Thông Luận

Ukraine : Chiến tranh buộc Zelensky làm tổng thống vô thời hạn ?

Thu Hằng, RFI, 23/05/2024

Nhiệm kỳ 5 năm của ông Volodymyr Zelensky trên nguyên tắc đã kết thúc ngày 19/05/2024, nhưng cuộc xâm lược của Nga buộc tổng thống Ukraine đảm nhiệm chức vụ "vô thời hạn". Trong năm thứ 6 đứng đầu nhà nước, ông Zelensky phải đối mặt với những chỉ trích về tính chính đáng, cũng như những thách thức lớn trên chiến trường, vào lúc Nga đang thắng thế trong đợt phản công mới ở đông bắc Ukraine.

Tổng thống Volodymyr Zelensky thị sát các chiến tuyến tại vùng Kharkiv, Ukraine, ngày 06/04/2024. AP

Ukraine sống trong tình trạng thiết quân luật từ năm 2022 và như vậy sẽ không được phép tổ chức bầu cử, chiếu theo Luật Bầu cử. Còn điều 108 của Hiến pháp Ukraine quy định người đứng đầu nhà nước phải đảm đương chức vụ cho tới khi một tổng thống mới được bầu lên. Trên thực tế, khả năng Zelensky tiếp tục nhiệm kỳ tổng thống đã được thảo luận từ mùa đông 2023 và nhìn chung được người dân chấp nhận.

Không thể tổ chức bầu cử công bằng

Đa số người dân cho rằng không thể tổ chức bầu cử vào thời chiến trong bối cảnh vài trăm nghìn người đang phục vụ trong quân đội và hàng triệu người phải rời đất nước để lánh nạn. Giáo sư khoa học chính trị Oleksi Haran, nhà nghiên cứu tại Quỹ Sáng kiến Dân chủ, được Le Monde trích dẫn ngày 22/05, nhận định bầu cử vào thời điểm này có thể sẽ là "nguồn cơn chia rẽ đất nước", trong khi Ukraine đang cần đoàn kết hơn bao giờ hết để chống quân xâm lược Nga. Cuộc bầu cử sẽ "không mang tính cạnh tranh thực sự trong khi cả nước bị oanh kích".

Diễn viên trẻ đầy hoài bão khi nhậm chức năm 2019 trở thành một vị chỉ huy quân sự đầy trăn trở, già đi trông thấy trong ba năm chiến tranh. Lên làm tổng thống năm 41 tuổi với 73,2% phiếu bầu, gương mặt mới trong chính trường Ukraine đã hứa rất nhiều cải cách : Chấm dứt "thời kỳ nghèo đói, dối trá, tham lam", chấm dứt chiến tranh ở miền đông và lấy lại những vùng đất bị Nga chiếm đóng. Trong những năm đầu, ông tiến hành cuộc chiến chống giới tài phiệt, chống tham nhũng và tập trung phát triển cơ sở hạ tầng.

Tuy nhiên, uy tín của tổng thống giữ nhiều kỷ lục (chiến thắng áp đảo ở hầu hết các vùng miền đông và tây Ukraine, duy trì được tỉ lệ tín nhiệm cao trong thời gian dài chưa từng có) bắt đầu sụt giảm từ năm 2021, khi ông bị cáo buộc bổ nhiệm nhiều bạn bè thân hữu vào các vị trí quan trọng trong bộ máy nhà nước. Đến khi Nga xua quân xâm lược Ukraine, tỉ lệ tín nhiệm ông tăng mạnh trở lại, nhất là khi ông từ chối đề nghị của Mỹ đi lánh nạn ở nước ngoài, mà ở lại Kiev để chỉ huy cuộc kháng chiến.

Nhiệm kỳ mới đầy thách thức 

Chiến tranh càng kéo dài, danh tiếng của "thủ lĩnh thời chiến" và một số cơ quan nhà nước cũng giảm theo, theo ghi nhận của Volodymyr Fessenko, nhà phân tích chính trị, kiêm giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chính trị Penta. Có thể thấy ông Zelensky tiếp tục chức vụ tổng thống năm thứ 6 trong bối cảnh không suôn sẻ. Trong nội bộ, ông bị chỉ trích vì cách sử dụng nhân sự, đặc biệt sau khi cách chức cựu tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Valeriy Zaluzhny, dù sau đó bổ nhiệm ông làm đại sứ ở Anh.

Trên chiến trường, Ukraine luôn trong thế thủ vì thiếu nhân lực, vũ khí. Nga mở chiến dịch phản công ở miền đông và đông bắc, chiếm nhiều khu vực ở tỉnh Kharkiv để "lập vùng đệm". Quân đội mệt mỏi sau hơn hai năm chiến tranh ròng rã buộc tổng thống hạ tuổi nghĩa vụ quân sự để huy động tân binh. Bộ Quốc phòng Nga chuyển hướng lãnh đạo sang nền "kinh tế chiến tranh", cho thấy cuộc xung đột chưa có hồi kết.

Dù đa số người dân Ukraine ủng hộ việc không tổ chức bầu cử tổng thống vào thời điểm này, nhưng vẫn có những ý kiến phản đối. Và đây cũng là cái cớ để Nga khẳng định ông Zelensky là tổng thống "bất hợp pháp" kể từ ngày 20/05. Theo phát ngôn viên điện Kremlin Dmitry Peskov, người dân Ukraine sẽ sớm "đặt câu hỏi về tính hợp pháp" về chức vụ của tổng thống Zelensky.

Thay vì thắc mắc về việc kéo dài nhiệm kỳ tổng thống, trên trang Oukrainska Pravda, được Le Courrier international trích dẫn, nhà báo Mykhailo Doubynianskiy đặt câu hỏi ở một khía cạnh khác : Liệu Zelensky có chấp nhận làm tổng thống nếu lúc đó ông mường tượng ra được nhiệm kỳ 5 năm của ông sẽ như thế này hay không ? Từ một diễn viên, ông Zelensky trở thành "tổng thống chiến tranh" "với những nỗ lực khổng lồ, với tinh thần kháng cự không thể tưởng tượng nổi, với một ý chí sắt đá". Đối với cây bút xã luận này, "những nhà đối lập ở Ukraine hiện giờ cần quyết định xem ưu tiên của họ là gì ? Thanh toán hận thù chính trị, hay tránh để rơi vào cãi bẫy của Nga ?". 

Trọng Thành

**************************

Quân đội Nga tập trận vũ khí hạt nhân chiến thuật để đối phó với "đe dọa" phương Tây

Trọng Thành, RFI, 22/05/2024

Quân đội Nga bắt đầu tập trận với vũ khí "hạt nhân chiến thuật" từ ngày hôm qua, 21/05/2024, tại quân khu miền nam, giáp giới với Ukraine. Theo bộ Quốc Phòng Nga, cuộc tập trận là nhằm đáp trả "các đe dọa của một số lãnh đạo phương Tây".

Quân nhân Nga tham gia giai đoạn đầu của cuộc tập trận, bao gồm huấn luyện về chuẩn bị và sử dụng vũ khí hạt nhân phi chiến lược, tại một địa điểm không xác định ở Quân khu miền Nam của Nga. Ảnh trích từ video được bộ Quốc Phòng Nga công bố ngày 21/05/2024. via Reuters - Russian Defence Ministry

Bộ Quốc phòng Nga cho biết, trong giai đoạn tập trận này, binh sĩ Nga được huấn luyện để "nạp các loại đạn đặc biệt" lên dàn phóng tên lửa Iskander, có thể mang đầu đạn hạt nhân, và bí mật di chuyển các phương tiện này đến những địa điểm phát hỏa.

Thông tín viên Anissa El Jabri từ Moskva cho biết cụ thể : 

"Nga đã thông báo trước đó về các cuộc tập trận này đúng vào ngày 06/05/2024, ngay trước lễ nhậm chức nhiệm kỳ tổng thống mới của Putin, và ba ngày trước cuộc diễu hành quân sự truyền thống ngày 09/05. Vào thời điểm đó, bộ Quốc Phòng Mỹ nói đến "đây là một ví dụ về lối tuyên truyền vô trách nhiệm mà chúng ta đã từng thấy từ phía Nga".

Điện Kremlin giờ đây đã biến lời nói thành hành động với những hình ảnh tuyên truyền rầm rộ. Từ cuối ngày hôm qua, kênh Telegram của bộ Quốc Phòng Nga đã phổ biến hình ảnh các chuyến xe tải hạng nặng, chở tên lửa Iskander và các bệ phóng tên lửa siêu thanh. Trên các kênh Telegram cá nhân, giới phóng viên quân sự Nga dĩ nhiên hòa cùng một nhịp với bộ Quốc Phòng, với nhiều bài viết dài về hệ thống vũ khí được quảng bá là hùng mạnh nhất thế giới.

Một thông điệp đe dọa khác là vị trí của cuộc tập trận, nằm trong "quân khu phía nam", với bộ tư lệnh nằm tại thành phố Rostov, nơi đặt tổng hành dinh của chiến dịch quân sự chống Ukraine của Putin. Các vùng lãnh thổ của Ukraine bị Nga sát nhập cũng thuộc phạm vi của Quân khu này".

Theo AFP, hôm nay, 22/05/2024, một quan chức Bộ Ngoại giao Nga, Artem Stoudennikov, nhấn mạnh là, nếu Pháp "đưa quân" đến Ukraine, phản ứng của Nga sẽ "không chỉ là về mặt chính trị". Ông Artem Stoudennikov nhắc lại rằng Matxcơva trước đó đã cảnh báo Paris, việc đưa quân Pháp đến Ukraine sẽ làm tăng nguy cơ đối đầu giữa hai cường quốc hạt nhân.

Về mặt chính thức, học thuyết hạt nhân của Nga chỉ cho phép sử dụng vũ khí hạt nhân, bao gồm vũ khí hạt nhân chiến thuật, để "tự vệ" trong trường hợp nước Nga bị tấn công bằng vũ khí hủy diệt hàng loạt, hay các cuộc tấn công bằng vũ khí quy ước "đe dọa sự tồn tại của Nhà nước Nga". Tuy nhiên, hồi tháng 2/2024 vừa qua, báo Anh Financial Times công bố một số tài liệu quân sự Nga rò rỉ cho thấy "ngưỡng sử dụng vũ khí hạt nhân trước tiên của Nga" dường như thấp hơn so với giả định của giới chuyên gia quân sự phương Tây.

Trọng Thành

************************

Cho phép Ukraine dùng vũ khí phương Tây để tấn công Nga : Các đồng minh đã bớt e ngại

Thanh Phương, RFI, 22/05/2024

Trước chiến dịch tấn công ồ ạt của quân Nga tại Ukraine, chỉ trong vòng một tháng đã chiếm được hơn 600 km2 đất, đặc biệt là tại vùng Kharkiv, một số đồng minh phương Tây đã bắt đầu thay đổi quan điểm về vấn đề sử dụng những vũ khí viện trợ cho Kiev.

Tên lửa Storm Shadow - Scalp do Anh và Pháp cung cấp cho Kiev được điều chỉnh để lắp đặt trên chiến đấu cơ Su-24 của Ukraine. © Capture d'écran/ RFI

Từ đầu cuộc chiến đến nay, các nước đồng minh của Ukraine vẫn yêu cầu Kiev không được tấn công vào lãnh thổ Nga để hạn chế nguy cơ leo thang với một cường quốc hạt nhân. Nói cách khác là Ukraine chỉ được quyền dùng vũ khí viện trợ của phương Tây tự vệ chứ không được tấn công Nga. 

Nhưng vào đầu tháng 5, Anh Quốc, nước cung cấp cho Ukraine nhiều vũ khí, đặc biệt là tên lửa hành trình Storm Shadow, đã cho phép Kiev sử dụng vũ khí của Anh để tấn công vào lãnh thổ Nga. Khi đến thăm Kiev ngày 03/05, ngoại trưởng David Cameron đã tuyên bố công khai : "Các cuộc tấn công của Ukraine vào những mục tiêu ở Nga là hoàn toàn chính đáng".

Sau đó, đến lượt Hoa Kỳ cũng cho thấy đang thay đổi lập trường, tuy chưa rõ ràng như Anh Quốc. Đến thăm Kiev ngày 15/05, ngoại trưởng Antony Blinken đã gợi ý rằng lực lượng Ukraine có thể tấn công lãnh thổ Nga bằng vũ khí do Washington cung cấp. Lãnh đạo ngoại giao Mỹ tuyên bố : "Chúng tôi không khuyến khích hay tạo điều kiện cho các cuộc tấn công bên ngoài Ukraine, nhưng chính Ukraine quyết định về cách thức tiến hành cuộc chiến này". Tuy nhiên, ngay hôm sau, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ lại khẳng định rằng quan điểm của Mỹ về vấn đề này vẫn chưa thay đổi : "Chúng tôi không khuyến khích cũng như không cho phép các cuộc tấn công vào lãnh thổ Nga". 

Về các đồng minh khác của Ukraine, trả lời phỏng vấn trên đài truyền hình LCI của Pháp ngày 20/05, ông Gabrielius Landsbergis, ngoại trưởng của Litva, một trong ba nước vùng Baltic, cũng đã cho rằng Ukraine phải được quyền sử dụng vũ khí của phương Tây để tấn công nước Nga. Ông Landsbergis nhấn mạnh : "Từ đầu, chúng ta đã sai lầm khi hạn chế khuôn khổ hành động của Ukraine, vì sợ bị xem là leo thang. Chúng ta phải cho phép Ukraine sử dụng các vũ khí mà chúng ta cung cấp để họ có thể đạt được những mục tiêu chiến lược. Họ phải được quyền đánh vào lãnh thổ Nga, đánh vào các tuyến cung ứng, vào các đơn vị quân đội đang chuẩn bị tấn công Ukraine".

Trong khi đó, về mặt chính thức, Pháp hiện chưa thay đổi lập trường trên vấn đề này. Thế nhưng, hôm 17/05, chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Hạ Viện Pháp, ông Jean-Louis Bourlanges, đã ra một thông cáo kêu gọi Paris nên ra một quyết định tương tự như của Anh và Mỹ. Đối với ông Bourlanges, "sự thay đổi về chủ thuyết này là hoàn toàn chính đáng, bởi vì nó chấm dứt tình trạng bất đối xứng không thể chấp nhận được giữa kẻ bị xâm lược và kẻ xâm lược". 

Kể từ khi nổ ra chiến tranh, toàn bộ lãnh thổ Ukraine trên thực tế đã bị Nga tấn công bằng các loại vũ khí tầm xa, cũng như bằng các loại vũ khí do các đồng minh của Moskva cung cấp, đặc biệt là tên lửa đạn đạo của Bắc Triều Tiên và drone của Iran. Lực lượng của Kiev cũng đang tấn công sâu vào trong lãnh thổ của Nga, nhưng cho đến nay chỉ sử dụng vũ khí sản xuất trong nước, đặc biệt là các drone, mà gần đây đã được dùng để oanh kích vào các cơ sở năng lượng của Nga. 

Trong thông cáo nói trên, chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ Viện Pháp đặt vấn đề : "Nhân danh điều gì mà chúng ta từ chối cho Ukraine quyền đáp trả các cuộc tấn công mà họ là nạn nhân ?". Và ông Bourlanges trả lời : "Quyền tự vệ phải loại trừ quyền bảo vệ lãnh thổ của kẻ xâm lược". Tuy nhiên, vị dân biểu Hạ Viện Pháp nhấn mạnh "các nước bạn của Ukraine nhất quyết sẽ không là bên tham chiến". Vấn đề không phải là can thiệp vào chiến trường, mà là "dỡ bỏ một điều cấm kỵ phi lý". 

Từ nhiều tuần qua, điện Kremlin đã cảnh cáo các nước phương Tây về việc sử dụng vũ khí được giao cho Ukraine để tấn công vào lãnh thổ nước Nga. Hôm 18/05, Bộ Quốc phòng Nga cáo buộc rằng bom dẫn đường Hammer của Pháp đã được Kiev sử dụng để oanh tạc vùng Belgorod của Nga, giáp với tỉnh Kharkiv của Ukraine, nơi quân Nga đang mở một chiến dịch tấn công mới. Paris đã bác bỏ cáo buộc đó.

Thanh Phương

***************************

Ukraine : Thêm gần một triệu người đăng ký nghĩa vụ quân sự sau khi hạ tuổi nhập ngũ

Phan Minh, RFI, 22/05/2024

Luật hạ độ tuổi nhập ngũ từ 27 xuống 25 để đáp ứng nhu cầu của quân đội trong cuộc chiến chống Nga được tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ký phê duyệt hồi đầu tháng 4 chính thức có hiệu lực hôm 18/05/2024. Từ 4 ngày qua, hàng trăm nghìn người đã tới phòng tuyển quân trên toàn quốc để đăng ký nhập ngũ.

Tân binh của lữ đoàn xung kích số 3 huấn luyện ở Kiev, Ukraine, ngày 17/05/2024. AP - Efrem Lukatsky

Từ Kiev, thông tín viên Stéphane Siohan cho biết cụ thể :

Chính phủ của Volodymyr Zelensky từng nghĩ rằng luật huy động quân sự không được lòng dân, thế nhưng kể từ khi văn bản được ban hành hôm 18/05, đã có ít nhất một triệu người Ukraine đến phòng tuyển quân hoặc đăng nhập vào ứng dụng di động có tên Reserv+ để đăng ký với nhà chức trách, khẳng định sẵn sàng nhập ngũ.

Điều này không có nghĩa là tất cả mọi người sẽ đi chiến đấu, nhưng họ được cấp giấy tờ hợp lệ, cũng như thẻ quân nhân, xác nhận họ trở thành những tân binh tiềm năng, trong khi quân đội cần từ 300.000 đến 400.000 binh lính mới để tiếp sức cho những người lính đã kiệt sức sau 2 năm chiến tranh.

Điểm đáng lưu ý của đạo luật mới là tù nhân cũng có quyền ký hợp đồng đăng lính. Trong tháng 4, gần 4.500 tù nhân đã bày tỏ nguyện vọng gia nhập quân đội, và trong 4 ngày qua, 3.000 người trong số họ đã thực hiện các thủ tục đăng ký để được huy động, trong khi cơ quan chức năng dự báo có khoảng từ 10.000 đến 20.000 tù nhân có thể được động viên, theo đạo luật mới.

Tuy nhiên, quy định này không áp dụng với những tù nhân phạm tội giết người, hiếp dâm hoặc các tội chống lại an ninh quốc gia.

Về tình hình chiến sự, tổng thống Volodymyr Zelensky, hôm qua 21/05/2024, tuyên bố quân đội Ukraine đang có được những "kết quả rõ nét" ở khu vực Kharkiv, đông bắc đất nước, khi đẩy lùi thành công quân Nga xâm lược. Phát ngôn viên của lực lượng Ukraine trong khu vực, Nazar Volochyn, cũng cho biết trên truyền hình rằng Kiev đã "ổn định được tình hình ở khu vực, đặc biệt ở thành phố Vovchansk".

Phan Minh

Mối lo ngại của Washington về thị trường năng lượng là không hợp lý.

Một cơ sở năng lượng của Nga tại Yartsevo bị bốc cháy sau cuộc tấn công bằng drone của Ukraine hồi tháng 4 năm 2024 - Reuters

Vào ngày 19 tháng 1, một drone của Ukraine đã tấn công một kho dầu ở thị trấn Klintsy, vùng Bryansk phía tây nước Nga, khiến bốn bể chứa xăng bốc cháy và thiêu rụi khoảng 1,6 triệu gallon dầu. Cuối tuần đó, một cuộc tấn công khác đã gây ra hỏa hoạn tại nhà máy lọc dầu Rosneft ở Tuapse, một thành phố của Nga cách lãnh thổ do Ukraine kiểm soát khoảng 600 dặm. Vào tháng 3, drone Ukraine đã tấn công bốn nhà máy lọc dầu của Nga trong hai ngày. Tháng 4 bắt đầu với một cuộc tấn công bằng drone của Ukraine vào nhà máy lọc dầu lớn thứ ba của Nga, nằm sâu trong vùng Tatarstan, cách khoảng 800 dặm. Tháng 4 kết thúc với các cuộc tấn công vào các cơ sở ở hai thành phố khác của Nga, Smolensk và Ryazan.

Tổng cộng, Ukraine đã thực hiện ít nhất 20 cuộc tấn công vào các nhà máy lọc dầu của Nga kể từ tháng 10. Các quan chức an ninh Ukraine cho biết mục tiêu của các cuộc tấn công là cắt giảm nguồn cung cấp nhiên liệu cho quân đội Nga và giảm doanh thu xuất khẩu mà Điện Kremlin sử dụng để tài trợ cho chiến tranh. Đến cuối tháng 3, Ukraine đã phá hủy khoảng 14% công suất lọc dầu của Nga và buộc chính phủ Nga phải ban hành lệnh cấm xuất khẩu xăng trong sáu tháng. Một trong những nhà sản xuất dầu mỏ lớn nhất thế giới hiện đang phải nhập khẩu xăng.

Tuy nhiên, chính quyền Biden đã chỉ trích các cuộc tấn công này. Vào tháng 2, Phó Tổng thống Kamala Harris đã kêu gọi Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky kiềm chế tấn công các nhà máy lọc dầu của Nga vì lo ngại các cuộc tấn công sẽ đẩy giá dầu toàn cầu lên cao. Đồng tình với quan điểm đó, Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin đã cảnh báo Ủy ban Quân vụ Thượng viện vào giữa tháng 4 rằng "các cuộc tấn công có thể có tác động dây chuyền đối với tình hình năng lượng toàn cầu". Thay vì tấn công cơ sở hạ tầng dầu mỏ, Bộ trưởng Austin nói với ủy ban, "Ukraine sẽ được hỗ trợ tốt hơn khi tấn công các mục tiêu chiến thuật và chiến dịch vốn có thể trực tiếp ảnh hưởng đến cuộc chiến hiện tại".

Những chỉ trích của Washington là sai lầm : các cuộc tấn công vào nhà máy lọc dầu sẽ không ảnh hưởng đến thị trường năng lượng toàn cầu theo cách mà các quan chức Mỹ lo ngại. Các cuộc tấn công này làm giảm khả năng của Nga trong việc chuyển đổi dầu của mình thành các sản phẩm hữu dụng ; chúng không ảnh hưởng đến khối lượng dầu mà Nga có thể khai thác hoặc xuất khẩu. Thực tế, với năng lực lọc dầu trong nước giảm, Nga sẽ buộc phải xuất khẩu nhiều dầu thô hơn chứ không phải ít hơn, do đó đẩy giá toàn cầu xuống thay vì tăng lên. Thật vậy, các công ty Nga đã bắt đầu bán nhiều dầu mỏ chưa tinh chế hơn ra nước ngoài. Miễn là các cuộc tấn công chỉ giới hạn ở các nhà máy lọc dầu của Nga, chúng khó có thể làm tăng giá dầu ở phương Tây.

Tuy nhiên, chúng vẫn có thể gây ra thiệt hại cho nước Nga, nơi giá các sản phẩm dầu tinh chế như xăng và dầu diesel đã bắt đầu tăng vọt. Các cuộc tấn công đang đạt được chính xác mục tiêu mà các đối tác phương Tây của Ukraine đặt ra, vốnphần lớn không thể đạt được thông qua các lệnh trừng phạt và giới hạn giá dầu của Nga : đó là làm suy giảm khả năng tài chính và hậu cần của Nga trong việc tiến hành chiến tranh đồng thời hạn chế thiệt hại rộng hơn cho nền kinh tế toàn cầu. Kyiv phải tận dụng những chiến thắng ở bất cứ nơi nào có thể, và chiến dịch phá hủy năng lực lọc dầu của Nga mang lại lợi ích cho Ukraine với rủi ro hạn chế.

Các cuộc tấn công có mục tiêu

Ukraine cho đến nay tập trung tấn công vào các nhà máy lọc dầu của Nga, không phải các mỏ dầu hoặc cơ sở hạ tầng xuất khẩu dầu thô. Sự khác biệt này rất quan trọng. Sau khi được khai thác từ giếng, dầu được vận chuyển qua đường ống và các cơ sở hạ tầng khác đến nhà máy lọc dầu, nơi nó được chuyển đổi thành các sản phẩm để phân phối cho người dùng cuối.

Ước tính năm 2023, Nga khai thác khoảng 10,1 triệu thùng dầu mỗi ngày. Trong số này, khoảng 50% được xuất khẩu sang các nhà máy lọc dầu ở nước ngoài, và 50% còn lại được lọc trong nước, tạo ra các sản phẩm như xăng, dầu diesel, nhiên liệu máy bay và nguyên liệu hóa học. Một nửa trong số các sản phẩm tinh chế này được tiêu thụ trong nước, với một phần đáng kể được chuyển hướng để cung cấp năng lượng cho cỗ máy chiến tranh của Nga. Nga cũng bán các sản phẩm dầu mỏ tinh chế ra nước ngoài – nước này chiếm khoảng 10% tổng kim ngạch xuất khẩu đường biển của thế giới vào năm 2023 – nhưng hầu hết các quốc gia phương Tây đã ngừng nhập khẩu nhiên liệu tinh chế của Nga. Các điểm đến hàng đầu cho các sản phẩm dầu tinh chế của Nga là Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc và Brazil, mặc dù Nga cũng đã bán nhiên liệu cho Triều Tiên, vi phạm các lệnh trừng phạt của Liên Hiệp Quốc, để đổi lấy đạn dược.

Các cuộc tấn công của Ukraine đã giáng một đòn mạnh vào năng lực lọc dầu của Nga, loại bỏ tới 900.000 thùng mỗi ngày. Việc sửa chữa sẽ chậm chạp và tốn kém, một phần vì các tháp phân dầu (nơi dầu được chưng cất thành các thành phần cấu tạo khác nhau) là những thiết bị khổng lồ và phức tạp, mất nhiều năm để thiết kế và xây dựng, và một phần vì các lệnh trừng phạt của phương Tây đang cản trở các công ty Nga tiếp cận các linh kiện chuyên dụng.

Khả năng lưu trữ dầu của Nga bị hạn chế. Do đó, khi một nhà máy lọc dầu bị phá hủy hoặc hư hại, dầu thô khai thác không thể đơn giản được dự trữ để sử dụng sau. Điều này khiến các nhà sản xuất Nga chỉ còn hai lựa chọn : tăng xuất khẩu dầu thô hoặc đóng giếng và giảm sản lượng.

Cả hai lựa chọn đều gây thiệt hại cho Nga, nhưng việc tăng xuất khẩu ít thiệt hại hơn so với việc giảm sản lượng khai thác. Nga chỉ có thể bán dầu của mình cho một số quốc gia được nhất định, bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ, khi những nước nay sở hữu các cơ sở lọc dầu được trang bị phù hợp để có thể sử dụng các loại dầu thô cụ thể do Nga sản xuất. Do đó, các quốc gia này có lợi thế để mua dầu của Nga với giá thấp hơn giá thị trường. Tuy nhiên, một khi dầu thô đã được tinh chế, các sản phẩm cuối cùng có thể được bán ra thị trường quốc tế – nghĩa là Nga phải trả giá thị trường để đáp ứng nhu cầu nhiên liệu trong nước và nhu cầu quân sự.

Nếu Nga chọn đóng giếng thay vì tăng xuất khẩu, giá dầu toàn cầu thực sự sẽ tăng – kết quả mà chính quyền Biden muốn tránh. Nhưng sau đó, Nga sẽ phải đối mặt với việc giá các sản phẩm tinh chế tăng thậm chí còn mạnh hơn, chỉ với doanh thu xuất khẩu thấp hơn để giảm bớt thiệt hại. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi Thứ trưởng Thứ nhất Bộ Năng lượng Nga Pavel Sorokin gợi ý vào tháng 3 rằng Moscow sẽ chọn lựa chọn đầu tiên và gia tăng thêm dầu thô để xuất khẩu.

Dữ liệu từ những tháng gần đây xác nhận rằng, như dự đoán, Nga đang xuất khẩu nhiều dầu thô hơn cùng lúc với việc xuất khẩu nhiên liệu tinh chế của họ giảm xuống gần mức thấp nhất trong lịch sử. Moscow chỉ xuất khẩu hơn 712.000 tấn dầu diesel và các sản phẩm dầu mỏ khác trong tuần cuối cùng của tháng 4, giảm từ hơn 844.000 tấn trong cùng tuần của năm 2023. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu dầu thô hàng tháng đã tăng 9% từ tháng 2 sang tháng 3, đạt mức cao nhất trong 9 tháng và là mức cao thứ ba kể từ khi các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với dầu thô của Nga có hiệu lực vào tháng 12 năm 2022. Các cuộc tấn công không có tác động rõ ràng đến giá dầu thô quốc tế, vốn vẫn ổn định cho đến cuối tháng 3, khi Nga cắt giảm sản lượng theo thỏa thuận trước đó với OPEC.

Các thị trường phương Tây có thể không bị ảnh hưởng, nhưng Nga đang cảm thấy khó khăn. Kể từ khi các cuộc tấn công của Ukraine bắt đầu, sản lượng diesel đã giảm 16% và sản lượng xăng giảm 9%. Giá bán buôn trung bình theo tuần của xăng và diesel ở miền tây nước Nga đã tăng lần lượt 23% và 47% trong khoảng thời gian từ cuối năm 2023 đến giữa tháng 3. Vào tháng 4, giá xăng chạm mức cao nhất trong 6 tháng, tăng hơn 20% so với đầu năm. Nga đã nhập khẩu 3.000 tấn nhiên liệu từ Belarus trong nửa đầu tháng 3 – tăng từ con số 0 vào tháng 1 – và Điện Kremlin buộc phải yêu cầu Kazakhstan chuẩn bị 100.000 tấn xăng để cung cấp trong trường hợp thiếu hụt.

Cho đến nay, người tiêu dùng Nga phần lớn được bảo vệ trước những đợt tăng giá bán này. Nhưng trong tuần cuối cùng của tháng 4, giá bán lẻ diesel đã tăng vọt 10%. Sự chậm trễ này cho thấy các công ty dầu mỏ đang có lợi nhuận thấp hơn, ảnh hưởng đến các chủ sở hữu là các nhà tài phiệt, hoặc Điện Kremlin đã tăng trợ cấp nhiên liệu công cộng, chuyển hướng tiền vốn có thể được chi cho chiến tranh ở Ukraine. Theo một số báo cáo, chính phủ Nga cũng có thể cân nhắc việc dỡ bỏ các hạn chế đối với việc sử dụng xăng chất lượng thấp để tránh thiếu hụt nhiên liệu, một động thái có nguy cơ làm hỏng động cơ, gây thêm căng thẳng cho khả năng bảo trì phương tiện quân sự vốn đã yếu và khiến các chính sách bảo hành của các loại xe máy sản xuất ở nước ngoài trở nên vô giá trị. Nhìn chung, các chi phí chính trị, kinh tế và quân sự đang gia tăng đối với Điện Kremlin khi các cuộc tấn công vào các nhà máy lọc dầu vẫn đang tiếp tục.

Chiến lược hiệu quả

Chiến dịch của Ukraine đang có hiệu quả. Chiến dịch này đang gây ra thiệt hại cho thị trường năng lượng của Nga và tạo áp lực lên Moscow theo đúng hướng mà chế độ trừng phạt do Mỹ dẫn đầu được thiết kế nhưng chỉ đạt được thành công hạn chế.

Trong những tháng đầu của cuộc chiến, chính quyền Biden đã tập hợp một liên minh các quốc gia để áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế lên Nga, bao gồm cả việc giới hạn giá đối với dầu thô xuất khẩu của Nga. Ý tưởng đằng sau việc giới hạn giá là đặt nó ở mức đủ cao để Nga tiếp tục xuất khẩu dầu, giúp tránh suy thoái toàn cầu, nhưng đủ thấp để giảm thu nhập xuất khẩu của Nga. Trong thực tế, việc thực thi và giám sát không nhất quán đã làm suy yếu hiệu quả của việc giới hạn giá : thu ngân sách liên bang của Nga đạt mức kỷ lục 320 tỷ USD vào năm 2023. Giới hạn giá cũng có thể được đặt quá cao. Một đánh giá gần đây của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch, một tổ chức tư vấn của Phần Lan, cho rằng mức trần giá thấp hơn có thể cắt giảm 25% doanh thu xuất khẩu dầu của Nga từ tháng 12 năm 2022 đến tháng 3 năm 2024 mà không buộc các công ty Nga phải đóng van. Trong khi đó, ngành vận tải biển của EU và G-7 vẫn gắn bó chặt chẽ với hoạt động xuất khẩu của Nga. Vào tháng 3 năm nay, 46% lượng dầu của Nga được vận chuyển trên các tàu do các nước G-7 và EU sở hữu hoặc bảo hiểm, và một số tàu chở dầu của phương Tây vẫn tiếp tục vận chuyển dầu với giá cao hơn mức giới hạn.

Các cuộc tấn công của Ukraine vào các nhà máy lọc dầu của Nga hiện đang làm điều mà chế độ trừng phạt không làm được. Không gây tổn hại đến nguồn cung năng lượng toàn cầu hoặc đẩy giá lên cao, các cuộc tấn công đang làm giảm doanh thu của Nga và hạn chế khả năng chuyển đổi dầu thô của Nga thành các loại nhiên liệu cần thiết để vận hành xe tăng và máy bay. Miễn là các lực lượng Ukraine tránh tấn công các đường ống dẫn dầu thô hoặc các bến xuất khẩu dầu thô lớn, họ có thể duy trì sự cân bằng này.

Chiến lược hiện tại đi kèm với rủi ro hạn chế. Drone của Ukraine thường tấn công mục tiêu vào ban đêm, gây ra ít thương vong cho dân thường, nếu có. Miễn là Ukraine tiếp tục cân nhắc những thiệt hại tiềm ẩn đối với những dân thường mỗi khi phê duyệt một cuộc tấn công, họ có thể đứng vững trên nền tảng của luật pháp quốc tế. Nhắm mục tiêu vào một ngành công nghiệp trực tiếp đóng góp cho sức mạnh quân sự của Nga là một biện pháp hợp lý thời chiến – một biện pháp mà các bên tham chiến trong quá khứ, chẳng hạn như Mỹ, đã từng sử dụng trước đây, bao gồm cả các hoạt động gần đây chống lại Nhà nước Hồi giáo.

Các cuộc tấn công của Ukraine vào các nhà máy lọc dầu của Nga dường như cũng khó có thể mở rộng cuộc xung đột. Ít nhất, Nga sẽ khó khăn để leo thang theo cách tương tự, xét tới các chiến dịch kéo dài và quy mô hơn nhằm phá hủy cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine : các lực lượng của họ đã phá hủy nhà máy lọc dầu Kremenchuk của Ukraine chỉ vài tuần sau cuộc xâm lược năm 2022, và bộ trưởng năng lượng Ukraine cho biết các cuộc tấn công của Nga đầu năm nay đã gây thiệt hại tới 80% các nhà máy nhiệt điện thông thường của Ukraine. Thay vì đe dọa leo thang để đáp lại các cuộc tấn công của Ukraine, Điện Kremlin có xu hướng giảm nhẹ tác động của chúng để tránh bối rối.

Để giảm thiểu rủi ro, Mỹ không nên giúp Ukraine tiến hành các cuộc tấn công này và cũng không nên khuyến khích chúng một cách công khai. Nhưng Mỹ cũng không nên cố gắng thuyết phục Kyiv từ bỏ hướng đi này. Bất chấp việc Quốc hội Mỹ gần đây phê duyệt khoản viện trợ quân sự trị giá 61 tỷ USD, Ukraine đang ở thời điểm mong manh nhất trong hơn hai năm qua. Chỉ riêng các cuộc tấn công vào các nhà máy lọc dầu của Nga sẽ không buộc Moscow phải đầu hàng, nhưng chúng khiến chiến tranh trở nên khó khăn và tốn kém hơn đối với Nga – và do đó, nếu không có gì khác, khi thời điểm đàm phán đến, chúng có thể thúc đẩy Điện Kremlin nhượng bộ.

Michael Liebreich, Lauri Myllyvirta và Sam Winter-Levy

Nguyên tác : "Why Ukraine Should Keep Striking Russian Oil Refineries", Foreign Affairs, 08/05/2024

Viên Đăng Huy biên dịch

Nguyễn Thế Phương hiệu đính

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 20/05/2024

Michael Liebreich là Người sáng lập và chuyên gia cấp cao Bloomberg New Energy Finance. Ông là cựu cố vấn cho Ủy ban Thương mại Anh và sáng kiến ​​Năng lượng bền vững cho tất cả mọi người của Liên Hiệp Quốc ;

Lauri Myllyvirta là Nhà phân tích chính tại Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch ;

Sam Winter-Levy là nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học Princeton và là Giám đốc Sáng kiến Chiến tranh Phi chính quy.

Nga và Ukraine đã để vuột mất cơ hội đạt thỏa thuận hòa bình như thế nào ?

Minh Anh, RFI, 17/05/2024

Không lâu sau khi Nga khởi động cuộc chiến xâm lược Ukraine, các nhà đàm phán của hai bên đã soạn thảo một dự án thỏa thuận hòa bình. Tài liệu dài 17 trang mà báo Đức "Die Welt" độc quyền tham khảo được, và được báo Pháp Le Figaro thuật lại, cho thấy, Kiev và Moskva vào thời điểm đó gần như đã đồng ý một lệnh ngưng bắn. Nhưng tài liệu này cuối cùng đã bị chôn vùi. Theo Ukraine, thất bại đàm phán có một phần trách nhiệm của cựu thủ tướng Anh Boris Johnson.

Một phụ nữ đi qua những ngôi nhà bị hư hại ở Mariupol, ngày 08/04/2022. Ukraine cho biết đang điều tra về việc Nga thả chất độc hóa học xuống thành phố Mariupol bị vây hãm. AP - Alexei Alexandrov

Ngay sau khi chiến tranh bùng nổ, các nhà đàm phán Nga và Ukraine ngay lập tức đã bắt đầu đàm phán với nhau để chấm dứt chiến tranh. Vào lúc thế giới và người dân Ukraine bị sốc về cuộc xâm lược của Nga, thì chính quyền Moskva hy vọng sẽ có được sự đầu hàng của Kiev trên bàn đàm phán.

Tuy nhiên, sau loạt thành công của quân Ukraine trên chiến trường, Nga thậm chí đã chấp nhận xem xét lại vài quan điểm của mình. Đôi bên bắt đầu vòng đàm phán trực tiếp đầu tiên tại Istanbul, dưới sự chủ trì của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan vào cuối tháng 3/2022.

Những hình ảnh về cuộc gặp này bên bờ biển Bosphore đã từng làm dấy lên niềm hy vọng về việc giải quyết nhanh chóng cuộc xung đột, khi mà cả hai bên đã ngay lập tức lao vào soạn thảo một dự thảo thỏa thuận.

Thế trung lập vĩnh viễn !

Trong văn bản này, đôi bên gần như đã đạt được sự nhất trí về những nét chính cho hòa bình. Trong dự thảo này, Ukraine cam kết một "thế trung lập vĩnh viễn", nghĩa là : Không tham gia vào một liên minh quân sự nào (kể cả NATO) ; Không "tiếp nhận, sản xuất hay sở hữu" vũ khí hạt nhân ; Không cho phép sự hiện diện vũ khí và quân đội nước ngoài trên lãnh thổ ; Không trao quyền sử dụng cơ sở hạ tầng quân sự, bao gồm sân bay và cảng biển cho một nước khác, và nhất là Không tổ chức tập trận với sự tham dự của các nước khác cũng như là Không tham dự vào bất kỳ cuộc xung đột quân sự nào.

Trong dự thảo thỏa thuận, Kiev dự trù thừa nhận quyền kiểm soát của Nga đối với bán đảo Crimea và cảng Sebastopol và cũng như là một phần lãnh thổ tại Donetsk và Luhanks mà Moskva đã kiểm soát trước khi nổ ra chiến tranh.

Quyền tự vệ

Đổi lại, Nga cam kết không tấn công Ukraine và an ninh của đất nước sẽ do năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc là Anh, Hoa Kỳ, Nga, Pháp và Trung Quốc, cùng bảo đảm, dựa theo mô hình điều khoản 5 của NATO. Theo đó, trong trường hợp Ukraine bị tấn công, các nước bảo lãnh sẽ cùng nhau trợ giúp Kiev thực hiện quyền tự vệ, như quy định trong Hiến chương Liên Hiệp Quốc trong thời hạn tối đa là ba ngày.

Sự hỗ trợ này có thể được thực hiện dưới hình thức "hành động chung" của tất cả các cường quốc bảo lãnh hay một vài nước trong số này. Theo điều 15, thỏa thuận này lẽ ra phải được mỗi nước ký kết phê chuẩn nhằm bảo đảm tính chất ràng buộc theo luật pháp quốc tế.

Không chỉ dừng ở đó, việc bảo đảm an ninh được đặt trên bàn đàm phán hồi mùa xuân 2022 trong giai đoạn thứ hai, dường như đòi hỏi sự đồng thuận của Mỹ, Trung Quốc, Anh và Pháp. Hơn nữa, vào lúc đó, Nga và Ukraine mong muốn lần lượt bao gồm thêm cả Belarus và Thổ Nhĩ Kỳ. Mục tiêu hàng đầu của các nhà đàm phán tại Istanbul là đạt được một thỏa thuận giữa Kiev và Moskva nhằm sử dụng văn bản này như là một cơ sở cho các cuộc đàm phán đa phương.

Điều này rõ ràng được thực hiện theo yêu cầu của Ukraine nhằm chứng tỏ rằng Nga sẽ chấp nhận một cơ chế bảo vệ dựa trên mô hình của NATO. Trên thực tế, cho đến thời điểm đó, Ukraine đã thành công trong việc khẳng định các ý tưởng của mình trước Moskva. Cách diễn đạt của dự thảo thỏa thuận gần giống hoàn toàn với thông cáo Istanbul. Một tài liệu chỉ dài hai trang mà Die Welt đã được tham khảo một bản sao.

Trong văn bản này, Ukraine đã đưa ra các yêu cầu của mình trước cuộc họp của các nhà đàm phán được tổ chức tại Istanbul ngày 29/03/2022 dưới sự hòa giải của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan. Kết thúc các cuộc thương lượng, hai phái đoàn đã soạn thảo một dự thảo thỏa thuận cho ngày 15/04 trong quá trình đàm phán được tiến hành qua mạng.

Những điểm bất đồng chưa giải quyết

Dù vậy, giữa Nga và Ukraine vẫn còn có nhiều điểm bất đồng chưa giải quyết được. Thứ nhất là vấn đề phi quân sự Ukraine. Trong cuộc đàm phán này, Nga báo hiệu sẵn sàng rút quân khỏi Ukraine, với điều kiện Kiev phải giảm quân số từ một triệu xuống còn 85 ngàn quân thấp hơn rất nhiều so với con số 250 ngàn do Ukraine đề xuất.

Moskva đề nghị Kiev giảm mạnh số xe tăng xuống còn 342 chiếc (800 theo phía Ukraine), xe bọc thép là 1029 (2400 theo Kiev), đại pháo là 519 (1900), bệ phóng rốc-kết tầm bắn đến 280 km còn 96 nhưng ở tầm 40 km (thay vì là 600 chiếc)… cùng nhiều loại vũ khí khác. Đặc biệt, không quân Ukraine là hầu như bị suy yếu hẳn. Nga yêu cầu chỉ duy trì 102 chiến đấu cơ và 35 trực thăng so với mức yêu cầu từ Ukraine là 160 và 144.

Thứ hai, Nga yêu cầu rằng tiếng Nga phải trở thành ngôn ngữ chính thức thứ hai tại Ukraine, các biện pháp trừng phạt lẫn nhau phải được dỡ bỏ và Kiev rút đơn kiện tại tòa án quốc tế cũng như là ra luật cấm "chủ nghĩa phát xít, chủ nghĩa quốc xã và chủ nghĩa dân tộc hung hăng".

Nhưng có lẽ điểm bất đồng lớn là việc phân định biên giới. Như đã trình bày ở trên, Kiev đồng ý gạt một số nơi do Moskva kiểm soát tại Luhansk và Donetsk ra khỏi sự bảo hộ của các nước bảo lãnh, phía Nga đòi hỏi việc phân định biên giới phải do đích thân Putin và Zelensky thực hiện và căn cứ trên một bản đồ.

Một đòi hỏi đã bị phái đoàn đàm phán Ukraine bác bỏ. Kiev đề nghị chính họ chỉ định nơi vạch biên giới theo cách diễn giải của Ukraine.

Một vấn đề khác, trong trường hợp bị tấn công, các nước bảo lãnh phải cùng kích hoạt cơ chế hỗ trợ, điều đó sẽ trao cho Nga một quyền phủ quyết cho phép nước này chặn cơ chế bảo hộ. Ngược lại, phía Nga cũng bác bỏ đề nghị của Ukraine cho thiết lập vùng cấm bay từ các nước bảo lãnh trong trường hợp bị tấn công.

Lỗi ở Boris Johnson ?

Trên nguyên tắc, Putin và Zelensky lẽ ra phải xử lý những điểm bất đồng còn lại này trong một cuộc hội đàm riêng. Nhưng sau cuộc họp cấp cao đầy hứa hẹn ở Istanbul, Moskva đã đặt ra những đòi hỏi khác mà Kiev không thể chấp nhận.

Cuối cùng, một chi tiết đáng chú ý : Trong một cuộc trả lời phỏng vấn truyền hình hồi tháng 11/2023, nhà đàm phán Ukraine David Arakhamia nhắc lại lý do vì sao Putin và Zelensky đã không bao giờ tham gia thượng đỉnh hòa bình đầy mong đợi. Theo ông, thủ tướng Anh lúc bấy giờ là ông Boris Johnson, có lẽ đã đến Kiev hôm 09/4 và có tuyên bố rằng Luân Đôn sẽ không ký "bất cứ điều gì" với ông Putin và Ukraine phải tiếp tục cuộc chiến này.

Đương nhiên, cựu thủ tướng Anh đã bác bỏ khẳng định này. Người ta có thể đoán rằng đề xuất này bảo đảm an ninh cho Ukraine trong khuôn khổ thỏa thuận với Nga đã thất bại ngay từ lúc đó !

Hơn hai năm sau, nhà đàm phán người Ukraine chua cay nhận định thỏa thuận năm đó dường như có lợi hơn bao giờ hết : "Đây là thỏa thuận tốt nhất mà lẽ ra chúng tôi đã có thể có !". Và ít nhất, người ta đã có thể chấm dứt chiến tranh, cứu sống được hàng trăm ngàn sinh mạng từ cả hai phía và nhất là Ukraine có lẽ sẽ không rơi vào tình trạng khó khăn và bi đát như hiện nay !

Minh Anh

**************************

Putin tuyên bố Nga đang thiết lập vùng đệm ở khu vực Kharkiv của Ukraine

Reuters, VOA, 17/05/2024

Tổng thống Vladimir Putin hôm thứ Sáu cho biết các lực lượng Nga tiến vào phía đông bắc Ukraine đang tạo ra một vùng đệm để bảo vệ Nga khỏi các cuộc tấn công và nói rằng phương Tây thật "bệnh hoạn" nếu họ nghĩ rằng họ có thể đưa ra các điều khoản cho Moscow.

Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Phát biểu với các phóng viên trong chuyến thăm cấp nhà nước tới Trung Quốc sau khi thảo luận về Ukraine trong cuộc hội đàm với ông Tập Cận Bình, ông Putin nói rằng quân đội Nga đang tiến hành theo kế hoạch sau nhiều cuộc tấn công chết chóc của Ukraine vào khu vực Belgorod của Nga.

"Đối với những gì đang xảy ra ở hướng Kharkiv. Đây là lỗi của họ (Ukraine) vì họ đã pháo kích và thật không may, lại pháo kích vào các khu dân cư ở khu vực biên giới, bao gồm cả Belgorod", ông Putin nói.

"Thường dân đang chết ở đó. Đó là điều hiển nhiên. Họ đang bắn thẳng vào trung tâm thành phố, vào các khu dân cư. Và tôi đã nói công khai rằng nếu tình trạng này tiếp diễn, chúng tôi sẽ buộc phải tạo ra một vùng an ninh, một vùng đệm. Đó là những gì chúng tôi đang làm".

Khi được hỏi liệu quân đội Nga có kế hoạch giành quyền kiểm soát Kharkiv gần đó, thành phố lớn thứ hai của Ukraine hay không, ông Putin nói :

"Đối với Kharkiv, hiện nay chưa có kế hoạch nào như vậy".

Nga tuần trước đã mở một mặt trận mới trong cuộc chiến ở Ukraine bằng cách nhanh chóng đẩy nhanh qua biên giới vào phía đông bắc Ukraine với các nhóm nhỏ những đơn vị có tính cơ động cao, một động thái buộc Ukraine phải vội vã điều quân từ các khu vực khác tới.

Ông Putin đã điều hàng chục nghìn quân vào Ukraine vào năm 2022, gây ra cuộc chiến tranh trên bộ lớn nhất ở châu Âu kể từ Thế chiến thứ hai. Xung đột ở miền đông Ukraine bắt đầu vào năm 2014 sau khi một tổng thống thân Nga bị lật đổ trong Cách mạng Maidan ở Ukraine và Nga sáp nhập Crimea, và những lực lượng được Nga hậu thuẫn đang chiến đấu với lực lượng vũ trang Ukraine.

Hòa bình ?

Ông Putin cho biết ông đã thảo luận nhiều câu hỏi quan trọng với ông Tập, trong đó có vấn đề Ukraine, và ông Tập đã tiết lộ chi tiết về các cuộc thảo luận mà ông đã tham dự trong chuyến đi tới châu Âu. Ông Putin ca ngợi ông Tập đã áp dụng cách tiếp cận linh hoạt để tìm ra giải pháp chấm dứt xung đột.

Trong khi đó, ông Putin chỉ trích phương Tây vì đã phá vỡ dự thảo lệnh ngừng bắn mà các nhóm đàm phán Nga và Ukraine đã đạt được ở Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2022.

"Họ muốn giành lợi thế trên chiến trường, gây ra thất bại chiến lược nhưng điều đó không thành công", ông Putin nói về phương Tây và Ukraine. "Đầu óc họ có vấn đề à ?"

Ông nói các cuộc đàm phán thất bại vào năm 2022 có thể là cơ sở cho hòa bình, mặc dù ông nói bất kỳ lệnh ngừng bắn nào cũng phải tính đến thực tế trên thực địa - nơi Nga kiểm soát khoảng 18% lãnh thổ Ukraine.

"Tất nhiên, chúng ta sẽ tiến hành từ thực tế đang hình thành trên thực địa. Điều đó là hiển nhiên", ông Putin nói.

Nhà lãnh đạo Nga nói thêm rằng Nga nghi ngờ hội nghị thượng đỉnh dự kiến diễn ra vào tháng 6 mà Thụy Sĩ hy vọng sẽ mở đường cho tiến trình hòa bình ở Ukraine là nhằm mục đích đưa ra tối hậu thư cho Nga.

Ông cho biết Nga đã sẵn sàng đàm phán nhưng chưa được mời. Khi được hỏi với những điều kiện nào ông sẽ sẵn sàng tham gia hội nghị Thụy Sĩ, ông nói rằng chính trị là về những thực tế cụ thể chứ không phải những tình huống giả định.

"Nhưng chúng tôi sẵn sàng thảo luận (hòa bình) - chúng tôi chưa bao giờ từ chối", ông Putin nói.

Theo ông, bất kỳ thỏa thuận nào có thể chỉ nên được ký kết với "nhà chức trách có thẩm quyền hợp pháp" của Ukraine.

Reuters

Nguồn : VOA, 17/05/2024

**************************

Ukraine : Kiev dồn dập oanh kích bán đảo Crimea

Thanh Hà, RFI, 17/05/2024

Theo thông cáo của Bộ Quốc phòng Nga, Ukraine tiến hành một cuộc tấn công bằng drone trong đêm 16 rạng sáng ngày 17/05/2024 nhắm vào bán đảo Crimea đã bị Moskva thôn tính. Nhiều khu vực tại thành phố Sevastopol bị mất điện, một kho xăng ở vùng tây nam nước Nga bị đốt cháy.

Ảnh vệ tinh cho thấy một kho nhiên liệu tại căn cứ không quân Belbek bị drone Ukraine phá hủy, Crimea ngày 16/05/2024 via Reuters - Maxar Technologies

Thông cáo của Bộ Quốc phòng Nga cho biết đã vô hiệu hóa được 51 drone của đối phương trong khu vực bán đảo Crimea, hơn 40 chiếc khác trong các vùng Krasnodar, Belgorod và Kursk thuộc lãnh thổ của Nga. Ít nhất 2 người thiệt mạng, một kho xăng bị đốt cháy. Thống đốc Krasnodar trên mạng Instagram xác nhận "nhiều cơ sở dân sự" tại hải cảng Novorossiik hướng ra Biển Đen bị tấn công. Nhiều khu vực trong thành phố cảng Sevastopol bị mất điện. Chính quyền Sevastopol ra lệnh đóng cửa các trường học và nhà trẻ trong ngày hôm nay. Trước mắt Ukraine chưa nhận trách nhiệm về các vụ tấn công nói trên. 

Hãng tin Anh Reuters căn cứ vào ảnh vệ tinh do tập đoàn Mỹ Maxar cung cấp, cho biết trong tuần các đợt tấn công của Ukraine đã gây thiệt hại cho căn cứ không quân của Nga Belbek. Ba chiến đấu cơ và một kho xăng gần đó đã bị hư hại. Hãng tin Anh nhắc lại Ukraine sử dụng ngày càng nhiều drone có khả năng bay xa và tên lửa để nhắm vào các mục tiêu chiến lược ở cách xa các đường chiến tuyến. 

Tại mặt trận miền đông, trong tuần quân Nga đã chiếm được hơn 270 km vuông. Tối qua, tổng thống Zelensky đến Kharkiv thị sát. Ông cho biết tình hình tại đây "tạm ổn định". Sáng nay, tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrsky trên mạng xã hội Facebook nhìn nhận quân Nga đã khởi động chiến dịch tấn công nhắm vào Kharkiv "sớm hơn dự báo" với mục đích buộc Kiev phải "huy động thêm lính dự bị". 

Tại Washington, hôm qua, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Mỹ bà Sabrina Singh trong cuộc họp báo nhắc lại, hiện thời Washington chống đối việc Ukraine sử dụng vũ khí do Hoa Kỳ cung cấp để tấn công vào những mục tiêu trên lãnh thổ Nga. Tuyên bố này có phần trái ngược với quan điểm của ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken. Cách nay hai ngày, tại Kiev ông Blinken gián tiếp đề cập đến vấn đề nhạy cảm nói trên khi cho rằng "Ukraine là bên quyết định sử dụng vũ khí do Mỹ cung cấp như thế nào" để đối phó với cuộc xâm lược của Nga.

Thanh Hà

Tấn công Kharkiv, thay đổi nội các : Putin dốc toàn lực cho chiến tranh ở Ukraine

Le Figaro ngày 14/05/2024 nói về "Tầm quan trọng của trận đánh Kharkiv", cho rằng chiến lược của Vladimir Putin là chiếm được tối đa lãnh thổ. Khi bổ nhiệm nhà kinh tế Belousov làm bộ trưởng quốc phòng, Putin muốn đưa toàn thể bộ máy sản xuất vào phục vụ cho nền kinh tế chiến tranh. Les Echos nhận định "Chính phủ mới của Nga là biểu tượng cho việc quân sự hóa mạnh mẽ hơn nền kinh tế".

Rốc-kết của Nga từ Belgorod bắn vào Ukraine, nhìn từ Kharkiv, ngày 18/04/2024. AP - Evgeniy Maloletka

Putin chuyển sang tấn công và đe dọa Kharkiv, cách chức bộ trưởng quốc phòng, Liên hoan điện ảnh Cannes khai mạc trong bối cảnh căng thẳng, Choose France thành công với đầu tư kỷ lục, đó là những đề tài đáng chú ý hôm nay. Các báo đều có những bài phóng sự của đặc phái viên tại chỗ ở Kharkiv và ngôi làng biên giới Vovthansk, cho thấy sự ác liệt của trận đánh tại đây, và tinh thần chiến đấu của quân đội Ukraine.

Putin muốn chiếm đất tối đa để sau này thương lượng với Trump ?

Le Figaro nói về "Tầm quan trọng của trận đánh Kharkiv", cho thấy chiến lược của Vladimir Putin là chiếm được tối đa đất, trong đó một số sẽ được dùng để thương lượng. Câu hỏi đặt ra là ban tham mưu Nga muốn gì, chiếm hẳn Kharkiv rồi sau đó phải đối phó với chuỗi dài đẫm máu chiến tranh du kích đô thị, hay nhằm đánh lạc hướng để Ukraine buông lỏng các mặt trận khác như Donbass ? Moskva vẫn mong giành được toàn bộ tỉnh Donetsk ở miền đông. Trước mắt, Vladimir Putin không muốn thương lượng ngưng bắn trước tháng Giêng 2025 vì hy vọng Donald Trump quay lại Nhà Trắng. Nếu đàm phán với "ông bạn" Trump, Putin muốn đặt lên bàn cá cược tối đa jeton, chiếm được càng nhiều đất của Ukraine càng tốt để đặt điều kiện.

Liệu Trump có dễ hòa giải với Nga hơn Biden ? Không có gì là chắc chắn. Về đối ngoại, Trump thường bất nhất. Với Iran, trước hết ông ta từ chối oanh kích trả đũa sau khi một drone giám sát của Mỹ bị bắn rơi trên vịnh Ormuz, nhưng sau đó Trump ra lệnh tiêu diệt tướng Pasdarans Qasem Soleimani tại Iraq vì Iran xúi giục dân quân Shia tấn công vào lợi ích Mỹ ở vùng Lưỡng Hà. Thông điệp "Đừng giỡn mặt với Mỹ !" đã được Tehran lĩnh hội trăm phần trăm.

Nếu đắc cử, mục tiêu đầu tiên của Donald Trump chắc chắn sẽ là tạo dựng một tầm vóc đi vào lịch sử. Thế nhưng nếu nhượng bộ Nga quá đáng sẽ đi ngược lại "Make America great again". Tất cả những gì có vẻ là thất bại trước Nga đều bị loại trừ. Dân Mỹ ít bị thất bại trong lịch sử, và Trump thì ghét các "losers" (người thua cuộc). Trước Putin, một người có "cái tôi" to lớn như Trump hẳn không muốn xuất hiện như một loser. Người Mỹ đã đầu tư quá nhiều vào Ukraine độc lập, không thể để cho Kiev trở nên lệ thuộc vào Moskva. Thế nên đa số dân biểu Cộng hòa mới đứng về phía Dân chủ để thông qua gói viện trợ 61 tỉ đô la cho Ukraine. Được giới quân sự thông báo khả năng bại trận của Kiev, chủ tịch Hạ Viện Mike Johnson quyết định hành động.

Giá trị động viên tinh thần của gói viện trợ Mỹ

Dù có trễ, số viện trợ này đến đúng lúc để nâng cao tinh thần người Ukraine vốn đang đặc biệt cần đến. Hồi tháng 8/1918, quân Đức thua trên mặt trận Pháp, trong đó có yếu tố tinh thần suy sụp vì quân Mỹ bắt đầu tham chiến. Người Mỹ đang chuyển giao cho Ukraine các hỏa tiễn địa-không NASAMS có tầm bắn 160 kilomet, gây nguy hiểm cho các oanh tạc cơ Nga khi bay vào không phận Ukraine để thả những quả bom lượn có sức tàn phá khủng khiếp.

Cú đột phá này của Nga là một sự cảnh báo cho Kiev. Yaroslavski, người chỉ huy đơn vị từng đánh bại quân Nga trên sông Donets hồi tháng 9/2022 trước khi quay lại mặt trận đã viết trên Facebook, phê phán rằng những lãnh thổ tái chiếm đã không được bảo vệ bằng công sự và mìn, đồng thời nghi ngờ có nạn tham nhũng.

Hai bài học khác có thể rút ra, trước hết là Kiev động viên thanh niên quá trễ. Không thể bảo vệ chiến tuyến dài đến 1.200 kilomet mà không có đội quân đông đảo. Nước Pháp hồi năm 1918 đã huy động thanh niên từ 20 tuổi gia nhập quân đội, còn Ukraine chỉ mới hạ tuổi nhập ngũ từ 27 xuống 25. Thiếu quân, Quốc hội vừa cho phép tuyển cả tù nhân, như Nga đã làm từ 2022.

Bài học thứ hai, đánh giá thấp đối thủ luôn nguy hiểm. Một số tướng phương Tây về hưu - chứ không phải tướng lãnh Ukraine - trên truyền hình, sau khi quân Nga phải rút khỏi Kherson tháng 11/2022 từng dự báo quân đội sẽ sụp đổ, nhưng trong lịch sử sau khi thua Ba Lan (thế kỷ 17), Thụy Điển (thế kỷ 18), Pháp (thế kỷ 19), Đức và Ý (thế kỷ 20), Nga vẫn gượng dậy được. Nga vẫn còn nhiều nguồn lực về người và phương tiện.

Nga đang dốc toàn lực vào chiến trường Ukraine

Trong bài xã luận "Nga dồn toàn lực cho chiến trường", Le Figaro cho rằng khi bổ nhiệm nhà kinh tế Belousov làm bộ trưởng quốc phòng, Putin muốn đưa toàn thể bộ máy sản xuất vào phục vụ cho nền kinh tế chiến tranh. Chưa đầy một tuần sau khi chính thức khởi đầu nhiệm kỳ thứ năm, Vladimir Putin thay đổi nội các và tung quân sang Kharkiv, thành phố lớn thứ nhì của Ukraine. Điều này cho thấy ưu tiên cấp thiết của ông ta là đối đầu với Kiev và phương Tây.

Dimitri Peskov, phát ngôn viên Kremlin khi loan báo việc bổ nhiệm Andrey Belousov đã nhấn mạnh "trên chiến trường, người chiến thắng là người cởi mở nhất trước sáng tạo". Không chỉ là phê phán lớp già như Sergei Shoigu, mà còn là sự tưởng thưởng cho người đã giúp Nga vượt qua trừng phạt của phương Tây. Sau khi tái thúc đẩy kỹ nghệ quốc phòng, nay Belousov huy động toàn lực nền kinh tế, thanh lọc các định chế quân sự tham nhũng.

Ngân sách dành cho quân đội chiếm đến 6% GDP, tương đương với thời chiến tranh lạnh. Trong khi đó Ukraine đang gặp khó khăn. Cuộc tấn công vào Kharkiv chừng như chưa thể làm sụp đổ thành phố trên một triệu dân này, nhưng dễ dàng xuyên qua hàng phòng ngự trong một loạt ngôi làng, tiến gần đến trục chiến lược của Kiev. Pháo của Nga từ đó có thể dội ồ ạt vào Kharkiv theo truyền thống Hồng quân.

Với số lượng đạn dược chỉ bằng 1/10 và binh sĩ kiệt sức vì không được nghỉ ngơi, bộ tham mưu Ukraine chỉ có những chọn lựa tồi tệ : tăng cường bảo vệ mặt trận và để hở sườn những nơi khác, hoặc để chốt chặn này bị tổn thương, mở ra hướng tiến về Kiev. Phương Tây đứng trước thách thức : Nếu Moskva "không thể và không được chiến thắng" như lời tổng thống Emmanuel Macron, "chiến lược can đảm" gởi quân sang Ukraine có lẽ sẽ phải cụ thể hóa.

"Hãy giúp bảo vệ bầu trời Ukraine !"

Trên trang Ý kiến của Le Monde có bài viết của một nhóm các nhà trí thức và giới quân nhân kêu gọi "Hãy giúp bảo vệ bầu trời Ukraine", đồng thời thay đổi một số quan điểm về quân sự. Từ đầu năm đến nay, trên 4.000 drone tầm xa và bằng ấy hỏa tiễn đạn đạo, hỏa tiễn hành trình đã đánh vào khu dân cư, bệnh viện, trường học… và cơ sở hạ tầng năng lượng, kinh tế của Ukraine. Các vụ tấn công này không nhắm vào vị trí quân sự, mà nhằm khủng bố người dân, làm kinh tế Ukraine sụp đổ dẫn đến đầu hàng. Chỉ riêng về điện, trên 60% năng lực sản xuất điện đã bị phá hủy kể từ đầu cuộc xâm lăng.

Mọi người đều ấn tượng với thất bại gần đây của Iran khi không kích Israel. Tuy lãnh thổ Ukraine rộng lớn hơn nhiều, nhưng không phải là không bảo vệ được, mà trước hết cần quyết tâm của các chính phủ. Nếu các nước Châu Âu phối hợp với nhau, có thể chi viện khẩn cấp các giàn hỏa tiễn địa không như Patriot (Mỹ), SAMP/T-Mamba (Pháp-Ý), radar giám sát tầm xa 250 kilomet… Nếu tham vọng hơn, một liên minh có thể tập hợp phương tiện để phát hiện hỏa tiễn Nga lúc đang bay và tiêu diệt bằng hỏa tiễn không đối không, từ tiêm kích hay các giàn phòng không.

Bộ trưởng quốc phòng bị cách chức : Không bất ngờ

Về việc bộ trưởng quốc phòng Sergei Shoigu bị cách chức, các báo có những bình luận khác nhau. Đối với Le Figaro, đây không phải là điều ngạc nhiên ngay với bản thân ông Shoigu, dù là bộ trưởng từ 12 năm qua. Là một chính khách đơn thuần, bỗng dưng từ ngày 24/02/2022 phải lãnh đạo một bộ máy có nhiệm vụ xâm chiếm quốc gia láng giềng, Shoigu ngay từ đầu cuộc xâm lăng đã bị giới quân sự chỉ trích. Không thể đạt được một chiến thắng chớp nhoáng như Moskva mong muốn, dù không phải là người trực tiếp chỉ huy, ông càng bị phe dân tộc chủ nghĩa cực đoan đả kích. Tuy vậy quan chức luôn có mặt bên Vladimir Putin trong những chuyến săn bắn, nghỉ mát trong rừng taiga vẫn là bộ trưởng quốc phòng suốt hai năm qua.

Ngay cả thời điểm bão tố do cuộc nổi dậy của Yevgeny Prigozhin tháng 6/2023, và quân đội Nga lao đao trên chiến trường, Shoigu vẫn tại vị. Ông chủ điện Kremlin rốt cuộc đã cách chức bộ trưởng 68 tuổi vào lúc 22 giờ tối Chủ nhật. Vốn trọng hình thức, Putin đợi đến khi chính thức nhậm chức nhiệm kỳ thứ năm vào thứ Ba để thay đổi nội các. Theo chuyên gia Alexandre Baunov, thật ra Putin vẫn chưa quên vụ thủ lãnh Wagner nổi loạn, và việc để cho những tướng lãnh hàng đầu như Sergei Surovikin xích lại gần với Yevgeny Prigozhin. Người phó của Shoigu, thứ trưởng Timur Ivanov phụ trách các công trình xây dựng thì đã bị bắt hôm 23/04 vì tham nhũng, một cú sốc cho quân đội.

Nội các mới của Nga nhằm quân sự hóa nền kinh tế

Les Echos thì nhận thấy Sergei Shoigu được giao một nhiệm vụ khác không kém phần quan trọng, là chủ tịch Hội đồng An ninh, đồng thời làm phó cho Putin trong ủy ban phụ trách kỹ nghệ quốc phòng. Tờ báo cho rằng "Chính phủ mới của Nga là biểu tượng cho việc quân sự hóa mạnh mẽ hơn nền kinh tế".

Vladimir Putin vẫn giữ Sergei Lavrov làm ngoại trưởng, chức vụ mà ông này phụ trách từ 20 năm qua. Hai cột trụ của khối kinh tế cũng vậy : Anton Siluanov nắm bộ tài chánh và Maxim Reshetnikov bộ kinh tế. Mikhail Michustin, cựu giám đốc cơ quan thuế vẫn là thủ tướng và đặc biệt nhà kinh tế Andrei Belousov lên làm bộ trưởng quốc phòng thay Shoigu.

Vốn là cựu bộ trưởng phát triển kinh tế rồi cố vấn cho điện Kremlin, rồi phó thủ tướng, theo với thời gian, Belousov đã chiếm một vị trí đáng kể trong vòng thân cận của tổng thống. Chiếc ghế của ông nay dành cho Denis Manturov, cựu bộ trưởng kỹ nghệ và thương mại, đã tổ chức được việc tái thúc đẩy sản xuất để đối phó với cấm vận của phương Tây. Belousov được sự bảo trợ của Sergei Chemezov, ông chủ tập đoàn quốc phòng Rostec, cựu KGB và là bạn thân thiết của Vladimir Putin.

Bộ máy chiến tranh vẫn được duy trì

Trong lúc quân Nga đang tiến ở Kharkiv, những trụ cột khác của "chiến dịch quân sự đặc biệt" vẫn được duy trì : Valery Gerasimov, tổng tham mưu trưởng ; Sergey Narychkin, giám đốc tình báo ; Alexander Bortnikov, giám đốc an ninh. Một nhà quan sát phương Tây nhận định "Tất cả nhằm cải thiện hiệu quả về kinh tế và kỹ nghệ quốc phòng. Đây không phải là tin tốt lành cho Ukraine và phương Tây".

Trong nội bộ, việc tranh giành ảnh hưởng của các phe vẫn tiếp diễn, thủ tướng Mikhail Michustin khó thể dàn xếp. Chuyên gia Andrey Kolesnikov cho rằng Belousov khi chấp nhận trở thành đồng lõa trong cuộc xâm lăng Ukraine, đã làm hại cho tên tuổi của mình. Kremlin hy vọng nhà kinh tế này sẽ giúp tăng cường công nghệ cao cho nền kinh tế chiến tranh, và quân đội sẽ trở thành động lực của phát triển.

Trong khi chờ đợi các vụ bổ nhiệm ở văn phòng tổng thống - một loại chính phủ bis dưới sự kiểm soát trực tiếp của Vladimir Putin - Kremlin đã đưa vào một số quan chức trẻ hầu hết là con cái những người thân tín. Boris Kovaltchouk, con của tài phiệt Yury Kovalchuk lãnh đạo Viện Thẩm kế ; Dmitri Patruchev, con của Nikolai Patruchev lên làm phó thủ tướng ; Sergei Tsiviliov, tân bộ trưởng năng lượng là chồng một người cháu gái của Putin…

Thụy My

Ngoại trưởng Mỹ bất ngờ đến Ukraine trong lúc Nga huy động 30.000 quân tấn công Kharkiv

Trọng Thành, RFI, 14/05/2024

Chiến dịch của Nga tấn công vùng Kharkiv, đông bắc Ukraine, bước sang ngày thứ tư. Hôm 13/05/2024, ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken bất ngờ đến Kiev để chuyển đến chính quyền Ukraine "một tín hiệu hậu thuẫn mạnh mẽ" từ Washington, trong khi Ukraine đang ở vào một trong những thời điểm "khó khăn nhất kể từ năm 2022".

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken đến Kiev, Ukraine, ngày 14/05/2024. © Brendan Smialowski / Reuters

Theo AFP, phát biểu với báo giới trên chuyến tàu đêm, từ Ba Lan, đưa ngoại trưởng Blinken đến Kiev, một quan chức cao cấp Mỹ nhận định : "Chuyến đi này trước hết có mục tiêu chuyển một tín hiệu mạnh để trấn an người Ukraine hiện đang trong một tình thế rất khó khăn, do chiến sự gia tăng về cường độ tại mặt trận phía đông, nhưng đồng thời do Nga đang chuyển sang tấn công vào các khu vực biên giới vùng Kharkiv".

Sự chậm trễ của Hoa Kỳ trong việc hỗ trợ Ukraine đang gây lo ngại tại Kiev. Gói viện trợ 61 tỉ đô la chỉ được thông qua vào tháng 4/2024, sau 6 tháng bế tắc tại Hạ Viện. Chuyến công du Kiev trước đó của ông Blinken là vào tháng 9/2023. 

Đặc phái viên Stéphane Siohan có mặt tại Kharkiv cho biết diễn biến chiến sự tại chỗ :

"Ngoại trưởng Blinken công du Ukraine trong lúc đang bắt đầu một giai đoạn chiến tranh mới hết sức hỗn loạn, một biến chuyển chưa từng có kể từ năm 2022. Tại khu vực phía bắc Kharkiv này, tất cả đều biến động khó lường. Người ta không biết rõ đâu thực sự là chiến tuyến, trước khi có mặt tại chỗ. Mọi sự đều có thể xảy ra tại một khu vực có chiều rộng từ 10 đến 20 km, với sự hiện diện của các nhóm trinh sát, các cuộc oanh kích bất ngờ của không quân cùng các drone FPV mang thuốc nổ, có thể tấn công bất cứ phương tiện di chuyển nào. 

Tình hình biến chuyển rất khó lường này ắt sẽ là chủ đề thảo luận giữa ngoại trưởng Antony Blinken và tổng thống Volodymyr Zelensky. Bởi trước đợt tấn công này, từ một năm rưỡi nay, khu vực phía bắc vùng Kharkiv đã tương đối yên tĩnh, nhưng kể từ giờ, thành phố lớn thứ hai của Ukraine đang phải liên tục đối mặt với nguy cơ bị tấn công. 

Triển vọng sắp tới phụ thuộc vào khả năng kháng cự của quân đội Ukraine. Chúng ta biết hiện tại có khoảng 30.000 quân Nga đang tham chiến trên bộ tại vùng Kharkiv. Tuy nhiên, kịch bản có nhiều khả năng xảy ra nhất là việc thị xã Vovtchansk rơi vào tay Nga. Quân Nga sẽ lấn dần từng bước một. Pháo binh sẽ được điều đến khu vực cách thành phố Kharkiv khoảng từ 20 đến 30 km. Quân Nga chắc chắn sẽ không đưa bộ binh tấn công thành phố, vì địa bàn này quá lớn. Tuy nhiên suốt mùa xuân và mùa hè này, thành phố Kharkiv sẽ phải lãnh nhận hàng ngàn đạn pháo".

Trọng Thành

************************

Ngoại trưởng Mỹ : Viện trợ của Hoa Kỳ đến Ukraine vào thời điểm ‘thách thức’

Reuters, VOA, 14/05/2024

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken nói với Tổng thống Volodmyr Zelenskyy trong chuyến đi tới Kyiv hôm thứ Ba rằng một phần của gói viện trợ lớn của Hoa Kỳ đã đến Ukraine và nhiều gói viện trợ khác đang trên đường tới để "tạo ra một sự khác biệt thực sự".

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy chào Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken trước cuộc gặp của họ ở Kyiv, Ukraine, vào ngày 14/5/2024.

Chuyến đi của ông Blinken là chuyến đi đầu tiên của một quan chức cấp cao Hoa Kỳ kể từ khi Quốc hội vào tháng trước thông qua gói viện trợ trị giá 61 tỷ USD bị trì hoãn rất lâu trước đó. Lực lượng quân binh thiếu thốn của Kyiv đang phải đương đầu với một cuộc tấn công mới của Nga ở phía đông bắc cũng như các cuộc tấn công ở phía đông.

"Chúng tôi biết đây là thời điểm đầy thử thách. Nhưng chúng tôi cũng biết rằng trong thời gian tới, sự hỗ trợ hiện đang được xúc tiến, một số đã đến và sẽ còn nhiều hơn nữa", ông Blinken nói.

"Và điều đó sẽ tạo ra sự khác biệt thực sự trước cuộc xâm lược đang diễn ra của Nga trên chiến trường".

Ukraine đã chiếm lại các vùng lãnh thổ trong năm đầu tiên sau cuộc xâm lược của Nga vào năm 2022, nhưng một cuộc phản công của Ukraine đã bị thất bại vào năm ngoái và trong những tháng gần đây, Nga đã giành lại thế chủ động ở tiền tuyến.

Viện trợ quân sự từ Washington, nước hỗ trợ chính cho Kyiv, đã bị trì hoãn trong nhiều tháng, bị đảng Cộng hòa tại Quốc hội Hoa Kỳ chặn lại cho đến khi cuối cùng họ cho phép bỏ phiếu vào tháng trước, và nó được thông qua với sự ủng hộ của cả hai đảng.

Nói với ông Blinken bằng tiếng Anh, Tổng thống Zelenskyy nói nguồn cung cấp phòng không là "sự thiếu hụt lớn nhất đối với chúng tôi" khi Nga mở các cuộc tấn công trên không tầm xa kể từ tháng 3, phá hủy các cơ sở điện lực và gây mất điện.

"Thực sự bây giờ chúng tôi cần hai hệ thống phòng không Patriots cho Kharkiv, cho khu vực Kharkiv vì ở đó người dân đang bị tấn công. Thường dân, chiến binh, tất cả mọi người đều đang hứng chịu tên lửa của Nga".

Ông Blinken đến Kyiv bằng tàu hỏa vào sáng sớm thứ Ba trong chuyến thăm không được tiết lộ trước đó, diễn ra vài ngày sau khi Nga tiến hành một cuộc tấn công trên bộ vào phía bắc khu vực Kharkiv, mở ra một mặt trận mới khiến binh sĩ Ukraine phải dàn trải ra.

Kyiv đã ở thế yếu trên chiến trường trong nhiều tháng khi quân đội Nga từ từ tiến tới, lợi dụng tình trạng thiếu nhân lực và đạn pháo của Ukraine.

Một quan chức Mỹ giấu tên nói với các phóng viên đi cùng ông Blinken rằng chuyến đi nhằm mục đích "gửi một tín hiệu trấn an mạnh mẽ tới người Ukraine, những người rõ ràng đang ở trong thời điểm rất khó khan".

Quan chức này nói : "Nhiệm vụ của Bộ trưởng ở đây thực sự là nói về cách thực hiện hỗ trợ bổ sung của chúng tôi theo phương cách giúp củng cố khả năng phòng thủ của họ (và) cho phép họ ngày càng giành lại thế chủ động trên chiến trường".

Quan chức này cho biết pháo binh, tên lửa tầm xa ATACMS và các hệ thống đánh chặn phòng không được Tổng thống Joe Biden phê duyệt vào ngày 24/4 đã được chuyển tới lực lượng Ukraine.

Hôm thứ Hai, Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Jake Sullivan cho biết Washington đang cố gắng đẩy nhanh "tiến độ giao" vũ khí cho Ukraine để giúp nước này đảo ngược tình thế bất lợi.

"Sự chậm trễ đã đẩy Ukraine vào một cái hố và chúng tôi đang cố gắng giúp họ thoát ra khỏi cái hố đó nhanh nhất có thể", ông Sullivan nói và cho biết thêm rằng một gói vũ khí mới sẽ được công bố trong tuần này.

Tại cuộc gặp với ông Blinken, ông Zelenskyy cảm ơn Hoa Kỳ vì sự hỗ trợ của "lưỡng đảng" và cho biết ông cũng muốn thảo luận về những đảm bảo an ninh và hội nghị thượng đỉnh hòa bình sắp tới, đồng thời yêu cầu ông Blinken giúp đảm bảo có sự tham gia của nhiều quốc gia hơn. Moscow không được mời tham dự hội nghị thượng đỉnh ở Thụy Sĩ vào tháng tới.

Reuters

************************

Ngoại trưởng Ukraine "lặng lẽ" đến Serbia, Nga phản ứng mạnh mẽ

Minh Anh, RFI, 14/05/2024

Ngoại trưởng Ukraine Dmitro Kuleba hôm qua, 13/05/2024, bắt đầu chuyến thăm chính thức Serbia hai ngày. Đi cùng ông còn có bà Olena Zelenska, phu nhân tổng thống Zelensky. Chuyến công du bất ngờ đầu tiên của ngoại trưởng Ukraine đến Beograd kể từ khi Nga xâm lược Ukraine đã khiến Moskva có những phản ứng mạnh mẽ.

Tổng thống Serbia Aleksandar Vucic (phải) tiếp ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba, tại Beograd, Serbia, ngày 13/05/2024. AP - Marko Drobnjakovic

Theo AFP, ngoại trưởng Ukraine có cuộc gặp với tổng thống Serbia Aleksandar Vucic, thủ tướng Milos Vucevic cùng nhiều quan chức cao cấp khác. Trong khi đó, phu nhân tổng thống Ukraine, Olena Zelenska, đã ký kết một thỏa thuận hợp tác với một trường đại học Serbia và có cuộc gặp với đại diện cộng đồng người Ukraine tại quốc gia vùng Balkan.

Chuyến công du Beograd của ngoại trưởng Ukraine diễn ra chưa đầy một tuần sau khi Serbia trải thảm đỏ long trọng đón chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Tuy nhiên, chuyến thăm Serbia của ngoại trưởng Kuleba và bà Zelenska diễn ra lặng lẽ. Nội dung cuộc trao đổi giữa ngoại trưởng Ukraine với các lãnh đạo Serbia đã không được tiết lộ.

Từ thủ đô Serbia, thông tín viên đài RFI, Laurent Rouy giải thích :

Truyền thông thân chính phủ Serbia vẫn tỏ ra kín tiếng về chuyến thăm bất ngờ, chuyến thăm đầu tiên của giới chức Ukraine đến Beograd. Không có chuyện phơi bày việc Olena, phu nhân tổng thống Zelensky, và ngoại trưởng Dmytro Kuleba có cuộc gặp với giới chức Serbia. Điều đó có nguy cơ khiến người dân – đa phần là thân Nga –phải sửng sốt trong khi Serbia luôn từ chối trừng phạt Nga vì cuộc chiến xâm lược này.

Chính quyền Beograd vẫn giữ kín về mục đích chuyến thăm. Beograd chỉ tái khẳng định sự gắn bó với toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, và Kuleba cũng tuyên bố tương tự đối với lãnh thổ Serbia. Người ta không biết gì hơn. Xin nhắc lại rằng Beograd đã bí mật cung cấp vũ khí cho Ukraine từ năm ngoái (2023).

Trong mọi trường hợp, chuyến thăm này diễn ra không thể không gây sự chú ý từ Nga. Thủ tướng Serbia đã phải gặp đại sứ Nga ngay sau cuộc gặp với phía Ukraine. Một lần nữa, người ta không biết được hai người này nói với nhau về điều gì. Chỉ biết rằng, trong khoảng thời gian này, báo chí Nga lại nhắm vào Serbia, cáo buộc một nước anh em, dường như đã đâm dao sau lưng Moskva nhân chuyến thăm này.

Minh Anh

Nga khẳng định chiếm được 10 làng của Ukraine, Kiev tăng cường oanh kích vào lãnh thổ Nga

Thùy Dương, RFI, 12/05/2024

Bộ Quốc phòng Nga hôm nay 12/05/2024 tuyên bố đã chiếm thêm được 4 làng ở vùng Kharkiv, miền đông bắc Ukraine, gần biên giới với Nga, và tiến sâu thêm vào vùng này của đối phương. Hôm qua, quân đội Nga loan báo "giải phóng" được 5 làng tại vùng Kharkiv và 1 làng ở vùng Dotnesk. Theo Moskva, như vậy đã có tổng cộng 10 làng của Ukraine rơi vào tay quân Nga kể từ khi họ tiến hành chiến dịch tấn công vào vùng Kharkiv hôm thứ Sáu 10/05.  

Bà Tetiana, 82 tuổi, cùng con gái sơ tán khỏi thành phố Vovchansk, Ukraine, ngày 11/05/2024. AP - Evgeniy Maloletka

Về phía Ukraine, theo AFP, cũng trong ngày hôm qua, nhà chức trách cho biết các lực lượng vẫn đang chiến đấu kháng cự nhưng thừa nhận tại vùng Kharkiv, ở khu vực gần biên giới với Nga đang diễn ra những trận giao tranh ác liệt. Quân Nga đã nhắm bắn đạn pháo vào 30 địa điểm trong vùng Kharkiv trong vòng 24 giờ. Hôm nay 12/05, thống đốc vùng Kharkiv, Oleg Synegubov, cho biết hơn 4.000 người Ukraine đã được sơ tán khỏi khu vực này.

Riêng về thành phố Kharkiv, thống đốc vùng Kharkiv, Oleg Synegubov, trấn an là không có "mối đe dọa về một đợt tấn công trên bộ" của quân Nga nhắm vào thành phố này.

Tối hôm qua, trong video thường nhật, tổng thống Zelensky nhấn mạnh là nhiệm vụ số 1 của các lực lượng Ukraine hiện nay là phá hỏng kế hoạch tấn công của quân Nga.

Ukraine tăng cường oanh kích vào lãnh thổ Nga và các vùng bị Nga chiếm đóng

Song song với các cuộc kháng cực tại vùng Kharkiv, các lực lượng Ukraine cũng tăng cường các vụ oanh kích nhắm vào lãnh thổ Nga, cũng như vào các vùng của Ukraine hiện đang bị Nga chiếm đóng và chủ yếu nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của những vùng này.

Hôm qua, chính quyền vùng Lugansk của Ukraine, hiện do Nga kiểm soát, thông báo vụ tấn công của Kiev bằng tên lửa do Mỹ chế tạo nhắm vào một kho trữ dầu lửa đã khiến 3 người chết và 8 người bị thương. Còn tại thành phố Donetsk, trong vùng cùng tên, cũng nằm dưới quyền kiểm soát của Moskva, cũng có 3 người chết và 9 người bị thương khi lực lượng Ukraine oanh kích vào một nhà hàng.

Nhìn sang Nga, theo AFP, sáng hôm 12/05, một cuộc tấn công của Ukraine bằng tên lửa vào vùng Belgorod khiến ít nhất 7 người chết và 15 người bị thương. Một tòa nhà hơn 10 tầng đổ sập. Hôm qua, truyền thông Nga cho biết các vụ oanh kích của Ukraine vào vùng biên Belgorod và Kursk cũng khiến 2 người thiệt mạng.

Thùy Dương

***************************

Nga tăng cường tấn công miền bắc Ukraine nhằm tiêu hao lực lượng của Kiev

Chi Phương, RFI, 11/05/2024

Kể từ hôm 10/05/2024, quân đội Nga đã tấn công vào vùng Kharkiv của Ukraine. Trong bối cảnh thiếu đạn dược và nhân lực, các lực lượng Ukraine vẫn tiếp tục kháng cự, nhưng thừa nhận rằng các cuộc giao tranh ngày càng căng thẳng và quân Nga tiếp tục tiến sâu vào khu vực mà Kiev từng giành lại quyền kiểm soát hồi tháng 9/2022. Sáng nay 11/05, gần 2.000 người dân Ukraine đã phải sơ tán khỏi vùng Kharkiv, giáp biên giới Nga.

Một địa điểm bị Nga tấn công bằng tên lửa, Kharkiv, Ukraine, ngày 10/05/2024. Reuters - Vyacheslav Madiyevskyy

Từ Moskva, thông tín viên Jean-Didier Revoin tường trình :

"Điều Kiev lo ngại cuối cùng đã được họ xác nhận vào hôm qua : Quân đội Nga đã bắt đầu cuộc tấn công, vượt qua biên giới ở phía bắc của Kharkiv. Moskva vẫn chưa đưa ra bất cứ xác nhận chính thức nào nhưng có thể hiểu rằng Nga có một mục tiêu kép.

Trước tiên, Moskva muốn đẩy lùi quân đội Ukraine khỏi biên giới với Nga trong khu vực vùng biên này, để tạo một vùng đệm nhằm bảo vệ thành phố Belgorod và vùng Belgorod của Nga khỏi các vụ tấn công của Ukraine, buộc Kiev phải tấn công từ phía xa hơn.

Mục tiêu thứ hai là tạo ra áp lực mới trên chiến tuyến, buộc Kiev phải bố trí lại một phần lực lượng để bảo vệ vùng Kharkiv. Chiến dịch này nhằm kìm chân một phần lực lượng Ukraine ở đó, khiến Kiev không thể triển khai quân lực ở những mặt trận khác. Như vậy, Moskva cũng có thể gây áp lực tại những mặt trận khác, nhất là ở vùng Donbass, nhằm xác định được các điểm yếu của Ukraine để tạo ra một bước đột phá thực sự.

Dường như điều này đã được xác nhận qua các thông báo của tổng thống Ukraine Zelensky vào tối hôm qua về cường độ của các cuộc giao tranh trên toàn bộ các chiến tuyến. Những tuần vừa qua, quân Nga cũng đã chiếm được nhiều khu vực của Nga, nhất là gần Avdiivka và vùng Donetsk".

Hiện giờ, 4 ngôi làng ở vùng biên giới với diện tích khoảng 30 km2 đã rơi vào tay quân Nga. Viện Nghiên cứu Chiến tranh cho rằng chiến dịch tấn công của Nga không phải là để chiếm Kharkiv, thành phố lớn thứ hai của Ukraine, mà là một chiến dịch nhằm phân tán, tiêu hao lực lượng của Kiev. Trả lời RFI Pháp ngữ, chuyên gia quân sự Peer de Jong khẳng định rằng Nga đang muốn bao vây Kharkiv, buộc người dân phải di tản, để họ có thể tiếp tục tiến về phía Dniepr một cách thuận lợi, chiếm lại vùng này và giành quyền kiểm soát tại các mặt trận khác.

Chi Phương

****************************

Chiến tranh Ukraine : Hoa Kỳ thông báo khoản viện trợ mới cho Kiev

Minh Anh, RFI, 11/05/2024

Chính quyền Biden ngày 10/05/2024 loan báo một đợt viện trợ quân sự mới cho Kiev trị giá 400 triệu đô la, trong bối cảnh Nga tiến hành đợt tấn công trên bộ tại vùng Kharkiv, miền đông bắc Ukraine.

Tên lửa chống tăng Javelin mà Mỹ viện trợ cho Ukraine, tại sân bay Boryspil, ngoại ô Kiev, ngày 11/02/2022. AP - Efrem Lukatsky

Từ Miami, thông tín viên đài RFI, David Thomson, tường trình :

"Khoản viện trợ quân sự mới trị giá 400 triệu đô la của Mỹ sẽ được cung cấp ngay lập tức. Đây là đợt viện trợ thứ ba trong chưa đầy ba tuần. Được trích ra từ nguồn dự trữ của Bộ Quốc phòng Mỹ, khoản viện trợ đã được thông báo khẩn cấp giữa lúc Nga tấn công miền đông bắc Ukraine. Một cuộc tấn công trên bộ mà theo Washington là sẽ còn gia tăng cường độ.

Đợt viện trợ mới này được lãnh đạo ngoại giao Mỹ, Anthony Blinken, đánh giá là cấp bách, bao gồm các loại vũ khí mà Ukraine đang cần. Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng, John Kirby, nêu rõ đây là một gói viện trợ khá lớn với đủ loại vũ khí : đạn dược, hệ thống phòng không Patriot, tên lửa và bệ phóng tên lửa Stinger và Javelin, pháo 155 và 105 ly, cũng như nhiều loại xe bọc thép.

Tuy nhiên, Nhà Trắng dự báo Nga sẽ có những đà tiến đáng kể trong những tuần sắp tới, cho dù John Kirby nêu rõ đó chưa phải là những bước tiến lớn.

Trong suốt gần tám tháng, viện trợ quân sự của Mỹ đã bị các nghị sĩ đảng Cộng hòa chặn lại ở Hạ Viện. Cuối tháng Tư rồi, sau nhiều cuộc đàm phán kéo dài, các dân biểu ở Quốc hội cuối cùng cũng đã thông qua gói viện trợ 61 tỷ đô la theo yêu cầu của tổng thống Mỹ, quốc gia đã chi gần 50 tỷ đô la trong cuộc chiến tranh tại Ukraine".

Minh Anh

*****************************

Ukraine : Lãnh đạo cơ quan bảo vệ tổng thống Zelensky bị cách chức

Thùy Dương, RFI, 10/05/2024

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hôm qua, 09/05/2024, đã cách chức lãnh đạo Cục Bảo vệ Nhà nước Ukraine, cơ quan chuyên trách bảo vệ an ninh cho tổng thống và các quan chức Nhà nước. Sắc lệnh của Zelensky được ban hành hai ngày sau khi 2 sĩ quan của cơ quan này bị bắt giữ với cáo buộc hợp tác với Nga để mưu sát tống thống Ukraine.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đến một chiến hào ở vùng Kharkiv, Ukraine, ngày 09/04/2024. AP

Sergiy Leonidovich Rud, 47 tuổi, giữ chức Cục trưởng Cục Bảo vệ Nhà nước Ukraine kể từ năm 2019. Theo AFP, sắc lệnh của tổng thống Ukraine không nêu lý do cách chức lãnh đạo Cục Bảo vệ Nhà nước Ukraine, cũng như không nêu tên người được chỉ định thay thế quan chức này. Nhưng sắc lệnh được loan báo sau khi chính quyền Ukraine hôm thứ Ba 07/05 khẳng định đã phá vỡ được một vụ mưu sát của Nga.

Cơ quan an ninh Nga (FSB) nhắm đến việc ám sát tổng thống Ukraine Zelensky và nhiều quan chức chính trị và quân sự cấp cao của Ukraine giữ các vai trò chủ chốt trong cuộc chiến chống quân Nga xâm lược, trong đó có lãnh đạo cơ quan an ninh quân sự Ukraine, Kyrylo Boudanov. 

Theo Kiev, tham gia vào âm mưu nói trên có hai đại tá thuộc đội cận vệ của tổng thống Ukraine. Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) khẳng định hai người này đã bị FSB của Nga mua chuộc từ trước chiến tranh nên đã chuyển các tin mật cho FSB. Một trong hai sĩ quan này bị cho là đã đích thân cung cấp tên lửa, drone và mìn sát thương cho một điệp viên để thực hiện các cuộc tấn công ám sát.

Kể từ khi Putin điều quân xâm lược Ukraine, tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đặc biệt trở thành mục tiêu ám sát. Năm ngoái, ông từng nói đã có ít nhất "5 hoặc 6" vụ mưu sát ông bị phá vỡ.

Cũng về nhân sự, phủ tổng thống Ukraine thông báo cựu tổng tư lệnh quân đội Ukraine, Valery Zalujny, hôm 09/05 chính thức được bổ nhiệm làm đại sứ Ukraine tại Vương quốc Anh, một đồng minh chủ chốt của Kiev trong cuộc chiến chống quân Nga xâm lược.

Quân Nga tấn công trên bộ vào vùng Kharkiv

Về tình hình chiến sự, hôm nay 10/05/2024, Nga tiến hành chiến dịch tấn công trên bộ vào vùng Kharkiv (miền đông bắc Ukraine) và tìm cách "chọc thủng các tuyến phòng thủ của Ukraine".

Bộ Quốc phòng Ukraine, được AFP trích dẫn, hôm nay cho biết : "Khoảng 5 giờ sáng, quân địch đã tìm cách chọc thủng tuyến phòng thủ của chúng tôi bằng xe bọc thép", nhưng không nêu rõ địa điểm của cuộc tấn công này. Bộ Quốc phòng Ukraine khẳng định đợt tấn công của quân Nga đã bị "đẩy lùi", nhưng "các cuộc giao tranh với cường độ khác nhau" vẫn tiếp diễn và "các đơn vị quân dự bị" đã được triển khai để "tăng cường phòng thủ" cho khu vực. Trong khi đó, một nguồn tin cấp cao trong bộ tổng tư lệnh Ukraine lại cho biết lực lượng Nga đã tiến sâu thêm 1km vào lãnh thổ Ukraine và đang cố gắng tiến xa hơn nữa.

Riêng tại thành phố Kharkiv, trong đêm qua, lực lượng Ukraine đã bắn chặn được 10 drone của Nga, nhưng các mảnh vỡ của drone khiến hai người bị thương và gây hỏa hoạn khiến nhiều ngôi nhà bị hư hại, hoặc bị phá hủy. Kharkiv là thành phố lớn ở miền đông bắc Ukraine, cách biên giới Nga khoảng 30 km.

Oleh Sinehubov, thống đốc vùng Kharkiv, cho biết vụ tấn công của Nga nhắm cả vào cơ sở hạ tầng và khu dân cư.

Thùy Dương

Phá vỡ cấm kỵ vũ khí hóa học, bước leo thang mới của Putin ở Ukraine

Le Point nhận định Vladimir Putin đã phá vỡ điều cấm kỵ xưa nay, cho dùng vũ khí hóa học trên mặt trận Ukraine, bất chấp các thỏa thuận quốc tế đã ký kết. Đáng ngạc nhiên là Châu Âu ít phản ứng trước sự vi phạm trầm trọng lằn ranh đỏ này.

Một phụ nữ đi qua những ngôi nhà bị hư hại ở Mariupol, ngày 08/04/2022. Ukraine cho biết đang điều tra về việc Nga thả chất độc hóa học xuống thành phố Mariupol bị vây hãm. AP - Alexei Alexandrov

Trong tháng 5, tháng có nhiều ngày nghỉ nhất trong năm tại Pháp, tuần này chỉ có Le Point ra báo, những tuần báo khác đã ra số đúp kỳ trước. Trên trang mạng của các báo, thời sự vẫn được cập nhật, nhất là hai cuộc chiến tranh đang diễn ra ở Ukraine và Trung Đông.

Lần đầu tiên từ một thế kỷ, vũ khí hóa học xuất hiện ở Châu Âu  

Le Point chú ý đến sự kiện "Vladimir Putin đã phá vỡ cấm kỵ vũ khí hóa học", khi quân Nga bất chấp các thỏa thuận quốc tế đã sử dụng khí độc trên mặt trận Ukraine. Lần đầu tiên để từ hơn một thế kỷ, vũ khí hóa học vừa được quân Nga sử dụng trên một chiến trường ở Châu Âu là Donbass. Người Ukraine đã tố cáo từ nhiều tháng qua, nhưng Hoa Kỳ chỉ vừa mới xác nhận. Trong thông cáo ngày 01/05, Washington công nhận việc Nga dùng chloropicrine, một hóa chất vô cùng độc hại được quân Đức sử dụng trong Đệ nhất Thế chiến.

Công ước về vũ khí hóa học ký tại Paris năm 1993 cấm các Nhà nước dùng đến và buộc phải tiêu hủy số dự trữ. Nga đã phê chuẩn văn bản quan trọng này, là công ước đầu tiên cấm tất cả vũ khí phi quy ước trên toàn cầu. Nhưng Vladimir Putin chẳng hề quan tâm đến những hiệp ước mà nước mình đã ký kết. Hàng ngày ông ta đang dẫm đạp lên bản ghi nhớ Budapest năm 1994, trong đó Nga cam kết bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine kể cả Crimea.

Đáng ngạc nhiên là Châu Âu ít phản ứng trước sự vi phạm trầm trọng lằn ranh đỏ này. Sau khi hủy diệt toàn bộ các thành phố như Mariupol, Bakhmut, những vụ hãm hiếp, tra tấn, bắt cóc trẻ em, cố ý tấn công thường dân, phá hủy bệnh viện, nhà máy điện, hành quyết tùy tiện tù nhân, Kremlin vừa có bước leo thang mới. Điều này chứng tỏ Vladimir Putin ngày càng ngoan cố, biết rằng số phận của ông ta nay gắn liền với kết cuộc của chiến tranh.

Răn đe không tác dụng do nhiều lần "nói mà không làm"

Thái độ của Putin là do răn đe của phương Tây không hiệu quả. Hôm 19/04, các ngoại trưởng G7 đã cảnh báo Nga là "mọi việc sử dụng vũ khí hóa học, sinh học hay nguyên tử đều sẽ dẫn đến hậu quả trầm trọng". Ngay từ tháng 3/2022, vài tuần sau khi quân xâm lăng Nga tràn sang, tổng thống Joe Biden cũng đã cảnh cáo Vladimir Putin về cái giá "nghiêm trọng" nếu dùng vũ khí hóa học. Có thể nghĩ rằng những lời cảnh báo đã bị coi thường, kể từ hôm 30/08/2013, khi Barack Obama nuốt lời, không tấn công chế độ Bachar Al-Assad vì dùng vũ khí hóa học.

Tại Ukraine, theo Kiev, mấy trăm vụ dùng khí độc đã diễn ra trong tháng 4. Bị những quả lựu đạn chứa chloropicrine, chất độc hại cho phổi, da và mắt, các chiến binh trong chiến hào không có chọn lựa nào khác là phải chạy trốn để tránh bị chết ngạt, nhờ đó quân Nga giành được ưu thế mà ít tốn kém. Khoảng 500 chiến sĩ Ukraine đã được chữa trị vì nhiễm khí độc, ít nhất một quân nhân đã tử vong.

Ngày 01/05, Washington đã trừng phạt ba định chế Nga liên quan đến một chương trình vũ khí hóa học và sinh học (gồm một đơn vị đặc biệt và hai viện nghiên cứu), bốn công ty Nga đã hợp tác ; tuy nhiên hiệu quả không cao. Trước hết, phần nào do một loạt sự kiện : Tấn công Iraq năm 2003, nhân nhượng trước Damascus, rút quân khỏi Afghanistan năm 2021… Nhưng cũng do Nga cảm thấy đang ở thế mạnh, chủ yếu nhờ Trung Quốc tiếp tay. Tổng thống Emmanuel Macron rốt cuộc đã hiểu ra, vấn đề còn lại là huy động các đồng nhiệm nhất là Đức. Le Point cho rằng điều này là khẩn cấp, trước khi Vladimir Putin chuyển sang giai đoạn mới.

Tấn công Kharkiv, Nga mở chiến dịch mới ?

Phải chăng giai đoạn đó đã đến rồi ? Trước việc quân Nga tấn công vào gần Kharkiv, Courrier International tự hỏi liệu có phải đây là khởi đầu cho một chiến dịch lớn hay không, khi Moskva loan báo đã "giải phóng" sáu ngôi làng ở miền đông Ukraine. Tổng thống Volodymyr Zelensky trong cuộc họp báo ở Kiev hôm thứ Sáu cùng với đồng nhiệm Slovakia cho biết Nga đang có đợt tấn công mới vào Kharkiv. Trước đó, bộ trưởng quốc phòng Ukraine nói rằng từ sáng sớm những xe thiết giáp của quân Nga đã cố xuyên thủng phòng tuyến ở nhiều điểm, và không kích những vùng gần biên giới. Chính quyền đã cho sơ tán thường dân ở một số nơi.

Tờ Kyiv Independent cho rằng cuộc tấn công này nằm trong khuôn khổ một chiến dịch rộng lớn hơn trong những tháng tới. Tương tự, Newsweek nhận định đây có thể là khởi đầu cho mục tiêu chiếm Kharkiv, thành phố chiến lược lớn thứ nhì Ukraine, tạo ra một "vùng đệm" và tránh được những vụ tấn công của lực lượng Ukraine vào Belgorod. Tờ báo Đức Süddeutsche Zeitung dẫn một số nguồn tin ước tính quân đội Nga tập trung khoảng mấy chục ngàn binh lính vào đây. Sự kiện Bộ Quốc phòng ở Kiev phát biểu về việc này thay vì Bộ Tổng tham mưu như thường lệ cho thấy tình hình là trầm trọng.

Từ Luân Đôn, nhật báo The Guardian nêu ra một giả thiết khác : "Các chuyên gia khẳng định Nga triển khai nửa triệu quân trên lãnh thổ Ukraine, có thể tấn công nhiều địa điểm khác nhau, dựa vào ưu thế pháo binh trong khi phòng không của Ukraine không đáng kể. Các hoạt động ở Kharkiv có thể chỉ nhằm buộc Ukraine phải huy động lực lượng vào đây, nhưng Nga chủ yếu nhắm vào Donbass và tây nam Ukraine". Còn theo thông tin của Politico được Courrier International trích dẫn, Hoa Kỳ hôm qua viện trợ thêm 400 triệu đô la bằng hỏa tiễn Patriot, hỏa tiễn địa-không Stinger, chiến xa Bradley, thiết giáp MRAP và hỏa tiễn chống tăng Javelin.

Nga giành lợi thế trước Ukraine do viện trợ phương Tây quá chậm

Trả lời phỏng vấn The Economist, tư lệnh lục quân Ukraine nhận định quân Nga tiếp tục tập trung vào Donetsk, nhưng muốn kéo giãn quân Ukraine về Kharkiv và Sumy. Tuần báo Anh lấy làm tiếc rằng việc phương Tây chi viện chậm trễ đã giúp Vladimir Putin khai thác lợi thế quân đông hơn Ukraine.

Đặc phái viên của tờ báo tại Kostiantynivka, một ngôi làng nhỏ ở Donbass, gặp gỡ trung tá Alexander Timshenko, chỉ huy đơn vị phòng không Ukraine. Lực lượng của ông không sở hữu phương tiện nào để tiêu diệt phi cơ hay bom lượn của Nga, có nhiệm vụ cảnh báo cho các đơn vị pháo binh và các nhóm cơ động trên mặt trận. Là người nói tiếng Nga sống ở Kharkiv, người sĩ quan vốn là độc giả trung thành của Aleksandr Solzhenitsyn nói rằng ông chiến đấu để không phải sống trong một "quần đảo ngục tù" mới.

Mục tiêu của các trận đánh xung quanh Chasiv Yar không phải để giữ từng centimet đất, mà nhằm cầm chân quân Nga không tràn xuống phần còn lại của Ukraine và chiếm các thành phố chính như Kharkiv, Dnipro, Odessa và Kiev. Tuần trước khi trả lời phỏng vấn The Economist, tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã cảnh báo "mọi sự có thể diễn biến nhanh hơn chúng ta nghĩ nhiều". Từ lính trơn đến tướng lãnh Ukraine đều nói với tuần báo Anh rằng Kiev không có đủ nguồn lực để quay về với biên giới năm 1991. Trung tá Timchenko đề nghị những ai nói về việc này "hãy đến tận Bakhmut".

"Nếu họ không về, có thể sẽ không còn Tổ quốc để mà trở về"

Vấn đề không còn là toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine mà là sự tồn tại. Lo sợ leo thang, phương Tây chưa bao giờ chuyển giao tất cả những loại vũ khí mà Kiev cần đến. Sau sáu tháng phải đếm từng viên đạn do phe Cộng hòa ở Quốc hội Mỹ cản trở, nay nhiều vũ khí đã đến được Ba Lan. Tuy Nga chiếm ưu thế về quân số và đạn pháo, đại tá Fedosenko cho rằng có thể họ đã nỗ lực tối đa.

Mới cách đây vài tuần bộ binh Nga còn được 10 đến 20 xe tăng, thiết giáp hộ tống, cứ hai đến ba tiếng đồng hồ lại có một đợt xung phong. Nhưng nay khoảng năm ngày quân Nga mới tấn công một lần, dùng mô tô và xe địa hình với những nhóm nhỏ. Theo ông, khoảng 70% lính Nga trong các vụ tấn công này là tù nhân, bên cạnh đó là lính đánh thuê người Tadjikistan, Uzbekistan, Turkmenistan, Cuba, Somalia.

Dù không bị vỡ trận, nhưng mỗi tuần Ukraine mất khoảng 20 kilomet vuông lãnh thổ. Đồng thời Putin bóp nghẹt kinh tế Kiev bằng cách đánh vào các nhà máy điện, oanh kích các thành phố để làm kiệt lực dân chúng. Kharkiv đã phải định lượng điện sử dụng, ngày nào cũng bị bom lượn đe dọa. Nhưng thành phố một triệu dân này vẫn bình tĩnh, người ta vẫn đi dạo công viên, nhân viên vệ sinh vẫn chăm chỉ quét rác. Giữ cho thành phố sạch sẽ và hoạt động bình thường cũng là một cách kháng chiến.

The Economist nhận thấy cho đến nay, chiến sự chỉ tập trung ở một số nơi, nhưng Nga càng mở rộng tấn công, càng ảnh hưởng đến tất cả mọi người. Mọi nam giới từ 25 đến 60 tuổi sống tại Ukraine biết rằng sẽ có ngày đến lượt mình cầm súng. Áp lực tăng dần lên những người đàn ông Ukraine đã chạy ra nước ngoài. Trung tá Timchenko nói : "Nếu họ không quay về, có thể họ sẽ không còn Tổ quốc để mà trở về nữa !".

Đổ bộ Normandy : Câu chuyện về cựu quân nhân da đỏ 100 tuổi

Tại Châu Âu, sống trong hòa bình quá lâu, người ta ngỡ rằng an ninh, thịnh vượng có được là điều đương nhiên, quên mất phải trả giá bằng máu. Nhân kỷ niệm 80 năm đồng minh đổ bộ, khởi đầu công cuộc giải phóng nước Pháp, Le Nouvel Obs chọn lựa 18 câu chuyện đặc sắc để thuật lại, trong đó có chuyện "Một người da đỏ ở Omaha Beach".

Ngày 06/06/1944, y tá Charles Norman Shay đi vào lịch sử khi xông pha dưới màn lưới lửa cứu được nhiều đồng đội bị thương. Ông là một trong số 500 người da đỏ Mỹ tham gia cuộc đổ bộ. Trong những giấc mơ của ông Shay ở tuổi 100, những viên đạn vẫn bắn như mưa trên một vùng biển đỏ máu. Người lính mới 19 tuổi thuộc một bộ lạc da đỏ ở bang Maine, không giống chút nào với những chú GI cao lớn trong túi đầy những gói thuốc Lucky Strike và chewinggum.

Vào lúc 6 giờ 35 sáng, đơn vị The Big Red One do tướng Huebner chỉ huy thuộc những toán đầu tiên trong số 160.000 quân nhân đổ bộ xuống bãi biển Colleville-sur-Mer ở Normandy, bằng những chuyến phà từ các tàu đậu ngoài khơi. Shay lao xuống nước dưới những làn mưa đạn của quân Đức, xung quanh có những đồng đội bị trúng đạn hay chết đuối. Ông nhớ lại "một vùng biển loang đỏ máu của những người lính tử thương và bị thương".

Tìm được một góc an toàn trên bờ biển, Shay cứu chữa khoảng mấy chục thương binh. Thấy những đợt sóng có thể kéo các quân nhân bị thương khác trở lại biển, anh y tá trẻ vội vàng chạy đến kéo từng người lên, dưới trận mưa đạn và những khẩu đại bác 75 ly của quân Đức trên đồi cát gần đó. Big Red One mất đến 30% quân số trong những giờ đầu tiên. Trong số 34.250 quân nhân Mỹ đổ bộ xuống Omaha Beach, 2.500 người đã tử trận chỉ trong vòng một ngày. Người bạn thân của Shay thở hơi cuối cùng trên tay anh.

Charles Norman Shay được Hoa Kỳ tặng huy chương Silver Star và Pháp tặng Bắc Đẩu bội tinh. Kể từ 2007, hàng năm ông đều trở lại Normandy. Mặc chiếc áo khoác bằng da hươu trên lưng gắn hình một con rùa, biểu tượng của bộ lạc, ông đốt những điếu thuốc quấn bằng lá thơm, dùng một chiếc lông đại bàng quạt lên "để tiếp xúc với linh hồn những người lính can đảm còn ở lại".

Giám đốc CIA Bill Burns và các "điệp vụ bất khả thi"

Quay lại với chiến tranh ở Ukraine, L’Express đề cập đến một nhân vật nhiều ảnh hưởng ở Hoa Kỳ : Bill Burns, giám đốc CIA. Chính ông đã thuyết phục Mike Johnson bằng những báo cáo cụ thể, khiến chủ tịch Hạ Viện Mỹ rốt cuộc đã thay đổi ý kiến, ủng hộ viện trợ quân sự cho Kiev.

Tác giả Chris Whipple nhận xét, một lần nữa người đứng đầu cơ quan tình báo CIA đã chứng tỏ có thể thực hiện những nhiệm vụ bất khả thi. Trong ba năm qua, Bill Burns đã tiến hành 50 chuyến đi bí mật để gặp gỡ các nhà lãnh đạo trên khắp thế giới. Cựu đại sứ Pháp ở Liên Hiệp Quốc và Washington Gérard Araud nhận xét "ông ấy là người Mỹ tử tế nhất mà tôi từng làm việc cùng".

Vào lúc chiến tranh đang diễn ra ở Ukraine và Gaza, kinh nghiệm của Bill Burns về thế giới hậu xô-viết và Cận Đông trở nên vô cùng quý giá. Ông là nhà ngoại giao chuyên nghiệp đầu tiên được bổ nhiệm làm lãnh đạo CIA. Đội ngũ này khoảng 22.000 người gồm điệp viên, chuyên viên tin học, nhà khoa học, luật sư, nhà ngôn ngữ học, nhà kỹ trị, quân nhân. Điều hành đội quân trong bóng tối này vốn là điều không dễ dàng vì phải đưa ra những quyết định mang tính sống còn.

Những thông tin làm thay đổi cục diện chiến trường

Ông Burns có thế mạnh là được tổng thống tin tưởng hoàn toàn. Thành công bắt đầu từ tháng 11/2021, khi Joe Biden gởi Bill Burns làm nhiệm vụ bí mật ở Moskva. Ông kinh ngạc khi thấy mình biết nhiều hơn đồng nhiệm Nikolai Patruchev : do sợ Covid, ông chủ điện Kremlin ở ẩn trong dacha, chỉ nói chuyện qua điện thoại với giám đốc tình báo. Burns cảnh báo về hậu quả nếu xâm lăng Ukraine, và khi trở về Washington ông khẳng định với Biden : Chiến tranh nhất định sẽ xảy ra. Với sự đồng ý của tổng thống, giám đốc CIA quyết định công khai những thông tin về ý định xâm lược Ukraine của Putin.

Việc "giải mật chiến lược" này là sự kiện chưa từng thấy, hóa giải hết những cái cớ mà Kremlin định đưa ra. Vào thời đại mạng xã hội, đây là vũ khí răn đe hiệu quả. Không dừng lại ở đây, Burns sang Kiev để thông báo cho Volodymyr Zelensky cách mà tình báo Nga dự định ám sát ông. Chưa hết sững sờ, tổng thống Ukraine còn được biết kế hoạch chi tiết của đặc nhiệm Nga chiếm phi trường Antonov, nhờ đó Kiev đã "tiên hạ thủ vi cường".

Giờ đây CIA đã trở thành hấp dẫn với số người ứng tuyển cao kỷ lục trong năm 2023. Bill Burns tăng gấp đôi ngân sách dành cho Trung Quốc – điểm yếu hiện nay, bộ phận chuyên về Trung Quốc chiếm hẳn một tòa nhà trong trụ sở CIA bên bờ sông Potomac. Ông đã trở thành nhân vật chủ chốt trong chính quyền Biden, ảnh hưởng vượt lên cả ngoại trưởng Antony Blinken và cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan, nhưng vẫn có quan hệ tốt đẹp. Bí quyết của Bill Burns ? Không hề kiêu căng, thực sự lắng nghe người khác.

Thụy My

Để tồn tại, Kyiv cần phải thành lập thêm nhiều lữ đoàn mới và buộc Moscow vào đàm phán.

Bích chương tuyển quân ở Kiev, tháng 3/2024 - Valentyn Ogirenko / Reuters

Sau nhiều tháng trì hoãn, việc Quốc hội Mỹ thông qua gói viện trợ gần 61 tỷ USD cho Ukraine đã tạo ra cho Kyiv một phao cứu sinh cần thiết. Tuy nhiên, chỉ gói viện trợ này thôi thì không thể giải quyết những vấn đề lớn hơn của Ukraine trong cuộc chiến với Nga. Lực lượng Ukraine đang bảo vệ tiền tuyến trải dài khoảng 600 dặm ở phía nam và phía đông của đất nước, và sự trì trệ kéo dài ở Washington đã khiến quân đội Ukraine bị dàn mỏng nghiêm trọng. Làn sóng vũ khí và đạn dược của Mỹ sẽ làm tăng đáng kể chi phí cho cuộc tấn công mùa hè sắp tới của Nga. Gói viện trợ cũng cung cấp cho các lực lượng Ukraine đủ vật tư để hỗ trợ cho việc lên kế hoạch quân sự có hệ thống hơn cho mùa hè và mùa thu.

Tuy nhiên, việc chấm dứt chiến tranh theo những điều khoản thuận lợi cho Ukraine sẽ đòi hỏi nhiều hơn việc đơn thuần chỉ cung ứng trang thiết bị mới. Hơn hai năm kể từ cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine, mục tiêu của Moscow trong cuộc chiến vẫn không thay đổi : Điện Kremlin tìm cách khuất phục Kyiv. Những hỗ trợ mang tính không ổn định và sự trì hoãn chính trị từ phía các đối tác quốc tế của Ukraine đã khiến kết cục đó trở nên ngày càng khả thi hơn. Nếu Ukraine muốn ngăn chặn chiến thắng của Nga trong dài hạn, họ sẽ cần một chiến lược toàn diện. Điều này đồng nghĩa với một chương trình huấn luyện, trang bị và huy động lực lượng mới. Điều đó có nghĩa là thuyết phục Điện Kremlin rằng việc tiếp tục cuộc chiến sẽ ngày càng trở nên rủi ro đối với Nga theo thời gian. Cũng có nghĩa là thiết lập một vị thế đủ mạnh để Ukraine có thể tự mình đặt ra các quy tắc của một nền hòa bình lâu dài.

Không có nhiệm vụ nào trong số này là đơn giản, và không có nhiệm vụ nào có thể hoàn thành chỉ trong một đêm. Ukraine và các đối tác quốc tế cũng không thể lãng phí thời gian trong việc xây dựng một kế hoạch tiến lên phía trước. Mỹ và các đồng minh NATO sẽ cần đưa ra các cam kết dài hạn rõ ràng ; buộc Nga đàm phán sẽ đặc biệt khó khăn. Nhưng những lựa chọn khác còn tồi tệ hơn nhiều. Nếu không có một chiến lược tổng thể như vậy, thời gian xung đột có thể kéo dài, nhưng quỹ đạo của nó sẽ không thay đổi.

Vật lộn với bom lượn

Kể từ mùa thu năm 2023, tình hình chiến trường của Ukraine ngày càng xấu đi. Phần lớn là do thiếu hụt đạn dược, quân đội Ukraine buộc phải nhường lãnh thổ cho quân đội Nga, thường là sau khi chịu thương vong đáng kể. Nga đã tập trung khoảng 470.000 quân ở Ukraine và có ý định sử dụng số quân này để cố gắng hoàn thành việc chinh phục Donbas trong khoảng thời gian còn lại của năm 2024. Các lực lượng Nga đang tập trung tấn công các thị trấn quan trọng ở phía đông. Chiếm đóng được chúng sẽ cho phép Nga đe dọa các trung tâm hậu cần chính của Ukraine ở trong và xung quanh khu vực Donetsk.

Những thảo luận về các cuộc tấn công mới của Nga có thể gợi lên hình ảnh các đơn vị xe tăng tấn công phòng tuyến Ukraine, đột phá và sau đó cố gắng khai thác những thành quả đó sâu vào các vùng lãnh thổ do Ukraine kiểm soát để cắt rời các đơn vị Ukraine. Nhưng hiện tại, Nga không có khả năng thực hiện những chiến dịch như vậy, và cũng không có ý định làm như vậy. Sau hơn hai năm chiến tranh, đội ngũ sĩ quan chuyên nghiệp của Nga đã phải chịu tổn nhất nhân mạng nặng nề, khả năng lên kế hoạch và đồng bộ các cuộc tấn công quy mô lớn của họ bị hạn chế. Các cuộc tấn công của Nga chủ yếu bao gồm các cuộc tấn công liên tiếp ở cấp tiểu đội và đại đội, dẫn đến tiến công chậm chạp với thương vong nặng nề.

Tuy nhiên, hiện tại Nga có lợi thế pháo binh hơn Ukraine gấp mười lần. Với việc thông qua gói viện trợ mới của Mỹ, lợi thế đó có thể sẽ giảm xuống còn ba chọi một ở một số khu vực, điều này sẽ làm tăng tỷ lệ thương vong của Nga. Nhưng Nga có một số cách để kéo quân đội Ukraine vào các cuộc chiến cũng gây thiệt hại nặng nề tương tự. Ví dụ, lực lượng Nga đã sử dụng bom lượn cải tiến với hiệu quả tàn phá nặng nề. Đây là những quả bom FAB-500 do Liên Xô thiết kế – những quả bom nặng nửa tấn – được trang bị cánh và bộ dẫn đường và được máy bay Nga ném từ phía sau phòng tuyến Nga. Với phạm vi khoảng 65 km, chúng có thể dễ dàng tấn công các thị trấn Ukraine, làm sập đổ các tòa nhà và buộc dân chúng phải tản cư.

Do đó, quân đội Ukraine thường xuyên bị buộc phải huy động lực lượng đáng kể để bảo vệ các vị trí đơn lẻ tốn kém, đơn giản là để bảo vệ các khu dân cư thoát khỏi tầm bắn bom lượn của Nga. Lấy ví dụ như Chasiv Yar, một thị trấn nhỏ trên một dãy núi quan trọng ở vùng Donetsk phía đông. Nếu nó thất thủ, lực lượng Nga sẽ giành được vị trí thuận lợi để pháo kích các thị trấn ở Donbas và các tuyến tiếp tế quan trọng của Ukraine. Do đó, quân đội Ukraine đang cố gắng trong tuyệt vọng để giữ vững thị trấn này, ngay cả khi tình hình tác chiến trở nên bất lợi hơn. Thách thức này được khuếch đại bởi hệ thống phòng không quá tải của Ukraine, tình trạng hiện nay cho phép máy bay Nga tiến gần tiền tuyến, làm tăng độ chính xác của việc ném bom. Thật không may, Ukraine càng cần các hệ thống tên lửa đất đối không để bảo vệ các thành phố của mình, thì họ càng đặt các lực lượng mặt đất ở tiền tuyến vào tình thế nguy hiểm.

Giải pháp cho thách thức này thường được các nhà chiến lược quân sự gọi là "phòng thủ tích cực" (active defense), sử dụng các cuộc phản công quy mô nhỏ để phá vỡ nỗ lực củng cố các bước tiến của kẻ tấn công. Ví dụ, nếu lực lượng Nga chiếm được vị trí quan trọng ở Chasiv Yar, quân đội Ukraine có thể sử dụng các cuộc phản công để cô lập vị trí đó, khiến người Nga không thể cố thủ và tiến lên. Nhưng Ukraine có rất ít lực lượng dự bị và đã mất nhiều phương tiện tác chiến cần thiết để khai thác những điểm yếu của Nga ngay sau khi họ chiếm các vị trí. Do thiếu lực lượng dự bị để phản công, Ukraine phải chấp nhận phương án tối đa hóa thương vong của Nga cho mỗi vị trí họ chiếm đóng, từ đó làm chậm tốc độ tiến quân của Nga.

Trong những điều kiện như thế, ngay cả việc thông qua dự luật viện trợ của Mỹ cũng chỉ có thể thay đổi một phần cục diện chiến trường. Sự trì hoãn kéo dài ở Washington đồng nghĩa với việc sẽ mất thời gian để khắc phục phần lớn thiệt hại mà Ukraine phải hứng chịu. Kyiv sẽ mất thêm đất đai vào tay Nga trong mùa hè này. Vấn đề là mất bao nhiêu và quân đội Ukraine có thể khiến Nga phải trả giá đắt như thế nào cho những thành quả đạt được.

Cần bổ sung thêm nhân lực mới, và hạn chế thương vong

Bên cạnh việc cung cấp đạn dược ngay lập tức, hiệu quả lớn nhất của gói viện trợ mới của Mỹ chính là sự chắc chắn. Sau nhiều tháng mà thời gian và số lượng viện trợ của Mỹ vẫn đang trong tình trạng bất định, giờ đây Ukraine sẽ có đủ thông tin rõ ràng về nguồn lực quân sự trong sáu tháng tới để cho phép họ lập kế hoạch chiến lược rộng hơn.

Điều quan trọng nhất là cần phải thành lập các đơn vị mới. Để làm được điều đó, Ukraine sẽ cần huy động thêm nhân lực, cải thiện hệ thống đào tạo để duy trì lợi thế chất lượng so với các đơn vị Nga và trang bị đầy đủ cho những tân binh này. Cho đến nay điều này là không thể thực hiện được. Do thiếu trang thiết bị và vũ khí, đồng thời không thể dự đoán liệu có thêm viện trợ hay không và khi nào, giới lãnh đạo quân sự Ukraine buộc phải ưu tiên tất cả trang thiết bị cho lực lượng quân đội đang ở tiền tuyến. Quy mô gói viện trợ của Mỹ – và sự hỗ trợ thêm từ các đối tác Châu Âu – đồng nghĩa với việc giới lãnh đạo quân sự Ukraine giờ đây có thể thực hiện một kế hoạch cụ thể để huấn luyện và trang bị thêm cho quân đội. Ngược lại với những giả định phổ biến, Ukraine không thiếu người để động viên. (Theo một phân tích gần đây, có thể có thêm vài triệu người Ukraine có khả năng nhập ngũ). Điều Ukraine thiếu là một hệ thống tuyển mộ và đào tạo hiệu quả để đưa những người đã sẵn sàng vào lực lượng và trang bị cho họ. Những vấn đề này có thể và phải được giải quyết.

Các chỉ huy Ukraine cần phải thành lập các lữ đoàn mới thay vì chỉ đơn giản là khôi phục lại quân số của các đội hình hiện có. Quân đội hiện tại không đủ số lữ đoàn để luân phiên toàn bộ lực lượng ra khỏi tuyến đầu. Thay vào đó, các lữ đoàn riêng lẻ đã phải luân phiên các tiểu đoàn kiệt sức ra khỏi vùng giao tranh để nghỉ ngơi ngắn ngày – một chiến lược cung cấp thời gian nghỉ ngơi nhưng không cho phép huấn luyện tập thể cho toàn lữ đoàn, vì ban chỉ huy lữ đoàn và trang thiết bị hỗ trợ vẫn ở tiền tuyến. Do đó, điều quan trọng là Ukraine phải xây dựng và huấn luyện thêm các lữ đoàn ngay bây giờ để có thể thực hiện phòng thủ tích cực vào mùa thu. Theo thời gian, những đơn vị mới này sẽ nâng cao khả năng phản công của Ukraine.

Quân đội Ukraine do đó phải tiến hành huy động theo ba giai đoạn. Đầu tiên, họ phải ngay lập tức huy động lực lượng thay thế cho lực lượng hiện có trên chiến trường. Nhưng sau đó họ phải tái tạo lực lượng dự bị để cho phép các đơn vị hiện có luân chuyển, và sau đó xây dựng các đơn vị mới có khả năng tiến hành tấn công. Giai đoạn đầu là dễ giải quyết nhất. Thiết bị là yếu tố hạn chế đối với giai đoạn hai. Đối với giai đoạn ba, yếu tố hạn chế nhất là huấn luyện sĩ quan. Điều này có thể được giải quyết, nhưng nó phải được thực hiện ngay lập tức nếu Ukraine muốn thành lập lực lượng cần thiết vào mùa thu.

Nga có thể sẽ trở nên nguy hiểm nhất vào những tháng cuối năm 2024. Đến thời điểm đó, sau nhiều tháng hứng chịu các hoạt động tấn công của Nga, quân đội Ukraine sẽ bị kéo giãn, năng lực phòng không của họ sẽ cạn kiệt. Nga có thể sẽ có đủ quân để xoay vòng các đơn vị của mình để cho phép các cuộc tấn công liên tiếp vào mùa thu.

Nhưng năng lực của Nga không phải là không có giới hạn. Moscow đã đưa ra một số lựa chọn về công nghiệp và quân sự có thể hạn chế tiềm năng tấn công của họ trong năm 2025. Thứ nhất, Nga đã quyết định không mở rộng sản xuất nòng pháo, do đó sẽ có ít pháo mới có sẵn vào năm tới. Dựa trên tỷ lệ tổn thất hiện tại, kho dự trữ xe bọc thép của Nga cũng có thể sẽ bị cạn kiệt vào nửa cuối năm 2025. Điều này có nghĩa là quân đội Nga sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào các trang thiết bị mới được sản xuất thay vì trang thiết bị tân trang lại từ kho dự trữ hiện có, gây ra hạn chế nghiêm trọng cho khả năng bổ sung các hệ thống vũ khí tổn thất trong trận chiến. Đồng thời, bắt đầu từ cuối năm 2024, sản xuất vũ khí của Châu Âu sẽ bắt đầu tăng đều đặn khi các khoản đầu tư được thực hiện vào năm ngoái và những tháng đầu năm nay bắt đầu gặt hái kết quả. Do đó, đến năm 2025, các vấn đề về nguồn cung có thể sẽ ít cấp tính hơn đối với Ukraine và nghiêm trọng hơn đối với Nga – nếu Ukraine có thể cầm cự cho đến lúc đó.

Với tầm nhìn dài hạn này, thách thức đối mặt với Ukraine và các đồng minh của họ trở nên rõ ràng. Các ưu tiên hàng đầu phải là đảm bảo không chỉ cuộc tấn công mùa hè của Nga gây hao tổn chi phí cao cho Moscow mà còn đảm bảo quân đội Ukraine thực sự hiện diện để ngăn chặn các cuộc tấn công tiếp theo vào mùa thu – và lý tưởng nhất là thiết lập một tiền tuyến ổn định vào đầu năm 2025. Chỉ từ vị trí như vậy, Ukraine mới có thể giành lại quyền chủ động. Việc đạt được mục tiêu đó phụ thuộc phần lớn vào tốc độ huy động và trang bị lực lượng của Ukraine. Thứ duy nhất mà họ thiếu một cách tuyệt vọng là thời gian.

Đưa Nga đến bàn đàm phán

Ngay cả khi Ukraine có thể ngăn chặn đà thắng của Nga bằng cách huấn luyện, trang bị và triển khai nhanh chóng các lực lượng mới, thì những bước đi này tự chúng sẽ không tạo ra con đường để chấm dứt xung đột. Về cơ bản, điều này là do các đối tác quốc tế của Kyiv xây dựng lập luận ủng hộ dựa trên mục tiêu đơn giản hơn là duy trì khả năng chiến đấu của Ukraine thay vì buộc Nga phải đàm phán theo các điều khoản thuận lợi.

Mỹ và các đồng minh Châu Âu cần nhận ra rằng việc giúp Ukraine vô hiệu hóa các cuộc tấn công của Nga không giống với việc đưa Ukraine vào một vị thế đàm phán vững chắc. Điện Kremlin mong muốn các cuộc đàm phán dựa trên diễn biến hiện tại của cuộc chiến : họ tin rằng một khi các cuộc đàm phán diễn ra, những người ủng hộ Ukraine ở phương Tây sẽ đồng ý với gần như bất cứ điều gì, coi bất kỳ thỏa thuận nào đạt được là thành công, ngay cả khi nó không bảo vệ được Ukraine trong dài hạn. Và yêu cầu của Nga vẫn như cũ : đầu hàng trên thực tế. Để Moscow thực sự đàm phán, phải ép nước Nga đối mặt với tình huống mà xung đột kéo dài hơn nữa sẽ tạo ra mối đe dọa không thể chấp nhận được đối với chính nước Nga. Chỉ khi đó, Ukraine mới có thể đạt được những nhượng bộ có ý nghĩa.

Nga vốn đã phải đối mặt với một số điểm nóng. Trước nhất, tổn thất trên chiến trường của Nga đối với các hệ thống quan trọng – chẳng hạn như phòng không – là vấn đề, bởi vì các hệ thống đó tạo thành bức tường thành phòng thủ thông thường của Nga trước NATO. Trang bị cho Ukraine khả năng gây hư hại hoặc phá hủy các tài sản uy tín của Nga là lợi ích to lớn của NATO. Thứ đến, Nga sẽ không thể chi trả cho cuộc chiến vô thời hạn. Các lệnh trừng phạt của phương Tây chỉ là một trong những công cụ để gây thiệt hại cho tính thanh khoản tài chính của chế độ, và chúng ít hiệu quả hơn các lựa chọn khác. Thiệt hại đối với cơ sở hạ tầng dầu mỏ của Nga có thể sẽ có tác động lớn hơn nhiều. Mặc dù phương Tây có nhiều lý do để tránh hỗ trợ trực tiếp các cuộc tấn công như vậy, nhưng điều đó không có nghĩa là Ukraine không nên thực hiện chúng.

Thứ ba, mặc dù công chúng Nga phần lớn ủng hộ cuộc chiến, nhưng vẫn có những bức xúc sâu sắc với chính phủ Nga có thể được khai thác. Cho đến nay, các chính phủ phương Tây đã không tích cực theo đuổi các hoạt động thông tin chống lại chính phủ Nga, một phần vì chúng được coi là leo thang và một phần vì chúng không được dự đoán sẽ có hiệu quả ngay lập tức. Ngược lại, Nga đã tiến hành các chiến dịch thông tin tích cực trên khắp Châu Âu với ý định gây mất ổn định phương Tây.

Sự bất đối xứng này cần được khắc phục. Lo ngại của phương Tây về việc chiến tranh thông tin có thể châm ngòi cho leo thang là không thuyết phục : Điện Kremlin kiên quyết tránh đối đầu trực tiếp với Mỹ vì vấn đề Ukraine, và đây là cũng là thái độ của Nhà Trắng. Hơn nữa, Điện Kremlin từ lâu đã cho rằng phương Tây đã tiến hành các chiến dịch thông tin rộng rãi nhằm chống lại họ từ năm 2011, mặc dù điều này không đúng. Do đó, bất kỳ rủi ro leo thang tiềm ẩn nào của các chiến dịch như vậy đều đã được tính đến. Bên cạnh đó, hầu hết các con đường leo thang của Điện Kremlin thực sự không liên quan đến việc chống lại các chiến dịch đó. Xét theo tình hình này, phương Tây còn có thể làm nhiều việc hơn nữa. Về lâu dài, các chiến dịch thông tin tốt hơn và nhiều hơn có thể nâng cao nhận thức của Moscow về những rủi ro trong nước do cuộc chiến tranh tốn kém của họ gây ra.

Cải thiện "hỏa lực"

Do hiện tại đang bị lép vế, Ukraine chưa có khả năng đưa ra các điều khoản đàm phán thuận lợi để chấm dứt chiến tranh. Ngừng bắn có thể khiến Nga tái thiết lập sức mạnh quân sự, trong khi Ukraine không thể duy trì lực lượng của mình ở quy mô hiện tại. Hơn nữa, Kyiv có thể sẽ nhận được ít hỗ trợ hơn cho việc tái thiết nếu dự đoán về sự thù địch của Nga trở thành hiện thực trong tương lai gần. Tái thiết Ukraine sẽ phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư từ khu vực tư nhân, và mối đe dọa về một cuộc xung đột mới sẽ khiến bất kỳ khoản tài chính nào như vậy trở nên rủi ro. Để đảm bảo Ukraine có thể đàm phán với niềm tin rằng họ có thể đạt được hòa bình lâu dài, các đối tác quốc tế của Kyiv sẽ phải đưa ra những đảm bảo an ninh đáng tin cậy. Vì Ukraine không thể đề xuất những đảm bảo đó, nên các đối tác quốc tế của họ sẽ phải là người thực hiện bước đầu tiên.

Cuối cùng, bất kỳ kết thúc thành công nào của cuộc chiến cũng sẽ phụ thuộc vào khả năng răn đe Nga một cách thuyết phục của NATO. Tư thế đó đòi hỏi liên minh không chỉ phải triển khai đủ lực lượng để chống lại mối đe dọa từ Nga mà còn phải thiết lập năng lực sản xuất đủ giữa các thành viên để duy trì dòng chảy ổn định của đạn dược trong trường hợp xảy ra một cuộc chiến khác. Việc thiết lập nguồn cung này sẽ là cần thiết bất kể chiến tranh kết thúc như thế nào. Trong ngắn hạn, việc mở rộng sản xuất đạn dược sẽ rất cần thiết cho khả năng đánh bại quân đội Nga của Ukraine. Nếu Ukraine xoay xở để kéo dài cuộc xung đột và chiến tranh kết thúc có lợi cho họ, các đối tác của họ sẽ cần đạn dược để củng cố tính tin cậy của các đảm bảo an ninh. Mặt khác, nếu Nga đạt được mục tiêu của mình, thì số đạn dược này sẽ cần thiết để bảo đảm an ninh tương lai của NATO.

Gói viện trợ quân sự của Mỹ đã được thông qua đúng lúc để ngăn chặn sự sụp đổ của Ukraine. Nhưng để thực sự thay đổi chiều hướng của cuộc chiến, nó sẽ cần đi kèm với một chiến lược toàn diện hơn nhiều để chấm dứt cuộc chiến trong thành công. Và điều đó phải đến từ Washington, các đồng minh NATO của họ và chính Kyiv.

Jack Watling là Nghiên cứu viên cao cấp về Chiến tranh trên bộ tại Viện Các Quân chủng Thống nhất Hoàng gia, một think tank có trụ sở tại London.

Jack Watling

Nguyên tác : "American Aid Alone Won’t Save Ukraine", Foreign Affairs, 02/05/2024

Viên Đăng Huy biên dịch

Nguyễn Thế Phương hiệu đính

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 11/05/2024

Số phận lính đánh thuê Cuba trên chiến trường Ukraine

Le Figaro ngày 09/05/2024 dẫn các nguồn từ Cuba và Ukraine cho biết hiện có nhiều lính đánh thuê Cuba chiến đấu bên cạnh quân Nga ở Ukraine. Không ít người sang Nga lao động nhưng bị đưa ra chiến trường, không được trả lương và bỏ mạng trong một cuộc chiến không phải của họ.

Bà Marilin Vinent cho xem ảnh con trai bà, Dannys Castillo mặc quân phục với dòng tin nhắn "Con đã bị kẹt lại" ngày 22/08/2023. Vinent cho biết người con trai cùng với những người Cuba khác đến Nga vì được hứa nhận vào làm công nhân xây dựng, nhưng sau đó bị đẩy sang chiến trường Ukraine. AP - Ramon Espinosa

Từ 500 đến 3.000 người Cuba đang đánh thuê cho Nga

Le Figaro tiết lộ về "Lính đánh thuê Cuba, đồng minh của Nga trên chiến trường Ukraine". Tờ báo đối lập Cuba 14ymedio gần đây đã chạy tít "Ukraine cảnh báo về số lượng lớn người Cuba chiến đấu bên cạnh quân Nga". Petro Yatsenko, phát ngôn viên của cơ quan điều phối Ukraine về tù binh cho biết : "Chúng tôi thấy trong các bức ảnh và video có nhiều lính đánh thuê Cuba ở phía Nga".

Báo chí đối lập và mạng xã hội của đảo quốc cũng thường xuyên đưa tin về những người mẹ Cuba tìm kiếm tin tức của con trai đang trên mặt trận Ukraine. Người Cuba không cần xin visa nhập cảnh vào Nga, nơi từ nhiều năm qua họ vẫn đến mua hàng để về nước bán lại giá cao. Không có số liệu chính thức về kiều dân Cuba tại Nga, nhưng khoảng 5.000 người làm việc tại đây. Còn số lính đánh thuê được ước tính từ 500 đến 3.000 người.

Emilio, một thanh niên từ La Havana đến Moskva cuối năm 2022 với ý định kiếm đủ tiền sang Venezuela, từ đó vượt biên đến miền đất hứa Hoa Kỳ, giống như nhiều người Cuba khác. Anh kể lại với phóng viên Pháp là đã làm trong ngành xây dựng với một nhóm đồng hương ở ngoại ô Moskva, được trả 30 đô la một ngày, lãnh lương mỗi 15 ngày. Có người đến đề nghị gia nhập quân đội, Emilio từ chối và vội vàng quay về nước.

Bị lừa ra trận, không được trả lương

Nhưng một số thanh niên Cuba khác ngỡ rằng tìm được việc, nhưng đã bị lừa đưa ra chiến trường. Chẳng hạn Frank Dario Jarrosay Manfuga, giáo viên dạy nhạc trẻ tuổi ở Guantanamo, bị Ukraine bắt giữ hồi tháng 3, và một phần cuộc thẩm vấn được tờ báo Cuba El Toque công bố trên YouTube.

Anh cho biết đọc được trên Facebook rao vặt tuyển người làm việc thợ hồ, thợ ống nước tại Nga. Được đón tại sân bay, Frank nhận được tháng lương đầu tiên 250.000 rúp (2.545 euro) và tiền thưởng 100.000 rúp (1.019 euro). Hợp đồng bằng tiếng Nga nhanh chóng được yêu cầu ký tên, và sau đó Frank bị đưa ra mặt trận. Anh được phát "một khẩu Kalashnikov không có băng đạn", một áo giáp, nhưng không có nón sắt, và vài tuần sau bị bắt. "Chúng tôi cùng đi, ba người Nga và ba người Cuba, rồi bỗng bị oanh kích. Tôi còn lại một mình, liền chạy theo một người Ukraine vì ngỡ rằng đó là người Nga, và bị bắt".

Được biết nam giới Cuba đều bị buộc đi quân dịch hai năm. Trong một video khác đăng cuối tháng 4, một lính đánh thuê Cuba che mặt tố cáo : "Người Nga lừa chúng tôi, họ không trả lương. Nhiều người bạn của tôi đã chết trên chiến trường". Nếu những nhà lãnh đạo già nua ở Cuba vẫn ủng hộ Nga với tình cảm dành cho Liên Xô xưa kia, dân chúng không hề mơ đến mô hình Nga. Chủ tịch Miguel Diaz-Canel bác bỏ mọi sự can thiệp vào cuộc chiến tranh và lên án việc sử dụng lính đánh thuê. Một thái độ nhập nhằng, vì không có gì thoát khỏi sự giám sát của Seguridad del estado (an ninh), nhất là những ai ra nước ngoài chiến đấu.

Marseile đón ngọn lửa thiêng Thế vận bằng lễ hội hoành tráng

Le Figaro, tờ báo duy nhất không nghỉ lễ Thăng Thiên, hôm nay đưa tít trang nhất "Đuốc thiêng Thế vận hội đã cháy lên ở Marseille". Bắt đầu từ Hy Lạp hôm 16/04, ngọn lửa Thế vận trên chiếc tàu Belem đã đến thành phố cảng cổ kính của nước Pháp hôm qua, được mấy chục ngàn khán giả vui mừng đón tiếp. Lửa thiêng sẽ được tiếp sức đưa về Paris để khai mạc Thế vận hội. Phóng sự của Le Figaro mô tả đó là "Một ngày lễ hội đầy hân hoan", được tổ chức hoàn hảo. Từ sáng sớm, mấy chục ngàn người đã chờ đợi dọc theo những dãy hàng rào an ninh để quan sát sự kiện lịch sử.

Đến trưa, 50.000 người đã tập họp lại ở khu trung tâm để tham quan và dự nhiều hoạt động, từ thể thao, khiêu vũ cho đến nghe hòa nhạc, xem diễu hành, và hôm trước đó đã có cuộc trình diễn do drone thực hiện. Mục tiêu của thành phố là phục vụ miễn phí cho tất cả mọi lứa tuổi và mọi gu thưởng thức, với vô số hoạt động đa dạng trong suốt cả ngày. Trên 1.000 tình nguyện viên đã được huy động trong ngày hôm qua, thứ Tư. Gần 6.000 cảnh sát và hiến binh, 1.200 nhân viên an ninh và trên 600 lính cứu hỏa của Marseille và những nơi khác đã tham gia, khiến người dân cảm thấy an toàn.

Thêm vào đó, thời tiết hết sức đẹp khiến các nhà tổ chức thở phào nhẹ nhõm, dù đã chuẩn bị kế hoạch B trong trường hợp gió quá mạnh khiến chiếc tàu buồm Belem không vào được cảng. Khung cảnh huy hoàng với 1.000 chiếc tàu hộ tống, phi đội danh dự biểu diễn… là điều mà hai Thế vận hội trước đó ở Tokyo (mùa hè 2021) và Bắc Kinh (mùa đông 2022) không thể nào có được, do Covid nên diễn ra không có khán giả.

Thế vận hội Paris, sức sống mới trong một thế giới đầy hiểm nguy

Trong bài xã luận, Le Figaro nhận định trong một thế giới đầy hiểm nguy, hy vọng đây là một khoảng thời gian ngắn ngủi tốt đẹp. Ngày hôm qua được bắt đầu từ ngọn lửa nơi tưởng niệm người chiến sĩ vô danh dưới Khải Hoàn Môn ở Paris, và kết thúc với lửa thiêng thế vận đến Marseille - những biểu tượng của chiến thắng và hòa bình.

Sau ngày 08/05/1945, một thế giới mới đã sinh ra, giúp hòa giải với một bộ phận Châu Âu mà hôm nay kỷ niệm việc gia nhập Liên hiệp. Tiếc thay, không thể hy vọng gì hơn trong ngày 08/05/2024, ngọn lửa Châu Âu không tìm được người tiếp sức xứng tầm, hưu chiến thế vận không thể diễn ra. Trong một thế giới hiếm khi hỗn loạn và nguy hiểm như hiện nay, tiếng súng im sẽ là một phép lạ.

Thế vận hội mùa hè 2024 với quá trình rước đuốc từ Marseille đến Paris, và từ Paris đến Tahiti, nơi kết thúc Thế vận hội dành cho người khuyết tật (08/09), một nguồn sinh lực mới đã trỗi dậy. Nắng nóng, ô nhiễm, tin tặc, khủng bố, kẹt xe dữ dội, ngành giao thông và vệ sinh đình công, giá cả tăng vọt... những dự báo bi quan đều bị đánh bại. Ngọn lửa Olympic đã đến, những con xúc xắc đã được gieo, thành công tùy thuộc vào người Pháp. Như tướng De Gaulle đã nói « chính họ đã làm nên nước Pháp".

Hungary, trụ cột của Bắc Kinh tại Trung Âu

Sau ba ngày thăm Pháp rồi ghé Serbia 24 tiếng đồng hồ, chủ tịch Trung Quốc đến Hungary hôm thứ Tư 08/05. Phái đoàn của ông Tập không thể đi thẳng sang bằng tàu cao tốc Beograd-Budapest, vì tuyến xe lửa này do Trung Quốc cho vay vốn và xây dựng bị trễ hạn, không thể hoàn thành trong ít nhất là một năm nữa. Đây là công trình quan trọng trong dự án "Con đường tơ lụa mới", giúp hàng Trung Quốc khi đến cảng Pirée được nhanh chóng đưa sang Trung Âu. Có 16 hợp đồng hợp tác, nhất là về năng lượng tái tạo, được ký trong chuyến thăm.

Quan hệ giữa Bắc Kinh và Budapest thân thiết đến nỗi công an Trung Quốc có thể tuần tra ở Hungary. Về mặt chính thức là để bảo đảm an ninh cho du khách từ Hoa lục, nhưng tờ báo độc lập 444 nghi ngờ nhằm giám sát cộng đồng Hoa kiều, và các công nhân Trung Quốc đang xây dựng các nhà máy tại đây. Mùa thu 2022, tổ chức phi chính phủ Safeguard Defenders tố cáo một mạng lưới đồn công an bí mật của Trung Quốc trên thế giới, trong đó có hai đồn ở Budapest. Những nhà máy bình điện mọc lên như nấm ở khắp Hungary, bị dân chúng địa phương phản đối. Quận trưởng quận 9 của thủ đô trước mắt tạm thành công trong việc chận lại dự án xây một khuôn viên rộng lớn, chi nhánh của đại học Phục Đán ở Thượng Hải.

Trừng phạt thứ cấp : "Vũ khí sát thương" của Mỹ dành cho Nga

Trên khía cạnh kinh tế, cấm vận của Hoa Kỳ khiến nhiều ngân hàng phải ngưng giao dịch với Nga. Từ khi Washington trừng phạt các ngân hàng nước ngoài có liên hệ với kỹ nghệ quốc phòng Nga, ngày càng có nhiều doanh nghiệp trở nên thận trọng hơn, ngay cả tại Trung Quốc. Nỗi sợ bị trừng phạt lan ra như bệnh dịch.

Tháng 2, ngân hàng chính của Trung Quốc đối với các nhà nhập khẩu Nga là Zhejiang Chouzhou Commercial Bank thông báo chặn tất cả những khoản thanh toán liên quan đến Nga, và sau đó nhiều ngân hàng khác cũng theo chân. Đến nay hơn phân nửa các định chế Trung Quốc đã cắt mọi quan hệ với xứ sở của Vladimir Putin. Gần đây nhất, một số lượng đông đảo các cơ sở tín dụng Thổ Nhĩ Kỳ đã đóng những tài khoản của các công ty Nga. Ngay cả Dubai, nơi tị nạn của các tài phiệt Nga, ngân hàng nhà nước đóng sập cửa trước các công dân và nhà buôn dầu lửa Nga.

Vì sao có sự thù địch bất ngờ này ? Đó là do một nghị định được ký vào tháng 12/2023, cho phép bộ Tài Chánh Mỹ trừng phạt tất cả các ngân hàng ngoại quốc đã tạo điều kiện cho các giao dịch liên quan đến kỹ nghệ vũ khí, ngay cả việc chi trả không thực hiện bằng đồng đô la. Quyết định này được áp dụng cho tất cả mọi người dù không có liên hệ với Hoa Kỳ. Đây là phương pháp trừng phạt thứ cấp nhắm vào tất cả tổ chức hay cá nhân làm ăn với những người trong danh sách đen của Mỹ.

Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan cảnh báo, "bất kỳ ai ủng hộ nỗ lực chiến tranh của Nga có nguy cơ bị mất kết nối với hệ thống tài chánh Mỹ". Chuyên gia Vincent Gaudel của LexisNexis Risk Solution nhận định "Đó là vũ khí sát thương". Không chỉ ngân hàng các nước mà mọi trung gian đều lo sợ. Tác động lên thương mại Nga đã bắt đầu trông thấy : trao đổi với Trung Quốc sụt giảm từ tháng Giêng, và với Thổ Nhĩ Kỳ đã giảm 30 % trong quý I. Hiện nay, để nhận được tiền bán hàng từ Nga, các công ty Trung Quốc sử dụng hệ thống chuyển tiền lậu, một số bằng tiền ảo. Theo Reuters, phân nửa số giao dịch giữa Trung Quốc với Nga phải thông qua các trung gian.

Bài hát nổi tiếng của người biểu tình Hồng Kông bị cấm

Liên quan đến Hồng Kông, trang web La Croix cho biết tòa phúc thẩm đặc khu hôm 08/05 đã cấm bài hát "Glory to Hong Kong" (Nguyện vinh quang quy Hương Cảng), đã nối kết hàng triệu người biểu tình đòi dân chủ hồi năm 2019. Đây là bài hát đầu tiên bị cấm, kể từ khi đặc khu được Anh trao trả cho Trung Quốc.

Trong những tháng đầu tiên, người biểu tình sử dụng bài thánh ca "Hãy hát Alleluia mừng Thiên Chúa". Sau đó một ca khúc khác, "Nguyện vinh quang quy Hương Cảng" do một người vô danh viết để kêu gọi xuống đường, xuất hiện vào tháng 8/2019 đã trở thành bài "quốc ca" của phong trào phản kháng. Bài hát xúc động này được hát vang trên các đường phố và những trung tâm thương mại rộng mênh mông. 

"Vì tất cả giòng lệ trên trái đất

Hãy lắng nghe sự phẫn nộ trong tiếng khóc

Hãy đứng lên và cất tiếng, giọng nói của chúng ta vang vọng

Tự do sẽ soi sáng chúng ta".

Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói rằng việc cấm đoán là cần thiết để "bảo vệ an ninh quốc gia", còn luật sư đại diện chính quyền khẳng định bài hát vẫn đang được lưu truyền và "đặc biệt hiệu quả, gây ra nhiều xúc động" trong dân chúng. Một tia phản kháng nào vừa le lói đều bị chính quyền đặc khu 7,5 triệu dân dập tắt lập tức, viện dẫn luật an ninh quốc gia do Bắc Kinh áp đặt. Từ khi luật này có hiệu lực, trên 290 người Hồng Kông đã bị bắt, 174 người bị truy tố và 114 bị kết án, đa số là chính khách, nhà đấu tranh và nhà báo ủng hộ dân chủ. Ngược lại, những tập đoàn internet như Google đã từ chối yêu cầu của chính quyền là xóa bài hát trong danh sách tìm kiếm và nền tảng video.

Thụy My

Chiến tranh Ukraine : Nga giành "nhiều bước tiến quan trọng" ở miền đông

Thu Hằng, RFI, 09/05/2024

Nga liên tục đạt những bước tiến nhỏ trên chiến trường miền đông Ukraine và đang chiếm lợi thế. Hôm nay, 09/05/2024, Viện Nghiên cứu Chiến tranh cho biết Nga đã giành "nhiều tiến bộ chiến thuật đáng kể" ở tây bắc thành phố Avdiïvka trong thời gian gần đây và đang tiến dần về phía tây. Trong khi đó, Ukraine tiếp tục oanh kích các cơ sở năng lượng trên lãnh thổ Nga để đáp trả các vụ tấn công của đối phương.

Một góc của làng Ocheretyne, mục tiêu tấn công của quân Nga trong vùng Donetsk, miền đông Ukraine. Ảnh chụp từ drone ngày 04/05/2024. AP

Trên mạng X, Viện Nghiên cứu Chiến tranh, trụ sở tại Washington, Hoa Kỳ, đăng nhiều bản đồ vị trí của hai bên trên chiến trường miền đông, với "nhiều hình ảnh được định vị công bố ngày 08/05 cho thấy quân đội Nga gần đây đã tiến được khoảng 4 km ở phía bắc Otcheretyne" và tiếp tục các chiến dịch ở phía đông Chasiv Yar, theo hướng Siversk, đông bắc Bakhmut. Tuy nhiên, "chiến tuyến không thay đổi trong những khu vực này".

Chasiv Yar chỉ cách khoảng 30 km phía đông nam thành phố Kramatorsk, mắt xích quan trọng trong hệ thống đường sắt và hậu cần ở vùng Donetsk bên phía Ukraine kiểm soát.

Bên phía Nga, các tỉnh biên giới cũng hứng chịu các cuộc tấn công của Ukraine nhắm vào những cơ sở năng lượng nhằm làm giảm nguồn thu của Moskvaa và gây xáo trộn nguồn cung ứng cho chiến trường. Hôm nay, thống đốc vùng Krasnodar, miền nam Nga cho biết "nhiều bể chứa dầu đã bị hư hại" trong vụ tấn công bằng drone gây hỏa hoạn tại một nhà kho ở Iourovka. Thành phố Belgorod và vùng phụ cận cũng có 8 người bị thương sau vụ tấn công của Ukraine trong đêm 08-09/05. 

Trong bối cảnh chiến tranh còn kéo dài, nguồn lực bắt đầu cạn kiệt, ngày 08/05, Quốc Hội Ukraine đã thông qua một đạo luật cho phép huy động một số phạm nhân ra chiến trường, đổi lại là được giảm án. Luật này còn chờ được tổng thống Zelensky phê chuẩn và chỉ liên quan đến những phạm nhân còn phải thụ án chưa tới 3 năm.

Thu Hằng

*****************************

Dùng lợi nhuận từ tài sản Nga để hỗ trợ Ukraine : Liên Âu đạt "thỏa thuận về nguyên tắc"

Phan Minh, RFI, 09/05/2024

Các quốc gia thành viên Liên Hiệp Châu Âu (EU) hôm qua, 08/05/2024, đã đạt được một "thỏa thuận về nguyên tắc" trong việc sử dụng lợi nhuận từ những tài sản của Nga bị phong tỏa trong khối nhằm hỗ trợ quân sự cho Ukraine.

Thủ tướng Bỉ Alexander De Croo (trái) và chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Charles Michel trong một sự kiện tại trụ sở Liên Hiệp Châu Âu, Bruxelles, Bỉ, ngày 18/04/2024. AFP – Ludovic Marin

Từ Bruxelles, thông tín viên Jean-Jacques Héry tường thuật :

Liên Âu không trực tiếp động đến số tiền 210 tỷ euro tài sản Nga bị phong tỏa do các lệnh trừng phạt của Châu Âu, bởi điều này không đơn giản về mặt pháp luật, nhưng khối 27 nước sẽ sử dụng tiễn lãi từ số tiền khổng lồ này.

Theo kế hoạch do Ủy ban Châu Âu đề xuất vào tháng 3 vừa qua, biện pháp này sẽ mang lại từ 2,5 đến 3 tỷ euro mỗi năm, và số tiền này sau đó được cấp cho Kiev, thông qua các cơ chế tài chính khác nhau : 90% số tiền này sẽ được sử dụng để hỗ trợ quân sự và mua vũ khí cho Kiev, 10% còn lại sẽ dành cho việc tái thiết và phục hồi kinh tế Ukraine.

Cho đến nay, chỉ có Bỉ, quốc gia nắm giữ phần lớn tài sản bị phong tỏa của Nga, sử dụng tiền lãi do tài sản này mang lại. Chỉ riêng tổ chức quản lý tiền ký gửi quốc tế Euroclear, có trụ sở tại Bruxelles, nắm giữ từ 150 đến 200 tỷ euro tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga. Tài sản của Moskvaa bị phong tỏa ở Bỉ mang lại rất nhiều tiền. Bruxelles đánh thuế trên thu nhập từ số tiền này trong khuôn khổ thuế doanh nghiệp. Chính vì thế, thủ tướng Bỉ Alexander de Croo đã có thể hứa cấp 1,7 tỷ euro cho Kiev vào tháng 10 năm ngoái.

Kể từ bây giờ, biện pháp do Bỉ thực hiện sẽ được áp dụng với toàn Liên Âu ở tất cả các quốc gia thành viên đang nắm giữ tài sản của Nga. Thỏa thuận sẽ phải được 27 quốc gia thành viên chính thức thông qua. Biện pháp này sẽ tạo ra một công cụ hợp pháp mới để tài trợ cho Ukraine trong dài hạn, với gói viện trợ đầu tiên có thể được cấp ngay từ tháng 7 tới.

Phan Minh