Thông Luận

Chiến tranh Ukraine : Bắc Kinh quan ngại về "xung đột vượt tầm kiểm soát" và kêu gọi "đối thoại"

Trọng Thành, RFI, 21/02/2023

Trong một hội nghị về an ninh hôm 21/02/2023 tại Bắc Kinh, lãnh đạo ngoại giao Trung Quốc Tần Cương (Qin Gang) kêu gọi đàm phán để tìm giải pháp hòa bình cho chiến tranh Ukraine và khẳng định Bắc Kinh có thể góp phần cho một "giải pháp chính trị".

Lãnh đạo ngoại giao Trung Quốc Tần Cương (Qin Gang) tại diễn đàn an ninh được tổ chức tại Bộ ngoại giao, Bắc Kinh, ngày 21/02/2023. AP - Andy Wong

Thông tín viên Stéphane Lagarde tường trình từ Bắc Kinh :

"Tại Munich, lãnh đạo cao nhất của ngành ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã nói về một "giải pháp chính trị" để "thoát khỏi cuộc khủng hoảng" ở Ukraine.Nhìn chung, đó là lời nhắc lại về các nguyên tắc đã được các nhà lãnh đạo Trung Quốc đề cập, được trình bày lại trong một "văn bản" được giới thiệu vào ngày thứ Ba hôm nay, trước giới ngoại giao nước ngoài tại thủ đô Trung Quốc.

Khoảng 10 trang bằng tiếng Anh, với 15 điểm, bao gồm nguyên tắc tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia, trung thành với Hiến chương Liên Hiệp Quốc và phản đối việc sử dụng vũ khí hạt nhân. Theo Bắc Kinh, cần ưu tiên "đối thoại và tham vấn" và coi trọng các mối quan tâm chính đáng về an ninh của tất cả các nước.

Cả Ukraine và Nga đều không được trích dẫn trực tiếp trong bản tóm tắt các nguyên tắc, được coi là cơ sở cho các cuộc đàm phán vì một "hòa bình lâu dài".Trong lúc lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến ​​sẽ có bài phát biểu nhân dịp đánh dấu một năm cuộc xung đột, ông Tần Cương, đương kim ngoại trưởng Trung Quốc, sáng hôm nay bày tỏ "quan ngại" trước sự leo thang của cuộc chiến mà Ukraine phải gánh chịu từ gần một năm nay, cuộc chiến mà Trung Quốc chưa bao giờ nói ai là kẻ xâm lược".

Trọng Thành

************************

Tổng thống Putin cáo buộc phương Tây đe dọa sự tồn tại của nước Nga

Thu Hằng, RFI, 21/02/2023

Để đánh dấu tròn một năm Nga phát động "chiến dịch đặc biệt" "giải trừ phát xít" ở Ukraine, tổng thống Vladmimir Putin đọc bài diễn văn trước Quốc hội lưỡng viện Nga sáng 21/02/2023. Ông cáo buộc phương Tây làm leo thang xung đột ở Ukraine và đe dọa sự tồn tại của nước Nga.

Tổng thống Nga Vladimir Putin phát biểu tại Moskva, ngày 21/02/2023. AP - Dmitry Astakhov

Như vậy, cuộc chiến tại Ukraine sẽ còn kéo dài vì theo tổng thống Nga, "để bảo đảm an ninh cho đất nước chúng ta, để loại bỏ mọi mối đe dọa từ một chế độ tân phát xít tồn tại ở Ukraine từ sau cuộc đảo chính năm 2014 nên chiến dịch quân sự đặc biệt mới được tiến hành. Và chúng ta sẽ giải quyết từng bước, cẩn thận và có phương pháp, các mục tiêu đặt ra trước mắt chúng ta".

Theo Reuters, ông Putin cáo buộc phương Tây phải chịu trách nhiệm về tình trạng leo thang xung đột ở Ukraine từ một năm nay, nhằm mục đích "hủy hoại sự tồn tại" của nước Nga. Ngược lại, ông khẳng định Moskva đã huy động các nguồn lực "để giải quyết một cách hòa bình" cuộc khủng hoảng ở miền đông Ukraine từ năm 2014, nhưng "sau lưng chúng ta, một kịch bản hoàn toàn khác lại được chuẩn bị". Ông yêu cầu Mỹ "rút quân và trang thiết bị" của NATO ra khỏi Ukraine. 

Theo ông chủ điện Kremlin, "các nước phương Tây sẽ tìm cách gây chia rẽ xã hội Nga, trông cậy vào những kẻ phản bội". Vì vậy, ông cảnh cáo "những người chọn phản bội nước Nga sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật". Phát biểu này muốn nói đến chiến dịch trấn áp những tiếng nói phản đối chiến tranh, được áp dụng triệt để từ một năm nay, sẽ còn được tăng cường trong thời gian tới, dù ông Putin trấn an đó sẽ không phải là "một cuộc săn đuổi phù thủy".

Trong lĩnh vực kinh tế, các biện pháp trừng phạt của phương Tây đã không làm suy yếu nước Nga, mà ngược lại, theo khẳng định của ông Putin, lại tạo "những cơ hội" cho các doanh nghiệp trong nước. Ông cho rằng "mục đích không phải là thích ứng với những điều kiện hiện nay" mà phải "đưa kinh tế Nga vượt qua đường biên giới mới", ý muốn nói đến những vùng đất Ukraine mới bị Nga sáp nhập.

Ngay lập tức, trước báo giới, cố vấn an ninh quốc gia của Nhà Trắng Jake Sullivan đã lên án "sự phi lý" trong những phát biểu của tổng thống Nga khi viện cớ mối đe dọa từ phương Tây để tấn công Ukraine.

Trên mạng Telegram, chánh văn phòng tổng thống Ukraine Andriy Yermak khẳng định "nhiệm vụ của chúng ta (Ukraine) là truy đuổi và trừng trị" quân xâm lược Nga.

Thu Hằng

**************************

Vũ khí Trung Quốc cấp cho Nga : Cục diện chiến trường Ukraine có thay đổi ?

Minh Anh, RFI, 21/02/2023

Ngày 20/02/2023, Bắc Kinh phủ nhận có ý định cung cấp vũ khí, hậu thuẫn cuộc tấn công của Nga tại Ukraine. Chính phủ Trung Quốc còn cáo buộc Washington "đổ dầu vào lửa" khi có khẳng định như vậy. 

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và tổng thống Nga Vladimir Putin tại Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 04/02/2022. AP - Alexei Druzhinin

Theo AFP, trước những thông tin này, lãnh đạo ngành ngoại giao của Liên Hiệp Châu Âu, Josep Borrell, cảnh báo, việc cung cấp vũ khí cho Nga "sẽ là một lằn ranh đỏ". Câu hỏi đặt ra, nếu Trung Quốc hỗ trợ Nga, chuyện gì sẽ xảy ra ? Liệu điều đó có làm thay đổi cục diện chiến trường Ukraine hay không ? 

Trả lời ban tiếng Pháp đài RFI, Guillaume Lasconjarias, giáo sư trường Paris Sorbonne, phân tích : 

"Nga có lẽ sẽ có thêm khả năng hành động một chút bởi vì ngành công nghiệp của Nga đang gặp khó khăn và không thể chuyển đổi hoàn toàn sang nền kinh tế chiến tranh. Chúng ta thấy rõ là Nga đang gặp khó khăn để chế tạo những thiết bị mới, và họ buộc phải nâng cấp lại các loại xe tăng cũ. Nếu Trung Quốc can dự vào và cung cấp các linh kiện mới và kho dự trữ trong lĩnh vực này, chúng ta có thể hình dung là nhìn từ bề ngoài, Nga có vẻ có một bước nhảy vọt về công nghệ.

Ngược lại, Nga vẫn luôn thiếu hai điểm, đó là huấn luyện và binh sĩ được đào tạo. Điều này, Trung Quốc sẽ không cung cấp. Do vậy, sự nhẩy vọt về sức mạnh quân sự với sự hậu thuẫn về công nghệ thì "Có". Nhưng bước nhảy vọt trên phương diện tính toán chiến lược và tiếp theo đó là chiến đấu, thì điều này khó hơn. 

Mặt khác, lợi thế tương quan lực lượng có lẽ nghiêng hẳn về phía Nga. Nếu có đủ trang thiết bị quân sự và nguồn dự trữ, chúng ta có thể thực sự lại thấy Nga trở lại tấn công nhiều hơn và trong trường hợp này, sự hỗ trợ của phương Tây dành cho Ukraine có nhiều khả năng là không đủ". 

Minh Anh

************************

Chiến tranh : Quân đội Ukraine thiếu thốn trang thiết bị quân sự

Minh Anh, RFI, 21/02/2023

Ngày 20/02/2023, trong chuyến thăm bất ngờ Kiev, tổng thống Mỹ Jode Biden đã hứa giao thêm trang thiết bị thiết yếu, đặc biệt là các loại đạn pháo, các hệ thống tên lửa chống tăng và ra-đa giám sát không phận, sau nhiều tuần do dự. Một nguồn hỗ trợ mà các binh sĩ trên thực địa nóng lòng trông đợi. 

Một xe tăng BMP-2 của Nga mà lữ đoàn số 92 của Ukraine tại vùng Koupiansk đã chiếm được và sửa lại. © Boris Vichith / RFI

Anastasia Becchio và c, đặc phái viên đài RFI, có mặt tại vùng Koupiansk, gởi về bài phóng sự : 

"Đó là một chiến lợi phẩm mà lữ đoàn số 92 thích trưng bày : Một chiếc xe bọc thép mà quân Nga đã phải bỏ rơi trên chiến trường. Chiếc áo blu-dông vấy bẩn dầu động cơ, găng tay đen xì, viên binh sĩ mang mật danh "người Ban Lan" đã tìm cách khôi phục tình trạng. 

Anh nói : "Đây là một chiếc BMP2, xe tăng chiến đấu bộ binh mà chúng tôi đã lấy được của quân Nga. Chúng tôi đã tìm được chiếc xe này cách chiến tuyến 500 mét. Trong vòng một tháng, chúng tôi đã sửa chữa chiếc xa này, và nó sẽ có ích cho chúng tôi, bởi vì chúng tôi cần vũ khí. Chúng tôi thiếu xe bọc thép sơ tán, xe chiến đấu, pháo, đạn dược". 

Victor Artiomov, 49 tuổi, đứng đầu đơn vị, lưu ý là nguồn dự trữ đạn dược không phải là không thể cạn kiệt. Ở phía đối diện, quân Nga dường như có nhiều nguồn dự trữ hơn. 

Anh giải thích : "Họ nhắm bắn chúng tôi lúc đêm, bằng xe tăng, pháo Grad, họ bắn bất kể nơi đâu. Trong khi đó, chúng tôi không bắn bừa bãi, được lợi gì khi xả súng vào đồng trống lúc đêm khuya ? Buổi sáng, drone của chúng tôi bắt đầu hành động, chúng phát hiện thiết bị của Nga và tiếp đến chúng tôi bắn hai hay ba quả trái phá để phá hủy các thiết bị này. Nếu quân Nga bắn đi 30 quả đạn cối trong một giờ, chúng tôi chỉ bắn có ba. Chúng tôi tiết kiệm trong khi mà họ bắn không cần đếm, chắc là để làm chúng tôi sợ hãi !" 

Ở xa xa, vài tiếng nổ hiếm hoi vang lên, phía Ukraine vẫn giữ được chiến tuyến, trưởng đơn vị khẳng định". 

Minh Anh

**************************

Quốc phòng, năng lượng : Một năm chiến tranh Ukraine làm xáo trộn mô hình Đức

Thu Hằng, RFI, 21/02/2023

Cuộc chiến do Nga phát động tại Ukraine đã buộc Đức phải thay đổi chiến lược. Từ một nước chủ hòa, dè dặt cung cấp thiết bị quân sự trong thời gian đầu, chính quyền Berlin thông báo viện trợ cho Kiev nhiều vũ khí hạng nặng. Tại Hội nghị An ninh Munich ngày 19/02/2023, thủ tướng Olaf Scholz nhấn mạnh, khi giao vũ khí cho Ukraine, "một nước lớn về vị thế và mạnh về kinh tế như Đức thì phải đảm nhận trách nhiệm trong những thời điểm như hiện nay".

   Bộ trưởng quốc phòng Đức Boris Pistorius (giữa và đại sứ Ukraine tại Đức Oleksii Makeiev (trái) thăm nơi huấn luyện binh sĩ Ukraine dùng xe tăng Leopard, căn cứ quân sự Bundeswehr của Đức ở Munster, ngày 20/02/2023. Reuters – Fabian Bimmer

Theo thông tín viên RFI Pascal Thibaut tại Berlin, chiến tranh Ukraine đã làm đảo lộn những trụ cột của mô hình Đức, buộc nước này khẩn cấp thay đổi triệt để, đôi khi là trong đau đớn :

"Xe tăng Đức ở Ukraine, cách đây vài tháng, người ta chỉ thấy trong các sách về lịch sử. Trong vòng vài tuần, chuyện này lại thành hiện thực. Đức, vẫn nổi tiếng tiết chế quân sự sau thảm kịch của "Đệ tam Đế chế", lần đầu tiên đã cung cấp vũ khí cho một khu vực xung đột, cho dù phải mất một thời gian để làm việc này.

Bị cắt giảm kinh phí từ lâu, Bộ quốc phòng Đức đã được cấp một ngân sách đặc biệt 100 tỉ euro. Tân bộ trưởng quốc phòng muốn có thêm ngân sách bổ sung và tuân thủ những cam kết chi tiêu quân sự đối với Liên minh Bắc Đại Tây Dương - NATO. Cuộc cách mạng này gây ra hàng loạt tranh luận và không được một bộ phận người dân Đức, vẫn ủng hộ mạnh mẽ tư tưởng chủ hòa.

Điểm thay đổi thứ hai là lĩnh vực năng lượng. Sự phụ thuộc quá lớn vào khí đốt của Nga đã bị ngừng một cách quá đột ngột. Việc khẩn cấp trước mắt là phải tìm các nguồn thay thế tốn kém, bắt đầu từ khí hóa lỏng. Chính quyền, cũng như các hộ gia đình, phải trả hóa đơn đắt hơn. Các doanh nghiệp cũng chịu tình trạng tương tự. Mô hình Đức, dựa trên các ngành công nghiệp xuất khẩu, bị tác động. Do ngốn quá nhiều năng lượng, ngành hóa chất và công nghiệp luyện kim đối mặt với tình trạng bùng nổ chi phí và gây nghi ngờ về tương lai của ngành tại Đức, cũng như ở những nơi khác".

Thu Hằng

Tên lửa, xe tăng, đại bác của Nga không diệt được các doanh nghiệp Ukraine. Về phía Nga, nền kinh tế thứ 9 trên thế giới không bị cắt đứt với thế giới bên ngoài. Phép lạ nào giúp kinh tế Ukraine vẫn cầm cự dưới tác động của chiến tranh ? Nhờ đâu kinh tế Nga vẫn trụ được sau 9 đợt trừng phạt liên tiếp của phương Tây ? Một lần nữa các câu hỏi về hiệu quả của trừng phạt, cấm vận Nga lại dấy lên.

Một tàu chở dầu đậu tại khu vực nhà máy Sheskharis, ở Novorossiysk, Nga. Ảnh chụp ngày 11/10/2022. AP

Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế trong báo cáo công bố ngày 31/01/2023 thẩm định tổng sản phẩm nội địa Ukraine trong năm 2022 giảm 34% do tác động chiến tranh. GDP của Nga giảm 2,2% : "nhẹ hơn nhiều" so với đợt suy thoái (-7,9%) hồi 2009 dưới tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Đánh sập kinh tế Ukraine : Nga thất bại

Sau một năm chiến tranh, nhiều thành phố từ Mariupol đến Kharkiv hay Kherson đã tan hoang. Quân đội Nga liên tục nhắm vào các nhà máy điện Ukraine. Cuối 2022, thống kê của Kiev ghi nhận : gần 150.000 khu dân cư bị thiệt hại, 150 cây cầu bị đánh sập, 330 bệnh viện bị trúng bom, gần 3.000 trường học chỉ còn là những đống gạch đổ nát, gần 600 cơ quan hành chính bị tàn phá hoặc bị quân đội Nga trưng dụng ở những vùng bị chiếm đóng. Từ 30% đến 40% diện tích đất canh tác của một trong những vựa ngũ cốc trên thế giới bị nhiễm mìn. Tại khu vực miền đông, lá phổi công nghiệp của Ukraine, cả một mảng lớn các hoạt động kinh tế bị tê liệt.

Trên đài truyền hình Pháp BFM chuyên gia kinh tế Nicolas Bouzou điều hành công ty vấn Asterès nhìn "cốc nước nửa đầy", khi nêu bật trước ngần ấy những "tai họa" một số doanh nghiệp Ukraine vẫn tìm được lối thoát.

Nicolas Bouzou : "Năm ngoái sản xuất của Ukraine giảm hơn 30% đây là một mức độ vô cùng nghiêm trọng. Cần biết rằng Ukraine mất đi một phần các nguồn lao động : thanh niên thì bị điều ra chiến trường, phụ nữ trẻ em thì ra nước ngoài chạy trốn chiến tranh. Lực lượng lao động bị giảm mạnh. Tuy nhiên nhiều doanh nghiệp kháng cự khá tốt nhờ giảm lương của nhân viên, nhờ tổ chức lại, nhờ Ukraine có một mạng lưới internet và các công cụ kỹ thuật số rất tốt. Thêm vào đó hệ thống đường sắt quốc gia hoạt động rất hiệu quả. Tổng thống Zelensky xem nhân viên tập đoàn đường sắt là một "đội lính" thứ hai. Nhờ họ mà hệ thống phân phối không bị đứt, gẫy... Với tất cả các yếu tố nói trên, một số công ty Ukraine vẫn tiếp tục xuất khẩu".

Trong chiến tranh, nhiều sự kiện như hội chợ sách quốc tế vẫn được tổ chức tại thủ đô Kiev và ở những vùng xa các mặt trận nóng. Các công ty tuyển dụng nhân viên hoạt động rất mạnh theo lời giám đốc cơ quan tư vấn Asterès. Đương nhiên kinh tế Ukraine cầm cự được nhờ viện quốc tế : Sau Hoa Kỳ, Liên Âu là điểm tựa thứ nhì của chính quyền Kiev. Bruxelles đã cấp 8 tỷ đô la cho Kiev trong năm 2022 và dự trù 17 tỷ trong năm nay, đó là chưa kể các khoản viện trợ nhân đạo và quân sự. 

Sức kháng cự của kinh tế Nga : "Vật thể lạ"

Tuy nhiên mọi chú ý dồn về phía Nga. Trong lịch sử kinh tế đương đại, chưa một quốc gia nào lãnh những đòn trừng phạt nặng như Liên bang Nga hiện nay. Liên Hiệp Châu Âu đang chuẩn bị đợt trừng phạt thứ 10 kể từ khi Nga xâm chiếm Ukraine. Châu Âu, Mỹ, Canada, Úc và Nhật nhất trí "nhắm" vào xuất nhập khẩu dầu khí của Nga, một lĩnh vực chiếm từ 15% đến 20% GDP và bảo đảm 40% ngân sách quốc gia.

Chỉ hai ngày sau chiến tranh, Nga bị loại khỏi hệ thống quốc tế thanh toán ngân hàng SWIFT, 300 tỷ đô la dự trữ ngoại tệ của Ngân Hàng Trung Ương Nga tại Âu Mỹ bị phong tỏa. 

Vậy mà phát biểu tháng 12/2022 tổng thống Vladimir Putin tự hào "phá vỡ âm mưu của phương Tây muốn hạ gục" kinh tế Liên Bang Nga. GDP của Nga dưới tác động của những đòn trừng phạt quốc tế được ví như "vũ khí hạng nặng" giảm 2,2% theo thống kê của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế IMF và 2,1% theo thống kê Rosstat của Nga. Đơn vị tiền tệ quốc gia đã ổn định trở lại. Ngân Hàng Trung Ương với "nữ tướng" Elvira Nabioullina đứng đầu, đã kềm hãm được lạm phát.

Trả lời đài phát thanh France Culture Sébastien Jean chuyên gia về thương mại quốc tế trường CNAM – Học viện Quốc gia về Nghệ thuật và Ngành nghề Paris nêu bật những dấu hiệu cho thấy kịch bản kinh tế Nga sụp đổ hoàn toàn không xảy ra.

Sébastien Jean : "Đúng là trong giai đoạn đầu đồng rúp mất giá, có lúc mất hẳn 1/3 trị giá so với đô la nhưng từ đó đến nay đơn vị tiền tệ của Nga hồi phục. Tỷ giá hối đoái tăng lên trở lại gần bằng với thời điểm trước chiến tranh Ukraine. Xuất nhập khẩu của Nga cũng vậy : trong những tuần lễ đầu khi lệnh trừng phạt được ban hành, nhập khẩu của Nga hoàn toàn sụp đổ, kim ngạch xuất khẩu tuy nhiên vững vàng nhờ dầu khí, nông phẩm, khoáng sản... Nhưng trong gần một năm qua thêm nhiều con đường khác đã được khai mở : chẳng hạn như xuất khẩu qua trung gian một số nước bạn của Moskva, trong đó có Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỹ hay Armenia, Azerbaijan…".

Trừng phạt Kremlin nhưng phương Tây rót gần 250 tỷ đô la cho nước Nga

Vào lúc phương Tây rầm rộ hô hào "cấm vận" kinh tế Nga, cấm giao thương với Nga thì tính đến cuối tháng 12/2022 Châu Âu vẫn mua dầu khí của Nga và qua đó thanh toán 250 tỷ đô la (theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế) cho các tập đoàn dầu khí của Nga và một phần trong số tiền khổng lồ đó là nhằm đóng góp cho ngân sách nhà nước. Đành rằng trong năm 2022 Liên Âu đã giảm mạnh mức độ lệ thuộc vào khí đốt của Nga, nhưng phải đợi đến ngày 05/12/2022 và 05/02/2023 Châu Âu mới thực sự "khóa" van dầu của Nga.

Nếu như các tập đoàn dầu khí Nga mất dần thị trường Châu Âu thì đổi lại những Gazprom hay Rosneft... đã tìm được những điểm tựa mới là Ấn Độ hay Trung Quốc. Kim ngạch xuất khẩu dầu hỏa của Nga với Trung Quốc tăng 48% trong năm 2022.

Cuộc tranh luận về tính hiệu quả của các biện pháp trừng phạt kinh tế Nga một lần nữa lại được nêu ra. Thậm chí có nhiều tiếng nói cho rằng Liên Âu mạnh tay đánh vào ngân sách của Moskva mà không trông thấy rằng đó là những đòn "gậy ông đập lưng ông" : năng lượng, nguyên liệu, nông phẩm… tăng cao đe dọa tăng trưởng của chính mình. Nicolas Bouzou cơ quan tư vấn Asterès không hoàn toàn đồng ý với lập luận này. Bằng chứng rõ rệt nhất là viện thống kê quốc gia Rosstat hôm 17/02/2023 đã hoãn cuộc họp báo công bố thống kê kinh tế trong năm 2022.

Nicolas Bouzou : "Đúng là có những biện pháp trừng phạt không mang lại những kết quả như phương Tây mong đợi. Các chương trình nhằm cô lập Nga trên thương trường không hiệu quả lắm do Moskva đã nhanh chóng dựa vào Bắc Kinh. Quan hệ đôi bên chưa bao giờ được mở rộng như ở thời điểm này. Thế nhưng có những lĩnh vực mà Nga không có thể trông cậy nhiều vào Trung Quốc thí dụ như là về công nghệ bán dẫn. Vì bị phương Tây phong tỏa, cỗ máy sản xuất vũ khí của Nga không thể hoạt động hết công suất. Các biện pháp trừng phạt tác hại đến nền công nghiệp quốc phòng của Nga".

Thuốc độc ngấm lâu

Về phần Agathe Demarais, giám đốc văn phòng dự báo của Economist Intelligence Unit-trực thuộc tuần báo kinh tế Anh, The Economist, bà giải thích rõ hơn về giới hạn trong hợp tác giữa Moskva và Bắc Kinh và không mấy lạc quan về viễn cảnh kinh tế chóng phục hồi. 

Agathe Demarais : "Liên quan đến công nghệ bán dẫn, Nga trông cậy nhiều vào Trung Quốc thế nhưng bản thân Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với chính sách trừng phạt của Washington : Mỹ đang siết chặt các hoạt động bán công nghệ cao, cung cấp linh kiện bán dẫn hiện đại nhất cho Trung Quốc. Thêm vào đó là hiện tượng một phần lớn các chuyên gia của Nga về tin học, về các công nghệ mới đã sơ tán từ khi Moskva xâm chiếm Ukraine. Nhìn rộng ra hơn thì từ 10 năm nay giới phân tích báo động kinh tế Nga gặp khó khăn do dân số sụt giảm, năng suất lao động thấp. Thành thử viễn cảnh kinh tế của Nga vốn đã ảm đạm trước khi nổ ra chiến tranh, giờ đây tình hình lại càng đen tối thêm nữa. Chiến tranh Ukraine chỉ làm lộ rõ thêm thực tế này mà thôi".

Trở lại với câu hỏi chính sách trừng phạt kinh tế Nga có hiệu quả hay không Agathe Demarais cho rằng trước khi đánh giá về mức độ "hiệu quả" cần phải thẩm định lại mục tiêu trừng phạt Nga là gì ?

Agathe Demarais : "Mục tiêu thứ nhất là bắn đi tín hiệu phương Tây đoàn kết một lòng yểm trợ Ukraine và tôi nghĩ rằng Nga đã bất ngờ vì điều đó. Về điểm này phương Tây đã thành công. Điểm thứ nhì, tôi không nghĩ rằng Âu Mỹ muốn trông thấy kinh tế Nga gục ngã như là kinh tế của Venezuela. Kịch bản nền kinh tế thứ 9 của thế giới tan rã là điều không tưởng. Qua các đòn trừng phạt, phương Tây nhắm vào cỗ máy tài trợ chiến tranh của Moskva, muốn hạn chế khả năng chế tạo vũ khí của Nga. Thâm hụt ngân sách của Nga tăng lên, quỹ đối phó với tình huống bất ngờ của Nga giảm sụt : có thể nói mục tiêu thứ hai cũng đã đạt được. Về mục đích thứ ba là về lâu về dài gây tác hại cho nền công nghiệp dầu khí của Nga : để khai thác dầu khí và xuất khẩu năng lượng Nga cần công nghệ của phương Tây, cần tìm kiếm thêm các mỏ dầu mới. Nhưng dưới tác động của lệnh trừng phạt, các dự án đó bị chựng lại. Hiện nay Nga chiếm 30% thị phần dầu khí thế giới, tỷ lệ này rơi xuống còn 15% vào quãng năm 2030. Nói cách khác, trong tương lai thế áp đảo của Nga trên thị trường dầu khí thế giới sẽ bị đe dọa".

Julien Nocetti giảng viên trường quân sự Saint Cyr của Pháp, cộng tác viên của Viện Quan hệ Quốc tế Pháp IFRI cho rằng chính nhờ cấm vận đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ cao và linh kiện bán dẫn mà cỗ máy sản xuất vũ khí của Nga phải hoạt động chậm lại, ít ra là không như chủ nhân điện Kremlin mong muốn.

Julien Nocetti : "Cốt lõi của vấn đề ở đây là phụ tùng bán dẫn. Liệu rằng Nga có thể lách các lệnh phong tỏa của phương Tây hay không chẳng hạn như là trông cậy vào công nghệ, vào chip điện tử của Bắc Triều Tiên ? Nếu như câu trả lời là có thì chúng ta biết rằng Bắc Triều Tiên đã tiến bộ hơn rất nhiều. Trên thực tế Nga phụ thuộc vào linh kiện điện tử của phương Tây, của Nhật, Hàn Quốc và Đài Loan và những đối tác này áp dụng lệnh trừng phạt nhắm vào Moskva. Trước mắt Nga không tiếp cận được với công nghệ cao, mất nguồn cung cấp chip điện tử. Hệ quả kèm theo là ngành công nghiệp sản xuất vũ khí của Nga bị mắc kẹt, không thể chế tạo thêm tên lửa hay xe tăng"…

Sau một năm chiến tranh đang diễn ra trên lãnh thổ Ukraine, mẫu số chung duy nhất giữa Kiev và Moskva là cả hai cùng đã có khả năng nhanh chóng thích nghi với tình huống. Dù vậy thực tế cho thấy Ukraine cần từ 138 đến 500 tỷ đô la cho công cuộc tái thiết một khi im tiếng súng.

Ukraine có thể tái thiết cơ sở hạ tầng và thiệt hại vật chất có thể dễ dàng được khắc phục, những mất mát về tinh thần, những vết hằn chiến tranh để lại thì không.

Còn về phía Nga, giới quan sát cho rằng các đòn trừng phạt hiện nay là một thứ "độc dược ngấm lâu" mà hậu quả sẽ chỉ được trông thấy từ 5 đến 10 năm nữa. Hai lĩnh vực bị tổn hại nhiều hơn cả sẽ là ngành công nghiệp dầu khí và chế tạo vũ khí : hai con gà đẻ trứng vàng của kinh tế Nga.

Đương nhiên là trong giai đoạn tái thiết kinh tế, Nga có thể trông cậy nhiều vào tình hữu nghị vô bờ bến của Bắc Kinh. Nhưng Trung Quốc chẳng cho ai vay không bao giờ. Moskva không là một ngoại lệ, như Tatiana Kastouéva-Jean, Viện Quan hệ Quốc tế Pháp IFRI ghi nhận qua bài trả lời phỏng vấn báo La Croix hôm 19/02/2022. 

Thanh Hà

Nguồn : RFI, 21/02/2023

Thông điệp kép từ Hội nghị Munich : Giúp Ukraine đánh giặc, để ngỏ cơ hội hòa bình với Nga

Gần tròn một năm cuộc xâm lăng Ukraine của Nga, chiến tranh tại Ukraine tiếp tục là chủ đề chính của nhiều báo Pháp hôm 20/02/2023. Le Monde và La Croix dành tranh nhất giới thiệu về tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, thủ lĩnh của cuộc kháng chiến. Libération dành một số đặc biệt nói về những người kháng chiến Ukraine. Hạ Viện Pháp đã không thể bỏ phiếu về dự luật cải cách hưu trí, sau hai tuần tranh luận dữ dội tại nghị trường là một chủ đề chính khác.

Biểu tình phản đối chiến tranh bên lề Hội nghị An ninh Munich, ở Munich, Đức, ngày 18/2/2023. Reuters – Kai Pfaffenbach

Châu Âu siết chặt đoàn kết sẵn sàng cho "một cuộc chiến tranh kéo dài" tại Ukraine, nếu Nga không từ bỏ quyết tâm xâm lược. Hồ sơ chính trang quốc tế của Le Monde có bài : "Tại Munich, phương Tây đoàn kết đối mặt với Nga". Le Monde mở đầu bài viết với thông điệp: "Gió đang thổi ngược, đây không phải là lúc để chùn bước. Trong lúc các lực lượng Ukraine đối mặt với một đợt tấn công mới của Nga tại vùng Donbass, các lãnh đạo phương Tây họp tại Hội nghị An ninh thường niên Munich, hôm 17/02, đã gửi đến Nga thông điệp đoàn kết và kiên quyết, kèm theo đó là nhận định: cuộc chiến sẽ kéo dài, cần phải chuẩn bị".

Thông điệp đoàn kết của phương Tây

Sự hiện diện của lãnh đạo chủ chốt của các quốc gia đồng minh trong hội nghị đặc biệt này là một dấu hiệu rõ ràng, từ phó tổng thống Mỹ, thủ tướng Đức, thủ tướng Anh đến, thủ tướng Ba Lan, lãnh đạo các nước Baltic, cũng như những người đứng đầu các định chế Châu Âu. Le Monde chú ý đến một dấu hiệu đoàn kết quan trọng khác là bữa ăn tối giữa tổng thống Pháp Macron, thủ tướng Đức Scholz và thủ tướng Ba Lan Duda, một thượng đỉnh không chính thức theo công thức gọi là "tam giác Weimar", được tổ chức thường xuyên kể từ khi khối Liên Xô sụp đổ.

Thượng đỉnh "Tam giác Weimar" cuối cùng đã diễn ra hai tuần trước cuộc xâm lăng Nga. Bữa ăn tối giữa ba lãnh đạo Pháp – Đức – Ba Lan diễn ra trong bối cảnh quan hệ giữa hai đồng minh của Ukraine, là Đức và Ba Lan, đang có nhiều sóng gió. Ba Lan là quốc gia tuyến đầu, của Châu Âu và của khối NATO, trong các hậu thuẫn Ukraine.

Putin muốn kéo dài chiến tranh, phương Tây "sẵn sàng"

Chiến lược của tổng thống Vladimir Putin là một cuộc chiến tranh kéo dài, Đức và Pháp, hai quốc gia trụ cột của Châu Âu, cũng sẵn sàng cho một kịch bản như vậy. Tổng thống Pháp gửi hai thông điệp chủ yếu đến điện Kremlin vào dịp này. Một lần nữa ông Macron nhắc nhớ với tổng thống Nga NATO là "một liên minh hạt nhân", Mỹ, Anh, Pháp có đủ vũ khí để răn đe. Thông điệp đưa ra nhằm cảnh cáo mọi toan tính của Nga sử dụng vũ khí hạt nhân. Một thông điệp khác của tổng thống Pháp là kêu gọi Châu Âu "đầu tư mạnh cho nền quốc phòng" của khối. Ông Macron đề xuất tổ chức một hội nghị tại Paris để bàn về việc phát triển "hệ thống tự vệ trên không của Châu lục".

Đề xuất "lá chắn" phòng không của Đức : Thay đổi của Tổng thống Pháp

Về vấn đề này, Le Monde ghi nhận một "thay đổi quan điểm đáng kể" của nguyên thủ Pháp. Tại Munich, Macron đã hoan nghênh sáng kiến của thủ tướng Đức đưa ra hồi tháng 10/2022, đề xuất 14 quốc gia NATO mua chung một hệ thống lá chắn tên lửa. Cách nay chỉ vài tuần tổng thống Pháp vốn còn "rất dè dặt về dự án này". Đây là thông điệp gián tiếp gửi đến tổng thống Nga. Đó là "đừng mong chiến tranh… sẽ làm Châu Âu chia rẽ, nhất là chia rẽ Paris với Berlin".

Một chủ đề căn bản khác của Hội nghị An ninh Munich mà Le Monde nêu bật là thái độ của "các nước phía Nam" (Global South/Sud Global), tức các quốc gia ngoài phương Tây. Hội nghị An ninh Munich, vốn chủ yếu là sân chơi dành cho các nước phương Tây, năm nay có sự hiện diện nhiều hơn bình thường của các nước phía Nam. Tổng thống Pháp thừa nhận có sự "mất lòng tin" của các nước phía Nam, chỉ trích phương Tây đối xử thiên vị, khi dành những "hậu thuẫn khổng lồ cho Ukraine", trái ngược với mức trợ giúp cho nhiều nước khác.

Nghị quyết mới ở Liên Hiệp Quốc : Trắc nghiệm về mức ủng hộ của "các nước phía Nam"

Sắp tới, hôm 23/02/2023, nhân dịp tròn một năm ngày Nga tấn công Ukraine, Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc dự kiến sẽ thảo luận về một nghị quyết mới lên án Nga. Trong nghị quyết lần trước, hồi tháng 10/2022, về bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, đã có 143 phiếu thuận, 5 phiếu chống và 35 phiếu trắng. Việc có thêm quốc gia bỏ phiếu chống hay bỏ phiếu trắng sẽ có thể được Nga xem như "một thắng lợi" quan trọng. Le Monde kết luận : Đôi khi định hướng tương lai của Châu Âu lại được quyết định "tại những nơi rất xa".

Chinh phục được các nước phía Nam là một thách thức khổng lồ với phương Tây nói chung và Châu Âu nói riêng. Để giúp bạn đọc hình dung rõ hơn về cuộc chiến tranh Ukraine với chính trị toàn cầu, Le Monde có hồ sơ nêu bật "hố sâu ngăn cách giữa phương Tây và các nước phía Nam" : các lần bỏ phiếu tại Liên Hiệp Quốc về chiến tranh ở Ukraine cho thấy điều này.  

Mặc dù tất cả ba nghị quyết lên án Nga xâm lược Ukraine tại Liên Hiệp Quốc đều đã được thông qua với đại đa số phiếu, nhưng điều đáng chú ý là đại đa số các nước phía Nam – dù ủng hộ nguyên tắc chủ quyền lãnh thổ bất khả xâm phạm của Liên Hiệp Quốc - không muốn hậu thuẫn trực tiếp Ukraine tự vệ chống Nga, không muốn chọn bên, giữa một bên là Nga và Trung Quốc, và bên kia là phương Tây.

"Cuộc chiến tranh Llạnh kỳ lạ Mỹ - Trung"

Le Monde ghi nhận, ẩn đằng sau thế đối đầu giữa phương Tây và Nga là thế đối địch Trung – Mỹ. "Cuộc Chiến tranh Lạnh kỳ lạ Mỹ - Trung" là chủ đề bài phân tích được giới thiệu trên trang nhất nhật báo kinh tế Les Echos. Nhà phân tích Dominique Moisi, chuyên gia về địa chính trị quốc tế, so sánh sự kình địch giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc hiện nay với cuộc chiến tranh lạnh giữa Mỹ và Liên Xô trước đây. Tuy nhiên, có một đặc điểm cơ bản rất khác: sự phụ thuộc mật thiết giữa hai siêu cường kinh tế Mỹ - Trung với tổng mậu dịch song phương 690 tỉ đô la, và tình trạng Mỹ ngày càng nhập siêu hơn từ Trung Quốc. Nói một cách khác Mỹ ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc về kinh tế.

Tình hình khác hẳn hơn nửa thế kỷ về trước. Theo nhà phân tích của Les Echos, xét về mặt chiến lược với Trung Quốc hiện nay, phương Tây yếu hơn hẳn so với thời Chiến tranh Lạnh với Liên Xô. Nước Mỹ đã từng có một George Kennan, với tiểu luận "The Source of Soviet Conduct" (Những nguồn gốc ứng xử của Liên Xô), đã được dùng làm cơ sở cho chiến lược ngăn chặn chế độ cộng sản toàn trị Xô Viết ("Containment"). Giờ đây, "tại nước Mỹ và những nơi khác, chưa có ai có được một tầm nhìn tương tự về Trung Quốc".

Với Trung Quốc, không thể tái lập chiến lược "ngăn chặn" thời Liên Xô

Không chỉ dừng ở các ghi nhận, nhà phân tích Dominique Moisi của Les Echos còn chỉ ra một số nguyên nhân chính. Hai nguyên nhân khiến Trung Quốc khó hiểu hơn Liên Xô, thứ nhất là chế độ cộng sản Trung Quốc cũng là những người thừa kế đế chế Trung Hoa xưa kia. Giới lãnh đạo Trung Quốc hiện nay "tinh vi hơn nhiều" so với những người kế thừa đế chế Sa hoàng Nga. Điểm thứ hai là người Trung Quốc giờ đây hiểu rõ về phương Tây hơn là ngược lại, đặc biệt do việc sinh viên Trung Quốc theo học tại khắp các trường đại học hàng đầu của phương Tây. Chuyên gia địa chính trị quốc tế Dominique Moisi cảnh báo Hoa Kỳ cần "thực tế", và "khiêm tốn" trong đối thoại với Trung Quốc, không thể vận dụng trở lại với Trung Quốc hiện nay "chiến lược ngăn chặn" Liên Xô, vốn đã từng thành công trước đây.

Tỉ lệ dân ủng hộ Ukraine sụt giảm ở nhiều nước Châu Âu

Ngược lại với Le Monde, Le Figaro chú ý nhiều hơn đến các phân hóa trong nội bộ các nước Châu Âu liên quan đến hậu thuẫn Ukraine. Trang nhất nhật báo thiên hữu chạy tựa chính : "Ukraine : Những chia rẽ trong công luận Châu Âu về viện trợ vũ khí".Theo thăm dò dư luận của Ifop cho Quỹ Jean Jaurès và Le Figaro, quan điểm của đông đảo dân chúng Châu Âu vẫn là cần hậu thuẫn Ukraine, nhưng có sự khác biệt lớn giữa miền đông với miền tây của khối. Trong lúc Ba Lan có đến 80% dân ủng hộ cấp vũ khí, thì ở Pháp tỉ lệ này là 54% và Đức là 52%. Ngược lại, tỉ lệ người ủng hộ trừng phạt kinh tế Nga vẫn luôn ở mức cao và tương đối ổn định, cho dù có đôi chút sụt giảm.

Điều tra của Ifop vạch ra một thực tế đáng lo ngại, đó là tỉ lệ ủng hộ Ukraine tại nhiều quốc gia Châu Âu sụt giảm sau một năm chiến tranh. Ở Ba Lan, tỉ lệ này sụt giảm không nhiều, từ 91% xuống 79%, hay 80% xuống 74% như ở Tây Ban Nha. Ở Pháp mức lùi là lớn : từ 82% xuống 64%, tương tự như ở Đức, từ 86% xuống 61%, hay Ý, 80% xuống 62%.

Thất bại quân sự khiến nhà nước Nga sụp đổ : Viễn cảnh đáng sợ với Châu Âu

Le Figaro cũng nêu bật trên trang nhất phát biểu của tổng thống Pháp, dành cho phóng viên Le Figaro, JDD và France Inter, trên chuyến bay đến Hội nghị Munich. Tổng thống Macron tuyên bố Nga phải "thất bại" trong tham vọng xâm lược Ukraine, nhưng không thể có chuyện "nghiền nát" Nga. Nguyên thủ Pháp nhấn mạnh: không thể có chuyện tấn công vào lãnh thổ Nga, giải thể nhà nước Nga như đề nghị của một số người. Và chiến tranh tại Ukraine không thể khép lại chỉ nhờ chiến thắng "về mặt quân sự".

Sẵn sàng hậu thuẫn Ukraine trong một cuộc chiến kéo dài chống xâm lược Nga, nhưng phương Tây cũng đang hướng đến các giải pháp cho việc chấm dứt chiến tranh. Trong một bài viết khác, Le Figaro cho biết, tại Munich, phương Tây đang tìm kiếm các lối thoát cho chiến tranh. Tăng cường hậu thuẫn quân sự để Kiev có thể giành được các thắng lợi quyết định, siết chặt trừng phạt kinh tế Nga, hay trừng phạt về pháp lý đối với các tội ác chiến tranh là những hướng đang được tiến hành.

Tuy nhiên, chiến thắng quân sự hoàn toàn, tức đẩy bật Nga ra khỏi toàn bộ lãnh thổ Ukraine, như bản đồ năm 1991, tức khi Ukraine chính thức độc lập, chỉ là một trong các kịch bản. Tổng thống tân cử c, Petr Pavel, một người thân Kiev, cảnh báo chính quyền Kiev cần phải tỉnh táo với viễn cảnh tồi tệ. Quan điểm của tổng thống Cộng hòa Czech không khác lắm với quan điểm của tổng thống Pháp. Theo ông, Petr Pavel, "nếu chiến thắng của Ukraine dẫn đến sự sụp đổ của nhà nước Nga, thì sẽ không có gì để thương lượng và chúng ta sẽ không bao giờ có được một kiến trúc an ninh".

Không có lối thoát, nếu là xung đột một mất một còn "giữa các nền văn minh"

Để hiểu về chiến tranh Ukraine và viễn cảnh hòa bình, không nên bỏ qua bài phỏng vấn của cựu ngoại trưởng Pháp Hubert Védrine, trên Le Figaro. Nhà ngoại giao kỳ cựu Pháp cảnh báo là sẽ không có lối thoát cho cuộc chiến tại Ukraine, nếu coi đây là cuộc đối đầu một mất một còn "giữa các nền văn minh", giữa thế giới dân chủ và thế giới độc tài. Để thoát khỏi cuộc xung đột này, phương Tây cần phải "hết sức tỉnh táo". Cựu ngoại trưởng Pháp Hubert Védrine cũng nhắc lại các bài học về cơ hội bị bỏ lỡ trong thập niên 1990, cho việc xác lập một kiến trúc an ninh cho toàn Châu Âu, sau khi Liên Xô sụp đổ, bao gồm Nga. Tình hình ngày càng trở nên tồi tệ sau đó một phần đáng kể là do thất bại này.  

Pháp : Hạ Viện không thể bỏ phiếu về dự luật cải tổ hưu trí

Hai tuần lễ tranh luận về dự luật cải cách hưu trí tại Hạ Viện Pháp khép lại hôm thứ Sáu tuần trước, nhưng đã không có bỏ phiếu. Đây cũng là chủ đề chính trang nhất của Le Monde. Đã không có bỏ phiếu về điều khoản đẩy lùi tuổi về hưu từ 62 lên thành 64, vốn đang bị phản đối mạnh trong công luận. Các phe đổ lỗi cho nhau về thất bại này. Đối lập lên án liên đảng cầm quyền chọn một "thể thức rút ngắn", trong lúc chính sách cản phá thảo luận từ phía đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất, với 13.000 đề xuất sửa đổi, cũng khiến liên minh cánh tả NUPES bị chia rẽ sâu sắc.

Cũng về dự án cải cách hưu trí gây tranh cãi dữ dội ở Pháp, Les Echos có bài nêu bật, đằng sau tình trạng hỗn loạn ở Hạ Viện, là các thương lượng ly kỳ và gây cấn trong hậu trường. Dự luật hiện tại được chuyển qua Thượng Viện. Theo tiết lộ của chủ tịch Thượng Viện, Gérard Larcher (đảng cánh hữu LR), trong bữa ăn tối với tổng thống hôm thứ Hai tuần trước, tổng thống Macron để ngỏ khả năng "dùng điều 49.3 hay sắc lệnh của chính phủ để thông qua dự luật cải cách", nếu cần. Chính phủ Pháp quyết định không lùi bước trước áp lực của các nghiệp đoàn.

Trọng Thành

Miền Đông Ukraine chuẩn bị đối phó với một chiến dịch tấn công lớn của Nga

Thanh Hà, RFI, 18/02/2023

Sáng ngày 18/02/2023, thành phố Khmerlnytskyi ở miền Tây Ukraine ghi nhận hai vụ nổ. Kiev ban bố tình trạng báo động phòng không trên toàn quốc. Còn tại miền Đông, chính quyền vùng Lugansk báo động các đợt tấn công của Nga càng lúc "càng dồn dập" dọc theo đường giới tuyến. Dân cư trong vùng chuẩn bị tinh thần đối phó với một đợt tấn công lớn trước thềm kỷ niệm đúng 1 năm Nga xâm lược.

Binh lính Ukraine tại trận tuyến gần Avdiivka, vùng Donetsk, ngày 17/02/2023. AP - Libkos

Thông tín viên của RFI Anastasia Becchio và Boris Vichith từ Kherson tường trình :

"Quân Nga muốn chứng minh là họ còn nhiều đạn dược. Cố vấn của tổng thống Ukraine, ông Mykhailo Podolyak, đánh giá như trên. Một phụ nữ 21 tuổi ở Kherson, Anastasia Gordevska, thuộc tiểu đội 124, cũng đồng quan điểm : ‘Tôi nghĩ họ đang chuẩn bị một chuyện gì đó và đấy sẽ là một vụ lớn. Chúng tôi thấy là phía Nga rất chú trọng đến những cột mốc kỷ niệm và họ thường bị ám ảnh vì những cột mốc về thời gian đó. Nhưng chúng tôi cũng đang chuẩn bị để đối phó. Tới nay, phía Ukraine luôn thoát khỏi những thế hiểm nghèo. Mọi chuyện rồi cũng sẽ ổn thôi’.

Về phần Roman Thchukhalov, thuộc một đơn vị quân báo, anh lo sợ là phía Nga sẽ đánh lớn bởi họ cần khoe khoang thành tích trên trận địa. Anh nói : ‘Quân Nga không có gì để hãnh diện về những thành tích trong năm vừa qua. Họ bị đánh đuổi khỏi Kiev và vùng phụ cận, họ để mất Tchernihiv, mất Kharkiv. Giờ đây, quân Nga đang chiếm đóng Kherson, nhưng lại không làm chủ tình hình ở thành phố Kherson. Nhìn lại một năm qua, chiến dịch do Nga tiến hành là một thất bại’.

Nga tiếp tục nhắm vào các cơ sở hạ tầng thiết yếu của Ukraine. Điều đó không cấm cản Kiev thông báo đã tái lập hệ thống cung cấp điện, tránh để tình trạng bị mất điện quá nghiêm trọng".

Washignton : nhóm Wagner đã mất 9.000 chiến binh

Họp báo hôm 17/02/2023, phát ngôn viên Hội Đồng An Ninh Quốc Gia của Nhà Trắng, John Kirby, đánh giá là 9.000 trong số 30.000 chiến binh phục vụ trong lực lượng lính đánh thuê Wagner đã thiệt mạng trên chiến trường Ukraine từ một năm qua. Một nửa trong số đó chết trong thời gian gần đây, từ giữa tháng 12/2022 đến nay.

Thanh Hà

*****************************

Ukraine tố Nga chuyển sang dùng phi đạn nhử mồi và khí cầu tình báo

AP, VOA, 18/02/2023

Nga đã thay đổi chiến thuật tấn công trên không để đánh lừa hệ thống phòng không của Ukraine, bằng cách sử dụng phi đạn nhử mồi không có đầu đạn nổ và triển khai khinh khí cầu, một quan chức cấp cao của Ukraine cho biết hôm 16/2.

Phi đạn đạn đạo liên lục địa Yars được phóng thử nghiệm tại Plesetsk, tây bắc Nga.

Ông Mykhailo Podolyak, cố vấn của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, nói trong một cuộc phỏng vấn với hãng tin AP : "Người Nga chắc chắn đang thay đổi chiến thuật" khi cuộc chiến sắp tròn một năm.

Ông Podolyak cho biết mục tiêu của các phi đạn nhử mồi là làm quá tải các hệ thống phòng không của Ukraine bằng cách đưa ra quá nhiều mục tiêu.

"Họ muốn làm quá tải hệ thống phòng không của chúng tôi để có thêm cơ hội tấn công các cơ sở hạ tầng", ông Podolyak nói, đồng thời cho biết thêm rằng lực lượng phòng không của Ukraine đang thích nghi với thách thức này.

Trong cuộc phỏng vấn với AP, ông Podolyak cũng nhắc lại lời kêu gọi của Ukraine về các phi đạn tầm xa cho phép nước này tấn công các điểm tập trung quân của Nga ở xa phía sau chiến tuyến, đồng thời nhấn mạnh rằng "chúng tôi không có đủ đạn pháo".

Ông lập luận rằng việc tăng tốc cung cấp vũ khí từ các đối tác phương Tây sẽ nhanh chóng kết thúc chiến tranh và nói rằng một cuộc chiến tranh kéo dài sẽ có lợi cho Nga, đặc biệt là vì dân số của nước này gấp ba lần dân số Ukraine.

Ông nói : "Một cuộc chiến kéo dài là cái chết từ từ của Ukraine. "Nga có đủ thời gian. Tại sao ? Họ sẽ sống trong nghèo đói. Họ luôn sống như vậy. Họ không cần tiện nghi. Họ có thể sống trong trại. Họ có thể sống cô lập".

Nhưng gần một năm sau cuộc xâm lược của Nga, cái giá phải trả về con người, kinh tế và ngoại giao đang tỏ ra rất lớn đối với Moscow. Các quan chức Ukraine và phương Tây cho biết những khó khăn quân sự của nước này bao gồm tình trạng thiếu phi đạn ngày càng tăng. Nga đã bắn hàng loạt phi đạn và máy bay không người lái sát thủ vào Ukraine kể từ tháng 10 năm ngoái, trong một nỗ lực bền vững và có mục tiêu nhằm loại bỏ nguồn cung cấp điện và các cơ sở hạ tầng thiết yếu khác trong mùa đông.

Ông Podolyak cho biết Nga đang phải đối mặt với tình trạng "cạn kiệt phi đạn" và sự thiếu hụt đó buộc nước này phải thay đổi chiến thuật. Ông nói Nga đang sử dụng lẫn lộn các phi đạn cũ hơn từ thời Liên Xô với "các phi đạn mới có giá trị nhất định".

Moscow không thừa nhận có vấn đề với nguồn cung cấp vũ khí. Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng Anh hồi cuối tháng 11 cho biết Nga dường như đang loại bỏ đầu đạn hạt nhân khỏi các phi đạn hành trình cũ rồi bắn các phi đạn này vào Ukraine. "Nga gần như chắc chắn hy vọng những phi đạn như vậy sẽ hoạt động như mồi nhử và đánh lạc hướng hệ thống phòng không của Ukraine", Bộ Quốc phòng Anh nói.

Các đồng minh phương Tây của Ukraine đã dần dần tăng cường khả năng phòng không của nước này để đối phó với các cuộc oanh tạc mở rộng của Nga vào lưới điện và các mục tiêu khác. Các hệ thống tinh vi do phương Tây cung cấp đã giúp loại bỏ ưu thế trên không của lực lượng không quân Nga vốn lớn hơn nhiều và làm giảm các cuộc tấn công bằng phi đạn và máy bay không người lái của nước này.

Chiến thuật thay đổi của Nga - được một số người coi là bằng chứng cho thấy Moscow đang điều chỉnh chiến lược chiến tranh tàn bạo của mình thành một thứ gì đó nhiều sắc thái hơn - dường như đã mang lại hiệu quả vào ngày 16/2 khi các lực lượng Nga bắn 36 phi đạn kéo dài hai giờ trong đêm. Các khẩu đội phòng không Ukraine đã bắn hạ 16 phi đạn trong số đó - tỷ lệ thành công thấp hơn so với một số đợt tấn công trước đó của Nga.

Một nét mới khác trong chiến lược của Nga là việc sử dụng cái mà ông Podolyak gọi là "khinh khí cầu đặc biệt". Ông không đi vào chi tiết về mục đích tình nghi của chúng. Nhưng chúng có thể nhằm mục đích gây nhầm lẫn hoặc cung cấp thông tin tình báo về hệ thống phòng không Ukraine.

Ông Oleksiy Danilov, thư ký Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Ukraine, cho biết các khinh khí cầu của Nga mang theo thiết bị phản xạ để đánh lạc hướng lực lượng phòng không, đồng thời chỉ ra rằng Moscow "đang bắt đầu sử dụng các phương pháp khác".

Phát ngôn viên Lực lượng Không quân Yurii Ihnat nói : "Kẻ thù muốn các hệ thống phòng không của chúng ta tiêu tốn đạn dược cho những khinh khí cầu này, sản xuất với chi phí khá nhỏ".

Chính quyền quân sự của Kyiv cho biết sáu khinh khí cầu như vậy đã được phát hiện bay trên bầu trời thủ đô vào ngày 15/2. Lực lượng phòng không Ukraine đã bắn hạ hầu hết.

Việc Nga sử dụng khinh khí cầu ở Ukraine diễn ra sau khi chính quyền Biden bắn hạ một khinh khí cầu của Trung Quốc, nói rằng khinh khí cầu này được trang bị để phát hiện và thu thập tín hiệu tình báo.

Các quan chức Ukraine nói loạt phi đạn hành trình và phi đạn khác mới nhất của Nga đã đánh trúng các mục tiêu ở phía bắc, tây, nam, đông và trung tâm của đất nước.

Thống đốc khu vực cho biết một trong những cuộc không kích đã giết chết một cụ bà 79 tuổi và làm bị thương ít nhất 7 người khác ở thành phố miền đông Pavlohrad.

Nhìn chung, các cuộc tấn công và pháo kích của Nga trong 24 giờ trước đó đã giết chết ít nhất 7 người, văn phòng tổng thống Ukraine nói hôm 16/2.

(AP)

Nguồn : VOA, 18/02/2023

***************************

Putin, Lukashenko hội kiến : Belarus sẵn sàng sản xuất chiến đấu cơ Su-25 cho Nga

Trọng Thành, RFI, 18/02/2023

Tổng thống Nga Vladimir Putin tiếp lãnh đạo quốc gia đồng minh Belarus tại dinh thự Novo-Ogaryovo, ngoại ô Moskva, vào hôm 17/02/2023. Tổng thống Belarus tuyên bố sẵn sàng sản xuất phi cơ chiến đấu SU-25 cho quân đội Nga. Cuộc hội kiến giữa hai lãnh đạo Nga – Belarus diễn ra một tuần trước dịp tròn 1 năm ngày Nga tấn công Ukraine.

Tổng thống Nga Vladimir Putin tiếp lãnh đạo quốc gia đồng minh Belarus tại dinh thự Novo-Ogaryovo, ngoại ô Moskva hôm 17/02/2023. AP - Vladimir Astapkovich

Theo thông báo của điện Kremlin, tổng thống Belarus, Alexander Lukashenko, khẳng định việc sản xuất SU-25 có thể bắt đầu tại Belarus, với điều kiện Nga chuyển giao một số công nghệ. Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), trụ sở tại Mỹ, dựa trên các nguồn tin từ Nga và Belarus cho biết, Nga có thể được phép sử dụng các nhà máy Belarus vào việc sản xuất các phương tiện cần thiết cho quân đội Nga, theo cam kết của lãnh đạo Belarus. Tổng thống Lukashenko cũng cho biết Belarus có thể sản xuất linh kiện điện tử cho Nga, để bù lại một phần các khoản thiếu hụt do trừng phạt phương Tây.

Cũng trong cuộc họp hôm qua với ông Putin, tổng thống Belarus khẳng định đã hoàn tất 80% nội dung của 28 chương trình phục vụ cho việc xây dựng Liên minh hai nhà nước Nga và Belarus, trong đó có kế hoạch về hợp nhất về thuế quan và các sắc thuế trong nước. Kế hoạch hợp nhất về thuế quan là một nội dung căn bản trong dự án thành lập Liên minh. Dự án xây dựng Liên minh hai nhà nước Nga - Belarus, khởi sự từ năm 1999, dự kiến hoàn tất năm 2019. Tuy nhiên, cho đến nay, tổng thống Belarus đã liên tục trì hoãn việc thực thi kế hoạch hợp nhất về thuế quan. Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh ISW, quyết định nói trên của tổng thống Belarus là một "thắng lợi" đối với điện Kremlin.

Về khả năng Belarus đưa quân tham chiến tại Ukraine, trong một cuộc họp báo tại Minsk ngay trước chuyến đi Nga, lãnh đạo Belarus khẳng định sẽ không đưa quân sang Ukraine, chừng nào Belarus chưa bị Ukraine tấn công. Trong buổi họp báo hôm 16/02, tổng thống Belarus nhấn mạnh sẽ giáng trả mạnh mẽ, "chỉ cần một người lính Ukraine với một vũ khí xâm nhập" Belarus. 

Belarus từng được chính quyền Putin sử dụng làm bàn đạp cho cuộc tấn công quy mô lớn của Nga vào miền bắc Ukraine hồi tháng 2 năm ngoái. Theo Viện ISW, từ cuối năm ngoái, các huấn luyện viên quân sự Belarus bắt đầu đào tạo tân binh Nga trên đất Belarus, trước khi họ được đưa sang Ukraine.

Trọng Thành

**************************

Mỹ hoàn tất chương trình huấn luyện tiểu đoàn lính Ukraine đầu tiên

Trọng Thành, RFI, 18/02/2023

Hơn 600 binh sĩ Ukraine đã kết thúc chương trình huấn luyện của Mỹ, được tổ chức tại một căn cứ quân sự của Mỹ tại Đức, theo thông báo của bộ quốc phòng Hoa Kỳ hôm 17/02/2023.

Lính Hoa Kỳ huấn luyện binh sĩ Ukraine cách sử dụng tên lửa M141 Bunker Defeat Munition (SMAW-D) tại khu huấn luyện quân sự Yavoriv, ​​gần Lviv, miền tây Ukraine, 30/01/2022. AP

Theo AFP, phát ngôn viên Lầu Năm Góc, tướng Pat Ryder, cho biết "trong tuần này, một tiểu đoàn Ukraine đầu tiên đã hoàn tất chương trình đào tạo sử dụng vũ khí với xe thiết giáp bộ binh M2 Bradley". M2 Bradley trang bị nhiều súng 25 ly, và một dàn phóng hỏa tiễn chống tăng. Chương trình huấn luyện kéo dài 5 tuần lễ. Ngoài đào tạo sử dụng súng, 635 binh sĩ Ukraine cũng được huấn luyện "các kỹ thuật sơ cứu y tế cơ bản của", theo tướng Pat Ryder. Đơn vị quân đội Ukraine vừa được tập huấn dự kiến sẽ tham gia các chiến dịch chống lại cuộc tấn công quy mô lớn sắp tới của Nga.

Hợp đồng một tỉ đô la đạn pháo 155 ly

Quân đội Mỹ hôm qua thông báo đã ký hợp đồng với hai doanh nghiệp quốc phòng General Dynamics Ordnance & Tactical Systems và American Ordnance, để sản xuất khoảng 12.000 đến hơn 20.000 đạn pháo 155 ly/tháng cho Ukraine. Hợp đồng có tổng trị giá hơn 993 triệu đô la.

Quân đội Ukraine hiện sử dụng từ 4.000 đến 7.000 viên đạn pháo/ngày, nhiều hơn số đạn mà các nhà doanh nghiệp vũ khí phương Tây có thể chế tạo. Hồi tháng 11/2022, một giới chức Mỹ khẳng định quân đội Nga tại Ukraine sử dụng đến 20.000 đạn pháo/ngày. Theo AFP, số lượng đạn hai bên sử dụng thời gian có giảm, do mùa đông, và cả Nga và Ukraine đều đối mặt với tình trạng thiếu hụt đạn dược.

Liên Âu bàn mua đạn dược cho Ukraine

Hôm qua, một số nguồn tin ngoại giao Châu Âu cho biết, các thành viên khối 27 nước cũng đang xem xét các phương tiện cho phép Liên Âu mua chung đạn dược viện trợ Ukraine. Đây sẽ là một chủ đề chính trong cuộc họp các ngoại trưởng Liên Âu thứ Hai 20/02, tại Bruxelles.

Theo thủ tướng Estonia, Kaja Kallas, Liên Âu có thể sử dụng 4 tỉ euro trong Quỹ Châu Âu tạo điều kiện cho Hòa bình (FEP - Facilité européenne pour la paix) để mua khoảng 1 triệu đạn pháo 155 ly cho Kiev. Mới đây, Liên Âu đã áp dụng cơ chế mua chung trong việc mua vac-xin phòng dịch Covid-19.

Trọng Thành

Pháp trước nhu cầu "khẩn cấp" tái lập các kho đạn dược

Thanh Hà, RFI, 17/02/2023

Thêm một báo động đáng lo ngại về khả năng phòng thủ của Pháp. Paris "bắt buộc phải khẩn cấp" tái lập, bổ sung các kho đạn dược, và "hoạch định một chiến lược mới" từ các khâu sản xuất đến tích trữ các thiết bị quân sự trong bối cảnh xung đột Ukraine và tình hình thế giới hiện nay. Trên đây là kết luận từ hai bản báo cáo của Hạ Viện Pháp công bố hôm 15/02/2023. 

Quân nhân Anh chuẩn bị đạn pháo tự hành AS-90 trong đợt Huấn luyện mùa đông của NATO kéo dài 2 tuần, có Pháp, Estonia, Đan Mạch và Anh tham gia, gần Tapa, Estonia, ngày 07/02/2023. AP - Sergei Grits

Vào lúc công luận tập trung vào những tranh cãi không hồi kết của dự luật cải tổ chế độ hưu bổng tại Pháp, Ủy ban quốc phòng của Hạ Viện cách nay hai ngày công bố hai bản báo cáo đáng lo ngại về khả năng phòng thủ quốc gia. Báo cáo thứ nhất liên quan đến "tình trạng các kho đạn dược" còn văn bản thứ nhì tập trung vào "các phương tiện phòng thủ địa đối không" của Pháp. Cả hai đang trong tình trạng "báo động" sau 3 thập niên "thiếu đầu tư" nghiêm trọng. 

Về kho đạn dược, tác giả bản báo cáo là các dân biểu Vincent Bru và Julien Rancoule lưu ý : Sau khi bức tường Berlin sụp đổ, Pháp cũng như rất nhiều các nước phương Tây khác đã yên tâm thấy viễn cảnh chiến tranh bị đẩy lùi vào bóng tối. Trang bị và dự trữ đạn dược đã trở thành một "biến số" và ngân sách được điều chỉnh tùy theo hoàn cảnh. Số lượng đạn dược hiện có đương nhiên là một "bí mật quốc gia", nhưng theo báo cáo của Hạ Viện, thì quá ít để Pháp có thể đảm nhiệm vai trò một cường quốc quân sự. 

Tương tự, các khả năng phòng thủ "địa đối không" cũng bị mai một. Những căng thẳng địa chính trị trên thế giới và nhất là chiến tranh Ukraine buộc nước Pháp phải suy tính lại. Thực ra Pháp có trong tay nhiều công cụ mà các báo cáo viên đánh giá là khá "đầy đủ và đa dạng". Quân đội Pháp có từ tên lửa tầm ngắn đến tầm trung và tầm xa, nhưng với một "khối lượng quá ít để cầm cự một cách lâu dài trong trường hợp xảy ra xung đột ở cường độ cao".

Mặt khác, Pháp tương đối bị chậm trễ trong lĩnh vực sản xuất drone, mà hiệu quả của loại vũ khí này đã được chứng minh qua các cuộc xung đột từ ở Ukraine đến vùng Thượng Karabakh. 

Thêm một khó khăn khác liên quan đến thời gian cần thiết để bổ sung đầy đủ các kho đạn dược và tên lửa cho nước Pháp. Hiện nay, mỗi ngày Ukraine cần từ 5 đến 6 ngàn quả đạn đại bác để chống chọi với 20 ngàn từ phía Nga bắn sang. Pháp là một trong số các nước phương Tây viện trợ quân sự cho Ukraine, nhưng cần từ 10 đến 20 tháng, tùy theo khối lượng, để sản xuất đạn đại bác cỡ 155 ly. Các tập đoàn sản xuất vũ khí Pháp cũng cần khoảng 24 tháng để chế tạo tên lửa tầm trung ; cần từ 4 đến 5 năm để chế tạo tên lửa chống hạm Exocet… Điều đó cho thấy khâu sản xuất đòi hỏi nhiều thời gian và thời gian cần thiết này, theo các tác giả bản báo cáo của Hạ Viện Pháp, "sẽ rất dài" trong trường hợp nổ ra chiến tranh. 

Trên phương diện "chiến lược", các báo cáo chỉ ra rằng Pháp cần nhanh chóng "tăng cường nền tảng công nghiệp và kỹ thuật" trong lĩnh vực sản xuất vũ khí đạn được. Thứ nhất, khâu sản xuất đòi hỏi nhiều thời gian, và các tập đoàn của Pháp cần "được bảo đảm có được đơn đặt hàng một cách lâu dài". Bằng chứng cụ thể là từ khi nổ ra chiến tranh Ukraine, ngày 24/02/2022 cho tới nay, các nhà máy sản xuất vũ khí của Pháp vẫn chưa hoạt động "hết công suất". 

Thứ hai là cần đưa các cơ sở sản xuất về lại lãnh thổ Pháp. Có như vậy mới mong bảo đảm "tính tự chủ". Các tác giả nêu ra hai thí dụ : Các nhà sản xuất Pháp đang phải nhập khẩu thuốc súng của Đức và lệ thuộc vào chíp điện tử chủ yếu là của Đài Loan. Trong trường hợp hàng không về kịp, chuỗi sản xuất của Pháp lại bị chậm trễ thêm. Do vậy, Pháp cũng cần hạn chế tối đa mức độ lệ thuộc vào một số nguyên vật liệu mang tính chiến lược, bao gồm từ kim loại hiếm đến linh kiện bán dẫn, chíp điện tử… 

Hai báo cáo của Ủy ban quốc phòng Hạ Viện Pháp so sánh tình trạng thiếu hụt đạn dược hiện nay với khủng hoảng khẩu trang hồi mùa xuân 2020 để đối phó với dịch Covid vừa qua. Cảnh nước Pháp trông đợi từng chuyến bay chở khẩu trang nhập từ Trung Quốc cách nay ba năm cho thấy "giới hạn của những tính toán thuần túy về mặt tài chính" với lập luận đơn giản rằng "tích lũy" đạn dược hay những sản phẩm mang tính chiến lược là việc làm "không cần thiết". 

Thanh Hà

************************

Jens Stoltenberg : "NATO phải chuẩn bị đối đầu lâu dài với Nga"

Minh Anh, RFI, 17/02/2023

Còn một tuần nữa là đúng một năm ngày Nga phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" xâm lược Ukraine, hôm 16/02/2023, Jens Stoltenberg, tổng thư ký Liên Minh Quân Sự Bắc Đại Tây Dương - NATO, cho rằng khối này "phải sẵn sàng cho một cuộc đọ sức dài hơi với Nga". 

Tổng thư ký Liên Minh Bắc Đại Tây Dương Jens Stoltenberg trong cuộc họp báo nhân cuộc họp các bộ trưởng quốc phòng NATO, Bruxelles, Bỉ, ngày 15/02/2023. Reuters – Johanna Geron

Trong một cuộc trả lời phỏng vấn dành riêng cho AFP, lãnh đạo khối liên minh quân sự lớn nhất hành tinh còn khẳng định thêm rằng việc Nga khởi động cuộc chiến vào ngày 24/02/2022 "không là một ngạc nhiên cho NATO", bởi vì "điều đó đã được biết trước".

Ông lấy làm tiếc là nhiều lãnh đạo quốc gia đã phớt lờ cảnh báo của NATO và luôn giữ hy vọng tới cùng rằng Moskva sẽ không phiêu lưu lao vào một cuộc tấn công toàn diện. 

Cũng theo ông Jens Stoltenberg, Châu Âu sẽ khó có được hòa bình, khi mà "tổng thống Putin muốn một Châu Âu khác, một Châu Âu mà ở đó ông ấy có thể kiểm soát các nước láng giềng, ông ấy có thể quyết định những gì các nước đó có thể làm". Do vậy, "NATO phải sẵn sàng cho dài hạn. Cuộc đối đầu này có thể sẽ kéo dài trong rất nhiều năm." 

Cũng theo AFP, lãnh đạo ngoại giao Israel Eli Cohen, hôm qua, đã đến Kiev. Đây là lần đầu tiên, kể từ khi chiến tranh Ukraine nổ ra, một bộ trưởng Nhà nước Do Thái có chuyến thăm Ukraine. Ngoại trưởng Israel bày tỏ tình liên đới và ủng hộ "quyền chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ Ukraine".

Ngoài ra, ông Eli Cohen thông báo chính thức mở lại đại sứ quán Israel tại Kiev, một cử chỉ ngoại giao mạnh mẽ, trong khi cho đến lúc này, Israel luôn cẩn trọng thể hiện lập trường trung lập trong cuộc xung đột này. 

Trong nỗ lực kềm hãm cỗ máy chiến tranh của Nga, Hoa Kỳ và các đồng minh chuẩn bị thông qua một gói trừng phạt mới nhắm vào Moskva nhân đúng một năm Nga xâm lược Ukraine, 24/02/2022, theo như lời một quan chức cao cấp Mỹ. 

Minh Anh

*************************

Tấn công tin tặc của Nga vào các nước NATO "tăng 300% trong năm 2022"

Thanh Phương, RFI, 17/02/2023

Theo một báo cáo của tập đoàn Mỹ Google, được hãng tin AFP trích dẫn hôm 16/02/2023, các vụ tấn công tin tặc của Nga nhắm vào các quốc gia thành viên khối NATO đã tăng 300% trong năm 2022 so với năm 2020. 

Ảnh minh họa tin tặc Nga ngày 19/12/2022. Reuters - Dado Ruvic

Báo cáo của công ty an ninh mạng Mandiant, gần đây được Google mua lại, ghi nhận là các cuộc tấn công tin học có sự hỗ trợ của chính phủ Nga đã gia tăng trong năm 2021, trước khi Moskva phát động cuộc chiến tranh xâm lược Ukraine ngày 24/02/2022. 

Báo cáo cho biết, trong năm 2022, số vụ tấn công tin tặc của Nga vào những người sử dụng Internet ở Ukraine đã tăng 250% so với năm 2020. Trong cùng thời gian đó, số vụ tấn công tin tặc nhắm vào các quốc gia thành viên Liên Minh Bắc Đại Tây Dương đã tăng 300%. 

Theo báo cáo của Google, tin tặc thân Moskva đã dùng các phần mềm độc hại để gây xáo trộn hoặc làm suy giảm khả năng của Ukraine về quân sự và về hoạt động của chính phủ. Con số các vụ tấn công như vậy trong bốn tháng đầu năm 2022 nhiều hơn tổng số vụ tấn công tin tặc nhắm Ukraine trong 8 năm trước đó. 

Các chiến dịch của tin tặc thân Nga không chỉ nhằm ăn cắp dữ liệu, phá hoại, mà còn tham gia vào việc gây tác động lên dư luận, để hỗ trợ các hành động của tập đoàn bán quân sự Wagner và bảo vệ danh tiếng của tập đoàn này. Các tin tặc này còn tấn công vào các cơ sở hạ tầng dân sự để người dân Ukraine mất tin tưởng vào các cơ sở hạ tầng của quốc gia. 

Báo cáo của Google nhấn mạnh là tấn công tin tặc sẽ đóng một vai trò trong các cuộc xung đột vũ trang tương lai, để yểm trợ cho các hình thức chiến tranh truyền thống. 

Thanh Phương

Giúp Ukraine chống xâm lược Nga : Phương Tây "bị cô lập"

Cuộc đọ sức giữa chính phủ và nghiệp đoàn về dự án cải tổ hưu trí chuẩn bị bước sang hồi quyết liệt là chủ đề chính của nhiều báo Pháp hôm nay, trước kỳ nghỉ cuối tháng 2. Nhật báo Libération gọi ngày biểu tình toàn quốc thứ 5 16/02/2023, và cuộc thảo luận cuối cùng về dự luật hưu trí tại Hạ Viện, ngày 17/02 là "hồi còi nghỉ giữa hai hiệp đấu".

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và đồng nhiệm Pháp Emmanuel Macron tại sân bay Vélizy-Villacoublay, trước khi đi Bruxelles, ngày 09/02/2023. AFP – Mohammed Badra

Cuộc kháng chiến Ukraine chống xâm lược Nga là một chủ đề thời sự chính khác. Vận động thêm hậu thuẫn quốc tế cho Ukraine sẽ là chủ đề trọng tâm của Hội nghị An ninh quốc tế Munich, Đức, khai mạc hôm nay, và kéo dài đến ngày 19/02. Tuy nhiên tình hình không khả quan. Nhật báo công giáo La Croix chạy tựa trang nhất như một lời báo động có vẻ bi quan "Chiến tranh Ukraine : Các nước phương Tây bị cô lập".

Phương Tây phải thuyết phục được dân trong nước

Tuy nhiên, báo động không phải để gây sợ hãi, mà để đối mặt với thực tại. Điều mà La Croix lo ngại là từ vài tuần nay, trong nội bộ Châu Âu xuất hiện các dấu hiệu cho thấy sự "mệt mỏi" của các đồng minh phương Tây của Ukraine. Nhiều nước Châu Âu tỏ ra chần chừ trong việc đáp ứng nhu cầu về vũ khí của Ukraine. Công luận trong nước ủng hộ cuộc kháng chiến của Ukraine tại Mỹ và Châu Âu sụt giảm. Hiện tại chỉ còn 48% người Mỹ ủng hộ cung cấp vũ khí cho Ukraine so với 60% hồi tháng 5/2022. Tỉ lệ ủng hộ tài chính cũng sụt giảm. Đây là điều đáng sợ bởi cuộc chiến chống xâm lăng Nga là lâu dài, hậu thuẫn cũng cần dài hơn.

Báo động thực trạng để huyến khích hành động kiên quyết hơn. Xã luận La Croix nhan đề "Thuyết phục" nhấn mạnh đến thách thức đầu tiên với các nước phương Tây là thuyết phục được chính công luận nước mình. Theo La Croix, "các lãnh đạo Châu Âu đã bị đẩy vào chân tường. Họ biết rằng trong cục diện địa chính trị toàn cầu hiện nay, không có thế lực nào khác hơn có thể hỗ trợ Kiev ngoài họ. Họ hiểu rằng Vladimir Putin hiểu điều này và đang rất hài lòng. Nhưng họ cũng hiểu rõ rằng – đối với tương lai của châu lục – ‘nước Nga không thể và không được phép chiến thắng’, như điều mà tổng thống Pháp đã nói trực tiếp với tổng thống Ukraine".

Các lãnh đạo các nước Châu Âu cần noi gương kiên quyết của tổng thống Ukraine. "Chúng tôi chiến đấu không chỉ để bảo vệ lãnh thổ riêng của chúng tôi, mà chúng tôi còn bảo vệ ngôi nhà chung Châu Âu" là tuyên bố dứt khoát của ông Zelensky.

Hố sâu ngăn cách giữa "phương Tây và phần còn lại của thế giới"

Hội nghị về An ninh quốc tế Munich diễn ra ngay trước một giai đoạn mới của cuộc can thiệp quân sự Nga tại Ukraine. Cũng trong số báo hôm nay, hồ sơ chính của La Croix muốn làm rõ hơn việc phương Tây bị cô lập như thế nào trong nỗ lực hậu thuẫn Ukraine. La Croix nhận xét : "Sự ủng hộ của Trung Quốc đối với Nga và thái độ oán thán bất hợp tác (với phương Tây) của nhiều nước đang phát triển báo hiệu sự cáo chung của một trật tự thế giới dưới sự thống trị của các cường quốc phương Tây".

Vấn đề không chỉ liên quan đến Ukraine mà là thế lực của phương Tây trên phạm vi toàn cầu. Cách nay 16 năm, cũng tại Hội nghị Munich, tổng thống Nga Putin đã có một bài diễn văn 20 phút khiến cử tọa lạnh gáy, thách thức trực tiếp trật tự thế giới hậu chiến tranh lạnh, do Hoa Kỳ thống trị, với sự bành trướng của khối NATO về phía đông. Vào thời điểm đó, "thái độ hung hãn" của ông Putin gây sốc, nhưng không khiến các nước phương Tây quan tâm thực sự. 16 năm sau, sự trở lại của chiến tranh cường độ cao ngay tại Châu Âu đã "phá tan ảo ảnh về một Châu Âu thịnh vượng dựa trên khí đốt giá rẻ của Nga, buôn bán với Trung Quốc, và dựa vào Mỹ để được bảo đảm an ninh".

Ảo tưởng tan vỡ, phương Tây cần đến một cách ứng xử thực tế hơn nhiều. La Croix chú ý đến bản báo cáo của ban tổ chức, công bố hôm trước ngày khai mạc hội nghị. Ngôn từ đã thay đổi. Giờ đây không còn là sự đối đầu giữa khối "các quốc gia dân chủ" và "các nước độc tài", các diễn đạt mang đậm dấu ấn của trật tự quốc tế do phương Tây thống trị, dựa trên các tiêu chuẩn thuần túy phương Tây. Cuộc xâm lăng Ukraine của Nga phơi bày ra trước toàn thể thế giới sự thật trần trụi : đó là một khoảng cách lớn giữa "phương Tây và phần còn lại của thế giới".

Theo cựu phó tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Jean-Marie Guehenno, đông đảo các nước phía Nam vẫn gắn bó với Hiến chương Liên Hiệp Quốc và một trật tự pháp lý quốc tế, nhưng "hoài nghi khả năng của các nước phương Tây trong việc bảo vệ các quy tắc". Họ không quên là chính nước Mỹ và đồng minh đã từng nhiều lần chà đạp lên các quy tắc, cụ thể là tại Iraq. Việc có các đối trọng với quyền lực của nước Mỹ không làm nhiều nước bất bình, mà ngược lại.

Cuộc chiến Ukraine thúc đẩy một thế giới dựa trên luật pháp ?

Hội nghị An ninh Munich với sự tham dự của hơn 450 nguyên thủ quốc gia, bộ trưởng, lãnh đạo nhiều tổ chức quốc tế và phi chính phủ, giới chuyên gia, doanh nghiệp, truyền thông, và xã hội dân sự, là một cơ hội cho việc thuyết phục. Phương Tây cần mở rộng liên minh để việc hậu thuẫn Ukraine thu hút được thêm các nước tham gia.

La Croix cảnh báo, thế giới đang thay đổi mạnh mẽ, và sẽ không còn gì như trước. Theo quan điểm của cựu phó tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Jean-Marie Guehenno, "tính trung tâm chiến lược của Châu Âu đối với thế giới đang sắp chấm dứt".

Cuộc chiến tranh tại Ukraine với việc Nga ngang nhiên chà đạp Hiến chương Liên Hiệp Quốc buộc cộng đồng quốc tế đặt ra những câu hỏi triệt để : Liệu cuộc chiến tranh này là chỉ dấu cho thấy thế giới đang bước vào giai đoạn mà quan hệ quốc tế giờ đây "chỉ thuần túy dựa trên tương quan sức mạnh" ? Hay ngược lại, đây là một xúc tác cho phép hướng đến các nỗ lực mới nhằm xây dựng một thế giới dựa trên luật pháp ?". Vấn đề hiện tại đang hoàn toàn để ngỏ.

Vương Nghị đến Châu Âu nhưng không ghé Bruxelles

Nga không được mời đến hội nghị Munich, nhưng hội nghị có sự tham dự của lãnh đạo ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị. Les Echos có bài "Bắc Kinh muốn làm ấm quan hệ với Châu Âu". Gọi là muốn làm ấm quan hệ với Châu Âu nhưng lãnh đạo ngoại giao Trung Quốc không đến Bruxelles. Nhật báo kinh tế Pháp nhấn mạnh đến dấu hiệu nói trên, cho thấy "hố sâu ngăn cách" giữa Trung Quốc và khối 27 nước. Đây là lần đầu tiên lãnh đạo ngoại giao Trung Quốc không tới "thủ đô Châu Âu" trong một chuyến công du Châu Âu kể từ năm 2020. Ngoài Nga, lãnh đạo ngoại giao Trung Quốc đến Pháp, Ý, Hungary và Đức, quốc gia chủ nhà hội nghị Munich.

Pháp là chặng đầu tiên của vòng công du Châu Âu của Vương Nghị. Kết quả hợp tác chỉ dừng ở một số tuyên bố chung chung của lãnh đạo ngoại giao hai bên. Trong lúc Paris hy vọng Bắc Kinh gây áp lực với Nga trở lại bàn đàm phán, lập trường chính thức của Trung Quốc vẫn là duy trì chính sách nước đôi, không tỏ ra quá hậu thuẫn Nga, và cũng không công khai vi phạm các trừng phạt phương Tây áp đặt đối với Nga.

Châu Phi, địa bàn cạnh tranh mới giữa Ukraine và Nga

Về phía khối nước ủng hộ Nga, La Croix, có bài về Nam Phi chuẩn bị tập trận với Nga và Trung Quốc. Ngược lại, nhật báo công giáo cũng cho biết Israel bắt đầu thay đổi quan điểm với Nga, nhích thêm một bước sang hướng ủng hộ Ukraine. Trong khi đó, Libération có bài về Châu Phi đang trở thành địa bàn cạnh tranh giữa Nga và Ukraine. Cấp lương thực miễn phí cho Châu Phi là phương tiện mà chính quyền Kiev sử dụng để chinh phục công luận nhiều nước Châu Phi, cho đến nay vẫn còn lưỡng lự trong việc lên án cuộc xâm lăng Nga.

Nga : Chuẩn bị giai đoạn hậu Putin

Về cuộc xâm lăng Ukraine của Nga, Les Echos có bài phỏng vấn đáng chú ý với hai chuyên gia về Đông Âu, cho biết "tại Nga việc xem xét chuẩn bị giai đoạn hậu Putin đang bắt đầu".Theo nhà chính trị học Anna Colin Lebedev, chuyên về Nga và Ukraine, việc trỗi dậy của một thế hệ chính trị gia mới là điều rất khó khăn do chính quyền Putin kiểm soát chặt chẽ mọi hình thức đối lập. Tuy nhiên, cuộc chiến tranh kéo dài và đầy bất trắc tại Ukraine khiến giới tinh hoa Nga bị phân hóa, với nhiều tính toán khác nhau.

Theo chuyên gia Anna Colin Lebedev, giới tinh hoa Nga "đang cân nhắc giữa các cái giá được mất của việc tiếp tục chiến tranh, từ vị trí của mỗi người." Không kể các tập đoàn của giới tài phiệt hoàn toàn nằm trong tay của Putin, giới lãnh đạo cấp bộ, thống đốc tỉnh, lãnh đạo các thành phố, ban ngành đều đang phải cân nhắc lại viễn cảnh hành động tương lai, do việc quân đội Nga "bị sa lầy trên chiến trường".

Việc nước Nga có nguy cơ rơi vào tình trạng bất ổn định kéo dài, chấm dứt những thập niên thịnh vượng vừa qua là nguyên nhân chủ yếu khiến một bộ phận giới tinh hoa muốn chuẩn bị cho thời hậu Putin. Ngược lại, phe ủng hộ Putin cũng còn mạnh, theo chuyên gia Anna Colin Lebedev. Đó là các thành phần "được hưởng lợi nhờ chiến tranh", có liên hệ mật thiết với giới quân sự, và những người được đề đạt vào các vị trí lãnh đạo tại các vùng đất mới chiếm đóng. Chuyên gia Anna Colin Lebedev lưu ý là, bất chấp các nguồn lực to lớn về tài chính, tích lũy từ nhiều thập niên nhờ thu nhập dầu khí, thế cân bằng lực lượng giữa hai nhóm, nhóm thua thiệt do chiến tranh và nhóm hưởng lợi nhờ chiến tranh hiện "đang thay đổi mạnh".

Đối lập Miến Điện bám vào rừng, giới dân chủ Iran cần thêm hậu thuẫn

Về thời sự Châu Á, Libération có bài nói đến cuộc kháng chiến chống tập đoàn quân sự Miến Điện đang ngày một bám chắc vào các vùng rừng núi. Le Monde chú ý đến nguy cơ phong trào phản kháng tại Iran sẽ hụt hơi, nếu không có sự hậu thuẫn thực sự, qua góc nhìn của nhà xã hội Farhad Khorokhavar, giám đốc nghiên cứu danh dự của Trường Cao đẳng về các Khoa học xã hội (EHESS).

Chống cải cách hưu trí : Thời gian nghỉ giữa 2 hiệp

Trở lại nước Pháp, phong trào phản kháng chống dự luật cải cách hưu trí là hồ sơ trang nhất Libération. Nhật báo thiên tả chạy tựa : Hưu trí : "Cần thét lên mạnh mẽ hơn". Hàng tít như một khẩu hiệu tranh đấu, trên nền hình ảnh đoạn giữa của một đoàn biểu tình, đang chuyển động hướng về phía trước.

Phong trào phản kháng chống dự luật hưu trí của chính phủ mới đang ở chặng giữa. Ngày hành động toàn quốc thứ 5 hôm qua quả là ít người tham gia hơn, nhưng theo nhật báo thiên tả, nhưng viễn cảnh về các biện pháp mạnh như "bãi công kéo dài và ngăn chặn, gây tắc nghẽn dự kiến bắt đầu từ ngày 07/03 đã ở trong đầu tất cả mọi người". Ngày biểu tình toàn quốc thứ 5 hôm qua 16/02 và cuộc thảo luận cuối cùng về dự luật hưu trí tại Hạ Viện, hôm nay 17/02, được Libération coi là "hồi còi báo nghỉ giữa hai hiệp đấu".

Sơ kết : Chính phủ vụng về, cực tả hung hăng, cực hữu âm thầm

"Nghỉ giữa hiệp" là tựa đề bài xã luận Libération. Theo Libération thời gian ngơi nghỉ ngắn này là dịp để rút ra vài nhận xét về tương quan lực lượng. Về phía chính phủ, Libération cho rằng chính phủ đã coi thường trận chiến về công luận nên đã bị mất điểm trong thời gian, nhiều yếu tố chủ chốt trong dự án cải cách để thể hiện rõ sự thiếu chuẩn bị, thiếu chuyên nghiệp, ví dụ như chủ đề xem xét lại lương hưu của những người thu nhập thấp. Trong tình trạng hiện nay, khó có thể khẳng định dự luật cải cách này là một văn bản quan trọng của nhiệm kỳ thứ hai của tổng thống Macron.

Ngược lại các đảng phái đối lập cánh tả cũng không giành được lợi thế. Lỗi chính là do "chiến thuật đánh du kích", của lãnh đạo đảng Nước Pháp Bất Khuất, với việc đưa ra quá nhiều đề nghị sửa đổi để cản chân liên đảng cầm quyền, đã khiến không có thời gian dành cho vấn đề trọng tâm. Nhiều nghị sĩ cánh tả cũng bị chỉ trích là đã có thái độ hung hăng trong thảo luận tại nghị trường, khiến nghị trường bị nhiều người ví với "không khí hỗn loạn trong sân chơi trường mẫu giáo", tương phản hoàn toàn với không khí trật tự, nghiêm túc của các cuộc tuần hành trên đường phố.

"Hiệp hai" : Vai trò quyết định của các nghiệp đoàn

Đảng cánh hữu LR cũng không giành được lợi thế trong cuộc đọ sức thời gian qua. Đáng chú ý là đảng cực hữu Tập Hợp Dân Tộc (RN) tỏ ra im lặng, nhưng có thể sẽ là bên ngồi yên hưởng lợi, trong cuộc khủng hoảng, khi tất cả các đảng phái chính trị khác đều đã sứt đầu mẻ trán trong các cuộc đọ sức.

Nhật báo thiên tả có bài nhấn mạnh đến sức mạnh của đường phố. Vai trò của các nghiệp đoàn sẽ có ý nghĩa quyết định trong hiệp hai của trận đấu, hứa hẹn sẽ đầy thách thức.

13 hiệp hội y tế Pháp chống luật trợ tử

Nhật báo thiên hữu Le Figaro số ra hôm nay không quan tâm nhiều đến cuộc cải cách hưu trí đang gây đối đầu dữ dội. Le Figaro dành trang nhất cho chủ đề giới bác sĩ phản đối việc chính quyền mở đường cho việc thông luật về trợ tử. Văn bản phản đối được ký kết bởi 13 hiệp hội ngành y, đại diện cho 800.000 nhân viên y tế. Lý do chủ yếu được đưa ra là việc phản đối tham gia hành động trợ tử là ngược lại với tôn chỉ cứu người của ngành y.

Trọng Thành

Nga dùng đội quân "xác minh dữ kiện" để bóp méo sự thật về chiến tranh Ukraine

Thu Hằng, RFI, 16/02/2023

Sau gần một năm phát động chiến tranh tại Ukraine, tổng thống Vladimir Putin dường như vẫn được đông đảo người dân Nga ủng hộ. Chưa bao giờ chủ nhân điện Kremlin lại vận dụng triệt để tinh thần yêu nước và bôi nhọ phương Tây thành ác qủy đến như vậy để bảo vệ mục tiêu của "chiến địch đặc biệt" "giải trừ phát xít" nước láng giềng, đưa Ukraine "về với đất mẹ".

Hình ảnh Marianna Vishegirskaya, một Blogger Ukraine sinh con trong bom đạn ở Mariupol, ngày 09/03/2022, bị Nga tuyên truyền là hình ảnh dàn dựng. AP - Mstyslav Chernov

Trước tiên phải nói đến vai trò quan trọng của những chiến dịch tuyên truyền tại Nga. Ở đất nước mà "chỉ 1/3 người dân có hộ chiếu cho phép ra nước ngoài", thì "càng dễ tưởng tượng ra một phương Tây hiếu chiến vì họ chưa bao giờ nhìn thấy điều đó ngoài các phóng sự trên truyền hình", theo giải thích của giảng viên Anna Colin Lebedev, đại học Paris-Nanterre của Pháp, trong chương trình Tout un monde của đài truyền hình Thụy Sĩ RST ngày 08/02/2023. Ngoài ra, còn phải kể đến chế độ kiểm duyệt thông tin và kiểm soát truyền thông được Nga tăng cường kể từ khi phát động chiến tranh.

Yếu tố thứ hai là lực lượng tự nhận là "xác minh dữ kiện" (fact-checking) nhưng thực chất, theo AFP, là những nhà tuyên truyền thân Nga tìm mọi cách rũ bỏ trách nhiệm của Moskva. "Bộ máy tuyên truyền Nga đã có truyền thống lâu đời về fact-checking", theo ông Martin Innes, giám đốc Viện đổi mới an ninh, tội phạm và tình báo thuộc Đại học Cardiff (Anh), nhưng hiện giờ "fact-checking" trở thành công cụ bóp méo thông tin, trong chiến dịch truyền thông được Nga tiến hành song song với cuộc chiến từ một năm nay.

Rũ tội cho Nga, đổ lỗi cho phương Tây

Nhiệm vụ quan trọng nhất của lực lượng này là vu khống đối thủ, đánh lạc hướng công luận về các tội ác chiến tranh mà quân nhân Nga bị cáo buộc. Ví dụ gần đây nhất là hình ảnh một tòa chung cư tan hoang sau khi bị trúng tên lửa khiến 46 người chết vào tháng 01/2023 và trở thành biểu tượng của một trong những vụ tấn công tang tóc nhất trong cuộc chiến do Nga phát động. Giới chức Ukraine và chuyên gia phương Tây xác định là đó là do "tên lửa hành trình KH-22 của Nga". Tuy nhiên, trang web "War on Fakes" (Cuộc chiến chống tin giả) bị chuyên gia phương Tây coi là trang "tuyên truyền của Nga", khẳng định tòa nhà bị trúng tên lửa của lực lượng phòng không Ukraine.

Trang "War on Fakes" trở thành cỗ máy tuyên truyền, một công cụ bóp méo thông tin hiệu quả của Nhà nước Nga. Theo ông Roman Osadchuk, thuộc Atlantic Council, trang này vẫn thu hút công luận vì một mặt luôn tự nhận là "khách quan", "công minh" và có nhiệm vụ chống lại "cuộc chiến thông tin đánh phá Nga" và mặt khác, là do người sử dụng internet luôn dùng "fact-checking" làm nguồn tìm kiếm "thông tin khách quan". Chương trình "AntiFake" của truyền hình Nhà nước và tài khoản "Fake Cemetery" (Nghĩa địa tin thất thiệt) thân Nga cũng "kiểm chứng chéo thông tin", nhưng là để làm mất uy tín thông tin của truyền thông phương Tây về những thảm kịch chiến tranh, như ở Butcha hay Mariupol.

Tung hỏa mù thông tin cho độc giả

Song song với việc đổ lỗi cho kẻ thù là chiến lược tung hỏa mù, khiến người sử dụng internet ngập trong thông tin. Các nhà phân tích nhấn mạnh đến chiến lược của những thành phần ủng hộ Nga làm bão hòa không gian truyền thông. Cùng một câu chuyện, sự kiện, nhưng có nhiều cách diễn giải khác nhau để sự thật không bao giờ được tiết lộ. Trang "War on Fakes" có "nhiều tuyên bố sai lệch đến nỗi những thông tin kiểm chứng cuối cùng lại hoàn toàn trái ngược nhau", theo giải thích của chuyên gia Jakub Kalensky. Mục đích là "khiến công luận bối rối, ngập trong thông tin".

Bà Madeline Roache, thuộc tổ chức theo dõi thông tin NewsGuard, cho rằng cuộc chiến thông tin này "có nguy cơ làm mất niềm tin vào những cơ quan truyền thông và các đội kiểm chứng sự kiện chân chính". Nguy hiểm hơn, việc đó cũng "có thể làm sai lệch nhận thức về Ukraine và phương Tây và tạo cảm giác là không thể có được sự thật".

Sự thật có lẽ sẽ chỉ đến từ những người lính từ mặt trận trở về, kể với người thân về điều kiện sống trên chiến trường "không vũ khí, không trang bị, hy sinh trong giao tranh". Nhưng hiện giờ, họ "bị cấm nói". Tuy nhiên, bà Anna Colin Lebedev cho rằng những thông tin đó khi đến được tai người dân có thể sẽ làm thay đổi thái độ của công luận, như từng xảy ra với cuộc chiến ở Afghanistan và chiến tranh Chechnya lần thứ nhất.

Thu Hằng

************************

Nga lại oanh kích nhiều địa phương ở Ukraine

Thu Hằng, RFI, 16/02/2023

Trong đêm 16/02/2023, quân Nga đã ồ ạt oanh kích trong suốt hai tiếng vào nhiều địa phương trên khắp Ukraine. Chính quyền Kiev thông báo bắn hạ 16 trên tổng số "32 tên lửa hành trình" Nga phóng từ chiến đấu cơ và một chiến hạm ở Biển Đen. Loạt oanh kích đã khiến một thường dân thiệt mạng, nhiều khu dân cư bị phá hủy.

Một khu dân cư tại Pokrovsk, Ukraine, bị trúng tên lửa của Nga ngày 15/02/2023. AP - Evgeniy Maloletka

Chánh văn phòng tổng thống, ông Andriy Yermak, thông báo trên mạng Telegram : "Có nhiều thiệt hại ở phía bắc và đông bắc, cũng như trong các vùng Dnipropetrovsk và Kirovograd (miền trung)". Còn tại vùng Lviv (phía tây), "một cơ sở hạ tầng thiết yếu" bị trúng tên lửa, nhưng không gây thiệt hại nhân mạng.

Trên mạng Facebook, không quân Ukraine "lấy làm tiếc là nhiều tên lửa hành trình đã trúng mục tiêu, phá hủy nhiều cơ sở hạ tầng trọng yếu. Hiện giờ, (Ukraine) không có vũ khí nào có khả năng phá hủy loại tên lửa này". Chánh văn phòng tổng thống Andriy Yermak cho rằng quân Nga "đã thay đổi chiến lược" tấn công, triển khai "trinh sát" và "mục tiêu giả", nhưng không nêu chi tiết. Theo AFP, quân Nga có thể đang tìm cách vượt qua hệ thống phòng không Ukraine, được tăng cường bằng những vũ khí do phương Tây cung cấp.

Trước đó, báo Financial Times, trích thông tin tình báo được các nước thành viên NATO chia sẻ, cho biết Nga đang tập trung nhiều chiến đấu cơ gần biên giới Ukraine để sẵn sàng hỗ trợ các chiến dịch trên bộ hiện đang bị trì trệ.

Trước vụ bắn tên lửa trong đêm, Nga cũng thả khinh khí cầu để thử phản ứng của hệ thống phòng không ở Kiev ngày 15/02 và qua đó xác định vị trí của chúng. Cơ quan quân sự vùng Kiev cho biết "khoảng 6 vật thể bay đã bị phát hiện trong không phận Kiev" và "phần lớn" đã bị bắn hạ. Đó là những "khinh khí cầu được gắn gương phản chiếu và radar, di chuyển nhờ sức gió".

Mặt trận miền đông Ukraine vẫn rất gay go. Hôm 16/02, chủ nhân công ty lính đánh thuê Wagner nhìn nhận sẽ không thể chiếm được Bakhmut trước "tháng Ba hoặc tháng Tư", với điều kiện phải cắt được mọi ngả đường tiếp viện của Ukraine. Ông Yevgeny Prigozhin chỉ trích tiến độ chậm chạp của Nga là do "tình trạng quan liêu quân sự trầm trọng".

Thu Hằng

*************************

Chiến tranh Ukraine : Nga vẫn không từ bỏ Kherson

Chi Phương, RFI, 16/02/2023

Khoảng một tuần nữa là tròn một năm Nga xâm lược Ukraine, 24/02/2022, các cuộc oanh kích vẫn không ngừng ở Kherson, miền nam Ukraine. Kể từ khi bị lực lượng Ukraine đẩy lùi cách nay 3 tháng, quân Nga tiếp tục gây áp lực ở phía bên kia sông Dniepr, phân cách lực lượng hai bên. 

Nhà cửa bị phá hủy sau nhiều tháng bị quân Nga chiếm đóng. Làng Posad-Pokrovske, phía tây bắc thành phố Kherson, Ukraine, ngày 27/01/2023. Reuters – Nacho Doce

Đặc phái viên RFI Anastasia Becchio et Boris Vichith gửi về bài phóng sự : 

"Tiếng pháo nổ vang vọng tại quảng trường trung tâm ở Kherson. Đường phố gần như không có ai. Ở bên kia sông Dniepr, Oleksandr Fedunin, phát ngôn viên của lữ đoàn 124 thuộc Lực lượng phòng vệ lãnh thổ Ukraine, cho biết lực lượng Nga tiếp tục pháo kích. Ông Okeksandr nhấn mạnh : "Mỗi ngày, Kherson bị pháo kích ít nhất 20 lần. Họ thường dùng loại súng cối 80 và 120 ly và cả tên lửa nữa. Họ nhắm vào vị trí của chúng tôi, nhưng cũng bắn vào cả các tòa nhà dân sự, cửa hàng, trường học và bệnh viện". 

Ở tả ngạn sông Dniepr, các nhóm nhỏ lính Nga thường tìm cách băng qua con sông, nay giống như là tiền tuyến, phân cách lực lượng hai bên. Ông Roman Tchoukhailov, thuộc đơn vị trinh sát bằng drone, được giao trách nhiệm giám sát khu vực nhạy cảm này : "Tại khu vực mà sông đổ ra biển này, vùng Châu thổ giống như là một mạng nhện. Sông bị phân thành nhiều nhánh nên rất dễ bị lạc. Đối với các đơn vị trinh sát, đây là một khu vực rất quan trọng. Chúng tôi hoạt động không ngừng nghỉ, giống như phía Nga, nhưng chúng tôi có một lợi thế lớn, đó là nắm rành địa thế, bởi vì chúng tôi sống ở đây. Tôi lớn lên ở đây, vì thế mọi chuyện dễ dàng hơn nhiều đối với tôi". 

Roman phải quay trở lại giám sát dòng sông. Ông chờ đợi là càng gần đến ngày đánh dấu một năm Nga xâm lược Ukraine, quân Nga sẽ gia tăng các hoạt động xâm nhập". 

Chi Phương

**********************

Đức và Bồ Đào Nha sẽ giao xe tăng Leopard 2 cho Ukraine vào cuối tháng 3

Thùy Dương, RFI, 16/02/2023

Chính phủ Đức ngày 15/02/2023 thông báo 17 xe tăng chiến đấu Leopard 2 do Đức chế tạo sẽ được giao cho Ukraine vào cuối tháng 03/2023. Thông báo của bộ trưởng quốc phòng Đức, Boris Pistorius, được đưa ra sau cuộc họp của các bộ trưởng quốc phòng khối NATO tại Bruxelles.

Bộ trưởng quốc phòng Đức Boris Pistorius phát biểu khi đến thăm đơn vị xe tăng Leopard dự kiến sẽ giao cho Ukraine, tại Augustdorf, Đức, ngày 01/02/2023. Reuters – Benjamin Westhoff

Hồi cuối tháng 01/2023, Berlin đã cam kết cùng với các nước đồng minh trong khối NATO viện trợ cho Kiev khoảng 30 xe tăng chiến đấu Leopard 2, nhưng theo AFP, các nước này hiện giờ chưa thể huy động đủ số xe tăng như đã hứa. Trong số 17 xe tăng chiến đấu Leopard 2 dự kiến được giao cho Kiev vào cuối tháng 3, có 14 chiếc Leopard 2 A6 của Đức và 3 chiếc của Bồ Đào Nha.

Cũng trong ngày hôm qua, phó thủ tướng Đức Robert Habeck chỉ trích việc Thụy Sĩ từ chối cung cấp đạn dược cho Kiev. Đây là những loại đạn trang bị cho xe tăng phòng không Guepard mà Đức đã viện trợ cho quân đội Ukraine. Berlin từng giao cho Kiev 30 xe tăng Guepard nhưng không thể cung cấp đủ đạn dược cho loại xe tăng này hoạt động tại Ukraine. Hồi năm 2022, Thụy Sĩ đã 2 lần cấm Đức giao cho Ukraine đạn do Thụy Sĩ sản xuất. Phó thủ tướng Đức hôm qua cho biết đang tiếp tục thảo luận với Genève về chủ đề này.

Về phía Ukraine, theo Reuters, công ty sản xuất vũ khí Ukroboronprom hôm qua thông báo đã bắt đầu phối hợp sản xuất đạn pháo với một nước Trung Âu là thành viên của NATO, nhưng không nói cụ thể đó là nước nào. Công ty của Ukraine cũng dự kiến phát triển và chế tạo nhiều loại vũ khí và thiết bị quân sự khác với các nước đồng minh.

Trong khi đó, theo Le Monde, ngành công nghiệp vũ khí của Cộng hòa Czech đang hoạt động hết công suất để cung cấp vũ khí cho Ukraine. Cộng hòa Czech, một trong những nước đầu tiên giao cho Kiev xe tăng, dàn phóng roc-ket và nhiều tên lửa, đã ghi nhận mức bán vũ khí cao kỷ lục trong năm 2022.

Về phần Israel, dù tổng thống Ukraine Zelensky đã nhiều lần đề nghị, nước này vẫn không cung cấp vũ khí cho Kiev. Hôm nay, ngoại trưởng Israel Eli Cohen đến Kiev gặp đồng nhiệm Ukraine Dmytro Kuleba và tổng thống Zelensky.

Thùy Dương

Đa số người dân Nga vẫn đang ngoan ngoãn tuân theo sự cai trị của Putin.

Những người lính tại Nhà thờ Lực lượng Vũ trang Nga, gần Moscow, tháng 1/2023 - Yulia Morozova / Reuters

Trong giai đoạn sau của thời kỳ Xô viết, chỉ có hai lần quân đội Liên Xô làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày của dân thường. Lần đầu tiên là cuộc xâm lược Tiệp Khắc năm 1968, vốn gần như không được người Nga chú ý vì chẳng ai biết chuyện gì đang xảy ra. Lần thứ hai là cuộc xâm lược Afghanistan năm 1979, với hậu quả lớn hơn nhiều. Đối với nhiều người, cảnh những chiếc quan tài bằng kẽm được chở về từ một đất nước phương nam xa xôi, ngay cả khi chủ nghĩa Mác-Lênin không còn phổ biến ở quê nhà, đã phá vỡ nền tảng đạo đức của dự án Xô-viết.

Năm 2022, quân đội của Moscow một lần nữa làm gián đoạn cuộc sống của những người dân bình thường bằng một cuộc xâm lược, và kết quả thậm chí còn tồi tệ hơn hai sự kiện trước đó : Nước Nga vừa trải qua một năm kinh hoàng nhất trong lịch sử hậu Xô viết. Tuy nhiên, bất chấp thiệt hại nhân mạng ngày càng tăng và các tổn thất về mặt đạo đức, nền tảng quốc gia vẫn chưa bị lung lay. Đúng là người Nga đang trở nên chia rẽ và quan điểm của họ dần phân cực khi mọi người trở nên mệt mỏi với chiến tranh. Nhưng "chiến dịch quân sự đặc biệt" đã không làm suy yếu quyền lực của Putin, mà ngược lại còn củng cố nó.

Những người lo sợ Putin hoặc đã trốn khỏi đất nước, hoặc đã bị bịt miệng. Chế độ của Tổng thống Nga có một kho công cụ đáng gờm để chống lại bất kỳ ai dám lên tiếng hoặc bày tỏ sự phản đối. Họ sử dụng hệ thống luật pháp để đè bẹp bất kỳ sự bất đồng chính kiến nào, tuyên những bản án tù kiểu Stalin cho các nhà hoạt động phản chiến. Họ phát minh ra "những ngôi sao vàng " của riêng mình để quấy rối và đe dọa những người được coi là "đặc vụ nước ngoài". (Tôi đã bị phân loại vào nhóm này hồi cuối tháng 12.) Họ đóng cửa hoặc chặn quyền truy cập vào gần như toàn bộ các phương tiện truyền thông độc lập. Và họ gán nhãn "kẻ phản bội quốc gia" cho bất kỳ ai không bày tỏ sự vui mừng trước việc nhà nước gia tăng đàn áp, trước chiến tranh, và trước chế độ quân sự-cảnh sát ngày càng được cá nhân hóa.

Vì vậy, thay vì phản đối, hầu hết người Nga đã nói rõ rằng họ chọn cách thích nghi. Ngay cả việc chạy trốn khỏi đất nước cũng không nhất thiết là một hình thức phản kháng : đối với nhiều người, đó chỉ đơn giản là câu trả lời thực tế cho câu hỏi : Làm thế nào để tránh bị giết hoặc trở thành kẻ giết người ? Đúng là người dân Nga đang lo lắng hơn bao giờ hết. Theo các cuộc khảo sát dư luận, sự lo lắng của người Nga tăng lên mức cao mới vào năm 2022, dù nó đã ít nhiều quay trở lại mức có thể chấp nhận được khi nguy cơ động viên nghĩa vụ quân sự tạm giảm xuống. Nhưng thích nghi đã trở thành đặc điểm nổi bật nhất của người Nga. Khi nào thì chuyện này sẽ kết thúc ? Hiện tại vẫn chưa có câu trả lời.

Cái chết và sự phụ thuộc

Putin đang xây dựng một đế chế mới, nhưng mọi chuyện diễn ra không suôn sẻ. Người dân đang lũ lượt chạy trốn. Một trong những trụ cột của đế chế Xô viết là các dự án xây dựng Cộng sản hoành tráng. Nhưng vị hoàng đế thời nay đã bắt đầu công việc khôi phục đế chế bằng cách phá hủy chính các dự án Cộng sản đó bằng tên lửa của Nga : một phần quan trọng của cơ sở hạ tầng Ukraine mà Putin đã và đang tấn công được xây dựng bởi chính những người tiền nhiệm của ông hồi thế kỷ 20. Ví dụ là nhà máy điện TEC-5 ở Kharkiv. Được Liên Xô xây dựng vào thập niên 1970, nó đã cung cấp điện cho hàng triệu người và trở thành nhà máy nhiệt điện lớn thứ hai của Ukraine. Tháng 9/2022, nó bị Nga tấn công, gây ra một đám cháy dữ dội suốt nhiều tuần và dẫn đến mất điện trên một vùng rộng lớn của đất nước. Sự khác biệt là không thể phủ nhận : đế chế Xô viết đã phóng vệ tinh nhân tạo đầu tiên, Sputnik, và con người đầu tiên, Yuri Gagarin, vào không gian, còn Putin phóng tên lửa chết người sang nước láng giềng. Đây là sự khác biệt giữa quyền lực mềm, vốn đã từng là đặc trưng của Liên Xô ở một giai đoạn nhất định, và quyền lực của Putin, vốn không mềm chút nào.

Tuy nhiên, 2022 – năm của chiến tranh, năm của những cú sốc thường trực – đã không làm thay đổi sự ủng hộ dù miễn cưỡng của dân chúng đối với chế độ. Đây không chỉ là phản xạ tự vệ của những người Nga bình thường – "Đất nước của chúng tôi, dù đúng hay sai" hay "Các nhà lãnh đạo của chúng tôi biết rõ nhất, vì họ có nhiều thông tin hơn chúng tôi". Thay vào đó, nó là một phản ứng hai mặt, cố gắng tìm cách lẩn tránh thực tế. Một mặt, nó thể hiện mong muốn trả thù kẻ thù, những kẻ thậm chí không còn được coi là con người. Mặt khác, nó dựa trên sự tưởng tượng rằng cuộc sống vẫn có thể trôi qua bình thường ở một đất nước đang có hành động bạo lực chống lại nước khác, và việc "hy sinh anh dũng" trên chiến trường đã trở thành chuẩn mực được xã hội chấp nhận.

Hình thức bảo vệ cảm xúc này giải thích lý do tại sao hầu hết người Nga coi năm 2022 là một năm rất khó khăn – nhưng vẫn ít khó khăn hơn so với năm đầu tiên của đại dịch Covid-19, hay giai đoạn đầu thập niên 1990 đầy hỗn loạn. Theo các cuộc thăm dò của Trung tâm Levada độc lập, vào cuối năm 2022, nỗi lo sợ về đàn áp hàng loạt, sự cai trị độc đoán, và sự đàn áp của chính phủ đã thực sự giảm bớt so với vài tháng trước. Tất cả những công cụ này đã được sử dụng với cường độ ngày càng tăng xuyên suốt năm 2022, nhưng mọi người nói rằng họ đã không còn quan tâm đến chúng như trước. Mối quan tâm bị giảm sút này không chỉ là hệ quả của áp lực phải duy trì sự đoàn kết trong thời chiến, mà còn do sự không sẵn lòng thừa nhận rằng thời thế đã khác – nói cách khác, là đang tự lừa dối bản thân. Ngoài ra, theo dữ liệu thăm dò ý kiến, nỗi sợ hãi lớn duy nhất vẫn còn ở mức độ như trước đây là viễn cảnh xảy ra chiến tranh thế giới. Đó dường như là điều duy nhất mà những người Nga bình thường không tìm cách tự lừa dối mình.

Một bộ phận đáng kể dân chúng Nga đã bỏ qua việc Putin vi phạm chính khế ước xã hội mà ông đã đặt ra nhiều năm trước khi "chiến dịch đặc biệt" bắt đầu. Ngay từ đầu, các quan chức đã khẳng định rằng họ chỉ là những chuyên gia quân sự đang làm công việc của mình, và hứa với người Nga rằng miễn là họ chịu ủng hộ chế độ, thì các nhu cầu cơ bản vẫn sẽ được đáp ứng và cuộc sống bình thường vẫn sẽ được duy trì. Giờ đây, tất nhiên, lời hứa đó không còn giữ được nữa. Putin yêu cầu cả nước cùng gánh vác công việc mà ông đã bắt đầu, và hóa ra, ông cần người Nga hy sinh tính mạng của mình. Sự chuyển hướng này đã được thể hiện qua lời hứa rằng cái chết nơi chiến trường sẽ giúp người ta xóa bỏ mọi tội lỗi của mình ở trần gian, như lời Thượng phụ Kirill, người đứng đầu Nhà thờ Chính thống Nga. Đôi khi, lời nói dối càng khủng khiếp và lời biện minh cho nó càng kỳ quặc, thì đa số càng dễ dàng tin vào điều đó.

Điều quan trọng là nhiều người Nga đang phụ thuộc vào nhà nước. Theo số lượng thống kê chính thức, tỷ lệ các khoản thanh toán trợ cấp xã hội trong thu nhập thực tế của người dân hiện nay lớn hơn so với thời kỳ Xô viết. Bất chấp sự xuất hiện của nền kinh tế thị trường và một tầng lớp những người đủ khả năng tự nuôi sống bản thân, Putin đã làm mọi thứ có thể để đảm bảo rằng vai trò kinh tế của nhà nước vẫn lớn nhất có thể. Và ông đã sử dụng nguồn tiền từ dầu mỏ để đạt được mục tiêu đó.

Những người phụ thuộc vào nhà nước đều rất "ngoan ngoãn", trên hết là về mặt chính trị, và hướng đi của nền kinh tế Nga trong những năm gần đây đã củng cố thực tế này. Chỉ một tỷ lệ nhỏ dân số có thu nhập từ hoạt động kinh doanh, trong khi tiền lương từ khu vực công và trợ cấp xã hội chiếm một phần lớn thu nhập của người dân. Theo dữ liệu từ điều tra dân số năm 2021, cứ ba người Nga thì có một người – tương đương 33% – phụ thuộc vào các khoản trợ cấp xã hội như một nguồn thu nhập. Ngoài ra, một phần tư người Nga đang phụ thuộc kinh tế vào người khác. Dù chất lượng của dữ liệu điều tra dân số năm 2021 là tệ nhất trong lịch sử của đất nước thời hậu Xô viết, những con số này vẫn gây sốc.

Hiện tại, Putin đang đưa ra yêu cầu tuyển quân làm "bia đỡ đạn" trong bối cảnh kinh tế-xã hội tương đối bình lặng. Nhưng mọi chuyện có thể thay đổi khi nền kinh tế lao dốc. Ngân sách liên bang sẽ không thể tránh khỏi bị suy giảm do hạn chế xuất khẩu dầu và khí đốt, không có nhiều hoạt động kinh tế, nhưng lại chi tiêu đáng kể cho quốc phòng và an ninh – nhà nước Nga sẽ khó mà mua lòng trung thành của người dân trong những tháng tới. Tuy nhiên, nhiều khả năng Putin vẫn sẽ vượt qua. Bởi vì các cơ quan an ninh và hành pháp, từ quân đội, cảnh sát, đến các lực lượng đặc nhiệm, vẫn sẽ được tài trợ dồi dào, và chính họ sẽ là những người ép buộc kẻ khác phải trung thành. Phương pháp cây gậy và củ cà rốt chưa bị hủy bỏ, nhưng giá trị của cây gậy đang ngày càng gia tăng.

Orwell ở Moscow

Dữ liệu về các vụ truy tố ở Nga đã cho thấy mức độ phản đối công khai đối với Putin và phản ứng chính thức đối với các hành động phản đối đó. Trong năm 2022, 20.467 người đã bị giam giữ vì lý do chính trị, chủ yếu là vì đã công khai thể hiện tình cảm phản chiến ; và 378 người đã bị truy tố hình sự vì tội "làm mất uy tín hoặc tung tin giả về quân đội Nga" – nói cách khác, vì dám có lập trường phản chiến. Trong số 378 người đó, 51 người đã bị kết án. Được chú ý nhiều nhất là các vụ việc chống lại Alexei Gorinov, ủy viên hội đồng của một quận ở Moscow, và Ilya Yashin, chính trị gia theo chủ nghĩa tự do. Hồi tháng 7, Gorinov đã nhận bản án gần 7 năm tù vì phát tán "thông tin sai sự thật về quân đội một cách có chủ ý". Sang tháng 12, Yashin bị kết án 8 năm rưỡi tù giam với lý do tương tự, cụ thể là vì ông đã đề cập đến vụ thảm sát Bucha. Cũng trong năm 2022, 176 cá nhân và tổ chức bị tuyên bố là "đặc vụ nước ngoài" và Quốc hội Nga đã thông qua 22 đạo luật mới nhằm tăng cường quyền lực đàn áp của nhà nước. Trong số này có một luật mới nhắm vào "tuyên truyền" LGBT và một luật trao cho nhà nước quyền hạn được mở rộng đáng kể đối với cái gọi là "đặc vụ nước ngoài".

Đáng chú ý không kém là việc kiểm duyệt được sử dụng ngày càng nhiều. Năm 2022, chính quyền đã chặn hơn 210.000 trang web và cỗ máy của Putin đã vô hiệu hóa tất cả các phương tiện truyền thông độc lập còn sót lại ở Nga. Tuy nhiên, những cơ quan truyền thông bị chặn hoặc đóng cửa này đang cố gắng thực hiện công việc của họ ở bên ngoài nước Nga (và đôi khi ngay cả từ trong nước : chẳng hạn, Novaya Gazeta đang cố gắng quảng bá các dự án mới, và chương trình phát thanh Echo of Moscow trên YouTube cũng được thực hiện một phần từ Moscow). Những người Nga muốn xem, nghe, hoặc đọc các thông tin và dòng quan điểm thay thế có thể sử dụng mạng VPN. Nhiều phương tiện truyền thông độc lập lưu vong cũng phát sóng trên YouTube, nền tảng chính phủ Nga vẫn chưa chặn vì lo sợ cơn thịnh nộ từ một lượng lớn người dùng phi chính trị của nền tảng này.

Trên thực tế, dù số liệu đã rất cao, nhưng việc kiểm đếm các vụ truy tố chính trị và các trang web bị chặn chỉ tiết lộ bề nổi của tảng băng chìm. Sự tức giận đối với Putin và với cuộc chiến còn lớn hơn nhiều. Nhiều trong số những người còn ở lại Nga sợ không dám lên tiếng, trong khi những người khác trốn khỏi đất nước, "bỏ phiếu bằng chân" chống lại Putin. Và vẫn còn những người khác nữa đã quay trở lại với "dân chủ nhà bếp" thời Xô viết, âm thầm thảo luận và lên án cuộc chiến của Putin tại nhà hoặc trong các quán cà phê. Điều đáng chú ý ở nước Nga hiện nay là sự nổi lên của các tác phẩm văn học kinh điển chứa đựng những thông điệp phản chiến tinh tế. Cuốn sách được đọc nhiều nhất vào đầu năm ngoái là 1984 của George Orwell. Những cuốn sách bán chạy khác là những tác phẩm viết về cuộc sống hàng ngày ở Đức hồi thập niên 1930, trong đó mọi người dần hiểu được bản thân và nỗi sợ hãi của họ. Các nhà xuất bản cũng đang tái bản những cuốn sách phản chiến mà chính quyền khó có thể phản đối, chẳng hạn như tuyển tập bài giảng năm 1945 của nhà triết học người Đức gốc Thụy Sĩ Karl Jaspers về tội lỗi và trách nhiệm tập thể của người Đức, và các bài viết phản đối chiến tranh của Leo Tolstoy. Những nhà văn này đang bày tỏ loại tình cảm mà nhiều người Nga ngày nay có thể đồng cảm.

Xét đến quy mô của cuộc đàn áp, sẽ là không thực tế nếu mong đợi một cuộc nổi dậy quần chúng chống lại Putin, đặc biệt là vì hầu hết dân thường ở Nga thích phủ nhận sự thật và tin vào những lý lẽ kỳ lạ mà chế độ tạo ra. Người dân không muốn đứng về phía cái ác, nên họ gán cho cái ác là cái thiện, từ đó buộc mình phải tin rằng Putin đang mang lại hòa bình. Như một phát ngôn viên Điện Kremlin nói, Tổng thống đang phóng đi "những tên lửa của chính nghĩa". Bởi nếu không, người Nga tự nhủ, NATO sẽ phá hủy và chia cắt đất nước của họ – dù chẳng có lấy một chút bằng chứng nào chứng minh cho khẳng định đó ở thời điểm trước tháng 2/2022. Putin là người biết rõ nhất.

Biến mất

Putin và các nhà tư tưởng Kremlin của ông thích nói rằng phương Tây muốn xóa sổ Nga khỏi bản đồ. Về phần mình, họ muốn thấy Nga chiếm được một vị trí lớn hơn nhiều trên bản đồ bằng cách xây dựng một đế chế khổng lồ. Họ muốn quay trở về quá khứ xa xôi. Điều trớ trêu là, khi Nga – chí ít là trong tưởng tượng địa lý của Điện Kremlin – mở rộng phạm vi lãnh thổ trong cuộc chiến tàn khốc chống lại Ukraine, thì nước này thực ra đã biến mất khỏi bản đồ chính trị.

Phương Tây từng coi Nga là một quốc gia đang trên con đường tiến tới dân chủ. Nhưng giờ đây, trong mắt họ, Nga là một quốc gia bị bài xích và một quốc gia thất bại. Các nước láng giềng thuộc Liên Xô trước đây của Nga – các thành viên của Cộng đồng các Quốc gia Độc lập – đang khiếp sợ và đã lịch sự giữ khoảng cách với Moscow ; một số nước trong nhóm này còn đang khai thác thành công lực lượng lao động đã chạy trốn khỏi Putin. (Chỉ riêng vào năm 2022, 2,9 triệu người Nga đã đến Kazakhstan và gần 150.000 người đã được cấp giấy tờ tùy thân cần thiết để làm việc tại đây.) Trung Quốc và Ấn Độ, trong khi vẫn giữ quan hệ thân thiện với Nga về xã giao và kinh tế, đã bắt đầu quan sát với sự hoài nghi khi Putin rơi vào vòng xoáy tự hủy diệt, mang theo cả nền kinh tế, lực lượng lao động, phẩm giá, và quyền lực mềm của đất nước ông.

Tháng 3/2022, theo một cuộc thăm dò của Trung tâm Levada, 80% người Nga "hoàn toàn ủng hộ" hoặc "tương đối ủng hộ" cuộc chiến của Nga. Nói một cách chính xác, họ ủng hộ "các hành động của lực lượng vũ trang Nga ở Ukraine". Vào thời điểm đó, dư luận chưa sẵn sàng xem đó là một "cuộc chiến", và không chỉ bởi vì người ta có thể bị truy tố nếu dám gọi như vậy, mà họ thực sự tin rằng đó chỉ là một chiến dịch quân sự ngắn hạn. Đến tháng 12/2022, mọi thứ đã thay đổi. Không còn nghi ngờ gì, người Nga đang tham chiến, đến mức các quan chức hàng đầu của nước này, khi tìm cách biện minh cho những thất bại liên tiếp của quân đội, đã gọi đó là "cuộc chiến với NATO". (Tất nhiên, họ sẽ không gọi đó là cuộc chiến với người anh em Ukraine, vốn đang bị phương Tây "sử dụng để tiêu diệt Nga".) Lúc này, dù các quyết định của Putin vẫn nhận được sự ủng hộ chung của 71% số người được khảo sát, nhưng phần dân số "hoàn toàn ủng hộ" đã giảm từ 52% trong tháng 3 xuống chỉ còn 41% trong tháng 12. Những người mất tinh thần nhiều nhất trước cuộc tắm máu của Putin là những người Nga trẻ tuổi và những người thu thập thông tin từ Internet hơn là truyền hình Nga. Hồi tháng 12, 50% số người được hỏi ủng hộ đàm phán hòa bình, trong khi chỉ 40% cho rằng tốt hơn là nên tiếp tục chiến đấu. (Cũng không ngạc nhiên khi sự ủng hộ của Nga đối với đàm phán hòa bình đạt đến đỉnh điểm trong thời gian Putin tiến hành động viên một phần vào tháng 9 và tháng 10, khi tỷ lệ này lên tới 57%). Xã hội đang bị chia rẽ.

Nhưng ai sẽ nhận trách nhiệm về "cỗ máy xay thịt của Putin" ? Khoảng tháng 5/2022, khi rõ ràng là chiến tranh sẽ không kết thúc nhanh chóng như kế hoạch – và khi người dân Nga vẫn chưa trực tiếp mắc kẹt trong cuộc chiến – số người bày tỏ ý thức trách nhiệm đạo đức đối với cái chết của người dân Ukraine đã tăng lên trong một thời gian ngắn. Tuy nhiên, sau đó, chủ đề đó đã quay về làm một hiện tượng bên lề : hiện tại, chỉ có khoảng một phần tư người Nga muốn nhận trách nhiệm ở một mức độ nào đó đối với cuộc chiến, và chỉ một phần mười người Nga cho rằng mình "chắc chắn" phải chịu trách nhiệm. Ngược lại, khoảng 60% số người được khảo sát đã tự miễn trừ mọi trách nhiệm đối với cái chết của những người anh em láng giềng, mà nhiều trong số đó là họ hàng và người quen của họ.

Trong lúc dân thường đang bị giết hại, và các thành phố cùng cơ sở hạ tầng dân sự thiết yếu đang bị san bằng, thì việc chối bỏ trách nhiệm vừa trẻ con lại vừa vô đạo đức. Nhưng việc người Nga chấp nhận trách nhiệm tập thể, chưa kể đến cảm giác tội lỗi, là chuyện ở hồi sau – nếu có. Trong tương lai gần, chế độ độc tài tàn bạo đang cai trị ở Nga sẽ áp đặt một số chuẩn mực hành vi nhất định, họ sẽ không có ý định tự biến mất, giảm bớt chiến dịch đàn áp và tuyên truyền, hoặc chấm dứt chiến tranh. Tất nhiên, những người dân ngoan ngoãn và kiệt sức sẽ chấp nhận với lòng biết ơn bất cứ điều gì mà chế độ chuyên chế mang lại – kể cả hòa bình.

Có những lúc, nước Nga trông như thực sự đã biến mất khỏi bản đồ hoặc đã bị sáp nhập bất hợp pháp bởi chính phủ của mình. Trong vòng chưa đầy một năm, Putin và đội ngũ của mình đã hủy hoại mọi thứ thuộc về Nga, thậm chí cả văn hóa Nga. Hình ảnh của nước Nga chưa bao giờ bị vùi dập như vậy kể từ thời Stalin. Liên Xô trong những năm cuối cùng vẫn được thế giới tôn trọng hơn nhiều so với nước Nga hiện nay.

Theo một nghĩa nào đó, mọi thứ xảy ra kể từ khi Nga xâm lược Ukraine đều đã bị cuốn vào vòng luẩn quẩn của lịch sử chính trị của nước này. Ông ngoại của tôi từng bị bắt vì lý do chính trị vào năm 1938, trong thời kỳ Đại Thanh trừng, nghĩa là ở tuổi lên chín, mẹ tôi đã trở thành con gái của một "kẻ thù của nhân dân". Bà qua đời hơn 20 năm trước, tự tin rằng đất nước của bà cuối cùng cũng đã bước vào con đường phát triển dân chủ bình thường. Bà đã không sống để chứng kiến con trai mình bị gán cho cái mác "đặc vụ nước ngoài", món quà của nhà nước dành cho tôi vào ngày 24/12/2022. Trong ba thế hệ của gia đình tôi, đã có hai thế hệ trở thành kẻ thù của các chế độ chuyên chế. Ngăn cách giữa ông ngoại, "kẻ thù của nhân dân", và cậu cháu trai, "đặc vụ nước ngoài", là hơn 80 năm lịch sử thăng trầm từ Liên Xô đến Nga, trong đó gồm 30 năm mà đất nước được tự do hóa : dưới thời Khrushchev, Gorbachev, và Yeltsin. Thật vậy, đúng như câu tục ngữ chính trị được cho là của Pyotr Stolypin, Thủ tướng Đế quốc Nga thời kỳ tiền cách mạng, "Trong một năm, mọi thứ trong nước đều thay đổi ; trong một thế kỷ, chẳng có gì thay đổi".

Andrei Kolesnikov

Nguyên tác : "How Russians Learned to Stop Worrying and Love the War", Foreign Affairs, 01/02/2023

Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 13/02/2023

Andrei Kolesnikov là nghiên cứu viên cao cấp tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế.

Khối NATO thảo luận về việc đẩy nhanh cung cấp vũ khí cho Ukraine

Thanh Phương, RFI, 15/10/2023

Hôm 15/02/2023, tại Bruxelles, Bỉ, các nước thành viên Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO tiếp tục thảo luận về việc đẩy nhanh cung cấp vũ khí và đạn dược cho quân đội Ukraine vào lúc chiến sự diễn ra ngày càng ác liệt, đặc biệt là tại thành phố Bakhmut.

Lực lượng Nga đã bỏ lại đạn dược và danh sách hàng tồn kho khi họ vội vã rời Balakliia. Ảnh minh họa

Cuộc họp bắt đầu từ hôm qua quy tụ khoảng 50 nước trong "Nhóm Ramstein", đứng đầu là Hoa Kỳ. Đây chính là cơ chế ra các quyết định về cung cấp vũ khí cho Ukraine. Cho tới nay, nhóm này thường họp tại căn cứ quân sự Mỹ Ramstein ở Đức. 

Theo hãng tin AFP, phát biểu tại cuộc họp ở Bruxelles hôm qua, bộ trưởng quốc phòng Mỹ Lloyd Austin khẳng định : "Chúng ta sẽ cung cấp cho Ukraine các phương tiện để trấn giữ và tiến đánh trong cuộc phản công mùa Xuân". Lãnh đạo Lầu Năm Góc cho biết, trong số các vũ khí dự trù sẽ được viện trợ thêm cho Kiev, có đại bác, hệ thống phòng không và xe thiết giáp, nhưng ông không đề cập đến chiến đấu cơ, mà Ukraine vẫn yêu cầu được cung cấp.

Hôm qua, đã có một số thông báo, nhất là về việc Pháp và Ý cấp cho Ukraine hệ thống phòng không Mamba (SAM-T), trị giá 500 triệu euro, tương đương với hệ thống Patriot của Mỹ. Pháp cũng sẽ cùng với Úc sản xuất đạn súng cối 155 ly và trong những ngày tới sẽ giao cho cho Kiev các xe thiết giáp AMX-10 như đã hứa. Về phần mình, Lầu Năm Góc thông báo một hợp đồng trị giá 552 triệu đôla ký với hai công ty để sản xuất đạn súng cối 155 ly. Riêng nước Đức sẽ khởi động lại một dây chuyền sản xuất đạn cho các xe tăng phòng không Gepard.

Tối qua, tổng thống Volodymyr Zelensky đã một lần nữa kêu gọi các nước đồng minh cấp tốc giao thêm vũ khí cho Ukraine, do áp lực quân sự của Nga ở miền đông ngày càng tăng, nhất là tại khu vực phía bắc thành phố Bakhmut, trung tâm điểm của các trận giao tranh ác liệt từ nhiều tháng qua. Hôm qua, chủ nhân của tập đoàn bán quân sự Nga Wagner, Yevgeny Prigozhin, thừa nhận là chưa thể chiếm được Bakhmut, do lực lượng Ukraine tại đây kháng cự rất mạnh.

Hôm qua, tổng thống Zelensky cũng cho biết tình hình "cực kỳ khó khăn" ở các vùng Lugansk và Donesk, nơi mà các binh lính Ukraine "đang giành giật từng tấc đất".

Trước viễn cảnh chiến tranh sẽ còn kéo dài, Liên Hiệp Quốc hôm nay đã kêu gọi quốc tế đóng góp 5,6 tỷ đôla để đáp ứng các nhu cầu nhân đạo trong năm nay cho 11,1 triệu người ở Ukraine và cho 4,2 triệu người tị nạn Ukraine ở Châu Âu.

Thanh Phương

**************************

Phương Tây trước áp lực đáp ứng nhu cầu vũ khí đạn dược cho Ukraine

Anh Vũ, RFI, 14/02/2023

Giữa lúc mặt trận miền đông Ukraine đang tiếp diễn ngày thêm khốc liệt và khả năng Nga mở các đợt tấn công vào mùa xuân đang đến gần, thì xuất hiện câu hỏi : quân đội Ukraine liệu có đủ đạn dược để tiếp tục cuộc chiến ? Vấn đề cấp bách được đặt ra như vậy sau khi tổng thư ký khối NATO cảnh báo về tình trạng nhịp độ sản xuất vũ khí đạn dược của các nước trong Liên Minh không theo kịp mức độ tiêu thụ của Ukraine. 

Lính Ukraine lắp vũ khí vào một trực thăng tại căn cứ quân sự của Ukraine ở vùng Kherson ngày 08/01/2023. AP - Libkos

Nền công nghiệp quốc phòng của các nước phương Tây giờ phải lao vào cuộc chạy đua với thời gian để đủ cung ứng đạn dược cho Ukraine.

Một ngày trước cuộc họp hôm nay (14/03) của các nước thành viên Liên Minh Bắc Đại Tây Dương để bàn về việc tăng tốc độ sản xuất và cung cấp vũ khí đạn dược giúp Ukraine kháng cự với đợt tấn công lớn sắp tới của Nga, tổng thư ký Jens Stoltenberg công khai nêu ra những thách thức đối với ngành công nghiệp quốc phòng phương Tây về cung cấp vũ khí cho Ukraine.

Thông tín viên RFI Pierre Benazet tại Bruxelles, nơi đặt trụ sở của NATO, cho biết chi tiết :

Theo ông Jens Stoltenberg, quân đội Ukraine tiêu thụ đạn dược nhiều hơn cả khả năng sản xuất của công nghiệp quân sự Châu Âu và Mỹ. Các nước đồng minh cung cấp vũ khí cho Ukraine vẫn còn dự trữ, nhưng bây giờ các tập đoàn công nghiệp hiểu rằng họ sẽ có nhiều đơn đặt hàng và hợp đồng lớn về lâu dài và từ giờ họ đã có thể tăng tốc độ sản xuất và đầu tư, theo xác nhận của một nước thành viên NATO.

Còn theo tổng thư ký NATO, vấn đề càng trở nên cấp bách khi mà cuộc tấn công mùa xuân của quân đội Nga trên thực tế đã bắt đầu. Ông Jens Stoltenberg nói : "Việc Nga làm bây giờ là đưa hàng nghìn, hàng nghìn quân bổ sung, chấp nhận tỷ lệ tổn thất rất cao và chịu thiệt hại nặng nề nhằm tạo áp lực với Ukraine. Những thiếu hụt về chất lượng được Nga cố gắng bù lại bằng số lượng. Phải khẩn cấp trang bị thêm vũ khí cho Ukraine. Chúng ta giao vũ khí, đạn dược, các phụ tùng thay thế, nhiên liệu cho mặt trận Ukraine càng nhanh thì chúng ta càng cứu thêm được nhân mạng và củng cố tốt hơn nỗ lực nhằm tìm kiếm giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột này".

Các nước NATO cũng sẽ dần dần đào tạo binh sĩ Ukraine để họ bỏ thói quen từ thời Liên Xô dùng đạn dược không tiếc tay. 

Một cuộc chiến tranh cường độ cao và kéo dài gần tròn một năm như ở Ukraine ngốn một lượng khí tài đạn dược rất lớn. Chưa có con số thông kê chính xác nào, nhưng theo một nguồn tin quân sự của Pháp được AFP trích dẫn, trong tháng 7 năm ngoái, mỗi ngày quân Nga có thể đã bắn 50 nghìn quả đạn pháo, trong khi đó con số của phía Ukraine là 6.000 đầu đạn. Mức tiêu thụ đạn của Ukraine tăng vọt kể từ khi họ mở các đợt phản công cuối tháng 8. Quân đội Ukraine sẽ còn cần hỏa lực lớn hơn gấp nhiều lần để có chống lại các cuộc tấn công của Nga trong những tuần tới.

Từ đầu cuộc chiến tranh đến nay, người ta đã thấy các lãnh đạo Ukraine luôn đề nghị các đồng minh cũng cấp thêm vũ khí đạn dược. Các nước phương Tây cũng đã cố gắng đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của Kiev, nhưng dường như khả năng cũng bắt đầu tới gần giới hạn.

Riêng Hoa Kỳ đã cấp cho quân đội Ukraine hơn 1.600 tên lửa phòng không Stinger, hơn 8.500 tên lửa chống tăng Javelin, theo con số của Bộ ngoại giao Mỹ. Con số này tương đương với sản lượng tên lửa Javelin trong 5 năm và Stinger trong 13 năm, như xác nhận hồi tháng 12 vừa qua của ông Greg Hayes, lãnh đạo tập đoàn chế tạo vũ khí Mỹ Raytheon. Để có thêm đạn dược cho Ukraine, tập đoàn này đã phải hợp tác để tăng sản lượng tên lửa Javelin lên 400 quả mỗi tháng. 

Một thí dụ khác : Tập đoàn Nexter của Pháp, có sản lượng hàng năm khoảng vài chục nghìn đạn pháo 155 mm, cũng đang gần như chạy hết công suất, theo một quan chức cao cấp quốc phòng Pháp.

Từ sau khi bức tường Berlin bị phá bỏ cách đây 3 thập kỷ, các nước phương Tây đều cắt giảm chi tiêu quốc phòng, ưu tiên cho phát triển kinh tế thời hậu chiến tranh lạnh. Các ngành công nghiệp chiến tranh ở các nước phương Tây chỉ còn hoạt động cầm chừng, bảo đảm khả năng phòng thủ tối thiểu, hoặc phục vụ mục đích thương mại cho những cuộc xung đột nhỏ lẻ ở nơi này hay nơi khác. 

Cuộc xung đột ở Ukraine có quy mô hoàn toàn khác. Chuyên gia William Alberque, thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, khẳng định : "Ngành công nghiệp quốc phòng của chúng ta (phương Tây) về đạn dược, hỗ trợ hậu cần, đào tạo tổng thể không đáp ứng được" với thách thức hiện nay. Ông nhấn mạnh phương Tây có kế hoạch "không chỉ cho Ukraine mà còn cho các vấn đề trong tương lai như Đài Loan và nhiều cuộc chiến tranh khác có khả năng xảy ra".

Không lâu sau khi chiến tranh Ukraine nổ ra, tổng thống Pháp đã nêu vấn đề khởi động nền kinh tế chiến tranh. Nhưng điều này không hề khả thi với Pháp cũng như với các nước Châu Âu khác, khi mà kinh tế thời bình cũng đang lao đao sau liên tiếp khủng hoảng dịch và lạm phát.

Việc Ukraine rơi vào tình trạng khan hiếm đạn dược đã được báo trước. Các bộ trưởng quốc phòng của NATO họp ngày hôm nay sẽ phải tìm ra giải pháp tiếp viện đạn dược cho Kiev, ít ra là trước mắt. Cuộc chiến tranh hao mòn tại Ukraine giờ đang mở ra một mặt trận mới cho phương Tây : cung cấp vũ khí đạn dược cho Kiev. 

Anh Vũ

**************************

Ukraine tuyển quân tình nguyện trước nguy cơ Nga tấn công vào mùa xuân

Minh Anh, RFI, 14/02/2023

Tổng thư ký Liên Minh Quân Sự Bắc Đại Tây Dương Jens Stoltenberg, hôm 14/02/2023 cho rằng cuộc tấn công mùa xuân của Nga đã bắt đầu. Giao tranh dữ dội ở phía đông Ukraine là khúc dạo đầu cho chiến dịch, vào lúc chỉ còn vài ngày nữa là đến ngày đánh dấu đúng một năm Nga khởi động "chiến dịch quân sự đặc biệt" xâm lược Ukraine. 

Lính Ukraine tại chiến tuyến gần thị trấn Vuhledar, vùng Donetsk, Ukraine, 11/02/2023. Reuters – Marko Djurica

Reuters dẫn lời nhiều quan chức quân sự Ukraine cho biết, binh sĩ nước này đang chuẩn bị đối phó với những đợt tấn công mới trên bộ. Song song với lệnh động viên, chính quyền Kiev đã mở một chiến dịch lớn, tuyển thêm quân tình nguyện cho nhiều lữ đoàn tấn công. 

Anastasia Becchio và Boris Vichith, hai đặc phái viên đài RFI, có mặt tại miền nam Ukraine gởi về bài phóng sự : 

"Tại sảnh một tòa nhà hành chính, sau những chiếc bàn để đầy những tờ rơi kêu gọi gia nhập các đơn vị chiến đấu, một nữ quân nhân thuộc lực lượng cảnh vệ quốc gia, mặc quân phục, hướng dẫn một nam thanh niên đến đăng ký. Những người tình nguyện phải biết rõ những gì đang chờ đợi họ, như lưu ý từ một người phụ trách tuyển dụng khác. 

Ông nói : "Không ai được giấu giếm rằng đây là những tiểu đoàn xung kích. Và điều đó được ghi rõ trên các tờ rơi tuyên truyền và trong các thông báo trên vô tuyến và kênh truyền hình. Đó là những đơn vị chiến đấu giải phóng đất nước. Để thực hiện một cuộc tấn công, dĩ nhiên chúng tôi cần phải có thêm nhiều lực lượng mới để giành ưu thế so với kẻ thù". 

Trên kênh truyền hình, đài phát thanh, các quảng cáo kêu gọi thanh niên gia nhập các binh đoàn chiến đấu. Trong một tuần vận động, khoảng 17 ngàn người đã đến nộp đơn. Những tân binh mới này sẽ được hưởng một mức lương cao và nhiều phúc lợi xã hội tương tự như các binh sĩ của quân đội. Mikhailo Bileha, 30 tuổi đến đăng ký vì một lý do khác. 

Anh giải thích : "Tôi đã sống 8 tháng dưới sự chiếm đóng của Nga, gần vùng Kherson và tôi thật sự không thích Nga. Cả hai người anh của tôi đều trong quân đội, một người là pháo binh, còn người kia là ở đơn vị phòng không trên tiền tuyến". 

Để là thành viên của đơn vị xung kích, các ứng viên phải trải qua các cuộc trắc nghiệm tâm lý và kiểm tra sức khỏe. Mikhailo, bị mất một quả thận, lo sợ bị từ chối. Do vậy, anh tìm cách hỗ trợ mạng lưới các tình nguyện viên dân sự rộng lớn". 

Minh Anh

***********************

Chiến tranh Ukraine : Quân Nga tiến thêm ở Bakhmut, Ukraine cố thủ tại Vuhledar

Anh Vũ, RFI, 14/02/2023

Gần đến ngày đánh dấu một năm cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine, chiến sự ngày càng thêm ác liệt trong vùng Donbass. Các giới chức quân sự Ukraine dự báo Nga đang chuẩn bị các cuộc tấn công mới trên bộ. Từ hôm qua, quân Nga đã siết chặt thêm vòng vây xung quanh thành phố Bakhmut, tìm cách chiếm thêm đất. Trong khi đó, ở phía nam, tại mặt trận Vuhledar, quân Ukraine cố thủ quyết liệt gây tổn thất rất lớn cho quân Nga.

Ảnh do Không quân Ukraine chụp tháng 02/2023 : Các xe tăng Nga bị phá hủy sau một cuộc tấn công bất thành vào Vuhledar, Ukraine. AP

Thông tín viên Stéphane Siohan tại Kiev tường trình :

Hôm thứ Hai (13/02), chính phủ Ukraine cho biết tình hình phía bắc thành phố Bakhmut rất phức tạp. Tại đây, quân đội Nga tiếp tục chiến lược lấn dần nhằm kiểm soát trục lộ nối thành phố này với phần còn lại của Donbass.

Quân Nga khẳng định đã chiếm được địa phương Krasna Hora và đang gây sức ép tại Paraskoyvka, một trong những điểm giao lộ chính của vùng.

Ở phía đông Bakhmut, quân Ukraine tiếp tục cố thủ đến cùng trong khu cư dân ngoại ô, giành giật nhau từng ngôi nhà. Quân đội Ukraine đã ra lệnh cấm thường dân vào thành phố.

Tình hình cũng đang căng thẳng ở phía bắc, tại khu vực giữa hai thị trấn Kremina và Svatov, trong vùng Luhansk. Nhưng xa hơn về phía nam, những hình ảnh của thành phố Vuhledar mới thực sự kinh sợ. Khu vực mặt trận này là mục tiêu tấn công ồ ạt của Nga. Từ khoảng ba tuần qua, những hình ảnh từ drone của quân đội Ukraine cho thấy vùng đất mỏ nằm gần Donetsk này, trước cuộc xâm lược có 15 nghìn dân, giờ gần như bị phá hủy hoàn toàn.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh, một nhóm nghiên cứu có tiếng của Mỹ, vùng ven thành phố đã bị lữ đoàn 155 thủy quân lục chiến Nga biến thành mặt trận giao tranh. Đơn vị này đã mất hàng chục chiến xa.

Theo Kiev và các nước phương Tây, tổn thất của quân Nga ở xung quanh thành phố Vuhledar mỗi ngày lên tới hàng trăm lính. Có lẽ đây là con số thiệt hại hàng ngày kinh khiếp nhất từ đầu chiến tranh.

Anh Vũ

Thụy Điển chuẩn bị đối phó với nguy cơ xảy ra chiến tranh

Trong bối cảnh chiến tranh Ukraine sắp tròn 1 năm, chuyên mục quốc tế của báo Le Monde hôm 15/02/2023, có bài viết đáng chú ý về việc Thụy Điển trong năm qua đã đẩy mạnh phòng vệ dân sự để chuẩn bị khả năng đối phó với xung đột.

Nội các Thụy Điển, với bộ trưởng Phòng vệ Dân sự Carl-Oskar Bohlin (hàng cuối, bên trái), Stockholm, tháng 10/2022. AP - Fredrik Sandberg

Đến hết năm 2022, sĩ số lực lượng phòng vệ dân sự của Thụy Điển lên đến hơn 104.000 người, tăng 16% so với hồi tháng 06. Dù là quân nhân chuyên nghiệp hay quân dự bị, công chức, tài xế xe buýt hay người trông trẻ, tất cả đều nhận được "nhiệm vụ chiến tranh". Nếu Thụy Điển bị tấn công, họ sẽ biết những gì họ được trông chờ thực hiện. Đa phần sẽ tiếp tục làm việc ở vị trí của mình, được xem là quan trọng vận hành đất nước. Những người khác sẽ được chọn tùy theo năng lực đặc biệt của họ. Nhưng mọi người đều phải tỏ ra kín đáo.

Đối với những người trong độ tuổi 16-70 và không nhận được nhiệm vụ, họ cũng không được bỏ trốn, mà phải tiếp tục hoạt động của mình và có thể được Cơ quan quốc gia về việc làm huy động.

121.500 thanh niên Thụy Điển đón sinh nhật 16 tuổi trong năm 2022 đã nhận được thư của Cơ quan phòng vệ dân sự (MSB) thông báo rằng từ nay họ trở thành một phần của lực lượng "phòng vệ toàn diện" của vương quốc Thụy Điển và có "nghĩa vụ giúp đỡ trong trường hợp có mối đe dọa về chiến tranh hoặc nếu chiến tranh xảy ra".

Sau khi chiến tranh Ukraine nổ ra, lần đầu tiên tính từ năm 1947, Thụy Điển lại có bộ trưởng Phòng vệ dân sự, bên cạnh bộ trưởng Quốc phòng. Tân bộ trưởng Phòng vệ dân sự Carl-Oskar Bohlin, nhậm chức ngày 18/10/2022, giải thích việc bổ nhiệm ông là do "tình hình an ninh rất nghiêm trọng mà Thụy Điển và Châu Âu đang gặp phải". Ông giải thích vai trò của mình là điều phối các nỗ lực tái lập hệ thống phòng thủ dân sự của đất nước để "trong trường hợp bị tấn công quân sự, xã hội vẫn tiếp tục hoạt động, bất chấp những xáo trộn rất nghiêm trọng" và rằng "xã hội cũng có thể tập trung tất cả mọi nguồn lực và năng lượng để hỗ trợ quân đội thực hiện nhiệm vụ".

Le Monde trích dẫn một chuyên gia của Viện Nghiên cứu Thụy Điển về phòng phòng : "Trong hoàn cảnh này, chúng tôi đã phát hiện ra chiến tranh hiện đại tấn công toàn thể xã hội, như trường hợp của Ukraine, và chúng tôi lo sợ rằng đó sẽ là một cuộc chiến tổng hợp, có độ chính xác. Đối mặt với cuộc chiến tranh toàn diện này, cần có lực lượng phòng vệ toàn diện, cả quân sự và dân sự".

Theo đường lối trung lập, Thụy Điển chưa trải qua một cuộc xung đột vũ trang nào kể từ năm 1814. Nhưng điều đó không ngăn cản Thụy Điển chuẩn bị mọi chuyện, bởi trong Đệ nhị Thế chiến, người dân Thụy Điển cũng chịu cảnh thiếu hụt, khan hiếm hàng hóa.

Khắc phục sai lầm chiến lược trong quá khứ

Sau Đệ nhị Thế chiến, trong nhiều thập niên, Thụy Điển đã trang bị một hệ thống phòng vệ dân sự mà bộ trưởng Phòng vệ dân sự nhìn nhận là "hệ thống được xây dựng kỹ nhất và phát triển nhất thế giới". Thế nhưng, theo Le Monde, đằng sau nhận xét của ông Carl-Oskar Bohlin là một sự cay đắng, bởi vì sau sự sụp đổ của Bức tường Berlin và Liên Xô, khi mối đe dọa chiến tranh ở Châu Âu đã giảm, Thụy Điển đã "phạm sai lầm chiến lược" khi tin rằng mọi chuyện đã kết thúc.

Vụ Nga xâm chiếm bán đảo Crimea của Ukraine hồi năm 2014 đã tạo ra một sự thay đổi 180 độ tại Thụy Điển. Sau khi bị hủy vào năm 2010, nghĩa vụ quân sự đã được Thụy Điển khôi phục vào năm 2017 và phòng vệ dân sự được tái khởi động. Đến năm 2018, 4,9 triệu hộ gia đình đã nhận được trong hộp thư sách hướng dẫn bằng 14 ngôn ngữ "Trong trường hợp nổ ra chiến tranh hoặc khủng hoảng". Họ được giải thích cách chuẩn bị đối phó với tình huống xấu nhất.

Việc lập kế hoạch diễn ra ở mọi cấp độ trong xã hội. Ở cấp quốc gia, một đạo luật có hiệu lực từ ngày 01/10/2022 xác định 10 lĩnh vực chiến lược (bưu chính viễn thông, tài chính, năng lượng, y tế …) và yêu cầu các cơ quan chính phủ bảo đảm hoạt động của các lĩnh vực này.

Patrik Moström, người đứng đầu bộ phận khẩn cấp của Cơ quan nông nghiệp, giải thích rằng thách thức là "giữ cho mọi người khỏe mạnh trong một thời gian dài, từ 3 tháng đến 1 năm", khi nhập khẩu có thể phải tạm ngưng và các tuyến tiếp vận bị cắt. Bước tiếp theo là xác định những gì có thể được sản xuất ngay tại địa phương và những gì sẽ phải dự trữ. Từ sau Chiến Tranh Lạnh, Thụy Điển trở thành xã hội chỉ tích lũy đủ dùng chứ không dự trữ nhiều, và ngày càng phụ thuộc vào nhập khẩu, thường chỉ tự chủ được 50% nhu cầu, so với tỉ lệ 80% ở nước láng giềng Phần Lan.

Cuộc cách mạng kỹ thuật số cũng khiến xã hội dễ bị tổn thương hơn trước các vụ cuộc tấn công từ bên ngoài. Tại Stockholm, cơ quan bảo vệ dân sự muốn nâng cao ý chí bảo vệ đất nước của người dân Thụy Điển thông qua các chiến dịch thông tin và diễn tập, bởi Stockholm "không ngây thơ đến mức tin rằng có thể chống chọi lại với mọi chuyện".

Le Monde kết luận, thông qua việc chuẩn bị cho mọi tình huống, Stockholm cũng hy vọng có thể ngăn cản một đối thủ tiềm tàng tấn công Thụy Điển.

IT Army of Ukraine : Bí ẩn đội quân công nghệ số của Ukraine

Về chiến tranh Ukraine, cả báo Le Figaro và Les Echos đều chú ý đến áp lực đối với phương Tây trong việc viện trợ đạn dược cho Ukraine.

Trong khi đó, Libération hôm nay dành một tựa trên trang nhất và hồ sơ 4 trang cho "IT Army of Ukraine". Đội quân công nghệ số của Ukraine được bộ trưởng Chuyển đổi công nghệ số của Ukraine thông báo thành lập chỉ 2 ngày sau khi chiến tranh nổ ra. Không chỉ giao tranh với quân Nga trên chiến trường, Ukraine còn đối phó với Nga trên mặt trận công nghệ số. Nhưng sau 1 năm, cho đến nay, theo Libération, vẫn còn "một vùng tối" với nhiều "điều bí ẩn" bao trùm đội quân này, chẳng hạn khuôn khổ hoạt động ra sao ? Ai chỉ huy ? Đâu là vai trò của Nhà nước Ukraine ?

Theo những lời chứng mà Libération thu thập được trong cuộc điều tra, "IT Army of Ukraine" được thành lập theo ý tưởng của chính phủ Ukraine nhưng đội quân lại gồm các tình nguyện viên, không chỉ trong nước mà cả của nước ngoài, và nhắm đến tấn công các trang mạng của Nga.

Libération nhắc lại, hồi tháng 09/2022, nhật báo Hà Lan De Volkskrant từng đăng tải chân dung của một người tự xưng là cựu thành viên lực lượng đặc nhiệm của Hà Lan và là một trong những "đại tá" của IT Army. Theo người này, các thành viên của SBU, Cơ quan an ninh nội địa Ukraine, chính là "xương sống" của đội quân này và chính họ chọn lựa các nhà quản lý trung gian từ các tình nguyện viên. Khi được Libération liên lạc, cả Bộ quốc phòng Ukraine, Bộ chuyển đổi công nghệ số và SBU đều không hồi đáp.

Các mục tiêu mà IT Army nhắm đến rất đa dạng : giới công nghiệp, thương mại, tài chính, cơ quan công quyền cấp trung ương và địa phương, các phương tiện truyền thông, dịch vụ số... của Nga. Một người Ukraine ẩn danh nói với Libération : "Chúng tôi mở rộng các đòn trừng phạt để người dân ở phía bên kia (ý nói tới phía Nga), cảm thấy thế nào là chiến tranh".

Tuy nhiên, Libération cũng đặt câu hỏi về tính chính đáng của các hành động tấn công mạng của "IT Army of Ukraine", bởi nhiều mục tiêu họ nhắm tới, chẳng hạn một số ngân hàng, phương tiện truyền thông xã hội… không phải cơ sở quân sự mà là cơ sở dân sự.

Nước Nga muốn loại bỏ nội dung đồng giới ra khỏi văn hóa

Vẫn có liên quan đến nước Nga, báo công giáo La Croix giới thiệu bài phỏng vấn nhà sản xuất điện ảnh Nga Kirill Serebrennikov, đạo diễn phim "Người vợ của Tchaikovsky". Bộ phim nói về tình yêu đồng giới của nhà soạn nhạc thiên tài Tchaikovsky đã bị cấm chiếu tại Nga. Nhà làm phim, nay sống lưu vong, cho biết ngay từ khi mới quay phim, ông đã biết tác phẩm sẽ không báo giờ được phát hành trong nước.

Các quan chức chỉ muốn loại bỏ khỏi nền văn hóa Nga tất cả những gì liên quan đến tình yêu đồng giới. Giới lãnh đạo và chính trị Nga tin rằng chỉ cần đọc sách về đề tài đồng tính là sẽ biến thành người đồng tính và điều đó là trái với giá trị Nga. Thế nhưng, đối với Kirill Serebrennikov, chống lại người đồng giới và ủng hộ chiến tranh Ukraine đều là sự thù hận, cho thấy tâm hồn con người đã biến mất.

Pháp : Trầm cảm tăng, nhất là ở giới trẻ

Cũng như Libération, về xã hội Pháp, báo Le Monde quan tâm đến sự xuống cấp về sức khỏe tâm thần của người dân trong bối cảnh khủng hoảng Covid-19 trong 3 năm qua. Trong bài viết "1/5 thanh niên mắc chứng rối loạn trầm cảm", Le Monde cho biết theo kết quả điều tra Cơ quan y tế công cộng Pháp công bố hôm 14/02/2023, các đợt trầm cảm trong dân chúng nói chung đều tăng trong năm 2021, tỉ lệ này ở giới trẻ tăng gần gấp đôi so với năm 2017.

Giai đoạn trầm cảm được xác định là giai đoạn buồn bã hoặc mất hứng thú trong ít nhất hai tuần liên tiếp, kèm theo ít nhất ba triệu chứng "thứ cấp", chẳng hạn mệt mỏi, sụt cân hoặc tăng cân, có vấn đề về giấc ngủ, khả năng tập trung, nghĩ về cái chết và những điều này gây ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

Người phụ trách cuộc điều tra, một trong các tác giả bản báo cáo cho biết họ đã lường tới xu hướng gia tăng các đợt trầm cảm, nhưng không không nghĩ là đến mức như vậy, nhất là ở giới trẻ. Ở lứa tuối 18-24, các đợt trầm cảm liên quan phần nào đến tình hình công việc, gia đình và tài chính, bởi cuộc sống của họ rõ ràng là bấp bênh hơn trong khủng hoảng dịch bệnh.

Một tác giả khác của báo cáo giải mã : "Sự tách biệt xã hội do các đợt phong tỏa, sự bất định trong học tập và tương lai, sự bấp bênh được bộc lộ rõ hơn trong đại dịch, và có thể là bối cảnh rất đáng lo ngại, với khủng hoảng khí hậu, chiến tranh, tình hình kinh tế, đã đè nặng lên những người trẻ tuổi nhất". Có tiền sử rối loạn tâm thần cũng là một yếu tố gây nguy cơ trầm cảm.

Nghiên cứu của Cơ quan y tế công cộng Pháp ghi nhận những người sống ở các thành phố lớn, đặc biệt là ở Paris và vùng phụ cận bị ảnh hưởng nhiều nhất, cũng như những người không dư dả về tài chính, những người sống một mình hoặc trong gia đình có cha mẹ sống đơn thân, hoặc người thất nghiệp. Nhiễm Covid-19 với triệu chứng mắc bệnh, căng thẳng chưa từng có do đại dịch gây ra và các biện pháp kiểm soát đại dịch được xem là những yếu tố chính gây trầm cảm. Phụ nữ bị tác động nhiều hơn, bất kể lứa tuổi, vì điều kiện sống phức tạp hơn, thu nhập thấp hơn, và dễ gánh chịu bạo lực hơn.

Điều khiến giới chuyên môn y tế lo ngại nhất là nhiều người bị rối loạn trầm cảm không đi khám bệnh, trong khi điều quan trọng nhất để thoát khỏi trầm cảm là họ phải có thể nói chuyện, chia sẻ với người thân hoặc bác sĩ.

Tiktok : Công cụ tuyên truyền và "ngu hóa giới trẻ Tây phương" của Bắc Kinh ?

Nhìn sang báo công giáo La Croix, cả trang nhất, bài xã luận và chuyên mục Sự kiện đều dành cho mạng xã hội Tiktok của Trung Quốc.

Trong bài xã luận "Thôi miên", La Croix cho biết mỗi ngày, hàng tỉ người dùng trên toàn thế giới xem trên mạng Tictok các video có tổng thời lượng lên đến một trăm ngàn năm. Riêng tại Pháp, một nửa số trẻ em 8-11 tuổi đăng ký sử dụng Tiktok. 2/3 số người dùng Tiktok tại Pháp là thanh thiếu niên dưới 25 tuổi. Do mạng video Trung Quốc đã bị tố cáo thiếu minh bạch, do mức độ ảnh hưởng đến giới trẻ, do những tác động liên quan đến nhiều lĩnh vực : giáo dục, sức khỏe tâm thần, bảo vệ dữ liệu, thông tín bị làm sai lệch… Tiktok sẽ bị đưa ra trước một ủy ban điều tra của Thượng Viện Pháp vào đầu tháng 03/2023.

Trong bài viết "Tiktok, mạng xã hội gây nghiện nhất", La Croix cho biết một số nhà khoa học coi mạng video do tập đoàn Byte Dance của Trung Quốc tạo ra hồi năm 2016 là chất "ma túy công nghệ số". Nhịp độ dồn dập của các video thúc đẩy quá trình tiết ra dopamine, chất tạo ra cảm giác sảng khoái và như bị thôi miên. Nhưng đằng sau đó là những rối loạn giấc ngủ và rối loạn trí nhớ và sự giảm sút khả năng tập trung.

Ủy ban gồm 19 thượng nghị sĩ Pháp sẽ có 6 tháng điều tra về một số cáo buộc nhắm vào Tiktok, đặc biệt là về việc khai thác dữ liệu cá nhân và khả năng Tiktok có một chiến lược nhằm gây hại cho người dùng ngoại quốc. Theo La Croix, một số người thậm chí cho rằng Tiktok là công cụ của Bắc Kinh để làm giới trẻ Tây phương trở nên xuẩn ngốc hơn.

Sau 7 năm phát triển, giờ đây ngày càng nhiều video mang nội dung chính trị trên Tiktok, kể cả về chiến tranh Ukraine các vụ xả súng ở Mỹ. Công ty khởi nghiệp NewsGuard nhận định hồi tháng 09/2022, là 20% video trên mạng Tiktok là tin giả. Theo một báo cáo hồi năm 2020 của Viện Úc về chiến lược chính trị, chỉ có 1/10 video liên quan đến Tân Cương có nội dung không ủng hộ chính sách của Bắc Kinh đối với người Duy Ngô Nhĩ. Vì thế, một số nhà quan sát không ngần ngại gọi TikTok một "công cụ tuyên truyền" của Bắc Kinh. Tuy nhiên, theo La Croix, Ủy ban điều tra của Thượng Viện Pháp có thể sẽ khó chứng minh điều đó.

Cam Bốt : Thủ tướng Hun Sen "bịt miệng" tự do báo chí

Nhìn sang Châu Á, Le Figaro cho biết chỉ 5 tháng trước cuộc bầu cử lập pháp Cam Bốt, thủ tướng Hun Sen lại "bịt miệng tự do báo chí", cho đóng cửa báo mạng tiếng Anh và tiếng Khmer, Tiếng Nói Dân chủ (VOD), một trong những phương tiện truyền thông độc lập cuối cùng tại Cam Bốt.

Hôm qua, giấy phép hoạt động của VOD đã bị Bộ thông tin thu hồi, vài ngày sau khi VOD cho đăng tải một bài báo gây tranh cãi khi đặt câu hỏi về vai trò của Hun Manet, con trai thủ tướng Hun Sen, trong bộ máy nhà nước. Việc công bố thông tin đã khiến người quyền lực nhất Cam Bốt suốt 38 năm nay nổi giận. Ban đầu, thủ tướng Cam Bốt cho VOD 72 giờ để đưa ra lời xin lỗi công khai, sau đó giảm xuống còn 24 giờ. Ban lãnh đạo của tổ chức phi chính phủ Trung tâm truyền thông độc lập của Cam Bốt, cơ quan giám sát VOD, đã thực sự bày tỏ "sự hối tiếc" và xin lỗi qua 2 lá thư, nhưng Hun Sen vẫn thông báo đóng cửa VOD để "bảo vệ danh dự" của ông.

Điều đáng nói là, theo Le Figaro, luật báo chí 1995 không quy định về kịch bản nói trên. Nhưng một nhà báo của VOD than thở : "Ở Cam Bốt, ngay khi quý vị không ủng hộ chính phủ, điều này có thể xảy ra". Theo bảng xếp hạng của Tổ chức Phóng viên Không Biên giới về quyền tự do báo chí, Cam Bốt từ hạng 128 đã tụt xuống hạng 142 trên tổng số 180 nước.

Thùy Dương