Thông Luận

Thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc cao kỷ lục (VOA, 03/11/2018)

Thâm hụt thương mại của Mỹ trong tháng 9 tăng lên mức cao nhất trong bảy tháng qua khi hàng nhập khẩu tăng cao kỷ lục giữa lúc nhu cầu nội địa tăng mạnh.

Thâm hụt thương mại của Mỹ trong tháng 9 tăng lên mức cao nhất trong bảy tháng qua - Ảnh minh họa

Bộ Thương mại Mỹ ngày 2/11 cho biết thâm hụt thương mại tăng 1,3 phần trăm lên đến 54 tỉ đôla, tiếp tục nới rộng sang tháng thứ tư liên tiếp. Số liệu cho tháng 8 đã được chỉnh sửa để cho thấy thâm hụt thương mại tăng lên đến 53,3 tỉ đôla thay vì 53,2 tỉ đôla như được báo cáo trước đây.

Thâm hụt thương mại tiếp tục xấu đi bất chấp chính sách thương mại mang tính bảo hộ của chính quyền Trump, khiến Mỹ vướng vào một cuộc chiến thương mại cay đắng với Trung Quốc cùng các thuế quan trả đũa qua lại với các đối tác thương mại khác, bao gồm Liên minh Châu Âu, Canada và Mexico.

Thâm hụt thương mại hàng hóa với Trung Quốc, vốn nhạy cảm về mặt chính trị, tăng 4,3 phần trăm lên mức kỷ lục 40,2 tỉ đôla trong tháng 9. Khi điều chỉnh với lạm phát, thâm hụt thương mại hàng hóa tăng lên mức cao nhất từ trước tới nay là 87 tỉ đôla trong tháng 9 từ 86,3 tỉ đôla trong tháng 8.

Chính phủ báo cáo tuần trước rằng thâm hụt thương mại lấy đi 1,78 điểm phần trăm khỏi tổng sản phẩm quốc nội trong quý ba. Đó là mức cao nhất kể từ quý hai năm 1985 và đảo ngược mức đóng góp 1,22 điểm phần trăm trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 6.

Trong tháng 9, hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu tăng 1,5 phần trăm lên 266,6 tỉ đôla, cao nhất mọi thời đại. Các loại hàng hóa nhập khẩu như thiết bị viễn thông, động cơ máy bay dân dụng và máy tính đặt mức cao kỷ lục.

Đồ chơi, điện thoại di động, hàng may mặc và đồ gia dụng nhập khẩu cũng tăng.

Hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu tăng 1,5 phần trăm lên 212,6 tỉ đôla trong tháng 9. Xuất khẩu tăng lên là nhờ các lô hàng vật tư công nghiệp và vật liệu, đạt mức cao kỷ lục. Đậu nành xuất khẩu giảm 0,7 tỉ đôla trong tháng 9.

*****************

Thế hệ quan chức mới tại Mỹ không còn kiên nhẫn với Trung Quốc (RFI, 02/11/2018)

Với những đòn tấn công dồn dập và hầu như là toàn diện nhắm vào Trung Quốc trong thời gian gần đây, Washington ngày càng bộc lộ quan điểm cứng rắn đối với Bắc Kinh. Nhiều quan sát viên đã xem đấy là một điều bình thường vì tại Mỹ, cũng như ở nhiều nước khác, "đánh vào Trung Quốc" (tiếng Anh gọi là China bashing), là một chiêu bài ăn khách trong những cuộc vận động tranh cử, mà Hoa Kỳ lại đang sắp bầu cử giữa kỳ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump nhân một cuộc thảo luận bàn tròn về quốc phòng, cùng với Thứ trưởng quốc phòng Patrick Shanahan (t) dân biểu Martha McSalley (p) tại Căn cứ Không quân Luke, Arizona, U.S., ngày 19/10/2018. Reuters/Jonathan Ernst

Tuy nhiên, trong một bài phân tích đăng trên nhật báo Hồng Kông South China Morning Post ngày 10 tháng 10, 2018, một chuyên gia Mỹ về Trung Quốc đã cho rằng chính sách quyết liệt của Washington đối với Bắc Kinh bắt nguồn từ một nguyên nhân sâu xa và bền vững hơn : Đó là sự xuất hiện của một thế hệ quan chức mới trong chính quyền Mỹ, có quan điểm phê phán hơn thế hệ đàn anh về các hành động của Trung Quốc trong một thập niên qua, bị cho là thể hiện tham vọng muốn lật đổ Hoa Kỳ.

Trong bài phân tích mang tựa đề rất dài : "Tranh chấp giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc về thương mại, Đài Loan và Biển Đông được thế hệ mới tại Washington thúc đẩy như thế nào - How US-China disputes on trade, Taiwan and the South China Sea are driven by Washington’s new generation", chuyên gia Douglas H. Paal, giám đốc chương trình Châu Á thuộc trung tâm nghiên cứu Mỹ Carnegie Endowment for International Peace đã giải thích rằng : So với các đàn anh, đàn chị đã về hưu, lớp quan chức lên thay thế trong chính quyền Mỹ hiện nay có thái độ kiên quyết hơn rất nhiều trước các động thái thâu tóm quyền lực của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và tham vọng lãnh thổ của ông.

Chính Trung Quốc đã gây nên căng thẳng Mỹ-Trung

Theo chuyên gia Douglas Paal, ngay khi chiến tranh thương mại bắt đầu giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, nhiều nhà bình luận phương Tây đã cho rằng Bắc Kinh chỉ có thể đổ lỗi cho chính mình về vô số các căng thẳng với Mỹ trong kinh tế và các lãnh vực khác.

Thái độ độc đoán trong nước, và hung hăng ở ngoài nước của Trung Quốc đã khiến cho những người Mỹ chủ trương lôi kéo và giúp Trung Quốc hội nhập vào thế giới bị mất uy tín, đồng thời nâng cao vị thế của phái ủng hộ một cuộc chiến tranh lạnh mới trên phạm vi chính trị rộng lớn.

Trong thời gian qua, trong chính quyền Mỹ, lớp quan chức còn ủng hộ chủ trương lôi kéo Trung Quốc đã dần dần về hưu, nhường chỗ cho giới sẵn sàng hành động để ngăn chặn tham vọng của Bắc Kinh. Đối với chuyên gia Paal, đây là một quá trình chuyển đổi thế hệ quan trọng mà ít ai chú ý.

Trong mọi cơ quan của chính phủ Mỹ, không phân biệt đảng phái, những người có kinh nghiệm về Trung Quốc thời tiền cải cách đều đã nghỉ hưu và được thay thế bằng nhiều quan chức trẻ hơn, không có kinh nghiệm cá nhân về "ba thông cáo chung" vốn là nền tảng của quan hệ Mỹ-Trung. Thế hệ mới này không hề chứng kiến cách tiếp cận "ẩn mình chờ thời" của Đặng Tiểu Bình trong lãnh vực đối ngoại. Họ chưa từng thấy cách người dân Trung Quốc thoát khỏi những hành vi quá đáng của Cách Mạng Văn Hóa ra sao.

Thế hệ quan chức mới ở Mỹ chỉ biết một Trung Quốc hung hăng

Đa số các quan chức Mỹ đang tại chức chỉ mới làm việc về các vấn đề liên quan đến Trung Quốc trong khoảng 10 năm gần đây hoặc ít hơn. Trung Quốc mà họ biết bắt đầu với Thế Vận Hội Bắc Kinh hoành tráng vào năm 2008, chứ không phải là với chuyến đi táo bạo của Nixon để thiết lập quan hệ với một quốc gia còn nghèo khổ, lạc hậu. Bối cảnh địa chính trị không phải là thời cố tổng thống Nixon, khi Mỹ phải tìm cách chống lại Liên Xô và rút chân ra khỏi Việt Nam, mà là của một nước Trung Quốc đang vươn lên với tham vọng định hình lại Châu Á, đánh bật Mỹ ra khỏi khu vực.

Trải nghiệm của thế hệ quan chức mới này trong 10 năm qua bao gồm những lời hứa bị nuốt về cải cách kinh tế tiếp tục ở Trung Quốc, những lời khiếu nại ngày càng nhiều từ cộng đồng doanh nghiệp Mỹ về việc họ bị gạt ra bên ngoài thị trường Trung Quốc, trong lúc tài sản trí tuệ của họ bị Bắc Kinh đánh cắp. Các liên minh doanh nghiệp lâu đời vốn liên tục vận động chính quyền và Quốc Hội Mỹ có quan hệ tích cực với Bắc Kinh trong nhiều thập niên, đã bị rệu rã, nhường chỗ cho những giới phê phán Trung Quốc mạnh mẽ hơn.

Thế hệ hiện tại của các quan chức Mỹ đã nhìn thấy hồ sơ của mình tại Cơ quan Quản lý Nhân sự (Office of Personnel Management) bị tin tặc Trung Quốc đánh cắp vào năm 2015. Đối với họ, ngăn chặn hiểm họa từ Trung Quốc đã trở thành một vấn đề cá nhân, cụ thể.

Dung túng Bình Nhưỡng, chà đạp luật quốc tế ở Biển Đông, bức ép Đài Loan

Trong lãnh vực đối ngoại, theo chuyên gia Douglas Paal, thế hệ quan chức chính phủ mới tại Mỹ cũng có cái nhìn phê phán đối với cách làm của Trung Quốc, từ vấn đề hạt nhân Bắc Triều Tiên cho đến Biển Đông hay Đài Loan.

Họ đã thấy việc Bắc Kinh dung dưỡng Bình Nhưỡng trong nhiều năm bất chấp việc Bắc Triều Tiên theo đuổi việc chế tạo vũ khí hủy diệt hàng loạt. Họ cũng thấy là khi Mỹ và Hàn Quốc trả lời bằng cách lắp đặt hệ thống phòng thủ tên lửa, Trung Quốc đã phản pháo bằng quyết định trừng phạt Seoul chỉ vì một hành động tự vệ.

Bắc Kinh hô hào tôn trọng luật pháp quốc tế, nhưng chỉ khi nào luật quốc tế phù hợp với lợi ích của Trung Quốc. Bắc Kinh ủng hộ Luật Biển, nhưng đã phủ nhận phán quyết của Tòa Trọng Tài khi phán quyết này vô hiệu hóa các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc tại Biển Đông. Quân đội Trung Quốc đã xây dựng căn cứ trên những hòn đảo nhân tạo ở Trường Sa, nhưng khẳng định rằng không phải vì mục đích quân sự.

Thế hệ mới ở Mỹ cũng đã thấy một Sáng Kiến ​​Một Vành Đai Một Con Đường, về danh nghĩa thì làm điều tốt, nhưng lại có dấu hiệu tác hại đến nền tài chính của các nước dễ bị tổn thương. Thế hệ này nghi ngờ rằng các dự án cơ sở hạ tầng trong Một Vành Đai, Một Con Đường chỉ nhằm phục vụ cho tham vọng địa chính trị của Trung Quốc.

Bắc Kinh cũng đang bóp nghẹt một Đài Loan đang có một nền dân chủ sôi động, về ngoại giao và quân sự. Trong thập kỷ vừa qua, ở Trung Quốc không thấy ai lặp lại các đề xuất trước đó, đồng ý cho Đài Loan tự trị khi thống nhất với Trung Quốc, và cam kết không triển khai quân đội tại Đài Loan. Những gì xẩy ra tại Hồng Kông trong 10 năm qua đã là tấm gương về việc Trung Quốc đã đổi thái độ.

Trọng Nghĩa

******************

Chiến tranh thương mại : Donald Trump và Tập Cận Bình tỏ ý lạc quan (RFI, 02/11/2018)

Tổng thống Mỹ Donald Trump và chủ tịch Trung QuốcTập Cận Bình tuyên bố "hy vọng" đạt được thỏa thuận chấm dứt chiến tranh thương mại sau cuộc điện đàm hôm thứ năm 01/11/2018. Lãnh đạo hai nước sẽ gặp lại nhau vào cuối tháng 11 nhân thượng đỉnh G20 tại Argentina.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu nhân cuộc tiếp xúc với giới doanh nhân tại Bắc Kinh ngày 09/09/2017. Reuters/Damir Sagolj - Ảnh minh họa

Trên mạng Twitter, tổng thống Mỹ cho biết ông vừa có một cuộc điện đàm với chủ tịch Trung Quốc, trao đổi nhiều đề tài và nhất là thương mại. Các cuộc thảo luận này có tiến triển và hai bên đang chuẩn bị cho một cuộc gặp song phương nhân thượng đỉnh G20 tại Argentina.

Về phía Bắc Kinh, chủ tịch Trung Quốc tuyên bố "rất hài lòng" khi nối lại đối thoại với tổng thống Mỹ và mong gặp nhau tại G20.

Theo hãng tin Blomberg, Donald Trump muốn đạt được một thỏa thuận với Tập Cận Bình tại hội nghị G20, cuối tháng 11 này. Các chuyên gia trong chính quyền Washington đã được chỉ thị soạn thảo dự án thỏa thuận.

Hồi đầu tuần, khi trả lời phỏng vấn của kênh truyền hình bảo thủ Fox News, chủ nhân Nhà Trắng thẩm định có thể đạt được một hiệp ước thương mại "lớn" với Bắc Kinh, nhưng ông dọa là nếu không thành công, Washington đã sẵn sàng áp thuế thêm hàng trăm tỷ đô la lên hàng Trung Quốc .

Theo AFP, tín hiệu chiến tranh thương mại xuống thang đã tác động tích cực trên các thị trường tài chính. Các sàn giao dịch từ Mỹ, Châu Á cho đến Châu Âu đều tăng điểm ít nhiều : 4,2% tại Hồng Kông, 2% tại Tokyo và 1,2% ở Paris (vào trưa nay).

Tuy nhiên, hãng Reuters lưu ý : những tuyên bố lạc quan trên đây được đưa ra trước khi bộ tư pháp Mỹ thông báo mở cuộc điều tra nhắm vào hai công ty điện tử của Trung Quốc và Đài Loan bị tình nghi đánh cắp bằng sáng chế của Mỹ về hệ bán dẫn.

Tú Anh

Tại Liên Hiệp Quốc, Mỹ nhường sân chơi cho Trung Quốc (RFI, 28/09/2018)

Mỹ rút lui khỏi nhiều định chế đa quốc gia để nhường sân chơi lại cho Trung Quốc. Khóa họp Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc lần thứ 73 liệu có tạo cho Bắc Kinh thêm một cơ hội nữa để áp đặt một mô hình thế giới đa cực mới ?

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (Xi Jinping) tham dự thượng đỉnh Diễn đàn hợp tác Trung Quốc - Châu Phi, Bắc Kinh, ngày 04/09/2018 - Lintao Zhang/Pool via Reuters

Vào lúc tổng thống Mỹ Donald Trump trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc đã có những lời đả kích kịch liệt nhắm vào Iran, Trung Quốc và mô hình thế giới đa cực, thì ở hậu trường phái đoàn ngoại giao Trung Quốc không ngừng mở các cuộc đối thoại bên lề với các đối tác Ấn Độ, Nhật Bản, Úc hay Canada và Châu Âu... Tại Bắc Kinh, hãng thông tấn Tân Hoa Xã công bố bản đồ với những thông tin được cập nhật thường xuyên liên quan đến các định chế đa quốc gia mà Hoa Kỳ đã từng bước "rút lui" kể từ khi Donald Trump bước vào Nhà Trắng.

Mỹ đã ra khỏi Hiệp Định Tự Do Mậu Dịch Xuyên Thái Bình Dương TPP (tháng 1/2017), từ bỏ thỏa thuận khí hậu Paris, rút lui khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran, chia tay tổ chức UNESCO hay quyết định hôm 19/06/2018 quay lưng lại với Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc ... Gần đây nhất là khả năng trừng phạt Tòa Án Hình Sự Quốc Tế đã được cố vấn an ninh của Nhà Trắng, John Bolton nêu lên.

Trong lúc nước Mỹ của Donald Trump liên tục để lại những chiếc ghế trống ấy, thì Bắc Kinh tận dụng thời cơ để chen chân vào bằng nhiều cách. Qua những tuyên bố ở mọi cấp các lãnh đạo, Bắc Kinh luôn tìm cách chứng minh rằng, Trung Quốc tôn trọng mô hình một thế giới mở và đa cực, là một đối tác đáng tin cậy của cộng đồng quốc tế, là một quốc gia có trách nhiệm với thế giới.

Một phương tiện thứ nhì cho phép Trung Quốc lấp vào chỗ trống mà Hoa Kỳ để lại là "sức mạnh của đồng tiền". Một nhà báo Ấn Độ trực thuộc cơ quan nghiên cứu độc lập Observer Research Foundation nhận xét : khi Washington thông báo giảm đóng góp vào các chương trình "Gìn Giữ Hòa Bình", thì lập tức Bắc Kinh tỏ ra hào phóng. Trung Quốc hứa rót 1 tỷ đô la trong 5 năm sắp tới để chung sức với Liên Hiệp Quốc gìn giữ hòa bình. Bắc Kinh chuẩn bị đào tạo 8.000 binh sĩ để tham gia lực lượng Lính Mũ Xanh.

Thái độ sốt sắng nói trên của Trung Quốc gây nhiều lo ngại.

Richard Gowan một chuyên gia về an ninh và quốc phòng, thuộc Hội Đồng Đối Ngoại Châu Âu (ECFR), được báo Le Figaro trích dẫn cho biết tại tổ chức quan trọng trực thuộc Liên Hiệp Quốc là UNESCO và Hội Đồng Nhân Quyền, các nhà ngoại giao Trung Quốc ngày càng áp đặt tiếng nói của mình. Sự bành trướng của Trung Quốc tại New York ngày càng rõ nét. Mùa hè vừa qua, Bắc Kinh đã mời rất nhiều các phái đoàn ngoại giao quốc tế đến trụ sở của văn phòng đại diện của Trung Quốc bên cạnh Liên Hiệp Quốc để bàn thảo về những "chuyện đại sự", trình bày về tầm nhìn của Bắc Kinh chung quanh các dự án vĩ đại, từ Con Đường Tơ Lụa Thế Kỷ 21 đến chiến lược "Made in China 2025" mà ở đó Bắc Kinh có tham vọng áp đặt những chuẩn mực của Trung Quốc với toàn thế giới.

Nói một cách khác, giới phân tích cho rằng, từ khi tổng thống Donald Trump lên cầm quyền với khẩu hiệu "nước Mỹ trước tiên", thì Bắc Kinh không còn e dè hay kín đáo tung những đòn ngoạn mục để củng cố sức mạnh của mình trên bàn cờ thế giới.

Thái độ này của Trung Quốc đã khiến nhiều chuyên gia về quan hệ quốc tế ngạc nhiên. Một chuyên gia thuộc trung tâm nghiên cứu độc lập của Mỹ, Stimson Center, trụ sở tại Washington, thậm chí còn cho rằng, ông "Tập Cận Bình đã đi quá đà" và có một sự "ngạo mạn" trong chính sách đối ngoại của Bắc Kinh. Thái độ đó theo chuyên gia này, trái ngược hẳn với chiến lược của ông Đặng Tiểu Bình xưa kia, vốn chủ trương kiên nhẫn và từng bước bộc lộ sức mạnh thật sự của mình.

Cựu thủ tướng Úc Kevin Rudd bình luận : logic của họ Đặng không còn tính thời sự trong mắt giới lãnh đạo Trung Quốc hiện nay. Điều đó được thể hiện qua cách hành xử của Bắc Kinh với Liên Hiệp Quốc và ngay cả trong cuộc đọ sức với Hoa Kỳ.

Thanh Hà

********************

Trung Quốc – Hoa Kỳ : Một cuộc chiến công nghệ gay gắt (RFI, 28/09/2018)

Phải chăng cuộc chiến thương mại mà Hoa Kỳ và Trung Quốc đang đối đầu với các biện pháp áp thuế lẫn nhau chỉ là bề nổi ? Ẩn sau cuộc chiến này là một cuộc tấn công khác, hệ quả còn nặng nề hơn đang lặng lẽ diễn ra từ nhiều tháng qua.

Ảnh minh họa bài viết trên báo Le Figaro

Đó chính là "Tech war", một cuộc chiến công nghệ có khả năng làm đảo lộn địa chính trị thế giới cũng như bản chất sâu đậm của xã hội ngày mai. Về chủ đề này báo Le Figaro số ra ngày 24/09/2018 có bài viết đề tựa "Trung Quốc và Hoa Kỳ, một cuộc chiến công nghệ không chút nương tay". RFI Tiếng Việt lược dịch.

Trung Quốc và Hoa Kỳ : Những thủ lĩnh công nghệ

Đó sẽ là một cuộc đối đầu dữ dội giữa hai cường quốc duy nhất có khả năng cạnh tranh trong lĩnh vực công nghệ. Và các hãng công nghệ lớn là những con át chủ bài hàng đầu. Nếu so về tương quan lực lượng, Hoa Kỳ và Trung Quốc, "kẻ tám lạng người nửa cân".

Bảng báo cáo Mary Meeker Internet Trends 2018 cho thấy trong số 20 doanh nghiệp Web có giá trị hàng đầu, có 11 hãng là của Mỹ và 9 hãng Trung Quốc. Châu Âu hầu như vắng mặt mặc dù khu vực này cũng có nhiều doanh nghiệp hiện diện trên sàn chứng khoán.

Bên cạnh các hãng lớn, những doanh nghiệp khởi nghiệp không niêm yết giá chứng khoán và có giá trị hơn một tỷ đô la cũng là những cánh tay đắc lực khác cho hai cường quốc công nghệ này. Trong số 260 doanh nghiệp loại này, gần phân nửa (125) là của Mỹ, 77 của Trung Quốc, còn Châu Âu chỉ có khoảng 30.

Kết quả có được không phải ngẫu nhiên. Trung Quốc và Hoa Kỳ đã đầu tư rất nhiều để hỗ trợ cho các doanh nghiệp hàng đầu của mình, nhất là trong lĩnh vực trí thông minh nhân tạo Artificial Intelligence - AI. Mức đầu tư cho AI của đôi bên xấp xỉ tương đương trong khoảng 165-170 tỷ đô la, kể cả trong khối tư nhân.

Theo Le Figaro, sở dĩ ngần ấy phương tiện được đầu tư vào lĩnh vực này là vì cả hai cường quốc đều xem AI như là một công cụ mới cho sức mạnh quân sự và chính trị. Ngay từ sau Đệ Nhị Thế Chiến, Hoa Kỳ đã hiểu được tầm quan trọng của AI, một công cụ gần như bí hiểm nhằm gia tăng ưu thế quân sự của Mỹ trên thế giới.

Bên cạnh đó, nước Mỹ cũng hiểu được giá trị của công nghệ này trong xã hội loài người tương lai : Từ công tác tổ chức hành chính cho đến chẩn đoán bệnh tật, nhất là trong việc dự đoán kinh tế. Tóm lại, công nghệ AI có vai trò như là phương tiện gây ảnh hưởng, một công cụ của quyền lực mềm.

Về phần mình, Bắc Kinh tin rằng trí thông minh nhân tạo sẽ giúp cải thiện khả năng ra quyết định và hành động khi có chiến tranh. Trong sản xuất, máy móc tự chủ có thể thay thế con người thực hiện nhiều nhiệm vụ với hiệu quả cao và nhanh hơn. Đặc biệt là trong chính trị, AI bảo đảm sự trường tồn của mô hình siêu tập trung quyền lực, độc quyền lãnh đạo. Đó sẽ là một công cụ hữu ích giúp kiểm soát người dân và dự đoán các hiệu quả về chính sách của nhà nước.

Hơn nữa, trí thông minh nhân tạo được cho là có khả năng khôi phục tầm vĩ đại xưa kia cho đế chế Trung Hoa để có thể đi từ "Made in China" (Sản xuất tại Trung Quốc) sang "Created in China" (Sáng chế ở Trung Quốc).

"Tám chiến binh gác cổng"

Thách thức liên quan đến trí thông minh nhân tạo lớn đến mức mọi thủ đoạn đều được cho phép. Chính quyền Bắc Kinh áp dụng đủ mọi phương cách : Len lỏi tham gia vào các doanh nghiệp chiến lược, ồ ạt gởi sinh viên ra nước ngoài, hạn chế cổng vào thị trường của mình và thậm chí cả dọ thám.

Đầu tư gián tiếp của Trung Quốc vào lĩnh vực công nghệ Mỹ cũng khá lớn. Số liệu của CB Insight cho thấy trong giai đoạn 2015-2017, đầu tư của Bắc Kinh tại Mỹ có lẽ đã lên đến 24 tỷ đô la.

Một công cụ khác không thể thiếu trong hành trình thâu tóm công nghệ : Giáo dục. Bộ quốc phòng Mỹ ước tính ¼ số sinh viên tốt nghiệp các ngành khoa học và công nghệ là người Trung Quốc.

Tệ hơn, một báo cáo của ủy ban tình báo Thượng Viện Mỹ năm 2013 khẳng định Trung Quốc là thủ phạm của 96% các vụ gián điệp mạng. Một điều tra khác của tờ Politico hồi tháng 3/2018 tiết lộ sự hiện diện đông đảo của nhiều điệp viên và người cung cấp thông tin Trung Quốc tại thung lũng Silicon Valley.

Trong khi mà trên lãnh thổ của mình, Trung Quốc áp đặt các doanh nghiệp nước ngoài làm việc với các hãng trong nước phải lưu trữ dữ liệu tại chỗ và nhượng quyền bằng sáng chế công nghệ… bằng không những doanh nghiệp đó bị cấm cửa thâm nhập nền thị trường lớn thứ hai trên thế giới. Song song đó, chính quyền Bắc Kinh còn nghiêm cấm các công sở sử dụng một số sản phẩm của Microsoft, Apple và Intel !

Từ lâu vẫn kín tiếng, nay Hoa Kỳ bắt đầu gia tăng hành động đáp trả. Washington nắm trong tay nhiều lá chủ bài. Được mệnh danh là "tám chiến binh gác cổng", Apple, Cisco, Google, IBM, Intel, Microsoft, Oracle và Qualcomm bị truyền thông Trung Quốc tố cáo là "đã thâm nhập quá sâu trong cơ sở hạ tầng tin học của Trung Quốc".

Hoa Kỳ còn đi xa hơn khi cấm bán các linh kiện điện tử cho tập đoàn viễn thông Trung Quốc ZTE và cản trở các tập đoàn Trung Quốc thực hiện một số thương vụ mua lại các doanh nghiệp nhà nước (MoneyGram, Qualcomm).

Các quyết định áp thuế của tổng thống Mỹ cho thấy quyết tâm của ông xoay lưng lại với một trào lưu hướng đến mở cửa thị trường từ nhiều thập niên qua để rồi dựng lên các hàng rào bao quanh một pháo đài Mỹ. Thậm chí chấp nhận tự cô lập mình với các đồng minh.

Thắng lợi của AlphaGo năm 2016 : Một cú sốc mạnh thực sự tại Trung Quốc

Câu hỏi đặt ra, từ lúc nào trí thông minh nhân tạo trở thành vấn đề mấu chốt tại Trung Quốc ? Trả lời báo Le Figaro, ông Charles Thibout, nhà nghiên cứu tại Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược (IRIS), chuyên gia về các thách thức địa chính trị của các nền công nghệ đang trỗi dậy trong đó có trí thông minh nhân tạo, cho rằng sự ganh đua giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ có thể dẫn đến một sự đối đầu giữa Trung Quốc và tập đoàn khổng lồ có thế lực như Nhà nước, GAFAM (Google, Apple, Facebook, Amazon và Microsoft).

"Khi AlphaGo, chương trình tin học do công ty Google DeepMind phát triển, đánh bại nhà vô định cờ vây Hàn Quốc Lee Sedol vào tháng 03/2016, điều này tạo ra một cú sốc mạnh thực sự tại Trung Quốc, nơi mà cờ vây có âm hưởng văn hóa rất lớn. Cho đến lúc đó, các quan chức Trung Quốc đã quan tâm đến trí thông minh nhân tạo. Thế nhưng thắng lợi này của một tập đoàn Hoa Kỳ đã thúc đẩy nhanh chương trình về trí thông minh nhân tạo của Trung Quốc, vì lo sợ bị tụt hậu về công nghệ. Thậm chí người ta coi đó như "thời điểm Spoutnik" tức là khi Liên Xô phóng thành công vệ tinh Spoutnik".

Tại sao một công nghệ như trí thông minh nhân tạo lại hội tụ các căng thẳng chính trị với Hoa Kỳ ?

"Đối với nước Trung Quốc đương đại, trí thông minh nhân tạo là phương tiện trả lại cho chế độ vị thế được coi như là đương nhiên trên bàn cờ quốc tế. Đáp lại sự huyễn hoặc của Trung Quốc là "tư duy chuyên gia" Mỹ, như cách gọi của nhà phân tích chính trị Stanley Hoffmann, theo đó mọi vấn đề chính trị, hiểu theo nghĩa rộng của từ này, có thể được giải quyết thông qua kỹ thuật.

Hai siêu cường đều có những suy nghĩ huyễn hoặc về trí thông minh nhân tạo và mỗi bên đều chạy đua để có thể vượt lên trên những tiến bộ mà bên kia đạt được. Hoa Kỳ đối đầu với Trung Quốc về trí thông minh nhân tạo, giống như trước kia Mỹ đối đầu với Liên Xô trong lĩnh vực chinh phục không gian. Do vậy, trí thông minh tạo là một vấn đề chính trị".

Trong cuộc đối đầu này, bên nào giành thắng lợi ?

"Trung Quốc có một nền kinh tế được chỉ đạo và đó là một lợi thế để điều phối việc thực hiện một chiến lược quốc gia. Thế nhưng, Trung Quốc cũng cần đến những nhân tài Mỹ để phát triển các ngành công nghệ riêng của họ. Còn Hoa Kỳ thì phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu và các đầu tư Trung Quốc. Ngoài ra, chính sách kinh tế của Mỹ chỉ có vai trò khuyến khích. Mỹ mong muốn là các doanh nghiệp mũi nhọn trong lĩnh vực phát minh có thể trang bị cho quân đội các khả năng công nghệ thông qua các thị trường.

Thế nhưng hiện nay, các nhân viên của tập đoàn Google chống lại các dự án quân sự Mỹ, buộc tập đoàn này phải hủy các hợp đồng ký với quân đội. Do có khả năng chống lại Nhà nước, các tập đoàn công nghệ như Google có một vai trò ngoại giao thực sự. Đầu tư tư nhân trong lĩnh vực trí thông minh nhân tạo cao hơn rất nhiều so với đầu tư của các quốc gia và các doanh nghiệp có thế lực như những Nhà nước này sẽ có một tầm quan trọng chủ chốt khi đối mặt với Trung Quốc".

Tiếc rằng trong cuộc đọ sức này, Châu Âu bị đứng ngoài cuộc, đóng vai khán giả. Châu Âu bất lực nhìn dòng chất xám chảy qua nước Mỹ và chỉ biết nhìn việc chuyển giao công nghệ dồn sang Trung Quốc.

Minh Anh

*****************

Mỹ - Trung : Tình bạn Trump – Tập đã chấm dứt ? (RFI, 27/09/2018)

Tổng thống Mỹ Donald Trump bên lề cuộc họp Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc ngày 26/09/2018 phát biểu rằng "tình bạn" của ông với chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình "đã chấm dứt".

Tổng thống Mỹ Donald Trump (T) bắt tay chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, tại cuộc họp báo ở Bắc Kinh, ngày 09/11/2017 Fred DUFOUR / AFP

Nguyên thủ Mỹ cáo buộc Bắc Kinh tìm cách can thiệp vào kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp tới đây. Giới chuyên gia quan ngại leo thang căng thẳng Mỹ - Trung để lại nhiều hậu quả nghiêm trọng.

Chưa có lúc nào quan hệ Mỹ - Trung xuống đến mức thấp nhất như hiện nay. Cách nay hơn một năm, tổng thống Mỹ còn xem chủ tịch Trung Quốc là "bạn". Tuy lãnh đạo Trung Quốc đã tiếp đón long trọng Donald Trump tại Bắc Kinh nhưng chưa bao giờ ông Tập có những phát biểu "dạt dào" về mối quan hệ này.

Theo quan điểm của ông Bonnie Glaser, chuyên gia về Trung Quốc thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế tại Washington với AFP, thì hai ông "Trump và Kim chưa bao giờ là bạn cả".

Còn theo nhận xét của Bill Bishop, chủ nhà xuất bản Sinocism China Newsletter, tuần trăng mật Trump – Tập không còn, có thể có "một mức độ suy thoái hoàn toàn khác nữa trong mối quan hệ Mỹ - Trung, vượt xa khuôn khổ cuộc chiến thương mại".

Quả thật, chỉ trong vòng một tuần, gần như ngày nào cũng bùng lên căng thẳng giữa hai cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới. Hoa Kỳ thông báo trừng phạt một cơ quan quân đội Trung Quốc vì đã mua vũ khí của Nga. Chính quyền Bắc Kinh giận dữ đáp lại cho triệu đại sứ Mỹ lên bộ Ngoại Giao để chính thức phản đối, đồng thời rút ngắn thời hạn thăm Mỹ của một đô đốc Trung Quốc.

Thứ Sáu ngày 21/09, ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo lên án Bắc Kinh "ngược đãi khủng khiếp" người Duy Ngô Nhĩ.

Trong khi đó, xung đột thương mại Mỹ - Trung tiếp tục leo thang. Washington thông báo áp thuế thêm 200 tỷ đô la hàng nhập khẩu Trung Quốc. Ngay lập tức, Bắc Kinh phản công hủy chuyến đi Mỹ của một phái đoàn đàm phán và của phó thủ tướng Lưu Hạc vì không chấp nhận thương thuyết trong thế "dao kề cổ".

Cũng trong tuần này, Lầu Năm Góc còn cho nhiều chiếc oanh tạc cơ B-52 bay trên không phận Biển Đông có tranh chấp mà Trung Quốc đòi hỏi chủ quyền trên 80% diện tích. Ngược lại, Bắc Kinh cực lực phản đối kế hoạch Hoa Kỳ bán vũ khí cho Đài Loan mà Trung Quốc xem là một tỉnh của nước này.

Căng thẳng mới nhất là hôm qua, trong cuộc họp báo ngắn, tổng thống Trump cáo buộc Trung Quốc dùng mọi "thủ đoạn" can thiệp vào bầu cử giữa nhiệm kỳ của Mỹ sắp tới đây. Một trong số các ví dụ được nguyên thủ Hoa Kỳ nêu ra là tờ Nhân Dân Nhật Báo, cơ quan ngôn luận đảng Cộng Sản Trung Quốc đã đăng quảng cáo trên The Des Moines Register – một tờ báo của bang Iowa, nơi có vai trò quan trọng trong các kỳ bầu cử Mỹ.

Từ những quan sát trên, có một câu hỏi đặt ra : Phải chăng trong nhãn quan của Donald Trump, một người "bạn tốt" phải là một người dễ bảo ?

Minh Anh

Tổng thống Mỹ Donald Trump sắp trừng phạt Bắc Kinh theo một chiến thuật mà Trung Quốc gọi là « nhất tiễn hạ song điêu ». Với mục đích vừa cân bằng quan hệ thương mại hiện bất lợi cho Mỹ, vừa đoàn kết nội bộ trong bối cảnh bị công kích tứ phía, chủ nhân Nhà Trắng sẽ dùng vũ khí thương mại để trả đũa Trung Quốc.

Tổng thống Mỹ Donald Trump, ngày 31/07/2017 tại Nhà Trắng, Washington - REUTERS/Joshua Roberts

Cách nay hai tuần, cuộc thảo luận kinh tế thường niên Mỹ-Trung không mang lại một tiến triển nào. Tiếp theo đó, vụ phóng tên lửa liên lục địa của Bắc Triều Tiên mà Bình Nhưỡng khoe là có thể bay đến nước Mỹ, làm tổng thống Donald Trump trút cơn giận lên đầu giới lãnh đạo Bắc Kinh : Không để cho Trung Quốc tiếp tục lợi dụng buôn bán với Mỹ để thu lời hàng trăm tỷ…

Theo AFP, chủ nhân Nhà Trắng sắp thực hiện lời đe dọa này, trừng phạt các doanh nghiệp Trung Quốc đánh cắp sở hữu trí tuệ và phát minh của Hoa Kỳ. Bảo vệ tác quyền trí tuệ, từ nhãn hiệu, bằng sáng chế cho đến thiết kế thời trang, là nhu cầu sinh tử của các doanh nghiệp Mỹ tại Trung Quốc.

Gian thương có hệ thống

Doanh nhân Mỹ, cũng như đồng nghiệp châu Âu đầu tư tại Hoa Lục, từ lâu nay đã lên án luật pháp Trung Quốc bắt buộc họ « chia sẻ » bí mật công nghiệp với đối tác Trung Quốc. Nếu có tranh chấp trước pháp luật thì doanh nhân Tây phương bao giờ cũng thua kiện, phải bồi thường rất nặng nề, có khi phải bỏ của chạy lấy người.

Cơ quan đại diện thương mại của Mỹ USTR, hồi tháng 4 năm nay, đã tố cáo tệ nạn « vi phạm quyền sở hữu trí tuệ » lan rất rộng tại Hoa Lục : Ngoài thủ đoạn đánh cắp bí mật thương mại, xâm nhập máy vi tính lấy dữ liệu, xuất khẩu hàng nhái, hàng giả, Trung Quốc còn buộc doanh nghiệp Mỹ phải nghiên cứu phát minh ngay tại Hoa Lục hay chuyển giao hiểu biết cho đối tác Trung Quốc, đó là điều kiện bắt buộc nếu muốn được phép làm ăn tại đất nước của Mao.

Cũng vì sợ áp lực của chính quyền Trung Quốc mà những đại công ty dịch vụ truyền thông, tin học như Apple và Google phải bỏ qua một bên đạo lý về quyền tự do thông tin, bảo vệ thân chủ.

Lúc chưa đắc cử, Donald Trump dọa tăng thuế nhập khẩu lên 45%, đánh lên hàng Trung Quốc để cân bằng cán cân thương mại bị nhập siêu đến 309 tỷ đô la trong năm 2016.

Từ khi vào Nhà Trắng, Donald Trump lại dịu giọng với Bắc Kinh, với dụng ý nhờ chính quyền Tập Cận Bình hợp tác trong hồ sơ Bắc Triều Tiên cho đến khi không thấy kết quả cụ thể, Washington đã thi hành biện pháp trừng phạt nhôm và thép của Trung Quốc.

Một công mà đôi ba việc

Theo Gary Clyde Hufbauer, chuyên gia Viện Kinh Tế Quốc Tế ở Washington, nếu Donald Trump thấy hợp tác với Trung Quốc mang lại kết quả thì ông ấy không bao giờ gia tăng trừng phạt. Đúng là một công mà đôi ba việc.

Tổng thống Mỹ có trong tay vũ khí mang tên « Ban 301 » với đầy đủ quyền hạn trả đũa thương mại để bảo vệ kinh tế quốc gia. Vũ khí « 301 » đã từng được sử dụng nhiều lần thời Ronald Reagan, trừng phạt Nhật trong thập niên 1980.

Giờ đây, chủ nhân Nhà Trắng có thể hạn chế đầu tư Trung Quốc tại Mỹ hoặc tăng hàng rào thuế quan đối với các công ty quốc doanh, với sự ủng hộ của công luận bài Trung Quốc.

Cho dù sẽ bị Bắc Kinh trả đũa, nhưng biện pháp trừng phạt của Donald Trump, tạo ra phản ứng thuận lợi tại Mỹ. Từ đảng đối lập Dân Chủ đến giới phân tích kinh tế, tất cả đều ủng hộ tổng thống Donald Trump, một chuyện thật hiếm hoi.

Claude Barfield của Viện Doanh Nghiệp Mỹ bình luận : Tôi không tin Donald Trump đưa ra những quyết sách kinh tế vì tinh thần ái quốc nhưng trong trường hợp này chính phủ Mỹ có lý một phần.

Thủ lĩnh của đảng Dân Chủ tại Thượng Viện, Chuck Schumer, hôm thứ Tư, thúc giục lãnh đạo hành pháp phải gấp rút hành động.

Theo AFP, lớp phấn son trang điểm cho hình ảnh quan hệ « nồng ấm » Mỹ-Trung mà hai ông Trump và Tập diễn tuồng hồi mùa xuân năm nay tại Florida, đã rơi xuống tả tơi.

Tú Anh

Tuần trăng mật Mỹ-Trung dường như đã kết thúc (RFI, 01/07/2017)

Quan hệ giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ đã trở nên gay gắt hôm 30/06/2017. Bắc Kinh tức giận vì Mỹ bán vũ khí cho Đài Loan, và trừng phạt một ngân hàng Trung Quốc bị cáo buộc có liên hệ với Bắc Triều Tiên.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tiếp chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Mar-a-Lago, Florida ngày 06/04/2017. REUTERS/Carlos Barria/File Photo

Các quyết định của Mỹ và phản ứng mạnh mẽ của Trung Quốc tương phản hẳn với không khí tương đối thân mật từ sau cuộc gặp gỡ với chủ tịch Tập Cận Bình và tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, tại tư dinh của nhà tỉ phú tại Florida.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng trong cuộc họp báo hôm thứ Sáu 30/6 tuyên bố : "Chúng tôi hy vọng Hoa Kỳ có thể chỉnh đốn lại hành vi sai trái, để đưa quan hệ Mỹ-Trung trở lại con đường đúng đắn, phát triển một cách vững chắc và ổn định".

Bắc Kinh nhấn mạnh "kiên quyết chống lại" các biện pháp trừng phạt của Bộ Tài chính Hoa Kỳ đối với một ngân hàng Trung Quốc. Ngân hàng Đan Đông (Dandong) bị Washington cáo buộc rửa tiền cho Bắc Triều Tiên, và từ nay không thể kết nối với hệ thống tài chính Mỹ.

Trung Quốc cũng "cực lực phản đối" việc chính quyền Trump cho phép bán cho Đài Loan 1,3 tỉ đô la vũ khí. Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn trả đũa : "Ngay cả trong thời bình, chúng ta cũng đừng bao giờ quên rằng Đài Loan bị đe dọa nặng nề. Hòa bình chưa bao giờ có được, và không bao giờ được lơi lỏng việc bảo vệ đất nước chỉ vì hiện đang bình yên".

Ông Lục Khảng còn đả kích các phát biểu "vô trách nhiệm" của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Washington bày tỏ quan ngại về việc tôn trọng các quyền tự do ở Hồng Kông, trong dịp kỷ niệm 20 năm cựu thuộc địa Anh được trao trả cho Trung Quốc.

Giáo sư Lâm Hòa Lập (Willy Lam), trường đại học Trung Quốc ở Hồng Kông nói với AFP : "Chừng như tuần trăng mật, được bắt đầu với lời hứa của Bắc Kinh sẽ làm điều gì đó về vấn đề Bắc Triều Tiên, đã kết thúc hẳn rồi. Tôi nghĩ rằng ông Trump muốn dùng lá bài Đài Loan để thúc đẩy Trung Quốc hành động nhiều hơn về Bắc Triều Tiên, và có thể cả biện pháp thương mại nữa".

Nhưng đối với giáo sư James Reilly, chuyên về quan hệ quốc tế ở trường đại học Sydney, "nay ít có khả năng Trung Quốc làm điều gì đó về hồ sơ Bắc Triều Tiên, do vụ Mỹ trừng phạt và bán vũ khí".

Tổng thống Donald Trump đã kịch liệt đả kích chính sách thương mại của Trung Quốc, trong thời gian tranh cử. Giọng điệu của ông nhẹ nhàng hẳn đi sau khi gặp ông Tập Cận Bình : ông Trump cần sự giúp đỡ của Trung Quốc để thúc đẩy Bắc Triều Tiên từ bỏ chương trình nguyên tử và đạn đạo. Nhưng tổng thống Mỹ tuần rồi phải cau mày, trong một tin Twitter ông Trump khẳng định các nỗ lực của Trung Quốc không có kết quả.

Ngân hàng Đan Đông của Trung Quốc bị Hoa Kỳ cáo buộc là đã tạo điều kiện cho các giao dịch của những công ty có liên can đến việc phát triển hỏa tiễn đạn đạo Bắc Triều Tiên.

Bộ trưởng tài chính Hoa Kỳ Steven Mnuchin nhấn mạnh, các trừng phạt này không chủ ý nhắm vào Trung Quốc. Nhưng ông cảnh báo : "Nếu chúng tôi phát hiện một hoạt động nào khác, thì sẽ trừng phạt thêm các định chế khác. Không có ai ngoại lệ cả".

Trung Quốc là láng giềng và là nước duy nhất ủng hộ Bắc Triều Tiên cả về ngoại giao lẫn kinh tế. Bắc Kinh coi việc thương lượng là phương cách duy nhất để thúc đẩy Bình Nhưỡng từ bỏ các chương trình đạn đạo và nguyên tử, khuyến khích Hoa Kỳ và Bắc Triều Tiên nhượng bộ lẫn nhau nhưng không đứng về bên nào.

Tân tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in cũng hành xử tương tự. Trên chuyến bay đưa ông đến công du Hoa Kỳ, Moon Jae-in tuyên bố Seoul và Washington cần phải đưa ra những nhượng bộ với Bắc Triều Tiên, nếu nước này chấp nhận một số điều kiện – theo báo chí Hàn Quốc. Ông Moon nói : "Tuy không tưởng thưởng Bắc Triều Tiên về những hành động đáng phê phán, nhưng Hàn Quốc và Hoa Kỳ cần phải cùng nhau xem xét nên đề nghị với Bình Nhưỡng những gì để đổi lấy việc đóng băng chương trình nguyên tử của họ".

Hôm thứ Sáu 30/06/2017, tổng thống Donald Trump tuyên bố "thời kỳ kiên nhẫn với Bình Nhưỡng đã kết thúc", khẳng định Hoa Kỳ sẽ phối hợp chặt chẽ với Hàn Quốc, Nhật Bản và các đối tác khác trên thế giới để có được "một tổng thể các biện pháp ngoại giao, kinh tế và an ninh". Ông không nhắc đến Trung Quốc.

Tuần trăng mật Mỹ-Trung đã thực sự trôi qua rồi chăng ?

Thụy My

***********************

Đài Loan 'lạc quan' về tàu hải quân Mỹ trở lại (BBC, 01/07/2017)

Bộ Quốc phòng Đài Loan hôm 29/6/2017 bày tỏ lạc quan sau khi Ủy ban Quân vụ Thượng viện Hoa Kỳ thông qua một điều khoản nhằm tái lập các chuyến thăm thường xuyên của các tàu Hải quân Hoa Kỳ tới Cao Hùng hoặc "các cảng thích hợp khác" ở Đài Loan, thời báo Đài Bắc hôm 30/6 đưa tin.

Đài Loan hoan nghênh và lạc quan về các trao đổi và hợp tác mới với Hải quân Hoa Kỳ ở khu vực.

Điều khoản này cũng cho phép Bộ Chỉ huy Thái Bình Dương của Hoa Kỳ tiếp nhận các chuyến "thăm, đậu" của tàu Đài Loan ở khu vực thuộc phạm vi hoạt động của Bộ chỉ huy này.

Ủy ban Quân vụ hôm thứ Năm đã bỏ phiếu cho phép việc trao đổi này như một phần của Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng Hoa Kỳ năm tới, mà sẽ được đệ trình lên Thượng viện để xem xét.

"Động thái này cho thấy Hoa Kỳ coi trọng trao đổi quân sự với Đài Loan. Bộ Ngoại giao hoan nghênh mọi hình thức hợp tác nhằm nâng cao năng lực quốc phòng của Đài Loan và mang lại sự ổn định cho khu vực," Bộ Quốc phòng Đài Loan tuyên bố.

Công ty Cảng Quốc tế Đài Loan, phụ trách hoạt động tại các cảng biển của quốc gia, cho biết Bộ Quốc phòng có các bến riêng tại một số cảng.

Nếu các tàu quân sự từ các quốc gia khác cần dừng tại Đài Loan, họ sẽ phải liên lạc với Bộ Quốc phòng cho phép đậu tại bến tàu của bộ này, Công ty Cảng Quốc tế Đài Loan cho biết thêm và nói rằng các tàu quân sự sẽ không neo đậu tại các bến mà các tàu thương mại sử dụng.

Bộ Quốc phòng có thể yêu cầu sự hỗ trợ của Công ty nếu bến tàu của họ không thể đón tàu chiến lớn hơn, hãng này bổ sung.

Thông điệp của Mỹ ?

Các cảng Chi-lung, Cao Hùng, Su-ao và Đài Trung có các cơ sở quân sự, theo Cảng vụ Đài Loan.

Một tàu sân bay nhỏ của Hoa Kỳ từng vào cảng Chi-lung trước đây, mặc dù không neo đậu lại, theo một quan chức Phó lãnh đạo Cục Cảng vụ Đài Loan, người từng là sinh viên của Đại học Quốc gia Đài Loan ở Chi-lung, khi Hạm đội 7 Hải quân Hoa Kỳ cập cảng tại đó.

Chỉ có Cảng Cao Hùng có thể chứa các tàu sân bay lớn, đi vào qua lối cảng thứ hai, vẫn theo quan chức này.

Giới quan sát tiếp tục chú ý theo dõi các chuyển động về hợp tác quân sự và quốc phòng của Mỹ tại Châu Á và biển Thái Bình Dương thời gian qua và tới đây.

Các cảng Chi-lung, Cao Hùng, Su-ao và Đài Trung có thể chứa các khu trục hạm loại 9.000 tấn trang bị hỏa tiễn, như tàu USS Fitzgerald, mà đầu tháng này đã có va chạm với tàu chở hàng ACX Crystal treo cờ Philippines tại Vịnh Tokyo, Phó lãnh đạo Cục Cảng vụ Đài Loan cho biết thêm.

Trong một diễn biến riêng biệt liên quan chuyển động và hợp tác quân sự của Hoa Kỳ ở khu vực, theo báo Straitstimes hôm 30/6, Hoa Kỳ sẽ có một cuộc tập trận chung với Australia với 33.000 quân tham dự, sự kiện dự kiến kéo dài một tháng ở ngoài khơi Sidney.

Tuy địa điểm tập trận ở xa các vùng biển tranh chấp của Châu Á nhưng giới chức Hoa Kỳ nói thẳng rằng đây là một thông điệp mà họ muốn gửi đến các đồng minh, đối tác và cả đối thủ của Mỹ.

Trong một diễn biến khác, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tuần này xác nhận Mỹ vẫn bán vũ khí trị giá 1,42 tỷ USD cho Đài Loan, và điều này ngay lập tức khiến Trung Quốc phản ứng.

Đại sứ Trung Quốc Thôi Thiên Khải nói quyết định của Washington bán vũ khí cho Đài Bắc "làm tổn hại niềm tin" song phương Mỹ - Trung.

Cũng có tin Hoa Kỳ áp đặt lệnh trừng phạt lên một số công ty trong ngành vận tải và ngân hàng của Trung Quốc "vì có hoạt động chống lệnh cấm vận" nhằm vào Bắc Hàn.

*********************

Donald Trump : Hoa Kỳ đã "hết kiên nhẫn" với Bắc Triều Tiên (RFI, 01/07/2017)

Tổng thống Mỹ Donald Trump và đồng nhiệm Hàn Quốc, Moon Jae-in trong buổi họp báo chung tại Nhà Trắng, Washington, ngày 30/06/2017. REUTERS/Jim Bourg

Ngày 30/06/2017, lần đầu tiên tiếp tổng thống Hàn Quốc Moon Jea-In tại Nhà Trắng, tổng thống Mỹ Donald Trump đã lên tiếng cảnh cáo chế độ "nguy hiểm và tàn bạo" của Bắc Triều Tiên rằng Hoa Kỳ đã "hết kiên nhẫn". Ông Trump không loại trừ khả năng nào, khẳng định đã có trong tay "nhiều phương án" để đáp lại các chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Bình Nhưỡng.

Từ Washington, thông tín viên Jean-Louis Pouret gởi về bài tường trình :

"Ông Donald Trump rất muốn biết lập trường của tân lãnh đạo Hàn Quốc, một người sẵn sàng đối thoại với miền Bắc hơn tổng thống tiền nhiệm. Nhưng hai vị tổng thống Mỹ - Hàn có chung mối quan ngại trước mối đe dọa hạt nhân của Bình Nhưỡng.

Sau cuộc hội đàm với tổng thống Hàn Quốc, ông Donald Trump đã lên tiếng cảnh cáo chế độ Kim Jong-Un : "Chiến lược kiên nhẫn với Bắc Triều Tiên đã thất bại. Thật tình mà nói, chúng tôi đã hết kiên nhẫn. Chúng tôi kêu gọi các cường quốc khác trong khu vực cùng với chúng tôi thi hành các biện pháp trừng phạt. Mục tiêu của chúng tôi là hòa bình, an ninh và ổn định cho khu vực".

Tổng thống Mỹ tuyên bố rằng Hoa Kỳ sẽ làm việc chặt chẽ với Hàn Quốc, Nhật Bản và các đối tác khác về các biện pháp ngoại giao, kinh tế và an ninh.

Trong một thời gian dài, ông Trump đã trông chờ vào Trung Quốc để gây áp lực lên Bắc Triều Tiên, nhưng ông đã thất vọng. Cho nên, tổng thống Mỹ đã thể hiện sự bất bình bằng cách ban hành các biện pháp trừng phạt một ngân hàng Trung Quốc có liên hệ với ngành công nghiệp hạt nhân Bắc Triều Tiên, đồng thời cho phép bán cho Đài Loan số vũ khí với tổng trị giá gần 1 tỷ rưỡi đôla".

Thanh Phương

Lãnh đạo cả 2 quốc gia này ngày càng thực dụng và khôn ngoan hơn trong giao dịch. Họ đích thị là những Lã Bất Vi thời hiện đại, có thể tạo ra những thay đổi...

The Independent, Anh quốc ngày 3/04 đưa tin, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã tuyên bố, Washington sẵn sàng hành động một mình xử lý vấn đề Triều Tiên nếu Trung Quốc không có lập trường cứng rắn hơn với chương trình hạt nhân của Bình Nhưỡng.

Thông điệp trước chuyến thăm

Phát biểu này được ông Trump đưa ra chỉ vài ngày trước khi tiếp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Mar-a-Lago, "Nhà Trắng phương Nam" của ông ở Florida.

Tổng thống Mỹ khẳng định rằng, nước ông có thể "hoàn toàn" xử lý tình huống với chính quyền nhà lãnh đạo Kim Jong-un. Ông Donald Trump nói với tờ Financial Times :

"Vâng, chúng ta sẽ nói về Bắc Triều Tiên. Trung Quốc có ảnh hưởng lớn trên bầu trời Bắc Triều Tiên. Trung Quốc sẽ đưa ra một trong hai quyết định : giúp chúng tôi về Bắc Triều Tiên, hoặc họ sẽ không giúp.

Nếu họ làm điều đó, sẽ rất tốt cho Trung Quốc. Nếu họ không làm, nó sẽ không tốt cho bất cứ ai".

Khi được hỏi làm thế nào ông sẽ giải quyết vấn đề Bắc Triều Tiên, Donald Trump trả lời :

"Tôi sẽ không để bạn biết. Bạn biết đấy, tôi không phải (Tổng thống của) Hợp chúng quốc Hoa Kỳ trong quá khứ, nơi chúng tôi nói cho các bạn biết tất cả những gì chúng ta sẽ làm ở Trung Đông".

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chuẩn bị thăm Mỹ 2 ngày 6, 7/04, ảnh : The New York Times.

Ông chủ Nhà Trắng cũng từ chối giải thích về một thỏa thuận tiềm năng trong đó Mỹ sẽ rút quân khỏi bán đảo Triều Tiên để đổi lấy sức ép từ Trung Quốc với nước láng giềng Đông Bắc Á :

"Vâng, nếu Trung Quốc sẽ không giải quyết Bắc Triều Tiên, thì chúng tôi sẽ làm. Đó là tất cả những gì tôi đang nói với các bạn".

Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc Nikki Haley cũng nói trên ABC News rằng, Hoa Kỳ đang gây sức ép lên Trung Quốc để họ có lập trường cứng rắn hơn về chương trình hạt nhân của Bắc Triều Tiên. Bà nói :

"Họ cần phải chỉ cho chúng ta thấy họ có liên quan như thế nào. Họ cần phải tăng áp lực lên Bắc Triều Tiên. Quốc gia duy nhất có thể ngăn chặn Bắc Triều Tiên là Trung Quốc, và họ biết điều đó. Trung Quốc có hợp tác".

Donald Trump cũng cho hay, trong cuộc họp giữa ông với ông Tập Cận Bình, một trong các vấn đề có thể được đưa ra thảo luận là tranh chấp phức tạp ở Biển Đông [1].

Bóng dáng Lã Bất Vi trong cách Bắc Kinh chủ động tiếp cận Trump qua phò mã - cố vấn Kushner

The New York Times, Mỹ ngày 2/04 cho biết, Trung Quốc đã chuyển tải các thông điệp của mình đến tai Tổng thống Mỹ Donald Trump thông qua con rể kiêm cố vấn của ông, Jared Kushner.

Chuyến thăm Mỹ đầu tiên của ông Tập Cận Bình dưới triều đại Donald Trump nằm trong sự sắp xếp của 2 người, Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ Thôi Thiên Khải và con rể - cố vấn của Donald Trump, Jared Kushner.

Vai trò trung tâm của ông Kushner không chỉ phản ánh tính chất đặc biệt của cuộc họp đầu tiên giữa ông Donald Trump với ông Tập Cận bình, mà còn là mối quan hệ Trung - Mỹ trong những tháng đầu tiên của chính quyền Trump.

Phò mã kiêm cố vấn của ông Donald Trump, Jared Kushner, ảnh : democracynow.org.

Trong khi các quan chức Trung Quốc bối rối trước các phát biểu từ Tổng thống Donald Trump, họ cũng tìm thấy một điều khá rõ ràng : trong số những thân tín của Donald Trump ở Washington, phò mã Jared Kushner là người nên biết hơn cả.

Ảnh hưởng của Jared Kushner thể hiện rõ trong việc ông và Thôi Thiên Khải đã thu xếp cuộc điện đàm đầu tiên giữa Donald Trump và Tập Cận Bình.

Trong cuộc điện đàm này, Donald Trump nói ông cam kết sẽ tuân thủ nguyên tắc "một nước Trung Quốc" theo đề nghị của ông Tập Cận Bình. Bây giờ đến lúc Trump muốn có một cái gì đó bù lại từ Trung Nam Hải.

Kể từ cuộc điện đàm này, Thôi Thiên Khải liên tục củng cố quan hệ với gia đình phò mã Jared Kushner. Vào tháng Hai, ông mời Ivanka Trump và con gái của cặp vợ chồng Kushner, Arabella đến Đại sứ quán Trung Quốc đón Tết Đinh Dậu (mùng 6 Tết).

Trump dự định sẽ nhấn mạnh với ông Tập Cận Bình rằng, Trung Quốc phải tăng cường các biện pháp gây áp lực buộc Triều Tiên từ bỏ chương trình hạt nhân, tên lửa đạn đạo của họ.

Tán tỉnh của Trung Nam Hải với phò mã của ông Donald Trump diễn ra trong bối cảnh Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ không nắm toàn quyền hay thế thượng phong trong hoạch định chính sách đối ngoại của Mỹ.

Evan S. Medeiros, một chuyên gia cao cấp về Châu Á trong chính quyền ông Obama bình luận :

"Sau Henry Kissinger, người Trung Quốc luôn say mê tìm kiếm cách liên lạc và duy trì quyền "truy cập" vào Nhà Trắng.

Họ tìm cách xâm nhập gia đình Tổng thống và một số người nào đó được họ xem còn quan trọng hơn cả vương hầu".

Các quan chức Mỹ và các chuyên gia về Trung Quốc cảnh báo rằng, Bắc Kinh đã chuẩn bị kỹ lưỡng hơn cho chuyến thăm này so với Nhà Trắng, nơi các tham mưu cố vấn hàng đầu cho Tổng thống vẫn đang tranh cãi, làm thế nào để đối phó với Trung Nam Hải.

Trong khi đó Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ vẫn chưa hoàn thiện hệ thống tổ chức, nhát là vị trí Trợ lý Ngoại trưởng đặc trách Đông Á.

Bên trong Nhà Trắng, ngày càng nhiều dấu hiệu cho thấy ảnh hưởng của Jared Kushner lên chính sách của Mỹ với Trung Quốc.

Khi Hội đồng An ninh quốc gia nhóm họp để thảo luận về vấn đề Bắc Triều Tiên, Jared Kushner đã ngồi trong phòng họp Tình huống khi tướng Joshep F. Dunford Jr - Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ bước vào.

Thấy không còn ghế trống, tướng Dunford đi về phía hàng ghế dành cho các thành viên ít quan trọng, nơi đã có 2 người ngồi từ trước.

Jared Kushner thấy vậy liền đứng dậy nhường ghế đang ngồi cho tướng Dunford và đi xuống hàng ghế dọc bức tường của phòng họp.

Trong khi các quan chức chính quyền xác nhận rằng, cố vấn Jared Kushner tham gia sâu sắc vào hoạch định quan hệ Mỹ - Trung, Ngoại trưởng Rex Tillerson cũng đã đưa ra nhiều định hướng chính sách và quyết định cho cuộc họp tại Mar-a-Lago.

Các quan chức Mỹ cho biết, Ngoại trưởng Rex Tillerson đã cố gắng phát triển mối quan hệ của mình với Tổng thống Donald Trump qua các bữa ăn trưa, ăn tối thường xuyên.

Sự tham gia sâu của phò mã Jared Kushner vào hoạt động hoạch định chính sách quan hệ với Trung Quốc đang dấy lên những câu hỏi xung quanh hoạt động làm ăn của công ty gia đình ông với doanh nghiệp Trung Quốc.

Thứ Tư tuần trước, công ty của gia đình Kushner đã kết thúc đàm phán với Tập đoàn Bảo hiểm An Bang, Trung Quốc về việc đầu tư hàng trăm triệu đô la vào tài sản chủ lực của gia đình Kushner, tòa cao ốc 666 Fifth Avenue ở Manhattan.

Kẻ tám lạng, người nửa cân

Phát biểu mới nhất của Tổng thống Donald Trump về vai trò của Trung Quốc đối với Bắc Triều Tiên có thể thấy là một kiểu làm giá quen thuộc của nhà chính khách - doanh nhân này.

Cá nhân người viết cho rằng, The New York Times khá nhạy bén và sâu sắc khi đưa ra nhận định, lần trước ông Donald Trump đã "nhượng bộ" ông Tập Cận Bình trong vấn đề Đài Loan, lần này Trung Nam Hải cũng phải nhớ, có đi có lại mới toại lòng nhau.

Đài Loan cũng đã chính thức lên tiếng bày tỏ lo ngại về những giao dịch có thể xảy ra tại hội nghị Donald Trump - Tập Cận Bình liên quan đến hòn đảo này. Ảnh nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn, nguồn : SCMP.

Tuy nhiên, cách thức Trung Nam Hải tiếp cận Donald Trump thông qua phò mã Jared Kushner cho thấy bóng dáng của Lã Bất Vi trong đó, và Donald Trump không nên coi thường.

Vai trò của phò mã Jared Kushner càng trở nên nổi bật khi những người được cho là cứng rắn với Trung Quốc trong đội ngũ giúp việc, hoạch định chiến lược cho Donald Trump lại trở nên im lặng kể từ khi bước chân vào Nhà Trắng.

Người Trung Quốc vốn giỏi buôn bán, mà đỉnh cao là buôn vua bán chúa như Lã Bất Vi thời Chiến Quốc, không phải dễ bị hớ trong các giao dịch với Hoa Kỳ.

Financial Times, Anh quốc đã từng nhận xét : trong quá khứ, các quốc gia lớn đã từng dùng tiền để mua chuộc bạn bè, nhưng không nước nào có quy mô vượt qua Trung Quốc trong lĩnh vực này [3].

Bên lề Diễn đàn Kinh tế Bác Ngao năm nay, người Trung Quốc đã thể hiện cho Hoa Kỳ thấy sức mạnh to lớn từ thị trường 1,3 tỉ dân của họ với các doanh nghiệp hàng đầu Hoa Kỳ.

Theo Financial Review, Australia ngày 26/03, một đội xe limousine lấp lánh thương hiệu Cadillac đen bóng của hãng xe hơi Mỹ General Motors liên tục ra vào nơi tổ chức Diễn đàn Bác Ngao ở Hải Nam, chở các quan chức cấp cao của chính phủ Trung Quốc và có cảnh sát dẹp đường.

2800 đại biểu dự Diễn đàn Bác Ngao năm nay cũng được nước chủ nhà bố trí đưa đón bằng những chiếc xe sang trọng của hãng General Motors, một nhà tài trợ kim cương của hội nghị Bắc Kinh mệnh danh là Diễn đàn Kinh tế thế giới Davos của Châu Á.

Trung Quốc là thị trường quốc tế phát triển nhanh nhất của General Motors. Trong năm 2016 số lượng xe Cadillac của General Motors báo vào Trung Quốc đạt mức kỷ lục : 116 ngàn chiếc, tăng 45% so với 2015.

Đà tăng trưởng của mặt hàng này tại thị trường Trung Quốc tiếp tục tăng trong năm nay, với 27 ngàn chiếc Cadillac được bán trong 2 tháng đầu năm 2017, tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm trước.

Đây mới là con số nhỏ nếu so với 24 triệu xe hơi bán ra ở Trung Quốc năm 2016, nhưng với mức tăng trưởng hiện nay, nhiều khả năng năm 2017, General Motors sẽ bán được nhiều xe Cadillac ở Trung Quốc hơn là thị trường Mỹ [4].

Người viết cho rằng, đây là một trong nhiều ví dụ cho thấy, người Trung Quốc hiện nay đã có đủ đòn bẩy để giao dịch với Hoa Kỳ, kể cả về kinh tế lẫn địa chính trị, địa chiến lược.

Do đó, những tuyên bố của Donald Trump khi còn tranh cử, rằng ông có thể tuyên bố Trung Quốc là nước thao túng tiền tệ, áp mức thuế 45% với các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc có lẽ chỉ là nói cho vui.

Bắc Kinh biết rõ điều này, Washington cũng không thể không thấy.

Ngay cả tuyên bố mới nhất của Trump về Bắc Triều Tiên hay phát biểu của ông lẫn đội ngũ tham mưu cao cấp Nhà Trắng về Biển Đông, Đài Loan... chẳng qua cũng chỉ là một chiêu làm giá trước khi tiếp ông Tập Cận Bình mà thôi.

Trong bối cảnh hiện tại, Trung Quốc và Hoa Kỳ kẻ tám lạng, người nửa cân. Trung Quốc thời ông Tập Cận Bình không còn là Trung Quốc thời ông Mao Trạch Đông.

Điều này càng đáng lưu ý hơn, khi lãnh đạo cả 2 quốc gia này ngày càng thực dụng và khôn ngoan hơn trong giao dịch.

Họ đích thị là những Lã Bất Vi thời hiện đại, có thể tạo ra những thay đổi khó lường cho cục diện trật tự khu vực và thế giới trong thời kỳ mới.

Do đó rất có thể lợi ích của các nước nhỏ ở Châu Á - Thái Bình Dương sẽ trở thành những món hàng của hai tay chơi Trung Quốc - Hoa Kỳ trên bàn cờ chiến lược.

Có lẽ đây là một xu thế khó tránh khỏi, và các bên liên quan cần chủ động nghiên cứu tình hình để có những giải pháp phù hợp.

Cựu Ngoại trưởng Australia Bob Carr, hiện là Giám đốc Viện Quan hệ Trung Quốc - Australia ở Đại học Công nghệ Sydney nói với Financial Review, Trung Quốc đã giành được thế thượng phong trong cuộc so găng ý chí với Mỹ ở Biển Đông.

Sức mạnh kinh tế của Trung Quốc đã được dịch chuyển sang sức mạnh chiến lược của họ trên Biển Đông, họ trở thành một sức mạnh mới được thừa nhận ở Đông Nam Á, đấy là lý do tại sao một số nước ASEAN mong muốn Mỹ đóng vai trò cân bằng quyền lực, không rời khỏi khu vực [4].

Vì vậy, hội nghị thượng đỉnh Trung - Mỹ tại Mar-a-Lago ngày 6 và 7/04 này không chỉ có ý nghĩa quan trọng với Bắc Kinh và Washington, mà ngay cả các nước khác trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Triều Tiên cho tới 10 nước ASEAN hay Australia cũng đặc biệt quan tâm, theo dõi.

Bởi biết đâu trên bàn đàm phán chiến lược, Tòa Bạch Ốc và Trung Nam Hải có thể sẽ có những giao dịch trên lưng nước khác, khi vấn đề trao đổi giữa họ là bán đảo Triều Tiên và Biển Đông ? 

Nghiên cứu tìm hiểu để có giải pháp phù hợp, thích ứng với thời cuộc và bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của quốc gia dân tộc thiết nghĩ là điều hết sức cần thiết để giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực hay thiệt hại tiềm ẩn từ những cái bắt tay sau hậu trường của những Lã Bất Vi thời hiện đại.

Hồng Thủy

Nguồn : GDVN, 03/04/2017

Tài liệu tham khảo :

[1] http://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-politics/donald-trump-latest-china-north-korea-kim-jong-un-us-alone-a7663621.html

[2] https://www.nytimes.com/2017/04/02/us/politics/trump-china-jared-kushner.html ?_r=0&module=ArrowsNav&contentCollection=Politics&action=keypress&region=FixedLeft&pgtype=article

[3] https://www.ft.com/content/c7d87b62-d85e-11e4-8a68-00144feab7de

[4] http//www.afr.com/brand/chanticleer/us-presidents-threats-on-trade-will-be-trumped-by-commercial-pragmatism-20170326-gv6t6y

Trung Quốc : Lợi ích chung vượt cách biệt Mỹ-Trung (VOA, 18/02/2017)

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Rex Tillerson (phải) và người đồng cấp bên phía Trung Quốc Vương Nghị tại cuộc gặp giữa Ngoại trưởng các nước G20, Đức, ngày 17 tháng 02 năm 2017.

Trung Quốc nói lợi ích giữa mối quan hệ Trung-Mỹ vượt xa hơn những khác biệt giữa đối bên. Tuyên bố được Ngoại trưởng Vương Nghị đưa ra hôm 17/2 trong lần đầu gặp Ngoại trưởng Hoa Kỳ Rex Tillerson kể từ khi ông Tillerson nhậm chức.

Tháng 12 năm ngoái, Tổng thống Donald Trump làm Bắc Kinh giận giữ sau cuộc điện đàm với Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn và sau những lời bình luận rằng Hoa Kỳ không buộc phải gắn kết với chính sách "Một nước Trung Hoa" theo đó Washington công nhận lập trường của Trung Quốc là chỉ có một nước Trung Hoa và Đài Loan là một phần lãnh thổ của nước này.

Trong một cuộc điện đàm với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình vào tuần trước, ông Trump thay đổi lập trường và đồng ý tôn trọng chính sách "Một nước Trung Hoa." Đây là một thắng lợi ngoại giao đối với Bắc Kinh vì Trung Quốc không chấp nhận bị chỉ trích vì tuyên bố chủ quyền đối với Đài Loan tự trị.

Tuy nhiên, một vài lãnh vực khác biệt giữa hai nước, như tiền tệ, thương mại, Biển Đông và Bắc Triều Tiên không được đề cập đến trong các tuyên bố công khai hay trên các cuộc điện đàm.

Một thông cáo của Bộ Ngoại giao Trung Quốc được công bố sau khi ông Vương Nghị gặp Ngoại trưởng Tillerson bên lề hội nghị Ngoại trưởng các nước G20 tại Bonn, Đức, cũng không đề cập rõ ràng đến những bất đồng giữa hai bên.

Ông Vương nói cuộc điện đàm giữa ông Tập và ông Trump rất quan trọng, và hai nước nên thúc đẩy các mối quan hệ tốt hơn nữa.

Vẫn theo lời ông Vương, Mỹ-Trung nên tăng lòng tin lẫn nhau, hợp tác sâu rộng hơn và đảm bảo rằng dưới thời Tổng thống Trump, hai nước đóng góp nhiều hơn cho hòa bình và thịnh vượng thế giới.

Thông cáo cho biết hai bên cũng đã "trao đổi quan điểm một cách sâu rộng"về vấn đề hạt nhân của Bắc Triều Tiên, nhưng không cho biết chi tiết.

Ngoại trưởng Tillerson cũng thúc đẩy Trung Quốc làm mọi việc có thể để làm dịu bớt cách hành xử của Bình Nhưỡng gây bất ổn khu vực sau khi Bắc Triều Tiên phóng thử nghiệm phi đạn đạn đạo ngày Chủ Nhật vừa qua.

****************************

Chiến hạm Trung Quốc kết thúc tập trận ở Biển Đông (RFI, 18/02/2017)

Hàng không mẫu hạm Liêu Ninh của Trung Quốc tập trận tại Biển Đông, tháng 12/2016. REUTERS/Stringer

Tân Hoa Xã hôm nay, 18/02/2017, cho biết là ba chiến hạm của Trung Quốc hôm qua vừa kết thúc một tuần tập trận ở Biển Đông, sau khi cách đây không lâu hàng không mẫu hạm duy nhất của nước này thử nghiệm các vũ khí tại đây.

Đội tàu, trong đó có một khu trục hạm trang bị tên lửa, đã tiến hành tập trận từ thứ sáu tuần trước, và nay đang tiến về vùng đông Ấn Độ Dương và tây Thái Bình Dương. Theo Tân Hoa Xã, cuộc tập huấn lần này bao gồm các cuộc diễn tập "tấn công bất ngờ" và đã được thực hiện "thành công" trong điều kiện biển rất xấu.

Một chuyên gia quân sự thì cho đài truyền hình trung ương Trung Quốc biết rằng các cuộc tập trận nói trên "không theo một kịch bản nào" và "gần với giao tranh thật sự nhất".

Các cuộc tập trận nói trên được thông báo sau khi hôm thứ tư vừa qua, Trung Quốc vừa cảnh cáo Hoa Kỳ là không được thách thức chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông, vì có tin là Washington chuẩn bị mở lại các cuộc tuần tra để bảo đảm tự do hàng hải ở vùng biển này, đưa các chiến hạm Mỹ đến sát các đảo nhân tạo mà Bắc Kinh xây ở Biển Đông.

Trung Quốc hiện cũng đang xem xét việc sửa đổi luật an toàn hàng hải, buộc các tàu ngầm nước ngoài khi đi vào vùng biển Trung Quốc phải di chuyển trên mặt nước và báo cáo hành trình của họ cho nhà chức trách Trung Quốc. Tuy không đề cập trực tiếp đến Biển Đông, nhưng bản dự thảo luật sửa đổi cho phép các cơ quan quản lý hàng hải Trung Quốc ngăn chận tàu nước ngoài đi vào vùng biển Trung Quốc nếu xét thấy những tàu này có thể gây phương hại cho an toàn hàng hải và trật tự.

****************************

Trung Quốc hoàn tất tập trận trên biển Đông (VOA, 17/02/2017)

Tàu khu trục của Hải quân Trung Quốc

Ba tàu chiến Trung Quốc hôm 17-2 đã hoàn tất một tuần tập trận như dự kiến ở Biển Đông, sau khi tàu sân bay duy nhất của nước này tiến hành thử nghiệm vũ khí trên tàu.

Tân Hoa xã, cơ quan ngôn luận của nhà nước Trung Quốc, tường thuật rằng đội tàu chiến, trong đó có một tàu khu trục có khả năng phóng tên lửa dẫn đường, đã tiến hành các cuộc diễn tập từ hôm thứ 6 tuần trước và đang di chuyển về phía đông Ấn Độ Dương và Tây Thái Bình Dương.

Các cuộc diễn tập của tàu hải quân Trung Quốc, đặc biệt là tàu sân bay Liêu Ninh, trong những tháng gần đây đã làm các nước láng giềng lo lắng, trong bối cảnh tranh chấp chủ quyền ở biển Đông.

Chuyên gia quân sự Yin Zhuo nói với Đài truyền hình Trung Quốc rằng các cuộc diễn tập "không theo kịch bản sắp xếp từ trước" và "sát với điều kiện chiến đấu thực tế".

Trung Quốc hôm 15-2 cảnh báo Mỹ sau khi xuất hiện thông tin cho rằng Washington đang lên kế hoạch để tiến hành các cuộc tuần tra trên Biển Đông.

Mỹ chỉ trích việc Trung Quốc xây đảo nhân tạo và các cơ sở quân sự trên vùng biển đang trong vòng tranh chấp. Washington quan ngại rằng các cơ sở đó có thể được sử dụng để hạn chế tự do di lại trên tuyến hàng hải quan trọng này, và do đó hải quân Mỹ đã nhiều lần điều tàu đến khu vực để khẳng định "quyền tự do hàng hải".

Trung Quốc đã cam kết sẽ tôn trọng tự do hàng hải trên vùng biển này.

Trung Quốc truyên bố chủ quyền trên hầu hết biển Đông trong khi Đài Loan, Malaysia, Việt Nam, Philippies và Brunei tuyên bố một phần vùng biển có các hải lộ chiến lược và giàu tài nguyên.

Nguồn : Reuters

*************************

Trump đổi giọng, Biển Đông có thay đổi ? (VOA, 17/02/2017)

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Tổng thống Donald Trump tuyên bố với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình rằng Hoa Kỳ sẽ tôn trọng chính sách ‘Một nước Trung Hoa’ trong cuộc điện đàm hôm 9/2, theo thông cáo từ Tòa Bạch Ốc một ngày sau đó. Đây là diễn tiến mới nhất trong chính sách của chính quyền Tổng thống Trump chấm dứt mối quan hệ nguội lạnh với Trung Quốc từ lúc ông Trump đắc cử cho đến sau khi ông nhậm chức.

Khi còn là ứng cử viên Tổng thống của Đảng Cộng Hòa, ông Trump đã chỉ trích Trung Quốc "chơi ép" Hoa Kỳ gây thâm hụt thương mại và chưa đủ nỗ lực trong vấn đề Bắc Triều Tiên. Sau khi trúng cử Tổng thống, ông Trump tiếp tục đả kích Trung Quốc khi cho rằng Hoa Kỳ chẳng hưởng lợi gì trong quan hệ với Bắc Kinh, đồng thời phê phán nước này hạ giá tiền tệ, đánh thuế cao sản phẩm nhập khẩu của Hoa Kỳ, cũng như xây dựng các pháo đài ở Biển Đông. Ngoài chất vấn về chính sách của Mỹ đối với ‘Một nước Trung Hoa’, ông Trump còn điện đàm với Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn, gây khó chịu cho Bắc Kinh trong khi Ngoại Trưởng Rex Tillerson của chính quyền Trump hôm 12/1 tuyên bố chớ để Trung Quốc được phép tiếp cận các hòn đảo nhân tạo Bắc Kinh xây dựng trên Biển Đông.

Tuy nhiên, sự thừa nhận ‘Một nước Trung Hoa’ trong cuộc điện đàm với Chủ tịch Tập Cận Bình hôm 9/2 hoàn toàn trái ngược với thái độ quyết liệt trước đó của ông Trump, khiến chính sách sắp tới của Hoa Kỳ tại Châu Á nói chung và tại Biển Đông nói riêng trở nên ‘khó đoán’.

Liệu Tổng thống Donald Trump thay đổi thái độ, xoa dịu với Trung Quốc có thể ảnh hưởng tới chính sách của Mỹ trên Biển Đông ?

Luật sư Vũ Đức Khanh, Giáo sư luật thuộc Đại học Ottawa (Canada) chuyên nghiên cứu về quan hệ quốc tế, luật pháp quốc tế, và vấn đề Biển Đông, cho rằng cuộc gặp giữa ông Trump với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và Thủ tướng Canada lần lượt trong hai ngày 10 và 13 tháng này cho thấy có sự thay đổi chiến lược trong cách tiếp cận tình hình chính trị thế giới của ông Trump. Tuy nhiên, ông Trump thay đổi thái độ về ‘Một nước Trung Hoa’, theo luật sư Khanh, không nhất thiết là chỉ dấu chính quyền Trump sẽ có sự thay đổi trong vấn đề Biển Đông.

Vẫn theo chuyên gia này, việc chính phủ Hoa Kỳ tôn trọng chính sách ‘Một nước Trung Hoa’ là nhằm tránh sự đụng độ với Trung Quốc, tuân thủ đường lối ngoại giao với Bắc Kinh mà Hoa Kỳ vẫn theo đuổi trong 40 năm qua. Luật sư Khanh viện dẫn bằng chứng là chính phủ Hoa Kỳ vẫn tiếp tục khẳng định "Họ sẽ tiếp tục đấu tranh với Trung Quốc để bảo vệ quyền lợi tự do hàng hải cũng như hàng không ở trong khu vực và họ không chấp nhận sự hiện diện của Trung Quốc trên các đảo nhân tạo mà Trung Quốc đã bồi đắp từ 3 năm qua."

​Vẫn còn quá sớm để biết chính sách thực sự của chính quyền Tổng thống Trump với Trung Quốc, với Biển Đông ; và thế giới vẫn đang dõi mắt theo từng diễn tiến từ Hoa Kỳ. Tuy nhiên, theo Giáo sư Ngô Vĩnh Long, một nhà nghiên cứu về lịch sử Đông Nam Á, Đông Á, quan hệ Mỹ-Á thuộc Đại học Maine (Hoa Kỳ), tạm thời sẽ không có chính sách nào được quyết trong thời điểm hiện tại khi mà "nội các của Trump đang rối loạn" với các scandal như vụ từ chức của tân cố vấn an ninh quốc gia Michael Flynn hay vụ ứng viên được Tổng thống Trump đề cử làm Bộ trưởng Lao động Andrew Puzder rút lui hôm 15/2, chỉ một ngày trước phiên điều trần trước Thượng Viện để được chuẩn thuận.

Chiến thuật này của Donald Trump khiến người viết liên tưởng đến Gia Cát Lượng với "không thành kế" : mở cửa thành, lên lầu gảy đàn đón đại quân của Tư Mã Ý.

South China Morning Post, Hồng Kông ngày 10/2 đưa tin, đài truyền hình trung ương Trung Quốc CCTV cho biết :

Trong một cuộc gọi từ Nhà Trắng đến Trung Nam Hải vào sáng thứ Sáu 10/2 không hề được báo trước, Tổng thống Donald Trump đã nói với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận bình : chính quyền mới của Mỹ sẽ tôn trọng chính sách "một nước Trung Quốc".

Nhà Trắng thì nói với báo giới, hai nhà lãnh đạo đã có cuộc điện đàm rất thân mật và cởi mở, ông Donald Trump đồng ý tôn trọng nguyên tắc "một nước Trung Quốc" theo đề nghị của ông Tập Cận Bình.

Cuộc điện đàm đánh dấu một sự thay đổi lớn trong quan hệ Trung - Mỹ vốn được cho là đang trong thời kỳ không chắc chắn kể từ khi tỉ phú Donald Trump nhậm chức Tổng thống thứ 45 của nước Mỹ.

Hai ông ngỏ lời mời nhau sang thăm chính thức nước mình, nhất trí duy trì thông tin liên lạc gần gũi, theo CCTV [1].

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, ảnh : Free Malaysia Today.

Donald Trump đã khiến Trung Nam Hải bất an kể từ khi điện đàm với nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn sau khi đắc cử.

Cuộc điện thoại bất ngờ

Financial Times ngày 10/2 cho biết, cuộc điện đàm diễn ra vào đêm thứ Năm giờ Washington, một ngày trước khi ông Donald Trump tiếp Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tại Nhà Trắng.

Quyết định nói chuyện điện thoại với ông Tập Cận Bình vào đếm trước hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nhật được lên kế hoạch để giảm những hiệu ứng tiêu cực từ các hoạt động đón tiếp long trọng nhà lãnh đạo Nhật Bản.

Ông Shinzo Abe sẽ có 4 bữa tối ăn chung với Tổng thống Trump, ngồi chuyên cơ Air Force One của Tổng thống Mỹ đến khu nghỉ dưỡng của Trump ở Florida và chơi golf với chủ nhân Nhà Trắng.

Dennis Wilder, một cựu chuyên gia phân tích hàng đầu về Trung Quốc của CIA cho biết : Người Trung Quốc đã tìm cách được trấn an rằng, Tổng thống Donald Trump không có ý định lật đổ nguyên tắc "một nước Trung Quốc".

Đó là nền tảng cho quan hệ Trung - Mỹ, cũng là nền tảng cho sự ổn định địa chiến lược ở Đông Bắc Á trong 4 thập kỷ qua.

Bằng cách tái khẳng định cam kết này, Tổng thống Trump sẽ đặt nền tảng cho các cuộc đối thoại mang tính xây dựng với Bắc Kinh trong các vấn đề nhạy cảm.

Cuộc điện thoại gọi sang Trung Nam Hải diễn ra chỉ vài giờ sau khi ông Donald Trump họp với Ngoại trưởng Rex Tillerson tại Nhà Trắng, hai người "biết rõ" về ông Tillerson cho biết, Ngoại trưởng Mỹ muốn Tổng thống quay trở lại chính sách "một nước Trung Quốc".

Evan Medeiros, một cựu cố vấn hàng đầu của ông Barack Obama về châu Á nhận định :

Đó là một động thái khôn ngoan, đặt nền tảng để ông Trump và ông Tập Cận Bình giải quyết những thách thức trong chương trình nghị sự Trung - Mỹ.

Nó báo hiệu cho Trung Quốc thấy, Trump sẵn sàng tiếp thu. Bây giờ phần còn lại của châu Á sẽ đặt câu hỏi, Trump sẽ đối phó với Trung Quốc như thế nào về thương mại, vấn đề Biển Đông và Bắc Triều Tiên.

Cánh cửa Trung Nam Hải, ảnh minh họa : cfr.org

Cuộc điện thoại bất ngờ từ Nhà Trắng là một chuyển động lớn trong mối quan hệ này, giúp 2 siêu cường quản lý những vấn đề nhạy cảm.

Paul Haenle, một cựu chuyên gia về Trung Quốc trong Hội đồng An ninh quốc gia qua hai đời Tổng thống George W. Bush và Barack Obama bình luận : 

Ông Trump gọi điện cho ông Bình là quyết định đúng đắn, không phải vì đó là điều Trung Quốc mong muốn, mà giữ nguyên tắc "một nước Trung Quốc" cũng là giữ gìn lợi ích của Hoa Kỳ [2].

"Con bài" Đài Loan và "nghệ thuật" đàm phán

The New York Times ngày 9/2 (giờ Washington) cho biết, các quan chức tiết lộ, ông Tập Cận Bình chỉ đồng ý có một cuộc gọi khi ông Donald Trump công khai cam kết tuân thủ chính sách "một nước Trung Quốc".

Truyền thông Trung Quốc cho biết, hai nhà lãnh đạo đã nhất trí về sự cần thiết và tính cấp bách của việc tăng cường hợp tác Trung - Mỹ.

Bắc Kinh muốn làm việc với Washington về một loạt vấn đề, bao gồm kinh tế - thương mại, khoa học, năng lượng, thông tin liên lạc và ổn định toàn cầu.

The New York Times lưu ý, thời điểm diễn ra cuộc điện đàm có ý nghĩa khi ông Trump chuẩn bị đón Thủ tướng Nhật Bản. Trong hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Nhật, ông Shinzo Abe sẽ nhắc lại yêu cầu Mỹ tái khẳng định cam kết bảo vệ nhóm đảo Senkaku / Điếu Ngư nếu xung đột nổ ra.

Hôm thứ Năm, Ngoại trưởng Rex Tillerson đã có cuộc họp với các quan chức Nhà Trắng.

Cựu CEO ExxonMobile đặc biệt bác bỏ ý tưởng, phát biểu của Trump trước đó : Đài Loan có thể là con bài mặc cả trong đàm phán với Trung Quốc về thương mại, an ninh và các vấn đề khác.

Để đặt nền móng tốt hơn cho quan hệ Trung - Mỹ sau những lo ngại và sự không chắc chắn, Trump đã phái Cố vấn An ninh quốc gia Michael T. Flynn và cấp phó KT McFarland trao tận tay lá thư của ông gửi Chủ tịch Tập Cận Bình cho Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ, Thôi Thiên Khải [3].

Truyền thông Hoa Kỳ nhanh chóng truyền tin và xôn xao bình luận về “cú điện thoại bất ngờ” này có lẽ đã phản ánh tâm trạng lo lắng về quan hệ Mỹ -Trung có vẻ xấu đi kể từ khi Tổng thống Donald Trump bươc vào Nhà Trắng, đặc biệt là sau cú điện đàm với bà Thái Anh Văn hôm 2/12/2016. 

Cá nhân người viết cho rằng việc ngài tỉ phủ Donald Trump điện đàm với bà Thái Anh Văn hôm 2/12/2016, tiếp đến tuyên bố về khả năng xem lại chính sách "một Trung Quốc" trên Fox News hôm Chủ nhật 11/12/2016, bây giờ lại cam kết chính quyền mới của Mỹ sẽ tôn trọng chính sách "một nước Trung Quốc" không phải đơn giản chỉ là chuyện ngẫu nhiên.

Có thể thấy rõ đây là một động thái được “cân đo, đong đếm” rất cẩn thận của một tỷ phú dày dạn kinh nghiệm thương trường trước tình huống đối thủ vốn sành sỏi trong nghệ thuật đàm phán, buôn bán ở phương Đông.

Trung Quốc đã cảm thấy luống cuống, lo ngại, thậm chí bất an trước những tuyên bố bất ngờ, xen giữa những ngày im lặng khó hiểu của tân chủ nhân Nhà Trắng suốt thời gian qua. Khi đối thủ bị đẩy đến gần giới hạn của sự bất an, Trump bất ngờ gửi thư, gọi điện.

Và như vậy có thể thấy cú điện thoại "không báo trước" với Trung Nam Hải là để tối đa hóa hiệu quả nước cờ ra giá trước đàm phán của Donald Trump : 

Nếu Trung Quốc tiếp tục leo thang lấn lướt lợi ích của Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương, liều lĩnh vượt "giới hạn đỏ" mà Washington đã nói trước, Trump cũng có thể lật ngược tất cả những "nền tảng" của quan hệ Trung - Mỹ. 

Chiến thuật này của Donald Trump khiến người viết liên tưởng đến Gia Cát Lượng với "không thành kế" : mở cửa thành, lên lầu gảy đàn đón đại quân của Tư Mã Ý, trong khi thành không, nhà trống.

Chỉ bằng thuật tâm lý chiến mà Khổng Minh đã lui được đại quân của Tư Mã Ý trong tình thế hiểm nghèo, ngàn cân treo sợi tóc. Bản thân Khổng Minh sau đó cũng phải phải toát mồ hôi lẩm bẩm : "Hiểm kế, hiểm kế" khi Tư Mã Ý rút quân.

Người Trung Quốc vốn nổi tiếng với tài buôn bán, mặc cả từ xưa. Từ các mặt hàng thương mại cho đến lĩnh vực đàm phán chính trị, ngoại giao, buôn vua, bán chúa, người Trung Quốc đều đã từng làm.

Hét giá thật cao để đối phương mặc cả là điều thường thấy.

Chiến thuật này đã được vị Tổng thống - doanh nhân Donald Trump vận dụng triệt để với chính người Trung Quốc qua cuộc điện đàm "không báo trước" đến Trung Nam Hải sáng qua.

Điều này cho thấy quan hệ Trung - Mỹ sẽ vẫn tiếp tục xu hướng vừa hợp tác, vừa cạnh tranh, vừa thỏa hiệp. 

Cả hai đều không muốn trực tiếp đối đầu xung đột, chiến tranh, chí ít là vào thời điểm hiện nay, khi mà cả hai đều đang phải đương đầu với những khó khăn, thách thức cả về đối nội lẫn đối ngoại.

Người thì cần có thêm thời gian để củng cố, giữ vững chiếc ghế Tổng thống thứ 45 của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ đang bị chao đảo bởi những cuộc biểu tình của dân chúng dưới sự dẫn dắt của phe đối lập và sự chống đối công khai của hệ thống tư pháp.

Kẻ thì đang tìm cách củng cố quyền lực, duy trì uy tín vả vị trí lãnh đạo tối cao trước thềm Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 19 sắp diễn ra. 

Ai cao mưu hơn, người đó sẽ dẫn dắt cuộc chơi.

Hy vọng rằng, cú điện thoại bất ngờ từ Tòa Bạch Ốc đến Trung Nam Hải sẽ khiến hai nước xích lại gần nhau hơn, cạnh tranh một cách văn minh và lành mạnh, ngăn ngừa những động thái phiêu lưu tranh giành ngôi bá chủ, đặc biệt là ở khu vực Biển Đông.

Ts Trần Công Trục

Nguồn : GDVN, 11/02/2017

Tài liệu tham khảo :

[1]http://www.scmp.com/news/china/diplomacy-defence/article/2069798/trump-reaffirms-one-china-policy-surprise-phone-call-xi

[2]https://www.ft.com/content/40825e36-ef3f-11e6-930f-061b01e23655

[3]https://www.nytimes.com/2017/02/09/world/asia/donald-trump-china-xi-jinping-letter.html

Tổng thống Mỹ công nhận nguyên tắc "một nước Trung Hoa" (RFI, 10/02/2017)

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (T) và tổng thống Mỹ Donald Trump. REUTERS/Toby Melville/Lucas Jackson/File Photos

Trong cuộc điện đàm với chủ tịch Tập Cận Bình ngày 09/02/2017, tổng thống Donald Trump thay đổi quan điểm về Đài Loan, một hồ sơ nhạy cảm đối với Bắc Kinh. Nguyên thủ Mỹ tuyên bố tôn trọng nguyên tắc "một nước Trung Hoa".

Phát biểu trên đây của ông Trump nhằm xoa dịu căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh sau cuộc điện đàm với tổng thống Đài Loan - Thái Anh Văn - vào tháng 12/2016 gây phẫn nộ cho phía Trung Quốc.

Theo thông tín viên đài RFI từ Bắc Kinh, Heike Schmidt, Bắc Kinh hài lòng về sự thay đổi nói trên của tổng thống Mỹ.

"Thể theo yêu cầu của chủ tịch Tập Cận Bình, tổng thống Donald Trump chấp nhận tôn trọng nguyên tắc một nước Trung Hoa". Thông cáo của Nhà Trắng cho biết như trên sau cuộc điện đàm đầu tiên với nguyên thủ Trung Quốc. Cuộc trao đổi được đánh giá là "rất thân thiện". Chủ tịch Trung Quốc hoan nghênh quan điểm của Mỹ trên vấn đề Đài Loan. Bắc Kinh luôn xem đây là một hồ sơ không thể thương lượng được. Đó là những thông tin được đài truyền hình Nhà nước Trung Quốc phát đi sáng nay.

Không một quốc gia nào có thể vừa phát triển quan hệ với Bắc Kinh, vừa công nhận chính quyền ở Đài Bắc. Tới nay, Trung Quốc luôn xem Đài Loan là một hòn đảo đòi ly khai, nhưng sớm muộn gì Đài Loan cũng phải trở về với "đất mẹ", kể cả trong trường hợp cần thiết, Bắc Kinh sử dụng vũ lực.

Chỉ cần một cuộc điện đàm cũng đủ để quan hệ Washington –Bắc Kinh tan băng. Đến nay tổng thống Hoa Kỳ liên tục tấn công Trung Quốc và đã từng tuyên bố sẵn sàng đàm phán với Bắc Kinh trên tất cả mọi vấn đề, kể cả Đài Loan. Tổng thống Donald Trump cũng đã nhấn mạnh đến việc Hoa Kỳ trong năm 2016 đã trang bị vũ khí hiện đại cho Đài Loan, tổng trị giá lên tới hai tỷ đô la.

Báo chí chính thức tại Bắc Kinh đã phản ứng mạnh mẽ trước những tuyên bố nói trên của tân lãnh đạo Nhà Trắng khi cho rằng, ông Trump đang tự bắn một viên đạn vào chân nếu cứ tiếp tục tăng cường quan hệ với Đài Loan ".

Thanh Hà

*******************

Shinzo Abe tạo cơ hội cho Donald Trump hạ nhiệt  (RFI, 10/02/2017)

Ảnh Donald Trump (T) và Shinzo Abe trên truyền hình tại một công ty giao dịch hối đoái, Tokyo, Nhật Bản, ngày 01/02/2017 - REUTERS

Sau thủ tướng Anh Theresa May, đến lượt thủ tướng Nhật Bản được tân tổng thống Mỹ tiếp tại Nhà Trắng vào thứ Sáu 10/02/2017. Thủ tướng Shinzo Abe cầm trong tay một kế hoạch đầu tư và hợp tác kinh tế khổng lồ, tạo ra 700.000 công ăn việc làm tại Mỹ với kỳ vọng tiếp tục được Washington yểm trợ trước mối đe dọa của Trung Quốc. Tiếp thủ tướng Nhật cũng là cơ hội để ông Donald Trump ý thức được ông là tổng thống của nước Mỹ.

Là nhà lãnh đạo quốc tế thứ hai tới Nhà Trắng từ khi Donald Trump lên cầm quyền, thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tìm bảo đảm cho tương lai của liên minh Mỹ-Nhật trong bối cảnh thế lực Trung Quốc càng ngày càng mạnh.

Qua đường dây liên lạc giữa Tokyo và nhóm cố vấn của ứng cứ viên đảng Cộng Hoà, vào tháng 11/2016, thủ tướng Shinzo Abe là lãnh đạo quốc tế đầu tiên được Donald Trump tiếp kiến ngay khi đắc cử. Trong khi đó, một số nhà lãnh đạo khác từ tổng thống Mêhicô, thủ tướng Úc cho đến nữ thủ tướng Đức bị chủ nhân Nhà Trắng, do tính khí thất thường, không tiếc lời chỉ trích công khai hoặc có cử chỉ thô lỗ. Chính nhờ mối quan hệ được chuẩn bị trước này mà lãnh đạo Nhật Bản được Donald Trump đối xử một cách thân thiện và hy vọng tinh thần hữu hảo tiếp tục kéo dài. Thủ tướng Nhật tuyên bố chờ đợi "cuộc gặp gỡ Mỹ-Nhật lần này chứng tỏ liên minh giữa hai nước sẽ được củng cố với tổng thống Donald Trump".

Thực ra, chính Washington đã có động thái trước để trấn an Tokyo. Qua chuyến viếng thăm hồi đầu tháng 02/2017, tân bộ trưởng Quốc Phòng James Mattis đã xác quyết : Hoa Kỳ sát cánh với Nhật Bản 100% kể cả để bảo vệ quần đảo Senkaku/Điếu Ngư đang bị Trung Quốc tranh chấp chủ quyền. Tổng thống Trump cũng dẹp qua một bên những đe dọa lúc tranh cử "để Nhật tự vệ một mình nếu không chia sẻ thêm gánh nặng với Mỹ».

Biết rõ thâm thủng cán cân thương mại và nạn thất nghiệp là mối ám ảnh của tổng thống Donald Trump, thủ tướng Shinzo Abe không đến thăm chủ nhà với bàn tay không. Ông đề ra kế hoạch hợp tác kinh tế (để trói tay tỷ phú địa ốc Trump) trong đó Nhật sẽ giúp xây dựng đường xe lửa cao tốc ở hai bang Texas và California, chế tạo robot phục vụ y học… với dự kiến tạo ra 700.000 việc làm tại Hoa Kỳ.

Đối với chủ nhân Nhà Trắng thì chuyến viếng thăm của thủ tướng Nhật tạo hai cơ hội tốt. Thứ nhất để ông tỏ ra xứng đáng với vai trò mới lãnh đạo siêu cường chứ không còn là anh MC, hoạt náo viên truyền hình. Vào lúc Shinzo Abe đáp xuống Washington, tổng thống Mỹ gọi điện cho chủ tịch Trung Quốc, tuyên bố tôn trọng "nguyên tắc một nước Trung Hoa" để xoa dịu Bắc Kinh. Cuộc điện đàm Donald Trump-Tập Cận Bình được mô tả là "rất thân thiện" càng làm nổi bật ý nghĩa của cuộc hội kiến thượng đỉnh Mỹ-Nhật ngày hôm sau.

Các hợp đồng khổng lồ về kinh tế và công nghiệp có thể giúp cho công luận bớt chú ý vào những thất bại và phê phán cay nghiệt, câu chuyện dài nhiều tập do chính ông gây ra : từ những tuyên bố bốc đồng cho đến sắc luật di trú mang tính phân biệt đối xử, phản lại truyền thống tự do, bao dung của Hiệp Chủng Quốc, bị toà án đình chỉ.

Tiếp Shinzo Abe còn là cơ hội để ông Donald Trump hạ nhiệt, tự giác tránh đưa ra những lời tuyên bố thiếu chín chắn hay mắng chửi phóng viên.

Tú Anh

*******************

Tổng thống Trump tôn trọng chính sách 'Một Trung Quốc' (VOA, 10/02/2017)

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump trong cuộc điện đàm với Chủ tịch Trung Quốc, nói với ông Tập Cận Bình rằng Hoa Kỳ sẽ tôn trọng chính sách "Một Trung Quốc" bằng cách thừa nhận lập trường của Trung Quốc rằng nước này có chủ quyền đối với đảo tự trị Đài Loan.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.

Toà Bạch Ốc miêu tả cuộc điện đàm giữa hai nhà lãnh đạo hôm 9/2 là "vô cùng thân thiện" và hai ông đã ngỏ lời mời nhau sang thăm nước mình.

Ông Trump trước đây bị chỉ trích vì đã điện đàm với tổng thống Đài Loan sau khi ông thắng cử vào tháng 11.

Chưa từng có một tổng thống hoặc tổng thống đắc cử Mỹ nào làm như vậy kể từ khi Washington cắt đứt quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan vào năm 1979, và quay sang lập quan hệ ngoại giao với Hoa lục. Tuy vậy, Washington vẫn duy trì mối quan hệ không chính thức với Đài Loan cho tới ngày hôm nay.

Trong thông cáo chung giữa Hoa Kỳ-Trung Quốc năm 1979, Hoa Kỳ công nhận Bắc Kinh là chính quyền hợp pháp duy nhất của Trung Quốc, thừa nhận lập trường của Trung Quốc rằng chỉ có "một nước Trung Quốc" và Đài Loan là một phần thuộc lãnh thổ Trung Quốc.

Truyền thông nhà nước Trung Quốc nói ông Trump "thiếu kinh nghiệm" nên ông đã nhận điện đàm với tổng thống Đài Loan, và cảnh báo rằng vi phạm chính sách một Trung Quốc sẽ "huỷ hoại" các quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh.

Ông Trump giả vờ ngạc nhiên về phản ứng của Bắc Kinh, ông viết trên Twitter rằng : "Thật là đáng suy gẫm khi Mỹ bán cho Đài Loan hàng tỷ đô la thiết bị quân sự, trong khi tôi lại không nên nhận một cú điện thoại chúc mừng".

Bất chấp bị Trung Quốc phản đối, Tổng thống Barack Obama đã phê duyệt việc bán vũ khí quốc phòng cho Đài Loan trị giá gần 2 tỉ đô la, kể cả hai tàu khu trục, xe thiết giáp lội nước, và các hệ thống phòng thủ trên không và trên biển.

******************

Tổng thống Mỹ công nhận nguyên tắc "một nước Trung Hoa" (RFI, 10/02/2017)

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (T) và tổng thống Mỹ Donald Trump. REUTERS/Toby Melville/Lucas Jackson/File Photos

Trong cuộc điện đàm với chủ tịch Tập Cận Bình ngày 09/02/2017, tổng thống Donald Trump thay đổi quan điểm về Đài Loan, một hồ sơ nhạy cảm đối với Bắc Kinh. Nguyên thủ Mỹ tuyên bố tôn trọng nguyên tắc "một nước Trung Hoa".

Phát biểu trên đây của ông Trump nhằm xoa dịu căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh sau cuộc điện đàm với tổng thống Đài Loan - Thái Anh Văn - vào tháng 12/2016 gây phẫn nộ cho phía Trung Quốc.

Theo thông tín viên đài RFI từ Bắc Kinh, Heike Schmidt, Bắc Kinh hài lòng về sự thay đổi nói trên của tổng thống Mỹ.

"Thể theo yêu cầu của chủ tịch Tập Cận Bình, tổng thống Donald Trump chấp nhận tôn trọng nguyên tắc một nước Trung Hoa". Thông cáo của Nhà Trắng cho biết như trên sau cuộc điện đàm đầu tiên với nguyên thủ Trung Quốc. Cuộc trao đổi được đánh giá là "rất thân thiện". Chủ tịch Trung Quốc hoan nghênh quan điểm của Mỹ trên vấn đề Đài Loan. Bắc Kinh luôn xem đây là một hồ sơ không thể thương lượng được. Đó là những thông tin được đài truyền hình Nhà nước Trung Quốc phát đi sáng nay.

Không một quốc gia nào có thể vừa phát triển quan hệ với Bắc Kinh, vừa công nhận chính quyền ở Đài Bắc. Tới nay, Trung Quốc luôn xem Đài Loan là một hòn đảo đòi ly khai, nhưng sớm muộn gì Đài Loan cũng phải trở về với "đất mẹ", kể cả trong trường hợp cần thiết, Bắc Kinh sử dụng vũ lực.

Chỉ cần một cuộc điện đàm cũng đủ để quan hệ Washington–Bắc Kinh tan băng. Đến nay tổng thống Hoa Kỳ liên tục tấn công Trung Quốc và đã từng tuyên bố sẵn sàng đàm phán với Bắc Kinh trên tất cả mọi vấn đề, kể cả Đài Loan. Tổng thống Donald Trump cũng đã nhấn mạnh đến việc Hoa Kỳ trong năm 2016 đã trang bị vũ khí hiện đại cho Đài Loan, tổng trị giá lên tới hai tỷ đô la.

Báo chí chính thức tại Bắc Kinh đã phản ứng mạnh mẽ trước những tuyên bố nói trên của tân lãnh đạo Nhà Trắng khi cho rằng, ông Trump đang "tự bắn một viên đạn vào chân nếu cứ tiếp tục tăng cường quan hệ với Đài Loan".

Thanh Hà

**********************

Đài Loan không là con bài trong quan hệ Mỹ - Trung (VOA, 10/02/2017)

Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn quá cảnh tại California, Hoa Kỳ, trong chuyến công du Châu Mỹ vào tháng 11/2017.

Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn đang ra dấu sẽ theo đuổi một chính sách trung hoà giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, mặc dù bà có một mối quan hệ rất đặc biệt với ông Donald Trump, để cân bằng cảm tình của các thành phần cử tri có lập trường khác nhau, và giảm nguy cơ làm leo thang sự phẫn nộ ở Bắc Kinh.

Bà Thái Anh Văn đã có cuộc điện đàm bất ngờ với ông Trump vào tháng 12, trước khi ông lên nhậm chức.

Nhưng trong hai tuần qua, chính phủ của Tổng thống Thái Anh Văn đã đưa ra một loạt tuyên bố cho thấy Đài Loan không muốn làm xấu đi các mối quan hệ vốn đã căng thẳng với Trung Quốc.

Ông Ross Feingold, một nhà phân tích thuộc một cơ quan tư vấn chính trị của Mỹ ở Đài Bắc nhận định.

"Theo chính sách của Đài Loan đối với Trung Quốc, bà Thái Anh Văn trước sau như một, vẫn tỏ ra có thiện chí, mà Trung Quốc chưa có dấu hiệu đáp lại thiện chí đó".

Các nhà phân tích tin rằng Bà Thái Anh Văn đang tỏ ra thận trọng hơn với Washington, một phần là để tránh bị dùng như một con bài để mang ra mặc cả trong quan hệ Mỹ-Trung, tình huống mà phần lớn công chúng Đài Loan phản đối. Một số cử tri cũng muốn bà giữ hòa khí với Trung Quốc, được coi như nước hàng đầu thu hút các hoạt động thương mại, đầu tư quốc tế, và cũng là cường quốc quân sự mạnh thứ ba trên thế giới.

Nhưng bà Thái, vốn là một người rất thận trọng, không thể xích lại quá gần với Trung Quốc nếu không muốn làm phật lòng một thành phần cử tri và các thành viên trong chính đảng của bà vốn có quan điểm kiên định chống Bắc Kinh.

Trung Quốc giận dữ khi các cường quốc lớn như Hoa Kỳ xích lại gần Đài Loan, và có ý ám chỉ Đài Loan là một nước có chủ quyền, chứ không phải là một phần lãnh thổ của Hoa Lục.

Bắc Kinh từ lâu vẫn xem Đài Loan là thuộc lãnh thổ của mình, họ không tin cậy bà Thái Anh Văn vì bà từ chối hội đàm với giới lãnh đạo Cộng sản Trung Quốc.

Hôm thứ Năm trong một cuộc điện đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, ông Trump cam kết tôn trọng chính sách ‘một Trung Quốc.’

Phủ tổng thống Đài Loan hôm thứ Sáu đã đáp ứng diễn biến mới này, nói rằng Đài Loan và Hoa Kỳ vẫn duy trì mối quan hệ "gần gũi" với hướng tiếp cận "là duy trì quan hệ tốt và có không để xảy ra sự cố nào". Trong một tuyên bố, Văn phòng tổng thống Đài Loan nói chính quyền ở Đài Bắc hiểu rằng chính phủ Hoa Kỳ "coi trọng việc duy trì hòa bình và ổn định ở Đông Nam Á".

**********************

Đài Loan muốn thắt chặt quan hệ với Hoa Kỳ (RFA, 10/02/2017)

Ông Fengshan, phát ngôn viên Văn phòng Đài Loan tại một cuộc họp báo thường kỳ tại Bắc Kinh hôm 8/2/2017. AFP photo

Văn phòng tổng thống Đài Loan hôm nay cho biết đảo quốc này sẽ duy trì tiếp xúc chặt chẽ và tăng cường quan hệ với Hoa Kỳ.

Thông cáo của Văn phòng tổng thống Đài Loan được đưa ra sau khi có cuộc điện đàm mới nhất của tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump cùng người tương nhiệm Hoa Lục, Tập Cận Bình mà trong đó ông Trump tuyên bố tôn trọng chính sách ‘Một nước Trung Hoa’ của Bắc Kinh.

Trong thông cáo được đưa ra, phát ngôn nhân Văn phòng tổng thống Đài Loan, Alex Huang, nói rõ hai phía Washington và Đài Bắc duy trì tiếp xúc chặt chẽ và thông tin liên lạc để không xảy ra một sự cố nào.

Theo người phát ngôn của tổng thống Đài Loan thì việc duy trì tốt mối quan hệ Hoa Kỳ- Đài Loan và quan hệ qua eo biển với Trung Quốc giúp bảo vệ quyền lợi của đảo quốc và là yếu tố chính cho hòa bình và an ninh khu vực.

Hồi tháng 12 vừa qua, ông Donald Trump khiến Trung Quốc nổi giận khi tiếp điện thoại chúc mừng của tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn, nói rằng Washington không phải tuân theo chính sách ‘Một nước Trung Hoa’ của Bắc Kinh.

Nhà Trắng cho biết vào tối hôm qua, thứ năm 9 tháng 2, tân tổng thống Donald Trump và chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc có cuộc điện đàm dài với nhau ; và ông Trump đồng ý với yêu cầu của chủ tịch họ Tập là tôn trọng chính sách ‘Một nước Trung Hoa’.

RFA tiếng Việt 

Mỹ-Trung : Donald Trump gửi thư cho Tập Cận Bình (RFI, 09/02/2017)

Trong một động thái rõ ràng là để làm tan băng giá trong quan hệ Mỹ-Trung, tân tổng thống Mỹ Donald Trump vào hôm qua, 08/02/2017, đã gởi thơ chúc Tết lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, đồng thời khẳng định ý muốn thúc đẩy một quan hệ mang tính "xây dựng" với Bắc Kinh. Phía Trung Quốc đã lập tức hoan nghênh cử chỉ của tổng thống Mỹ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại phòng Bầu Dục, Nhà Trắng, Washington, ngày 08/02/2017. REUTERS/Joshua Roberts

Trong một bản thông cáo, Nhà Trắng cho biết là tổng thống Donald Trump đã cảm ơn chủ tịch Tập Cận Bình về lời chúc ngày ông Trump nhậm chức, đồng thời tổng thống Mỹ cũng chúc người dân Trung Quốc một năm mới thịnh vượng.

Thông cáo của Nhà Trắng còn nói thêm : "Tổng thống Trump cho biết là ông chờ được làm việc với chủ tịch Tập Cận Bình để phát triển một quan hệ có tính chất xây dựng, có lợi cho cả Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc".

Cử chỉ của tổng thống Mỹ đã lập tức được Bắc Kinh hoan nghênh. Nhân cuộc họp báo thường kỳ hôm nay, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Trung Quốc đã nhắc lại rằng Bắc Kinh hết sức coi trọng quan hệ với Washington, do đó Trung Quốc : "Đánh giá cao lời chúc Tết của tổng thống Trump gởi chủ tịch Tập Cận Bình và người dân Trung Quốc".

Theo hãng tin Pháp AFP, bức thư của ông Donald Trump là dấu hiệu phản ánh ý muốn giảm bớt các mối căng thẳng giữa hai nước, xuất hiện từ sau khi ông Trump được bầu làm tổng thống Mỹ, đặc biệt là với các tuyên bố của tân tổng thống Mỹ về Đài Loan, Biển Đông và thương mại.

Hãng tin Anh Reuters ghi nhận là từ ngày chính thức nhậm chức tổng thống Mỹ đến nay, ông Trump chưa hề nói chuyện trực tiếp với lãnh đạo Trung Quốc, cho dù đã tiếp chuyện với rất nhiều lãnh đạo khác.

Theo một số nguồn tin ngoại giao tại Bắc Kinh, phía Trung Quốc rất sợ trước khả năng chủ tịch Trung Quốc bị ông Trump làm cho mất mặt, nếu cuộc điện đàm diễn biến không tốt. Đây là điều đã từng xẩy ra với thủ tướng Úc Malcolm Turnbull vào tuần trước, bị ông Trump cúp ngang điện thoại.

Trọng Nghĩa

**********************

Bắc Kinh không vội điện đàm với Trump vì sợ ‘mất mặt' (VOA, 09/02/2017)

Một tạp chí ở Bắc Kinh đăng hình Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump (gốc trên bên trái), ngày 9/2/2017.

Hôm thứ Năm, Trung Quốc nói nước này coi trọng mối quan hệ Trung-Mỹ, sau khi xác nhận đã nhận được lá thư của Tổng Hoa Kỳ Donald Trump.

Tại cuộc họp báo thường kỳ, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng nói :

"Chúng tôi đánh giá cao lời chúc Tết của Tổng thống Trump gửi tới Chủ tịch Tập Cận Bình và nhân dân Trung Quốc".

Khi được hỏi liệu đây có phải là một cử chỉ cố ý tỏ ra lạnh nhạt hay không khi ông Trump điện đàm với nhiều nhà lãnh đạo thế giới khác sau khi lên làm tổng thống, nhưng lại không gọi điện thoại cho ông Tập, ông Lục trả lời : "Đây là một nhận xét vô nghĩa".

Ông lặp lại rằng Trung Quốc và Mỹ đã duy trì "liên lạc chặt chẽ" kể từ khi ông Trump nhậm chức và sự hợp tác giữa hai bên là "chọn lựa đúng đắn duy nhất".

Hãng tin Reuters dẫn các nguồn tin ngoại giao tại Bắc Kinh cho biết Trung Quốc rất lo lắng về việc ông Tập bị mất thể diện nếu cuộc điện đàm không suôn sẻ diễn ra với ông Trump và các chi tiết của cuộc đối thoại được tiết lộ cho giới truyền thông Mỹ.

Tuần trước, quan hệ giữa Mỹ với đồng minh Úc trở nên căng thẳng sau khi Washington Post công bố chi tiết về một cuộc điện đàm gay gắt giữa ông Trump và Thủ tướng Malcolm Turnbull.

"Đó là điều Trung Quốc không muốn xảy ra", một nguồn tin thông thạo về quan hệ Trung-Mỹ nhận xét với Reuters. "Đây là điều gây nhiều bối rối đối với Chủ tịch Tập và người Trung Quốc, vốn đặt nặng vấn đề thể diện".

Một nhà ngoại giao cấp cao phương Tây khác nói có nhiều khả năng Trung Quốc sẽ không vội vàng lên kế hoạch cho một cuộc điện đàm như vậy. Nhà ngoại giao này nói :

"Những điều này cần diễn ra trong các điều kiện có thể kiểm soát được đối với Trung Quốc, nhưng Trung Quốc không thể đảm bảo điều này đối với một nhân vật khó có thể đoán trước như ông Trump".

Nhà ngoại giao này nhận định thêm :

"Ông Trump có vẻ như đang quá phân tâm với những vấn đề khác trong lúc này nên không chú ý mấy tới Trung Quốc".

Ngày 20 tháng 1 năm 2017 ông Donald Trump chính thức trở thành tổng thống thứ 45 của nước Mỹ.

Chiến thắng của ông Donald Trump được Trung Quốc quan tâm

Nửa tháng cầm quyền, nhà tỉ phú với cá tính 'khác biệt', 'ném sự giận dữ' vào đám đông, công kích truyền thông, thể hiện quyền lực hành pháp mang tính cá nhân, bổ nhiệm các tỷ phú thiếu kinh nghiệm nhưng phục tùng vào bộ máy điều hành, 'sa thải' quan chức chống đối, đối đầu với luật pháp, thâu tóm quyền lực… Ông đã ban hành một số các sắc lệnh, trong đó 'xây bức tường biên giới' gây hấn với láng giềng Mexico, ngừng toàn bộ chương trình xét đơn tị nạn trong 120 ngày, cấm vô hạn người tị nạn từ Syria, và tạm ngừng nhập cảnh công dân của 7 nước có đa số dân Hồi giáo gây tranh cãi về tính hợp hiến và kỳ thị tôn giáo…

Liên quan tới Trung Quốc, các động thái tiến gần hơn đến Đài Loan, phản ứng Trung Quốc vì những lý do về chính sách kinh tế, và rút khỏi TPP, Tổng thống Trump đang kích động Trung Quốc và đồng thời cũng trao quyền và tạo điều kiện cho nước này củng cố chế độ trong lúc xu hướng chủ nghĩa dân tộc và chủ nghĩa chuyên quyền lên ngôi với những tổng thống Putin ở Nga, Erdorgan ở Thổ Nhĩ Kỳ, Duterte ở Philippines.

'Thăng trầm của chế độ'

Trong khi đó, tại Trung Quốc, Tập Cận Bình, Tổng Bí thư Đảng cộng sản, Chủ tịch Trung Quốc, đang thâu tóm, tập trung quyền lực đến mức tuyệt đối.

Nhìn lại lịch sử cận đại, khi tuyên bố độc lập năm 1949, Trung Quốc thiết lập chế độ toàn trị do Đảng Cộng sản lãnh đạo với ý thức hệ xã hội chủ nghĩa và công cụ kế hoạch hóa tập trung theo mô hình Liên Xô cũ, cộng với sự điều hành duy ý chí của giới cầm quyền, mà kinh tế - xã hội của đất nước tỷ dân này sa lầy vào khủng hoảng triền miên, từ quốc hữu hóa đất đai, xóa bỏ tư sản bằng đấu tranh giai cấp đến cuộc Đại Nhảy Vọt, tiếp đến là Cách Mạng Văn Hóa…

Khi nguy cơ sụp đổ cận kề Đặng Tiểu Bình đã xuất hiện và nắm quyền với tư duy thực dụng 'Mèo trắng mèo đen không quan trọng, miễn bắt được chuột', một 'công thức mới' : chủ nghĩa toàn trị do đảng cộng sản lãnh đạo kinh tế thị trường.

Từ năm 1978, chỉ trong gần 40 năm, Trung Quốc đi từ một trong những nước nông nghiệp nghèo nhất trên thế giới trở thành nền kinh tế lớn thứ hai với GDP năm 2015 là 11.400 tỉ USD, đứng thứ 2 sau Mỹ (GDP của Mỹ 18.000 tỉ USD). 'Một công xưởng khổng lồ của thế giới' giúp trên sáu trăm năm mươi triệu người thoát khỏi nghèo khổ, tầng lớp trung lưu tăng lên nhanh …

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình

Những thành công về kinh tế khiến cho các chỉ trích về chế độ độc đảng bị lu mờ, và nhường chỗ cho các lập luận rằng hệ thống chính trị của Trung Quốc là có khả năng tự thích ứng, chế độ lựa chọn nhân tài, và tính hợp pháp.

Quan điểm như trên cho rằng trong gần 68 năm lãnh đạo đất nước Đảng Cộng sản Trung Quốc tự điều chỉnh để phù hợp với những thay đổi thất thường, từ việc ban hành các chính sách và luật lệ mới ban hành để sửa lại các quy định cũ. Việc 'phấn đấu' trong đảng để thăng tiến là quá trình chọn lựa và thử thách lãnh đạo. Những thành công về kinh tế vẫn đang tạo được sự ủng hộ của đa số dân chúng, và ở nhiều nước có thể chế được bầu cử kiểu phương Tây đã không minh chứng được ưu việt trong thực tế.

Trên thực tế, uy tín của đảng Cộng sản Trung Quốc và các lãnh đạo đương nhiệm gắn liền với thành công về kinh tế, được phản ánh qua chỉ tiêu tổng thu nhập quốc nội (GDP).

Trong suốt gần ba thập kỷ tỷ lệ tăng GDP của nước này luôn giữ ở mức hai con số, năm 2007 đạt đỉnh 14,2%. Tuy nhiên, từ năm 2008 giảm xuống còn 9,6%, năm 2015 là 6,9%, năm 2016 là 6,7%, và đang có nguy cơ hạ cánh cứng.

Đảng Cộng sản Trung Quốc đang áp dụng các biện pháp kiểm soát mang tính mệnh lệnh sự xuống dốc nhanh chóng của thị trường chứng khoán, can thiệp hạ giá đồng nhân dân tệ, ngăn chặn đà tăng nợ xấu, nợ công và sụp đổ thị trường bất động sản. Các vấn đề ô nhiễm môi trường, phân hóa giàu nghèo, an toàn thực phẩm và quốc nạn tham nhũng đang trở thành các nguy cơ hiện hữu với sự tồn vong chế độ.

'Nguyên nhân thế chế'

Ngoài nguyên nhân bên ngoài do cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, các nhà phân tích chính sách đề cập đến nguyên nhân thể chế, bản chất của thể chế độc đảng với những mâu thuẫn nội tại.

Lấy kinh tế thị trường cứu cánh cho chế độ làm động lực phát triển, dường như đã không còn dư địa, khi đó những nghiên cứu về thể chế chính trị của Trung Quốc cho rằng sự vận hành hệ thống này là hà khắc, đóng cửa chính trị, thiếu dân chủ và vi phạm đạo đức lại nổi lên, mà nguyên nhân sâu xa là quyền lực bị tha hóa.

Kinh tế thị trường càng mở rộng, thì sự tha hóa càng trở nên nghiêm trọng, ở mọi lĩnh vực và mọi cấp quản lý, nạn 'mua quan, bán chức' trở nên phổ biến, và các quan chức sẽ tiếp tục sử dụng chức vụ của họ trong chính quyền như là một phương tiện để làm giàu cá nhân.

Hiển nhiên, hệ thống giá trị và lợi ích kinh tế thị trường là tác nhân 'tự chuyển hóa', 'tự diễn biến' khiến nhiều cán bộ lãnh đạo trong bộ máy đảng và nhà nước, vốn phải tuân thủ vô điều kiện các chuẩn mực giá trị chủ nghĩa xã hội, đã không giữ được 'phẩm chất cộng sản' và bị tha hóa sâu sắc, mà quốc nạn tham nhũng chỉ là một biểu hiện.

Được biết, đây cũng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ nghĩa trước đây ở các nước Đông Âu.

Không thừa nhận là tham nhũng không thể được nhổ tận gốc nếu duy trì vai trò độc quyền về quyền lực chính trị, chủ tịch Tập tiến hành chiến dịch 'đả hổ diệt ruồi' hòng đối phó với quốc nạn này, nhưng liệu có thành công. Đơn cử, khi tài sản trung bình của 70 đại biểu giàu nhất thuộc Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, tức quốc hội của nước này, vượt xa mức 1 tỷ USD. (Trong Nghị viện Ấn Độ, và ngay cả Quốc hội Mỹ, 70 nghị sĩ giàu nhất đều kém giàu hơn so với ở Trung Quốc).

Đối với những người theo chủ nghĩa toàn trị, quyền lực là mục đích tự thân, họ phải tạo ra quyền lực tuyệt đối, thành công của họ phụ thuộc vào mức độ quyền lực mà họ giành được. Chủ tịch Tập Cận Bình, dường như đã đạt được điều này khi trở thành lãnh đạo hạt nhân - danh hiệu quyền lực tối cao ở Trung Quốc. Trước đó chỉ có Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình được tôn vinh.

'Xa rời các giá trị dân chủ phổ quát, Tập lên ngôi'

Các nhà phân tích cho rằng đằng sau việc chống tham nhũng, hòng cứu vớt niềm tin, xoa dịu sự bất bình trong dân chúng, là chiến dịch thanh trừng nội bộ để củng cố quyền lực tuyệt đối.

Mặc dù dưới thời ông Tập, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã nhiều lần nhấn mạnh rằng pháp quyền là một "giá trị xã hội chủ nghĩa cốt lõi" và cam kết sẽ thúc đẩy sự thượng tôn Hiến pháp. Tuy nhiên, với chế độ độc đảng nó chỉ là một đạo luật được đảng quy định, diễn giải và thực thi theo cách riêng. Điều 35 Hiến pháp Trung Quốc về việc đảm bảo quyền tự do ngôn luận, báo chí, hội họp và lập hội… đến nay không được thực hiện trong thực thế.

Các khuyến cáo cần phải kiểm soát quyền lực theo mô hình 'tam quyền phân lập', phát triển xã hội dân sự, đề cao các giá trị dân chủ phổ quát… sẽ càng trở nên xa vời, khi chủ nghĩa toàn trị hiện nguyên bản chất chuyên quyền dưới vỏ bọc chủ nghĩa dân tộc.

Với sự kích hoạt của Tổng thống Trump - nhà tỷ phú làm chính trị, hướng tới chủ nghĩa dân tộc với khẩu hiệu 'Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại', Trung Quốc chắc sẽ được 'hưởng lợi', xu hướng dân tộc mạnh lên, chủ nghĩa chuyên quyền lên ngôi.

Các nhà phân tích suy đoán về một hệ thống lãnh đạo như mô hình của Putin. Đó là sự kết hợp chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa bảo thủ xã hội, chủ nghĩa tư bản nhà nước, và sự chi phối truyền thông bởi nhà nước, nhưng về thực chất, nó là một chế độ chuyên quyền dựa vào chủ nghĩa dân túy, với sự nhân cách hóa quyền lực chính trị vào trong một cá nhân.

Trung Quốc đang chuyển giao lãnh đạo (chuẩn bị cho Đại hội 19 Đảng Cộng sản), với sự tập trung quyền lực tuyệt đối, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình chắc sẽ tiếp tục điều hành đất nước trong các nhiệm kỳ tới với vị trí 'quân vương'.

Ảnh hưởng tới Việt Nam ngày càng rõ ràng khi ông Donald Trump thắng cử và hành động. Trước đó ít ngày, Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam cùng đoàn đại biểu cấp cao tới Trung Quốc, được các lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc đón tiếp trọng thị, đã cùng nhau ký kết 15 văn kiện quan trọng và ra thông cáo chung.

Quan hệ toàn diện Trung Quốc sẽ tiếp tục là sự lựa chọn chính trị của lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam.

Liệu Việt Nam có mô hình phát triển, hệ thống chính trị nào khác trong bối cảnh quốc tế phức tạp, khó lường như hiện nay ?

TS. Phạm Quý Thọ

Nguồn : BBC tiếng Việt, 06/02/2017

Tác giả là nhà phân tích chính sách công của Việt Nam, đang làm việc tại Học viện Chính sách và Phát triển, Bộ Kế hoạch & Đầu tư Việt Nam, Hà Nội.