Kinh hôm 25/10 : Duyệt đội danh dự trên quảng trường Thiên An Môn, lễ tiếp đón hoành tráng giữa Đại lễ đường Nhân dân… Qua đó chế độ cộng sản Trung Quốc muốn chứng tỏ họ thật lòng muốn sưởi ấm quan hệ với Nhật Bản.

Trong chuyến thăm này, hai đối thủ Châu Á đã liên tiếp tỏ những động thái hữu hảo để thông báo với thế giới từ giờ trở đi hai nước nhìn nhận nhau như là đối tác hơn là coi nhau như đối thủ cạnh tranh hay kẻ thù. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu : "Trong khi tình hình quóc tế biến chuyển, Trung Quốc và Nhật Bản ngày càng phụ thuộc lẫn nhau. Hai nước chúng ta giờ ngày càng có nhiều lợi ích chung trên bình diện đa phương". Đáp lại thủ tướng Shinzo Abe nói : "Chuyển từ cạnh tranh sang công tác, mối quan hệ hai nước chúng ta đang bước vào giai đoạn mới". Kết quả của chuyến đi đó là một loạt các hợp đồng trao đổi buôn bán, hợp tác trên nhiều lĩnh vực kinh tế đã được ký kết.

Chuyến thăm Bắc Kinh của thủ tướng Shinzo Abe đánh dấu sự chuyển hướng chiến lược của hai nước mong muốn hợp tác phát triển kinh tế, trong bối cảnh hai cường quốc này đều đang phải gánh chịu hậu quả của đường lối bảo hộ mậu dịch rất rắn của Donald Trump. Trong khi mà hai nước vẫn lao vào cuộc chiến ảnh hưởng ngầm với các nước Đông Nam Á.

Theo tờ báo, dù lãnh đạo Nhật tỏ thiện chí hòa dịu ở Bắc Kinh, nhưng khi trở về Tokyo ông cho biết vẫn sẽ phải tiếp tục thúc đẩy dự án sửa đổi Hiến pháp. Ông mong muốn khẩn cấp tăng cường quy chế cho quân đội Nhật nhằm đối phó tốt hơn với đe dọa của… Trung Quốc.

Thái Lan : Video Rap thách thức chính quyền quân sự

Báo Libération có bài viết : "Thái Lan : một nhóm Rap sửa gáy tập đoàn quân sự". Tờ báo cho biết, mới đây xuất hiện một video đen trắng dài 5 phút, trong đó 10 ca sĩ Rap thể hiện một bản Rap với những ca từ mô tả Thái Lan là một đất nước "quân nhân tước đoạt mọi quyền được lựa chọn", "người nghèo không thể được chăm sóc" hay "tham nhũng chỉ được phép với người giàu".

Đoạn video Rap Against Dictatorship này đã thu hút hơn 16 triệu người xem từ thứ Hai 22/10 đang là một thách thức không thể chấp nhận được với chế độ quân sự Thái Lan. Tập đoàn quân sự Thái lên nắm quyền từ bốn năm nay vẫn coi mọi chỉ trích chính phủ là bất hợp pháp với lý do giữ "ổn định đất nước".

Libération nhấn mạnh, bốn năm qua dưới chế độ quân sự, Thái Lan vẫn chưa có bầu cử, hàng chục nhà hoạt động đấu tranh đang ngồi tù, hàng trăm người khác thường xuyên bị chính quyền sách nhiễu, o bế.

Ngay lập tức chính quyền đã phản ứng cảnh báo "chia xẻ video trên có thể bị phạt tù và 3.000 euro tiền phạt". Libération cho rằng việc video trên gây sốt ở Thái Lan cho thấy tâm lý chán trường chế độ quân sự đang phổ biến trong người dân Thái.

Nouvelle-Calédonie : Làm sao để chung sống

Trở lại chuyện liên quan đến nước Pháp. Chỉ còn ít hôm nữa, ngày 04/11, người dân Nouvelle-Calédonie sẽ tham gia bỏ phiếu trưng cầu dân ý để quyết định quần đảo nằm ở nam Thái Bình Dương, thuộc lãnh thổ hải ngoại của Pháp sẽ độc lập hay không.

Nhật báo công giáo La Croix có bài phóng sự dài cho thấy mặc dù không khí khá căng thẳng, nhưng đại đa số người dân Nouvelle-Caledonie, gồm người thổ dân và người da trắng đã chung sống với nhau từ hàng thế kỷ qua trên phần lãnh thổ thuộc Pháp này vẫn hy vọng có một tương lai chung, cho dù gần đây các rạn nứt với chính quốc đang lớn dần.

Nhưng nếu phe đòi độc lập thắng thì vấn đề sẽ trở nên rất nghiêm trọng không chỉ với nước Pháp mà còn nảy sinh ra nhiều vấn đề kinh tế, xã hội ở quần đảo này, vốn dĩ căng thẳng trong thời gian gần đây. Phóng sự của La Croix ghi nhận, đa số người dân Nouvelle-Calédonie ý thức được cái được và cái mất khi bỏ lá phiếu đồng ý hay phản đối độc lập với nước Pháp trong cuộc trưng cầu dân ý sắp tới.

Anh Vũ

Ngoại trưởng Mỹ : Bắc Kinh tung tiền hối lộ để gia tăng ảnh hưởng (RFI, 27/10/2018)

Trong một cuộc trả lời báo Mỹ hôm qua, 26/10/2018, ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo tố cáo Trung Quốc tăng cường dùng tiền hối lộ lãnh đạo nhiều nước đang phát triển, ở khắp nơi trên thế giới, để mở rộng ảnh hưởng.

Ngoại trưởng Mỹ Pompeo, hôm 26/10/2018, tố cáo Bắc Kinh tăng cường hối lộ chính quyền nhiều nước đang phát triển để mở rộng ảnh hưởng. Reuters

Trả lời phỏng vấn một chương trình phát thanh theo xu hướng bảo thủ, của nhà báo Hugh Hewitt, về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, lãnh đạo ngoại giao Mỹ nhấn mạnh đến một bước ngoặt khá rõ trong chính sách của Bắc Kinh "trong khoảng hai, ba năm trở lại đây". Đó là tăng cường hối lộ chính quyền nhiều nước, đặc biệt để "đổi lấy các dự án xây dựng hạ tầng". Theo ông Pompeo, mỗi khi Trung Quốc làm như vậy thì đều để lại những hệ quả tiêu cực đối với dân chúng nước sở tại.

Ngoại trưởng Mỹ khẳng định là Hoa Kỳ "hoan nghênh các cạnh tranh thương mại với Trung Quốc, trên cơ sở công bằng và có đi có lại", nhưng sẽ "không ngừng" chống lại việc Trung Quốc dùng nguồn lực tài chính hùng hậu để thao túng các nước, hành động đồng thời gây tổn hại cho lợi ích của chính Hoa Kỳ.

Năm 2015, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hứa hẹn sẽ đầu tư trực tiếp đến 250 tỉ đô la vào khu vực Châu Mỹ Latinh và vùng Vịnh Caribê, đồng thời dự kiến trao đổi thương mại giữa Trung Quốc và khu vực này sẽ tăng gấp đôi. Vị thế đối tác kinh tế số một của Hoa Kỳ với khu vực bị thách thức. Chính sách gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc tại khu vực này cũng nhằm tước đi các quốc gia bạn hữu ít ỏi còn lại của Đài Loan, hòn đảo được Hoa Kỳ bảo trợ, mà Bắc Kinh sẵn sàng dùng vũ lực để chiếm lại.

Nhiều nhà quan sát ghi nhận việc Trung Quốc gia tăng đầu tư vào Châu Mỹ Latinh và Châu Phi chủ yếu là để khai thác các nguồn tài nguyên thiên nhiên, nhưng Trung Quốc rất coi nhẹ lợi ích của người lao động địa phương, vấn đề bảo vệ môi trường, cũng như tăng trưởng kinh tế của các nước sở tại xét về dài hạn.

Lời cảnh báo nói trên của ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo được đưa ra trong bối cảnh quan hệ song phương Mỹ-Trung đang xấu đi nhanh chóng trong những tháng gần đây. Ngoài cuộc chiến thương mại, với các biện pháp tăng thuế đối với một nửa lượng hàng nhập khẩu Trung Quốc, Washington còn lên án Bắc Kinh về các vụ đàn áp tôn giáo, nhân quyền, và chính sách gia tăng quân sự hóa Biển Đông.

Bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc đi Mỹ

Theo Reuters, bộ trưởng quốc phòng Mỹ Jim Mattis thông báo là đồng nhiệm Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa (Wei Fenghe) sẽ tới Washington tuần tới, để tiếp tục thảo luận về quan hệ quân sự song phương. Trong cuộc họp báo tại Manama, thủ đô Bahrain, hôm nay, lãnh đạo quốc phòng Mỹ nhận định : "Cạnh tranh chiến lược không đồng nghĩa với đối đầu". Ông Mattis đã gặp đồng nhiệm Trung Quốc bên lề hội nghị bộ trưởng quốc phòng khối Đông Nam Á hồi tuần trước.

Quan hệ quân sự Mỹ-Trung có chiều hướng ít căng thẳng hơn. Hồi cuối tháng 09/2018, một cuộc họp dự kiến của một chỉ huy Hải Quân Trung Quốc với đồng nhiệm Mỹ tại Washington bị hủy vào giờ chót. Chuyến đi Mỹ dự kiến của bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc cũng bị dời lại. Bản thân kế hoạch đi Bắc Kinh của ông Jim Mattis vào tháng 10 cũng bị hủy bỏ.

Trọng Thành

*******************

Mỹ-Nhật thử nghiệm thành công tên lửa đánh chặn mới (RFI, 27/10/2018)

Quân đội Mỹ ngày 26/10/2018 thông báo thử nghiệm thành công một hệ thống tên lửa bắn chặn mới được thiết kế với sự hợp tác của Nhật Bản. Đây là lần thử thành công thứ hai, sau hai lần thất bại liên tiếp.

Hệ thống tên lửa bắn chặn SM-3 Block IIA đã được thử nghiệm thành công lần đầu tiên ở bờ tây đảo Hawai, hồi tháng 02/2017. @mda (Ảnh minh họa)

AFP trích dẫn nguồn tin bộ quốc phòng Mỹ nêu rõ vụ thử hệ thống tên lửa bắn chặn SM-3 Block IIA đã được thực hiện ở bờ tây đảo Hawai. Với sự hợp tác của Nhật Bản, tên lửa bắn chặn mới này có thể được phóng đi từ đất liền hay trên biển, nhờ các bệ phóng tên lửa phòng không đạn đạo AEGIS.

Thành công của đợt bắn thử này sẽ cho phép hiện đại hóa hệ thống phòng không AEGIS vốn chủ yếu trang bị cho tầu chiến của Mỹ và Nhật Bản. Tuy nhiên, bộ quốc phòng Mỹ cũng cho biết là không loại trừ khả năng trang bị tên lửa mới này cho hệ thống AEGIS được triển khai tại Rumani và Ba Lan.

Cơ quan phụ trách phát triển tên lửa phòng không của Mỹ MDA cho biết trong chương trình hợp tác này, Hoa Kỳ đóng góp 2,2 tỷ đô la và Nhật Bản góp 1 tỷ đô la.

AFP nhắc lại là tính cả lần thử nghiệm này, Hoa Kỳ và Nhật Bản đã tiến hành tổng cộng bốn vụ thử. Đợt thử đầu tiên vào tháng 02/2017 được cho là mỹ mãn, nhưng hai đợt thử liên tiếp sau đó hồi tháng 06/2017 và tháng 01/2018 đều thất bại.

Minh Anh

Thủ tướng Nhật Bản hòa dịu với Bắc Kinh để chống Trung Quốc tốt hơn

Vụ nhà báo Saudi Arabia Jamal Khashoggi bị sát hại ngay trong lãnh sự quán nước ông tại Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) và cuộc đọ sức Bruxelles-Roma - ngân sách của Ý bị Châu Âu coi là trái luật - là hai đề tài được các tuần báo khai thác rộng rãi. Nhưng đáng chú ý nhất là hai bài viết trên tuần báo Anh liên quan đến Trung Quốc trong quan hệ với Nhật Bản và Hoa Kỳ.

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe (P) và đồng nhiệm Trung Quốc Lý Khắc Cường duyệt đội quân danh dự tại Đại Lễ Đường Nhân Dân, Bắc Kinh, ngày 26/10/2018. Reuters/Thomas Peter

Lý thú nhất có lẽ là bài phân tích của The Economist về sự xích lại gần nhau rõ nét giữa Nhật Bản và Trung Quốc nhân dịp thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe chính thức công du Bắc Kinh.

Đối với tuần báo Anh, đây là một chuyến thăm lịch sử, có thể so sánh với chuyến thăm Nhật Bản cách nay 40 năm của lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình để ký kết một hiệp ước hòa bình và hữu nghị, mở đường cho quan hệ bình thường với Nhật Bản.

Lễ đón tiếp thủ tướng Nhật Bản một cách linh đình tại Bắc Kinh, loạt hợp đồng và thỏa thuận hợp tác hai bên ký kết nhân chuyến thăm, thái độ thân thiện của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình…, tất cả đều khác xa quan hệ giá lạnh trong sáu năm gần đây, khi Trung Quốc hùng hổ cho tàu thường xuyên vào khiêu khích Nhật Bản tại vùng quần đảo Senkaku/Điếu Ngư mà Bắc Kinh đòi chủ quyền nhưng lại đang do Tokyo kiểm soát.

Một ví dụ cho thấy rõ sự thay đổi thái độ hoàn toàn của Trung Quốc đối với Nhật Bản : Vào năm 2014, khi đến Bắc Kinh để cố gắng giảm bớt căng thẳng song phương, ông Abe chỉ được ông Tập Cận Bình bắt tay một cách miễn cưỡng với một bộ mặt khó đăm đăm. Giờ đây, tình hình đã hoàn toàn đổi khác, chủ tịch Trung Quốc lúc nào cũng tươi cười, vui vẻ.

Cả Bắc Kinh lẫn Tokyo đều không muốn lưỡng đầu thọ địch

The Economist cho rằng lý do khiến Bắc Kinh thay đổi thái độ là rất dễ hiểu : Trung Quốc hiện rất cần đầu tư và thương mại Nhật Bản.

Tokyo dẫu sao vẫn là một nhà cung cấp máy công cụ quan trọng cho Bắc Kinh. Bên cạnh đó, Trung Quốc ngày càng phải gồng mình chống lại các đòn tấn công của Mỹ, và như một cố vấn của ông Abe đã giải thích, thì Trung Quốc không bao giờ chọn đối đầu với hai kẻ thù cùng một lúc. Do vậy, Bắc Kinh đã hòa hoãn với Tokyo để dồn sức đối phó với Washington.

Đối với The Economist, Tokyo cũng đi theo cùng một logic. Từ lâu nay, Nhật Bản đã liên minh chặt chẽ với Mỹ, và từng cho rằng liên minh đó luôn luôn vững chắc. Thế nhưng, khi lên cầm quyền, tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm xáo trộn mọi sự, từ việc rút Mỹ ra khỏi Hiệp Định Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương, một vùng tự do mậu dịch 12 nước mà Nhật Bản hy vọng sẽ ràng buộc Mỹ với khu vực, cho đến việc tuyên bố hoài nghi về giá trị của các liên minh. Sau đó, ông Trump còn phát động chính sách ngoại giao cá nhân với nhà độc tài Bắc Triều Tiên, nước có tên lửa đe dọa Nhật Bản.

Tóm lại, Nhật Bản cũng phải chú tâm "đối phó" với Mỹ. Do đó, Tokyo cũng phải hòa hoãn với Trung Quốc. Nhật cũng không thích bị hai thách thức cùng một lúc.

Dụng tâm sâu xa của Nhật Bản vẫn là tìm cách chống Trung Quốc

Một số người cho rằng Nhật Bản có nguy cơ bị kẹt giữa Mỹ và Trung Quốc. Nhưng đối với The Economist, suy nghĩ như vậy là không hiểu gì về dụng tâm của Nhật Bản.

Trong việc xích lại gần Bắc Kinh, hầu như Tokyo không cầu cạnh bất kỳ điều gì. Kết quả đáng kể nhất của hội nghị thượng đỉnh Shinzo Abe - Tập Cận Bình là tái lập một thỏa thuận hoán đổi tiền tệ giữa hai ngân hàng trung ương. Nếu được áp dụng toàn diện, có khả năng là Trung Quốc, với các ngân hàng ngập nợ và tiền tệ lung lay, sẽ là bên phải cầu cạnh Nhật Bản.

Một điểm khác là Nhật Bản rất muốn tham gia vào Sáng kiến Một Vành Đai, Một Con Đường của Trung Quốc. Ông Abe đang thúc giục giới kinh doanh, bảo hiểm và những người khác tranh thủ các cơ hội làm ăn mà cơ sở hạ tầng do Trung Quốc chủ trương tạo ra. Mục đích không phải là để phò trợ cho đường lối ngoại giao của Trung Quốc, mà là để chống lại nó, bằng cách thúc đẩy quyền lực mềm của Nhật Bản ở Đông Nam Á và xa hơn nữa.

Theo giới thân cận của ông Abe, vấn đề là làm sao để cho các nước trong khu vực thấy là không nhất thiết phải quỵ lụy Trung Quốc. Phương án thay thế mà Nhật Bản đề xuất là một trật tự mở, dựa trên luật pháp và thậm chí có thể có dân chủ, trong đó kinh tế được định hình theo thị trường, chứ không phải theo kiểu con buôn. Nhật Bản muốn đóng vai trò một quản lý quốc tế có trách nhiệm.

Chiến lược đó có một cái tên chính thức : một "vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương mở rộng và tự do đối phó", với Mỹ ở trung tâm, Úc là một trợ thủ háo hức, và hải quân Anh và Pháp đóng vai diễn viên phụ. Các chiến lược gia Nhật Bản hy vọng là mai kia Ấn Độ cũng sẽ quyết tâm hơn. Chiến lược này cũng là để chống lại Trung Quốc.

Một nhà chiến lược mô tả thái độ hòa hoãn của Nhật Bản đối với Trung Quốc như là một hành động phô bày chỗ yếu của mình cho người khác đánh. Nhưng đối với The Economist, nếu chủ trương cứng rắn của ông Trump đối với Trung Quốc là nhằm tái khẳng định quyền bá chủ của Mỹ ở Châu Á, thì chủ trương đó được một số người ở Tokyo ủng hộ nhiệt tình nhất, trong đó có cả thủ tướng Abe.

Đồng thuận rộng rãi tại Mỹ : Phải cứng rắn với Trung Quốc

Như nói ở trên, tuần báo Anh The Economist cũng rất chú ý đến quan hệ Mỹ-Trung đang gặp sóng gió trên nhiều mặt, từ kinh tế, thương mại đến an ninh, quốc phòng. Việc Mỹ phải đẩy lùi Trung Quốc là một yếu tố được tờ báo gọi là "đồng thuận mới" tại Washington.

Trong một bài viết dài mang tựa đề "Thái độ mới của Mỹ đối với Trung Quốc đáng làm thay đổi quan hệ giữa hai nước", tuần báo Anh ghi nhận là bang giao Mỹ-Trung ngày càng đối kháng nhau trên nhiều phương diện.

Đối với The Economist, đã qua rồi thời kỳ mà nước Mỹ còn gượng nhẹ với Trung Quốc để khuyến khích nước này hội nhập vào cộng đồng quốc tế, có trách nhiệm hơn, và tôn trọng luật lệ và chuẩn mực quốc tế hơn.

Thái độ cứng rắn của tổng thống Trump và chính quyền Hoa Kỳ đương nhiệm đối với Trung Quốc cho đến gần đây còn bị nhiều nhà quan sát ở cả Mỹ lẫn Trung Quốc xem là chỉ hung hăng nhất thời, quan hệ có thể căng thẳng lúc này, lúc khác, nhưng sau cùng thì logic kinh tế sẽ lại thắng.

Tuy nhiên, theo tuần báo Anh, nước Mỹ lúc này quả thực đang bất an trước đà vươn lên về công nghệ của Trung Quốc - mà ông Trump cho là nhờ đánh cắp và bắt chẹt giới công nghệ Mỹ, cũng như trước tính chất ngày càng độc đoán của chế độ Bắc Kinh và sức mạnh quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc. Những điều vừa kể đã đẩy logic kinh tế xuống hàng thứ yếu.

Điểm đáng ghi nhận, theo The Economist, là ở nước Mỹ, hiện đang có một sự thay đổi sâu sắc trong suy nghĩ về Trung Quốc, ở cả cánh hữu lẫn cánh tả. Đã xuất hiện một sự đồng thuận mới cho rằng Trung Quốc đang thực thi một chiến lược dứt khoát để đẩy lùi nước Mỹ nhằm áp đặt ý chí của Bắc Kinh, vì thế Mỹ cần phải có một phản ứng mạnh mẽ.

Từ giới chủ trương mậu dịch tự do truyền thống ở Nhà Trắng, cho đến những người quyết ăn thua đến cùng trong Nhóm Trump và những thành phần diều hâu về mặt an ninh quốc gia trong Quốc Hội, tất cả đều tán đồng thái độ cứng rắn đối với Trung Quốc. Giới lãnh đạo Lầu Năm Góc và các ông trùm của các cơ quan tình báo đều xác định rằng Trung Quốc là mối đe dọa lớn nhất đối với an ninh nước Mỹ, và đòi hỏi là phải có một phản ứng của "toàn bộ chính phủ".

Trong xã hội dân sự, liên minh chống Trung Quốc bao gồm những người bảo thủ tôn giáo, những người ủng hộ nhân quyền, công đoàn và những thành phần bảo hộ mậu dịch cố hữu.

Theo The Economist, bài nói chuyện của phó tổng thống Mỹ Mike Pence ngày 04/10, trong đó ông nêu bật thái độ cứng rắn đối với Trung Quốc, đã có dáng dấp của một lời tuyên bố chiến tranh lạnh.

Thái tử Saudi Arabia MBS : Con người hai mặt

Diễn biến của vụ nhà báo Saudi Arabia Jamal Khashoggi bị sát hại trong lãnh sự quán nước này ở Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) tiếp tục thu hút sự chú ý của các tuần báo Pháp, Anh. Đặc biệt tờ L’Express đã dành trang bìa cho sự kiện này, với chân dung của thái tử Saudi Arabia MbS, tức Mohammed bin Salman. Tạp chí Pháp chạy tựa lớn "Bạo chúa đã lừa bịp phương Tây".

Trong hồ sơ chính dài hơn 10 trang, L’Express khẳng định : "Vụ sát hại ông Khashoggi đã vạch trần bản chất thực thụ của chế độ Riyadh : Đằng sau cái vỏ tân tiến, hiện đại được phô trương, là bản chất dã man của thời xa xưa".

Về thái tử MbS, nhân vật mạnh của Saudi Arabia, kẻ bị tình nghi đã ra lệnh thủ tiêu nhà báo Khashoggi, tờ báo đã điểm lại quá trình vinh thăng của một "thiếu niên đầy tự ti mặc cảm"đã biết dùng thủ đoạn để trở thành một "lãnh đạo đầy uy quyền".

L’Express ghi nhận là đứa con cưng của quốc vương Saudi Arabia đã bộc lộ hai bộ mặt : "Một bên là một nhà cách tân khá bạo dạn để lay chuyển các điều cấm kỵ trong xã hội Saudi Arabia, và bên kia là một kẻ độc đoán tàn nhẫn, thiếu chín chắn và nóng tính".

Đối với L’Express, vụ Khashoggi bùng lên cũng đã làm cho nước Pháp lúng túng, đe dọa chính sách nhẹ tay vốn có của Paris đối với Riyadh, một "đối tác chiến lược". Vậy mà, theo tạp chí Pháp, thái tử Saudi Arabia, vốn rất mê Mỹ, chỉ xem Pháp là một đối tác hạng hai.

Riêng đối với Hoa Kỳ, L’Express cho rằng vụ sát hại nhà báo Khashoggi cũng nêu bật các bất cập trong chính sách Trung Đông của chính quyền Donald Trump. Tờ báo không ngần ngại chạy tựa "Washington trong bẫy rập Saudi".

Vụ Khashoggi : Turkey-Qatar-Iran được lợi, Saudi Arabia-Mỹ-Israel bị thiệt

Vụ Khashoggi cũng được tạp chí Le Point chú ý khai thác, với một bài xã luận nêu bật sự kiện "Ai được lợi trong vụ sát hại Jamal Khashoggi ?", tựa đề bài phân tích.

Đối với Le Point, nước được lợi nhiều nhất dĩ nhiên là Thổ Nhĩ Kỳ, đối thủ của Saudi Arabia trong cuộc chiến tranh giành ảnh hưởng tại vùng Trung Cận Đông. Một nước khác cũng có thể thủ lợi là Iran, vốn đang phải chống chọi với các nỗ lực đánh phá của Mỹ khi Washington liên kết với Saudi Arabia và Israel. Nước được lợi thứ ba là Qatar, vốn bị Saudi Arabia phong tỏa từ hai năm nay.

Nếu có bên được lợi, thì phải có bên bị thiệt. Ngoài Mỹ và Saudi Arabia, vụ Khashoggi, theo Le Point, còn tác hại đến Israel, vốn đã không nề hà công sức trong những năm gần đây để xây dựng một trục chiến lược với Riyad, dưới sự bảo trợ của Washington, nhằm đối phó với Iran và phong trào thánh chiến của hệ phái Hồi giáo Sunni. Tình thế bấp bênh mà nhân vật mạnh ở Saudi Arabia đang trải qua cho thấy là trục chiến lược đó không vững chắc như Israel từng lầm tưởng.

Ý và Liên Hiệp Châu Âu đang ngồi trên miệng núi lửa

Ngoài hồ sơ Khashoggi, tuần báo Le Point cũng nhấn mạnh một nguy cơ đang đe dọa Châu Âu và cả thế giới. Đó là sự kiện giới lãnh đạo dân túy tại nước Ý đã quyết tâm duy trì một ngân sách quốc gia với những khoản chi tiêu khổng lồ, phá tung khuôn khổ chặt chẽ mà Liên Hiệp Châu Âu đã quy định cho các thành viên.

Đối với Le Point, điều này đe dọa thế cân bằng trong khu vực đồng euro, với những hệ quả khôn lường cho cả Châu Âu và thế giới.

Vấn đề, theo tạp chí Pháp, gói gọn trong các con số : Chính quyền Ý đương nhiệm đã loan báo quyết định tăng chi trong ngân sách năm 2019 của nước này, đẩy thâm hụt lên mức 2,4% GDP, bất chấp chính phủ Ý tiền nhiệm đã cam kết không để thâm hụt quá 0,8%. Roma cũng không đếm xỉa gì đến yêu cầu 1,6% của Ủy Ban Châu Âu.

Đối với Le Point, lần đầu tiên trong lịch sử, một quốc gia sáng lập Liên Hiệp Châu Âu đã thản nhiên chà đạp lên tất cả các hiệp ước về ngân sách. Phản ứng của Bruxelles rất tức thời. Hôm 23/10, Ủy Ban Châu Âu đã bác bỏ dự thảo ngân sách của Ý và cho chính quyền Rôma ba tuần để điều chỉnh.

Cựu thủ tướng Ý Mario Monti, cũng là một cựu Ủy Viên Châu Âu, đã không che giấu nỗi lo ngại về hậu quả của cuộc đọ sức : "Ngay lập tức tôi đã hiểu rằng một quyết định như vậy sẽ gây ra vấn đề cho nền kinh tế Ý và dẫn tới một cuộc đối đầu với Châu Âu". Chưa bao giờ một nước thành viên lại công khai thách thức các quy định của Châu Âu như vậy.

Trang bìa đa dạng của các tuần báo

Hồ sơ chính tuần này trên trang bìa các tuần báo đều khác nhau. L’Express xoáy mạnh trên tình hình Trung Đông sau vụ giết hại nhà báo Khashoggi. Courrier International nhìn về Châu Âu và đưa ra giả định : "Ngộ nhỡ tiến trình Brexit bị chặn lại thì sao ?". Ảnh minh họa của Courrier International rất ngộ nghĩnh, cho thấy một gentleman Anh chính hiệu chân thì bước tới, nhưng đầu thì quay ngoặt về phía sau.

Tuần báo Le Point thì đặt ra một vấn đề mang tính chất toàn cầu : "Những giải pháp mới để cứu hành tinh", với một cuộc điều tra nhằm định hình điều được tạp chí gọi là phong trào sinh thái kiểu khác, không giáo điều cứng nhắc như phái truyền thống. Phong trào sinh thái "mới" này tập hợp nhiều tư tưởng gia, kinh tế gia và doanh nhân đang cố kết hợp việc bảo vệ môi trường với tiến bộ khoa học và tăng trưởng kinh tế.

Còn tuần báo L’Obs thì tập trung vào nội tình nước Pháp, nơi mà "Chất độc của nghi kỵ (đã thấm vào) chính trị và tư pháp", một nhận xét rút tỉa từ sự kiện lãnh đạo phong trào Nước Pháp Bất Khuất, La France Insoumise, mới đây đã lớn tiếng tố cáo ngành tư pháp là tuân lệnh của chính quyền Macron để "truy bức" ông và phong trào chính trị của ông.

Riêng tuần báo Anh ngữ The Economist nhìn sang nước Úc, mà theo tờ báo, có lẽ là một trong những quốc gia thành công nhất hiện nay trong số những nước giàu. Tuần báo Anh không ngần ngại nêu bật "Những gì mà thế giới có thể học hỏi từ nước Úc".

Trọng Nghĩa

Thể thao : Điểm xung khắc giữa Bắc Kinh và Đài Bắc

Căng thẳng hai bên eo bờ biển Đài Loan giờ lan sang cả lĩnh vực thể thao. Hai tay golf nữ Trung Quốc đã bất ngờ rút ra khỏi cuộc tranh tài LPGA tại Đài Bắc.

Shanshan Feng, golf nữ Trung Quốc, đứng hạng 9 thế giới. Ảnh chụp ngày 2/08/2018. Action Images via Reuters/Jason Cairnduff/File Photo

Báo Les Echos số ra ngày 26/10/2018 nhận định "Thể thao, nguồn xung khắc giữa Trung Quốc và Đài Loan".

Thứ Năm 25/10, trận đấu golf nữ Swinging Skirts của vòng đua LPGA khai mạc nhưng không có sự góp mặt của hai tay golf nữ Trung Quốc, cô Feng Shanshan, hạng 9 thế giới và Liu Yu. Hai người này đã bất ngờ rút tên thi đấu nhưng không đưa ra lời giải thích.

Theo hãng tin Reuters, được nhật báo trích dẫn, một nhân vật "cấp cao" tại Trung Quốc dường như đã gây áp lực với hai tay golf này trong tuần rồi nhân cuộc tranh tài ở Thượng Hải, buộc hai người này không đến dự cuộc đua ở Đài Bắc.

Quyết định rút tên thi đấu của hai vận động viên Trung Quốc xảy ra trong bối cảnh căng thẳng gay gắt giữa Bắc Kinh và tỉnh "nổi loạn" mà Trung Quốc vẫn xem như là một phần lãnh thổ.

Les Echos nhắc lại, hôm thứ Bảy 20/10/2018 hàng chục ngàn người đã xuống đường tuần hành kêu gọi trưng cầu dân ý về độc lập cho Đài Loan. Đương nhiên, cuộc biểu tình rầm rộ có quy mô chưa từng thấy này không làm Bắc Kinh hài lòng.

Chế độ cộng sản Trung Quốc cảnh báo sẽ dùng vũ lực nếu như Đài Loan có ý định độc lập chính thức. Bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc, ông Ngụy Phượng Hòa (Wei Fenghe), ngay hôm sau ngày Hoa Kỳ đưa tầu chiến đi qua eo biển Đài Loan đã khẳng định "Trung Quốc sẽ không từ bỏ một tấc đất" và đe dọa quân đội nước này sẽ "hành động bất cứ giá nào" để chống lại mọi ý định đòi ly khai.

Tái thiết Syria, Nga có thật sự cần đến Châu Âu ?

Đây là câu hỏi La Croix đặt cho hai nhà nghiên cứu Thomas Pierret, chuyên gia về Trung Đông thuộc Trung tâm Nghiên Cứu Khoa Học Quốc Gia Pháp (CNRS), và ông Ziad Majed, giáo sư chuyên ngành nghiên cứu Trung Đông, đại học Hoa Kỳ ở Paris, trên mục tranh luận.

Chuyên gia Thomas Pierret, không vòng vo nói thẳng Nga chỉ cần tiền của Liên Hiệp Châu Âu. Trên thực tế, để tái thiết Syria, tổng thống Nga xác định chỉ có hai nguồn tài chính tiềm tàng : Các vương quốc vùng Vịnh và Liên Hiệp Châu Âu. Thế nhưng, với đối tác Ả Rập, Nga khó có thể trông cậy do yếu tố Iran, đối thủ hàng đầu của các nước vùng Vịnh trong cuộc chiến tranh giành ảnh hưởng ở Trung Cận Đông.

Về phần Liên Hiệp Châu Âu, từ lâu chính quyền Moskva công khai khẳng định rằng khối này phải chi trả tiền tái thiết. Nhưng lập trường của Liên Hiệp cũng rất rõ ràng chỉ tài trợ khi nào có chuyển đổi chính trị.

Dù vậy, điện Kremlin cũng hy vọng đạt được một thỏa thuận nào đó với Liên Hiệp Châu Âu trong hồ sơ này khi đặt dùng đến lá bài "người tị nạn" như là một lá bài mặc cả.

Về phần mình, ông Ziad Majed thì cho rằng "Nga muốn thúc đẩy Châu Âu đi đến bình thường hóa quan hệ với chế độ Damascus". Bởi vì, cả Nga và Iran đều không đủ phương tiện kinh tế để hỗ trợ tái thiết Syria, tuy cả hai đều là cường quốc quân sự. Do vậy, theo ông, cả Moskvaa và Teheran đều cần đến "túi tiền" của Liên Hiệp. Và như vậy, thông qua tài trợ tái thiết, Bruxelles có thể bình thường hóa quan hệ với Damascus.

Stephen Hawking : Người đi nhưng tiếng nói vẫn còn

Trở lại với Les Echos, nhưng trên mục giới thiệu sách. Nhật báo kinh tế cho biết "Stephen Hawking vẫn còn nói chuyện với chúng ta". Nhà xuất bản Odile Jacob vừa phát hành tập sách di chúc của nhà vật lý thiên văn học, qua đời cách nay 7 tháng. Les Echos trích dẫn một vài đoạn.

Hawking tự nhủ với bản thân : "Đối với các đồng nghiệp của tôi, là một nhà vật lý như bao người khác ; nhưng đối với công chúng, tôi đã là nhà khoa học vĩ đại nhất trong số các nhà khoa học còn đương sống. Đó là nhờ vào việc có rất ít các nhà bác học, ngoại trừ Einstein, có được vị thế "rock-star, và còn hơn thế nữa, bởi vì tôi hoàn toàn hợp với hình mẫu thần đồng tật nguyền.

Tôi cũng không thể nào ngụy trang bằng bộ tóc giả và bộ kính đen vì như vậy tôi sẽ bị lật tẩy bởi chiếc xe lăn. Trở nên nổi tiếng và dễ dàng nhận diện có điểm lợi và điều bất lợi. Nhưng cái lợi đã thắng thế. Người ta có vẻ thật sự vui khi thấy tôi và tôi đã phá tan kỷ lục số người hâm mộ khi tôi đến mở màn Thế Vận Hội Những người khuyết tật Luân Đôn năm 2012".

Trang nhất các báo Pháp

Chủ đề trên trang nhất các báo Pháp ngày 26/10/2018 khá tản mạn. Trong lĩnh vực kinh tế, nhật báo Les Echos nói đến "Các nghịch lý trong mô hình doanh nghiệp Pháp". Theo kết quả nghiên cứu của France Stratégie, các doanh nghiệp Pháp đầu tư nhiều nhưng không tạo ra được nhiều việc làm.

Cũng tại Pháp nhưng trong lĩnh vực truyền thông, Libération trên trang nhất quan tâm đến một nhân vật "Daniel Kretinsky, người đang thâu tóm ngành báo chí". Bởi vì, lần lượt các tờ báo lớn Elle, Mariane, rồi bây giờ nhật báo lớn có uy tín Le Monde lần lượt rơi vào tay ông, nhà tỷ phú trong ngành năng lượng.

Về thời sự quốc tế, Le Figaro chú ý đến cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu sắp đến qua hàng tít "Liên Hiệp Châu Âu : Macron muốn chia rẽ phe chủ nghĩa dân tộc". Một chiến lược mà Le Figaro trong bài xã luận đánh giá là "mạo hiểm".

Le Monde chạy tít "Giá nhà thuê tăng vọt, một vấn đề nhức nhối tại Châu Âu". Tầng lớp trung lưu giờ khó có thể tìm được một chỗ ở tại những khu đô thị lớn của Châu Âu do giá nhà thuê đắt đỏ. Đặc biệt, giới trẻ mới ra trường chịu ảnh hưởng nặng nề do khan hiếm nhà cho thuê với giá vừa phải.

Về phần mình, La Croix nói đến "Nỗi ngán ngẩm của người dân Brazil". Tham nhũng, mất an ninh, khủng hoảng kinh tế…. Rất nhiều người dân Brazil từ bỏ giới chính trị gia cũ để ủng hộ ứng viên cực hữu Jair Bolsonaro.

Minh Anh

Nguồn : RFI, 28/10/2018

Năm 2019 : Mỹ và Trung Quốc, thống trị thế giới lưỡng cực

Cuối tuần này, 250 chuyên gia về quan hệ quốc tế tụ họp tại Rabat, thủ đô Morocco tham dự Hội nghị Chính trị Quốc tế (World Policy Conference). Theo các chuyên gia, thế giới dường như đang được tái cấu trúc thành hai cực, tập trung xung quanh Hoa Kỳ và Trung Quốc, trong khi mà Châu Âu đang tìm kiếm cho mình một chỗ đứng.

Cảnh chuẩn bị cho cuộc họp báo chung của ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tại Đại Lễ Đường Nhân Dân, Bắc Kinh, ngày 14/06/2018.REUTERS/Jason Lee/File Photo

Nhân sự kiện này mục Quốc tế nhật báo kinh tế Les Echos (26/10/2018) dành hai trang báo lớn đưa ra các dự phóng về những thách thức địa chính trị cho năm 2019. RFI tiếng Việt xin điểm lại các ý chính.

Đầu tiên hết, Les Echos ghi nhận "Một trật tự thế giới bị đảo lộn đang được tái định hình với tốc độ chóng mặt". Bởi vì, các luật chơi quốc tế đang thay đổi cùng với sự xuất hiện của vô số yếu tố phức tạp đan xen lẫn nhau. Từ sự phân đôi các tác nhân tập trung xung quanh sự đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc, cho đến mối họa khủng bố thường trực cũng như cuộc chiến tin học đang lan rộng đe dọa các nền dân chủ và nhiều định chế quốc tế.

Châu Âu và cơn sóng thần "dân túy"

Tại Châu Âu, nhà báo Catherine Chatignoux khẳng định "Chủ nghĩa dân túy đang thắng thế". Ngay từ năm 2014, những phong trào chống hệ thống, chống di dân và chống Liên Hiệp Châu Âu đã đánh dấu một sự trỗi dậy đáng kể tại Nghị viện Châu Âu.

Gần như không một nước nào không bị tác động. Làn sóng dân túy lan từ những nước Nam Âu như Ý, vốn dĩ "bị nghiền nát" vì cuộc khủng hoảng kinh tế sang đến cả những nước Bắc Âu, thịnh vượng hay đang trên đà hồi phục kinh tế như Thụy Điển, Đan Mạnh và Áo chẳng hạn.

Việc dồn phiếu cho phe cực hữu phản ảnh rõ một sự chối bỏ làn sóng di dân được cho là quá tải, nỗi sợ hãi hay thực tế của tình trạng xuống cấp kinh tế trước hiện tượng toàn cầu hóa. Đó còn là một sự tìm kiếm bản sắc mà ở đó các đảng truyền thống đã không thể đem lại một lời giải đáp.

Giờ đây, cơn sóng thần "dân túy" này đang ngấp nghé trước cửa Nghị Viện Châu Âu trong kỳ bầu cử vào tháng 5/2019 tới đây, được đại diện bởi ba thế lực chính : Phong trào Liên Đoàn Phương Bắc của ông Matteo Salvini ở Ý, cùng với hai đảng cực kỳ bảo thủ mang tư tưởng chủ quyền lãnh thổ và "phi tự do", PiS (Quyền và Công Lý) tại Ba Lan và Fidesz (Liên minh dân sự) của Thủ tướng Hungary Victor Orban.

Trung Quốc : Chủ nợ mới của thế giới

Tại Châu Á, Trung Quốc, ngoài việc được nhìn nhận như là một cường quốc quân sự, kinh tế, còn được các nhà quan sát ví như là một ông "chủ nợ mới của các nước mới trỗi dậy". Sự hào phóng về tài chính của Trung Quốc đẩy nhiều nước rơi vào tình trạng nợ quá mức.

Bà Christine Lagarde, tổng giám đốc Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế IMF, tại một cuộc hội thảo ở Bắc Kinh đã phải lên tiếng cảnh báo các nước được Ngân hàng Phát triển Hạ tầng Châu Á của Trung Quốc cho vay là chớ có tin rằng đó là những "suất ăn miễn phí".

Tuy điều kiện cho vay của Trung Quốc ít ngặt nghèo hơn so với của Ngân hàng Thế giới WB hay IMF, nhưng đến một ngày nào đó Bắc Kinh sẽ chìa "tờ hóa đơn". Do vậy, phải cảnh giác trước nguy cơ bị "mắc siêu nợ".

Nợ công tại vùng Châu Phi hạ Sahara chiếm đến 45% Tổng sản phẩm quốc nội GDP vào cuối năm 2017, tăng 40% trong vòng 3 năm. Nhìn trong tổng thể, Trung Quốc chưa phải là chủ nợ hàng đầu. Nhưng khi tuyên bố mất khả năng trả nợ, Mozambique đã thừa nhận một khoản nợ khác gần 2 tỷ đô la vay ở nhiều doanh nghiệp Trung Quốc.

Tình trạng này đang gia tăng ở Châu Phi và tại một số nước Đông Nam Á. Điều đó cho thấy là Trung Quốc đang tạo ra các sự lệ thuộc. Angola chấp nhận vay hai tỷ đô la, hoàn trả bằng khí đốt. Tương tự, Venezuela vay của Trung Quốc nhiều tỷ đô la và phải chấp nhận trả bằng dầu khí.

Với chiến lược "Con đường tơ lụa mới", Trung Quốc đã thành lập nhiều cơ chế tài chính đa phương và một hệ thống quản lý thay thế để cạnh tranh với phương Tây. Mục tiêu là trong dài hạn, Trung Quốc có thể trở thành một cực đối thủ cạnh tranh với Hoa Kỳ. Vì vậy, mỗi nước có liên quan phải tự chọn cho mình một phe để theo.

Hồ sơ Bắc Triều Tiên : "Nói nhiều, làm ít"

Tại Châu Á, lãnh đạo Bắc Triều Tiên năm 2018 đã có những bước đi ngoại giao ngoạn mục. Không những Kim Jong-un đã có được một cuộc gặp thượng đỉnh với Donald Trump mà thượng đỉnh lần hai cũng đang được chuẩn bị.

Tương lai bán đảo Triều Tiên như thế nào chưa rõ. Chỉ biết rằng bất chấp các nỗ lực của tổng thống Hàn Quốc, Moon Jae-in, sau ba lần gặp thượng đỉnh và trong vòng công du Châu Âu vừa qua để vận động các nước mà ông đi qua hậu thuẫn cho quá trình phi hạt nhân hóa Bắc Triều Tiên, phương Tây vẫn tỏ ra nghi ngờ sự thành tâm của Bình Nhưỡng.

Hiện tại, tất cả các bên có liên quan đều tuyên bố tìm mọi cách để mang lại hòa bình cho bán đảo. Trong một cử chỉ tỏ thiện chí, bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ James Mattis và đồng nhiệm Hàn Quốc, Jeong Kyeong-doo, đã quyết định hủy cuộc tập trận thường niên "Vigilant Ace" được tổ chức vào tháng 12 tại Hàn Quốc. Hai bên giải thích cùng muốn "mang lại cơ hội để tiếp tục theo đuổi tiến trình ngoại giao (với Bắc Triều Tiên)".

Iran ngạt thở vì Hoa Kỳ

Nếu như Bình Nhưỡng đang dần tìm cách thoát khỏi các lệnh trừng phạt của quốc tế thì Tehran ngược lại vướng phải vòng kim cô của Mỹ. Kể từ ngày 04/11/2018, lệnh trừng phạt của Mỹ nhắm vào xuất khẩu dầu hỏa, nguồn thu chính của Iran, bắt đầu có hiệu lực. Văn bản này nghiêm cấm tất cả các nước, các doanh nghiệp có giao dịch với Iran.

Với lệnh cấm này, lượng dầu thô xuất khẩu của nước Cộng hòa Hồi giáo có thể sẽ bị giảm đến hơn một nửa so với con số 2,8 triệu thùng dầu mỗi ngày, tính đến tháng 4/2018. Vì vậy, những ngày tháng sắp tới, đất nước Iran sẽ phải sống những tháng ngày khó khăn, trong khi mà lạm phát đã vượt mức 45% và đồng tiền quốc gia mất giá kỷ lục. Bất ổn xã hội và phản đối chính trị có nguy cơ bùng nổ.

Thế giới Hồi giáo và những cuộc chiến không hồi kết

Trong khi đó, "Thế giới Hồi giáo chìm đắm trong những cuộc nội chiến triền miên".

Giới quan sát nói đến một mùa xuân Ả Rập dở dang. Bởi vì, trong năm nước có liên quan bởi cơn chấn động này bắt đầu từ tháng 01/2010, ba nước bị xâu xé vì nội chiến : Yemen - 15.000 người chết và một cuộc khủng hoảng nhân đạo, Syria – hơn 450 nghìn người bỏ mạng và một đất nước bị tàn phá và Libya 25.000 người tử vong.

Giới chuyên gia cho rằng khó có hy vọng tìm ra một giải pháp để vãn hồi hòa bình cho các cuộc xung đột tại ba nước trên.

Donald Trump và nửa nhiệm kỳ còn lại đầy "rủi ro"

Nếu đúng theo dự đoán kết quả bầu cử giữa kỳ, đảng Dân chủ sẽ chiếm đa số ở Quốc hội, nửa nhiệm kỳ còn lại của tổng thống Donald Trump được dự báo là nhiều "sóng gió".

Quốc hội Mỹ sẽ "bùng nổ" các ủy ban, được thành lập để điều tra các vụ bê bối. Từ các khoản chi tiêu xa hoa của Scott Pruitt ở Cơ quan Môi trường do thiếu đạo đức nghề nghiệp cho đến những lợi nhuận không rõ ràng mà ông có được từ những hoạt động của gia đình Trump hay trực tiếp từ những thương vụ của cô con gái Ivanka Trump.

Rồi những nghi vấn trốn thuế của "vương triều bất động sản" Donald Trump. Hay như đòi mở lại điều tra thẩm phán Kavanaugh vừa được bổ nhiệm vào Tòa Án Tối Cao.

Nhất là, sau kỳ bầu cử giữa kỳ, công tố viên đặc biệt Robert Mueller sẽ phải công bố kết quả điều tra nghi án ban vận động tranh cử của Donald Trump thông đồng với Nga và cho biết liệu tổng thống Mỹ có đã tìm cách cản trở điều tra hay không.

Nhưng có một điều chắc chắn, bất kể kết quả bầu cử giữa kỳ có ra sao, 2020 đang là đích nhắm chính của ông Donald Trump. Tổng thống Mỹ cũng muốn nối gót Harry Truman, Bill Clinton hay Barack Obama, vẫn đắc cử nhiệm kỳ hai, cho dù đã mất đa số ở Quốc hội vào giữa nhiệm kỳ đầu.

Châu Mỹ Latinh : Thuyền ngả sang hữu

Nhìn xuống phía Nam, tại các Châu Mỹ Latinh, người dân vì tức giận chống lại những chính đảng truyền thống tham ô, đã chọn các ứng viên ngoài hệ thống. Nhà báo Michel de Grandi buồn bã nhận định "Châu Mỹ Latinh ngả theo cánh hữu".

Từ Chilê, Colombia cho đến Brazil, phe cực hữu đang thắng thế tại vùng Châu lục đang gặp khủng hoảng. Bởi vì, các chính sách phát triển của nhiều chính phủ cánh tả trong những năm gần đây đã thất bại và tạo cơ hội cho phe cực hữu trỗi dậy, được cử tri xem như là một giải pháp thay thế.

Tin tặc Nga : Kẻ thù của phương Tây

Cuối cùng, Les Echos dự đoán năm 2019 sẽ còn là một trận quyết chiến "tin học" giữa Nga và Phương Tây. Brexit, bầu cử tổng thống Mỹ, hay như vụ đầu độc cựu điệp viên Serguei Skripal tại Anh, phương Tây đều tin rằng có bàn tay của điện Kremlin, cho dù Moskva vẫn luôn phủ nhận.

Câu hỏi đặt ra : Liệu Phương Tây đã có đủ phương tiện kỹ thuật, ý chí chính trị để ngăn chận Vladimir Putin tiếp tục điều khiển các chiến dịch xâm nhập và gây bất ổn ngoài các hành động gián điệp thông thường trong thời bình hay không ? Thực hư thế nào chưa rõ, chỉ biết rằng phương Tây đã bắt đầu hành động.

Minh Anh

Điện thoại của Trump bị Trung Quốc nghe lén (RFI, 25/10/2018)

Nhật báo Mỹ The New York Times hôm 24/10/2018 tiết lộ : Gián điệp Trung Quốc thường xuyên nghe lén những cuộc nói chuyện của tổng thống Mỹ Donald Trump trên các đường dây điện thoại không được bảo mật, và Bắc Kinh sử dụng thông tin thu thập được để tìm cách ảnh hưởng đến chính sách của Mỹ. Bên cạnh đó tình báo Nga cũng lợi dụng kẽ hở này.

Tổng thống Mỹ Donald Trump nói chuyện với các nhà báo tại Phòng Bầu Dục, Nhà Trắng, Washington, 10/10/2018. Reuters/Jonathan Ernst/File Photo

Trích lời một số thành viên chính quyền Mỹ, cũ cũng như đương nhiệm, tờ New York Times cho biết là các cố vấn của ông Trump đã nhiều lần nhắc nhở tổng thống Mỹ rằng những cú điện thoại mà ông gọi đi bằng các máy di động của ông không được bảo đảm an toàn. Thế nhưng tổng thống Mỹ vẫn bỏ ngoài tai những lời khuyên.

Theo tờ báo, Bắc Kinh đã có những phương pháp xử lý thông tin nghe trộm được một cách tinh vi, sử dụng những cuộc đối thoại của ông với bạn bè để suy ra những tính toán của ông, xem ai là người được ông chú ý nhất, qua đó tìm cách ảnh hưởng tốt nhất đến tổng thống Mỹ.

Đối với New York Times, Trung Quốc hy vọng nắm bắt được những yếu tố cho phép họ ngăn chận chiến tranh thương mại Mỹ-Trung leo thang. Chính quyền Bắc Kinh thường dựa vào doanh nhân Trung Quốc để họ chuyển lập trường của Bắc Kinh đến giới thân cận với tổng thống Mỹ.

New York Times còn cho biết thêm là chính nhờ các nguồn tin đến từ các chính quyền nước ngoài, và kết quả của những cuộc nghe trộm của mình mà tình báo Mỹ biết được là Trung Quốc và Nga đã nghe lén tổng thống Trump.

Nhà Trắng cho đến sáng nay chưa bình luận gì về thông tin của tờ New York Times, nhưng nhiều quan chức chính quyền Mỹ, trong những tuần lễ gần đây, đã khẳng định rằng Trung Quốc đang tiến hành một chiến dịch chưa từng thấy, để định hướng dư luận Mỹ vào thời điểm sắp đến cuộc bầu cử giữa kỳ 06/11.

Các nguồn tin trên cho rằng Trung Quốc đã trở thành mối đe dọa lớn nhất, về lâu về dài, đối với các cơ quan phản gián Mỹ.

Vào tháng 9 vừa qua, trước Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, ông Donald Trump đã tố cáo Bắc Kinh tìm cách làm cho đảng Cộng Hòa thất bại trong cuộc bầu cử sắp tới, để trả đũa chính sách thương mại Mỹ không thuận lợi cho Trung Quốc.

Sau đó đến lượt phó tổng thống Mike Pence công khai tố cáo các thái độ bị cho là đầy ác ý của Bắc Kinh.

Trọng Nghĩa

******************

Đài Loan, "hàng không mẫu hạm Mỹ" chĩa vào Trung Quốc (RFI, 25/10/2018)

Từ hai năm nay, tình hình eo biển Đài Loan bỗng căng thẳng trở lại, sau gần 20 năm sóng yên gió lặng . Sự việc một lần nữa cho thấy rõ tầm quan trọng địa chính trị của hòn đảo tự trị này trong cuộc đọ sức chiến lược dai dẳng giữa Mỹ và Trung Quốc từ hơn nửa thế kỷ qua.

Bản đồ eo biển Đài Loan.Wikimedia Commons

Ngược dòng lịch sử, ngay từ năm 1945, khi Liên Hiệp Quốc ra đời, Đài Loan đã từng là một thành viên thường trực trong Hội Đồng Bảo An. Quan hệ hợp tác quân sự giữa Mỹ và Đài Loan cũng đã có ngay từ lúc đó. Năm 1954, Washington và Đài Bắc từng ký kết một Hiệp ước Quốc phòng Hỗ tương. Đối với tổng thống Mỹ Dwight Eisenhower lúc bấy giờ, hiệp ước này nằm trong chiến lược "kềm hãm" (containment) thế giới cộng sản.

Đài Loan : Tiền đồn quân sự của Mỹ tại Thái Bình Dương

Nhưng đến ngày 25/10/1971, Đài Loan đã bị Hoa Kỳ và cộng đồng quốc tế tước mất chiếc ghế thành viên thường trực tại Hội Đồng Bảo An, để nhường chỗ cho nước Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa. Bởi vì, trước đó, vào ngày 01/01/1979, Hoa Kỳ dưới thời tổng thống Richard Nixon và Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa đã chính thức thiết lập bang giao.

Thông cáo chung ghi rõ : "Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ thừa nhận chính phủ nước Cộng Hòa Nhân Dân Trung Quốc là chính phủ duy nhất hợp pháp tại Trung Quốc. Trong khuôn khổ này, người dân Mỹ chỉ duy trì quan hệ văn hóa, thương mại và nhiều mối quan hệ khác không chính thức với người dân Đài Loan (…). Chính phủ Hoa Kỳ thừa nhận vị thế của Trung Quốc theo đó chỉ có một nước Trung Hoa duy nhất và Đài Loan là một phần của Trung Quốc".

Điều mỉa mai là Hoa Kỳ chưa bao giờ đoạn giao với Đài Bắc và không ngừng "chọc tức" Trung Quốc khi vẫn tiếp tục cung cấp vũ khí cho Đài Loan từ mấy chục năm qua. Các nhà chiến lược Mỹ vẫn luôn xem Trung Quốc như là một thách thức, một mối đe dọa đến sự thống trị cũng như an ninh quốc gia Mỹ.

Hơn ba tháng sau khi chính thức ký kết thiết lập quan hệ song phương với Trung Quốc, ngày 10/04/1979, Thượng Viện Mỹ thông qua Taiwan Relations Act. Theo hiệp ước này, Washington cam kết cung cấp vũ khí sao cho hòn đảo tự trị này có thể tự vệ trong trường hợp bị tấn công. Tuy nhiên, văn bản không bao gồm điều khoản phòng vệ hỗ tương như hiệp ước trước đây buộc Hoa Kỳ phải trực tiếp bảo vệ Đài Loan.

Dù vậy, có những lúc Hoa Kỳ cũng phải nhượng bộ trước áp lực của Trung Quốc. Ngày 17/08/1982, Washington ký với Bắc Kinh một thỏa thuận đồng ý giảm bớt lượng vũ khí bán cho Đài Bắc, để rồi cũng chính Hoa Kỳ vi phạm thỏa thuận này 10 năm sau đó khi thông báo bán 150 chiến đấu cơ F-16 cho Đài Loan năm 1992, bất chấp phản đối của Trung Quốc.

Năm 2010 đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong cuộc đối đầu Mỹ – Trung. Ngày 29/01/2010, chính quyền Obama sau khi được Quốc Hội thông qua đã thông báo bán vũ khí cho Đài Loan với tổng giá trị nằm trong khoảng 6,4 tỷ đô la. Hợp đồng xuất khẩu vũ khí cho Đài Loan bao gồm tên lửa hành trình Patriot PAC-3, trực thăng Black Hawk, tên lửa chống tầu chiến Harpoon, tầu chiến chống mìn và vật liệu chiến tranh điện tử.

Và mới đây nhất, ngày 25/09/2018, bộ Ngoại Giao Mỹ thông báo đã thông qua một kế hoạch bán vũ khí mới trị giá 330 triệu đô la. Theo đó, Mỹ sẽ cung cấp cho Đài Loan các linh kiện rời, linh kiện thay thế cho các chiến đấu cơ và vận tải F-16, C-130, và F-5. Thông báo được đưa ra cùng ngày các biện pháp áp thuế của Mỹ nhắm vào 200 tỷ đô la hàng nhập khẩu của Trung Quốc bắt đầu có hiệu lực.

Theo đánh giá của giới chuyên gia, các vụ mua bán vũ khí này càng cho thấy rõ eo biển Đài Loan vẫn là tâm điểm của cuộc đối đầu Mỹ – Trung. Trên bình diện chiến lược, Đài Loan được xem như là một tiền đồn quan trọng cho quân đội Mỹ tại vùng Thái Bình Dương. Hòn đảo tự trị này là một phần của pháo đài chống Trung Quốc của Hoa Kỳ đi từ Nhật Bản cho đến Ấn Độ, đi qua cả Hàn Quốc, Philippines, Indonesia và Việt Nam.

Một hàng rào do Mỹ dựng nên nhằm cản trở Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng tại Đông Á. Đài Bắc trong khuôn khổ này chẳng khác gì một chiếc hàng không mẫu hạm của Mỹ đang chĩa mũi vào lãnh thổ Trung Quốc.

Pháo đài dân chủ tại Đông Á

Bà Valerie Niquet, chuyên gia Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp trong chương trình "Địa Chính Trị" của ban tiếng Pháp đài RFI nhận định rằng cuộc đọ sức Mỹ – Trung không chỉ trên phương diện quân sự mà cả trong mặt trận hệ tư tưởng.

Đài Loan gần như hội nhập hoàn toàn các giá trị phổ quát quốc tế về dân chủ, tôn trọng nhân quyền. Đối nghịch với bên kia bờ eo biển là một nước Trung Quốc theo chế độ độc tài với hệ tư tưởng lỗi thời. Chính vì lý do này mà ngày càng có nhiều người dân đảo Đài Loan không tin vào ý tưởng hợp nhất với một chế độ như Trung Quốc hiện nay.

Trong khi đó, Bắc Kinh không ngừng nỗ lực thâu tóm Đài Bắc để phá vỡ vòng kềm tỏa của Mỹ. Chính quyền Bắc Kinh đặt mục tiêu sáp nhập Đài Loan trở lại với Trung Quốc từ đây đến năm 2050, một năm sau ngày kỷ niệm 100 năm ngày thành lập nước Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa. Sự hợp nhất này được xem như là một yếu tố chủ đạo cho tiến trình "trỗi dậy quốc gia" mà ông Tập Cận Bình mong muốn, và tiến trình này sẽ phải hoàn thành vào giữa thế kỷ XXI.

Do vậy, Trung Quốc dưới thời Tập Cận Bình ngày càng tỏ ra xác quyết hơn và tăng tốc cô lập Đài Loan. Ngày nay, chưa đầy 20 nước là vẫn còn giữ quan hệ với Đài Bắc, trong số này có tòa thánh Vatican. Về điểm này, ông Emmanuel Dubois de Prisque, nhà nghiên cứu thuộc Viện Thomas More trên đài RFI ngày 13/10/2018 có nhận xét như sau :

"Đài Loan đang thua trong cuộc chiến ngoại giao, trong cuộc đối đầu trực diện về ngoại giao. Ví dụ hai bên đấu tranh với nhau để có quyền hiện diện tại Liên Hiệp Quốc. Đương nhiên, Đài Loan đã bị gạt ra khỏi phần lớn các định chế quốc tế. Như vậy, rõ ràng là Đài Loan đã thua trên mặt trận ngoại giao. Nếu như hiện nay vẫn còn một số nước Trung Mỹ và Châu Mỹ La Tinh tiếp tục công nhận Đài Loan, theo tôi, đó chỉ là vì chính quyền Donald Trump gây áp lực để tình trạng này được duy trì.

Nhưng trên một lĩnh vực khác, có thể Đài Loan đang thắng, đó là trận chiến về tư tuởng. Có nghĩa là Đài Loan ngày càng được công nhận như một dạng quốc gia dân chủ, hòa đồng với phần lớn các nước trên thế giới. Quan hệ ngày càng được thặt chặt giữa Đài Loan với các nước lớn như Nhật Bản, Hoa Kỳ và trong một chừng mực nào đó, với một số nước Đông Nam Á.

Như vậy, trên lĩnh vực tư tưởng, hay "quyền lực mềm", Đài Loan đang thắng. Chứ còn trong lĩnh vực ngoại giao thuần túy, theo tôi, Đài Loan đã thua".

Nhưng việc bà Thái Anh Văn đắc cử tổng thống và đảng Dân Tiến PPD của bà kiểm soát các cơ quan hành pháp và Nghị viện tại Đài Loan đã trở thành một rào cản lớn cho tham vọng hợp nhất một nước Trung Hoa của ông Tập Cận Bình. Cũng như đa số người dân Đài Loan, đảng PPD bác bỏ chủ trương của Trung Quốc "một nhà nước, hai thể chế" và dường như muốn độc lập. Một lằn ranh đỏ không nên vượt qua theo như cảnh cáo của Trung Quốc.

Mặc dù Đài Loan và Trung Quốc có quan hệ chặt chẽ trên phương diện thương mại, thậm chí có thể nói nền kinh tế của hòn đảo "phản nghịch" này lệ thuộc nhiều vào thị trường và lao động Trung Quốc, nhưng tư tưởng độc lập về chính trị vẫn chiếm đa số tại Đài Loan. Ông Emmanuel Dubois de Prisque cho biết tiếp :

"Trên sân khấu chính trị Đài Loan, người ta rất muốn có quyền tự quyết, chứ không phải chỉ lựa theo quan hệ với Trung Quốc. Đôi khi họ còn chống Trung Quốc trên một số hồ sơ, ví dụ trong vấn đề toàn cầu hóa về kinh tế. Tân đảng chính trị, Đảng Lực Lượng Thời Đại (New Power Party) được thành lập vào cuối 2014 đầu 2015, sau các cuộc biểu tình chống việc xích lại gần Trung Quốc về kinh tế. Họ quan tâm đến chủ đề mãi lực, nhà ở, cho dù đằng sau các chủ đề này vẫn là vấn đề quan hệ với Trung Quốc.

Rõ ràng là có một sân khấu chính trị Đài Loan độc lập, không nhất thiết chỉ quan tâm đến vấn đề Trung Quốc và mong muốn có quyền tự quyết một cách độc lập các vấn đề quan hệ của Đài Loan, trong những hồ sơ riêng của Đài Loan".

Tuy nhiên, theo quan điểm của chuyên gia Valerie Niquet, chính quyền Bắc Kinh có thể dùng kinh tế như là một công cụ để gây áp lực và tác động đến chính sách đối nội của Đài Bắc. Về điểm này, ông De Prisque có lưu ý rằng Trung Quốc khó có thể thực hiện ý đồ đó :

"Tại Đài Loan, có một sự nghi ngại rất lớn đối với mọi hình thức can thiệp của Trung Quốc vào hòn đảo này. Các cơ quan truyền thông của Trung Quốc gặp rất nhiều khó khăn khi làm việc tại Đài Loan. Hòn đảo này không hề đóng cửa về kinh tế đối với Trung Quốc, nhưng Đài Loan lại đóng cửa, ngăn chặn ảnh hưởng văn hóa, chính trị của Trung Quốc. Đó là một sự thật. Nguyên nhân là Đài Loan có tâm lý muốn bảo toàn chủ quyền, độc lập của mình".

Trung Quốc vừa là "bạn" vừa là "đối thủ"

Về mặt hình thức, Hoa Kỳ vẫn ủng hộ chính sách một nước Trung Hoa duy nhất, mà Washington đã công nhận từ năm 1979. Nhưng theo quan sát của ông Emmanuel Dubois de Prisque, lập trường này dường như đang có những thay đổi, nhất là kể từ khi ông Donald Trump lên cầm quyền.

"Dường như có một điều gì đó đã xẩy ra, trong những năm vừa qua và có liên quan đến việc Donald Trump đắc cử tổng thống Mỹ. Trước đây, người ta có ý tưởng là Trung Quốc và Đài Loan cùng thuộc về một nước Trung Hoa và ý tưởng này thể hiện rõ nét vào thời điểm tổng thống Mỹ Nixon và ngoại trưởng Kissinger sang Trung Quốc vào năm 1971. Ý tưởng này đã biến mất cùng với ảo tưởng về một tiến trình dân chủ hóa Trung Quốc. Tôi nghĩ là người ta ghi nhận rõ điều này và đây là một sự thay đổi lớn trong quan điểm của mọi người khi xem xét hồ sơ Đài Loan".

Hoa Kỳ cho rằng Trung Quốc là một mối đe dọa trong khu vực và do vậy cần phải được kềm tỏa. Và "tỉnh phản nghịch" Đài Loan này, theo như cách gọi của Trung Quốc tiếp tục là một công cụ hữu ích cho Mỹ để gây áp lực với Trung Quốc và tái định hình mối quan hệ lẫn nhau.

Nhằm bảo vệ quyền tự quyết cho Đài Loan, Hoa Kỳ vẫn sẽ tiếp tục bảo đảm an ninh cho hòn đảo và gia tăng trang bị vũ khí cho Đài Bắc. Quân đội Đài Loan sắp tới sẽ được cung cấp khoảng một trăm chiến xa M1A2 Abrams của Mỹ để tăng cường cho đội xe thiết giáp, thay thế các chiếc M60 và M48 đã quá lỗi thời.

Bộ trưởng Quốc Phòng Đài Loan còn tiết lộ rằng đảo này đang thương lượng với Mỹ về một hợp đồng mua các chiến đấu cơ F-35B, có thể cất và hạ cánh thẳng đứng, cho phép không cần sử dụng đến các đường băng cất và hạ cánh dài dễ bị các tên lửa đạn đạo của Trung Quốc tấn công, bảo đảm độ linh hoạt cao trong điều kiện xảy ra chiến sự.

Những thông tin sẽ không mấy gì làm cho Trung Quốc hài lòng. Trong bối cảnh hiện nay, Bắc Kinh càng tỏ ra khẳng định sức mạnh siêu cường của mình, Hoa Kỳ càng tiếp tục khai thác Đài Loan như một vũ khí đàm phán và một công cụ gây áp lực với Bắc Kinh. Chỉ có điều chiến lược kềm hãm này có nguy cơ dẫn đến một cuộc đối đầu địa chính trị phức tạp và nguy hiểm cho thế giới !

Minh Anh

*****************

Trung Quốc quyết bảo vệ Đài Loan và Biển Đông "bằng mọi giá" (RFI, 25/10/2018)

Vào lúc quan hệ Mỹ-Trung càng lúc càng có dấu hiệu căng thẳng trên vấn đề Đài Loan và Biển Đông, bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa (Wei Fenghe) hôm nay, 25/10/2018, đã khẳng định rằng nước này sẽ không từ bỏ một tấc đất nào, dù đó là Đài Loan hay lãnh thổ Trung Quốc ở vùng Biển Đông.

Bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc nói chuyện với đồng nhiệm Singapore Ng Eng Hen, Hội nghị bộ trưởng Quốc Phòng ASEAN mở rộng, Singapore, 19/10/2018. Reuters/Edgar Su

Phát biểu nhân buổi khai mạc cuộc hội thảo về an ninh mang tên Diễn Đàn Hương Sơn tại Bắc Kinh, ông Ngụy Phượng Hòa đã lên tiếng cảnh cáo là "Lực lượng võ trang Trung Quốc sẽ hành động bằng mọi giá" để ngăn chặn các mưu toan "tách Đài Loan ra khỏi Trung Quốc». Đối với ông, vấn đề Đài Loan "liên quan đến chủ quyền và sự toàn vẹn lãnh thổ của Trung Quốc".

Lời cảnh cáo của bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc được đưa ra hai hôm sau khi Hoa Kỳ cử hai chiến hạm băng qua eo biển Đài Loan, một động thái được giới quan sát cho là nhằm biểu lộ hậu thuẫn của Mỹ đối với chính quyền Đài Bắc, đang bị Bắc Kinh hù dọa bằng một loạt những cuộc tập trận.

Đối tượng chính lời cảnh cáo của ông Ngụy Phượng Hòa rõ ràng là Mỹ. Theo bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc, quan hệ quân sự của Trung Quốc với Hoa Kỳ rất quan trọng, nhưng rất nhạy cảm. Bắc Kinh coi Đài Loan là một lợi ích "cốt lõi" của Trung Quốc, và phản đối việc các "quốc gia ngoài khu vực" phô trương sức mạnh và có hành vi khiêu khích ở Biển Đông dưới danh nghĩa tuần tra bảo vệ tự do hàng hải.

Diễn đàn an ninh Hương Sơn là một hội nghị về an ninh do Trung Quốc thành lập, bắt chước cơ chế Đối Thoại Shangri-La tại Singapore.

Cựu tư lệnh Mỹ ở Châu Âu cảnh báo về khả năng chiếntranh Mỹ-Trung

Tình hình căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc cũng đã được cựu tư lệnh lực lượng quân đội Mỹ ở Châu Âu, tướng Ben Hodges gợi lên với một lời cảnh báo, theo đó một cuộc xung đột võ trang giữa Mỹ và Trung Quốc ở vùng Thái Bình Dương hoàn toàn có thể xảy ra.

Phát biểu vào hôm qua, 24/10/2018 nhân Diễn Đàn An Ninh Vacxava (Ba Lan), tướng Hodges cho rằng chiến tranh Mỹ-Trung "có xác suất rất cao" là sẽ bùng lên trong 15 năm tới đây, cho dù khả năng tránh được không phải là không có.

Tướng Hodges, nay đã về hưu, là người từng chỉ huy quân đội Mỹ ở Châu Âu cho đến năm 2017. Hiện nay ông là chuyên gia nghiên cứu chiến lược tại Trung Tâm Phân Tích Chính Sách Châu Âu (CEPA), trụ sở tại Washington.

Trọng Nghĩa

Chất độc da cam một lần nữa trở thành chủ đề thời sự. Lần đầu tiên, một dự án nghiên cứu, đánh giá trên thực địa về hậu quả của chất độc da cam sẽ được tiến hành tại Việt Nam và Đông Nam Á.

Tẩy rửa chất độc da cam tại Đà Nẵng. Ảnh chụp ngày 17/06/2011 - Reuters/Kham

Theo nhật báo Libération (25/10/2018), "Chất độc da cam sẽ được dò xét kỹ lưỡng tại Việt Nam".

Về hậu quả của chất độc da cam và chất distilben, bác sĩ nội tiết nhi khoa Charles Sultan nhấn mạnh với Libération rằng đó là "những chất gây rối loạn nội tiết cực mạnh, cần được sử dụng làm bằng chứng cho thấy các chất này có khả năng nhiễm vào môi trường tự nhiên và gây hậu quả di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác… Không loại trừ khả năng chất glyphosate và nhiều loại thuốc trừ sâu khác được dùng trong nông nghiệp hiện nay có cùng hậu quả".

Libération nhắc lại, tại Việt Nam, trong giai đoạn 1961-1971, quân đội Mỹ rải khoảng 100 triệu lít thuốc diệt cỏ có chứa chất độc da cam trong chiến dịch "Ranch Hand". Loại chất này chứa chất dioxin Severo (2,3,7,8-TCDD) vô cùng mạnh và gây hậu quả lâu dài. Khoảng 2 đến 5 triệu người bị nhiễm chất độc này.

Dự án có kinh phí 300.000 euro do một nhóm nghiên cứu khoa học đa ngành (khoa học xã hội, các bác sĩ và các hiệp hội) đề xuất và được đệ trình ngày 25/10/2018 để thông qua tại Nhà Khoa học về Con người ở thành phố Montpellier (miền nam nước Pháp). Mục tiêu của dự án : điều tra về hậu quả của chất độc da cam được quân đội Mỹ sử dụng trong cuộc chiến ở Việt Nam ; hậu quả của các loại thuốc trừ sâu đang được sử dụng trong ngành nông nghiệp ở Đông Nam Á.

Đầu tiên, nhóm nghiên cứu sẽ thẩm định hiện trạng về chất độc da cam tại Việt Nam : xác định các nạn nhân, các loại bệnh mắc phải, các khuyết tật, các vùng bị nhiễm nặng nhất. Tiếp theo, nhóm sẽ tiến hành nghiên cứu với các mẫu trẻ bị nhiễm chất độc da cam để so sánh với trẻ bình thường. Theo bác sĩ Charles Sultan, nghiên cứu này chưa từng được thực hiện.

Bước thứ ba là nghiên cứu mẫu máu để "làm nổi bật dư lượng chất dioxine, thuốc trừ sâu"nhằm tìm hiểu liệu nạn nhân bị nhiễm trực tiếp từ thức ăn, hay do di truyền. Cuối cùng, một phòng thí nghiệm sẽ lấy mẫu tóc để nghiên cứu tác động của thuốc trừ sâu tại Việt Nam, cũng như ở Cam Bốt, Thái Lan và Lào.

Sử gia Pierre Journoud hoan nghênh sự ủng hộ của chính quyền Việt Nam và việc được truy cập nhiều tài liệu lưu trữ mới. Theo ông, mục đích là "xem xét lại cuộc chiến hóa học và thoát khỏi định hướng thuần túy mang tính nhân đạo. Chính quyền miền Nam Việt Nam đóng vai trò như thế nào trong việc sử dụng hàng loạt các loại thuốc diệt cỏ này ?". Sử gia người Pháp ý thức được rằng đây là chủ đề nhạy cảm giữa Mỹ và Việt Nam, cũng như nguy cơ "đấu với cối xay gió" khi đề cập đến việc sử dụng thuốc trừ sâu trong xã hội ngày nay.

Libération trở lại vụ kiện trường kỳ của bà "Trần Tố Nga, một cuộc đời bị đầu độc". Từ Pháp, cựu phóng viên của hãng thông tấn Giải Phóng kiện các công ty Mỹ đã cung cấp thuốc diệt cỏ cho quân đội Mỹ trong cuộc chiến Việt Nam. Hậu quả của chất độc da cam đối với người dân Việt và với chính bà, được Trần Tố Nga kể lại trong cuốn Ma Terre empoisonée (tạm dịch : Mảnh đất nhiễm độc của tôi).

Nhật-Trung ngoạn mục xích lại gần nhau

Phải chăng tổng thống Mỹ Donald Trump đang đẩy Trung Quốc và Nhật Bản gần nhau hơn ? Sau bốn năm không có bất kỳ cuộc họp thượng đỉnh nào, ngày 25/10/2018, chủ tịch Tập Cận Bình tiếp đón thủ tướng Shinzo Abe tại Bắc Kinh.

Le Figaro đánh giá cuộc gặp cấp cao này là "sự xích lại gần nhau ngoạn mục giữa Nhật Bản và Trung Quốc", đánh dấu "bình thường hóa quan hệ ngoại giao", đúng dịp kỷ niệm 40 năm hiệp định hòa bình và hữu nghị (1978) giữa hai nước.

Theo nhà nghiên cứu Yun Sun, thuộc Trung tâm Stimson ở Washington, "chính sách thương mại Mỹ đã tạo điều kiện cho sự xích lại gần nhau này. Mỗi bên đang tìm kiếm các đối tác mới". Trung Quốc muốn giảm phụ thuộc xuất khẩu vào Mỹ. Nhật Bản tìm kiếm tăng trưởng ở nước ngoài và bị thu hút bởi thị trường khổng lồ của Trung Quốc. Vì vậy, hai nhà lãnh đạo sẽ ký nhiều thỏa thuận kinh tế, nhiều dự án đầu tư chung tại các nước trong vùng, như tại Thái Lan.

Nga : Tổng thống Putin loay hoay thúc đẩy tăng trưởng, giảm cách biệt giầu nghèo

Về thời sự Nga, Les Echos điểm lại kết quả những lời hứa khôi phục nền kinh tế Nga của tổng thống Putin trong bài viết : "Tăng trưởng, bất bình đẳng : những lời hứa của Putin khó được thực hiện".

Có một thực tế không thể bác bỏ, dù Nga đang đối mặt với trì trệ và cấm vận của phương Tây, số lượng tỉ phú ngày càng tăng. Theo ngân hàng Crédit Suisse, chỉ trong năm 2018, Nga đã có thêm 5 tỉ phú mới, nâng tổng số lên thành 74 tỉ phú. Khoảng 10% người giầu nhất Nga nắm trong tay 80% của cải. Đầu năm 2018, khi tranh cử thêm một nhiệm kỳ tổng thống, ông Putin hứa thúc đẩy tăng trưởng, giảm bất cân bằng xã hội. Tuy nhiên, theo Les Echos, những lời hứa này khó thực hiện được.

Thứ nhất, về giảm chênh lệch giầu-nghèo, tổng thống Nga đặt mục tiêu đến năm 2025, giảm một nửa tình trạng nghèo khó, trong khi tình trạng này không ngừng xấu đi từ khi kinh tế suy thoái và sức mua giảm trong giai đoạn 2014-2016.

Mục tiêu thứ hai là đạt tăng trưởng hàng năm ở mức 4% cũng có vẻ không chắc. Tuy nền kinh tế được phục hồi phần nào, nhưng hiện Nga vẫn bị chững lại ở mức tăng 2%. Lạm phát tăng trở lại sau khi được kìm hãm ở mức 2,2% vào đầu năm 2018, nhưng sau đó lại tăng thành 3% vào mùa hè và hiện ở mức 3,5% và Nga đang cố duy trì lạm phát dưới mức 4% từ nay đến cuối năm. Tuy nhiên, tỉ lệ lạm phát sẽ còn tăng hơn trong năm 2019 do việc áp dụng một số biện pháp được chính phủ công bố vào mùa hè, dù không được lòng dân. Để bù các khoản chi phí xã hội và quân sự, thuế giá trị gia tăng VTA đang là 18% sẽ tăng thành 20% kể từ ngày 01/01/2019.

Một điều bất trắc khác trong năm 2019 là những biện pháp trừng phạt mới, được cho là "khắt khe", của Hoa Kỳ nhắm vào Nga sẽ được công bố sau kỳ bầu cử bán phần Quốc hội Mỹ. Chính phủ Nga tỏ ra vững tin vì giá dầu tăng trở lại, với giá 70 đô la/thùng. Chất đốt, dầu lửa là nguồn thu quan trọng của Nga, chiếm 30% GDP và 50% ngân sách.

Tuy nhiên, nhiều chỉ số cho thấy nền kinh tế Nga bị tình trạng trì trệ đe dọa. Khối lượng bán lẻ trong tháng Chín tăng 2,2%, thấp hơn so với 3 tháng trước. Thu nhập thật của người dân giảm 1,5%. Sản xuất công nghiệp tiếp tục chậm lại. Như vậy, kết quả này bỏ xa những mục tiêu mà tổng thống Nga đã hứa để thúc đẩy tăng trưởng.

Bất đồng ngân sách Roma-Bruxelles : Ly hôn kiểu Ý

Ủy ban Châu Âu bác dự thảo ngân sách của Ý với tỉ lệ thâm hụt ngân sách 2,4% cho năm 2019. Bruxelles cho Roma ba tuần, đến ngày 14/11, để điều chỉnh lại ngân sách. Tuy nhiên, chính phủ dân túy Ý tuyên bố "không có phương án B".

Nhật báo Le Monde nhận định : "Trước Roma, Bruxelles có ít khả năng hành động". Ủy ban Châu Âu không có quyền áp đặt một ngân sách cho một nước thành viên, đi ngược với nguyện vọng của chính phủ nước đó. Nếu ngày 14/11, Ý không thay đổi ngân sách, thì đây là lần đâu tiên một nước thành viên cố tình từ chối luật chơi trong hiệp ước về ổn định và tăng trưởng của Liên Hiệp Châu Âu. Khả năng trừng phạt tài chính Ý, về mặt chính trị, có vẻ cũng sẽ không thực hiện được.

Trong xã luận của Libération, "Giữa Roma và Bruxelles là vụ ly hôn kiểu Ý", tác giả bài viết không đồng tình với việc Liên Hiệp Châu Âu đi ngược lại với ý nguyện của người dân và muốn bắt những người nghèo khó nhất phải hy sinh thêm lần nữa. Tuy nhiên, Libération cho rằng hai bên nên tìm ra một thỏa thuận giữa một chính phủ Ý nghiêm túc hơn và một Ủy ban Châu Âu bớt cứng nhắc hơn. Nhưng từ giờ đến ngày 14/11, hai bên còn đủ thời gian không ?

"Sau khi Bruxelles bác ngân sách, Roma đi tìm hậu thuẫn của Moskva". Theo Le Figaro, chỉ một ngày sau khi Bruxelles bác ngân sách Ý, thủ tướng Giuseppe Conte đã đến Nga và được tổng thống Putin tiếp đón ngày 24/10. Thủ tướng Conte là nhà lãnh đạo Ý thứ ba gặp nguyên thủ Nga chỉ trong vòng một tháng.

Xe điện : Tương lai ngành sản xuất ô tô

Loạt tiêu chuẩn mới của Liên Hiệp Châu Âu ; nhiều đô thị lớn cấm xe chạy diesel ; chi phí doanh nghiệp cho xe chạy bằng diesel cao hơn ; lần đầu tiên kể từ năm 1970, số lượng xe hơi chạy diesel đạt dưới 80% tổng số xe bán ra… hàng loạt thay đổi đã buộc ngành sản xuất ô tô nghĩ đến tương lai xe chạy điện.

Le Monde dành nguyên phụ trang "Flottes d’entreprise" để nói về tương lai của ô tô điện. Châu Âu đề ra mức hạn chế phát thải khí CO2, nên các nhà sản xuất xe hơi phải đầu tư vào các động cơ ít gây ô nhiễm hơn trước năm 2021.

Chi phí sản xuất xe điện tốn kém hơn xe chạy bằng diesel, nhưng các nhà sản xuất cố đưa ra mức giá tương đương để khuyến khích khách hàng. Theo thẩm định của AlixPartners, sẽ có khoảng 2,6 triệu xe được bán ra trong năm 2025, như vậy nâng tổng số xe điện lên thành 6,5 triệu xe từ nay đến năm 2030.

Trang nhất các nhật báo

Nhật báo Le Monde đặt câu hỏi lớn trên trang nhất : Tại sao Pháp vẫn mất dần việc làm trong lĩnh vự công nghiệp ? Với Le Figaro, tăng thuế xăng dầu gợi lại sự ngán ngẩm về thuế. Les Echos chú ý đến sự tăng trưởng của khối đồng euro và Châu Âu sắp cấm một số sản phẩm nhựa. La Croix trở lại số phận của những người đánh động giúp đưa ra ánh sáng nhiều vụ tai tiếng tài chính. Dường như họ ngay càng bị đơn độc.

Libération dành trang nhất và nhiều trang trong mục sự kiện để nói về một trò chơi điện tử mới, Red Dead Redemption 2, đang rất được ưa chuộng và buổi phỏng vấn với Dan Houser, nhà đồng sáng lập studio Rockstar Games.

Thu Hằng

Trung-Nhật : Hòa dịu, nhưng chỉ là tình thế

Áp lực gia tăng lên Saudi Arabia trong vụ nhà báo Khasogghi bị sát hại. Việc cải cách Tổ Chức Thương Mại Thế Giới (WTO) được khởi sự bàn thảo hôm nay 24 và ngày mai 25/10/2018, tại Ottawa, không có sự tham gia của Hoa Kỳ và Trung Quốc. Nước Pháp trước ngưỡng cửa cải cách bảo hiểm thất nghiệp. Trên đây là một số chủ đề lớn trang nhất các báo Pháp hôm nay.

Thủ tướng Nhật Shinzo Abe (T) và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, bên lề APEC, Bắc Kinh, 10/11/2014. Reuters/Kim Kyung-Hoon

Trước hết xin giới thiệu bài nhận định về quan hệ Nhật-Trung, nhân cuộc hội kiến chính thức giữa thủ tướng Nhật với chủ tịch Trung Quốc, lần đầu tiên từ 7 năm nay.

Bài "Đối phó với Trump, Tokyo và Bắc Kinh trong không khí hòa dịu tạm thời" của Les Echos điểm lại quan hệ ưu ái của Nhật Bản với Trung Quốc trong giai đoạn hiện đại hóa đầu tiên, ngay cả sau cuộc thảm sát Thiên An Môn 1989, khiến Bắc Kinh bị thế giới tự do tẩy chay. Năm 1991, thủ tướng Nhật Toshiki Kaifu là lãnh đạo một cường quốc phương Tây đầu tiên công du Trung Quốc. Theo chuyên gia về quan hệ quốc tế Akio Tahakara, đại học Tokyo, Trung Quốc vốn có thói quen tìm đến Nhật Bản, khi quan hệ với Hoa Kỳ bị trục trặc.

Tình hình giờ đây tương tự, bị Mỹ tấn công thương mại, Bắc Kinh quyết định một lần nữa sáp lại với Tokyo. Quan hệ Nhật-Trung nguội lạnh kể từ năm 2012, sau biến cố Tokyo "quốc hữu hóa" quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, mà Trung Quốc đòi hỏi chủ quyền. Trong bảy năm liền, hai nền kinh tế thứ hai và thứ ba thế giới đã không hề có cuộc gặp thượng đỉnh song phương nào.

Trong chuyến công du ba ngày tại Trung Quốc, hai bên sẽ kỷ niệm dịp 40 năm ký hiệp định hòa bình và hữu nghị, và thông báo nhiều dự án xây dựng cơ sở hạ tầng chung, đặc biệt là tại Thái Lan. Về phía Trung Quốc, ông Tập Cận Bình sẽ phải cổ vũ cho vùng trao đổi tự do RCEP (bao gồm 10 quốc gia ASEAN và 6 nước khác trong khu vực) và hối thúc Nhật tham gia, ít nhất cũng về mặt biểu tượng, vào một số dự án trong kế hoạch đầy tham vọng "Một vành đai, một con đường" (Nhất đới, nhất lộ).

"Không ảo tưởng"

Theo Les Echos, điều chắc chắn là thủ tướng Nhật sẽ ủng hộ việc tăng cường trao đối với Trung Quốc, giờ đây đã là đối tác thương mại hàng đầu, với kim ngạch buôn bán song phương 297 tỉ đô la, vượt trao đổi thương mại Nhật-Mỹ 204 tỉ đô la. Tuy nhiên, xét về toàn thể, theo các nhà quan sát, Tokyo "không hề ảo tưởng về sự thành thật của Trung Quốc".

Nhà nghiên cứu Giulio Pugliese, King’s College, ở Luân Đôn, trong một hội thảo cách đây ít tuần, đã tóm lại quan hệ Nhật-Trung trong một câu : "Đó là sự hòa hoãn mang tính chiến thuật".

Điều cơ bản nhất là Nhật Bản đang hết sức lo ngại trước sức mạnh đang lên của Trung Quốc, muốn thay thế vị trí lãnh đạo của Hoa Kỳ tại khu vực. Chiến lược của Nhật là tìm cách đối trọng lại với Trung Quốc. Cụ thể là tham gia vào Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (The Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership - CPTPP), một thỏa thuận tự do mậu dịch không có Trung Quốc. Hay liên minh với các quốc gia trong vùng cũng chia sẻ nỗi lo ngại này, như Ấn Độ, Úc và một số quốc gia Đông Nam Á. Tokyo cũng chủ trì dự án "khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và mở" để đối lại tham vọng Con đường tơ lụa mới của Bắc Kinh.

Vẫn theo nhà nghiên cứu Giulio Pugliese, hiện không có "cấu trúc mang tính xây dựng" nào, cho phép Tokyo và Bắc Kinh thiết lập được quan hệ mang tính tin cậy. Giai đoạn hòa dịu nhất thời Nhật-Trung có thể nhanh chóng khép lại, nếu căng thẳng bùng lên tại Biển Đông hay trong vấn đề Đài Loan.

WTO : Tìm đường cải cách, không có Mỹ và Trung Quốc

Về quan hệ quốc tế, báo kinh tế Les Echos có hồ sơ "Tương lai Tổ Chức Thương Mại Thế Giới (WTO) được thảo luận tại Canada, không có Trung Quốc và Mỹ".

Hôm nay và ngày mai, Bộ trưởng thương mại 13 quốc gia sẽ bàn thảo về viễn cảnh cải cách WTO. Hội nghị khai mạc ngày hôm nay, cũng như hội nghị ngày 16/11 tới, diễn ra tại Pháp, có mục tiêu mở đường cho các cải cách tại WTO, định chế thương mại đang bên bờ vực "tê liệt hoàn toàn".

Về lý do Mỹ không được mời, tân Bộ trưởng thương mại Canada Jim Carr giải thích là lập trường của Wahsington hoàn toàn khác biệt. Hiện tại Washington ngăn chặn việc bổ nhiệm các thẩm phán mới của cơ quan phân xử tranh chấp thương mại (gọi tắc là ORD hay DSB). Nếu tình hình cứ tiếp tục diễn tiến theo hướng này, thì đến cuối năm tới, cơ chế trọng tài này sẽ chỉ còn có một thẩm phán, trong lúc các vụ kiện đang dồn ứ lại.

Trong số núi hồ sơ kiện, có vụ Liên Hiệp Châu Âu và sáu nước khác, gồm Trung Quốc, kiện Mỹ đơn phương đánh thuế thép và nhôm, vụ Hoa Kỳ đòi ra phán quyết về các hành động trả đũa của các nước, hay vụ Washington kiện Bắc Kinh trong lĩnh vực bản quyền…

Trả lời Les Echos, quốc vụ khanh tại Bộ Ngoại giao Pháp, ông Jean-Baptiste Lemoyen bày tỏ hy vọng là "hệ thống thương mại quốc tế", dựa trên luật pháp, sẽ được cải tổ, để tồn tại trong thế kỷ 21. Một trong những vấn đề lớn nhất hiện nay, theo ông là, nếu Trung Quốc tiếp tục phủ nhận việc họ chưa phải là một nền kinh tế thị trường, "thì xung đột thương mại với Hoa Kỳ sẽ ngày càng trở nên nghiêm trọng".

Theo quốc vụ khanh Pháp, quan điểm của Pháp là thúc đẩy tính minh bạch trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại, đặc biệt là chính sách trợ giá của các nước. Cuối tháng 11 tới, tại thượng đỉnh G20, các nước cần lập ra lộ trình cải cách WTO. Đây là điều mà tổng thống Pháp đã đề xuất hồi tháng 5/2018 tại OCDE.

Trump gặp Putin bàn về tên lửa : Trung Quốc là điểm bất đồng

Một điểm nóng khác của thời sự quốc tế là Hiệp định tên lửa tầm trung Mỹ-Nga INF bị tổng thống Mỹ đơn phương hủy bỏ. Le Figaro, trong bài "Trump và Putin sẽ bàn về cuộc chạy đua vũ trang", nhấn mạnh đến chuyến đi của cố vấn an ninh quốc gia John Bolton đến Nga, sau khi quyết định hủy bỏ của Mỹ bị Moskva lên án mạnh.

Cố vấn Mỹ đã gặp tổng thống Nga hôm qua. Hai bên bàn đến cuộc gặp Putin-Trump vào ngày 11/11 tới tại Paris, bên lề lễ kỷ niệm 100 năm ngày kết thúc Đại chiến thế giới thứ nhất.

Tuy nhiên, hiệp định INF không chỉ liên quan đến hai nước. Hoa Kỳ tố cáo Trung Quốc đe dọa các láng giềng Châu Á, bằng vũ khí hạt nhân tầm trung, vì không bị bất cứ thỏa thuận nào kìm tay. Theo cố vấn an ninh Mỹ, về nguyên tắc, gần một nửa số vụ bắn thử tên lửa đạn đạo của Bắc Kinh vi phạm thỏa thuận INF.

Tổng thống Nga khuyên Mỹ nên bàn thẳng với Bắc Kinh. Moskva nghi ngại Hoa Kỳ phá vỡ INF, để dễ bề triển khai tên lửa hạt nhân tầm trung ở khu vực Thái Bình Dương.

Cầu vượt biển Trung Quốc : Thêm một lo ngại cho dân chủ Hồng Kông

Một chủ đề khác liên quan đến Trung Quốc được nhiều báo nhắc đến là Bắc Kinh cho khánh thành cây cầu kỷ lục dài nhất thế giới, nối liền Hoa lục với Hồng Kông, dài 55 km. Tham vọng của Trung Quốc là nối liền Hồng Kông, Macao và 9 thành phố của tỉnh Quảng Đông, trong đó có Thâm Quyến và Quảng Châu, với khoảng 70 triệu dân cư, được coi là khu vực kinh tế năng động nhất Trung Quốc.

Theo Le Figaro, những người phản đối dự án cho rằng cây cầu không hề có hiệu quả về kinh tế, mà chỉ là một phương tiện cho phép Bắc Kinh siết chặt hơn nữa gọng kìm kiểm soát Hồng Kông về chính trị.

Báo Les Echos cũng lưu ý là, chiếc cầu kỷ lục nói trên được khánh thành chỉ một tháng, sau khi Bắc Kinh khai trương tuyến tàu tốc hành nối liền Hoa lục với Hồng Kông. Từ Quảng Châu sang Hồng Kông nay chỉ cần 50 phút.

Theo Libération, với việc tăng cường xây dựng các tuyến đường nối liền Hồng Kông với Hoa lục, chính quyền Bắc Kinh hy vọng thu hút các tiềm lực, thế mạnh của Hồng Kông, để xây dựng một thung lũng "Silicon theo kiểu Trung Quốc" tại Quảng Đông. Tuy nhiên, người dân Hồng Kông đang ngày càng nhìn thành phố quê hương tràn ngập người từ Hoa lục, tiếng Trung lên ngôi, đẩy lùi tiếng Quảng, với nhiều lo ngại. Lo ngại bị đồng hóa về văn hóa, bị thao túng về kinh tế, trước khi tự do chính trị bị tiêu diệt.

Vụ nhà báo bị giết : Số phận thái tử Saudi Arabia trong tay nhà vua ?

Vụ nhà báo Saudi Arabia Khasoggi bị giết đang tiếp tục đè nặng lên quan hệ giữa vương quốc Hồi giáo với các nước phương Tây. Le Figaro dành nhiều bài cho chủ đề này.

Tờ báo trước hết một bước ngoặt trong hồ sơ nói trên, khi tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan hứa hẹn sẽ công bố "toàn bộ sự thật". Hôm qua, trước nhóm nghị sĩ đa số AKP ở Ankara, ông Erdogan đã phá vỡ im lặng, khi trực diện lên án một "vụ sát hại chính trị được lập kế hoạch". Tuy nhiên, Le Figaro cũng nhấn mạnh đến thái độ thận trọng của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, không trực tiếp chỉ đích danh thái tử kế vị Salman. Theo Le Figaro, từ đầu vụ sát hại nhà báo đối lập tại lãnh sự quán Saudi Arabia tại Istanbul đến nay, Ankara ứng xử hết sức thận trọng, và đầy tính toán, với hy vọng thu được nhiều lợi ích từ cuộc khủng hoảng, củng cố vị thế trước Saudi Arabia, đối thủ hàng đầu tại khu vực.

Le Figaro chú ý đến chuyến đi Thổ Nhĩ Kỳ của lãnh đạo CIA Mỹ Gina Haspel. Nhiệm vụ hàng đầu của nữ giám đốc CIA dường như là tìm cách giới hạn việc Thổ Nhĩ Kỳ phổ biến các thông tin đe dọa trực tiếp thái tử Salman, để ngăn cho quan hệ đồng minh, vốn được coi là "không gì suy suyển nổi", giữa Saudi Arabia và Hoa Kỳ đang ngày một xấu đi.

Vẫn theo Le Figaro, số phận của thái tử đầy quyền uy Salman hiện "nằm trong tay quốc vương Saudi Arabia". Tuy nhiên, cần phải rất nhiều áp lực mới đủ để quốc vương thay đổi thái độ, và bản thân quốc vương Saudi Arabia lại bị chính thái tử thao túng. Từ ít nhất hai năm nay, Salman nắm gần như toàn bộ quyền lực.

Hôm 10/10, thái tử Saudi Arabia đã nổi giận khi bị một cố vấn của tổng thống Mỹ gửi thông điệp "báo hiệu sẽ cứng rắn". Toàn bộ báo chí Saudi Arabia, như một dàn đồng thanh, khẳng định lãnh sự quán Saudi Arabia trên đất Thổ Nhĩ Kỳ là lãnh thổ Saudi Arabia, không ai có quyền xen vào.

Pháp : Bảo hiểm thất nghiệp, "cơ may cuối cùng"

Về thời sư nước Pháp, báo chí chú ý đến cuộc thương thuyết giai đoạn chót về cải cách bảo hiểm thất nghiệp. Les Echos nói đến "cơ may cuối cùng".

Các lãnh đạo giới chủ và người lao động gặp nhau chiều nay, sẽ phải đề ra một lộ trình thương thuyết, với ba buổi tổng cộng, từ nay đến hạn cuối là cuối tháng Giêng năm tới. Nếu các bên không thỏa thuận được, chính phủ sẽ nắm lại hồ sơ này, và đơn phương ra quyết định.

Một vấn đề lớn khác là chiến lược chuyển đổi năng lượng của Pháp. Hôm nay, tổng thống Macron họp các lãnh đạo ngành năng lượng tại Phủ tổng thống. Ông sẽ phải đưa ra quyết định vào tháng tới. Cho đến nay, chính phủ Pháp đang chậm trễ trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển năng lượng tái tạo, như Bruxelles đề ra.

Dùng thực phẩm hữu cơ, ung thư giảm 25%

Về môi trường, nhiều báo, trong đó có Le Monde, chú ý đến kết quả một nghiên cứu quy mô lớn mới đây cho thấy tiêu thụ các thực phẩm hữu cơ (còn gọi là thực phẩm sạch), tức không sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu, nguy cơ bị ung thư giảm tới 25%.

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí JAMA Internal Medicine, hôm thứ Hai 22/10, của hai nhà nghiên cứu Julia Baudry và Emmanuelle Kesse-Guyot, với gần 70.000 người tình nguyện, được theo dõi liên tục từ năm 2009 đến 2016. Giới chuyên môn đánh giá đây là một nghiên cứu dịch tễ học hiếm có.

Theo nhà dịch tễ học Philip Landrigan (Boston College, Mỹ), một điểm rất đáng chú ý là kết quả nghiên cứu nói trên "phù hợp với" những nghiên cứu trước đó về tỉ lệ các chứng ung thư, như ung thư máu, cao ở những người làm nông, thường phải tiếp xúc nhiều với các hóa chất. Nguy cơ ung thư máu với người dùng thực phẩm sạch, giảm đến 76%.

Trọng Thành