Thông Luận

Nguyễn Phú Trọng : Gương không người soi

Nguyễn Anh Tuấn, RFA, 28/07/2024

"Nghĩa tử là nghĩa tận"

Lâu nay khi có nhân vật công chúng nào nằm xuống, người ta thường dẫn thành ngữ này vừa nhắc mình vừa khuyên người rằng dù sao người ta cũng đã chết rồi, nếu không thể thương tiếc ngợi ca những điều họ đã làm được thì cũng nên im lặng xí xóa những gì chưa được. 

Gương không người soi : Điều một chính khách sợ khi chết đi không phải là thiếu lời khen hay thừa lời chê, mà là sự thờ ơ.

Cách ứng xử này có thể phù hợp cho ai đó, nhưng chưa hẳn đã là điều nên làm với chính khách. Cả đời lăn lộn trong vòng tranh cãi của dư luận, điều một chính khách sợ khi chết đi không phải là thiếu lời khen hay thừa lời chê, mà là sự thờ ơ. 

Không gì đau đớn hơn cho một chính khách khi nằm xuống trong sự ơ hờ của công chúng. Càng lấy làm xúc phạm hơn nếu chỉ được tiễn đi bởi những lời tụng ca phần nhiều là sáo rỗng, vì thâm tâm những chính khách thực thụ hiểu rằng trong chính trị, tụng ca tuyệt đối tiềm ẩn sỉ nhục tuyệt đối. Một chính khách xứng danh hiểu thấu giới hạn của đời người lúc nằm xuống sẽ trân trọng một lời phê bình cay đắng mà chân thành hơn một triệu lời ngợi khen a dua phong trào.

Công dân lại càng có lý do chính đáng để phê bình chính khách khi người đó nằm xuống. Đầu tiên là bởi lời phê bình chính khách thường gắn với sản phẩm của họ - những chính sách - vốn đã và đang ảnh hưởng tới đời sống người dân. Quan trọng hơn, phê bình chính khách là một thực hành dân chủ của tinh thần công dân cao quý mà trừ khi tự nhận là độc tài, không một chính khách nào dám hoặc nên khước từ nó.

Tóm lại, nếu thực sự tôn trọng một chính khách và mong người đó ngậm cười chín suối hãy còn vui lây, công dân, trớ trêu thay, có thể phải cần phê bình nghiêm túc, thay vì tụng ca bừa bãi, người đó. 

Đó cũng là nghĩa tận với chính khách vậy.

Ông Trọng & tiền bạc

Không thể phủ nhận công cuộc đốt lò của ông Trọng đã làm nức lòng công chúng vốn đã nhiều năm mệt mỏi bởi nạn nhũng lạm của quan quyền. Lòng căm phẫn chất chứa của người dân được dịp tuôn xả mỗi lần thấy bóng quan chức được đưa đi. Tuy nhiên, thay vì khai triển một lộ trình cải cách thể chế để lò lửa được tiếp liệu lâu dài, nỗi lo mất chế độ đã khiến ông Trọng lựa chọn một giải pháp không thể kém bền vững hơn là nêu gương đức trị với ảo tưởng cảm hóa lòng tham lam cố hữu của con người vốn càng nảy nở trong môi trường quyền lực không kiểm soát.

Mà gương ông nêu cũng chẳng hề trọn vẹn. Đúng là không có bằng chứng gì cho thấy ông Trọng ôm giữ quyền lực nhằm vinh thân phì gia như nhiều đồng chí mà ông cho vào lò. Song, khi hàng chục lão thành cách mạng và trí thức kêu gọi ông làm gương cho cấp dưới công khai tài sản để nhân dân giám sát, theo đúng một quy định của Đảng, ông lại phớt lờ và né tránh. Sau đó, nhân dịp họp cử tri, ông lại gửi đi một thông điệp mơ hồ rằng "kê khai tài sản cán bộ là vấn đề rất khó, nhạy cảm bởi nó liên quan đến quyền đời tư, quyền bí mật cá nhân". 

Có thể chẳng phải ông có của chìm của nổi gì để giấu diếm, mà vì hơn ai hết, ông hiểu rõ việc người đứng đầu công khai tài sản sẽ có hiệu ứng domino. Cấp dưới của ông, bao gồm hơn chục Ủy viên Bộ Chính trị, gần 200 Ủy viên Trung ương và hàng ngàn quan chức cấp tỉnh sẽ không có cách nào để che giấu tài sản của họ trước hàng triệu con mắt dò xét của công chúng ngoài việc kê khai gian dối để rồi dễ dàng bị bóc mẽ. Đó sẽ là cơn hồng thủy chính trị cuốn bay chút chính danh đạo đức cuối cùng còn sót lại của Đảng cộng sản. Sự nêu gương của ông Trọng, bởi thế, chỉ nửa chừng, gắn liền với những giai thoại về sự giản dị của bản thân rồi sẽ xuống mồ cùng với ông, thay vì giúp xây dựng hoặc duy trì những thiết chế thúc đẩy minh bạch có thể tồn tại lâu dài ngay cả khi ông còn nữa.

Cũng không nên lấy làm lạ khi cách nêu gương của ông vẫn chiếm được cảm tình của một bộ phận công chúng. Cách đây gần 100 năm, học giả-nhà báo Phan Khôi, đại diện nổi bật của tinh thần canh tân duy lý, đã mạnh mẽ phê phán cách mà dân chúng và sĩ phu An Nam đánh giá quan chức. Phan Khôi lấy làm kỳ quặc việc khen chê một ông quan chỉ ở chỗ ông ấy có ăn hối lộ hay không. Bởi lẽ, theo ông, không ăn hối lộ là đòi hỏi tối thiểu nơi người làm quan, cũng như không ăn trộm ăn cướp là đạo đức tối thiểu của người làm dân. Theo Phan Khôi, chẳng ai khen một người dân vì không ăn trộm ăn cướp, hà cớ gì khen một ông quan vì không ăn hối lộ. Khen ngợi quan chức lẽ ra phải ở những điều kinh bang tế thế mà người đó đã làm để đem lại ấm no, tự do và hạnh phúc cho nhân dân. Nếu chỉ chăm chăm chuyện không ăn của đút lót thì lời khen ấy không phải là phước phần mà là chỉ dấu tai họa cho xã hội, vì đa phần quan chức tham ô quá nên chỉ cần không ăn hối lộ là đủ để được ngợi khen. 

100 năm trước đã thế, giờ cũng như thế, thì có gì làm lạ ?

Ông Trọng & quyền lực

Trên đỉnh cao quyền lực của Đảng cộng sản, ông Trọng là người thứ ba, sau Hồ Chí Minh và Lê Duẩn, qua đời khi tại nhiệm. Trong khi hai lãnh tụ cộng sản tiền bối không hề bị giới hạn nhiệm kỳ bởi bất kỳ quy định nào để có thể cầm quyền suốt đời, ông Trọng, trái lại, đã bất chấp Điều lệ Đảng để làm điều này, dù không ai răn dạy đồng chí việc tuân thủ Điều lệ Đảng nhiều bằng ông, trong tư cách Đảng trưởng.

Ông Trọng và những người ủng hộ đã đưa ra những lý do để biện minh cho sự vi phạm Điều lệ Đảng này. Với ông Trọng, ông từng trả lời báo giới sau Đại hội XIII (2021) rằng mặc dù nhận thức được bản thân tuổi cao, sức yếu, năng lực có hạn nhưng Đảng và nhân dân giao phó thì không thể thoái thác. Tương tự, với những người đang thương tiếc ông Trọng vì đã hy sinh cho sự nghiệp cách mạng đến hơi thở cuối cùng, họ tin rằng ông Trọng có quyền vi phạm Điều lệ Đảng để tiếp tục cầm quyền vì những gì ông đã làm được và uy tín của ông trong Đảng và nhân dân. 

Nhìn ra thế giới, những lý lẽ này thực kém sức thuyết phục.

Sau khi dẫn dắt Cách mạng Mỹ thành công hơn 200 năm trước, Tổ phụ Lập quốc kiêm Tổng thống đầu tiên Washington đã từ chối lời kêu gọi của công chúng tranh cử cho nhiệm kỳ thứ ba vì không muốn gửi một thông điệp sai lầm đến công chúng rằng tổng thống nên cầm quyền đến chết, mặc dù ông chắc thắng nếu chịu ra tranh cử, ở thời điểm mà Hiến pháp Mỹ chưa hề quy định giới hạn nhiệm kỳ Tổng thống.

Hay gần đây là hơn Tổng thống Biden, dù chậm trễ nhưng cuối cùng cũng đã nhận ra giới hạn về tuổi tác và sức khỏe của mình để có lựa chọn sáng suốt là đứng qua một bên cho thế hệ lãnh đạo tiếp theo bước tới.

Không phải chỉ ở nước phát triển như Mỹ, điều tương tự cũng xảy ra ở những nước có trình độ phát triển kém hơn. Tổng thống Brazil Lula da Silva, sau hai nhiệm kỳ với vô số thành tựu kinh tế và uy tín to lớn trong nhân dân, đã bác bỏ ý tưởng của đảng cầm quyền và những người ủng hộ tìm kiếm một nhiệm kỳ thứ ba liên tiếp bằng cách sửa đổi Hiến pháp. Ông đã có một phát biểu để đời lý giải cho quyết định của mình : "Tôi không bao giờ chấp nhận ý tưởng về một nhà lãnh đạo nghĩ rằng mình không thể bị thay thế. Khi nhà lãnh đạo nghĩ rằng mình không thể bị thay thế chính là lúc chúng ta bắt đầu thấy ló dạng một kẻ độc tài, hoặc là nảy nòi một chế độ độc tài".

Nhận thức về những giới hạn của đời người để hòa giải và rồi hóa giải sự thúc bách cám dỗ của khát khao quyền lực, những lãnh đạo kể trên đã quyết định bước xuống để nới rộng chân trời cho những thế hệ kế tiếp. Họ đều đã nêu gương tốt về sự tuân thủ luật chơi và khiến cho những lãnh đạo kế tiếp phải nghĩ kĩ hơn nếu muốn thành biệt lệ. Trái lại, những lãnh đạo sau thời ông Trọng hoàn toàn có lý do để tiếp bước ông dẫm lên giới hạn nhiệm kỳ và cầm quyền suốt đời.

Ở nơi tột đỉnh quyền thế, người ta có thể phải thường xuyên trả lời những câu hỏi cho bản thân mình về cách ứng xử nên có trước tiền bạc và quyền lực. Tấm gương ông Trọng để lại trong tư cách lãnh đạo tối cao có thể có vài mảng sáng ở khả năng tự chế trước tiền bạc, song lại tăm tối vô cùng khi soi chiếu vào quyền lực. 

Nguyễn Anh Tuấn

Nguồn : RFA, 28/07/2024

***************************

Đáp số thất bại từ một đám tang

Nam Việt, RFA, 28/07/2024

Khác với với cái chết của Lê Đức Anh hay Đỗ Mười, là những nguyên thủ cấp cao đời đầu, người ta nhận ra ngay việc ca ngợi và đánh bóng cho những nhân vật này hoàn toàn rất yếu ớt. Điều này hoàn toàn khác biệt với đám tang của Nguyễn Phú Trọng : bộ máy tuyên truyền của Hà Nội đã hoạt động hết công suất, thúc ép ca ngợi và khóc than, cho nhiều ý nghĩa khác nhau.

Phút quốc tang cuối cùng vừa chấm dứt, xã hội Việt Nam bùng lên những sự chỉ trích về ông Trọng, cũng như chỉ ra sự mục ruỗng của đảng cộng sản Việt Nam.

Có hai ý nghĩa quan trọng nhất, mà Hà Nội muốn nhấn mạnh trong đám tang của Nguyễn Phú Trọng.

Thứ nhất, đó là đánh bóng lại bộ mặt chính danh cầm quyền được dựng lên của Hà Nội, mà qua vài thập niên qua đã lộ rõ là một đảng cầm quyền ăn tàn phá hại đất nước, coi nhân dân chỉ là thành phần để bóc lột và cai trị.

Ý nghĩa thứ hai, là dùng cái chết được dựng lên đầy màu sắc ý nghĩa thanh liêm của Nguyễn Phú Trọng như một phép thử, xem liệu sau 50 năm cưỡng chiếm miền Nam và thống nhất địa lý đất nước, đã thật sự thống nhất được lòng người dưới sự chỉ huy của đảng cộng sản Việt Nam hay không.

Cả hai vấn đề này, có thể tìm thấy đáp số ngay sau khi phút quốc tang cuối cùng vừa chấm dứt, xã hội Việt Nam bùng lên những sự chỉ trích về ông Trọng, cũng như chỉ ra sự mục ruỗng của đảng cộng sản Việt Nam.

Suốt một giai đoạn dài, hình tượng ông Hồ Chí Minh qua cuộc chiến tranh tấn công miền Nam, cùng những sai lầm được nhắc đi nhắc lại hàng năm như cải cách ruộng đất, nhân văn giai phẩm… đã khiến mọi thứ của chủ nghĩa cộng sản mòn mỏi. Thậm chí người ta nhìn thấy những thế hệ lớn lên ở phía Bắc, gia đình cách mạng, thậm chí trưởng thành từ mô hình giáo dục xã hội chủ nghĩa cũng đã mỉa mai và bỡn cợt hình tượng ông Hồ không ngại ngùng.

Nhưng nhân sắp đến ngày kỷ niệm 50 năm cưỡng chiếm miền Nam, Hà Nội rắp tâm muốn những dựng lên một hình ảnh ông Hồ mới, qua hình ảnh "Bác Trọng" như một điểm tựa tinh thần mới.

Một đoạn video trên mạng xã hội ghi lại hình ảnh khi xe tang của ông trọng diễu qua đường phố, một thanh niên - thành phần đã được chuẩn bị trước - đứng gào thét và bắt nhịp khẩu hiệu "bác Trọng", lớp đoàn viên thanh niên đứng đằng sau nhịp nhàng hô to đáp lời "muôn năm". Đây là một điều chưa bao giờ có, kể cả trong đám tang của ông Võ Văn Kiệt, hoặc ông Võ Nguyên Giáp, ông tướng mà hệ thống truyền thông cộng sản Việt Nam Việt Nam cố gắng đẩy lên như một nhân vật để thờ phụng, ngang hàng ông Hồ Chí Minh.

Ông Nguyễn Phú Trọng, một nhà lãnh đạo cộng sản kỷ trị, cả đời chưa bao giờ cầm một khẩu súng ra trận trong cả hai cuộc chiến với Mỹ và với Trung Quốc, đã khéo vẽ cho mình một hình ảnh như một người thanh liêm, và cũng được bộ máy tuyên truyền của nhà nước tung hô theo hướng đó như một sinh lộ, khi đảng cộng sản không còn một nhân vật nào xứng đáng để được nhân dân coi trọng.

Nói về ý nghĩa thứ hai ở trên, tức là một phép thử của Hà Nội để xem lòng dân lúc này thực sự có toàn phần ủng hộ đảng cộng sản hay không, đặc biệt với một nhân vật được dày công tô vẽ như một hình tượng đáng kính trọng.

Nếu không có một miền Nam có truyền thống dân chủ và nhận định rõ ràng công tội, không bị nhồi sọ về việc thần phục lãnh đạo như nhiều lớp người ở miền Bắc, Hà Nội đã thực sự thắng lợi toàn phần. Tiếc là những tiếng nói của đa số, khởi đi từ phía Nam – ngày càng nhiều - đã chỉ ra những sai lầm của ông Trọng, sự bất lực lãnh đạo trong một hệ thống thối nát, đồng thời là một người cầm quyền không có trái tim dành cho quê hương và đất nước.

Trong những ngày đảng cộng sản Việt Nam đang vận hành cho đám tang, thì những lời chỉ trích xuất hiện tương đối kín đáo và ít, do việc bắt bớ bùng phát. Nhưng cho đến khi ngày quốc tang qua đi thì thực sự mọi thứ lộ rõ với tất cả những bình luận và nhận định trực diện rộ lên về ông Trọng.

Người ta đem hình ảnh của ông Lê Đình Kình, một đảng viên gần 60 năm tuổi đảng, con người luôn luôn lý tưởng với chủ nghĩa cộng sản nhưng bị chính những người lãnh đạo của mình xua quân đến tận giường và bắn chết, vì ông tranh đấu cho đất đai của làng ông, cho những người dân quê quanh ông. Trọng chưa bao giờ nói một lời nào về con người cộng sản lão thành đó, và cũng chưa bao giờ lên tiếng về những sai phạm mà công an cũng như chính quyền địa phương là đối xử với gia đình ông Lê Đình Kình. So với cả ông Lê Đình Kình, rõ là ông Trọng thâm hiểm và thủ đọa hơn, kể cả hèn hạ hơn.

Những tay nhiếp ảnh của báo chí nhà nước cố gắng săn tìm hình ảnh ra vẻ cô đơn và chịu đựng của bà Mận, vợ ông Trọng trong lễ tang, để đưa lên nhằm để mủi lòng người nhìn thấy. Nhưng người ta cũng không quên hình ảnh của bà Dư Thị Thành, vợ ông Lê Đình Kình, đeo khăn tang và đau đớn khóc kể về câu chuyện công an ập vào bắn nát người một cụ già đang ngồi xe lăn. Bà cũng mạnh mẽ tố cáo nói công an vu cho ông Kình là cầm lựu đạn. Đã vậy công an còn tra tấn, ép cả làng phải nói dối, nhận tội và áp án tử hình cho hai người con của ông Lê Đình Kình. Sự cô đơn và chịu đựng nào có thể so được với bà Dư Thị Thành ?

Gượng gạo, một số trí thức xã hội chủ nghĩa vội đưa ra lý lẽ là với ông Trọng "hãy để lịch sử về sau phán xét". Nhưng nói như bà Phạm Thanh Nghiên, thì "tại sao ông Trọng lại được đặc cách để lịch sử phán xét", khi tội ác và sự hèn kém của ông ta lộ rõ qua từng vụ xử đại án, từng vụ cho quan chức từ chức để hạ cánh an toàn, hay vỗ tay cho Bộ Công an tung hoành với điều 331 và 117 để bắt bớ, đánh đập người yêu nước nhưng không yêu đảng ?

Lợi dụng cái chết của ông Trọng, đảng cầm quyền thao túng nhằm cố nối dài hơi thở tàn của chủ nghĩa cộng sản trên đất Việt Nam. Nhưng đáp số có thể thấy ngay là thất bại. Hà Nội không thể nào vui mừng với những lời tung hô và khóc than giả tạo do chính họ tạo ra, mà lúc này, họ không thể ăn ngon ngủ yên với sự im lặng nặng nề và những nụ cười mỉa mai của cả nước trước chiêng trống rùm beng, từ đám tang của một tay lãnh đạo.

Nam Việt

Nguồn : RFA, 28/07/2024

Đảng cộng sản Việt Nam đã trải qua 13 kỳ đại hội với 12 tổng bí thư và chủ tịch đảng. Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng là một trong những nhà lãnh đạo cao nhất tại vị lâu nhất của Đảng cộng sản Việt Nam.

Từ trái qua (hàng trên trước) : Các tổng bí thư trong thời gian gần đây : Lê Duẩn, Nguyễn Văn Linh, Đỗ Mười, Lê Khả Phiêu, Nông Đức Mạnh, Nguyễn Phú Trọng

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người duy nhất đã giữ chức chủ tịch Ban chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam từ tháng 2/1951 đến 9/1969.

Tính sau năm 1986, ông Nguyễn Phú Trọng là người giữ chức tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam nhiều nhiệm kỳ nhất, đồng thời phá lệ cả về giới hạn số nhiệm kỳ và giới hạn tuổi tác.

Thời gian lãnh đạo đảng

So với các đời tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam, từ khi Đảng lên cầm quyền từ năm 1945 đến nay, ông Nguyễn Phú Trọng là người giữ chức vụ tổng bí thư lâu thứ nhì, tức 13 năm (từ năm 2011 đến năm 2024), chỉ sau ông Lê Duẩn là 26 năm (từ năm 1960 đến năm 1986).

Trường hợp Tổng bí thư Lê Duẩn có một số điểm cần lưu ý : Từ năm 1960-1976, ông là bí thư thứ nhất Đảng Lao động Việt Nam (tên gọi trong một giai đoạn lịch sử của Đảng cộng sản Việt Nam). Trong đó, giai đoạn 1960-1969, vị trí của ông trong đảng đứng dưới vị trí chủ tịch đảng của ông Hồ Chí Minh.

Có thể thấy, do tên gọi của chức danh và tính chất của chức danh có một số thay đổi qua từng thời kỳ, nên nếu lấy tiêu chí lãnh đạo cao nhất của đảng để so sánh thì sẽ có khác biệt so với chức danh tổng bí thư/bí thư thứ nhất.

Theo tiêu chí này, ông Nguyễn Phú Trọng xếp thứ ba về thời gian giữ chức vụ cao nhất trong đảng, cụ thể như sau :

- Ông Hồ Chí Minh : làm chủ tịch và tổng bí thư đảng từ năm 1951 đến khi qua đời là năm 1969, tổng cộng 18 năm. Sau khi ông Hồ Chí Minh qua đời, chức chủ tịch đảng bị bãi bỏ.

- Ông Lê Duẩn làm bí thư thứ nhất và tổng bí thư từ năm 1960 đến khi mất vào năm 1986, tổng cộng 26 năm. Tuy nhiên, trong giai đoạn từ 1960 đến 1969, chức vụ cao nhất là chủ tịch đảng do ông Hồ Chí Minh nắm giữ. Do đó, xét thời gian giữ cương vị cao nhất của đảng, thì cách tính hợp lý nhất đối với ông Lê Duẩn là từ năm 1969 đến 1986, tức 17 năm.

- Ông Nguyễn Phú Trọng giữ chức vụ tổng bí thư từ tháng 1/2011 đến tháng 7/2024, tổng cộng 13 năm.

Điểm đáng lưu ý là ba nhân vật giữ chức vụ đứng đầu đảng lâu nhất đều chết khi đang tại vị.

Ông Nguyễn Phú Trọng đã được bầu vào Bộ Chính trị tại Hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 8 (tháng 12/1997).

Như vậy, ông Trọng đã có 27 năm là ủy viên Bộ Chính trị, cơ quan gồm những nhân vật quyền lực nhất trong hệ thống Đảng cộng sản Việt Nam.

Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 4 được tổ chức vào năm 1976 sau khi Chiến tranh Việt Nam chấm dứt, Đảng Lao động Việt Nam được đổi tên thành Đảng cộng sản Việt Nam.

Tháng 9/1960, tại Đại hội toàn quốc lần thứ 3 của Đảng, ông Lê Duẩn được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương và Bộ Chính trị, đảm nhận cương vị bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng. 

Tại Đại hội Đảng lần thứ 4 (năm 1976) và lần thứ 5 (năm 1982) của Đảng, ông Lê Duẩn được bầu giữ chức tổng bí thư.

Ông Trường Chinh giữ cương vị tổng bí thư tổng cộng 16 năm, nhưng thời gian đảng cầm quyền chưa đầy 12 năm, tức từ năm 1945 đến 1956 và nửa cuối năm 1986.

Cùng với ông Hồ Chí Minh và ông Trường Chinh, ông Nguyễn Phú Trọng là một trong ba người duy nhất đã từng có lúc kiêm cả hai chức vụ đứng đầu Đảng và nhà nước.

Ông Nguyễn Phú Trọng là người cao tuổi nhất giữ chức vụ đứng đầu Đảng (80 tuổi) và từng kiêm cả hai chức vụ tổng bí thư và chủ tịch nước.

Ông Trường Chinh giữ chức vụ Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Việt Nam từ năm 1981 đến năm 1987 (tương đương với Chủ tịch nước hiện nay).

Ông Trường Chinh kiêm cả hai chức vụ tổng bí thư và chủ tịch nước trong thời gian ngắn hơn ông Nguyễn Phú Trọng. Giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 12/1986, ông giữ chức tổng bí thư thay cho Tổng bí thư Lê Duẩn, người đã qua đời khi đang tại nhiệm.

Như vậy, ông Trường Chinh đã kiêm nhiệm hai chức vụ này vào nửa cuối năm 1986, trong khi ông Nguyễn Phú Trọng kiêm cả hai chức vụ này trong thời gian từ ngày 23/10/2018 đến 5/4/2021 sau khi Chủ tịch nước Trần Đại Quang qua đời vào ngày 21/9/2018 và trước khi bàn giao chức chủ tịch nước cho ông Nguyễn Xuân Phúc.

'Chỉ sau Hồ Chí Minh và Trường Chinh'

Giáo sư Alexander L Vuving tại Trung tâm nghiên cứu an ninh Châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye (Mỹ) ngày thứ Ba 23/7 đánh giá với BBC News tiếng Việt rằng, nếu xét về hai tiêu chí quan trọng nhất của một người làm quan là liêm khiết và chí công vô tư thì ông Trọng "có thể sánh ngang với Hồ Chí Minh và Nguyễn Văn Linh và hơn các tổng bí thư khác".

"Ngoài ra, bản thân ông Trọng là nhà lý luận, nên về mặt này, ông chỉ kém Hồ Chí Minh và Trường Chinh, ngang hàng với Lê Duẩn và hơn các tổng bí thư còn lại", Giáo sư Vuving nhận định.

Trước đó, vào ngày 19/7, bà Mai Trương, Phó giáo sư khoa học chính trị từ Đại học Marquette (Mỹ), đánh giá với BBC News tiếng Việt "di sản lớn nhất của ông Trọng có lẽ là chiến dịch chống tham nhũng".

"Sau khi Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ra đi, rất nhiều người dùng Facebook tại Việt Nam đã chia sẻ hình ảnh của ông kèm những lời vĩnh biệt, cho thấy sự kính trọng và yêu mến rất lớn đối với ông.

Theo tôi, một trong những lý do chính của sự tôn trọng này là do ông có một đời sống cá nhân trong sạch. So với nhiều lãnh đạo khác, ông Trọng ít khi có bê bối cá nhân. Tôi đã phỏng vấn nhiều người dân bình thường và cả những người có địa vị trong xã hội. Rất nhiều người trong số họ cho rằng ông Trọng thật sự là một lãnh đạo không tham nhũng, một trong số hiếm hoi các cán bộ cấp cao thực sự sạch sẽ".

Sinh năm 1944, ông Nguyễn Phú Trọng đã sống qua khoảng thời gian của hai cuộc chiến tranh với Pháp (1945 - 1954) và Mỹ (1955 - 1975), trong đó thời Pháp thì ông còn nhỏ.

Ông Nguyễn Phú Trọng được kết nạp Đảng vào năm 1967, làm tổng biên tập Tạp chí Cộng sản trong 5 năm, rồi làm Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, cơ quan phụ trách công tác lý luận của Đảng từ tháng 11/2001 đến 8/2006.

Giáo sư Zachary Abuza từ trường National War College, thuộc Đại học National Defense (Mỹ) ngày 25/7 cho rằng ông Trọng đã tạo dấu ấn cá nhân trong Bộ Chính trị mà những người tiền nhiệm của ông không có được.

"Ông Trọng là một nhà tư tưởng cộng sản trọn đời và chỉ có 5 năm ở vị trí không chuyên trách về đảng, đó là chức chủ tịch Quốc hội".

"Trong Bộ Chính trị có cơ chế lãnh đạo tập thể nhưng ông Trọng có nhiều quyền lực cá nhân hơn xét về bề dày công tác và tuổi tác", ông đánh giá.

'Nhốt quyền lực'

Màn hình có chương trình phóng sự về Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng tại Hà Nội vào ngày 22/7

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng từng nói "nhốt quyền lực trong lồng cơ chế" khi đề cập đến công tác kiểm soát quyền lực.

Cụ thể vào tháng 12/2020, ông Trọng phát biểu tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2013-2020 như sau :

"Mọi quyền lực phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế, quyền lực phải được ràng buộc bằng trách nhiệm, quyền lực đến đâu trách nhiệm đến đó, quyền lực càng cao trách nhiệm càng lớn ; lạm dụng, lợi dụng quyền lực cũng phải bị truy cứu trách nhiệm và xử lý vi phạm. Nói phải nhốt quyền lực trong lồng cơ chế là với ý nghĩa như vậy".

Giáo sư Alexander Vuving đánh giá, về mặt thực hành, ông Trọng "không phải là một nhà tổ chức tốt".

"Ông Trọng muốn 'nhốt quyền lực trong lòng cơ chế' nhưng chính ông lại phá cơ chế trong nhiều vấn đề, đặc biệt là khi ở lại thêm một nhiệm kỳ thứ ba lúc đã tuổi cao sức yếu. Việc phá vỡ cơ chế này của ông đã tạo nên một cuộc khủng hoảng trong vấn đề chuyển giao quyền lực trong Đảng".

Việc ông Trọng làm thêm nhiệm kỳ thứ ba từ Đại hội 13 (năm 2021) là trái với Điều lệ Đảng đang có hiệu lực.

"Ông đặt ra các quy định, tiêu chuẩn trong đảng để lái tình hình theo hướng ông muốn, nhưng cuối cùng chính ông lại bị các quy định, tiêu chuẩn đó trói chân, trói tay, cản trở mong muốn của ông. Ngoài ra, ông cũng không giỏi trong việc chọn người, chọn đúng người và bảo vệ đồng minh".

Đánh giá về tính nhạy bén với thời cuộc, Giáo sư Alexander Vuving đưa ra so sánh về ông Trọng với những người tiền nhiệm :

"Một đức tính quan trọng của người làm chính trị là sự nhạy bén với thời cuộc, với tình thế. Điều này rất khó so sánh vì thiếu mẫu số chung. Ông Trọng cảm nhận được nỗi bức xúc của người dân về nạn tham nhũng và kiên quyết giương cao ngọn cờ chống tham nhũng. Nhưng ông lại không dựa vào dân mà dựa vào chính quyền để chống tham nhũng vì ông muốn 'diệt chuột' nhưng lại có mối lo lớn hơn là 'làm vỡ bình'. Đây là nguyên nhân chính khiến công cuộc 'đốt lò' của ông không bao giờ đạt được kỳ vọng".

Xét về mặt đối ngoại, theo Giáo sư Vuving, ông Nguyễn Phú Trọng đã "tương đối nhạy bén".

Về đối ngoại, theo Giáo sư Vuving, ông Trọng đã tương đối nhạy bén với tình thế sau vụ giàn khoan Hải Dương 981 năm 2014 và đã có quyết sách linh hoạt như trong quan hệ với Mỹ, gia nhập Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), sau này là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP)…

"Tuy nhiên, ông Trọng đã không đánh giá hết tầm quan trọng của các diễn biến mới trong quan hệ quốc tế cũng từ khoảng năm 2013, khi Trung Quốc bắt đầu sáng kiến Vành đai Con đường và xây đảo nhân tạo ở Biển Đông, những diễn biến cho thấy sự chấm dứt của thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh", Giáo sư Vuving nói.

Nhìn vào những người tiền nhiệm của ông Trọng, Giáo sư Zachary Abuza đánh giá ông Nguyễn Văn Linh "đóng một vai trò quan trọng và nổi bật", khi là tổng bí thư đầu tiên của sự nghiệp Đổi mới được đề ra tại Đại hội lần thứ 6 của Đảng cộng sản Việt Nam (tháng 12/1986).

Ông Nguyễn Văn Linh đã ban hành Luật Đầu tư nước ngoài vào tháng 12/1987 và đặt nền móng cho phong trào công nhân và công đoàn. Ông đã đảm nhiệm chức chủ tịch Tổng Công đoàn Việt Nam từ năm 1978 đến năm 1980.

"Tôi nghĩ xét trên nhiều phương diện, ông Nguyễn Văn Linh vẫn là nhân vật tạo được sức ảnh hưởng nhất trong quá trình khởi xướng sự nghiệp Đổi mới của đảng", Giáo sư Zachary Abuza đánh giá.

Còn về ông Nông Đức Mạnh, Giáo sư Zachary Abuza cho rằng nhà lãnh đạo này đã tạo sự đồng thuận cao trong đảng mà người kế thừa là ông Nguyễn Phú Trọng đã không thể thực hiện được.

"Tôi nghĩ ông Nông Đức Mạnh đã tạo những nền tảng kinh tế vĩ mô cho sự phát triển thật sự ấn tượng của Việt Nam trong một thập kỷ vừa qua", ông nói.

Nguồn : BBC, 26/07/2024

Nguyễn Phú Trọng : Một cuộc đời thất bại

JB Nguyễn Hữu Vinh, RFA, 24/07/2024

Cái chết không bất ngờ

Cuối cùng, thì cái chết cũng đến với ông Nguyễn Phú Trọng, kết thúc câu chuyện của thiên hạ cứ đồn đoán, suy diễn, theo dõi rồi các loại tin tức về sức khỏe của một "đầy tớ nhân dân" mà như chuyện trên cung trăng vậy. Ngày mai, ông Nguyễn Phú Trọng về với ba tấc đất, khỏi phải cố bám vào cái ghế bằng mọi cách ở cái tuổi cổ lai hy và sức khỏe cứ leo lét như đèn trước gió để chống lại cái bọn "tham quyền cố vị" leo vào trung ương đảng như lời ông ta đã hò hét bấy lâu nay.

Trước ngày "Quốc tang", báo chí Việt Nam đã tổ chức tang lễ trên mặt báo cho ông Nguyễn Phú Trọng qua đó họ cố tình mô tả ông Nguyễn Phú Trọng về một con người, nhân cách, tình cảm…

Trước ngày "Quốc tang", báo chí Việt Nam mấy hôm nay đã tổ chức tang lễ trên mặt báo cho ông Nguyễn Phú Trọng bằng đủ mọi bài viết, hình ảnh, lời lẽ mà qua đó, họ cố tình mô tả ông Nguyễn Phú Trọng về một con người, nhân cách, tình cảm… rồi thì thành quả, thắng lợi, di sản… đủ cách theo truyền thống cộng sản xưa nay. Điều gì thì không thể nói mạnh, chứ riêng việc ca ngợi, nịnh hót thì những người cộng sản là bậc thầy thiên hạ, dù họ luôn mồm kêu "Quét sạch chủ nghĩa cá nhân".

Hẳn nhiên là ai cũng biết rằng cái người cộng sản nói với cái người cộng sản làm là hai lĩnh vực hoàn toàn khác, thậm chí ngược nhau.

Thế nên, việc dàn báo chí đảng được lệnh rền rĩ mấy ngày nay trên mặt trận truyền thông, cho thấy rằng đảng đã cố gắng bằng mọi cách dựng lên một hình ảnh, một thần tượng để may ra vuốt mặt cho đảng đôi chút. Nhưng, nói, không thể làm thay đổi được một thực tế : Nguyễn Phú Trọng là một nhân vật điển hình cho sự thất bại, mọi mặt và mọi thời gian của cá nhân ông ta nói riêng và của Đảng cộng sản Việt Nam nói chung.

Thất bại ở mọi lĩnh vực

Có lẽ, nhắc đến ông Nguyễn Phú Trọng, người ta nhắc đến chuyện đốt lò, chuyện "Chống tham nhũng". Nó như một cái thương hiệu, như một nhiệm vụ tự ông ta đặt cho mình trong suốt thời gian leo lên đến những chiếc ghế quyền lực nhất trong hệ thống.

Tuy nhiên, người ta cũng nhắc đến Nguyễn Phú Trọng với một thời gian dài phụ trách Văn hóa – Tư tưởng, rồi chức vụ Phó rồi Trưởng Ban Lý luận Trung ương. Rồi Phó Bí thư, rồi Bí thư Thành ủy Hà Nội hai khóa liền. Không chỉ thế, ông ta còn là người đứng đầu Quốc hội và một thời gian giữ luôn chức Chủ tịch nước sau khi Trần Đại Quang đột tử.

Vậy thiên hạ nhớ về Nguyễn Phú Trọng qua những điều gì với các lĩnh vực đã làm ?

Trước hết, cách đây đã 36 năm, với các cương vị phụ trách lĩnh vực Tư tưởng, Văn Hóa của Đảng, nhưng Nguyễn Phú Trọng đã không có dấu ấn gì trong lĩnh vực này nhằm tạo nên sự mạch lạc, rõ ràng về những vấn đề tư tưởng hay những nét đặc trưng nào về văn hóa để đảng lấy làm phương hướng lãnh đạo. Vẫn cứ dừa dựa những câu nói sáo rỗng và vô nghĩa nào là "đậm đà bản sắc dân tộc" mà người ta chẳng rõ cái bản sắc đó là gì ? Còn cái gọi là "Văn hóa mới" rồi cụm dân cư "văn hóa" từ làng đến tổ dân phố, phường xã… ngày nay chỉ là chuyện tào lao. Đến nay, sau 36 năm kể từ khi ông ta phụ trách và lãnh đạo.

Ngày nay, nhìn lại đất nước Việt Nam trên mọi mặt thuộc lĩnh vực văn hóa, người ta nói một câu rất tổng quát và chính xác, đó là sự suy đồi. Sự suy đồi không hoàn toàn chỉ một lĩnh vực mà trong mọi mối quan hệ xã hội, thói quen, cách hành xử của người Việt đã dần xa lạ với truyền thống văn hóa được xây dựng, gìn giữ và xây đắp từ ngàn năm trong lịch sử dân tộc.

Mới đây, Bộ Văn hóa phải xin khoản kinh phí 350.000 tỷ đồng để chấn hưng văn hóa là một minh chứng điển hình cho cái "Di sản" của ông Nguyễn Phú Trọng về văn hóa.

Đó là một thất bại.

Về Tư tưởng, với cách bám lấy bằng được vào Chủ nghĩa Mác-Lenin - Thứ mà thiên hạ vứt vào sọt rác lịch sự gần hai thế hệ nay bởi sự nguy hại của nó – bởi Đảng cộng sản Việt Nam hết chỗ để nhờ dựa mà không có khả năng để tự trang bị cho mình một hệ tư tưởng, một chủ nghĩa mới nào khác.

Với chức vụ là Trưởng ban Lý luận Trung ương, ông Nguyễn Phú Trọng có nhiệm vụ xây dựng hệ thống lý luận của đảng về phương hướng, đường lối, tư tưởng và lý thuyết về hệ thống chính trị hiện nay.

Tuy nhiên, ông ta đã "bó tay" khi thừa nhận rằng "Đến cuối thế kỷ này chưa chắc đã có Chủ nghĩa xã hội" đã đành, mặt khác, ông cũng không thể định nghĩa xem cái Chủ nghĩa xã hội mà đảng dẫn cả đất nước "tiến nhanh tiến mạnh, tiến vững chắc" lên đó, nhưng đến bây giờ vẫn chưa biết mặt ngang, mũi dọc của nó ra sao. Không chỉ có Chủ nghĩa xã hội, mà ngay cả "Con đường quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội" mà đảng dẫn dân đi gần thế kỷ, nay cũng chưa biết nó là con đường gì.

Cái Chủ nghĩa Mác – Lenin, lấy giai cấp công nhân làm nòng cốt, là giai cấp tiên phong mà đảng là đội quân tiên phong trong đó… đã dần dần bị chính Đảng cộng sản Việt Nam phản bội. Chứng cứ là giai cấp công nhân ngày nay, chỉ còn là khái niệm của đảng và trong thực tế thì là đối tượng để đảng kết hợp với "bọn tư bản" bóc lột chính giai cấp mình.

Trước sự khủng hoảng về tư tưởng, đường lối, Đảng cộng sản Việt Nam đã hoảng loạn và vơ váo bất cứ thứ gì miễn vá víu có lợi cho sự tồn tại của đảng. Ở đó mọi thứ hầm bà lằng, kể cả đi ngược với giáo lý Phật giáo, cũng được nhét vào cái gọi là Giáo Hội Phật giáo Việt Nam – một tổ chức quốc doanh, do nhà nước vô thần khuynh loát – và nó đã ngay lập tức thể hiện cái "tính đảng" của nó với đủ mọi thứ thối tha, bẩn thỉu của nó ẩn phía trong.

Các đảng viên mất niềm tin vào Chủ nghĩa Mác vô thần, đã vơ váo vào bất cứ điều gì khả dĩ có thể làm họ yên tâm sau những hành động tội ác về tham nhũng, về những hậu quả đã gây ra cho xã hội, cho đất nước.

Chính bản thân ông Nguyễn Phú Trọng đã từ bỏ tư tưởng cộng sản vô thần để "quy y cửa Phật" và được "làm phép" bởi sư quốc doanh Thích Thanh Quyết.

Thậm chí, ngay cả bản thân Nguyễn Phú Trọng cũng đã thấy sự hoang mang và lúng túng cho chính bản thân mình về vấn đề tư tưởng. Điển hình là dù luôn cao giọng rằng : "Làm người, hãy là người cộng sản". Thế nhưng, những hình ảnh bị lộ ra đã cho thấy chính bản thân ông ta đã từ bỏ tư tưởng cộng sản vô thần để "quy y cửa Phật" và được "làm phép" bởi sư quốc doanh Thích Thanh Quyết.

Đó là chưa nói đến những vấn đề lý luận cao siêu mà người dân đánh giá rất nhanh gọn về nó bằng cách phong tặng danh hiệu "Ủy Ban Lú lẫn Trung ương" còn người đứng đầu, được tặng xú danh "Trọng Lú".

Đó là một thất bại nữa của Nguyễn Phú Trọng.

Ngay từ khi chiếm được cái ghế Tổng bí thư, điều mà người ta thấy ông ta quan tâm nhất và nói đến nhiều nhất là Chống tham nhũng. Để rồi từ đó đội ngũ thợ nịnh, đội ngũ tuyên truyền bốc thơm sáng tác ra cho ông ta các danh hiệu như "Người đốt lò" rồi chuyện củi tươi, củi khô… cùng với những phát ngôn mà nhiều khi nếu ai ngẫm kỹ thì chẳng hiểu nó đi theo hướng nào.

Nào là "không có vùng cấm, bất kể là ai", nào là "Đánh chuột mà không để vỡ bình" rồi đến khi bắt bớ loạn xà ngầu không đủ cán bộ để làm việc thì lại trở giọng rằng "Nhân văn", rằng thì "dính chàm thì xin nghỉ đi, hoặc trả lại tiền đi tôi tha cho, hoặc xử nhẹ cho"…

Nhưng, qua một quá trình dài hơn chục năm, điểm lại thành quả của cái gọi là "Chống tham nhũng" đó, người ta mới giật mình kinh sợ. Con số tổng kết của đảng đưa ra, chỉ có 10 năm dưới triều đại Nguyễn Phú Trọng, có 169.000 đảng viên bị kỷ luật, hàng chục, hàng trăm ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương, tướng tá và cán bộ đủ các cấp vào tù. Và những năm gần đây, mỗi năm, có khoảng vài chục ngàn đảng viên tiếp tục bị kỷ luật.

Chúng ta nên nhớ rằng : Con số đảng viên bị kỷ luật, chỉ là một phần nổi rất nhỏ của tảng băng chìm khối đảng viên băng hoại về mọi mặt trong đảng. Một đảng viên bị kỷ luật, nghĩa là có hàng chục đảng viên bị phát hiện và một đảng viên bị phát hiện, cũng có nghĩa là có hàng chục đảng viên "chưa bị lộ". Điều đó cho thấy rằng nói : Một bộ phận "không nhỏ" trong đảng là những kẻ suy đồi, hư hỏng, cũng có nghĩa là số lớn trong đảng đã hư hỏng, suy đồi.

Và một đảng, chứa trong đó số lớn là suy đồi, là hư hỏng, là cướp trộm, tham ô, hủ hóa… thì đó là băng cướp, băng nhóm mafia chứ không thể coi là một đảng bình thường.

Chính vì thế, nạn tham nhũng càng ngày càng như căn bệnh ung thư di căn đi khắp cơ thể hệ thống chính trị. Liên tiếp hàng loạt những cuộc bắt bớ từ Nam đến Bắc, từ trung ương đến địa phương. Mà đã bắt là bắt cả ổ, cả cụm, cả lô từ lớn đến bé, từ Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Tỉnh đến Giám đốc, Phó Giám đốc sở, huyện… Chỉ riêng ngành Đăng kiểm qua một vụ bắt bớ, thì câu nói của Nguyễn Sinh Hùng được xác nhận là đúng : Lấy đâu người mà làm việc.

Người ta thấy hình ảnh của hệ thống này như một thây ma đã thối rữa và nhung nhúc trong đó là những đống dòi bọ, hễ đụng đến đâu là đổ ra từng đống dòi bọ, sâu mọt ở đó. Cả cơ thể không còn một chỗ nào lành lặn, từ Trung ương, từ các Ủy viên Bộ Chính trị cho đến những tên cán bộ tép riu ở thôn quê miền núi. Tất cả lao vào trào lưu tham nhũng không thể dừng lại.

Con số tiền của mà đám cán bộ ăn cướp từ ngân sách, từ tiền dân tăng lên theo cấp số nhân của những vụ án tham nhũng, từ tiền triệu, rồi trăm triệu và bây giờ là hàng ngàn tỷ đến triệu tỷ.

Những đại án như Việt Á, Chuyến bay Giải cứu, đều xuất phát và được triển khai nhanh chóng ngay dưới sự lãnh đạo sáng suốt và tài tình của Nguyễn Phú Trọng đang gay gắt hò hét chống tham nhũng. Cả những đại án lâu năm như Vạn Thịnh Phát, cũng phát sinh và lớn mạnh" dưới triều đại Nguyễn Phú Trọng. Tham nhũng từ hiện tượng đã trở thành "Quốc Nạn" và cho đến khi trở thành chuyện bình thường trong xã hội, trong hệ thống chính trị.

Đến tận khi chết, thì chính Nguyễn Phú Trọng đã giơ tay đầu hàng nạn tham nhũng ở đây. Những câu nói về "nhân văn" xử nhẹ, tha thứ… chỉ là những biểu hiện bất lực của cái gọi là chống tham nhũng, chỉ để chữa ngượng vì đã trót hò hét kiên quyết, triệt để, không có vùng cấm, bất kể ai hay củi khô củi tươi mà ông ta đã trót nói ra trong suốt quá trình đó.

Bởi làm sao chống được tham nhũng khi chính hệ thống chính trị này là nguồn gốc của sự nảy sinh ra tham nhũng. Khi quyền lực tuyệt đối, thì sự tha hóa cũng là tuyệt đối.

Tất cả những đảng viên khi bắt đầu phấn đấu để vào đảng thì mục đích của nó là để có cơ hội có chức, có quyền, và có cơ hội tham nhũng. Đó là một quy luật. Chừng nào, mà đảng còn cố bám vào quyền lực để lấy làm mồi câu các quần chúng theo đảng, thì chừng đó, chuyện tham nhũng là quy luật và chống tham nhũng là chuyện nực cười.

Và thế là xuất hiện ca dao mới :

Ông Trọng có lò mới xây

Ông đem ông đốt những cây ông trồng.

Đó là thất bại lớn nhất của Nguyễn Phú Trọng.

Rồi thời gian qua đi, người ta mới thấy một điều : Vẫn giữ những sự giáo điều, cổ hủ với cái tư tưởng Mác – Lenin, Nguyễn Phú Trọng chỉ nhăm nhăm việc bảo vệ đảng, bảo vệ quyền lợi của đảng cai trị trên đầu trên cổ nhân dân. Từ chính trị đến kinh tế từ đất đai, tài sản cho đến tinh thần, tư tưởng, quyền con người của người dân, tất cả đều bị coi rẻ dưới bàn tay Nguyễn Phú Trọng.

Chưa có thời nào mà những người bất đồng chính kiến bị bắt bớ, tù đày giam hãm nhiều như dưới thời Nguyễn Phú Trọng.

Chưa có thời nào, mà quyền mở miệng của người dân bị chặn một cách tuyệt đối như thời Nguyễn Phú Trọng.

Chưa có thời nào, mà dân quyền, nhân quyền bị chà đạp, văn hóa, tình người bị coi thường, coi rẻ, tệ nạn từ ma túy đến mại dâm cờ bạc, tham nhũng, cướp bóc của người dân nở rộ và đều đặn phát triển như dưới thời Nguyễn Phú Trọng.

Chưa có thời nào, mà hệ thống nhà tù của đảng chứa nhiều "cựu đảng viên" như hiện nay. Ở đó, có đủ một bộ máy khổng lồ, hoàn chỉnh từ thấp đến cao cho một chính phủ nếu cần thiết. Đi kèm vớ hệ thống tù nhân "Cựu đảng viên" này, là ngân khố đã thâm hụt hàng triệu, chục triệu tỷ đồng tiền máu xương của người dân. Đó là kết quả của hơn chục năm đứng đầu đảng để kiên quyết lựa chọn những người "có tài, có đức" vào đảng, vào trung ương của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Đó cũng là điển hình cho sự thất bại của cuộc đời Nguyễn Phú Trọng.

J.B Nguyễn Hữu Vinh

Nguồn : RFA, 24/07/2024

****************************

Di sản của Tổng bí thư thứ 12 gồm những gì ?

Trân Văn, VOA, 22/07/2024

Ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư thứ 12 của Đảng cộng sản Việt Nam vừa qua đời hôm 19/7/2024. Sau sự kiện này, có rất nhiều nhận định, ý kiến khác nhau cả về công trạng lẫn trách nhiệm của ông đối với Đảng cộng sản Việt Nam nói riêng và hiện trạng chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục ở Việt Nam nói chung. Đó cũng là lý do không thể không ngẫm nghĩ xem thật ra di sản của ông Trọng gồm những gì...

Ttừ 2019 đến 2023, có ít nhất bốn lần hệ thống chính trị, hệ thống công quyền tại Việt Nam dùng công quỹ để in "sách" của ông Trọng và về ông Trọng.

Ông Trọng là người đầu tiên được các thành viên chủ chốt trong Đảng cộng sản Việt Nam đề cử, bỏ phiếu bầu làm Tổng bí thư trái với Điều lệ của chính tổ chức này. Trong điều lệ, Đảng cộng sản Việt Nam từng xác định, không chấp nhận bất kỳ ai giữ vai trò Tổng bí thư quá hai nhiệm kỳ. Trường hợp ông Trọng trở thành "trường hợp đặc biệt", một "ngoại lệ" !

Ông Trọng là người thứ hai đảm nhiệm vai trò Tổng bí thư qua đời khi đang tại chức. Người đầu tiên là ông Lê Duẩn. Ông Lê Duẩn giữ vai trò Tổng bí thư gần 26 năm và Đảng cộng sản Việt Nam chỉ đề cử - chọn người kế nhiệm Tổng bí thư thứ bảy khi ông Lê Duẩn qua đời vào tháng 7 năm 1986. Sau ông Lê Duẩn, ông Trọng là người thứ hai có thời gian tại vị lâu nhất (hơn 13 năm) và cũng qua đời lúc đang đương nhiệm.

Dẫu sức khỏe suy sụp, ông Trọng không buông bỏ vai trò quyết định cả đường hướng hoạt động của Đảng cộng sản Việt Nam lẫn lựa chọn, sắp đặt nhân sự lãnh đạo hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam trong giai đoạn từ 2026 đến 2030. Chỉ sau khi ông Trọng trở thành Tổng bí thư (2011), Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam mới thành lập "Tiểu ban nhân sự" để nhiệm kỳ này "quy hoạch" lãnh đạo các cấp của nhiệm kỳ sau.

Ông Trọng là người khởi xướng ý tưởng xem "tham quan, ô lại" là "củi", công cuộc phòng chống tham nhũng, tiêu cực nhằm "chỉnh đốn đảng" là "đốt lò". Dưới sự lãnh đạo của ông Trọng, Ban chấp hành trung ương đảng các khóa 11 và 12 rồi 13 đã đưa ra những quyết định trước đó chưa từng có : Loại bỏ, thậm chí xử lý hình sự hàng loạt cựu và Ủy viên Ban chấp hành trung ương đương nhiệm, kể cả những Ủy viên Ban chấp hành trung ương đảng là thành viên Bộ Chính trị.

Lý do khiến hàng loạt cựu và Ủy viên Ban chấp hành trung ương đảng đương nhiệm, trong đó có không ít thành viên Bộ Chính trị nằm trong nhóm lãnh đạo tối cao của cả hệ thống chính trị như Thường trực Ban Bí thư, Chủ tịch Quốc hội, lẫn hệ thống công quyền như Chủ tịch Nhà nước, Phó Thủ tướng, đột nhiên trở thành "củi" rồi bị vứt vào "lò" là vì bị buộc phải chịu trách nhiệm liên đới đối với các lỗi lầm của thuộc cấp !

Việc càng ngày càng nhiều cựu và Ủy viên Ban chấp hành trung ương đảng đương nhiệm bị xử lý (phần lớn là do các "vi phạm, khuyết điểm" có từ trước khi được "Tiểu ban nhân sự" đưa vào "quy hoạch nhân sự") thường được ca tụng như công lao của ông Trọng nói riêng và nỗ lực "chỉnh đốn" của Đảng cộng sản Việt Nam nói chung. Vấn đề cần ngẫm nghĩ là nếu không có những chỉ đạo, không có hàng loạt quy định về "quy hoạch nhân sự" liên tục được ban hành để nâng cao vai trò cũng như quyền hạn của "Tiểu ban nhân sự", không có "Tiểu ban nhân sự" để chủ động lựa chọn, sắp đặt nhân sự lãnh đạo hệ thống chính trị, hệ thống công quyền của nhiệm kỳ sau, việc đề cử, bầu chọn nhân sự trong Đảng cộng sản Việt Nam được thực hiện một cách dân chủ, công bằng như lẽ ra phải thế thì có thể dẫn tới thực trạng như đã biết và đang thấy chăng ?

Cứ thử đối chiếu lý do dẫn đến việc xử lý hàng loạt cựu và Ủy viên Ban chấp hành trung ương đảng đương nhiệm ắt sẽ nhận ra các "vi phạm, khuyết điểm" của họ đều xảy ra trong khoảng thời gian ông Trọng đảm nhận vai trò Tổng bí thư và phụ trách "Tiểu ban nhân sự". Ông Trọng chẳng khác gì người dùng "quy hoạch nhân sự" làm phương tiện trồng cây để lấy "củi" đưa vào "lò", tạo ra dấu ấn sâu đậm cho sự nghiệp chính trị của ông.

Trước, phòng chống tham nhũng, tiêu cực tại Việt Nam thường được ông Trọng khẳng định là "không có vùng cấm, không có ngoại lệ", sau này ông bổ sung thêm "bất kể người đó là ai, không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào", thế thì tại sao truy cứu trách nhiệm liên đới và xử lý những cá nhân lựa chọn – sắp đặt nhân sự lãnh đạo hệ thống chính trị, hệ thống công quyền của nhiệm kỳ sau lại không nhất quán như vậy dù đó mới là gốc rễ ?

Song hành với "củi" và "lò", qua tuyên truyền ông Trọng được xem như một người "khiêm tốn, bình dị", tiên phong trong "chống xu nịnh". Tuy nhiên ông là Tổng bí thư thứ ba được hệ thống chính trị, hệ thống công quyền tổ chức ca tụng tới mức gây kinh ngạc. Trong lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam, chỉ có ông Hồ Chí Minh và ông Lê Duẩn từng được tụng ca kiểu như đó là "niềm tin yêu của nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế".

Chỉ tính từ 2019 đến 2023, có ít nhất bốn lần hệ thống chính trị, hệ thống công quyền tại Việt Nam dùng công quỹ để in "sách" của ông Trọng và về ông Trọng. Lần đầu (2019) là ấn phẩm"Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng với tình cảm của nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế" (tập hợp 130 bài ca ngợi ông Trọng vừa là "một nhân cách lớn", vừa là "nhà lãnh đạo có tâm, có tầm" và được "bạn bè quốc tế" yêu quý, kính trọng) [1]. Lần thứ hai (tháng 11/2021) là ấn phẩm giới thiệu bài ông Trọng viết hồi giữa năm 2021 - "Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam", đồng thời đính kèm "những ý kiến, đánh giá tâm huyết của các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, cán bộ lãnh đạo, quản lý và các tầng lớp nhân dân ở mọi vùng, miền của tổ quốc về bài viết của Tổng bí thư" và "các bài trao đổi, phỏng vấn, đánh giá của các học giả, nhà nghiên cứu, các đồng chí, bạn bè quốc tế, các chính đảng về bài viết của Tổng bí thư" [2] ! Lần thứ ba (tháng 5/2023), bài viết vừa nêu và 28 bài viết, bài phát biểu của ông Trọng được dịch sang bảy ngoại ngữ với số lượng in được công bố là 32.000 bản để góp phần "lan tỏa những giá trị quý báu" từ tư tưởng của ông Trọng để "giúp bạn bè quốc tế" [3]. Lần thứ tư (tháng 6/2023) là ấn phẩm khác với "181 bài viết, bài thơ, thư, điện được chắt lọc từ hàng nghìn bài trên các trang báo, mạng xã hội", nhằm tiếp tục bày tỏ việc "vững tin vào sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tổng bí thư", cũng như "tình cảm của nhân dân trong nước và sự ủng hộ của bạn bè quốc tế dành cho Tổng bí thư" [4].

Trân Văn

Nguồn : VOA, 22/07/2024

Chú thích

[1] https://laodong.vn/thoi-su/nhung-phat-bieu-an-tuong-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-1368702.ldo

[2] https://stbook.vn/store_detail/tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-nguyen-phu-trong-voi-tinh-cam-cua-nhan-dan-trong-nuoc-va-ban-be-quoc-te/363

[3] https://nhandan.vn/ra-mat-cuon-sach-tap-hop-du-luan-ve-bai-viet-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-post674202.html

[4] https://nhandan.vn/ra-mat-sach-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-ve-chu-nghia-xa-hoi-o-viet-nam-bang-7-ngoai-ngu-post753641.html

'Lò' có tiếp tục cháy ?

BBC, 25/07/2024

Ông Nguyễn Phú Trọng qua đời để lại một di sản dang dở là chiến dịch chống tham nhũng sâu rộng, hay còn gọi là "Đốt lò".

Ông Tô Lâm là người thực thi chính trong chiến dịch "đốt lò" của ông Nguyễn Phú Trọng

Trong khi thành bại của chiến dịch này vẫn còn đang được mổ xẻ, câu hỏi đặt ra là thế hệ lãnh đạo tiếp theo của Đảng cộng sản Việt Nam và người đang được đánh giá là ứng cử viên số một hiện nay - ông Tô Lâm - có tiếp tục "nổi lửa" hay không.

Giáo sư Abuza từ Trường National War College, thuộc Đại học National Defense (Mỹ) cho rằng nếu là tổng bí thư, ông Tô Lâm sẽ là một lãnh đạo "mang tính thực dụng" hơn ông Trọng vì với xuất thân trong ngành công an, ông không phải là một nhà tư tưởng cộng sản và sẽ nhấn mạnh đến sự phát triển kinh tế của Việt Nam để duy trì "tính chính danh" của Đảng Cộng sản trong người dân.

Ông Tô Lâm - ngôi sao đang lên trong chính trường Việt Nam - hiện đang ở vào "thế như chẻ tre", theo nhận định của nhà quan sát chính trị Nguyễn Quang A.

Vào ngày 18/7, khi ra thông báo về tình hình sức khỏe của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Bộ Chính trị đã phân công ông Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước, chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn được Bộ Chính trị quy định.

"Tất cả những ông trong Bộ Chính trị và đều đồng ý rằng ông Tô Lâm thay mặt điều hành ở Ban Chấp hành Trung ương. Như vậy có nghĩa là không ai có thể cạnh tranh với ông ấy", Tiến sĩ Nguyễn Quang A nói với BBC hôm 18/7.

'Đốt lò' đã thất bại ?

Bàn đến khía cạnh kinh tế, Tiến sĩ Nguyễn Quang A nói với BBC rằng : "Người kế nghiệm ông Trọng mà biết cách làm thì phải dừng việc đốt lò này, vì nó có những hậu quả nguy hiểm".

Theo phân tích của ông Quang A, chiến dịch chống tham nhũng của ông Nguyễn Phú Trọng không những "thất bại hoàn toàn" mà thậm chí "gây hại".

Ông nói : "Nó cản trở bao nhiêu GDP của Việt Nam, cản trở bao nhiêu sáng kiến của từng địa phương, từng cá nhân.

"Vì mọi hoạt động của Việt Nam luôn cần thử nghiệm, được thì nhân rộng, sai thì chỉnh. Nhưng ai cũng sợ vào lò, không ai dám nói, không ai nêu sáng kiến. Thiệt hại này có thể đo lường bằng con số được".

"Suốt từ mấy năm nay, bản thân ông Phạm Minh Chính và các lãnh đạo khác đều kêu là phải chống lại nạn trì trệ, không dám chịu trách nhiệm, không dám làm. Vì sao lại có nạn này ? Vì họ sợ thành củi".

Một nhà quan sát chính trị Việt Nam giấu tên thì nói với BBC tiếng Việt hôm 18/7 rằng theo ông, chiến dịch đốt lò của ông Nguyễn Phú Trọng sẽ không bao tắt, vì không bao giờ hết tham nhũng.

"Nếu những năm 1990, các vụ tham nhũng lớn nhất cũng chỉ tới vài trăm triệu đồng thì tới nay đã lên hàng ngàn tỷ đồng.

"Các thế hệ lãnh đạo tiếp theo sẽ tiếp tục 'đốt lò', nhưng có thể sẽ dưới các hình thức và quy mô khác. Tham nhũng không mất đi mà chỉ chuyển từ hình thức này sang hình thức khác", ông nói.

Các con số 'biết nói' ?

Hiệu ứng của chiến dịch đốt lò là khoảng 60.000 người từ chức chỉ trong giai đoạn 2021-2023, trong khi số cán bộ của khu vực công chỉ có khoảng 2,5 triệu.

Chỉ riêng trong hai năm 2023 và 2024, hàng loạt lãnh đạo hàng đầu của Việt Nam đã mất chức, trong đó phải kể đến hai chủ tịch nước là ông Nguyễn Xuân Phúc (bị miễn nhiệm tháng 1/2023) và ông Võ Văn Thưởng (bị miễn nhiệm tháng 3/2024), hai phó thủ tướng là ông Phạm Bình Minh và Vũ Đức Đam (tháng 1/2023), và Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ bị miễn nhiệm ngày 2/5/2024.

Tiếp đó, vào giữa tháng 5, Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai cũng mất chức.

Đây được coi là các cơn địa chấn trong chính trường Việt Nam.

Nền kinh tế cũng chịu tác dụng phụ của các chiến dịch này.

Hồi tháng 5/2024, Reuters ghi nhận các nhà đầu tư đã giảm lượng cổ phiếu nắm giữ trên thị trường chứng khoán Việt Nam tương đương gần 2 tỷ USD kể từ năm 2023, trong đó lượng bán ra nhiều nhất được ghi nhận trong những tuần biến động chính trị vào đầu năm 2024.

Ngày 16/5, Reuters trích dẫn một bức thư của Liên Hợp Quốc, Ngân hàng Thế giới và các nhà tài trợ phương Tây gửi tới chính phủ Việt Nam, trong đó nêu rõ rằng Việt Nam đã bỏ lỡ ít nhất 2,5 tỷ USD viện trợ nước ngoài trong ba năm qua và có thể mất thêm 1 tỷ USD nữa do những trì trệ của bộ máy hành chính.

Sẽ điều chỉnh việc 'đốt lò' ?

Giáo sư Alexander L Vuving tại Trung tâm nghiên cứu an ninh Châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye (Mỹ) hôm 19/7 nói với BBC rằng, là một người theo chủ nghĩa thực dụng, cho Tô Lâm sẽ tiếp tục đốt lò nếu việc này trao cho ông một công cụ chính trị uy quyền hơn.

"Phát triển kinh tế là một trong những ưu tiên của ông Tô Lâm nhưng nó chỉ đóng vai trò phụ trợ trong nhu cầu củng cố quyền lực của mình.

"Giới đầu tư có thể đặt cược vào giới lãnh đạo coi lĩnh vực doanh nghiệp là ưu tiên, nhưng họ nên biết ai mới nắm thực quyền trong quốc gia này", ông nói thêm.

Tác giả Lê Hồng Hiệp và Nguyễn Khắc Giang viết trên Fulcrum hôm 19/7/2024 rằng di sản chống tham nhũng của ông Trọng sẽ phụ thuộc rất nhiều vào cách tiếp cận của người kế nhiệm.

"Bất kể ai kế nhiệm Trọng, những thay đổi lớn trong chính sách kinh tế và đối ngoại của Việt Nam sẽ ít có khả năng xảy ra.

"Việc duy trì sự cai trị của Đảng sẽ là ưu tiên chính của nhà lãnh đạo mới, giống như đối với ông Trọng".

Không nói tới việc nhà lãnh đạo tiếp theo có tiếp tục 'đốt lò' hay không, nhưng hai chuyên gia này cho rằng thế hệ lãnh đạo kế tiếp "sẽ có nhiều điều để học hỏi từ những chiến lược thành công của ông Trọng, những chiến lược đã góp phần đáng kể vào sự trỗi dậy của Việt Nam và tính chính danh của Đảng cộng sản Việt Nam".

Trả lời RFI tiếng Việt ngày 19/07, ông Benoît de Tréglodé, Giám đốc nghiên cứu thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược của Trường Quân sự Pháp (IRSEM), nói rằng sẽ "không có đoạn tuyệt", mà là "tiếp nối" chính sách của người tiền nhiệm.

"Điều này có nghĩa là chiến dịch 'đốt lò' sẽ tiếp diễn, nhưng được điều phối để tránh ảnh hưởng đến sức hấp dẫn của Việt Nam đối với các nhà đầu tư nước ngoài".

Nguồn : BBC, 25/07/2024

**************************

Quan ngại về viễn cảnh nhân quyền u ám thời Tô Lâm

RFA, 24/07/2024

Một số chuyên gia nhân quyền bày tỏ quan ngại sâu sắc về một viễn cảnh nhân quyền Việt Nam đầy u tối trong tương lai, khi ông Tô Lâm - cựu Bộ trưởng Công an - hiện là người nắm quyền lực cao nhất trong hệ thống chính trị Việt Nam.

Ông Tô Lâm tuyên thệ Chủ tịch nước - AFP

Quan ngại nhân quyền dưới thời Tô Lâm

Ông Nguyễn Đình Thắng, chủ tịch BPSOS, một tổ chức chuyên vận động cho nhân quyền Việt Nam bày tỏ quan ngại khi ông Tô Lâm, vốn đã "khét tiếng" với những vụ đàn áp nhân quyền, nay lại thâu tóm hết quyền lực thì nhân quyền ở Việt Nam trong tương lai sẽ tồi tệ hơn rất nhiều :

"Có nhiều lý do để mà quan ngại lắm. Tôi nghĩ rằng nó (nhân quyền - PV) sẽ xấu đi rất nhiều. Trừ khi có những yếu tố ngoại cảnh mà nó tác động không lường trước được, chứ bình thường thì nó sẽ xấu đi rất nhiều vì nhiều lý do". 

Theo ông Thắng, ông Nguyễn Phú Trọng, trong 13 năm làm Tổng bí thư của Đảng gần như đã xóa bỏ hết tất cả những quy định, định chế trong nội bộ của Đảng Cộng sản, đặc biệt là trong Bộ Chính trị. Ví dụ như việc ông Trọng ở lại làm Tổng bí thư đến nhiệm kỳ thứ 3 : 

"Khi chuyển giao lại cho Tô Lâm thì các định chế không còn nữa. Thành ra Tô Lâm rất dễ để dàng bước vào và ngồi trong cái ghế của ông Nguyễn Phú Trọng và tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa cái sự độc đoán của một cá nhân".

Một nguyên nhân khác khiến ông Thắng tin rằng nhân quyền Việt Nam sẽ tụt dốc hơn nữa là vì ông Tô Lâm giờ đây đã làm Chủ tịch nước Việt Nam. Các nước trên thế giới thường ít khi chế tài chủ tịch của một quốc gia khác. 

Bà Minh Trang, thạc sĩ chuyên ngành Quyền và Thực hành quyền, nhận định trong vòng ba đến năm năm tới, nếu không có một tác nhân nào đặc biệt xảy ra, thì tình hình nhân quyền sẽ tiếp tục xu hướng ngày càng xấu đi, dưới thời Tô Lâm điều hành đất nước : 

"Cho đến thời điểm này thì tôi vẫn không thấy có bất kỳ dấu hiệu gì cho thấy là tình hình nhân quyền của Việt Nam sẽ tốt lên trong thời gian gắn sắp tới, ít nhất là ba năm hoặc năm năm tới. Đấy là dựa trên những thông tin hiện tại và tình hình hiện tại".

Hồ sơ đàn áp nhân quyền của Tô Lâm

Tháng 4/2016, ông Tô Lâm bắt đầu ngồi vào ghế Bộ trưởng Công an. Theo bà Trang, kể từ đó, các nhà hoạt động chính trị, nhân quyền phải chịu các bản án tù dài hơn, lên đến hơn chục năm trời. Đơn cử như nhà hoạt động môi trường Hoàng Bình, Lê Đình Lượng, nhà báo Phạm Đoan Trang, các thành viên Hội nhà báo độc lập…

Bà Minh Trang dẫn chứng một luận văn thạc sĩ hồi năm 2018 của tác giả Pearl Mulkerrins, hiện là giám đốc dự án của tổ chức United Nations Association of Sweden. Luận văn này kết luận rằng tình hình nhân quyền Việt Nam vào thời điểm đó đã rất tồi tệ rồi. Những người bảo vệ nhân quyền và các tổ chức xã hội dân sự đều bị ảnh hưởng bởi các luật và quy định nghiêm ngặt. Người dân bị hạn chế các quyền tự do ngôn luận, quan điểm và biểu đạt, hội họp và lập hội… 

Bà Trang cho biết đó là kết quả năm 2018. Từ đó cho cho đến nay, Nhà nước Việt Nam ngày càng có nhiều hành vi vi phạm nhân quyền mạnh tay và trắng trợn hơn :

"Tình hình nhân quyền ở Việt Nam năm 2023, 2024 còn tệ hơn rất nhiều so với năm 2018. Năm 2018 thì chưa có chuyện đàn áp trên diện rộng, chưa có việc nhân viên của các tổ chức phi chính phủ có đăng ký bị bắt. Tình trạng này nó đã bắt đầu xảy ra từ năm 2020, 2021 kéo dài cho đến bây giờ". 

Chính Bộ Công an, mà ông Tô Lâm là người đứng đầu đã đề xuất Luật an ninh mạng được thông qua vào năm 2018. Luật này đã ảnh hưởng lớn, vi phạm gần như tất cả các quyền dân sự - chính trị của người dân Việt Nam. Cũng theo bà Trang, thời ông Tô Lâm, Chính phủ Việt Nam còn bị xếp vào nhóm các quốc gia thực hiện hành vi đàn áp xuyên biên giới :

"Còn chưa kể là từ năm 2017 cho đến năm 2023, có ba người Việt Nam bị bắt cóc tại nước ngoài là Trịnh Xuân Thanh, Trương Duy Nhất và Đường Văn Thái. Trong đấy có Trương Duy Nhất và Đường Văn Thái được coi là nhà hoạt động và vừa là nhà báo độc lập".

Đặc biệt là vụ án Đồng Tâm làm rúng động dư luận cả trong nước và quốc tế. Đêm 9/1/2020, hơn 3000 cảnh sát cơ động và các lực lượng công quyền khác đã nổ súng, tấn công vào thôn Hoành, xã Đông Tâm, giết chết cụ Kình và 29 người thân của vụ bị bắt.

Ông Nguyễn Đình Thắng cho biết ông Tô Lâm đã tham gia vào các vụ đàn áp nhân quyền diện rộng và đẫm máu từ khi còn làm thứ trưởng Bộ Công an. Nổi cộm nhất là vụ ông Tô Lâm chỉ đạo đàn áp 7000 người H’Mông ở Mường Nhé, tỉnh Điện Biên vào năm 2011 :

"Ông Tô Lâm không phải là khi lên làm Bộ trưởng Công an thì mới lộ ra những cái chuyện đàn áp, nhân quyền hết sức là thô bạo.

Chính ông ta là người điều động cả cái lực lượng công an để mà đàn áp 7.000 người H’Mông, có người già, phụ nữ mang thai trẻ em… Họ tập trung lại để cầu nguyện một cách hết sức ôn hòa. Họ (công an - PV) dùng đạn thật, họ đánh đập rồi họ dùng chất hóa học…".

Tô Lâm chỉ đạo đàn áp cuộc biểu tình của khoảng 7000 người H'Mông ở tỉnh Điện Biên năm 2011. Ảnh : CAND

Ông Ben Swanton, giám đốc tổ chức Dự án 88, từng phát biểu với AP rằng : "Với việc Tô Lâm lên làm chủ tịch nước, Việt Nam giờ đây trở thành một quốc gia công an theo đúng nghĩa đen" ; Đồng thời cho biết thêm rằng Bộ Chính trị cầm quyền của Việt Nam hiện do các quan chức an ninh hiện tại và trước đây thống trị. Ông Ben cho biết ông nghĩ rằng sự đàn áp và kiểm duyệt sẽ còn tăng cường hơn nữa trong tương lai.

Nguồn : RFA, 24/07/2024

Ngày 19/7/2024 các báo Nhà nước thông báo rằng ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã qua đời vào hồi13 giờ 38 phút, "sau một thời gian lâm bệnh", thọ 80 tuổi. Trước đó một ngày Bộ Chính Trị- Đảng Cộng Sản Việt Nam có hai thông báo liên tiếp, một là, ông ấy được Đảng quyết định trao tặng Huân chương Sao vàng và hai là, ông Tô Lâm, ủy viên Bộ Chính Trị, Chủ tịch nước, được Đảng "phân công" ‘‘chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính Trị, Ban Bí thư". Đây là sự kiện đỉnh điểm trong bối cảnh bất ổn chế độ đảng cộng sản toàn trị.

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng vẫy tay tại họp báo kết thúc Đại hội 13 ở Hà Nội hôm 1/2/2021 - Nhac Nguyen / AFP

Bất ổn chính trị ở Việt Nam hiện nay đang ở giai đoạn căng thẳng "chưa từng có" từ khi Đảng cộng sản chủ trương Đổi mới. Năm 1986 Đại hội 6 của Đảng là mốc thời gian khởi đầu cho thời kỳ cải cách toàn diện, nhờ đó chế độ thoát sụp đổ và đất nước đã trỗi dậy và phát triển, tuy nhiên những mâu thuẫn cơ bản tiềm ẩn đã dần tích tụ mà không được giải quyết đã dẫn đến khủng hoảng. Từ góc nhìn thể chế và chính sách công bài viết trình bày xu hướng cải cách là không thể đảo ngược, mặc dù quyền lực và ý thức hệ níu kéo. Xác định tình hình bất ổn chế độ trong giai đoạn thoái trào có thể trì trệ kéo dài nếu không cải cách chính trị cần thiết và phù hợp với xu hướng, từ đó gợi ý các khả năng thay đổi chế độ. Các kịch bản được đưa ra tuỳ thuộc vào các yếu tố trong và ngoài nước.

Bài viết gồm các nội dung chủ yếu : (I) Bất ổn chế độ ; (II) Nghịch lý quyền lực ; (III) Những ‘bước lùi’ cải cách ; (IV) Tương lai chế độ.

------------------------------

I. Bất ổn chế độ : Chính trị, kinh tế và xã hội

Sự bất ổn chế độ hiện thời bao trùm toàn bộ đời sống xã hội, tách ra ba lĩnh vực có liên quan với nhau : chính trị, kinh tế và xã hội. Xác định chuyển đổi kinh tế thị trường là cơ sở để nhìn nhận những diễn biến chính trị và xã hội, nhưng cũng chú trọng sự tác động ngược của thể chế chính trị đến kinh tế và hiệu ứng lan toả trong xã hội. Làm rõ vai trò thể chế ngày càng quan trọng không chỉ đối với sự tồn vong của chế độ, quốc gia [1] mà còn đến tăng trưởng kinh tế và từ đó, đến việc thay đổi các chuẩn mực giá trị đạo đức xã hội, gia đình và hành vi cá nhân. Cách tiếp cận này giúp nhận ra sự duy ý chí trong cải cách thể chế khi tách rời chính trị với kinh tế, thậm chí sai lệch khi coi chính trị quyết định kinh tế, ngược với khẳng định của V. Lênin, "chính trị là biểu hiện của kinh tế tập trung" khi Đảng duy trì "Hai xu hướng : kinh tế thả lỏng chính trị nắm chặt" [2]. Hai xu hướng trái ngược này là nguồn gốc khủng hoảng chế độ hiện nay.

Nguyên lý chủ đạo của cách tiếp cận này cho rằng, quá trình chuyển đổi kinh tế dựa vào động lực thị trường để tăng trưởng trong quá trình hội nhập sâu rộng vào kinh tế khu vực và thế giới khi mà phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa đã được khẳng định và đang thịnh hành, là một hệ thống tiến hóa phức hợp đòi hỏi cải cách thể chế kinh tế và chính trị điều tiết những mục đích vốn đa dạng và không ngừng thay đổi của con người, trong đó, chẳng hạn như kiểm soát cách ứng xử khả dĩ cơ hội chủ nghĩa của họ, tránh hoặc giảm mâu thuẫn, đồng thời thúc đẩy sự phân công lao động và tri thức hợp lý, qua đó thúc đẩy thịnh vượng. Thực tế đã cho thấy sự mất kiểm soát của chế độ với phương thức toàn trị tập trung đối với các hành vi "quá thái vật chất" và tham nhũng [3], một trong những biểu hiện đặc trưng của các hành vi dẫn đến tình hình khủng hoảng nghiêm trọng trong cả ba lĩnh vực nêu trên.

Một là, bất ổn chính trị đang diễn ra trong nội bộ Đảng độc quyền dưới hình thức bất bạo động, nhưng nghiêm trọng về biến động nhân sự và suy thoái ý thức hệ ; cải cách hệ thống cầm quyền thiên về pháp trị thay vì pháp quyền ; hủy hoại xã hội dân sự ; khủng hoảng hệ tư tưởng, chủ nghĩa tư bản thắng thế, chủ nghĩa xã hội lung lay ; tha hóa quyền lực, chống tham nhũng và thanh trừng phe phái ; hệ quả là bộ máy hành chính cồng kềnh, chồng chéo và trì trệ, đạo đức công vụ và cá nhân công chức, năng lực lãnh đạo, quản lý suy thoái, tổ chức và nhân sự rệu rã. Biểu hiện đặc trưng : tham nhũng hủy hoại chế độ, Đảng, đến đỉnh điểm khi chỉ trong hơn một năm từ đầu năm 2023 sáu Ủy viên Bộ Chính trị gồm ba ‘tứ trụ’ của Đảng phải từ chức.

Sự bất ổn chế độ hay chính trị diễn ra xoay quanh vấn đề giành hay giữ chính quyền ; duy trì và sử dụng quyền lực Đảng, Nhà nước và sự tham gia chính trị của người dân. Chế độ chính trị ở Việt Nam là chế độ Đảng cộng sản toàn trị, và trong thời kỳ Đổi mới nó có đặc trưng nổi bật là tính chính danh của nó tuỳ thuộc vào tăng trưởng kinh tế đi đôi với cải cách chính trị. Và, sự bất ổn chế độ là do mất cân xứng trong cải cách thể chế chính trị và kinh tế, cộng hưởng mâu thuẫn căng thẳng và bùng phát đến đỉnh điểm, khủng hoảng ở chính trị thượng tầng và, ở hạ tầng sự suy giảm kinh tế và rối loạn xã hội

Hai là, bất ổn kinh tế do thiếu các thể chế nền tảng thị trưởng là biểu hiện rõ rệt như hậu quả của bất ổn chính trị. Tăng trưởng khó khăn, suy giảm và trồi sụt kéo dài ; cơ cấu kinh tế mất cân đối giữa ngành nghề và lĩnh vực, duy ý chí vai trò chủ đạo thành phần kinh tế nhà nước ; tiến hành do dự, nửa vời xã hội hóa, tự chủ các đơn vị sự nghiệp công lập ; các động lực tăng trưởng bị hủy hoại ; xây dựng các trụ cột thị trường và nguyên tắc vận hành, môi trường kinh doanh chậm cải thiện. Biểu hiện đặc trưng : tỷ lệ tăng GDP giảm khoảng 1% sau mỗi thập kỷ kể từ sau Đổi mới, đầu những năm 1990s, hiện nay trồi sụt giảm nhanh hơn do động lực bị hủy hoại.

Ba là, bất ổn xã hội do các giá trị, chuẩn mực đạo đức thay đổi mạnh mẽ đang chi phối hành vi theo chuyển đổi thị trường. Nhưng "thượng bất chính, hạ tắc loạn" ứng với các chế độ tập quyền, trong đó có tập quyền cộng sản trong quá trình chuyển đổi thị trường. Niềm tin vào chế độ sụt giảm ; xã hội rối loạn khi các hiện tượng tiêu cực tràn lan ; người người, nhà nhà, người dân và quan chức, cá nhân và doanh nghiệp, sự nghiệp công và tư, tổ chức nghề nghiệp và tôn giáo… đua nhau làm giàu, trục lợi ‘bằng mọi thủ đoạn’ từ ưu thế của mình ; chủ nghĩa cá nhân lên ngôi, chủ nghĩa tập thể rạn nứt ; chuẩn mực văn hóa, đạo đức xã hội thay đổi. Biểu hiện đặc trưng : hành vi ‘quá thái vật chất’ bùng nổ, phổ biến là trục lợi, kể cả lừa đảo, buôn bán ma tuý, buôn người.

Sự bất ổn chế độ toàn diện nêu trên có nguyên nhân mang tính bản chất là việc nắm quyền lực Đảng - Nhà nước không thực sự chính danh bởi ba yếu tố, mà chỉ một trong ba điều bị vi phạm thì nguy cơ gây ra những bất ổn và mâu thuẫn nội tại luôn hiện hữu, thậm chí là tự thân sụp đổ như đã từng xảy ra, như đã biết, đối với các nước xã hội chủ nghĩa theo mô hình Liên Xô trước năm 1991.

Ba yếu tố đó là, trước hết, cương lĩnh của Đảng đặt trên Hiến pháp, bởi vậy chính sách và hành động trước tiên vì lợi ích của Đảng. Hai là, không được nhân dân bầu chọn chính thống, tự do mà hiện tại vẫn được xác định thông qua cơ chế "đảng cử, dân bầu". Ba là, các quốc gia trên thế giới công nhận hợp pháp thực chất hay không tùy thuộc vào quá trình hội nhập đầy đủ về kinh tế và chính trị. Chẳng hạn, trong quan hệ quốc tế phức tạp các quốc gia có chế dân chủ công nhận sự khác biệt về thể chế chính trị với chế độ đảng toàn trị Việt Nam, nhưng vẫn cảnh báo về vi phạm nhân quyền và tự do. Ngoài ra, về thể chế kinh tế, mặc dù Chính phủ Việt Nam đề nghị Hoa Kỳ công nhận là nền kinh tế thị trường nhưng đến nay Mỹ vẫn đang xem xét căn cứ vào sáu tiêu chí đã định trước [4].

Trong ‘nguy có cơ’, cách tiếp cận lạc quan rằng cải cách sẽ vẫn tiếp tục vì tính chính danh chế độ. Một số nhà quan sát nước ngoài cho rằng mặc dù ở Việt Nam có bất ổn chế độ, nhưng "sự chắc chắn về mặt chính trị" ở đây vẫn có thể hy vọng. Ryuichi Ushiyama, giáo sư tại Đại học Keiai của Nhật Bản, cho biết : "Ngay cả khi có một số xung đột chính trị, hệ thống chính quyền cộng sản khó có thể thay đổi" [5].

Việc ‘ra đi’ của loạt quan chức cao nhất của Đảng trong một thời gian ngắn được thúc đẩy bởi thời gian không còn nhiều đến Đại hội 14 của Đảng dự kiến tổ chức vào 2026. Hơn thế, Bộ Chính trị đã tổn thương, nhưng đã nhanh chóng được bổ sung, dù còn rất chắp vá…

II. Nghịch lý quyền lực : Tập quyền vs Thị trường, Đảng vs Chính phủ

Biểu hiện rõ rệt nhất của bất ổn chính trị là khủng hoảng nhân sự Đảng liên quan đến tham nhũng và thanh trừng phe phái. Đây chỉ là ‘trích đoạn’ của câu chuyện dài về tha hóa quyền lực qua các nhiệm kỳ đại hội Đảng trong quá trình chuyển đổi thị trường và, thời kỳ dài cầm quyền của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng là điểm nhấn. Thị trường là không thể đảo ngược nhưng di sản ‘dở dang’ của ông về việc thâu tóm quyền lực để chống tham nhũng sẽ thế nào khi nghịch lý quyền lực vẫn căng thẳng ?

Tứ trụ của Đảng cộng sản Việt Nam (từ trái qua phải) : Thủ tướng Phạm Minh Chính, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch Võ Văn Thưởng dự kỳ họp Quốc hội ở Hà Nội hôm 15/1/2024 - Nhac Nguyen / AFP

Thời Đổi mới làm phong phú thêm cách tiếp cận với quyền lực. Cách mà cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng giành được quyền lực là một quá trình diễn biến ‘thầm lặng’ trong bối cảnh cải cách toàn diện đất nước, trong đó chuyển đổi sang kinh tế thị trường là một đặc trưng nổi bật. Trong quá trình này, sự thống nhất trong Đảng như trong thời kỳ chiến tranh đã nhanh chóng bị sói mòn theo xu hướng chia tách giữa Đảng và Chính phủ, trong đó quyền lực Đảng ‘yếu đi’ và quyền lực Chính phủ ‘mạnh lên’. Về nguyên lý, đó là sự phân công lao động quản lý theo chức năng. Kinh tế tập trung cần có chế độ tập quyền nhưng kinh tế thị trường cần thiết một chế độ tản quyền thích ứng. Tất cả được thể hiện trong quyền lực của mỗi đời người đứng đầu cao nhất của chế độ đảng toàn trị, trong đó nguyên tắc tập thể lãnh đạo chi phối.

Tính từ khi Đổi mới năm 1986 Đảng đã trải qua các thời kỳ lãnh đạo của các đời tổng bí thư : Nguyễn Văn Linh (1986-1991), Đỗ Mười (1991-1997), Lê Khả Phiêu (1997-2001) ; Nông Đức Mạnh (hai nhiệm kỳ 2001-2006 và -2011) ; Nguyễn Phú Trọng (2011-19/7/2024).

Để dễ theo dõi những trình bày bên dưới xin nêu ở đây các đời thủ tướng tương ứng trong thời kỳ này : Phạm Hùng (1987-1988), Đỗ Mười (1988-1992), Võ Văn Kiệt (1992-1997), Phan Văn Khải (gần hai nhiệm kỳ : 1997-2002 và – 6/2006), Nguyễn Tấn Dũng (2006-2011 và -2016), Nguyễn Xuân Phúc (2016-2021) và Phạm Minh Chính (2021 – nay).

Những năm liền sau Đổi mới thật khó khăn để vừa giữ chế độ vừa ‘dò đá qua sông’ để xóa bỏ bao cấp, kế hoạch hóa tập trung đồng thời chuyển đổi thị trường, trong đó hai ông Nguyễn Văn Linh và Đỗ Mười đã là đại diện tiêu biểu. Trong khi ông Võ Văn Kiệt được ngợi ca là Thủ tướng của Đổi mới, dám nghĩ dám làm, vì dân vì nước. Lãnh đạo tập quyền, Đảng không muốn nhấn mạnh sự ‘vượt trội’ đi quá xa.

Đến thời ông Tổng bí thư Lê Khả Phiêu đã thấy bộc lộ dấu hiệu bất ổn vì tham nhũng. Thực hiện chiến dịch chống tham nhũng và xây dựng chỉnh đốn Đảng, ông ấy nêu những luận điểm ‘công phá’ [6]. Trong Hội nghị Trung ương 6 lần 2 (Khóa 8), ông Lê Khả Phiêu đã phân tích thực trạng của Đảng : "Sau gần ba năm kể từ Đại hội Đảng lần thứ 8 năm 1996 đến nay, chúng ta đã phải thi hành kỷ luật 60.000 đảng viên, trong đó, khai trừ 11.000, có 1.108 người bị xử tù… Nếu Đảng không thấy được những yếu kém ấy, không tập trung, không kiên quyết khắc phục và ngăn ngừa có hiệu quả, thì rất có thể Đảng sẽ ngày càng tự biến chất, xa rời bản chất cách mạng của Đảng". Nếu không "khắc phục được", "nhất là về tư tưởng chính trị, về đạo đức, lối sống cũng như về nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng, nó sẽ đưa đến nguy cơ tự hủy mình hay không ?" [7].

Tuy nhiên, do ảnh hưởng từ điểm xuất phát là vị tướng quân đội, cố Tổng bí thư Lê Khả Phiêu đã ‘quá cứng rắn’ trong cải cách. Và khi ông mắc phải một số sai lầm như hỗ trợ và cất nhắc những người ‘đồng hương’ và ‘đồng đội’ thân cận vào những vị trí quan trọng [8], ‘chần chừ’ cải tổ doanh nghiệp nhà nước hay, bãi bỏ ‘chế độ cố vấn’ ‘đụng chạm’ các lãnh đạo tiền nhiệm. Và, khi xảy ra bất ổn ở Tây Nguyên vào năm 2001, đúng dịp Đại hội đảng 9, ông đã không được Đảng bầu để tiếp tục ở nhiệm kỳ sau. Nguyên tắc tập thể đã ngăn ông ấy sử dụng ‘quá thái’. Nó cũng xác định người được lựa chọn tiếp theo là ông Nông Đức Mạnh, nguyên chủ tịch quốc hội hai khóa 9 và 10, từ 1992-2001. Trong dân gian dí dỏm gọi là ông "trí nông, đức mạnh", xuất hiện như một ứng viên "thỏa hiệp" và các vị lão thành đảng cho rằng họ có thể kiểm soát được ông ấy. Thực tế ông ấy là hiện thân cân bằng quyền lực giữa cái gọi là hai phe ‘chuyên trách đảng’ và ‘chính phủ kỹ trị’. Với ‘thành tích’ chống tham nhũng mờ nhạt, ông Tổng bí thư Nông Đức Mạnh đã tại vị đầy đủ hai nhiệm kỳ 10 năm trong khi phái chính phủ mạnh lên có xu hướng ‘lấn át’ quyền lực đảng cùng với những biểu hiện ‘quá thái’ vật chất và số đông tham nhũng chính trị. Cố Thủ tướng Phan Văn Khải được cho là ‘hiền lành’ và biết lắng nghe cố vấn nhưng đã ‘từ nhiệm’ không rõ lý do trước một năm khi nhiệm kỳ kết thúc.

Thay thế ông Khải là Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khi đó 49 tuổi, được coi là ‘trẻ’ dưới con mắt của các lãnh đạo lão thành. Họ ủng hộ ông ấy vì quá trình rèn luyện cách mạng, quân đội, công an, hơn thế, từng trải qua thực tế ở nhiều vị trí lãnh đạo kinh tế. Khi làm thủ tướng phát ngôn từ "quyết liệt" ở nhiều diễn đàn, nhiều nơi vừa thể hiện phong cách lãnh đạo vừa phản ánh cách điều hành. Tăng trưởng nhanh nóng vội dựa vào các tập đoàn kinh tế nhà nước, kiểu các ‘chaebol’ Hàn Quốc, nhưng sở hữu nhà nước là sai lầm chính sách, dẫn đến bất ổn kinh tế, cả mức tăng suy giảm và cơ cấu lệch lạc. Nạn tham nhũng trầm trọng, mang tính hệ thống trong đó đa số quan chức ‘hưởng lợi’ đã giúp ông Dũng vẫn tại vị đủ hai nhiệm kỳ, trong đó có một nhiệm kỳ dưới thời Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng (2011-2016).

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại Quốc hội ở Hà Nội hôm 20/10/2022. Hình : Nhac Nguyen / AFP

Bởi vậy, ông Nguyễn Phú Trọng bước vào nhiệm kỳ thứ hai (2016-2021) như ‘một nhà quản trị khủng hoảng’. Mặc dù cách ông ấy được Đảng chọn làm tổng bí thư với tiêu chuẩn tương tự như người tiền nhiệm nhưng ông Trọng quyết định sứ mệnh "cứu Đảng". Với nền tảng lý luận về chủ nghĩa Mác – Lênin, kiên định chủ nghĩa xã hội, ông ấy nhận thấy sự suy thoái ý thức hệ của đảng, tình trạng hối lộ tràn lan, tham nhũng ở khắp hệ thống quan chức, đặc biệt ở bộ máy hành pháp, chính phủ và sự trỗi dậy của các "lãnh địa" cá nhân của các nhà lãnh đạo với các công ty nhà nước và tư nhân. Hiện tượng cái gọi là "nhóm lợi ích" và "sân sau" trở nên phổ biến. Cách làm là đồng thời với việc thâu tóm quyền lực đảng, ông ấy phát động chiến dịch "đốt lò", coi ‘chính phủ’ là nguồn cơn, trong bối cảnh vẫn phải thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhờ những động lực thị trường để đảm bảo tính chính danh cho Đảng. Đây là một hình thức nghịch lý quyền lực đòi hỏi nhận thức và hành động ‘đột phá’, thậm chí cải cách mang tính cách mạng như cuộc Đổi mới lần 2. Nhưng nó đã không xảy ra dưới thời ông cầm quyền.

Việc tập trung quyền lực đến tột đỉnh thường tạo ra vấn đề ‘tâm lý’ của kẻ độc tài. Theo Dacher Keltner, "nghịch lý quyền lực" (the power paradox) là biểu hiện của mối quan hệ nghịch đảo giữa lượng quyền lực mà một lãnh đạo cứng rắn tích lũy được và cảm giác an toàn của ông ta : càng có nhiều quyền lực, ông ta lại càng cảm thấy ít an toàn. Trong các chế độ toàn trị, các nhà chuyên chế không có sự bảo vệ của thể chế, sự kế vị là thách thức nguy cơ ‘tiếm quyền’. Ngoài ra, căn bệnh hoang tưởng cũng dễ xảy ra. Trong hơn một năm cuối đời của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, sự thanh trừng nhân sự ở Bộ Chính trị là chưa từng có, trong đó có những ủy viên do chính ông ấy ‘giới thiệu’.

Mặc dù đã là "trường hợp đặc biệt" khi vượt qua giới hạn tuổi và nhiệm kỳ theo quy định trong Điều lệ Đảng để tiếp tục nhiệm kỳ thứ ba, nhưng tuổi tác và bệnh tật đã cản trở ông Nguyễn Phú Trọng hoàn thành sứ mệnh "cứu Đảng". Dường như đã lường trước xu hướng "tự diễn biến, tự chuyển hóa" trong Đảng đồng thời với ngăn chặn "từ sớm, từ xa" thế lực thù địch, phản động, dưới sự lãnh đạo của ông Đảng đã tăng cường an ninh chế độ [9]. Hậu quả là hệ thống công an trị ‘leo cao’ lên thượng tầng và lan rộng đến từng thôn, xóm để kiểm soát nghiêm ngặt nội bộ cũng như toàn bộ xã hội. Các nhà quan sát đang dõi theo những sự kiện tiếp theo, trước mắt ai sẽ thay thế cố tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và lâu dài là tương lai chế độ sẽ ra sao ?

III. Những "bước lùi" cải cách : Thị trường tiến, Đảng lùi

Đảng đã xác định tầm quan trọng của cải cách thể chế như là một đột phá chiến lược. Nhưng trong quá trình tiến hành Đổi mới Đảng nhận thấy nhiều khó khăn lớn dần thành những thách thức, thậm chí là nguy cơ tồn vong chế độ.

Một người bán hàng rong đi qua trên phố Hà Nội qua cờ Việt Nam và cờ Đảng hôm 22/5/2024 - Nhac Nguyen / AFP

Đổi mới là một chương trình cải cách toàn diện, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế, chính trị và nhiều khía cạnh khác của đời sống xã hội được thực hiện tại Việt Nam từ cuối thập niên 1980. Chính sách Đổi mới được chính thức thi hành từ Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ VI, đứng đầu là Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh, vào tháng 12 năm 1986 [10]. Nó tương đối phổ biến vì tính ‘toàn diện’, trong đó có đề cập cải cách chính trị. Và, hơn thế, chủ trương Đổi mới ‘toát lên’ cách tiếp cận ‘mới’ rằng chính trị là nền tảng của tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện mặc dù có cải cách trên nhiều phương diện, trong nhiều lĩnh vực của nền kinh tế, nhấn mạnh đổi mới kinh tế, nhưng Việt Nam ‘khăng khăng’ giữ nguyên chế độ chính trị Đảng cộng sản tập quyền.

Nhiều nhận định rằng Việt Nam đã thực hiện Đổi mới với các cải cách trên nhiều phương diện như về thúc đẩy vai trò của cơ quan lập pháp, cải cách thủ tục hành chính, cải cách tư pháp xích lại gần hơn với thông lệ quốc tế trong quá trình hội nhập, nhưng cải thiện môi trường kinh doanh là nỗ lực được ghi nhận. Theo Báo cáo môi trường kinh doanh 2018 [11] của World Bank, trong giai đoạn 2002-2017, Việt Nam là nước có nhiều cải cách nhất thế giới (39 cải cách). Chẳng hạn, những bộ luật ban đầu như Luật doanh nghiệp (1995), Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam (1996), Bộ luật Lao động (1994)… là dấu ấn bước ngoặt chuyển đổi thị trường… Nhưng Báo cáo trên đồng thời cũng đưa ra một số cảnh báo như năng lực lãnh đạo, quản lý của công chức "chưa có sự chuyên nghiệp cao", đặc biệt là tình trạng tham nhũng "rất nghiêm trọng". Tuy nhiên, mặc dù có những cảnh báo nhưng những ‘bước lùi’ cải cách cứ trượt theo quán tính để tích tụ thành bất ổn chính trị như đang chứng kiến hiện nay. Dưới đây xin nêu một số ‘bước lùi’ điển hình.

Một là, về cải cách chính trị. Cải cách chính trị, được coi là "cuộc cách mạng thầm lặng" hay "ẩn giấu" vì chúng ‘nhạy cảm’, không được công khai, tuyên truyền một chiều. Chẳng hạn, trước Đổi mới, những quan điểm, chính sách như kế hoạch hóa tập trung, bao cấp, bóc lột lao động, đấu tranh giai cấp, khu vực tư nhân, đầu tư tư bản, quan hệ với phương Tây, bộ máy hành chính quan liêu… đã làm khổ người dân và làm nghèo đất nước, nhưng đều không bàn luận, coi đó là vấn đề nội bộ Đảng, thập chí "bí mật" hay chỉ giới hạn hẹp thượng tầng và thường được diễn giải sai lệch và biện minh.

Chẳng hạn, Đảng ‘âm thầm’ chấp nhận bốn cải cách chính trị quan trọng, có nguồn gốc từ mô hìnhTrung Quốc [12] :

1. Đưa ra nguyên tắc lãnh đạo tập thể thay cho chế độ cai trị cá nhân độc đoán ;

2. Bỏ việc sùng bái cá nhân và thay thế nó bằng kiểu văn hóa dân tộc và chủ nghĩa thực dụng như "tìm kiếm sự thật từ sự thật" ;

3. Giới hạn không quá hai nhiệm kỳ năm (05) năm ;

4. Giới hạn độ tuổi với từng cấp cao lãnh đạo. Tuy nhiên, chúng ‘âm thầm’ ở chỗ chúng quy tắc nội bộ của Đảng, không thành luật, không công khai với người dân, nên việc áp dụng ‘linh hoạt’ đến mức có thể lợi dụng tuỳ thuộc vào tình huống ‘khẩn cấp’ và cán cân quyền lực. Nhiều sự vận dụng, đặc biệt trong những tình huống điển hình như "trường hợp đặc biệt" trước ‘sóng gió’ bất ổn nhân sự tại Đại hội Đảng lần thứ 12 (2016) và 13 (2021) cho thấy bằng "sự khôn ngoan chính trị" như "Nghệ thuật duy trì quyền lực Đảng" [13] để bảo vệ chế độ thế nào !

Hai là, về cải cách hành chính. Sự trì trệ bộ máy hành chính kéo dài ảnh hưởng xấu đến tăng trưởng và điều hành trong bối cảnh chống tham nhũng là đặc điểm nổi bật. Mới đây, ông Thủ tướng,Trưởng Ban Chỉ đạo Cải cách hành chính của Chính phủ đã phải chỉ rõ "những tồn tại, hạn chế trong công tác cải cách hành chính", kêu gọi "tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn về pháp lý, kịp thời rà soát, hoàn thiện quy định pháp luật, cơ chế, chính sách…". Ông ấy kết luận cần "5 đẩy mạnh, gồm : "đẩy mạnh rà soát các quy định, tháo gỡ khó khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn về thể chế, cơ chế, chính sách… ; đẩy mạnh đối thoại, chia sẻ, xử lý vướng mắc, bất cập cho người dân và doanh nghiệp… ; đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, phòng chống, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực ; đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng Chính phủ số, xã hội số, công dân số…" [14].

Ba là, về luật pháp hóa hoạt động ‘thị trường’, ở đây lấy Luật Đất đai làm điển hình. Nó được xác định có tầm quan trọng đặc biệt đối với kinh tế khi lĩnh vực bất động sản là một trụ cột của tăng trưởng. Luật này được sửa đổi nhiều lần từ khi văn bản đầu tiên được công bố vào năm 1987. Tất cả các lần chỉnh sửa đều nhằm mục đích đáp ứng ‘tốt hơn’ các yêu cầu từ thực tế thị trường và người dân. Tuy nhiên, do ‘vướng’ về cơ chế "đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước quản lý’ được Hiến định, bởi vậy quá trình chỉnh sửa là thêm một bước "Sửa Luật Đất đai : Thị trường tiến, Đảng cộng sản lùi" [15]. Luật Đất đai 2023 là văn bản được chỉnh sửa gần đây nhất, được thông qua bởi Quốc hội khóa 15. Trước bối cảnh khủng hoảng bất động sản Đảng đã chỉ đạo Quốc hội rút ngắn thời hạn có hiệu lực của Luật, cùng với Luật kinh doanh bất động sản và Luật Nhà ở, Luật Đất đai 2023 sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/8/2024.

Bốn là, về "an ninh chế độ". Đây là chủ trương, chính sách lớn và quan trọng của Đảng cộng sản nhằm ngăn chặn nguy cơ tồn vong của chế độ [16]. Sự chuyển đổi nền kinh sang cơ chế thị trường đặt những thách thức ngày càng lớn đối với thể chế chính trị tập quyền bởi Đảng. Tuy nhiên, bất ổn chính trị nghiêm trọng vẫn đã đến và, thay vì ngăn chặn Đảng đang phải đối phó. Tăng cường an ninh chế độ Đảng đã trấn áp ‘từ sớm, từ xa’ xã hội dân sự, giới hoạt động vì dân chủ, tự do tôn giáo, môi trường, giới luật sư và bất đồng chính kiến. Ngoài ra, Đảng cũng mạnh tay xử lý sự bành trướng của tư bản, hình sự hóa mối quan hệ kinh tế của một số doanh nghiệp tư nhân điển hình… Hiệu ứng tiêu cực đối với tăng trưởng là rõ ràng, các nhà đầu tư lo ngại, doanh nghiệp nước ngoài di chuyển tư bản còn doanh nghiệp trong nước ‘chết lâm sàng’. Thị trường không thể phát triển trong bối cảnh như vậy !

Tóm lại, có nhiều nguyên nhân để lý giải cho những ‘bước lùi cải cách’ nhưng suy cho cùng là sự tích tụ mâu thuẫn giữa thượng tầng kiến trúc chính trị - Đảng cộng sản và hạ tầng cơ sở kinh tế - Thị trường và, sau đó là giữa hai hệ tư tưởng đối nghịch. Ngoài ra, nên chăng cần loại trừ sự biện minh hay sự ‘mập mờ’ về các khái niệm chuyên môn để làm sai lệch cải cách, chẳng hạn các khái niệm "pháp quyền" và "pháp trị" khi viện dẫn từ gốc tiếng Anh là "the rule of law" và "the rule by law". Làm luật mà đặt lợi ích của Đảng trên lợi ích dân tộc, nhân dân khi những đối tượng thuộc Đảng cộng sản có thể đứng trên, đứng ngoài luật pháp nhà nước. Pháp quyền phải được tôn trọng khi mọi công dân và thể chế trong một quốc gia, nhà nước, hoặc cộng đồng đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật như nhau, bao gồm cả các nhà lập pháp và các nhà lãnh đạo. Đó là "cơ chế, quy trình, thể chế, thông lệ hoặc quy phạm ủng hộ sự bình đẳng của mọi công dân trước pháp luật, đảm bảo một hình thức chính phủ không toàn quyền quyết định và nói chung là ngăn chặn việc sử dụng quyền lực một cách tùy tiện " [17] Tuy nhiên, trong mô hình Đảng – Nhà nước nhiều lãnh đạo đảng, đặc biệt ở cấp cao nhất như ở Bộ Chính trị, họ vẫn được "hạ cánh an toàn" chẳng hạn theo Quyết định 41-QĐ/TW của Đảng [18].

Những ‘bước lùi’ cải cách đã gây ra bất ổn chế độ và, hơn thế, cải cách ‘nửa vời’ sẽ khiến bất ổn kéo dài…

IV. Tương lai chế độ thế nào

Thời kỳ cầm quyền của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã kết thúc. Dấu ấn và di sản của ông tiếp tục được nhìn nhận đa chiều, trong đó có ý kiến cho rằng ông để lại hai di sản dở dang là bảo vệ tư tưởng đảng và chống tham nhũng [19]. Không đề xuất được người kế vị, ông tân Chủ tịch nước Tô Lâm, nguyên Bộ trưởng Công an, thay ông điều hành Đảng. Trong bối cảnh khủng hoảng nhân sự, cải cách ‘thụt lùi’ và tăng trưởng khó khăn tương lai chế độ thế nào là câu hỏi lớn được đông đảo quan tâm ?

Các tấm biển quảng cáo cho Đảng cộng sản Việt Nam ở đường phố Hà Nội hôm 23/1/2019 – Reuters /Kham

Việt Nam có chế độ chính trị tương đồng với Trung Quốc - Đảng cộng sản toàn trị. Hơn thế, do cùng chung hệ tư tưởng Mác – Lênin nên sự tương đồng được nhận thấy trong nhiều chính sách của hai đảng, đặc biệt là quan niệm về chủ nghĩa xã hội, chống tham nhũng và tập trung quyền lực trong thời kỳ cầm quyền của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng (2011-2024) và ông Tổng bí thư Tập Cận Bình (2012- nay). Cả hai nhà lãnh đạo xuất hiện trên chính trường đều với tư cách những người "cứu Đảng" với chính sách an ninh quốc gia, trong đó nhấn mạnh an ninh chế độ, an ninh ý thức hệ. Ngoài ra, cả hai Đảng đã coi cùng xây dựng "cộng đồng chia sẻ tương lai" là có ý nghĩa chiến lược", dấu mốc lịch sử trọng đại [20]. Đặc điểm này ảnh hưởng quan trọng đến những suy đoán về tương lai của chế độ đảng trị.

Trước hết, từ khi lên nắm quyền lãnh đạo tối cao, ông Tập Cận Bình thực hành hàng loạt các chính sách đối nội siết chặt kiểm soát xã hội và đối ngoại kiểu "chiến lang" khiến phương Tây lo ngại. Các nhà quan sát cho rằng Trung Quốc trỗi dậy hung hăng, ông Tập đang quản lý đất nước theo kiểu thời Mao và tư tưởng thực dụng khởi xướng bởi Đặng Tiểu Bình đã chấm dứt… Trong bối cảnh mô hình Trung Quốc "thoái trào" [21] tương lai thay đổi chế độ đã được suy đoán, trong đó có ba các kịch bản thu hút được sự chú ý, và có thể tham khảo cho trường hợp Việt Nam. Đây là ba phương án được đưa ra dựa trên sự tổng hợp các luồng ý kiến của nhiều học giả, nhà nghiên cứu, nhà quan sát phương Tây [22] : Thứ nhất là Dân chủ hóa ; thứ hai là Nội loạn kéo dài ; và thứ ba là Chính thể độc tài mới.

Kịch bản thứ nhất cho rằng mô hình đảng cộng sản toàn trị thời cải cách và mở cửa là ‘biệt lệ’ và sớm muộn gì sẽ trở về con đường phát triển tất yếu đến chế độ dân chủ. Nghĩa là một hình thức chế độ chính trị được đảm bảo bởi thể chế tam quyền phân lập, pháp quyền, quyền con người, trong đó tự do báo chí, tự do hội đoàn. Trong quá trình phát triển kinh tế những yếu tố này, tuy mạnh yếu, ít nhiều khác nhau, nhưng tiềm ẩn trong xã hội và sẽ bùng phát dẫn đến thay đổi. Tuy nhiên, nó chỉ diễn ra từ trên xuống (top-down) [23] và, việc thâu tóm, tập trung quyền lực đảng có thể trở thành chướng ngại vật cho tiến trình dân chủ hóa đất nước.

Kịch bản thứ hai lo ngại về bạo lực và hỗn loạn kéo dài khi chuyển tiếp chế độ khi những thách thức vượt tầm kiểm soát của đảng như kinh tế suy thoái do quá thái vật chất, khủng hoảng cơ cấu, suy giảm động lực, đời sống khó khăn, khoảng cách giàu nghèo nới rộng, ô nhiễm môi trường, già hóa nhân khẩu học... Ngoài ra, nạn tham nhũng trầm kha, mang tính hệ thống đang hủy hoại chế độ. Tuy nhiên, chống tham nhũng nhưng lại lợi dụng loại bỏ các đối thủ chính trị để củng cố quyền lực tuyệt đối, tập trung đối đầu với phương Tây thay vì cải cách chính trị để thích nghi với bối cảnh quốc tế đang phân mảnh, phân cực. Theo đó, Đảng thúc đẩy an ninh quốc gia, an ninh chế độ, chủ nghĩa dân tộc…

Kịch bản thứ ba đề xuất Đảng cộng sản có thể chấp nhận một chính thể pháp quyền tham vấn (consultative rule of law), chấp nhận tư pháp độc lập, chấp nhận đa nguyên nhưng không có bầu cử cạnh tranh. Có thể lãnh đạo chóp bu sẽ học hỏi mô hình của Singapore – bán dân chủ, nửa độc tài. Cố thủ tướng Lý Quang Diệu, người sáng lập ra Singapore hiện đại, từng giải thích rằng dân chủ là rào cản cho sự phát triển, vì thế, chế độ độc tài là cần thiết cho sự thịnh vượng quốc gia. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa hai quốc gia là quá lớn, chẳng hạn Singapore được quản lý với quy mô chỉ như là một thành phố. Hơn thế, sự khác biệt về ý thức hệ sẽ là yếu tố quan trọng xác định mô hình thể chế độc tài kiểu này hay khác.

Việc phân tích tương lai là thách thức. Nhà biên kịch vĩ đại William Shakespeare (1564 – 1616) đã coi dự đoán là việc liều lĩnh, và việc đó được ông ví như một kẻ ngu ngốc kể chuyện. Thật khó khẳng định chắc chắn kịch bản nào ứng với chế độ trong tương lai chế độ. Tuy nhiên, xuất phát từ thực tế những gì đang diễn ra và quá trình vận hành chế độ như đã nêu trong các phần trước có thể ‘liều lĩnh’ đề xuất cách tiếp cận riêng.

Trước hết, tránh rơi vào kịch bản thứ hai là điều mong đợi hơn là có sự thay đổi ‘đột biến’. Một giai đoạn ‘chờ thời’ hiện hữu trong bối cảnh hỗn độn về nhân sự. Tiếp tục di sản của cố Tổng bí thư (bảo vệ tư tưởng đảng và chống tham nhũng) sẽ là điều không dễ dàng với lãnh đạo ‘không được quy hoạch’. Chế độ phải mất chí ít một nhiệm kỳ để ổn định chính trị, cũng như vạch ra đường hướng phát triển. Gần ba nhiệm kỳ dưới sự lãnh đạo của cố Tổng bí thư với đầy biến động, bất ổn, di sản và ngổn ngang ‘dấu ấn’, trong đó nguyên tắc tập thể lãnh đạo bị sói mòn, Bộ chính trị đã rệu rã và Ban chấp hành trung ương – cơ quan quyền lực nhất của đảng cộng sản đã yếu đi. Dù đã có thời gian chuẩn bị nhưng chưa nhiều, ông tân Chủ tịch nước với quyền điều hành đảng cũng không thể ‘lấn lướt’ tập thể này. Ông ấy có thể sẽ được bầu vì sự ổn định, nghĩa là vì cá nhân họ thay vì ‘tâm phục, khẩu phục’.

Sau đó, chế độ có thể sẽ trải qua một chu kỳ vận hành mới khó lường. Trước hết, một khả năng nhãn tiền là phải tính đến xu hướng chuyển sang Trung Quốc hơn và giữ khoảng cách với phương Tây vì những lý do sau. Một là, đường lối cứng rắn ‘mới’ với trụ cột là an ninh chế độ ưu tiên chuyên chế cần thiết có đồng minh ý thức hệ ; Hai là, thách thức "tứ bề thọ địch", trong đó Trung Quốc đạo diễn khiến Việt Nam phải nhượng bộ : Biên giới phía Bắc tiềm ẩn bất ngờ, biển Đông nguy cơ căng thẳng do tranh chấp, từ phía Tây và Nam Campuchia ‘kết thân’ và Lào phụ thuộc ngày càng sâu về kinh tế ; Ba là, chính sách chống các quyền tự do dân chủ khiến các nhà đầu tư nước ngoài có thể hạ thấp kỳ vọng của họ về môi trường kinh doanh và làm trầm trọng thêm những ‘bước lùi’ cải cách. Bốn là, Việt Nam dường như phải đặt cược rủi ro nhiều hơn trước xu hướng đa dạng hóa đầu tư của phương Tây ra khỏi Trung Quốc. Trung Quốc tăng cường đầu tư, chiếm vị trí dẫn đầu vào Việt Nam và, cảnh báo được đưa ra liệu một trung tâm trung chuyển hàng hóa Trung Quốc sang Hoa Kỳ và các nước phương Tây khác. Năm là, 'ngoại giao tre' của Việt Nam bị níu kéo bởi ý thức hệ cộng sản có thể dễ ‘uốn cong’ ngả theo hướng tới các đối tác độc tài "truyền thống" cùng xây dựng cộng đồng chung tương lai. Việc "bỏ phiếu trắng" trên các diễn đàn Liên hiệp quốc tế đang gây quan ngại đáng kể…

Tuy nhiên, về lâu dài sẽ là sự ‘tất yếu’ hướng tới dân chủ như kịch bản thứ nhất nêu trên với những lý do sau :

Một là, dân chủ được phát triển đồng thời với kinh tế thị trường. Nó là sự kết tinh của tiến hóa nhân loại, nó sẽ không thể đảo ngược hoặc thay thế. Những động lực tăng trưởng mới như kinh tế xanh, kinh tế số, trí tuệ nhân tạo… suy cho cùng cũng từ cơ chế thị trường, nơi sản sinh sức sáng tạo, kiến thức, năng lượng cho sự phát triển.

Hai là, tăng trưởng đảm bảo tính chính danh cho đảng ngày càng giảm khi kinh tế thị trường phát triển, mức sống ngày càng nâng cao của người dân và sự đòi hỏi thoả mãn nhu cầu tinh thần, trong đó có sự tham gia chính trị.

Ba là, nền kinh tế mở là kết quả của chính sách hội nhập với thế giới để phát triển theo xu thế thời đại đã nâng vị thế Việt Nam, vượt qua khác biệt về ý thức hệ, và khó có thể thay đổi…

Thực tế phát triển kinh tế thị trường những năm qua đã cho thấy Việt Nam bị ràng buộc vào hệ tư tưởng cộng sản, phong trào xã hội chủ nghĩa quá sâu và quá lâu để có thể độc lập vươn lên. Ngoài ra, cân nhắc "5 lý do vì sao chủ nghĩa cộng sản sống thọ" [24] để cải cách thể chế sao cho khát vọng thịnh vượng của người dân không trở nên ‘viển vông’. Cuối cùng, điều cốt lõi là tương lai đất nước và tương lai chế độ phải do tất cả người dân có ý chí và quyền tự do quyết định.

Huỳnh Trần

Nguồn : RFA, 23/07/2024

Tham khảo :

[1] Daron Acemoglu, James A. Robison, Tại sao các quốc gia thất bại, Nhà xuất bản Trẻ (2016)

[2] Phạm Quý Thọ, "Hai xu hướng kinh tế thả, chính trị nắm", BBC tiếng Việt, 30/12/2018

[3] //https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/how-does-the-party-face-challenges-in-downturn-part-1-07052024093341.html

[4] https://kinhtetrunguong.vn/kinh-te/hoa-ky-cong-nhan-viet-nam-la-nen-kinh-te-thi-truong-viet-nam-dap-ung-cac-tieu-chi-kinh-te-thi-truong-cua-my.html

[5] https://asia.nikkei.com/Politics/Vietnam-rocked-by-political-upheaval-5-things-to-know

[6] https://thanhtra.com.vn/theo-dong-thoi-cuoc/tong-bi-thu-le-kha-phieu-nguoi-dat-nen-mong-cho-cong-tac-xay-dung-dang-thoi-ky-doi-moi-va-hoi-nhap-169437.html

[7] https://tuyenquangtv.vn/thoi-su-chinh-tri/tin-trong-nuoc/202008/nhung-dau-an-sau-dam-cua-nguyen-tong-bi-thu-le-kha-phieu-06d074d/

[8] https://www.voatiengviet.com/a/lê-khả-phiêu-chống-tham-nhũng-và-sai-lầm-ch%C3%ADnh-trị-/5535536.html

[9] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/how-does-the-party-face-challenges-in-downturn-part-1-07052024093341.html

[10] Nguyễn Duy Quý,Công cuộc Đổi mới - những thành tựu và bài học kinh nghiệm, Báo điện tử Đảng cộng sản Việt Nam (2017). 

[11] Việt Nam : 1 trong 2 nước cải cách nhiều nhất 15 năm qua

[12] Yuen Yuen Ang, Thời đại vàng son của Trung quốc : Nghịch lý bùng nổ kinh tế và tham nhũng tràn lan (2016), Mạnh Chương biên dịch, Sách tham khảo nội bộ, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, 2021.

[13]https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/party-stays-in-power-how-they-fight-corruption-part-1-05062024131659.html

[14] https://baochinhphu.vn/thu-tuong-5-day-manh-trong-cai-cach-hanh-chinh-de-huy-dong-moi-nguon-luc-cho-phat-trien-102240715113657994.htm

[15] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/plan-to-revise-land-law-2013-hit-snag-because-of-collective-ownership-stipulation-09232022105648.html

[16] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/how-does-the-party-face-challenges-in-downturn-part-1-07052024093341.html

[17] Britannica". "Rule of law" | Definition, Implications, Significance, & Facts

[18] https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-cua-dang/quy-dinh-so-41-qdtw-ngay-03112021-cua-bo-chinh-tri-ve-viec-mien-nhiem-tu-chuc-doi-voi-can-bo-8336.

[19] Benoît de Tréglodé, "Bảo vệ tư tưởng đảng, chống tham nhũng : Hai di sản dang dở của TBT Nguyễn Phú Trọng", RFI tiếng Việt, 19/7/2024

[20] https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/xay-dung-cong-dong-chia-se-tuong-lai-viet-nam-trung-quoc-mang-y-nghia-chien-luoc-la-dau-moc-lich-su-trong-dai-119231213192702546.htm

[21] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/china-model-out-of-trend-what-lesson-for-vn-part-1-04162024111025.html

[22] Anh Khoa, "Ba kịch bản cho tương lai thể chế của Trung Quốc", Luật Khoa tạp chí, 03/09/2018. 

[23] Fukuyama Fransis, "What Kind of Regime Does China Have ?", Volume 5, Number 6, The American Interest, 18/05/2020. 

[24] https://www.youtube.com/watch?v=nSloLMlyMvY

Ông Trọng để lại Đảng cộng sản Việt Nam ở thế chín muồi cho sự cai trị độc tài

David Hutt, RFA, 22/07/2024

Ông Trọng, người mà chiến dịch chống tham nhũng đã bị ông Tô Lâm tiến chiếm để loại bỏ đối thủ, đã phá vỡ các chuẩn mực và quy tắc quan yếu của Đảng.

Ngày 19/7, Đảng cộng sản Việt Nam thông báo Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời. Một ngày trước đó, họ thông báo rằng ông Trọng, chính trị gia 80 tuổi được xem là người có quyền lực nhất đất nước, đã được miễn nhiệm vì lý do sức khỏe.

Minh họa bởi Amanda Weisbrod/RFA. Adobe Stock

Ông đã không tham dự số cuộc họp quan trọng trong những tháng gần đây và thậm chí khi tham dự, ông có vẻ không khỏe mạnh và đi không vững. Ông đã bị đột quỵ vài năm trước nhưng dường như sau đó đã hồi phục.

Tuy nhiên, nhiệm kỳ thứ ba gần như chưa từng có tiền lệ của ông đã bị cắt ngắn. Ông Tô Lâm, Bộ trưởng Công an – người vừa được thăng chức Chủ tịch nước vào tháng trước, giờ đây sẽ đảm nhận nhiệm vụ của ông Trọng.

Lãnh đạo Đảng từ năm 2011, ông Trọng đã cố gắng làm sống lại một thế chế, đang sa lầy trong các cuộc tranh đoạt cá nhân, tìm kiếm lợi ích và tiến thân trong giai đoạn đầu những năm 2010.

Một người đi xe ngang qua bức áp phích cổ động cho Đại hội Toàn quốc lần thứ 13 của Đảng cộng sản Việt Nam vào 22/1/2021 tại Hà Nội. Nguồn ảnh : Nhac Nguyen/AFP.

Tham nhũng tràn lan đến mức công chúng không còn 'tâm phục, khẩu phục". Tư tưởng và đạo đức đã đã không còn được xem trọng. Các phong trào dân chủ đe dọa sự độc quyền về quyền lực của Đảng. Khu vực tư nhân không chỉ giàu có mà còn mong muốn có nhiều quyền lực chính trị hơn.

Nhưng cái thể chế mà ông Trọng nỗ lực chữa trị đã được để lại với hiện trạng như thế nào ?

Ở bên ngoài, sự độc quyền quyền lực của nó an toàn hơn. Đảng đã gia tăng đàn áp các nhà hoạt động và dân chủ trong khi xoa dịu dân công chúng bằng việc hạ bệ những kẻ tham nhũng lớn/có tên tuổi.

Khu vực tư nhân cũng đã bị hạn chế do đó không tạo ra mối đe dọa nào đối với quyền lực chính trị của Đảng. Nền kinh tế đã bảo vệ Đảng khỏi bất kỳ hậu quả/sự trừng phạt đáng kể nào từ phía phương Tây liên trong vấn đề nhân quyền.

Chiến dịch "Đốt lò"

Tuy nhiên, trong nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam, ông Trọng đã để lại một sự bung bét.

Ông Tô Lâm, với tư cách là Bộ trưởng Công an và Thủ tướng Phạm Minh Chính, đã sử dụng chiến dịch "Đốt lò" chống tham nhũng của ông Trọng một cách nghệ thuật để thúc đẩy các lợi ích của mình, loại bỏ một cách hiệu quả những ai có thể là đối thủ của mình trong cuộc đua giành chiếc ghế của ông Trọng vào năm 2026.

Nhiều ủy viên Bộ Chính trị đã bị sa thải hơn bất cứ lúc nào mà chúng ta có thể nhớ. Hai Chủ tịch nước đã "từ chức" trong vòng hai năm. Nhân sự Bộ Chính trị hiện nay chủ yếu là các nhà quân sự và an ninh trị - hai phe phái duy nhất (đôi khi là đối thủ của nhau) – còn lại nắm giữ quyền lực.

Ông Tô Lâm, nếu chính thức trở thành quyền Tổng bí thư (việc này Bộ Chính trị sẽ phải bỏ phiếu), sẽ ở một vị thế đắc địa để duy trì chức vụ này trong năm 2026. Người ta hình dung rằng ông ta có những ý tưởng rất khác ông Trọng về bản chất của Đảng cộng sản (ĐCS).

Trong thời kỳ đầu của chiến dịch chống tham nhũng, ông Trọng đã phát biểu rằng ông không muốn "ném chuột vỡ bình", hàm ý rằng chống tham nhũng là để bảo vệ một ĐCS mỏng manh chứ không phải để phá nó thành từng mảnh.

Chủ tịch nước Tô Lâm, phía trước bên phải và Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia Tea Seiha, phía sau bên phải, viếng thăm Tượng đài Độc lập ở Phnom Penh ngày 13/7/2024. Nguồn ảnh : Tang Chhin Sothy/AFP

Tuy nhiên, trong nỗ lực tiêu trừ tham nhũng ở một thể chế tham nhũng, ông Trọng đã làm xói mòn hết tất các quy định mà Đảng cộng sản Việt Nam đã có để ngăn ngừa sự xuất hiện một nhân vật lãnh đạo tối cao ở vị trí cao nhất.

Ông Trọng đã vi phạm ba "chuẩn mực" lớn mà Đảng đưa ra vào đầu những năm 1990.

Các ủy viên Bộ Chính trị được kỳ vọng sẽ nghỉ hưu ở tuổi 65 và các cá nhân chỉ có thể giữ các vị trí cấp cao nhất tối đa hai nhiệm kỳ. Quan trọng hơn, không ai có thể cùng lúc nắm giữ hai trong bốn vị trí quyền lực nhất đất nước : Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng và Chủ tịch quốc hội.

Hệ thống "tứ trụ" này đã xây dựng một hình thức chọn người kế nhiệm. Những thay đổi nhân sự và phân chia quyền lực thường xuyên trong giới tinh hoa chính trị có thể giúp ngăn ngừa việc Đảng cộng sản nghiêng về phía độc tài.

Phá vỡ các chuẩn mực

Các chuẩn mực này đã tạo ra một cấu trúc mà ở đó các chính trị gia có thể đấu đá về các chính sách, thường khá khốc liệt, nhưng không không làm toàn bộ bộ máy phải sụp đổ vì chia rẽ. Có thể có sự luân phiên thường xuyên giữa các phe phái và mạng lưới địa lý (vùng miền) khác nhau, có nghĩa là không có một nhóm nào ngự trị quá lâu.

Hà Nội gọi đây là "dân chủ tập trung". Tất nhiên, nó không phải là dân chủ mà là một hình thức đa nguyên mà về lý thuyết, đã giúp ngăn cho Đảng không rơi vào tình trạng độc tài như ở Bắc Triều Tiên, Cuba hay Trung Quốc thời kỳ Tập Cận Bình.

Ông Trọng đã phá vỡ tất các các quy tắc này.

Từ năm 2018 đến năm 2021, ông đồng thời giữ các chức vụ Tổng bí thư và Chủ tịch nước, là người đầu tiên làm điều này kể từ năm 1986 (Ông Tô Lâm dường như có khả năng lặp lại tiền lệ này).

Ông Trọng qua đời khi đang ở nhiệm kỳ Tổng bí thư thứ 3 của mình – nhà lãnh đạo đầu tiên kể từ thời ông Lê Duẩn có kỷ lục tại vị lâu như vậy. Ông không chỉ thường xuyên khiến Đảng bỏ qua các giới hạn về tuổi nghỉ hưu cho ông mà những ngoại lệ này đã được đưa ra một cách sẵn sàng và dễ dàng trong suốt thời kỳ ông nắm quyền lực (ông Trọng nhẽ ra phải nghỉ hưu vào năm 2021 hoặc sớm hơn).

Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại buổi họp báo sau lễ bế mạc Đại hội toàn quốc lần thứ 13 của Đảng cộng sản Việt Nam tại Hà Nội ngày 1/2/2021. Nguồn ảnh : Manan Vatsyayana/AFP

Đồng thời, chiến dịch chống tham nhũng đã tập trung hóa quyền lực vào tay một số ngày càng ít ỏi ủy viên Bộ Chính trị. Chính trị trong bộ máy Đảng ở cấp tỉnh thành đã bị loại bỏ và hạn chế để trao thêm quyền lực cho bộ máy Đảng cấp trung ương. Đảng thống trị chính phủ. Bộ Công an giám sát tất cả.

Điều này đã luôn xảy ra. Làm thế nào khác để làm sạch một tổ chức không thể làm sạch được – nơi quyền lực thường chảy dồn lên trên và kỷ luật được thực thi chỉ bởi những người ở trên quý vị ? Chiến dịch này làm gia tăng sự cần thiết phải có một bộ phận trong Đảng duy trì quyền lực vô thời hạn.

Ai có thể chỉ ra thế nào là đạo đức thực sự và những cán bộ nào là thực sự có đạo đức ? Có một nhóm người trong Đảng đã và đang điều hành chiến dịch chống tham nhũng này.

Trong một bài phát biểu về chủ đề này, ông Trọng hối thúc Đảng "tăng cường giám sát việc sử dụng quyền lực của cán bộ lãnh đạo, nhất là người đứng đầu, tăng cường giám sát trong nội bộ tập thể lãnh đạo ; công khai sử dụng quyền lực theo pháp luật để cán bộ, nhân dân giám sát".

Việc thanh trừng, loại bỏ là nhằm mục tiêu thực hiện quan điểm không ai có quyền lực tuyệt đối trên Đảng. Bất kỳ ai sử dụng quyền lực đều phải phục vụ Đảng, chịu trách nhiệm trước Đảng.

Thời điểm chín muồi cho cai trị độc tài

Tuy nhiên, để thành công, chiến dịch chống tham nhũng không chỉ đòi hỏi những cá nhân có đạo đức duy trì quyền lực ở vị trí cao nhất trong hệ thống quyền lực, nó còn cần có sự đổi mới thường xuyên của thậm chí nhiều cá nhân có đạo đức hơn để lãnh đạo Đảng trong tương lai. Như vậy, chiến dịch chống tham nhũng là cái gì đó chỉ có thể duy trì nếu những người có quan điểm tương tự có được các vị trí quyền lực. Nhưng điều này khó có thể xảy ra.

Thực sự, ông Trọng là một nhà tư tưởng, một người theo chủ nghĩa Mác-xít tận tụy, nhưng ông có nhiều phẩm chất của một nhà đạo đức học hơn các đồng chí của mình. Giống như ông Hồ Chí Minh, ông Trọng coi sự thoái hóa đạo đức là căn nguyên, gốc rễ của mọi vấn đề chứ không phải do cấu trúc/thể chế.

Thực tế, ông là một kiểu nhà xã hội chủ nghĩa như Che Guevara, người tin rằng để thay đổi một hệ thống, cần thay đổi hành vi của con người và rằng có thể hoàn thiện bản chất con người và tạo ra "con người xã hội chủ nghĩa mới" bằng cách tước bỏ bản năng tham lam, thích thăng quan tiến chức và thiên vị thân hữu/ưu ái người nhà (nepotism) của con người.

Thay vì thay đổi hệ thống, ông Trọng đã cố gắng thay đổi con người. Để làm như vậy đòi hỏi phải tập trung quyền lực vào tay một số cái máy quyền lực/cán bộ trung thành (apparatchik) "có đạo đức".

Ông Trọng phát hiện ra rằng, cũng như hầu hết người bên ngoài đã biết, những người ở đỉnh cao của thể chế, đã lên được những vị trí đó chủ yếu là nhờ sự tham lam, tham nhũng và tận dụng quan hệ thân hữu – những thứ mà ông muốn chữa trị. Những kẻ cơ hội đột ngột xuất hiện và biết rằng họ có thể trừ khử đối thủ của mình bằng các cáo buộc tham nhũng. 

Công an áp giải nguyên Thứ trưởng Ngoại giao Tô Anh Dũng (người ở giữa), sau phiên tòa xét xử ông liên quan tới các gian lận xung quanh các chuyến bay hồi hương thời Covid-19 tại Hà Nội ngày 28/7/2023. Nguồn ảnh : Anh Tuc/AFP

Tất cả mọi người có chút tầm quan trọng trong Đảng hoặc bộ máy nhà nước đều có những bí mật đáng xấu hổ (chĩnh mắm thối), vì vậy các cáo buộc cũng như việc từ chức, sa thải đã tăng lên gấp bội. Chỉ đơn giản rằng ai là người quyết định và quyết định tiết lộ chĩnh mắm thối nào thôi.

Giới quân sự và an ninh trị, các cán bộ an ninh và công an, những người đã giành giật quyền kiểm soát Bộ Chính trị, biết rõ nhất nên tìm những chĩnh mắm thối ở đâu.

Hơn 13 năm qua, ông Trọng đã bắt được một số con "chuột", nói theo cách ẩn dụ của ông ấy. Một số con thực sự to. Nhưng tham nhũng vẫn lan tràn và ông ấy đã khiến cho "chiếc bình" trở nên mỏng manh, dễ vỡ hơn.

Trước đây, một số nhà bình luận cho rằng ông Trọng đang trở thành một "Tập Cận Bình của Việt Nam" nhưng ông ấy đã không như vậy.

Nhưng việc ông ấy làm xói mòn các chuẩn mực của Đảng cộng sản và sự tích tụ quyền lực cần thiết để đấu tranh chống tham nhũng đã mở ra cánh cửa/cơ hội cho sự xuất hiện của một lãnh đạo tối cao, một cuộc đảo chính của độc tài, và một Đảng cộng sản ít đa nguyên và ít dựa trên sự đồng thuận hơn. 

David Hutt

Nguồn : RFA, 22/07/2024

David Hutt là nghiên cứu viên tại Viện nghiên cứu Trung Âu về các vấn đề châu Á (CEIAS) đồng thời là một cây viết chuyên mục cho tờ The Diplomat. Ông viết bản tin Watching Europe In Southeast Asia. Các quan điểm trong bài viết là của riêng ông và không phản ánh quan điểm của RFA.

***************************

Nguyễn Phú Trọng, một đời còn lại gì ?

Viết từ Sài Gòn, RFA, 22/07/2024

Một đời người như Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, dù đứng trên góc độ nào, thì vẫn có thể khẳng định đời ông là một đời cộng sản, và đương nhiên mọi lý tưởng, ước mơ, tâm huyết, ông dành cho sự nghiệp cộng sản, một sự nghiệp cộng sản có thành tựu. Thế nhưng, nếu hỏi với một đời cộng sản và lý tưởng của mình, ông đã để lại được gì trước khi nhắm mắt, e rằng câu trả lời rất mâu thuẫn.

Mâu thuẫn bởi lẽ người ta mới khen ông là người cộng sản thanh liêm đó, thì người ta cũng nguyền rủa ông là người cộng sản bảo thủ, hèn và tham lam. Những người yên mến ông, thần tượng ông thì xem ông như một vị thánh cộng sản, còn những người phản đối, phanh phui ông thì xem ông như một tội đồ.

Người yêu mến ông, hâm mộ ông luôn nhớ đến ông như một người đốt lò chống tham nhũng vĩ đại trong lịch sử các lãnh đạo Việt Nam, một người có một đời sống thanh bần, ngay trong lý lịch cũng nhận mình là thành phần "bần cố nông" và cả một đời làm lãnh đạo, chỉ đi một chiếc xe cũ kĩ, cọc cạch, trong lúc các lãnh đạo khác chọn siêu xe, chọn những thứ đắt giá.

Người hâm mộ ông, yêu mến ông luôn nghĩ về ông như một người coi trọng danh dự, đam mê văn chương, sống nhân văn và luôn khẳng định "dưới làn áo mỏng này là một trái tim hồng, rất hồng". Người ta luôn nghĩ đến một nhà quản trị kiệt xuất, vượt qua biết bao thế lực và cám dỗ để lèo lái con thuyền quốc gia, dân tộc. Nói sâu xa hơn, người hâm mộ ông luôn tin rằng ông là một nhà lãnh đạo anh minh, luôn lấy chữ Nhân làm nòng cốt.

Tuy nhiên, những người phản đối ông, lại nhìn thấy ông là một kẻ đóng diễn quá tốt trong vai trò người cộng sản thanh liêm của mình và đằng sau vai diễn ấy là những ngọn võ cao thâm có thể quật ngã mọi đối thủ trong trò chơi quyền lực, trong sàn đấu hết sức gay cấn và đầy thủ đoạn của chính trị Việt Nam hiện tại. Bởi người ta tin rằng nếu ông thực sự thanh liêm và coi trọng danh dự thì ông sẽ không cố chấp tham quyền cố vị và lèo lái vấn đề để thay đổi các qui định hiến pháp nhằm đạt mục đích làm lãnh đạo cho đến lúc già, lúc chết.

Và, nếu thực sự công tâm, thanh liêm, ông sẽ không bao giờ để các ứng viên Tổng bí thư bị rớt đài một cách đau đớn, từ Nguyễn Xuân Phúc cho đến Võ Văn Thưởng và sau này là Vương Đình Huệ. Nếu nhìn bề ngoài, có vẻ như đây là cuộc chiến giữa Tô Lâm và các đối thủ, nhưng nhìn sâu vấn đề, Nguyễn Phú Trọng lại đứng ở vai trò kẻ Tọa Sơn Quan Hổ Đấu (ngồi trên núi cao nhìn cọp cắn giết nhau). Và khi con hổ cuối cùng sống sót, chuyện gì sẽ xảy ra với nó, chắc ai cũng rõ.

Cuộc chơi của ông Trọng trong võ đài quyền lực lần này là cuộc chơi đứt hơi, tức tuổi già, phong độ không đủ, thể lực đã kém nhưng tham vọng thống lĩnh còn quá cao, khi con hổ cuối cùng liếm láp xong vết máu trên lưng của nó thì nó chuyển sang một cái tát cực mạnh vào kẻ đã bày cuộc chơi. Và, điều đáng nói là kẻ bày cuộc chơi hiểu và đề phòng điều này từ trước nhưng không còn đủ sức để chiến đấu hoặc để bỏ chạy, việc nhận một cái tát như một định mệnh, một chung cục của trò chơi.

Người không ưa ông, cho rằng trong thời đại mà ông lãnh đạo, dường như Việt Nam hết sức nhún nhường trước Trung Quốc và các quan hệ với phương Tây luôn ở mức cầm chừng, các đồng chí của ông, người nào nghiêng về phương Tây, có tư duy Tây hóa đều bị ông cho vào lò (chứ còn tham nhũng thì kẻ nào chả có, thậm chí kẻ tham nhũng tàn bạo vẫn nhơn nhơn ra đó thôi !). Lò chống tham nhũng của ông, dưới cái nhìn này, nó trở thành lò thiêu dành cho đối thủ chứ không phải lò thiêu của nhân dân dành cho kẻ tham nhũng.

Và, dưới thời ông lãnh đạo, dường như các đảng viên cộng sản bị đày đọa kinh khủng nhất. Những người bị ông đày đọa có thể đã vào lò, còn những người từng là đảng viên cộng sản hoặc công thần như đảng viên Lê Đình Kình, có đến 60 năm tuổi đảng, sống ngay gần "mặt trời", thế mà khi ông Kình bị chết tức tưởi, nửa đêm bị tấn công, tróc nã, giết chết như thể bị săn đêm bởi những người dưới quyền của ông Trọng... Ông Trọng không những không bảo vệ mà không có lấy một tiếng nói nào để giúp cho người còn sống thoát bớt kiếp nạn. Điều này còn ghê gớm hơn cả Hồ Chủ tịch, bởi chí ít, sau biết cố cải cách ruộng đất 1954 - 1955, Hồ Chủ tịch còn khóc lóc, buồn bã mấy ngày. Đến cả diễn để an ủi, ông Trọng cũng không có được.

Đặc biệt, những người không ưa ông cho rằng hình ảnh thanh liêm, thanh bần, bần cố nông của Nguyễn Phú Trọng chỉ là trò diễn kịch chính trị. Và đặc biệt, trong cuộc đời làm chính trị của mình, ông đã quá may mắn vì được chết đúng lúc. Bởi trong trò chơi tọa sơn quan hổ đấu của mình, ông quá tự tin mình là con người nhưng những con hổ đang đấu lại xem ông là con hổ và con chiến thắng sẽ đấu với ông trận cuối. May sao sức tàn lực kiệt, ông không chịu nổi cái tát của nó nên đổ gục, nếu không, ông kéo dài trận đấu, mùi hôi thối, đờm dãi của thân xác lộ ra, sẽ chằng còn chút thể diện nào. Bởi, nếu như vụ 3000 tỉ Capital bị phanh phui, châm ngòi cho nhiêui2 thức khác bị phanh phui, chắc chắn mọi thứ như thanh liêm, thanh bần gì đó của ông sẽ bị đụng chạm khó lường.

Hay nói khác đi, trong trò chơi chính trị của mình, ông rất may mắn, ông nhận được cái tát ân huệ đúng lúc, đúng thời điểm để đi vào lịch sử mà mọi thứ còn lại chẳng mấy ai phanh phui để làm chi, bởi chẳng ai dại ném cứt vào tượng thờ mình đã đặt trên bệ cho dù nó như thế nào, đó là luật chơi !

Và, ông chết rất đúng lúc, đó là thành công lớn nhất của một đời làm đảng viên cộng sản, ông chết khi ôm chức mà vẫn được ca tụng, vẫn được tôn sùng. Nói một cách khác đi, giả sử như có bàn tay nào đó tác động vào cái chết của ông dù vô tình hay hữu tình, thì bàn tay đó vừa là tội đồ vừa là ân nhân. Tội đồ bởi nó đã lấy đi sinh mệnh của ông, nhưng lại là ân nhân bởi nó đã lấy đi sinh mệnh trong lúc danh dự của ông chưa bị tổn thương, chưa bị phanh phui bất kì điều gì và ông vẫn là thần tượng của những người yêu mến ông.

Thứ mà cả đời ông cần là danh dự, bởi ông có thừa tiền. Điều này khác với thứ mà người khác cần, tức là tiền, không phải bởi họ thừa danh dự nhưng họ chưa đủ quyền lực để đảm bảo số tiền nhiều để mua danh dự. Ông có quyền lực, có tiền, làm sao người ta có thể đếm xuể, thứ ông cần là danh dự, và ông đã chết đúng thời điểm, đúng cơ hội, không hề sớm, cũng không hề muộn ! Ông chết với hình ảnh thanh liêm !

Viết từ Sài Gòn

Nguồn : RFA, 22/07/2024

*****************************

Nguyễn Phú Trọng để lại tiếng ác cho Đảng

JB Nguyễn Hữu Vinh, RFA, 21/07/2024

Đúng như những dự đoán lâu nay trong dư luận xã hội : Nguyễn Phú Trọng sẽ không giữ nổi nhiệm kỳ thứ 3 của chức Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam.

Nguyễn Phú Trọng, người của nhiều mâu thuẫn

Có thể, khi Nguyễn Phú Trọng quyết định xé bỏ Điều lệ Đảng, quyết tự đặt mình vào "trường hợp đặc biệt" một lần nữa, để ở lại thêm một nhiệm kỳ thứ 3 mà không thèm sửa điều lệ, thì người ta không nghĩ rằng ông ta có thể trụ hết cả nhiệm kỳ này. Dù khi đó, vấn đề sức khỏe của ông ta chỉ là một yếu tố không đến mức quá quan trọng. Khi đó dư luận cho rằng vấn đề ông ta bất chấp tất cả để ngồi lại, chỉ bởi đảng đang trong cơn khủng hoảng cực độ về nhân sự, chưa tìm được ai ưng ý để ông ta về vườn mà cái đảng vẫn cứ vững vàng ngự trị được trên đầu, trên cổ nhân dân. Vậy nên nếu có người, chắc ông ta sẽ về "làm người tử tế".

Bất chấp

Thế nhưng, những diễn biến liên tục của nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam trong việc tranh giành phe nhóm ẩn giấu đằng sau cái gọi là "Chống tham nhũng" đã lộ ra những vấn đề nghiêm trọng mà nhiều khi dù có cố tình, đảng cũng không thể giấu nổi. Và người ta đã dự tính rằng Nguyễn Phú Trọng rất có thể sẽ bỏ dở nửa nhiệm kỳ còn lại của Khóa 13.

Thế rồi qua các Hội nghị trung ương lần này đến lần khác, người ta vẫn thấy Nguyễn Phú Trọng ôm luôn cả hai chân quan trọng nhất là Tiểu ban Nhân sự và Tiểu ban Văn kiện.

Song song với những vụ bắt bớ hết sức giật gân và đột ngột, các nhân sự do Nguyễn Phú Trọng chọn lọc hết lần này sang lần khác với tiêu chí là "quan trọng nhất, cẩn thận và công phu nhất" đã lần lượt hoặc xộ khám, hoặc "tự nguyện xin nghỉ hưu" và được Đảng đồng ý theo cách của Nguyễn Phú Trọng quy định : "Đồng chí nào đã trót nhúng chàm thì xin nghỉ đi, hoặc trả lại tiền đi tôi tha cho, hoặc xử nhẹ cho" – Một câu nói điển hình của cái gọi là "Nhà nước Pháp quyền xã hội chủ nghĩa" của Nguyễn Phú Trọng.

Không những thế, những nguyên tắc nhà nước, các thủ tục ngoại giao cũng dần dần bị ông ta tùy thích xé bỏ mà không cần tiền lệ.

Những cuộc đón tiếp nguyên thủ nước ngoài, mặc dù Chủ tịch nước là người đưa ra lời mời và vẫn còn sờ sờ ra đó chứ chưa bị "virus lạ" thì Nguyễn Phú Trọng với vai trò Tổng bí thư Đảng chẳng có vai trò gì trong đón tiếp quốc khách, vẫn nhảy ra giành lấy chân đứng đón hết Tập Cận Bình rồi đến Tổng thống Mỹ Joe Biden.

Điều hài hước là ở chỗ, Nguyễn Phú Trọng vẫn không nhận thức được cái điều mà thiên hạ đã thấy chán nản, đó là thói nói ngược với làm. Bởi chính Nguyễn Phú Trọng mỗi lần họp hành, bàn bạc nhân sự hay về tham nhũng, lại tiếp tục leo lẻo : "Kiên quyết không đưa vào Trung ương những người có mưu đồ chính trị, tham quyền cố vị".

Và thiên hạ ngao ngán : Chắc ông ta bất chấp tuổi tác và sức khỏe, phải ngồi lại để chống lại bọn "tham quyền cố vị" mới được.

Xem ra, cái câu đầu lưỡi của Nguyễn Phú Trọng rằng phải "nhốt quyền lực vào cơ chế", chỉ là câu nói hài hước, ngẫu hứng có tính chất thời vụ và lừa đảo.

Và xem ra vậy, thì còn lâu ông ta mới nhả cái ghế Tổng bí thư ra cho người khác. Thiên hạ kháo nhau : "Không khéo thì ông ta còn ngồi lại khóa nữa cũng nên ấy chứ ! Gương soi đã có những anh cả, bạn vàng Tập Cận Bình, Putin treo đó, ngại gì không "học tập, làm theo". Bởi cái chuyện từ bỏ quyền lực là chuyện không dễ dàng với bất cứ ai chứ không chỉ riêng người cộng sản.

Và trong hệ thống quan chức cộng sản hôm nay, có ai bằng Nguyễn Phú Trọng với bề dày sống lâu lên lão làng : Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam các khóa VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII. Ủy viên Bộ Chính trị các khóa VIII, IX, X, XI, XII, XIII. Đại biểu Quốc hội các khóa XI, XII, XIII, XIV, XV. Nguyễn Phú Trọng cũng đã từng lê la hết cả 3 chân trên 4 chân của Tứ trụ triều đình cộng sản.

Vậy thì khi ông ta không chịu lui, thì ai làm gì được ?

Thế nhưng, như cha ông đã nói : "Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên" bởi nhiều khi không cứ muốn là được.

Kể từ khi tiếp tục trụ lại ngôi vương đế, thậm chí có những lúc kiêm cả hai ghế lớn nhất của hệ thống chính trị là Chủ tịch nước và Tổng bí thư, bước qua chính lời mình nói ra là : "Một mình ông hai ghế to quá thì ai kiểm soát nổi ông" – nghĩa là Nguyễn Phú Trọng chỉ lo không kiểm soát được người khác chứ không chịu ai kiểm soát mình – thì từ đó trở đi, ông ta lâm vào những trận ốm đau xiêu riêu, quặt quẹo. Thậm chí, đã có những giai đoạn cả mấy tháng "lặn không sủi tăm" đến mức cả nước nhốn nháo hỏi nhau rằng : Vậy thì cái chân Tổng bí thư và Chủ tịch nước đâu có cần thiết gì đâu ? Bởi mấy tháng nay, không Chủ tịch nước, không Tổng bí thư thì đất nước vẫn cứ "vắng cô thì chợ vẫn đông như mọi khi".

Thậm chí, người dân còn đỡ giật mình bởi những câu tuyên bố kiểu ngáo đá như : "Với tất cả sự khiêm tốn, chúng ta có thể tự hào. Đất nước ta chưa bao giờ có cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay". hoặc "Thời đại Hồ Chí Minh là thời đại rực rỡ nhất trong lịch sử dân tộc" hay "Chưa bao giờ giáo dục được như hôm nay"…

Phi nhân đả, tắc thiên đả

Và cho đến nay, thì ông ta không cưỡng lại được quy luật của tự nhiên, của Tạo hóa, đó là quy luật đào thải.

Vài hôm nay, người ta thấy Đảng đang hối hả làm những công việc với các dấu hiệu rõ ràng của việc "chạy tang".

Mấy hôm trước, Trần Thanh Mẫn, Chủ tịch Quốc hội vội vàng tập hợp đám Tuyên giáo và Văn Hóa cho ra mắt bộ sách Nguyễn Phú Trọng với Quốc Hội, một dạng những việc dùng để "Cúng cụ" chứ chẳng có tác dụng gì trong xã hội. Những bộ sách được bỏ hàng đống tiền dân, in bìa cứng, giấy đẹp ấy chỉ có tác dụng trang trí đôi chút cho vài "học giả" rồi sau đó hoặc ra đồng nát, hoặc vào lò xay lấy bột chứ chẳng tác dụng gì cho xã hội.

Ngày 19/7, bỗng dưng Tô Lâm ký tặng Huân Chương Sao vàng cho Nguyễn Phú Trọng, và người dân thấy rõ điềm báo xấu đằng sau đó. Xưa nay vẫn thế, khi Đảng đã trao những "danh hiệu cao quý" - theo định nghĩa của đảng – cho ai, thì có nghĩa là nhân vật đó không còn khả năng sống hoặc ít nhất là không thể trở cờ, gây hại cho đảng được nữa. Vì thế nên người ta đã tổng kết là 88 cái Huân chương Sao vàng ấy, đều được trao cho những người đã, hoặc sắp chết mà thôi. Thiên hạ đã chẳng có câu "Cứ Sao Vàng xong là Hạ thổ" là vì vậy.

Thậm chí, ngay cả việc trao Huân Chương Sao Vàng "tới tay Nguyễn Phú Trọng" hẳn hoi mà chẳng hề có một tấm hình, một đoạn video thì hẳn là vấn đề đã hết sức nghiêm trọng.

Thế rồi, bản Thông báo của đảng ngày cho biết : Nguyễn Phú Trọng đã chết hồi hồi 13 giờ 38 phút ngày 19/7/2024 tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.

Và thiên hạ bảo nhau : Quy luật là vậy rồi, chống lại sao được. Cha ông cũng chẳng đã nói : "Phi nhân đả, tắc Thiên đả"- nghĩa là người không đánh thì Trời cũng đánh đó sao ?

Đảng mang tiếng ác

Nguyễn Phú Trọng là trường hợp thứ 2 trong lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam khi mà đảng trưởng chết trên ghế lãnh đạo Đảng. Bắt đầu từ Hồ Chí Minh chết khi còn đương chức Chủ tịch Đảng kiêm Chủ tịch nước năm 1969 khi 79 tuổi. Và sau 45, Nguyễn Phú Trọng chết khi ôm cái ghế này ở tuổi 80.

Việc ông Nguyễn Phú Trọng chết khi đang ngồi trên ghế quyền lực, đã để cho đảng mang tiếng ác. Rằng vậy là đảng đã bắt ông ta làm việc cho đến tận chết, dù ông ta đã xin nghỉ mà vẫn cứ không tha.

Xã hội vẫn thường nói rằng : "Ốm tha, già thải" vậy mà Nguyễn Phú Trọng đã từng đột quỵ từ năm 2019. Thế rồi qua những ngày tháng lặc lìa, bỏ bê việc triều chính, lặm mất tăm cả mấy tháng trời đến khi xuất hiện trước công chúng là hình ảnh dìu đỡ, bám ghế, lật khật từng bước đi…

Vậy mà đảng vẫn cứ bầu và chỉ vì là đảng viên nên ông ta phải chấp hành.

Có lẽ trên đời này, trong lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng là người duy nhất bị bầu và bắt phải chấp hành việc giữ chiếc ghế quyền lực nhất trong đảng, làm vua thiên hạ.

Quả là một ông vua hiếm hoi.

Trong khi các cán bộ trẻ như Võ Văn Thưởng hay Nguyễn Xuân Phúc, Vương Đình Huệ thì chỉ cần tự nguyện đưa đơn là đảng chấp nhận ngay.

Nguyễn Phú Trọng trước bàn dân thiên hạ, khi giải thích cho việc tiếp tục bám trụ chiếc ghế Tổng Bi thư rằng : "Tôi đã xin nghỉ vì sức khỏe yếu, trình độ có hạn nhưng đảng vẫn bầu và tôi là đảng viên phải chấp hành". Câu nói này, khi thiên hạ nghe được, người ta chỉ phục cái tài của ông ta, là cứ tưởng thiên hạ ai cũng ngu nên muốn nói gì thì nói.

Bởi ai chẳng biết những cuộc đấu đá nội bộ "lên bờ xuống ruộng" đến "trầy vi, tróc vảy" thì ông ta mới trụ lại được chiếc ghế ấy. Dù ai cũng biết điều gì đằng sau mỗi chiếc ghế quyền lực của đảng. Tuy nhiên, khi một người đứng đầu đảng kia nói ra những điều đó, mà cả tập thể đảng vẫn "ngậm tăm", thì điều đó là sự thừa nhận nỗi khiếp sợ đồng chí, thủ lãnh của mình ra sao.

Dàn báo chí minh họa của nhà nước hôm nay bằng mọi cách cố tình ca ngợi, tâng bốc rằng Nguyễn Phú Trọng cống hiến suốt đời cho đảng rồi hy sinh nọ kia… nhưng đã cố tình lờ đi một điều : Sự tàn bạo của đảng với chính đồng chí, lãnh đạo của mình.

Hiếm có đất nước nào có chế độ tàn bạo, bóc lột sức lao động của lãnh đạo cho đến khi gục ngã trên ghế mới tha.

Cái tiếng ác đảng mang ấy, cũng là một phần phản ánh một điều : Sự dối trá là một phần làm nên hệ thống chính trị quái gở này.

J.B Nguyễn Hữu Vinh

Nguồn : RFA, 21/07/2024

Thời đại Nguyễn Phú Trọng đã khép lại sau 57 năm chuyên chính vô sản và tiếp tục độc tài cộng sản.

Ông Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại Lễ trao Huy hiệu 55 năm tuổi Đảng. (Ảnh : Trí Dũng/TTXVN)

Ông Trong qua đời ngày 19/07/2024, thọ 80 tuổi, đã  để lại một gia sản dở dang "chống tham nhũng" và "xây dựng, chỉnh đốn Đảng".

Trong lĩnh vực chống tham nhũng, tiêu cực ông Trọng nổi tiếng với chiến dịch gọi là "đốt lò" không trừ một ai, bất cứ ở địa vị nào, kể cả những kẻ tham nhũng đã nghỉ hưu.

Ông từng nói : "Không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai, không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào".

Khi được dư luận đồng tình hưởng ứng, ông đã tự mãn  nói : "Cái lò đã nóng lên rồi thì củi tươi vào đây cũng phải cháy. Củi khô, củi vừa vừa cháy trước, rồi cả lò nóng lên, tất cả các cơ quan vào cuộc, có ai đứng ngoài đâu. Và không thể đứng ngoài được".

Để trả lời cho những lo âu "làm quá hóa nguy", ông trả lời : "Đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực không làm "nản chí", "chùn bước", sợ sai không dám làm của cán bộ, đảng viên, mà chỉ làm "chùn bước" những ai có động cơ không trong sáng, đã trót "nhúng chàm" và những người không nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng, thiếu bản lĩnh, thiếu kiến thức và kinh nghiệm. Tôi đã nhiều lần nói rồi, ai không dám làm thì mạnh dạn đứng sang một bên cho người khác làm".

Nhưng ông Trọng chỉ thành công chống "tham nhũng vật chất" một phần mà thất bại trong "chống tham nhũng quyền lực". Nạn chạy chức, chạy quyền và mua quan bán chức vẫn tiếp diễn. Ông từng than : "Chống như thế mà tham nhũng cứ trơ ra".

Ông cũng nêu cao ngọn cờ chống chủ nghĩa cá nhân, chống bè phái. Ông là người đầu tiên đưa ra chủ trương chống tham nhũng từ dưới lên trên và từ trên xuống dưới. Nhưng ông lại không ngăn chặn được bệnh lười công tác, đùn đẩy và vô trách nhiệm của vô số cán bộ, đảng viên.

Ông cũng không thay đổi được bênh lười học Nghị quyết đảng của đảng viên. Thanh niên và đảng viên trẻ cũng đã chán chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh đến tận mang tai. Sinh viên không muốn học chủ nghĩa Mác-Lênin vì khô khan, không thực tế trong thời đại khoa học hiện đại. Họ từng bị ông Trọng chỉ trích "ngại Đảng, xa Đoàn", đứng ngoài sinh hoạt của Đảng.

Các thầy, cô giảng viên cũng "tự diễn biến, tự chuyển hóa" ngay trên bục giảng nhà trường.

Xây dựng, chỉnh đốn đảng

Sau chống tham nhũng, sự nghiệp chính trị của ông Nguyễn Phú Trọng cũng để lại công tác "xây dựng, chỉnh đốn Đảng" dang dở.

Ông nhìn nhận trong Diễn văn tại Hội nghị Trung ương 4/khóa XIII ngày 09/12/2021 : "Một bộ phận cán bộ, đảng viên, trong đó có cả cán bộ lãnh đạo, quản lý nhận thức chưa đầy đủ ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng ; chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm, thiếu gương mẫu, phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí chiến đấu, đặc biệt là sa vào chủ nghĩa cá nhân, nói không đi đôi với làm, vi phạm kỷ luật Đảng, vi phạm pháp luật của Nhà nước. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, tự phê bình và phê bình; công tác kiểm tra, giám sát của nhiều tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên còn hạn chế. Hệ thống chính trị ở nước ta chưa thực sự trong sạch, vững mạnh như mong muốn ; không ít cán bộ, đảng viên, nhất là những người có chức, có quyền, làm việc ở những ngành, lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực vẫn thiếu tu dưỡng và rèn luyện, vẫn sa vào chủ nghĩa cá nhân, vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bị xử lý kỷ luật của Đảng và xử lý hình sự. Cơ chế kiểm soát quyền lực và chế tài xử lý vi phạm ở nhiều lĩnh vực chưa có, hoặc có nhưng chưa cụ thể, thực hiện chưa nghiêm".

Vì tình trạng "trơ ra như đá" tiếp diễn, ông Trọng đã yêu cầu : "Xử lý nghiêm sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những hành vi tham nhũng, tiêu cực".

Ông nói : "Sự suy thoái về đạo đức, lối sống thể hiện ở chỗ : Sống ích kỷ, thực dụng, cơ hội, vụ lợi, hám danh, hám quyền lực, tham nhũng, tiêu cực ; bè phái, cục bộ, mất đoàn kết ; quan liêu, xa dân, vô cảm trước những khó khăn, bức xúc của dân. Từ sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn tới "tự diễn biến", "tự chuyển hoá" chỉ là một bước ngắn, thậm chí rất ngắn, nguy hiểm khôn lường…".

Ông cũng chỉ thị : "Không để lọt những người không đủ tiêu chuẩn, có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực vào đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp… tránh tình trạng lợi dụng dịp này để "đấu đá", "hạ bệ" nhau với những động cơ không trong sáng (Diễn văn 09/12/2021).

Tuy nhiên, khi ông qua đời, công việc của hai Tiểu ban "Văn kiện đảng" và "Nhân sự đảng" của khóa đảng XIV do ông đứng đầu chưa có tiến bộ rõ rệt. Bây giờ không ai biết ông muốn có một Bộ Chính trị và 4 Lãnh đạo chủ chốt gồm Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng chính phủ và Chủ tịch quốc hội khóa tới như thế nào.

Đây là một khoảng trống mà những người kế vị phải làm, nhưng ai giữa hai ứng viên Tô Lâm, Chủ tịch nước và Thủ tướng Phạm Minh Chính ?

Ông Tô Lâm, 67 tuổi, gốc Hưng Yên trong khi ông Chính, 66 tuổi sinh ở Thanh Hóa. Nếu câu nói "Tổng bí thư phải là người miền Bắc" như ý của một thời thì ông Tô Lâm có ưu thế hơn trong cuộc chạy đua này.

Phạm Trần

(22/07/2024)

Trong chính trị, nhất là đối với một nền chính trị phức tạp như ở Việt Nam hiện nay, vào giai đoạn "hậu Nguyễn Phú Trọng" tới đây, thật khó mà vạch ra một ranh giới rõ ràng giữa ra đi và dừng lại, giữa kết thúc và khởi đầu.

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng : Suy thoái về tư tưởng chính trị có mặt còn diễn biến tinh vi, phức tạp hơn - Ảnh Người Đô Thị online, 04/10/2021

Một trong những câu hỏi lớn mà giới quan sát gần đây đặt ra là, dù rừng khuya đã tắt, nhưng cái lò ‘nhân văn, nhân nghĩa, nhân tình’ của ông Trọng sắp tới có còn đượm mùi củi lửa nữa hay không ? Đây là điểm bất định đầu tiên ! Chẳng ai dám đưa ra một lời dự báo chắc chắn !

Giới phân tích nói nhiều về ‘sự toàn thắng’ của Tô Đại tướng, tân Chủ tịch nước Tô Lâm, nhưng mấy ai trả lời được thật rạch ròi. Tô Lâm sẽ giảm nhiệt ‘cái lò bát quái’ của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng để lại, hay tân Chủ tịch nước sẽ tiếp tục tăng nhiệt và đốt tiếp ‘bầy sâu bự’, nhằm dẹp nốt mọi mầm mống chống đối trên con đường tiến lên ghế cửu trùng Tổng bí thư, và rất có thể ‘nhất thể hóa’ luôn hai ngôi vị Tổng bí thư và Chủ tịch nước lại làm một ? Những câu hỏi ấy đều quá sớm để đưa ra câu trả lời vào lúc này !

Điều bất định thứ hai trong tương lai là gì ? Chưa thể khẳng định một giai đoạn lịch sử mới đang ló dạng ! Các sự kiện Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt Nam công bố đến nay – tin tức về lễ quốc tang (1), về việc ông Trọng được tặng Huân chương Sao Vàng và việc ‘Bộ Chính trị phân công ông Tô Lâm chủ trì công việc của Ban chấp hành trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn quy định’ – tuy có gây xúc động, nhưng sức khỏe của ông Trọng từ lâu đã không còn là ‘bí mật quốc gia’ và cho đến nay nó cũng chỉ thu hút sự quan tâm của một bộ phận dân chúng và xã hội. Đơn giản vì, những sự kiện ấy chưa nêu bật lên được các xu hướng nổi trội nào trong dài hạn, ít nhất là cho đến Hội nghị Trung ương 10, nơi mấy trăm Ủy viên sẽ bầu ra một Tổng bí thư mới. Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng từ trần mà trước đó đã không diễn ra một nghi thức ‘từ chức công khai’ nào, chỉ có một thông báo chính thức của Bộ Chính trị (2), nguồn gốc gây ra nhiều giả thuyết.

Bất định thứ ba, là tại sao Đảng cộng sản Việt Nam không tuân thủ theo các nguyên tắc của Điều lệ, cử Thường trực Ban Bí thư (tức Phó Bí thư) thay thế Đảng trưởng để điều hành hoạt động của Ban chấp hành trung ương, ít nhất cho đến khi Trung ương họp? Lịch sử gần đây đã có tiền lệ Ban chấp hành trung ương phủ quyết đề xuất của Bộ Chính trị định kỷ luật ‘đồng chí X’ và ông Trọng đã phải khóc trước Đài truyền hình quốc gia vì việc đó (3).

Tương tự, các đồng chí Trung ương tại Đại hội 13 cũng đã phủ quyết ý đồ của chính Tổng bí thư Trọng trong việc ‘đôn’ Thường trực Ban bí thư Trần Quốc Vượng lên làm người thừa kế, thay thế ông (4). Đấy là chưa nói, từ nay đến Trung ương 10 (hoặc sớm hơn ?), kể cả đến Đại hội 14, còn bao nhiêu nước chảy qua cầu ? Từ cánh Nghệ Tĩnh đến chân rết của thế lực Nguyễn Tấn Dũng trong Nam, liệu tất cả sẽ quy phục tân Chủ tịch nước trong một sớm một chiều ?

Bất định thứ tư, đường lối đối nội, đối ngoại tới đây của tân Tổng bí thư sẽ là gì ? Dư luận còn nhớ, sáng 10/1/2024, Tô Lâm đã tiếp Trần Tư Nguyên, Thứ trưởng Bộ Công an Trung Quốc. Trong buổi đó, Tô Lâm đề nghị tăng cường trao đổi về các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan chủ nghĩa xã hội, Đảng cầm quyền, cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý… (5). Đối với Tô Đại tướng, kịch bản ‘đả hổ diệt ruồi’ sao chép từ Tập Cận Bình có thể vẫn chưa đủ, tân Chủ tịch nước tương lai, ngay từ bấy giờ, muốn có một bản sao hoàn thiện hơn về đường hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội ?

Chưa hết, ngày 17/2/2024, trên toàn cõi Việt Nam, là ngày khởi đầu cho những tuần, những tháng ‘giỗ tập thể’. Thay vì tưởng niệm hàng vạn dân thường và bộ đội bị bỏ mạng và hy sinh trong cuộc chiến tranh xâm lược từ bên kia biên giới (1979 – 1989), Tô Lâm đã hành động một cách khác người. Tối hôm 17/2/2024, tại Nhà hát Hồ Gươm giữa trung tâm Thủ đô Hà Nội, Đại tướng Công an Tô Lâm đã linh đình tổ chức một bữa đại tiệc âm nhạc chào xuân Giáp Thìn. Báo chí trong ngành Công an ‘bốc lên tận mây xanh’ bữa đại tiệc âm nhạc và cũng là ngày khởi đầu cho đại lễ ‘giỗ tập thể’ ấy thật là ‘tinh tế, sang trọng và đậm sắc xuân’ (6).

Bất định thứ năm, làn sóng phản ứng quốc tế đối với sự ‘lên ngôi’ của Tô Lâm cả về mặt đảng lẫn chính quyền sẽ ra sao, khi ai cũng biết rằng, dịp tân Chủ tịch nước nhậm chức, hầu như rất ít các nguyên thủ quốc gia thế giới gửi điện mừng. Lần này, theo một nguồn tin nội bộ không thể tiết lộ danh tính, Bộ Chính trị có kế hoạch sẽ tổ chức một đại tang hoành tráng, với sự có mặt của các quan khách quốc tế, hay ít ra có đại diện đoàn ngoại giao tham dự. Nhưng các thăm dò qua đường ngoại giao cho thấy, sự chấp nhận lời mời tới Hà Nội dự quốc tang không mấy thuận lợi. Chưa rõ quyết định sau cùng của lãnh đạo Ba Đình sẽ như thế nào. Nếu một quốc tang mà chỉ có đại diện của Trung Quốc, Nga, Bắc Triều Tiên cùng với Lào và Campuchia tham dự thì ‘hẻo’ quá.

Chưa hết, sau quốc tang, cố Tổng bí thư sẽ được chôn cất ở đâu, về Đông Anh (quê hương bản quán, theo nguyện vọng của gia đình) hay lên Tam Đảo (theo yêu cầu của Tổ chức) cũng là vấn đề !

‘Chết trên ngai vàng!’ Giấc mơ ấy của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thành tựu. Tuy nhiên, các kế hoạch khác ông chuẩn bị để ngồi lại nhiệm kỳ thứ tư đành bị dang dở… (7). Di sản ông để lại còn hàng loạt các vấn đề cho hệ thống chính trị Việt Nam mà ai kế vị ông cũng phải giải quyết. Tổng kết di sản của một đế vương cần có sự khách quan của các sử quan. Điều này quả thật khó thực thi ở Việt Nam hiện nay, vì các thông tin chính thống thì đều phải viết theo ‘lề Đảng’. Mọi tư duy phản biện đều bị cấm hoặc bị buộc tội hình sự. Đời sau sẽ nhớ những gì về ông Nguyễn Phú Trọng ? Theo Tiến sĩ khoa học Nguyễn Quang A, di sản của ông Trọng là một người tham quyền cố vị, kiên định chủ nghĩa Mác – Lênin, còn công cuộc đốt lò là hoàn toàn thất bại. Những di sản về đối ngoại thì chẳng phải của riêng ông, đó là quyết định tập thể (8).

Trần Đông A

Nguồn : VOA, 21/07/2024

Tham khảo :

(1) https://nhandan.vn/tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-tu-tran-post819993.html

(2) https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/thong-ao-cua-bo-chinh-tri-ve-tinh-hinh-suc-khoe-cua-dong-chi-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-119240718134948189.htm

(3) https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c2lwp08epxgo

(4) https://www.voatiengviet.com/a/tr%C6%B0%E1%BB%9Dng-h%E1%BB%A3p

(5) https://cand.com.vn/lanh-dao-bo-cong-an/thuc-day-hon-nua-hop-tac-giua-bo-cong-an-hai-nuoc-viet-nam–trung-quoc-i719753/

(6) https://www.voatiengviet.com/a/dai-tuong-to-lam-nen-tro-lai-vach-xuat-phat-/7517717.html

(7) https://www.facebook.com/photo.php?fbid=846367317529547&id=100064688586481&set=a.634443198721961

(8) https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/what-will-future-generations-remember-about-nguyen-phu-trong-07182024224813.html

Ông Nguyễn Phú Trọng

Song Chi, RFA, 19/07/2024

Khi một lãnh đạo qua đời ở một xứ độc tài

Ở một xứ sở độc tài mà báo chí truyền thông được kiểm soát hết sức chặt chẽ thì người dân thường đã quen với việc đọc "giữa hai hàng chữ" từ những thông tin chính thức, hoặc nhận ra những dấu hiệu phía sau những động tác tưởng như bình thường của nhà nước.

Ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam, qua đời lúc 13 giờ 38 phút, ngày 19/7/2024 tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Hưởng thọ 80 tuổi.

Khi báo chí trong nước vào ngày 18/7 chỉ mới đồng loạt đưa tin giống hệt nhau rằng :

"…Theo TTXVN, đến nay do yêu cầu phải tiếp tục ưu tiên dành thời gian để Tổng bí thư tập trung điều trị tích cực và để bảo đảm công tác điều hành chung của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, căn cứ Quy chế làm việc của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư khóa 13, trước mắt Bộ Chính trị phân công ông Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn được Bộ Chính trị quy định"…

Bên cạnh đó là thông báo của Bộ Chính trị "quyết định trao tặng Huân chương Sao vàng, Huân chương cao quý nhất của Việt Nam, cho Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng" thì những ai quan tâm theo dõi tình hình chính trị Việt Nam lập tức nhận ra tình hình sức khỏe của ông Nguyễn Phú Trọng đang rất nghiêm trọng rồi.

Trong khi đó, như thường thấy, trên mạng xã hội Facebook và một vài tờ báo bên ngoài khác đã tràn ngập thông tin, lời bình về việc ông Trọng có lẽ đang hấp hối hoặc đã qua đời. Tờ Thời Báo bên Đức thậm chí còn đưa tin rất rõ ràng "Tổng bí thư Nguyễn Trọng đã chết", từ nguồn tin nội bộ, vào ngày 18/7/2024, lúc 1 g30.

Và đến hôm nay thì báo chí chính thức loan tin, ông Nguyễn Phú Trọng từ trần vào lúc 13 giờ 38 phút ngày 19/7/2024. Vậy không biết nguồn tin bên ngoài hay nguồn tin chính thức là đúng về ngày, giờ ?

Dù sao, không có gì lạ về chuyện này. Kể từ thời ông Hồ Chí Minh cho tới bây giờ, sức khỏe và cái chết của các lãnh đạo cao cấp của đảng và nhà nước luôn luôn được xếp vào diện "bí mật quốc gia". Trừ những trường hợp rõ ràng là vì tuổi già sức yếu, họ chết vì nguyên nhân gì không bao giờ người dân được biết, giờ nào công bố về cái chết cũng phải được Bộ Chính trị cân nhắc tới lui.

Sự ra đi của ông Nguyễn Phú Trọng có ý nghĩa, tác động như thế nào đến Việt Nam và thế giới ?

Với người dân có lẽ không có tác động gì nhiều, từ lâu rồi người dân đã quen với việc bị đặt vào vị trí "khán giả bất đắc dĩ" đứng quan sát mọi diễn biến chính trường ở Việt Nam nên ai lên ai xuống, ai sống ai từ trần cũng thế. Với quốc tế có lẽ cũng vậy vì Việt Nam không phải là một nước lớn, có vai trò ảnh hưởng đến cục diện chính trị thế giới như Mỹ, Trung Quốc, các nước Châu Âu… Có chăng là những tác động trong đảng, với những người từ trước đến giờ thuộc phe ông Nguyễn Phú Trọng thì sẽ cảm thấy mất đi chỗ dựa chính trị, cái ghế có khả năng lung lay ; ngược lại, với những người thuộc phe đang lên là ông Tô Lâm - Chủ tịch nước đồng thời vừa được tạm giữ vị trí quyền Tổng bí thư - thì sẽ càng tập hợp quanh ông Tô Lâm, củng cố thêm vị trí của mình.

Từ đây cho tới đại hội đảng khóa XIV vào đầu năm 2026, và trước đó nữa, là Hội nghị Trung ương 10 khóa 13 dự kiến diễn ra vào tháng 10 theo như ông Nguyễn Phú Trọng khi còn sống cho hay, sẽ bàn phương hướng công tác nhân sự cho Đại hội 14, ông Tô Lâm sẽ phải tiếp tục củng cố quyền lực, mặt khác thuyết phục mọi đảng viên, mọi cá nhân trong Bộ chính trị hoàn toàn thần phục, chấp nhận mình. Khả năng đấu đá tranh giành quyền lực và chuyện khủng hoảng nhân sự sẽ còn tiếp diễn cho đến khi các cái "ghế" đã được sắp xong, nhưng với cái thế rất vững hiện nay của ông Tô Lâm, có lẽ cũng không có biến động gỉ lớn.

Vị trí, tầm ảnh hưởng của ông Nguyễn Phú Trọng

Ở Việt Nam dưới chế độ độc tài do đảng cộng sản lãnh đạo, không có một quan chức lãnh đạo nào từ cấp tỉnh, thành cho tới trung ương có thể một bước nhảy ngang vào một vị trí nào đó, phải là đảng viên đảng cộng sản và có quá trình đi từ dưới lên trên. Ông Nguyễn Phú Trọng cũng vậy, trước khi ngồi vào ghế Tổng bí thư, ông đã có cả một bề dày hoạt động chính trị, từ Ủy viên trung ương đảng khóa VII cho tới khóa XIII là hơn 30 năm, Ủy viên Bộ Chính trị khóa VIII cho tới khóa XIII – hơn 26 năm, từng là Phó Bí thư thành ủy Hà Nội, Bí thư thành ủy Hà Nội, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Chủ tịch Quốc hội v.v… Riêng với chức vụ Tổng bí thư, kể từ sau thời Lê Duẩn, ông Nguyễn Phú Trọng là Tổng bí thư tại vị lâu nhất –cho đến thời điểm hiện tại là 13 năm hơn 180 ngày. Ông Nguyễn Phú Trọng đã phá bỏ điều lệ đảng quy định về việc chức vụ Tổng bí thư không quá hai nhiệm kỳ liên tiếp, cũng như quy định về việc Ủy viên Bộ Chính trị để được tái cử phải "không quá 65 tuổi", để tiếp tục giữ chức vụ Tổng bí thư nhiệm kỳ thứ ba, khi đã 77 tuổi (năm 2021).

Sau khi ông Trần Đại Quang, cố Chủ tịch nước qua đời vào tháng 9/2018, ông Nguyễn Phú Trọng trở thành người thứ ba trong lịch sử của Đảng cộng sản Việt Nam nắm giữ cả hai cả hai chức vụ đứng đầu Đảng cộng sản và Nhà nước, sau Hồ Chí Minh và Trường Chinh.

Nhắc lại những điều này để thấy trong vòng vài thập niên trở lại đây, ông Nguyễn Phú Trọng là người có một vị trí và quyền lực không nhỏ. Cũng chính ông Nguyễn Phú Trọng đã đưa quyền lực của đảng trở lại, mạnh hơn quyền lực của bên chính phủ sau thời gian quyền lực của chính phủ lấn lướt đảng dưới thời ông cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Chúng ta biết, Đảng cộng sản lãnh đạo Nhà nước và xã hội, lãnh đạo Quân đội nên Tổng bí thư (kiêm nhiệm Bí thư Quân ủy Trung ương) là chức danh lãnh đạo cao nhất đối với quân đội, ngoài ra ông Trọng cũng cùng lúc đảm nhiệm nhiều chức vụ khác là Ủy viên Thường vụ Đảng ủy Công an Trung ương, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực, Trưởng Tiểu ban nhân sự Đại hội XIV (được thành lập ngày 8/10/2023)… Cho nên quyền lực của ông Trọng phải nói là bao trùm từ đảng, quân đội, công an, cho tới việc xây dựng, giới thiệu nhân sự cho đảng và chính quyền.

Hình ảnh của ông Nguyễn Phú Trọng - Người cộng sản cuối cùng ?

Trong những năm ở đỉnh cao quyền lực, ông Trọng đã tích cực xây dựng hình ảnh của mình với phong cách giản dị, liêm khiết, ăn mặc xuề xòa như các lãnh đạo thời kỳ đầu, và thường xuyên nhắc tới chủ nghĩa Mác Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh, con đường xây dựng xã hội chủ nghĩa v.v… Có lẽ vì vậy mà có nhiều người định danh ông là "người cộng sản cuối cùng" trong một chế độ tuy vẫn là đảng cộng sản nắm quyền tuyệt đối, nhưng từ thực tiễn xã hội Việt Nam cho tới cách sống của đại đa số đảng viên cộng sản đã hoàn toàn đi ngược với lý thuyết, lý luận, mô hình nhà nước của chủ nghĩa cộng sản, với lý tưởng của đảng cộng sản thời kỳ đầu và trong thâm tâm của đại đa số đảng viên cho tới người dân chắc cũng chẳng còn mấy ai tin vào những điều đó nữa.

Nhưng ông Trọng thì người viết bài này tin là ông thực sự vẫn tin vào chủ nghĩa Mác Lenin cho tới con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam cho dù có lần ông đã từng nói "không biết đến cuối thế kỷ này đã có chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam hay chưa". Cả một đời học và công tác, nghiên cứu lý lý luận, xây dựng đảng, ông Trọng rất khó thay đổi. Và đúng là trong mắt ông Trọng thì đúng là đảng cộng sản đã thành công rực rỡ, xã hội cũng như vị thế của Việt Nam đã khá hơn rất nhiều so với thời chỉ có một nửa nước là miền Bắc trước năm 1975 hay thời bao cấp, kinh tế khốn cùng, đối ngoại lại bị bao vây, cấm vận, đến mức ông đã từng thốt lên "Đất nước chưa bao giờ có được cơ đồ như ngày nay".

Vừa là hình ảnh của một người cộng sản kiểu cũ, vừa có dáng dấp của một ông giáo làng, ông thầy đồ khi mở miệng ra là nói đạo đức, lẩy Kiều, làm thơ.

Còn trên thế giới, hình ảnh ông Nguyễn Phú Trọng cũng là một chính khách, lãnh đạo quốc gia trông khá là bảo thủ, lạc hậu, kiên định với việc bảo vệ đảng, bảo vệ chế độ. Một người thân Trung Quốc và vẫn giữ tình cảm với nước Nga, mặc dù đảng của ông vẫn mở cửa với phương Tây. Với Trung Quốc, điều đó thể hiện qua mối quan hệ gắn bó "cùng chung vận mệnh" giữa hai đảng dù thăng trầm, có những xung đột về chủ quyền, lãnh thổ lãnh hải, còn bản thân ông Trọng thì nhất nhất học theo Tập Cận Bình. Chẳng hạn, họ Tập có phong trào chống tham nhũng "đả hổ, diệt ruồi, săn sói, quét muỗi" thì Nguyễn Phú Trọng cũng nêu cao quyết tâm chống tham nhũng. Nhưng tham nhũng ở Trung Quốc hay ở Việt Nam thì không thể nào tiêu diệt được, một khi hai quốc gia này còn tồn tại mô hình thể chế chính trị độc tài độc đảng với quyền lực của đảng cộng sản đứng trên cả luật pháp, tư pháp, hành pháp lẫn truyền thông. Cho nên chống tham nhũng ở hai quốc gia này chỉ là tiêu diệt phe cánh mà thôi.

Ở Trung Quốc, quyền lực của Tập Cận Bình cực lớn. Việc tư tưởng của Tập Cận Bình được đưa vào bản hiến pháp sửa đổi sau phiên họp của Đảng cộng sản Trung Quốc trong tháng 1/2018 đã đặt ông Tập ngang hàng với hai cố lãnh đạo Trung Quốc là Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình. Chưa kể, Đảng cộng sản Trung Quốc vào ngày 25/2/2018 đã đề xuất bỏ điều khoản giới hạn thời kỳ nắm quyền hai nhiệm kỳ của chủ tịch trong hiến pháp nước này, mở đường cho ông Tập Cận Bình nắm quyền vĩnh viễn, chẳng khác nào một ông Vua.

Nguyễn Phú Trọng có lẽ cũng mơ có một vị trí như thế, nhưng từ tầm nhìn, tư duy, năng lực, cho tới bản lĩnh, ông Trọng vẫn còn thua Tập Cận Bình rất xa. Và chính tính cách, con người của ông Nguyễn Phú Trọng đã góp phần vào sự thất bại của các chính sách lớn trong đời ông, bên cạnh lý do mô hình, thể chế.

Di sản

Ông Nguyễn Phú Trọng vừa nằm xuống, báo chí tiếng Việt khắp nơi nói về di sản của ông. Tựu trung lại, về đối nội, như nhiều người đã chỉ ra, điều lớn nhất mà ông đã làm là chiến dịch đốt lò chống tham nhũng. Nhưng kết quả là gì ? Hàng ngàn đảng viên bị mất chức, vào tù hoặc phải từ chức. Không thể nhớ hết là bao nhiêu người, bao nhiêu vụ án thậm chí đại án, siêu đại án đã được khui ra. Bản thân ông Trọng khơi dậy chiến dịch đốt lò chống tham nhũng này để cứu đảng, cứu uy tín của đảng nhưng lại làm cho đảng mất uy tín hơn, người dân mất lòng tin hơn vào đảng. Ngay cả những người bao nhiêu lâu nay chỉ tin vào đảng vào nhà nước cũng phải thấy là tham nhũng đã trở thành một căn bệnh ung thư của đảng bởi vì chính thể chế này đã tạo ra và nuôi dưỡng tham nhũng. Việc dùng nhân trị, đức trị kiểu như ông Trọng hay nhắc nhở đảng viên không được làm này làm kia v.v… không ăn thua gì, còn dùng luật pháp thì cũng lại vừa "đánh chuột" vừa sợ "vỡ bình". Công cuộc đốt lò đó cũng đã tạo cơ hội cho những cuộc đấu đá tranh giành quyền lực, hạ bệ lẫn nhau : Ông Nguyễn Phú Trọng với ông Nguyễn Tấn Dũng, ông Nguyễn Phú Trọng với Nguyện Xuân Phúc, rồi với Tô Lâm. Cuối cùng quyền lực lại rơi vào tay Tô Lâm.

Người ta cũng nhắc đến thất bại của ông Trọng trong tuyển chọn nhân sự. Hàng loạt người do ông Trọng giới thiệu đều bị khui ra có dính dáng đến tham nhũng và phải rời ghế, mới đây nhất là Võ Văn Thưởng và Vương Đình Huệ.

Đó là chưa nói đến các quyền tự do dân chủ, tình trạng nhân quyền ở Việt Nam dưới thời ông Trọng đã xấu đi tệ hại với bao nhiêu nhà báo, blogger, nhà hoạt động xã hội dân sự, luật sư nhân quyền… phải vào tù, các chỉ số tự do báo chí, tự do tôn giáo… của Việt Nam luôn luôn nằm ở top 5 quốc gia tệ nhất.

Về đối ngoại, người ta nhắc đến chính sách đa phương, "ngoại giao cây tre" của Đảng cộng sản Việt Nam dưới thời ông Trọng.

Dù sao cũng phải thừa nhận là dù vẫn gắn chặt với Tàu, Nga, nhưng Việt Nam vẫn mở cửa với thế giới, tạo lập và nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược và chiến lược toàn diện với phương Tây, nhất là Hoa Kỳ. Ông Nguyễn Phú Trọng đã thuyết phục được người Mỹ công nhận tính chính danh của đảng và nhà nước cộng sản, bản thận ông thì được phía Mỹ mời sang thăm Nhà Trắng như một nguyên thủ quốc gia, và ngược lại cũng đã đã đón, gặp mấy đời tổng thống Mỹ kế tiếp nhau tới Hà Nội.

Nhưng "ngoại giao cây tre" về lâu dài lợi hay hại thì còn phải chờ xem.

Cũng có người nhắc đến việc ông Trọng và đảng của ông đã giữ được hòa bình với nước láng giềng Trung Quốc, giữ được ổn định chính trị trong nước. Nhưng câu hỏi là giữ được hòa bình với giá nào ? Kể từ sau cuộc chiến tranh biên giới với Trung Cộng vào năm 1979 (nhưng trên thực tế xung đột vẫn dằng dai cho đến tận năm 1988), trong khi Trung Quốc đã đầu tư "khủng" vào quân đội, quốc phòng, nhất là hải quân, xây dựng các căn cứ quân sự trên các đảo Hoàng Sa, Trường Sa chiếm được của Việt Nam và một số đảo nhân tạo, thì quân đội, hải quân các thứ của Việt Nam ra sao ? Nếu bây giờ lại xảy ra cuộc chiến với Trung Quốc thì Việt Nam sẽ trụ được bao lâu ? Đó là chưa nói đến mối quan hệ lạnh nhạt đi giữa Việt Nam-Campuchia và Campuchia đã ngả hẳn về phía Trung Quốc, làm tăng thêm mối lo ngại cho Việt Nam.

Còn về sự ổn định chính trị, một điều mà đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam luôn luôn tự hào nhắc đi nhắc lại nhưng thời gian vừa qua, khi những cuộc đấu đá thay người ngay cả ở các cấp cao nhất liên tục xảy ra đã cho thấy sự bất ổn, khủng hoảng chính trị của Việt Nam.

Rồi đây, khi chế độ của đảng cộng sản không còn nữa, lịch sử sẽ được đánh giá lại một cách minh bạch, công bằng, mọi khuôn mặt nổi bật của đảng như Hồ Chí Minh, Lê Duẩn cho tới Đỗ Mười, Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt, Lê Khả Phiêu, Nguyễn Phú Trọng…

Tương lai của Việt Nam

Sau thời kỳ của ông Nguyễn Phú Trọng chuyển sang thời kỳ của ông Tô Lâm, có lẽ tình hình chính trị-xã hội của cũng không thay đổi gì nhiều. Nếu Tô Lâm chính thức trở thành Tổng bí thư, cùng lắm là có chuyện nhất thể hóa 2 chức vụ Tổng bí thư và Chủ tịch nước như bên Trung Quốc và nếu như vậy có nghĩa là Việt Nam sẽ hoàn tất quá trình trở thành một nhà nước độc tài độc đảng công an trị với quyền lực tập trung chủ yếu vào một người. Còn trong ngắn hạn chưa có triển vọng gì về chuyện dân chủ hóa, đa đảng. Con đường đi vẫn sẽ như vậy, chỉ trừ phi có một biến cố gì lớn trên thế giới làm xáo trộn nhiều thứ và tác động đến Việt Nam, khiến Việt Nam phải đứng trước sự lựa chọn thay đổi hay là chết.

Nhưng tất nhiên, người dân Việt Nam nếu muốn có tự do dân chủ, nếu muốn cho tương lai đất nước, dân tộc Việt Nam sáng sủa hơn thì không thể ngồi chờ sự thay đổi từ bên ngoài hay trên xuống mà mỗi người phải tự mình góp phần vào sự thay đổi ấy.

Song Chi

Nguồn : RFA, 19/07/2024

******************************

Di sản Nguyễn Phú Trọng

Lê Quốc Quân, VOA, 19/07/2024

Người Việt có câu "cái quan định luận" để chốt lại một đời người.

Nghĩa là khi đậy nắp quan thì mới phân biệt được người tốt hay xấu và di sản họ để lại là gì giữa vô vàn thay đổi của kiếp nhân sinh.

Ông Nguyễn Phú Trọng đọc diễn từ nhân dịp Tổng thống Joe Biden đến Hà Nội ngày 10/9/2023.

Giờ đã đến lúc chúng ta có thể bình tĩnh nhìn lại những di sản của một người mang chân mệnh "đế vương" vừa mới qua đời.

Con người đặc biệt

Ông Nguyễn Phú Trọng là một tổng bí thư đặc biệt của Đảng Cộng Sản (ĐCS) Việt Nam, bởi nếu không phải là một "con người đặc biệt" thì không thể được tập thể coi là "trường hợp đặc biệt", đứng trên cả Hiến pháp và Điều lệ đảng trong một thời gian khá dài.

Ông làm Tổng bí thư 3 nhiệm kỳ liên tiếp mặc dù Điều 17 Điều lệ Đảng ghi "Đồng chí Tổng bí thư giữ chức vụ Tổng bí thư không quá hai nhiệm kỳ liên tiếp". Khi chỉ là Tổng bí thư, ông cũng đã thay mặt Nhà nước trong rất nhiều hoạt động đối ngoại mặc cho Điều 86 Hiến pháp minh định "Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, thay mặt nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về đối nội và đối ngoại".

Nói như thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hà Kim Ngọc trong một Audio bị rò rỉ ra thì "Tổng bí thư chúng tôi là bằng nguyên thủ quốc gia…".

Ông từng là Chủ tịch quốc hội trong suốt 6 năm và sau đó trở thành người thứ 3 trong lịch sử của Đảng cộng sản vừa là tổng bí thư và Chủ tịch nước, chỉ sau Hồ Chí Minh và Trường Chinh.

Sự liêm khiết đã đảm bảo cho ông một uy tín nhất định trong một thời gian dài và được xem là hình mẫu về "người cộng sản cuối cùng" tha thiết tin vào sự trường tồn của đảng giữa một thế giới đang dịch chuyển từng ngày và một thế hệ công chức với những nhân sinh quan khác hẳn đang định hình.

Nhân thân

Sinh năm 1944 tại thôn Lại Đà, xã Đông Hội, Huyện Đông Anh, Hà Nội trong một gia đình thuần nông và là con út trong số 4 anh chị em, ông học cấp 2 và cấp 3 tại Trường Phổ thông Trung học Nguyễn Gia Thiều trước khi trở thành sinh viên Khoa văn tại Trường Đại Học tổng hợp Hà Nội vào năm 1963.

Có lẽ không một tổng bí thư nào của Việt Nam đã dành cả đời để nghiên cứu và trở thành chuyên gia, giáo sư tiến sĩ, có một không hai về lĩnh vực xây dựng đảng. Ông bắt đầu làm việc và vào đảng tại Tạp chí Cộng sản từ năm 1967 khi ông vừa tròn 23 tuổi ; bảo vệ thành công luận án phó tiến sĩ tại khoa Xây dựng đảng thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Liên Xô.

Sự nghiệp chính trị của ông thực sự khởi sắc khi ông cùng 19 người khác được bầu bổ sung vào Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản khóa VII, vào giữa nhiệm kỳ 1991-1996.

Không chỉ giỏi về lý luận với tư cách là Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương suốt 6 năm (2001-2006), ông còn được cho là biết giải quyết các bài toán thực tiễn trong chính trị nội bộ Đảng nơi độc tài luôn luôn đi kèm với những nước đi quyền bính đầy mưu lược.

Vậy ông đã để lại di sản gì ? phải chăng "sau tôi là Hồng thủy" ? (Après moi, le déluge)

Di sản đối nội : Đốt lò

Khi đảm nhiệm 2 chức vụ quan trọng nhất cùng một lúc là Tổng bí thư và Chủ tịch nước, ông khiêm tốn lẩy Kiều "Nghĩ mình phận mỏng cánh chuồn/Khuôn xanh biết có vuông tròn hay không".

Có thể nói rằng : Cho đến khi ông nhắm mắt xuôi tay, mọi việc vẫn còn dang dở và không được "vuông tròn" như ông mong ước. Những nhân sự ông gầy dựng đều đã phải ra đi do chiến dịch đốt lò cho chính ông khởi xướng.

Đầu tiên, ông đã bắt đầu một kế hoạch có lớp lang để tiến hành tiêu diệt các quan tham, củng cố sự lãnh đạo và gia tăng uy tín của Đảng cộng sản, thay mặt Bộ chính trị ban hành Quyết định số 162-QD/TW thành lập Ban Chỉ đạo Trung Ương (TW) về phòng, chống tham nhũng do chính ông làm trưởng ban.

Tiếp theo là báo đài bắt đầu ca ngợi ông về sự bình dị, liêm khiết đồng thời lên án sự xa hoa và lãng phí của những quan tham trong chính quyền, tạo bức xúc tập thể đối với những con người chỉ biết phá hoại của công và nhũng nhiễu dân chúng.

Ông sử dụng nhiều hình ảnh đậm chất văn chương để nói về công cuộc chống tham nhũng. Nhưng cách nói hình tượng nhất của ông khi chủ trì phiên họp thứ 12 của Ban chỉ đạo TW về phòng chống tham nhũng rằng "Lò đã nóng lên rồi thì củi tươi vào cũng phải cháy".

Kể từ đó, những thanh củi nhỏ tầm cấp vụ được đưa vào lò, rồi đến thành viên chính phủ, Ủy viên Bộ Chính trị ; cả chủ tịch nước và 2 Phó thủ tướng phải từ chức. Đỉnh điểm là cùng một lúc 3 cựu Ủy viên Trung Ương đảng cùng dắt tay nhau trước vành móng ngựa trong vụ Việt Á, và trong vòng 2 năm Việt Nam đã phải thay thế đến 3 đời Chủ tịch nước. Ông loay hoay tìm kiếm người kế vị nhưng chỉ gặp toàn "củi" cho đến lúc trút hơi thở cuối cùng.

Một mặt trừng trị các quan tham, mặt khác xây dựng ông như là tấm gương sáng, là niềm hy vọng của nhiều người, đặc biệt tầng lớp cần lao. Cuốn sách "Niềm tin yêu của nhân dân và bạn bè quốc tế dành cho Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng" được Báo Nhân dân và Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tổ chức in ấn và giới thiệu gồm gồm 263 bài viết, thơ, thư, điện ca ngợi ông là một "Nhà lãnh đạo cấp cao có tầm tư duy chiến lược, luôn trăn trở, lo toan cho dân, cho nước, có lối sống giản dị, không màng quyền lực và vun vén cho gia đình".

Công cuộc đốt lò của ông đã được nhiều người nức nở ca khen, nhưng cũng phơi bày ra trước mắt nhân dân rằng quan chức đảng cộng sản thực sự là một "bầy sâu" và bất cứ ai cũng có thể thành củi. Ông đã mở ra hộp "Pandora" và giờ đây sự dữ luôn lẩn khuất chung quanh hàng ngũ cấp cao nhất của đảng cộng sản.

Di sản đối ngoại : Cây tre

Về mặt đối ngoại có lẽ chưa ai có được cơ hội tiếp xúc và gặp gỡ nhiều lãnh đạo thế giới, cả Đông và Tây như ông Nguyễn Phú Trọng.

Với 6 năm làm chủ tịch Quốc hội, 12 năm làm Tổng bí thư, trong đó có 3 năm vừa là chủ tịch nước và tổng bí thư, ông đại diện cả Nhà nước và Đảng cộng sản trong nhiều hoạt động đối ngoại và có cơ hội gặp gỡ rất nhiều lãnh đạo thế giới trong suốt 20 năm qua.

Chuyến đi quan trọng đầu tiên là đến Trung Quốc vào năm 2011 sau khi được bầu làm Tổng bí thư, ông đã gặp chủ tịch nước Trung Quốc Hồ Cẩm Đào và Tập Cận Bình khi đó đang là Phó chủ tịch nước Trung Quốc.

Vào tháng 7/2015, ông thực hiện chuyến đi lịch sử đến Hoa Kỳ, và là lần đầu tiên một Tổng bí thư của ĐCS Việt Nam được tổng thống Obama tiếp đón và hội đàm tại Nhà Trắng.

Dưới thời của ông, Việt Nam phiêu lưu di chuyển trên một đường ranh quan trọng giữa lúc mâu thuẫn giữa hai cường quốc dâng cao và thế giới như đang chia phe rõ rệt.

Đông và Tây chưa đủ, trong 12 năm qua, nền ngoại giao Việt Nam thực sự sôi động bằng việc hội nhập rất cao và rộng mở với thế giới ; hình ảnh đó được ông khái quát là nền ngoại giao cây tre. Cho đến thời điểm này, Việt Nam đã có 6 Đối tác Chiến lược Toàn diện và 12 Đối tác Chiến lược và ký kết 16 Hiệp định thương mại tự do song và đa phương.

Vào cuối năm 2023, ông Nguyễn Phú Trọng còn "vời" được 2 lãnh đạo của 2 cường quốc lớn nhất thế giới là Joe Biden và Tập Cận Bình bước đến trụ sở nhỏ bé của Đảng cộng sản Việt Nam đóng tại số 1 Hùng Vương, Hà Nội để hội đàm hầu kiến tạo một tương lai lâu dài cho Việt Nam.

Và cách đây vừa đúng 1 tháng, ông tiếp Putin cũng ngay tại Trụ sở Trung ương Đảng và đây là lần gặp gỡ nguyên thủ nước ngoài cuối cùng của ông. Chính sách ngoại giao cây tre đang thực sự bấp bênh và đầy thách thức cho những người kế nhiệm giữa một thế giới đang phân cực rõ ràng.

Kiểm soát xã hội và bóp nghẹt tự do

Tiếc rằng, với quyền lực lớn lao của mình, ông Nguyễn Phú Trọng đã không đặt được một nền tảng lâu dài có tính hệ thống cho Việt Nam. Hiến pháp 2013 được thông qua vẫn ghi nhận sự lãnh đạo của Đảng cộng sản và Kinh tế nhà nước vẫn giữ vai trò chủ đạo. Báo chí bị quy hoạch và bất đồng chính kiến bị bắt tràn lan. Xã hội dân sự bị tấn công và ngôn luận bị kiểm soát chặt chẽ.

Kinh tế Việt Nam bắt đầu chậm lại và nhiều thiết chế xã hội bị lu mờ. Đã một thời người ta hy vọng có được một Nhà nước Pháp quyền, một xã hội dân sự lành mạnh và nền tư pháp được cải cách. Tất cả những điều đó hầu như đang dừng lại, đặc biệt là tự do báo chí.

Giờ đây dân chúng quan tâm đến những tín hiệu từ "Ủy ban kiểm tra trung ương" và Ban Chỉ đạo phòng chống tham nhũng hơn là những luận cứ công khai từ Viện kiểm sát hay Tòa án dựa trên tính độc lập của một nền tư pháp lành mạnh.

Theo tổ chức Human rights watch (HRW) ở Việt Nam đang có hơn 160 tù nhân lương tâm bị giam cầm vì chỉ thực thi các quyền cơ bản của mình và tình hình nhân quyền năm 2023 được tóm tắt bằng một từ : "u ám".

Người ta sẽ nhớ ông những gì ?

Chiến dịch đốt lò, Ngoại giao cây tre và Đàn áp bất đồng chính kiến là những gì người dân Việt Nam sẽ nhớ mãi về ông.

Họ cũng sẽ nhớ đến những "niềm tin chân thành" và "nỗ lực vô vọng" của ông nhằm xây dựng một thế hệ người cộng sản chân chính giữa một xã hội đầy rẫy tư bản đỏ đang trở nên xa lạ với quần chúng cần lao.

Dân cũng sẽ nhớ đến hình ảnh ông được Obama tiếp đón tại Nhà Trắng và hình ảnh đứng cạnh Tập Cận Bình giữa tiếng đại bác nổ và quân nhạc cử quốc thiều, rồi sau đó là cam kết về "chia sẻ một tương lai chung" với Trung Quốc.

Lê Quốc Quân

Nguồn : VOA, 19/07/2024

**************************

Một đời công cốc có đòi được không ?

Nam Gia, RFA, 19/07/2024

Ông Nguyễn Phú Trọng - Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam - vừa được trao tặng huân chương Sao Vàng ngày 18/7/2024 vào lúc 13 giờ 43 phút - báo VnExpress cho hay [1]. Sau đó 16 phút, cũng báo VnExpress đưa tin (trích) : "...ưu tiên dành thời gian để Tổng bí thư tập trung điều trị tích cực và để bảo đảm công tác điều hành chung của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, căn cứ Quy chế làm việc của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư khóa 13, trước mắt Bộ Chính trị phân công ông Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn được Bộ Chính trị quy định…" (hết trích) [2].

Anh Nguyễn Phú Trọng hao hư sao rồi ?

Sao Vàng năm cánh bồi hồi

Bỏ qua 6 con chữ dài dòng và rối rắm "tập trung điều trị tích cực" - ông Trọng được báo giới loan tin - bởi vì Điều lệ Đảng cộng sản Việt Nam - văn bản tối cao cho hoạt động của toàn thể đảng viên và các tổ chức đảng từ cấp cơ sở đến trung ương - gồm 48 điều [3], để đi vô chi tiết điều lệ, người ta không thấy quy định vai trò - chức trách - quyền hạn của Tổng bí thư. Càng không tìm thấy, khi Tổng bí thư vắng mặt vì bất cứ lý do nào đó, Đảng cộng sản Việt Nam sẽ giải quyết ra sao. Đây là một lỗ hổng rất lớn trong điều lệ đảng, vốn mang tính pháp quy không thể thiếu được. Lỗ hổng đó đã làm bối rối Đcộng sản Việt Nam. Chính vì lẽ đó, nội bộ người cộng sản Việt Nam đã buộc phải chọn ngay ông Tô Lâm - xét trên nhiều phương diện, tạm hội đủ các điều kiện để thay mặt ông Trọng, vào lúc tình huống bất ngờ xảy ra.

Song song với việc đảm đương chức trách Tổng bí thư, báo Thanh Niên ra ngày 19 tháng Bảy năm 2024 cho biết : "Tối muộn 18/7, ban tổ chức ra thông báo hoãn vì lý do kỹ thuật" cho chương trình Vĩ tuyến 17 - Khát vọng hòa bình dự kiến diễn ra ngày 19/7 tại Kỳ đài bờ Bắc - Khu Di tích Đôi bờ Hiền Lương (tỉnh Quảng Trị)". Trong khi đó, đài VOA có bài "Chương trình chính luận lớn bị hoãn ở Quảng Trị sau tin Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ‘điều trị tích cực’ [5]. Một chương trình mang ý nghĩa chính trị quan trọng cỡ này, tại sao đến "tối muộn" báo giới mới đưa tin, với nguyên nhân "lý do kỹ thuật" nghe thật mơ hồ !

Vĩ tuyến 17 - lằn ranh phân đôi mảnh đất hình chữ S - mang đầy ý nghĩa lịch sử chánh trị, được vạch ra vào ngày 21/7/1954. Tính đến nay - tròn 70 năm - người Pháp đã rút quân từ lâu nhưng máu và nước mắt vẫn triền miên chảy dài, theo khoảng thời gian đó !

Ông Nguyễn Phú Trọng sanh ngày 14/4/1944. Ngày phân đôi Nam - Bắc, ông ta chỉ là cậu bé lên mười. Giờ đây, một ông già tuổi 80 đang phải "điều trị tích cực" bởi sự săn sóc tận tình của bác sĩ. Chỉ có điều, ông già đó là "người đứng đầu thiên hạ" trong xứ sở "thiên đàng mù lòa" mới đáng ngẫm suy ! Chính vì lẽ đó, người đời thường kiểm đếm "di sản" của những nhân vật chính trị gia trên toàn thế giới, khi họ khuất núi. Dĩ nhiên, ông Nguyễn Phú Trọng cũng xứng đáng để làm cái việc "cân - đong - đo - đếm" - chi ly như thời bao cấp - những "di sản" của ông ta để lại. Có gì nhỉ ? Nhắc đến đương kim Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, phải thành thật mà nói, có quá nhiều phát ngôn và việc làm cần mổ xẻ. Tuy vậy, có một phát ngôn và một việc làm, bàn dân thiên hạ không thể nào quên.

Phát ngôn "Tổng bí thư phải là người miền Bắc, phải là người có lý luận !" vào năm2015 [5]. Có lẽ cho đến nay, ông ta đã thành toại.

Việc làm nổi bật nhứt mang tên "Đốt Lò" được ông ta khởi xướng vào năm 2013. Với quyết tâm cao độ và tràn đầy hứng khởi, cùng "niềm tin tất thắng" được nhồi sọ hàng chục năm qua nhưng quả đáng tiếc ! Bởi hơn 10 năm qua, lòng nhiệt thành "vì dân vì nước" của ông Trọng đã phơi bày thất bại toàn diện với hàng ngàn đảng viên, trong đó các đảng viên cấp cao và siêu cao lần lượt vô tù và rời ghế trong lặng lẽ. "Lò" càng cháy rực, người cộng sản Việt Nam càng sa lầy. Nếu không sa lầy, có lẽ quy định "bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm" đã không có lý do để chào đời hoặc mới đây, ngày 18/7/2024, trang tạp chí điện tử của Hội Luật sư Việt Nam cho biết [7] "...Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho hay, để thể chế hóa quy định 148-QĐ/TW của Bộ Chính trị về thẩm quyền của người đứng đầu trong việc tạm đình chỉ công tác đối với cán bộ cấp dưới trong trường hợp cần thiết hoặc khi có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Dự thảo Nghị định bổ sung quy định về tạm đình công tác đối với công chức trong trường hợp cần thiết (về thẩm quyền tạm đình chỉ, căn cứ tạm đình chỉ, thời hạn tạm đình chỉ, quy trình xem xét tạm đình chỉ)…" đối với cán bộ cố tình đùn đẩy, né tránh trách nhiệm. Rõ ràng, khi "Đốt Lò", ông Trọng cùng Bộ Chính trị không hề nghĩ ra những "thanh củi mục nát phẩm giá đảng viên" biết... co rút lại để tránh bị thẩy vô "lò" (!). 

Một phát ngôn ngạo nghễ đã thành toại, một việc làm "vì dân vì nước" đã thất bại - Đã đủ cho ông Trọng nhẹ nhàng về với "Mác - Lê Nin thế giới người hiền" như vị "cha già dân tộc" của ông ta chưa nhỉ ?

Nay có thơ rằng :

Sao Vàng tặng Tổng bí thư

Anh Nguyễn Phú Trọng hao hư sao rồi ?

Sao Vàng năm cánh bồi hồi

Nhớ thời vùng vẫy đứng ngồi không yên

"Đốt Lò" anh quyết ưu tiên

Tham ô hủ bại dẹp liền gian tham

Mười năm quả thật gian nan

Công thành danh toại tưởng an thân già

Bỗng đâu tai biến đọa đày

Cuối đời bại xụi mơ màng tơ vương

Một đời phận lỡ ẩm ương

Gàn gàn dở dở thiệt thương giống nòi

Hốc hang rách nát lều chòi

Một đời công cốc có đòi được không ?

Nam Gia

Nguồn : RFA, 19/07/2024

Tham khảo :

[1] https://vnexpress.net/tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-duoc-trao-tang-huan-c...

[2] https://vnexpress.net/bo-chinh-tri-thong-bao-ve-suc-khoe-cua-tong-bi-thu...

[3] https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Dieu-le-Dang-Cong-s...

[4] https://thanhnien.vn/hoan-chuong-trinh-nghe-thuat-vi-tuyen-17-khat-vong-...

[5] https://www.voatiengviet.com/a/chuong-trinh-chinh-luan-lon-hoan-quang-tr...

[6] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/ReadersOpinions/north-peo-ug...

[7] https://lsvn.vn/de-xuat-tam-dinh-chi-cong-tac-voi-can-bo-co-tinh-dun-day...

****************************

Hành trình vô định của Nguyễn Phú Trọng đã chấm dứt

Nam Việt, RFA, 19/07/2024

Khi dân Việt Nam đang ngẩn tò te, không ai biết chuyện gì đang diễn ra sau cánh màn nhung của chóp bu Ba Đình, nhưng hầu như các nhà quan sát quốc tế và các hãng tin lớn đều nhận được nguồn tin riêng từ Hà Nội rằng một thông cáo ban hành ngày 18/7 đầy ngụ ý, cho hay nhà lãnh đạo cuộc đốt lò của đảng cộng sản, ông Nguyễn Phú Trọng, đang hấp hối. Thậm chí, nhiều nguồn tin đồn đãi bắt đầu lan nhanh từ ngày 19, cho biết chính quyền đã chuẩn bị một hậu sự, bao gồm cuộc chuyển giao quyền lực trong nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam.

Ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam, xuất hiện tại nghị trường vào sáng 15/01/2024.

Có nhiều lời bàn, thậm chí là thuyết âm mưu được dẫn giải, cho rằng Nguyễn Phú Trọng có thể bị đẩy nhanh đến cái chết hơn, tương tự như các Trần Đại Quang, Nguyễn Bá Thanh, Phạm Quý Ngọ… nhưng thực tế thì ông Trọng đã gắng gượng hết sức sống của mình trong giai đoạn cuối đời mình để chứng kiến cuộc "đốt lò vĩ đại" của mình, bao gồm cắn răng nhìn những tay chân thân tín của mình cũng bị cháy đỏ vì tuyên bố không thể rút lại của ông "đốt lò không có vùng cấm".

Trọng yếu dần là điều thấy rõ về thể chất, nhưng khó ai biết được là Trọng có yếu đi vì tuyệt vọng khi thấy cơ đồ mình dựng ra, trở thành chuyện dọn ổ sẵn cho một kẻ quyền lực tàn bạo tiến vào. Mấy tháng nay, kể từ khi con cờ sắp đặt quan trọng của ông Trọng là Vương Đình Huệ bị vạch mặt sai phạm, ông gần như vắng mặt rất nhiều trong các cuộc tiếp khách nước ngoài. Trong phân tích của nhiều đài nước ngoài có được trong tay băng hình cuộc tiếp miễn cưỡng của Trọng với Putin, người ta thấy Putin phải nghiêng người nói với ông Trọng (không phải vì ông ta không nghe được, vì mọi thứ đã có thông dịch viên), vì vẻ mặt đờ đẫn không có dấu hiệu sự sống của Trọng đã khiến Putin phải tiếp xúc gần hơn trước ống kính ngoại giao.

Cũng vài lần, các tin tức lan đi trên các trang mạng cho thấy thời gian ra vào Viện quân y 108 của ông Trọng bắt đầu nhiều hơn, nhưng mọi thứ vẫn bị bưng bít như kiểu "tau vẫn khỏe chứ có chi mô", bởi sức khỏe của lãnh đạo cộng sản Việt Nam luôn là điều tối mật.

Ông Trọng đã cố giữ cho mình một hình ảnh thanh liêm và là một người cộng sản chân chính, nhưng mọi thứ vỡ toang vào những ngày cuối của ông, với hồ sơ sai phạm đến 3000 tỷ của dự án Ciputra Hà Nội, thời mà ông Trọng là bí thư Hà Nội. Thậm chí cay nghiệt hơn, khi vắng mặt ông, câu hỏi đặt ra về trách nhiệm sai phạm của Trọng trong vụ Ciputra được cất lên ở giữa Quốc hội. Dĩ nhiên, ai cũng biết, đó là một trong những đòn quyết định của Tô Lâm khi dấy động hồ sơ cũ để chỉ ra : Kẻ đốt lò cũng tham nhũng như ai.

Cay đắng hơn, kẻ mà ông Nguyễn Phú Trọng vẫn luôn xem như hổ nuôi trong nhà, lại chính là người nhẹ nhàng chiếm lấy ghế Tổng bí thư của ông, mà theo thông cáo nhanh lẹ, bất thường chưa từng có "Bộ Chính trị đã giao Chủ tịch nước Tô Lâm quản lý Trung ương Đảng, Bộ Chính trị và Ban Bí thư". Bộ Chính trị là ai ? Họp khi nào, lấy ý kiến thế nào mà nhanh gọn vậy ? Hay Bộ Chính trị chỉ là những đảng viên cấp cao mà giờ đây cũng nơm nớp nhìn Tô Lâm đang nắm hồ sơ tham nhũng của mình ?

Trọng có thể là một đảng viên cộng sản, lý tưởng với thế chế sẽ trong sạch của mình, tương tự như Gorbachov của Liên Xô cũ, nhưng hành động của Gorbachov thì đem đến sự sụp đổ của một đế chế độc tài, mở ra những cơ hội cho nhiều quốc gia bị buộc tham gia về hệ thống cộng sản của Stalin dựng nên. Còn Trọng thì trong cuộc đốt lò lý tưởng của mình, ông đã không ngờ mình làm sụp đổ hệ thống lãnh đạo tứ trụ, để cho một tên độc tài tàn bạo sẽ nắm tập quyền.

Nguyễn Phú Trọng được nhiều nhà phân tích thời sự quốc tế nhận định là một người đáng kính trọng về chuyện thanh liêm, hành động chống tham nhũng không mệt mỏi. Nhưng thời đại của Nguyễn Phú Trọng là thời đại mà Việt Nam tương nhượng với Trung Quốc nhiều hơn, hình thành một hệ thống đa nghi và chống phương tây đến tận cùng, Và tồi tệ hơn, đàn áp một cách dã man hơn, với vô số những người bất đồng chính kiến đã vào tù theo điều 331 và 117, và phân quyền cho các hệ thống công an khắp đất nước tùy tiện hành động đàn áp với người dân.

Kẻ thù lớn của Trọng không phải là những cán bộ đã suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Mà quan trọng hơn hết, Trọng luôn căn dặn công an phải hành động mạnh mẽ đối với những thành phần đòi đa nguyên, đa đảng và chống xã hội dân sự một cách triệt để.

Các thống kê cho thấy, là có hàng chục ngàn vụ tham nhũng, lạm dụng quyền để trục lợi cá nhân đã bị xử. Thống kê của Đảng cộng sản Việt Nam cũng cho thấy là có khoảng 175.000 đảng viên đã bị kỷ luật hay bị trừng phạt. Nhưng trên thực tế đó là việc Đảng cộng sản đang xử tội những thành viên phản bội mình. Còn với dân tộc Việt Nam và đất nước, thì Nguyễn Phú Trọng đã đẩy mọi thứ bóng tối mơ hồ và đầy đen tối của con đường giữ vững lý thuyết cộng sản, bao gồm các vụ đàn áp và gán tội không cần chứng cớ.

Có câu hỏi ra được đặt ra, là vì sao, với kinh nghiệm hoạt động quốc tế và hệ thống tư vấn đang vận hành chung quanh mình, tại sao Thủ tướng Phạm Minh Chính không nhận nhiệm vụ lãnh đạo thay ông Trọng vào lúc này, mà lại là Tô Lâm, một người vừa mới nhậm chức, cũng như đầy tai tiếng ở Châu Âu ?

Những ý kiến ẩn danh trong nội bộ cộng sản Việt Nam khẳng định một điều rằng Lâm và Chính chưa bao giờ thuận ý với nhau, bằng mặt mà không bằng lòng. Điều này không chỉ thể hiện ở trong nội bộ, mà thậm chí bộc lộ ở ngay trong những cuộc công du mà hai người có cùng chuyến đi. Và dĩ nhiên, vụ án của bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn – người tình của ông Chính theo đồn đãi - vẫn được tái đi tái lại, nhắc liên tục, cũng là cách mà Tô Lâm muốn ra mặt vỗ vai Phạm Minh Chính.

Cuộc họp mật của Bộ chính trị về chuyện sắp đặt cho Tô Lâm thay quyền lãnh đạo tạm thời, thế cho ông Nguyễn Phú Trọng, không thấy ý kiến gì của Thủ tướng Chính cho thấy, Chính cũng nhận ra kẻ thù của mình đã cầm sẳn vũ khí gì trong tay. Khi cái chết của Nguyễn Phú Trọng được cử hành xong, cuộc chiến cuối giữa hai đồng chí cùng xuất thân trong ngành Công an chắc chắn sẽ diễn ra, êm thắm hay gay gắt thì cũng rất khó lường.

Những bản tin của nhà nước khẳng định về chuyện chấm dứt thời kỳ cầm quyền của ông Trọng được chứng minh việc trao cho ông ta huân chương Sao Vàng, một huân chương vốn phần lớn là truy tặng cho người quá cố. Nhưng dù chết ở thể chất hay tinh thần, Nguyễn Phú Trọng sẽ khó nhắm mắt, vì ông ta biết tự mình đã làm sụp đổ cả một cơ đồ cộng sản lý tưởng, khi vô tình dọn mâm sẵn cho Tô Lâm bước vào ăn món bò dát vàng.

Nam Việt

Nguồn : RFA, 19/07/2024

***************************

Nguyễn Phú Trọng : công với ai và tội với ai ?

Gió Bấc, RFA, 19/07/2024

Ngày 17/7, người dân Việt chợt giật mình khi Bộ Chính Trị lần đầu tiên ban bố đặc ân hé ra cho người dân thông tin tối mật về sức khỏe của Nguyễn Phú Trọng. Té ra bấy lâu nay ông Trọng "vừa điều hành công việc, vừa điều trị, chăm sóc sức khỏe" nay đã đến lúc "cần phải tiếp tục ưu tiên dành thời gian để đồng chí Tổng bí thư tập trung điều trị tích cực".

Có người khen Nguyễn Phú Trọng kiên định với chủ nghĩa Mác-Lênin. Nguyễn Phú Trọng cũng tự hào về điều đó dù tuyên bố rằng con đường lên chủ nghĩa xã hội còn dài lắm không biết bao giờ mới tới.

Thật ra đây chỉ là cái cớ, là thông tin nền, chủ đề chính, nội dung cốt lõi của bản tin này là công bố "tân nhiếp chính vương" : "Bộ Chính trị, Ban Bí thư, căn cứ quy chế làm việc của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư khóa XIII, trước mắt, Bộ Chính trị phân công đồng chí Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn được Bộ Chính trị quy định" (1).

Bổ nhiệm nhiếp chính khi vua chưa băng hà là ngoại lệ chưa từng có trong các triều đại cộng sản "cường thịnh", từ Lenin, Stalin ở Nga, Mao ở Tàu hay Lê Duẩn ở ta. Các "lãnh tụ anh minh yêu đảng, yêu nước vĩ đại" luôn phấn đấu hy sinh phụng sự đến hơi thở sau cùng. Chính vì vậy, khi lãnh tụ trút hơi tàn thì đám cận thần phải sống mái dành vị trí quan trọng nhất trong ban lễ tang, vị trí đứng cạnh quan tài để bày tỏ lòng tiếc thương vô hạn, cũng đồng thời gián tiếp thể hiện vai trò kế vị. Thông thường là tắm máu. Trotsky đã đào tẩu vẫn bị truy sát. Beria phải dựa cột. Tứ nhân bang phải vào tù để tế cờ cho vương triều mới.

Công bố quyền lực Nhiếp Chính Vương kèm theo lời hiệu triệu "toàn đảng đoàn kết", vừa huấn thị, vừa răn đe trước khi báo tang, hy vọng quyền lực đã và sẽ được chuyển giao êm thắm mà không phải tắm máu như các tiên triều của đàn anh.

Triều đình ít biến động, chém giết, hy vọng rằng dân đen cũng đỡ lầm than khổ nạn tai bay họa gió. Phải chăng đây là tiên liệu, là sự sắp đặt của "người đốt lò vĩ đại", vị tổng bí thư ba nhiệm kỳ Nguyễn Phú Trọng ?

E rằng không mà còn ngược lại ! Càng về cuối nhiệm kỳ ba, quyền lực Tổng Trọng ngày càng suy giảm, song hành với tình trạng sức khoẻ ; nhưng sự suy giảm quyền lực chừng như không phải do sức khỏe mà do hậu quả những tính toán sai lầm trong "công cuộc đốt lò", trong việc điều hành các nhóm lợi ích, các phe nhóm dưới trướng. Lửa đốt lò càng lúc càng đậm nhưng củi đưa vào lò càng lúc càng xa tay với của chủ lò.

Về công cuộc đốt lò, nhiều người khen Nguyễn Phú Trọng là đầu tàu chống tham nhũng nhưng có không ít ý kiến nghi ngại đây chỉ là công cụ chiến lược tạo thế cho bọn đàn em thành lũ quần ngư tranh thực để Tổng Trọng tọa sơn quan hổ đấu, ngư ông đắc lợi. Thoạt đầu, củi đốt lò là đàn em thân tín của Ba X như Trịnh Xuân Thanh, Đinh La Thăng, Trần Bắc Hà… Nhưng trước những thanh củi to Lê Thanh Hải, Vũ Huy Hoàng, lửa lò lại chập chờn khi nóng khi lạnh.

Lửa thật sự dữ dội từ sau "tai nạn" bò dát vàng của Tô Đại Tướng. Câu nói xa gần của Tổng Trọng : "Tôi nhớ nhà văn Nga Maxim Gorky có nói : ‘Con người – hai tiếng ấy vang lên kiêu hãnh làm sao !’. Nhưng con người cũng có không ít tật : ‘Kém một miếng không chịu được’, ‘Miếng ăn là miếng tồi tàn, mất ăn một miếng thì lộn gan lên đầu !’. Vì vậy, thường rất khó, rất phức tạp. Khó nhưng không thể không làm, vì nó liên quan đến sinh mệnh của Đảng và sự tồn vong của chế độ" (2).

Chừng như đã kích hoạt năng lượng tiềm tàng của thanh kiếm Tô Lâm, mục tiêu đốt lò dần chuyển hướng. Từ vụ test kit Việt Á, đến chuyến bay giải cứu, rồi đến Nguyễn Thị Thanh Nhàn, tăng dần đến Hậu Pháo, Phúc Sơn, cái trật tự quyền lực Công an báo cáo, kiểm tra, kết luận, Công an khởi tố đã bị đảo lộn. Công an khởi tố sân sau, bắt nóng trợ lý lãnh đạo cấp cao thậm chí cả Ủy viên Trung ương đảng đương nhiệm như Hoàng Thị Thúy Lan, bí thư Vĩnh Phúc ; buộc Võ Văn Thưởng, Vương Đình Huệ phải tự xin từ chức. Ủy ban Kiểm tra Trung ương phải cập rập bẽ bàng đề nghị kỷ luật đảng viên với những phạm nhân. Uy thế của hai cánh tay quyền lực của Đảng ngày càng mờ nhạt, thụ động hợp thức hóa các quyết định tố tụng của Công an.

Mới đây nhất, Phó ban Nội chính Nguyễn Văn Yên bị bắt giam, cuộc điều tra các dự án môi trường đang mở rộng, số phận của Trưởng ban Nội chính, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra rung lắc như cây non trong bão lớn, càng cho thấy "công cuộc đốt lò" đã nằm ngoài tầm tay của Nguyễn Phú Trọng và trước sau nó hoàn toàn không nhằm chống tham nhũng như đã nhân danh. Thực chất nó chỉ là cuộc đấu đá giữa các nhóm quyền lực và lợi ích.

Quy mô, tính chất các vụ tham nhũng đã lộ sáng, càng về sau càng lớn hơn các vụ trước với cấp số nhân. Với Trịnh Xuân Thanh, Đinh La Thăng số tiền thiệt hại tham nhũng ngàn tỷ đã là con số khủng nhưng các đại án sau này như Trịnh Văn Quyết, SCB số tiền thiệt hại là chục ngàn, trăm ngàn tỷ. Trong cái nhìn của giới chuyên môn, vẫn còn đó nhiều vụ án tiềm năng giá trị thiệt hại hàng trăm ngàn tỷ hoặc lớn hơn.

Đặc biệt trong lĩnh vực tài chính ngân hàng qua ba khóa Tổng bí thư của Tổng Trọng, hàng loạt ngân hàng phải quản lý đặc biệt, phải mua lại 0 đồng ; kinh khủng nhất là ngân hàng SCB, nhà nước phải chi 25 tỉ USD (bằng 6% GDP cả nước năm 2023) để giải cứu. Thế nhưng các Thống đốc Ngân hàng Nguyễn Văn Bình, Lê Minh Hưng không chịu trách nhiệm gì, mà còn thăng tiến vào Bộ Chính trị. Rõ là "công cuộc đốt lò" không ngăn chặn, giảm thiểu, mà tham nhũng ngày càng lớn mạnh hơn.

Giới chức tự xưng yêu đảng, tung hô Nguyễn Phú Trọng có công xây dựng đảng. Quả thật, Nguyễn Phú Trọng nói nhiều, ra nhiều quy định mới, in nhiều sách về xây dựng đảng nhưng nhìn lại cái đảng sau gần ba khóa được Trọng xây dựng, đã rệu rã như thế nào ?

Với tầng lớp lãnh đạo cao cấp do Tổng Trọng đào tạo, tuyển chọn trong khóa 13 này thì 7/18 Ủy viên Bộ Chính trị bị cách chức, cho thôi giữ chức do bị nhúng chàm. Hơn 30 Ủy viên Ban chấp hành trung ương bị bắt, cách chức, cho thôi giữ chức vì tham nhũng. Cấp thấp hơn tuần tự là số trăm, số ngàn. Những thiệt hại nhân sự khủng khiếp chưa từng có, ngay cả trong thời non trẻ hoạt động bí mật bị thực dân Pháp đàn áp hay trong chiến tranh cũng cao chưa đến như vậy. Đây chỉ là con số nhúng chàm đã bị lộ, con số đảng viên cán bộ nhúng chàm chưa bị lộ thì khó có thể thống kê.

Đảng có trăm tai nghìn mắt, đảng viên ai cũng học theo gương đạo đức Hồ Chí Minh, thực hiện 19 điều cấm, kê khai tài sản hàng năm… theo chương trình xây dựng đảng của Tổng Trọng. Thế nhưng, nhờ bọn tin tặc lừa đảo, đảng mới biết chủ tịch UBND huyện Nhơn Trạch bị chiếm đoạt hơn 170 tỉ đồng. Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã vào cuộc nhưng cũng chẳng ai giải đáp thắc mắc của người dân số tiền khổng lồ ấy từ đâu mà có. Cơ quan chống tham nhũng, xây dựng đảng thực chất chỉ làm công việc xử lý lấp liếm sai phạm lộ liễu không thể giấu và cố tình che đậy thô thiển những gì có thể che đậy.

Một chính sách lợi hại của Nguyễn Phú Trọng trong xây dựng đảng là luân chuyển cán bộ. Nhưng thực chất đó chỉ là thủ thuật xào bài, cài người phe đảng để Trọng chiếm đa số Ủy viên Trung ương, lật đổ Nguyễn Tấn Dũng trong đại hội khóa 12 và duy trì quyền lực cho Trọng trong khóa 13. Điểm lại các trường hợp cán bộ lãnh đạo bị lộ, bị xử lý, hầu hết là sai phạm từ nhiều năm trước, từ những chức danh trước đó mấy khóa và chỉ bị lộ ra nhờ những nguyên cớ tình cờ.

Trịnh Xuân Thanh sai phạm từ thời làm ở xây dựng dầu khí, được luân chuyển về Bộ Công thương, luân chuyển tiếp về Ủy ban nhân dân tỉnh Hậu Giang mới bị lộ nhờ vụ xe bảng trắng bảng xanh. Đinh La Thăng cũng sai phạm từ dầu khí, luân chuyển về Bô Giao thông, Bí thư Thành ủy Hồ Chí Minh, bị lộ từ nâng đỡ Trịnh Xuân Thanh. Võ Văn Thưởng sai từ khi làm Bí thư Quảng Ngãi, luân chuyển hàng tá chức lên đến Chủ tịch nước thì mới lộ vì đàn em Hậu Pháo…

Nói cách nào đó, luân chuyển là phương cách hữu hiệu để kẻ sai phạm chuyển vùng hoạt động né tránh, che giấu hậu quả sai phạm của mình. Luân chuyển cán bộ cũng là cơ hội, phương tiện cho loại hình tham nhũng mới là mua bán chức quyền.

Có người khen Nguyễn Phú Trọng kiên định với chủ nghĩa Mác-Lênin. Nguyễn Phú Trọng cũng tự hào về điều đó dù tuyên bố rằng con đường lên chủ nghĩa xã hội còn dài lắm không biết bao giờ mới tới. Chủ nghĩa Mác – Lê có hai phần chính là ảo tưởng về xã hội tốt đẹp phân phối theo lao động, người dân hạnh phúc ấm no nhờ phúc lợi dồi dào mà hiện các nước Bắc Âu đang thụ hưởng. Phần thứ hai là thực thể chuyên chính vô sản với chính quyền độc tài toàn trị và công cụ bạo lực là công an, quân đội. Xem ra ba nhiệm kỳ của ông Trọng những chỉ số phúc lợi an sinh xã hội của nhà nước không có gì khởi sắc nếu không nói là ảm đạm. Theo số liệu do Bộ Tài chính công bố, năm 2021, dự toán chi ngân sách cho Bộ công an là khoảng 96 ngàn tỷ đồng, gấp hơn 10 lần Bộ y tế (khoảng 9,1 ngàn tỷ đồng) và Bộ giáo dục là 7,1 ngàn tỷ đồng. Năm 2022, Bộ Công an được phân bổ số tiền 95,5 ngàn tỷ đồng và tăng lên gần 100 ngàn tỷ đồng trong năm 2023 (3).

Ngoài ra, ngành Công an còn được trích đến 85% tiền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông, bán đấu giá bản số xe… điều này cho thấy ông Trọng không kiên định với đường lối, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, mà kiên định và đầu tư chăm chút cho thực thể bộ máy chuyên chính vô sản.

Sự đàn áp, tước đoạt tài sản người dân nhất là trong lĩnh vực đất đai trong ba nhiệm kỳ của Tổng Trọng quy mô lớn, tàn bạo và đẫm máu nhất so với các Tổng bí thư khác từ 1975 đến nay. Nhà nước đã dùng pháp quyền hành chính, hình sự và cả sức mạnh súng đạn để đàn áp người dân vừa cướp đất vừa bắn giết, tù đày những người mất đất. Điển hình là vụ Cống Rộc, Hải Phòng với gia đình Đoàn Văn Vươn, vụ Văn Giang, Hưng Yên… Đặc biệt, vụ Đồng Tâm, Hà Nội, dân thôn Hoành bị cướp hàng chục ha đất. Cụ Lê Đình Kình, đảng viên lão thành trên 60 năm tuổi đảng bị thảm sát, con cháu bị án tử hình, chung thân, ngược lại ba hung thủ trong số hơn 300 tên khủng bố nửa đêm xông vào nhà dân bắn giết lại được chính Nguyễn Phú Trọng ký truy tặng huân chương.

Báo chí, tôn giáo dưới thời Nguyễn Phú Trọng cũng bị bóp nghẹt hơn bao giờ hết. Quy hoạch báo chí, Luật An ninh mạng, điều 331 đã giết chết hoàn toàn tự do báo chí và cả không gian mạng xã hội. Nhiều nhà báo phản biện hay điều tra chống tiêu cực như Phạm Đoan Trang, Mai Phan Lợi, Nguyễn Hoài Nam, Trương Châu Hữu Danh… bị kết án tù rất nặng nề.

Ngay trong số cán bộ đảng viên, Nguyễn Phú Trọng cũng có sáng kiến độc đáo, vũ khí đặc biệt để đàn áp, bóp nghẹt tiếng nói phản biện. Đó là khái niệm mơ hồ "tự chuyển biến, tự chuyển hóa, tha hóa mất phẩm chất" và bị kết tội về những hành vi mơ hồ ất ơ lợi dụng chức vụ quyền hạn, trốn thuế như vị lão tướng nhà báo Nguyễn Kim Hoa, luật sư Trần Vũ Hải. Gần đây nhất là Phó ban Dân nguyện quốc hội Lưu Bình Nhưỡng, nhà báo Huy Đức, Luật sư Trần Đình Triển, đại biểu quốc hội Lê Thanh Vân.

Đạo lý của dân tộc, nghĩa tử là nghĩa tận, lẽ ra không nên nặng lời với người đã khuất. Nhưng ngay khi chúng tôi viết những dòng chữ này thì cả hệ thống truyền thông đồ sộ của Đảng đang huy động hết công suất ca ngợi công đức của Nguyễn Phú Trọng bằng ngôn từ dối trá, hài hước không kém "Người kể chuyện phi thường" Hồ Chí Bảo và "Quốc Trung hiền sĩ" tán tụng khen nhau. Một lần nữa họ lại lấy tiền của, phương tiện hiện đại của đất nước, của người dân để đầu độc nhận thức cộng đồng. Ai đã tuyệt nghĩa tử nghĩa tận với cụ Lê Đình Kình khi thi hài cụ bị bị hành hạ, phanh thây, tang lễ cụ bị bao vây ? Ai sẽ nói thay những người đã và đang bị cướp tài sản, bị đàn áp giam cầm ?

Lịch sử đảng cộng sản, các tổ chức độc tài khác sẽ tán dương công đức, tài trí kinh nghiệm củng cố thể chế chuyên quyền đàn áp của Nguyễn Phú Trọng. Phần còn lại của thế giới cần phải hiểu và nhận diện con người thật của ông ta.

Gió Bấc

Nguồn : RFA, 19/07/2024

Việt Nam : Khoảng trống quyền lực nguy hiểm sau thời tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng

Courrier International nhận định sự kiện tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời hôm thứ Sáu 19/07/2024 ở tuổi 80, đã để lại "một khoảng trống khó lấp đầy" trong đời sống chính trị Việt Nam.

Ảnh tư liệu : Tổng bí thư Việt Nam Nguyễn Phú Trọng phát biểu nhân buổi tiếp đón tổng thống Mỹ Joe Biden tại Hà Nội ngày 10/09/2023. AP - Evan Vucci

Ông Nguyễn Phú Trọng qua đời và khủng hoảng kế nhiệm

Một ngày trước đó, Đảng cộng sản Việt Nam đã ra thông cáo cho biết chủ tịch nước Tô Lâm sẽ "tạm thời" điều hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị để có thể "tập trung điều trị tích cực cho tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng". Bộ Chính trị trao cho ông Trọng huân chương Sao Vàng, "huân chương cao quý nhất của nước Cộng Hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" - theo tờ Le Courrier du Vietnam, và Asia Sentinel nói thêm huân chương này "thường chỉ để truy tặng".

Hôm thứ Sáu, Asia Sentinel cũng là tờ báo ngoại quốc đầu tiên loan tin tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời, trước khi báo chí nhà nước nhìn nhận. Cơ quan truyền thông đặt ở Hồng Kông nhận xét, "Sau khi đẩy lui được một đối thủ trước đại hội đảng năm 2016, và dù bị đột quỵ vào giữa năm 2019, ông Nguyễn Phú Trọng vẫn nắm trọn quyền hành cho đến những tháng gần đây".

The Diplomat nhắc lại, hồi tháng Giêng, ông Trọng đã không thể gặp thủ tướng Lào và tổng thống Indonesia. Việc tổng bí thư không xuất hiện công khai khiến người ta đồn đoán sức khỏe của ông diễn biến xấu. Năm 2023, Nguyễn Phú Trọng đã phải hủy chuyến công du Hoa Kỳ. Và theo Asia Sentinel, "Vào mùa xuân, đã có những tin tức là ông Trọng làm việc trong một phòng dành riêng của khu hồi sức ở bệnh viện quân đội 108 Hà Nội, ông thường qua đêm ở đó trong trường hợp cần chăm sóc khẩn cấp".

Ngày 20/06, khi Vladimir Putin đến Hà Nội, một tấm ảnh của Sputnik News cho thấy tổng bí thư phải ngồi dựa hẳn vào ghế, mà Nikkei Asia cho rằng "có thể do tác dụng phụ của thuốc". Báo chí Việt Nam không nói gì về tình trạng này.

Ông Tô mới  Lâm sẽ kiêm nhiệm hay Bộ Chính trị bầu tổng bí thư ?

Cũng theo Nikkei Asia, từ nay đấu tranh quyền lực trong đảng sẽ gia tăng mạnh mẽ. Hai nhà nghiên cứu Việt Nam trong một bài viết đăng trên trang web Singapore Fulcrum khẳng định ông Trọng qua đời "sẽ dẫn đến hậu quả nặng nề cho tương lai chính trị Việt Nam", với "cuộc khủng hoảng kế nhiệm".

Lên làm tổng bí thư từ năm 2011, ông Nguyễn Phú Trọng có "quyền lực chưa từng thấy" trong gần 15 năm qua, và một trong những lý do là ông "không hề có tai tiếng gì". Đặc biệt ông tung ra chiến dịch chống tham nhũng được mệnh danh là "Đốt lò", khiến hàng ngàn quan chức bị bắt hoặc cách chức, kể cả những nhà lãnh đạo cao cấp. Nay ông Trọng mất đi, để lại một khoảng trống lớn.

Nhiệm kỳ tổng bí thư của ông còn kéo dài đến năm 2026, tức đại hội đảng lần tới. Fulcrum tự hỏi, từ nay cho tới lúc đó, chủ tịch nước Tô Lâm có tạm thời kiêm nhiệm, hay Bộ Chính trị sẽ bầu ra một tổng bí thư mới ? Ông Tô Lâm vốn là bộ trưởng công an cho đến tháng 5, đã đóng vai trò trung tâm trong chiến dịch chống tham nhũng của Nguyễn Phú Trọng, và chiến dịch này "giúp ông có cơ hội loại bỏ các đối thủ trong cuộc đua thay thế ông Trọng", theo The Diplomat.

Tô Lâm lên thay ông Võ Văn Thưởng bị buộc phải từ chức hồi tháng 3 với cáo buộc vi phạm các quy định của đảng. Một tháng sau, chủ tịch quốc hội Vương Đình Huệ cũng phải từ chức tương tự. Asia Sentinel nhận định : "Bây giờ chỉ còn mỗi một chướng ngại vật trên con đường trở thành tổng bí thư của ông Tô Lâm : thủ tướng Phạm Minh Chính".

Nhà văn Mỹ Douglas Kennedy và chợ nổi miền Tây

Cũng về Việt Nam nhưng trên lãnh vực xã hội, Le Figaro Magazine tiếp tục loạt bài du ký "Một người Mỹ ở Việt Nam" của nhà văn Douglas Kennedy, phần hai nói về chuyến đi Đồng bằng sông Cửu Long. Sau khi thăm Sài Gòn, Đà Lạt, Ban Mê Thuột và Huế, nhà văn Mỹ tìm đến với vựa lúa của Việt Nam.

Ông tự hỏi bà Marguerite Duras sẽ nghĩ sao khi khung cảnh được miêu tả trong cuốn "Người tình" (L’Amant, được giải Goncourt năm 1984) đã được hiện đại hóa, với những tòa nhà bê-tông, ánh đèn nê-ông của các cửa tiệm, siêu thị, máy rút tiền, và rác thải nhựa trôi nổi dọc khắp bờ sông. Ông Nhân, tốt nghiệp đại học ngành thương mại quốc tế nhưng về quê mở một khu nhà nghỉ đơn sơ, đưa ông đến thăm khu chợ trên sông, một trong những chợ nổi hiếm hoi còn sót lại trên thế giới. Người chủ trọ sinh năm 1968, khi quân Bắc Việt bất ngờ tấn công trên 100 thành phố của Việt Nam Cộng Hòa đúng vào ngày Tết, ngại ngùng khi được hỏi cảm tưởng về chiến tranh.

Nhà văn Mỹ thưởng thức phở và cà phê sữa pha theo kiểu Việt Nam ngay trên xuồng – những chiếc xuồng gỗ cũ kỹ có từ thế kỷ trước. Chợ nổi xuất hiện từ thế kỷ 19, khi vùng đất này được bao phủ bằng một mạng lưới sông ngòi, kênh rạch và chưa có nhiều đường lộ, người ta di chuyển bằng đường sông. Theo người hướng dẫn, chợ nổi được cư dân ưa chuộng vì rẻ hơn các cửa tiệm trên đất liền, nhất là siêu thị đang ngày càng phát triển.

Một chiếc tàu du lịch lớn đến gần, với khoảng hai chục người đồng hương của Douglas Kennedy cùng lứa tuổi, trong đó có người mặc chiếc áo thun với dòng chữ gây bối rối cho nhà văn "Hãy luôn coi chừng một cựu chiến binh Việt Nam". Người này nói lớn với người bên cạnh : "Thật khó tin khi thấy khung cảnh đẹp như vậy, sau hàng tấn bom chúng ta thả xuống năm 1968 !". Quay về nhà nghỉ, một chiếc xe tải nhẹ chạy qua với loa phóng thanh tuôn ra những tràng dài, mà nhà văn đoán là khẩu hiệu tuyên truyền đại loại như "Ủng hộ kế hoạch năm năm", "Đoàn kết gây sức mạnh". Nhưng ông Nhân nói rằng "Họ rao bán giấy vệ sinh".

Donald Trump : Chủ đề được bàn tán nhiều nhất tuần này

Sau vụ ám sát hụt, Donald Trump là đề tài chính được tất cả các báo bàn luận. Le Point tuần này đăng ảnh cựu tổng thống Mỹ với miếng gạc trên vành tai phải, nhấn mạnh "Trump, hơn bao giờ hết". The Economist ghép ảnh hai ông Donald Trump và J.D. Vance đang nhìn về phía trước, đặt câu hỏi "Họ sẽ đưa nước Mỹ đến đâu". L’Express đưa hình vẽ một chiếc đồng hồ cát mà phần dưới bắt đầu nhiều hơn phần trên, than thở "Và trong khi đó nước Pháp đi xuống".

Courrier International chạy tít lớn "Paris lại là lễ hội" : Còn một tuần nữa khai mạc Thế vận hội, báo chí ngoại quốc hoan nghênh sự đổi mới của thủ đô nước Pháp. Le Nouvel Obs nghỉ hè sớm với số đúp mùa hè, trang bìa là một hòn đảo giữa biển xanh bát ngát, với dòng tít "Thay đổi không khí".

Thoát chết, cựu tổng thống thành người hùng trong mắt dân Mỹ

L’Express nhận thấy viên đạn sượt qua vành tai phải của ứng cử viên Nhà Trắng đã biến ông thành một người hùng, giảm thiểu cơ hội của đối thủ. Tổng thống trước đó từng bị bắn là Ronald Reagan, một cựu diễn viên hạng B, cựu thống đốc California. Vụ tấn công ở Washington hôm 30/03/1981 làm ba người bị thương, trong đó có Reagan. Tổng thống 70 tuổi bị trúng đạn ở ngực nhưng chỉ sau 15 ngày đã rời bệnh viện trở về Nhà Trắng, uy tín đang xuống thấp bỗng tăng vọt. Donald Trump chưa phải là tổng thống nhưng rất có thể lại trở thành ông chủ Nhà Trắng ngày 05/11 tới. Chỉ suýt soát vài milimet nữa là hung thủ Thomas Matthew Crooks có thể giết chết nhà tỉ phú.

Tuy không phải là diễn viên chuyên nghiệp, nhưng Donald Trump một lần nữa tại Butler, chỉ vài giây sau bi kịch, đã chứng tỏ khả năng truyền thông : đứng dậy với khuôn mặt loan báo, giơ nắm tay lên hô "Chiến đấu ! Chiến đấu". Thoát chết, điểm tín nhiệm của Trump vượt lên ngay 3 điểm so với Joe Biden, được cảm tình cả từ những người không thuộc phe ông. Tuần báo nhắc lại lời của dân biểu đảng Dân chủ Tip O’Neill về Ronald Reagan sau vụ ám sát : "Tổng thống đã trở thành người hùng, chúng ta không thể tranh chấp với một nhân vật được yêu mến như vậy".

Nở rộ thuyết âm mưu

Trong bài xã luận "Số hên của ông Trump", Le Point nhận định nay ông Joe Biden khó mà vượt lên nổi. Một bên là ứng cử viên Cộng hòa mạnh mẽ, bên kia là tổng thống đương nhiệm vẫn chưa xóa mờ được những tranh cãi về cuộc tranh luận với đối thủ, phải chăng cuộc bầu cử tháng 11 đã có sẵn kết quả ? Cú sốc mới càng làm rung chuyển một nước Mỹ vốn đang chia rẽ, căng thẳng lên cao chưa từng thấy kể từ sau cuộc nội chiến đã làm hơn 600.000 người chết từ 1861 đến 1865.

Theo Pew Research Center, cử tri của mỗi bên đều coi bên kia là vô đạo đức. Hoa Kỳ tuy là đại cường kinh tế, quân sự và công nghệ của thế giới đương đại, nhưng truyền thống làm chính trị không thay đổi mấy kể từ cuối thế kỷ 18. Hai trăm năm mươi năm sau độc lập, các chính khách cần phải biết rằng người dân có thể diễn dịch những tuyên bố khiêu khích của họ như một sự cổ vũ bạo lực. Thuyết âm mưu đang nở rộ hơn bao giờ hết, và cần làm rõ sự việc, dù tay súng đã mang theo xuống mồ lý do đã ra tay hành động.

Phát súng can thiệp vào cuộc bầu cử quan trọng nhất thế giới  

Cũng trên Le Point, triết gia Bernard-Henri Lévy cho biết, có lẽ do lúc nghe tin ông đang ở Ukraine, ý nghĩ đầu tiên không phải như các vụ ám sát trước đó của Lincoln, Roosevelt, Kennedy, Reagan -  nhẹ nhõm sau khi một người vừa thoát được tử thần do một kẻ khủng bố mang đến - mà là "ru-lét Nga", hình ảnh mô tả sự may rủi. Đó là sự điên khùng của một thế giới mà định mệnh được đánh cược trong tầm ngắm của một kẻ sát nhân với động cơ chưa rõ, phát súng can thiệp vào cuộc bầu cử quan trọng nhất thế giới.

Một giây trước đó, Donald Trump đối với nhiều người là cái tên tệ hại nhất nước Mỹ và một giây sau đó, là một người sống sót nhờ phép lạ - và đối với các fan của ông, là một sự thiêng liêng, một người chiến thắng. Vài ngày sau quốc khánh Mỹ 04/07 và vài giờ trước quốc khánh Pháp 14/07, hình ảnh vành tai đẫm máu của Trump lan truyền trên toàn cầu.

Phải nói là ứng cử viên Trump đã rất khôn ngoan, sau khi sờ lên tai để xem mình còn sống hay không, đã có động tác thách thức rất được hoan nghênh. Nhưng theo tác giả bài viết, đó là một thái độ cao bồi, của một nhân vật ủng hộ Putin, nói không với tổng thống Ukraine, phản bội người Kurdistan, đe dọa sẽ không bảo vệ Châu Âu nếu không trả đủ tiền vào ngân sách NATO. Donald Trump nếu đắc cử sẽ là tin rất xấu cho nước Mỹ và cho thế giới.

Với cặp Trump-Vance, nước Mỹ đi về đâu ?

The Economist băn khoăn "Donald Trump và J.D. Vance sẽ đưa nước Mỹ đi về đâu ?". Nếu Thomas Matthew Crooks bắn chệch sang phải vài centimet, nếu Donald Trump không quay đầu thì có lẽ ông đã chết. May mắn là Trump không bị thương nặng, và một điều may nữa là một thẩm phán Florida đã không truy tố ông. Các đại biểu trong đại hội đảng Cộng hòa ở Milwaukee đội những chiếc nón kết mang con số "45/47", tin rằng Trump sẽ là tổng thống nhiệm kỳ tới.

Donald Trump nay đang thống trị đảng Cộng hòa. Việc ông chọn J.D. Vance làm ứng cử viên phó tổng thống cho thấy Trump vô cùng tự tin vào chiến thắng. Một nhân vật chống toàn cầu hóa, chống các tập đoàn, chống nhập cư và ít kinh nghiệm chính trường không thể mở rộng số cử tri cho Trump.Trên phương diện đối ngoại, Đài Loan và Ukraine sẽ là các trắc nghiệm đối với công chúng Cộng Hòa truyền thống kiểu Reagan, theo đó tôn trọng trật tự thế giới và các đồng minh là có lợi cho Hoa Kỳ.

Về Đài Loan, ông Vance không rõ ràng, còn ông Trump khẳng định Đài Bắc phải chi trả cho việc được Mỹ bảo vệ chống lại Trung Quốc. Về Ukraine, Vance đi xa hơn cả Trump, khi nói rằng không quan tâm tới việc ai sẽ thắng. Nếu trở thành phó tổng thống, quan điểm của Vance không hẳn sẽ trở thành người của chính phủ Donald Trump. Tuy nhiên ông Trump đã già, nếu thắng cử ông sẽ trở thành tổng thống lớn tuổi hơn cả Biden vào lúc kết thúc nhiệm kỳ, và nếu ông Vance kế tục sẽ rất đáng ngại.

Nga : Kho vũ khí khổng lồ của Liên Xô sắp cạn

Liên quan đến cuộc xâm lăng Ukraine, The Economist cho biết "Số lượng vũ khí khổng lồ do Liên Xô để lại đang sắp cạn kiệt". Theo ước tính của nhiều cơ quan tình báo, sau hai năm chiến tranh Nga đã mất khoảng 3.000 xe tăng và 5.000 xe thiết giáp. Trang Oryx thu thập thông tin từ các nguồn mở đếm được 3.235 xe tăng Nga bị phá hủy, nhưng số thiệt hại thực tế còn lớn hơn nhiều.

Nhà phân tích Aleksandr Golts ở Stockholm nói rằng Vladimir Putin phải cảm ơn các nhà lãnh đạo Liên Xô cũ, vì biết trang bị của phương Tây tối tân hơn, nên đã lo sản xuất hàng ngàn chiến xa trong thời bình để chuẩn bị. Trước khi sụp đổ, Liên Xô sở hữu số thiết giáp bằng con số của toàn thế giới cộng lại. Nhưng nguồn vũ khí này dù rất lớn không phải là vô tận.

Bị Ukraine tiêu diệt quá nhiều, Moskva phải chắp vá các thiết bị, và do không sản xuất được máy công cụ nhưng lại bị cấm vận, chiến xa của Nga sắp cạn. Khi Sergey Shoigu cuối năm ngoái khoe đã đưa sang chiến trường 1.530 xe tăng trong năm qua, ông ta đã "quên" một chi tiết : đó không phải là những xe tăng mới mà chủ yếu là T-72 hay T-62 tân trang. Khi Ukraine chiếm được những xe tăng được gọi là T-90M mới, họ phát hiện đại bác của xe này sản xuất từ 1992. Và phần lớn số T-72 tồn trữ ngoài trời từ thập niên 90 không thể có chất lượng tốt.

Chuỗi sản xuất vũ khí thời Liên Xô cũng không còn. Vào thời đó, Ukraine, Georgia (Gruzia), Đông Đức là các trung tâm quan trọng, và điều mỉa mai là Kharkiv chính là nhà sản xuất tháp pháo cho xe tăng T-72. Số công nhân tại các nhà máy vũ khí Nga từ 10 triệu chỉ còn 2 triệu, mà không có khả năng tự động hóa. Nhờ đạn pháo của Bắc Triều Tiên, quân Nga có thể áp đảo Ukraine nhưng bắn nhiều thì cứ vài tháng phải thay nòng đại bác. Trong khi chỉ có hai nhà máy sở hữu thiết bị cần thiết do Áo sản xuất, không thể đáp ứng nhu cầu. Nga chưa bao giờ sản xuất được loại máy này, mà nhập từ Mỹ trong thập niên 30 và cướp được của Đức sau chiến tranh.

Vì sao Moskva gây áp lực "để tiến đến hòa bình" ?

Quá thiếu xe tăng, tân bộ trưởng quốc phòng Andrei Belusov dường như phải tập trung cho sản xuất drone. Theo các chuyên gia từ nay đến cuối năm nếu tình hình không thay đổi, Nga sẽ phải chuyển sang thế thủ thậm chí ngay trong mùa hè này. Như vậy Vladimir Putin sẽ có lợi khi tạm thời ngưng bắn.

Phải chăng vì vậy mà khi tổng thống Volodymyr Zelensky loan báo trong hội nghị vì hòa bình sắp tới, đại diện Moskva có thể được mời dự, mạng xã hội Nga vội vã chộp lấy cơ hội ? Tờ Vyssokiy Zamok của Ukraine được Courrier International dịch lại, tỏ ra nghi ngờ sự hăng hái này. Nga huy động hàng loạt đội ngũ gây ảnh hưởng ngầm trong dư luận, từ dân biểu, blogger có nhiều người theo dõi, các "nhà phân tích" đều lặp đi lặp lại rằng phải chấp nhận mọi điều kiện để có hòa bình, và được các "bot" lan truyền trên mạng xã hội.

Rằng tình hình Ukraine rất bi đát, không có điện, tỉ giá đô la tăng, người dân di tản, trẻ em trong bệnh viện ở ngay thủ đô cũng bị sát hại… cứ như là Kiev đang đứng trước ngưỡng cửa địa ngục. Nếu đúng như vậy, Kremlin chi hàng trăm triệu đô la cho tuyên truyền trên internet để làm gì ? Sao quân Nga không tiến thêm ở mặt trận miền đông lẫn miền bắc mà cứ dậm chân tại chỗ ? Cả một nghịch lý, theo tờ báo !

Thụy My