Khủng bố tại Iran : Phải chăng Hoa Kỳ "mừng thầm" ?

Xung đột Israel-Hamas, tình trạng nhập cư trái phép ở Pháp, khủng bố tại Iran là những chủ đề được các tờ báo Pháp quan tâm nhất hôm nay 05/01/2024.

Đám tang các nạn nhân trong hai vụ khủng bố ở Kerman, Iran, ngày 05/01/2024. AFP - -

Cuộc tấn công khủng bố tại Iran được nhiều báo Pháp số ra hôm nay tập trung khai thác. Trong bài viết mang tựa đề "Cuộc tấn công tệ hại nhất tại Iran kể từ sau Cách Mạng", nhật báo Le Monde đã tóm tắt lại tình hình. Cụ thể, vụ khủng bố diễn ra ngày 03/01 tại thành phố Kerman, trong buổi lễ tưởng niệm ngày mất của tướng Qasem Soleimani. Hai túi xách chứa bom đặt tại lối vào của nghĩa trang đã được kích nổ từ xa, cướp đi sinh mạng của 84 người và khiến 284 người khác bị thương.

Tờ báo cũng cho biết vụ khủng bố diễn ra trong bối cảnh xung đột leo thang tại khu vực. Ngay từ đầu cuộc chiến giữa Israel và Hamas, Tehran đã luôn bày tỏ lập trường ủng hộ Hamas, nhưng đồng thời, Iran cũng luôn "thận trọng" để tránh rơi vào cuộc chiến toàn diện với Israel và đồng minh của họ là Hoa Kỳ. Tuy vậy, thế cân bằng này khó có thể bảo toàn, khi hiện giờ tại Lebanon, các cuộc giao tranh giữa Hezbollah và Nhà nước Do Thái ngày một khốc liệt, nhất là sau cái chết của Saleh Al-Arouri, nhân vật số 2 của Hamas. Còn tại Syria và Iraq, quân đội Mỹ đã trở thành mục tiêu tấn công của các lực lượng vũ trang thân Iran không dưới 100 lần. Trên biển, phiến quân Houthi tại Yemen cũng không ngừng tấn công các tàu thương mại được cho là "liên quan đến Israel".

Lý lịch của tướng Qasem Soleimani

Cùng chủ đề, tờ La Croix chú ý đến khía cạnh khác : hồ sơ lý lịch của tướng Soleimani. Theo nhật báo Công Giáo, sinh thời, ông Qasem Soleimani đã chỉ huy lực lượng Al-Qods trực thuộc Quân đoàn Vệ binh Cách mạng và giám sát các hoạt động trên khắp Trung Đông. Ông còn đóng vai trò quyết định trong việc đánh bại nhóm thánh chiến ở Syria và Iraq. Nhưng Soleimani đã bị hạ sát trong một cuộc tấn công bằng drone của quân đội Hoa Kỳ vào ngày 03/01/2020.

La Croix đồng thời khẳng định, trong suốt cuộc đời mình, tướng Soleimani đã gây thù kết oán với rất nhiều người. Tờ báo dẫn lời bà Mahnaz Shirali, chuyên gia về xã hội và chính trị Iran, cho biết ông Soleimani từng bị coi là "nhà tôn giáo sát nhân" và bị ghét bỏ tại chính quê hương mình. "Tôi cho rằng phần lớn người dân Iran cũng không còn niềm tin vào thể chế chính trị của nước mình", bà Shirali nhận định.

Tờ báo cũng phân tích phản ứng của các bên liên quan. Mặc dù tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS), trong một thông báo trên mạng Telegram, đã đứng ra nhận trách nhiệm về vụ khủng bố này, nhưng Tehran vẫn cho rằng trách nhiệm thực sự thuộc về phía Israel và Hoa Kỳ, "còn khủng bố chỉ là một công cụ". Ngay sau tuyên bố của Iran, Washington đã bác bỏ lập luận trên. La Croix đặt câu hỏi liệu Joe Biden có muốn "đổ thêm dầu vào lửa" khi mà trước đó, chính người tiền nhiệm, cựu tổng thống Trump đã ra lệnh thủ tiêu Soleimani ?

Xung đột ở Gaza : Cuộc chiến không hồi kết

Vẫn tại Trung Đông, nhật báo thiên tả Libération chạy tựa bài xã luận "Vừa mù vừa điếc". Lời nhận xét này được tờ báo đặc biệt dành cho những nhà lãnh đạo Israel khi đã bỏ qua tất cả các lời cảnh báo từ chính những đồng minh của mình.

Bài xã luận phân tích các lý do khác khiến cuộc chiến tại Gaza không thể kết thúc. Không chỉ muốn tiêu diệt Hamas, các bộ trưởng cực hữu của Israel dường như còn muốn đuổi tất cả người Palestine khỏi lãnh thổ này để rồi biến họ thành một dân tộc thuộc địa. Còn với người dân Israel, những người vẫn chưa hết bàng hoàng về vụ tấn công của Hamas hôm 07/10, thì vẫn "tiếp tục ủng hộ các cuộc oanh kích ở Gaza".

Không chỉ vậy, phần xã luận của cả Le Monde lẫn Libération đều nói về một nhân tố khác khiến cuộc chiến không thể chấm dứt : thủ tướng Benyamin Netanyahou. Theo Le Monde, thủ tướng Israel vướng vào nhiều chỉ trích như "tầm thường hóa những lời nhận xét bài ngoại" trong các cuộc tranh luận hay liên minh với những người theo "chủ nghĩa Do Thái thượng đẳng". Dù phải chịu phần trách nhiệm to lớn trong sự kiện ngày 07/10, vốn được coi là một "thất bại về mặt an ninh" của chính quyền Netanyahou, cùng những cáo buộc tham nhũng, nhưng "sẽ chẳng ai loại bỏ nhà lãnh đạo trong khi đại bác vẫn đang bắn ầm ầm, dù ông ta có mất uy tín đi chăng nữa", theo nhận định của Libération. Và rồi "chiến tranh sẽ là đồng minh tuyệt vời nhất" của vị thủ tướng Israel.

Hoa Kỳ : "Nhà hòa giải" giữa Israel và Hamas

Về vế ngoại giao, nhật báo kinh tế Les Echos có bài viết về việc Hoa Kỳ đang tìm cách ngăn chặn xung đột Israel và tổ chức Palestine Hamas bằng mọi giá. Ngoại trưởng Antony Blinken hôm qua sang Trung Đông đang trong tình trạng "nước sôi lửa bỏng" để tìm kiếm các biện pháp làm xuống thang căng thẳng.

Trong bối cảnh chiến sự giữa Israel và Hamas diễn ra hết sức khốc liệt, Nhà Trắng một lần nữa đang tìm cách vào vai "nhà hòa giải". Nhà khoa học địa chính trị Frédéric Encel nhấn mạnh : "Ngoại trưởng Blinken đến Trung Đông để tái khẳng định tình đoàn kết của Hoa Kỳ với Israel, cam kết tiếp tục chuyển đạn dược cho Nhà nước Do Thái. Mỹ cũng sẽ phải gây áp lực với Israel, nhưng chỉ ở khía cạnh nhân đạo, để đạt được một thỏa thuận hưu chiến ngắn hạn và yêu cầu Israel giảm cường độ các cuộc oanh kích. Tuy nhiên, Washington sẽ không yêu cầu Israel phải chấm dứt xung đột ở dải Gaza - đồng nghĩa với một thảm họa đối với Nhà nước Do Thái".

Vấn đề nan giải này của Mỹ sẽ là trọng tâm chuyến đi của ông Blinken, theo nhà khoa học chính trị Dominique Moïsi : "Làm thế nào có thể hỗ trợ Israel trong khi đồng thời vẫn muốn tìm cách thay đổi chính sách của họ ? Israel đã làm theo lời khuyên của Mỹ với việc thực hiện một cuộc oanh kích có mục tiêu, rất hiệu quả và mang tính biểu tượng nhắm vào nhân vật số 2 của Hamas mà không gây thương vong cho dân thường. Nhưng đấy chẳng phải là ‘giọt nước tràn ly’, điều có thể khiến tổ chức Hezbollah ở Lebanon hay chính Palestine quyết định tham chiến chống lại Israel ?"

Về phần mình, Israel đã huy động lực lượng dự bị với số lượng lớn và chính phủ Netanyahou rất có thể sẽ bị cám dỗ khiến ông quyết định tấn công luôn cả Hezbollah để "diệt trừ hậu họa".

Hoa Kỳ không muốn Israel sa lầy ở Gaza

La Croix thì nhận định rằng Hoa Kỳ và Israel có cùng chung một mục tiêu là đánh bại Hamas, nhưng bất đồng về chiến lược cần phải áp dụng để "giải quyết" xung đột này. Tuy vậy, Hoa Kỳ biết rõ rằng họ không thể bỏ rơi Israel, quốc gia mà Washington hết sức cần vì lợi ích chiến lược lâu dài ở Trung Đông, còn Israel thì biết rõ rằng họ không thể tham gia cuộc chiến này nếu không có sự hậu thuẫn trực tiếp của Hoa Kỳ. Chính bởi hai nước phụ thuộc lẫn nhau mà Washington đang tìm cách định hướng lại chiến lược của Israel, còn Israel thì cố gắng lôi kéo Mỹ vào cuộc, khi đặt Washington trước chuyện đã rồi.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có nhiều kinh nghiệm trong cuộc chiến ở Iraq và không muốn chứng kiến Israel mắc phải sai lầm tương tự khi tìm cách chiếm đóng toàn bộ dải Gaza. Tuy nhiên, La Croix nhận định rằng tiếng nói của Hoa Kỳ sẽ không có nhiều trọng lượng trong việc tìm những biện pháp tiết chế các hành động của Israel ở Gaza, bởi mặc dù Israel coi Mỹ là đồng minh chiến lược quan trọng hàng đầu, song khi phải đối mặt với các mối đe dọa về an ninh, Nhà nước Do Thái sẽ không tin tưởng bất kỳ một ai.

Làm thế nào để kiểm soát tình trạng nhập cư trái phép ở Pháp ?

Trang nhất và bài xã luận của tờ Le Figaro cảm thấy ngao ngán về tình trạng nhập cư trái phép ở Pháp. Các báo cáo của Thẩm kế viện (Cour des Comptes) thường đi vào quên lãng và đó là điều hết sức đáng buồn. Nhật báo thiên hữu nhận định rằng những số liệu do cơ quan này đưa ra trong cuộc chiến chống nhập cư trái phép cũng sẽ đi vào dĩ vãng.

Dựa theo báo cáo của Thẩm kế viện, Le Figaro đánh giá luật nhập cư được Quốc hội Pháp thông qua cách đây hơn 2 tuần sẽ không khiến tình hình thay đổi nhiều. Điều kỳ lạ là báo cáo này được công bố sau khi luật đã được Nhà nước thông qua, bởi các chuyên gia của Thẩm Kế Viện không muốn làm "đảo lộn" các cuộc tranh luận tại Hạ Viện. Tờ báo thiên hữu đặt câu hỏi về tính chính đáng của định chế này và mỉa mai rằng dường như không có sự ngẫu nhiên trong chính trị - bộ trưởng Nội Vụ Gérald Darmanin hôm qua đã tự hào tuyên bố rằng số người nhập cư bị trục xuất vào năm 2023 đã tăng 30%, và trong cùng ngày, Thẩm kế viện công bố con số 4.686 người bị trục xuất, tức nhiều hơn 1.000 trường hợp bị trục xuất so với năm 2022 : một con số quá ít ỏi so với khoảng 500.000 trường hợp được cấp giấy phép cư trú và nộp đơn xin tị nạn vào năm đó.

Le Figaro cho rằng chính phủ không có gì đáng để tự hào, bởi khi nói về tình trạng nhập cư trái phép, Pháp là một điểm đến lý tưởng. Các biện pháp kiểm soát biên giới rất hạn chế, các cửa khẩu không lấy dấu vân tay hay lưu lại danh tính của những người nhập cảnh. Có một sự phối hợp rất lỏng lẻo giữa công an biên phòng và lực lượng hải quan, giống như giữa các cơ quan hành chính. Với một bộ máy hành chính hết sức quan liêu và cồng kềnh, cơ quan chức năng chỉ trục xuất được vỏn vẹn 10% những trường hợp bị buộc rời khỏi lãnh thổ Pháp, trong khi mức trung bình của Liên Âu là 40% !

Đối mặt với tình trạng hỗn loạn này, Thẩm kế viện đề xuất xây dựng một "chiến lược tổng thể", và đó sẽ chỉ là bước đầu. Nhật báo thiên hữu cho rằng chính phủ cũng phải xem xét lại cả chính sách nhập cư hợp pháp, thường xuyên bị di dân lợi dụng những kẽ hở và "đục nước béo cò". Le Figaro cho rằng nếu so sánh với những nước láng giềng, xứ lục lăng tỏ ra quá "hào phóng" với dân nhập cư, và chính sách thị thực dành cho công dân của các nước thuộc địa cũ quá mềm dẻo.

Pháp : Lũ lụt kinh hoàng ở Pas-de-Calais

Vẫn tại Pháp, tờ La Croix dành trang nhất nói về lũ lụt hoành hành ở tỉnh Pas-de-Calais, miền bắc đất nước. Quảng trường Roger-Salengro ở thành phố Arques giờ đây chẳng khác gì một cái ao lớn. Thông thường là nơi nhộn nhịp nhất thành phố với các quán cà phê và nhà hàng tọa lạc, quảng trường này đã biến thành nơi tụ điểm của những người dân bất lực có mặt để đánh giá mức độ thiệt hại. Tất cả mọi người đều tỏ ra buồn thảm, không khí hết sức nặng nề.

Trong số những người này có Charles-André và Anne-Sophie, cặp vợ chồng đến từ Lille, lần lượt là luật sư và công chứng viên, và cả hai đều có văn phòng tại Arques. Anne-Sophie than thở : "Chúng tôi luôn quen sống với nước, nhưng trận lũ lụt này đã vượt xa sức tưởng tượng của mọi người". Chỉ hai tháng sau trận lũ lụt kinh hoàng hồi tháng 11, lũ lụt lần này đã khiến nước sông Aa, chảy qua Arques và nhiều nơi khác, tràn bờ và làm ngập đường phố, nhà cửa và nhiều cơ sở kinh doanh khác nhau.

Kể từ ngày 21/11, một ban tiếp nhận thông tin liên quan đến thiên tai đã được thành lập trong vùng. Tính đến ngày 01/01, đã có 97 người được cơ quan này tiếp nhận và hỗ trợ. Élise Bouncer, nhà tâm lý học của tổ chức France Victimes, thuật lại : "Con số này tương đối nhỏ so với tổng số nạn nhân được ghi nhận, bởi hiện nay, những thiệt hại về vật chất vẫn đang được ưu tiên giải quyết so với trường hợp của những người gặp nạn bị sang chấn tâm lý". Theo bà Bouncer, không kể những thiệt hại về về vật chất và tài chính, tâm lý bị tổn thương - gây ra chứng lo âu hoặc rối loạn trầm cảm là điều những người bị nạn hoàn toàn có thể gặp phải sau những biến cố như vậy.

Tuy nhiên, nhà tâm lý học cũng trấn an rằng mọi thứ còn phụ thuộc vào khả năng thích ứng của mỗi người, từ tình trạng thể chất và tinh thần của họ, cùng với tập thể xung quanh, đi kèm với sự tương hỗ lẫn nhau giữa những người hàng xóm, có thể giúp cho những người gặp nạn không bị ảnh hưởng tâm lý.

Minh Phương – Phan Minh

Iran có thể dùng ‘vũ lực’ hạn chế đi lại giữa dịch corona (VOA, 07/03/2020)

Chính quyền Iran ngày 6/3 cảnh báo có thể dùng "vũ lực" để hạn chế đi lại giữa các thành phố và thông báo virus corona mới đã làm thiệt mạng 124 người trong số 4.747 trường hợp được xác nhận tại nước Cộng hòa Hồi giáo.

Nhân viên cứu hỏa khử trùng một trung tâm mua sắm truyền thống để ngăn chặn virus corona lây lan ở bắc Tehran, Iran, ngày 6 tháng 3, 2020.

Người phát ngôn của Bộ Y tế Kianoush Jahanpour đưa ra các số liệu này tại một cuộc họp báo được truyền hình. Ông không nói rõ về việc đe dọa sử dụng vũ lực, dù ông thừa nhận virus đang hiện hữu ở tất cả 31 tỉnh của Iran.

Lời đe dọa này có thể nhằm ngăn mọi người tận dụng việc trường học đóng cửa để ra biển chơi hoặc đi nghỉ mát. Các hãng thông tấn bán chính thức ở Iran đã đăng hình ảnh những hàng xe dài nối đuôi nhau khi mọi người từ Tehran đổ xô ra biển Caspi hôm 6/3, dù chính quyền trước đó đã yêu cầu mọi người ở lại thành phố.

Iran ngày 5/3 thông báo sẽ đặt các trạm kiểm soát để hạn chế việc đi lại giữa các thành phố lớn, với hi vọng ngăn chặn sự lây lan của virus.

*******************

Tại Iran, xác người ‘chất đống’ khi số ca nhiễm Covid-19 tăng (VOA, 06/03/2020)

Hàng chục thi thể được bọc trong những chiếc túi màu đen nằm trên sàn nhà xác của Iran, trong khi các công nhân mặc đồ bảo hộ và đeo mặt nạ bận rộn đi lại, CNN loan tin hôm 6/3.

Hôm 6/3, Iran đã công bố thêm 17 trường hợp tử vong do Covid-19, nâng tổng số người thiệt mạng lên 124.

Không rõ có thi thể nào trong số đó là của người chết vì nhiễm virus corona (Covid-19) hay không, nhưng một băng ghi hình cho thấy những thi thể này ở bên trong nhà xác Behesht-e Masoumeh của tỉnh Qom, vẫn theo CNN.

Hôm 6/3, Iran đã công bố thêm 17 trường hợp tử vong do Covid-19, nâng tổng số người thiệt mạng lên 124, khi tổng số trường hợp nhiễm tăng vọt, theo AFP.

"Chúng tôi xác nhận 1.234 trường hợp nhiễm mới, đó là mức cao kỷ lục trong vài ngày qua", Kianoush Jahanpour, phát ngôn viên của bộ y tế, nói trong một cuộc họp báo, nâng tổng số ca nhiễm bệnh lên 4.747.

Quan chức này cho biết cho đến nay, riêng thủ đô Tehran đã có 1.413 trường hợp được xác nhận, đây là mức cao nhất trong số tất cả các tỉnh và khiến Tehran trở thành "tâm dịch" Covid-19.

Iran đã đóng cửa các trường học và đại học cho đến đầu tháng 4 để ngăn chặn Covid-19.

Iran chưa chính thức cách ly bất kỳ tỉnh nào, nhưng họ đã cố gắng hạn chế việc đi lại trong nước và thiết lập các trạm kiểm soát trên toàn quốc.

*******************

Covid-19 : Vì sao Iran lại có tỷ lệ tử vong cao nhất thế giới ? (RFI, 26/02/2020)

Chỉ mới đầu tuần trước thôi, chính quyền Iran còn khẳng định rằng đất nước này không có trường hợp nhiễm virus corona nào. Thế nhưng đến ngày 19/02/2020, Tehran đã phải công nhận hai ca lây nhiễm đầu tiên, đồng thời là hai ca tử vong ở thành phố Qom, cách thủ đô Iran khoảng 145 km về phía nam.

Hành khách đeo khẩu trang phòng dịch Covid-19 trên một chiếc xe buýt ở Tehran, thủ đô Iran, ngày 25/02/2020. WANA (West Asia News Agency)/Nazanin Tabatabaee via Reuters

Và kể từ lúc đó, nhiều ca mới lần lượt được loan báo, và đến hết ngày hôm qua 25/02, theo số liệu chính thức, số người bị nhiễm bệnh Covid-19 tại Iran đã lên đến 95, và đáng sợ nhất là số tử vong đã tăng thành 15 người. Tính số người chết, Iran đứng hàng thứ hai, sau Trung Quốc. Nhưng tính theo tỉ lệ (tử vong/nhiễm bệnh) thì Iran đứng đầu thế giới.

Tỷ lệ tử vong cao bất thường của Iran đặt ra nhiều câu hỏi về cách thức chính quyền Iran đối phó với dịch bệnh và phải chăng là chế độ nổi tiếng là bưng bít thông tin đã lại che giấu thông tin. Yếu tố thiếu minh bạch này rất nghiêm trọng vì lẽ Nhà nước Hồi Giáo này đang trở thành nơi phát tán dịch bệnh ra toàn vùng Trung Đông, một khu vực được cho là yếu kém về khả năng phòng chống.

Tỷ lệ tử vong ở Iran đạt 16%, trong lúc Trung Quốc chỉ là 2%

Nếu chỉ căn cứ vào các số liệu được chính quyền công bố, thì tại Iran, tỷ lệ người chết so với người nhiễm dịch covid-19 lên đến khoảng 16%, cao hơn rất nhiều so với những nơi khác có người thiệt mạng vì virus corona.

Tại tỉnh Hồ Bắc (Trung Quốc), tâm điểm của bệnh dịch, tỷ lệ tử vong được báo cáo ước tính khoảng 2%. Còn ở Ý, với 11 người chết trên tổng số 322 ca lây nhiễm tính đến hôm qua 25/02, tỷ lệ tử vong cũng chỉ là hơn 3%, trong lúc tại Hàn Quốc, nơi đã ghi nhận 11 ca tử vong trên tổng số 977 trường hợp lây nhiễm, tỷ lệ thấp hơn, chỉ khoảng 1%.

Tại sao Iran lại có tỷ lệ tử vong cao ngất ngưởng như vậy, thậm chí còn cao hơn cả tỷ lệ gần 10% của dịch SARS năm 2003 ?

Một số chuyên gia y tế ngoại quốc, được kênh truyền hình Mỹ CNBC ngày 25/02 trích dẫn, cho rằng tỷ lệ cao này có thể bắt nguồn từ việc số liệu được loan báo về các trường hợp nhiễm bệnh ở Iran đã thấp hơn rất nhiều so thực tế, vốn cao hơn rất nhiều. Lý do là vì chính quyền Iran đã bỏ qua những ca ít nghiêm trọng do cách thức kiểm tra và chẩn đoán bệnh nhân, do chọn lựa trong cách chia sẻ thông tin hoặc do tình trạng tồi tệ của thiết bị y tế.

Thiếu khả năng và thói quen điều tra thống kê đầy đủ

Theo một giáo sư tại Đại Học Mỹ Seton Hall, chuyên gia cao cấp về y tế toàn cầu tại trung tâm tham vấn Hội Đồng Quan Hệ Đối Ngoại Council on Foreign Relations của Mỹ thì vấn đề có thể đến từ cách thức thống kê: Chính quyền Iran "dường như chú ý nhiều hơn đến việc loan báo các trường hợp tử vong hơn là các ca nhiễm bệnh".

Giáo sư William Schaffner, chuyên về y tế dự phòng và bệnh truyền nhiễm tại Trung Tâm Y tế Đại Học Vanderbilt thì thiên về giả thuyết theo đó chính quyền Iran thiếu khả năng phát hiện đầy đủ số người đã bị nhiễm Covid-19. Theo ông, để làm được điều đó, chính quyền phải cử người đến mọi thị trấn và làng mạc để tiến hành xét nghiệm chứ không chỉ đơn thuần dựa vào số người đến các bệnh viện lớn với các triệu chứng nghiêm trọng.

Trả lời kênh NBC News, chuyên gia Schaffner giải thích : "Điều đó có nghĩa là đi đến từng khu phố, gõ cửa từng căn hộ, và thực sự cố gắng phát hiện mọi trường hợp… Tôi không biết là liệu họ có khả năng đó hay không, vì quả thực là nhiều quốc gia không có khả năng đó".

Đối với chuyên gia này, Iran không có truyền thống điều tra trong hệ thống y tế công cộng của họ, và cách phát hiện người bệnh như kể trên sẽ là một điều rất mới đối với ngành y tế Iran.

Virus corona hoành hành ngay trong một cộng đồng người già

Một giả thuyết thứ ba về tỷ lệ tử vong quá cao vì virus corona tại Iran là khả năng bệnh dịch ngay từ đầu đã bùng phát trong một cộng đồng chủ yếu bao gồm những người lớn tuổi, dễ bị tổn thương.

Theo giáo sư Schaffner : "Nếu virus tấn công vào một nhóm dân số cao tuổi, với đặc điểm là có sẵn một loạt bệnh tiềm tàng, [điều đó] có thể giải thích tỷ lệ tử vong cao".

Một khả năng khác là các bệnh viện của Iran đã thất bại trong cách chữa trị và các bệnh nhân không được chăm sóc y tế đúng cách cần thiết. Nhưng theo chuyên gia Schaffner, giả thuyết này không đứng vững vì Iran là một nước có một hệ thống chăm sóc sức khỏe tương đối tiên tiến.

Giả thuyết về virus đột biến không đứng vững

Bên ngoài các giả thuyết liên quan đến cách vận hành của nền y tế Iran, một câu hỏi khác cũng được nêu lên là phải chăng dịch bệnh gây nhiều tử vong tại nước này là vì con virus đã chuyển hóa ?

Trên vấn đề này, tiến sĩ John Torres, công tác viên về lãnh vực y tế của kênh NBC News, cho rằng hiện không có bằng chứng về sự thay đổi trong hồ sơ di truyền của virus, và chưa hề có thông tin nào về việc virus gây nên dịch Covid-19 đã đột biến.

Theo tiến sĩ Torres, lời giải thích hợp lý nhất cho vấn đề tỷ lệ tử vong cao tại Iran là cách thức chính quyền nước này theo dõi các trường hợp nhiễm bệnh.

Chính quyền lại che giấu sự thật ?

Một thành viên của Quốc hội Iran, Mamoud Sadeghi, và thứ trưởng y tế của nước này, Iraj Harirchi, lãnh đạo lực lượng đặc nhiệm chống virus, đã bị nhiễm virus corona. Điều đáng nói là thông tin về việc thứ trưởng y tế Iran bị nhiễm virus đã được loan báo một ngày sau khi nhân vật này họp báo, không đeo khẩu trang, và cực lực đả kích một chính khách Iran vì đã nói số người chết ở thành phố Qom cao hơn nhiều so với những gì chính phủ loan báo.

Sự cố trên đây đã làm dấy lên những dư luận hoài nghi về cách Iran quản lý khủng hoảng, với câu hỏi là phải chăng chính quyền cố tình che giấu thông tin về dịch bệnh, không cho người dân cũng như thế giới được biết.

Phản ứng này rất dễ hiểu vì chỉ mới đây thôi, vào tháng Giêng vừa qua, chế độ Iran đã phải mất ba ngày mới chính thức công nhận là quân đội của họ đã bắn nhầm vào chiếc Boeing của hãng hàng không Ukraina trên bầu trời Iran.

Dẫu sao thì diễn biến dịch Covid-19 tại Iran rất đáng lo ngại. Từ những trường hợp lây nhiễm đầu tiên tại thành phố tôn giáo Qom vào tuần trước, giờ đây virus corona đã lan sang ít nhất bảy tỉnh khác ở Iran. Các quốc gia trong khu vực từ Irak, Koweit, cho đến Oman và Afghanistan, tất cả đều đã loan báo các ca lây nhiễm đầu tiên. Và các bệnh nhân gần đây đều có ghé Iran.

Giới hữu trách Iran : Quân đội bắn hai phi đạn vào máy bay Ukraine (VOA, 22/01/2020)

Thẩm quyền Hàng không Dân dụng Iran ngày 21/1 loan báo quân đội nước này đã bắn hai phi đạn vào chiếc máy bay Thương mại của Ukraine. Chiếc máy bay này bị rớt ngay sau khi cất cánh từ Tehran trước đây trong tháng, làm tất cả 176 người trên máy bay thiệt mạng.

Người biểu tình tưởng niệm nạn nhân chiếc máy bay Ukraine bị phi đạn Iran bắn rớt, đối đầu cảnh sát trước trường đại học Amir Kabir University ở Tehran, Iran, ngày 11/1/2020

Phúc trình của Tổ chức Hàng không Dân dụng xác định phi đạn là kiểu TOR-M1, loại phi đạn đất đối không do Nga chế tạo.

Phúc trình cũng nói đã yêu cầu trợ giúp từ Ủy ban An toàn Giao thông Mỹ và đối tác Pháp để giúp đọc dữ liệu chuyến bay được ghi âm trong hộp đen thu hồi từ địa điểm máy bay rớt.

Iran nói cho đến nay Hoa Kỳ và Pháp chưa trả lời về yêu cầu cung cấp thiết bị cần thiết để tiến hành công việc.

Lúc đầu Iran nói vấn đề máy móc làm cho máy bay rớt nhưng vài ngày sau đó công nhận là quân đội Iran bắn rớt chiếc máy bay. Tiết lộ này gây nên nhiều ngày biểu tình tại Iran.

Chiếc máy bay bị bắn rớt xảy ra chỉ vài giờ sau khi Iran bắn phi đạn vào lực lượng Mỹ đóng tại Iraq và chuẩn bị cho một cuộc phản công của Mỹ, nhưng việc này không xảy ra.

Các cuộc tấn công bằng phi đạn của Iran là để trả thù cho điều mà Hoa Kỳ gọi là tấn công tự vệ giết chết tướng lãnh hàng đầu của Iran là Qassem Soleimani tại Baghdad vào ngày 3/1 vừa qua.

******************

Tổng thống Trump kể lại khoảnh khắc triệt hạ chỉ huy Iran (VOA, 20/01/2020)

Tổng thống Mỹ Donald Trump lần đầu tiên kể lại khoảnh khắc máy bay không người lái của Mỹ triệt hạ chỉ huy quân sự Iran Qassem Soleimani, Reuters đưa tin, dẫn lại kênh CNN.

Chỉ huy quân sự Iran Qasem Soleimani.

Theo hãng tin Anh, ông Trump kể lại sự việc tại một sự kiện gây quỹ của phe Cộng hòa tối ngày 17/1, và cho biết ông theo dõi vụ tấn công từ Phòng Tình huống ở Nhà Trắng.

Theo Reuters, các phóng viên không được cho phép đưa tin tại sự kiện gây quỹ được 10 triệu đôla cho chiến dịch tái tranh cử của ông Trump và cho Ủy ban Quốc gia của Đảng Cộng hòa, diễn ra tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của ông Trump tại Florida.

Tuy nhiên, CNN đã có được đoạn ghi lại lời kể của ông Trump. Vụ triệt hạ ông Soleimani tại sân bay Baghdad hôm 3/1 đã khiến Iran trả đũa bằng các vụ tấn công bằng tên lửa vào lực lượng Mỹ ở Iraq vài ngày sau đó.

"Thưa ngài, họ đang cùng nhau", ông Trump kể lại chuyện các quan chức quân sự nói với ông, theo Reuters. "Thưa ngài, họ có hai phút và 11 giây. Không cảm xúc. Hai phút và 11 giây để sống, thưa ngài. Họ đang ở trong xe ôtô, họ đang ở trong xe bọc thép. Thưa ngài, họ còn khoảng một phút để sống. 30 giây. Mười, chín, tám…"

"Rồi bất thình lình, bùm", ông Trump nói. "‘Ho đã bị tiêu diệt, thưa ngài. Hết.’"

Đây là lời kể chi tiết nhất của ông Trump về vụ tấn công mà một số nhà lập pháp đã lên tiếng chỉ trích vì cả tổng thống cũng như các cố vấn của ông không công khai các thông tin để củng cố các tuyên bố nói rằng ông Soleimani "sắp" gây ra một mối đe dọa tới người Mỹ ở khu vực.

******************

Eo biển Ormuz : Tám nước Châu Âu ủng hộ thành lập lực lượng tuần tra (RFI, 21/01/2020)

Trong một bản tuyên bố chung công bố hôm thứ Hai, bốn nước Pháp, Đan Mạch, Hy Lạp và Hà Lan, tham gia chiến dịch bảo đảm an ninh eo biển Ormuz, từ nay được sự "ủng hộ chính trị" của Đức, Bỉ, Ý và Bồ Đào Nha. Nhiều thành viên khác tham gia sẽ được loan báo trong những ngày tới.

Tàu dầu đi qua eo biển Ormuz. Ảnh minh họa chụp ngày 21/12/2018. Reuters/Hamad I Mohammed

Chiến dịch bảo vệ an ninh cho thương thuyền và tàu dầu qua lại eo biển chiến lược này được gọi tắt là EMASOH hoàn toàn do Châu Âu đảm nhiệm. Đây là hệ quả của tình hình căng thẳng với Iran tại khu vực cũng như qua nhiều vụ tàu dầu bị tấn công trong eo biển Ormuz và vịnh Ba Tư.

Thông báo của 8 nước Châu Âu còn cho biết thêm Abou Dhabi đã đồng ý cho liên quân 8 nước lập tổng hành dinh trên lãnh thổ Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất.

Hoạt động của hải quân Châu Âu được xem là để "bổ sung" cho liên quân quốc tế do Mỹ đề xuất. Pháp đã đưa chiến hạm Courbet vào vùng. Tháng Hai, Hà Lan sẽ gửi một tàu tuần dương và một trực thăng tăng cường, sau đó sẽ được Đan Mạch thay thế kể từ mùa thu.

Tú Anh

Đó là kết quả cuộc khảo sát do Military Times (tập đoàn truyền thông chuyên phục vụ độc giả là quân nhân và những người quan tâm đến hoạt động quốc phòng của Mỹ) phối hợp với Viện Nghiên cứu về Cựu chiến binh và Gia đình quân nhân của Đại học Syracus (New York), phối hợp thực hiện cách nay hơn một tháng, vừa công bố ngày mùng 7 (1).

Ngày càng nhiều quân nhân hiện dịch cảm thấy không hài lòng về chính sách đối ngoại hiện nay của Mỹ

Có 1.630 quân nhân hiện dịch (phục vụ toàn thời gian) là độc giả thường xuyên của Military Times tham gia khảo sát, trong đó có 92% là đàn ông, 8% là phụ nữ. Nếu tính theo chủng tộc, 78% là da trắng, 14% là công dân Mỹ gốc Hispanic, 13% là công dân Mỹ gốc Châu Phi, 5% là công dân Mỹ gốc Châu Á, 5% còn lại thuộc các chủng tộc khác.

Mẫu khảo sát bao gồm 28 câu hỏi nhằm tìm hiểu quan điểm của các quân nhân hiện dịch cả về bối cảnh chính trị hiện nay tại Mỹ lẫn chính sách và những vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia của Mỹ. Vào thời điểm cuối tháng 11 năm 2019, chỉ có 28% tham gia khảo sát tán thành chính sách hiện nay đối với Iran. Tỉ lệ không tán thành khoảng 45%.

Theo nhận định của những người tham gia khảo sát, mức độ nguy hiểm đối với an ninh và lợi ích của Mỹ xếp theo thứ tự từ thấp đến cao là Iraq (chỉ 8%), Afghanistan (khoảng 9%), Syria (khoảng 20%), Bắc Hàn (khoảng 35%), kế đó là Iran (50%). Nguy hiểm hơn cả là Nga (khoảng 68%) và nguy hiểm nhất là Trung Quốc (khoảng 76%).

So sánh kết quả các cuộc khảo sát trước đây và hiện nay, Military Times cho biết, ngày càng nhiều quân nhân hiện dịch cảm thấy không hài lòng về chính sách đối ngoại hiện nay của Mỹ. Tỉ lệ ủng hộ về chính sách đối với Bắc Hàn là ngoại lệ - tăng thêm 1% (từ 33% lên 34%), tương hợp với khuynh hướng chung: Mong muốn chính sách của chính phủ Mỹ tập trung nhiều hơn vào Châu Á, hành xử mạnh mẽ hơn tại đây.

Có một điểm đáng chú ý là ở cuộc khảo sát được thực hiện vào đầu năm 2018, khoảng 68% quân nhân hiện dịch tin rằng, nếu xảy ra một cuộc xung đột quân sự lớn, Mỹ đủ khả năng kết thúc trong vòng 12 tháng, tuy nhiên ở cuộc khảo sát vừa thực hiện cách nay hơn một tháng, tỉ lệ này đã giảm xuống còn 51%.

Military Times nhấn mạnh lưu ý, khảo sát được thực hiện trước khi mức độ căng thẳng giữa Mỹ và Iran gia tăng vì cuộc không kích giết Qasem Soleimani, chính phủ Iraq có ý định đầy quân đội Mỹ ra khỏi lãnh thổ Iraq vì cuộc tấn công này và hàng ngàn quân nhân Mỹ được điều động đến Trung Đông để bảo vệ các cơ sở ngoại giao, các căn cứ của Mỹ.

***

Hôm 6 tháng 1, Stars And Strips – cơ quan truyền thông của quân đội Mỹ - cho biết, Bộ Quốc phòng Mỹ đã quyết định điều động Lữ đoàn Dù 193 đến Trung Đông. Lữ đoàn này là một trong những đơn vị thuộc lực lượng phản ứng nhanh, trước nay vẫn trú đóng tại Vicenza (Ý) để ứng phó với các biến cố tại Châu Âu, Châu Phi (2).

Ngày 7 tháng 1, Stars And Strips cho biết, "Defender - Europe 20" (cuộc tập trận được xem là lớn nhất giữa Mỹ và các đồng minh ở Châu Âu trong năm nay) có thể sẽ bị xáo trộn đáng kể vì một số đơn vị mà theo dự kiến sẽ góp mặt cho đủ 20.000 quân nhân Mỹ tham gia tập trận cùng các đồng minh tại Georgia (một quốc gia từng thuộc Liên bang Xô viết trước khi tan rã) đã hoặc sẽ được điều động đến Trung Đông (3).

Cũng theo Stars And Strips, do mức độ căng thẳng giữa Mỹ và Iran gia tăng, quân đôi Mỹ đã hủy kế hoạch có tên Hải sư Châu Phi (African Sea Lion) - tập trận với các đồng minh Châu Phi tại Morocco vào cuối tháng này vì một số đơn vị hải quân và Thủy quân lục chiến mà theo dự kiến sẽ tham gia tập trận đã lên đường sang Trung Đông.

Stars And Strips nhận định, mức độ căng thẳng giữa Mỹ và Iran gia tăng đang tác động đáng kể đến ưu tiên hàng đầu của Bộ Quốc phòng Mỹ : Giảm hoạt động tại Trung Đông, thông qua các cuộc tập trận thắt chặt quan hệ với các quốc gia ở Châu Âu và Thái Bình Dương để kiềm chế, răn đe cả Nga lẫn Trung Quốc.

Trân Văn

Nguồn : VOA, 08/01/2020

Chú thích :

(1) https://www.militarytimes.com/news/pentagon-congress/2020/01/06/in-november-military-times-poll-troops-viewed-iran-as-less-of-a-threat-than-russia-china/

(2) https://www.stripes.com/news/europe/173rd-airborne-brigade-troops-to-deploy-to-middle-east-1.613712

(3) https://www.stripes.com/news/europe/middle-east-crisis-could-mean-adjustments-to-europe-s-largest-military-exercise-in-decades-1.613678

Iran : Chế độ giáo quyền bám trụ, dân trả giá bằng máu

Cứu Iran khỏi bàn tay đẫm máu của chế độ giáo quyền, nhà nước Pháp can thiệp bảo vệ phụ nữ nạn nhân bạo lực gia đình, nước Pháp trước giờ tổng đình công, tương lai bấp bênh của người già ở các nước đang phát triển, thắng lợi chính trị của phong trào dân chủ Hồng Kông là những đề tài lớn trên báo Pháp ngày 25/11/2019.

Trang bìa nhật báo Libération hôm nay 25/11/2019 với tựa đề "Cuộc thảm sát không nhân chứng".DR

Đóng cửa để thảm sát

Các tựa báo Pháp hôm nay sử dụng một từ chung : "Bạo lực". Như một bản cáo trạng nghiêm khắc, Le Monde và Libération đồng lên án "bản chất độc ác" của chế độ giáo quyền Iran qua hành động cắt đứt mọi phương tiện thông tin trong suốt một tuần để thẳng tay tiêu diệt biểu tình. Đã có ít nhất 150 người chết, theo số liệu được Ân Xá Quốc Tế kiểm chứng.

Với các tựa "Chế độ Iran bám trụ bằng biển máu", "Bộ máy đàn áp chống biểu tình", Le Monde thuật lại những gì xảy ra tại Iran trong năm ngày internet và điện thoại di động bị ngăn chặn. Phong trào nổi dậy bắt đầu vào ngày 15/11, lan ra hàng trăm thành phố lớn nhỏ, sau khi chính quyền đột ngột tăng giá xăng 50%.

Thay vì lắng nghe nguyện vọng của dân chúng, chế độ giáo quyền mạnh tay đàn áp bằng đạn thật. Viện lý do phải đánh nhanh đánh mạnh tiêu diệt "âm mưu của thế lực thù địch" trước khi lan rộng, chính quyền Iran không ngần ngại cắt đứt mọi phương tiện liên lạc. Khi thấy quyền lực bị đe dọa và trong bối cảnh từ Iraq cho đến Lebanon, người dân lên án chính sách can thiệp của mạng lưới hệ phái "Shia", giới giáo sĩ Iran đã chọn chiến lược trấn áp hơn là đối thoại chính trị.

Đã vậy, chế độ Hồi giáo Iran còn biết chắc là Tây phương sẽ điềm nhiên tọa thị, không làm gì để bảo vệ nhân quyền tại Iran, cũng không ngăn cản tham vọng bá quyền trong khu vực. Washington không trả đũa vụ tấn công vào hai cơ sở dầu hỏa của Saudi Arabia là một bằng chứng. Theo Le Monde, giải pháp khả thi nhất là không nên tiếp tục cô lập Iran như chủ trương của Donald Trump, chỉ tạo cơ hội cho chế độ đàn áp dân. Trái lại, phải làm thế nào để thế giới hiểu rõ vì sao dân Iran chống chế độ giáo quyền này, hầu tránh xảy ra thêm một biển máu trong tương lai.

Cùng nhận định từ Lebanon cho đến Iraq, nơi nào cũng bất bình trước chính sách can thiệp của Iran, Libération dành trang nhất và 4 trang bên trong để tố cáo "Cuộc thảm sát không nhân chứng quốc tế". Sau khi khóa internet và điện thoại di động, an ninh và dân quân Hồi giáo theo lệnh của chế độ Iran tiêu diệt phong trào nhân dân đe dọa quyền lợi của các giáo sĩ cầm quyền.

Trái với những luận điểm tuyên truyền của chế độ, thực chất của phong trào phản kháng không phải là do ngoại bang xúi giục, mà phát xuất từ lòng căm phẫn của người dân vì tình trạng tham ô và độc tài của chế độ. Sai lầm của Donald Trump là muốn lật đổ một chế độ độc tài, nhưng lại dùng các biện pháp trừng phạt, cô lập với hiệu ứng trái ngược là củng cố chế độ này.

Phong trào dân chủ Hồng Kông thắng lớn ở phòng phiếu

Trang Châu Á, tình hình chính trị Hồng Kông, kinh tế Trung Quốc, bang giao sóng gió Nhật-Hàn, chuyến tông du của Giáo hoàng tại Nhật được phân tích cặn kẽ.

Nhật báo kinh tế Les Echos dành một bài dài cho cuộc bầu cử địa phương tại Hồng Kông, mà kết quả sáng nay cho biết phe dân chủ đại thắng. Dân chúng đi bầu thật đông, tình hình yên tỉnh trở lại, phong trào dân chủ biến bầu cử thành trưng cầu dân ý.

Theo sinh viên Hoàng Chí Phong, đồng chủ tịch đảng Dân chủ Kháng chiến Demosisto, cốt lõi của cuộc bầu cử này là gây sức ép với Tập Cận Bình và chính quyền Hồng Kông, để họ thấy rõ quyết tâm của dân Hồng Kông muốn tổ chức đầu phiếu tự do và điều tra bạo lực cảnh sát. Trước khi bầu cử, giáo sư Willy Lam (Lâm Hòa Lập) nhận định : phe chính quyền có tổ chức, có nhiều phương tiện để huy động phe nhà đi bầu. Nhưng nếu phe dân chủ chiến thắng thì những người chống Trung Quốc sẽ tin rằng phương pháp tranh đấu của họ, kể cả dùng bạo lực, là chiến thuật hiệu quả và được đa số ủng hộ.

Trong lãnh vực kinh tế, Les Echos cho biết thêm, cũng như Singapore, Nhật Bản lợi dụng tình hình Hồng Kông khủng hoảng, bí mật thuyết phục các quỹ rủi ro (hedge funds) ở Hồng Kông về nước mình. Chiến lược này không phải là không nguy hiểm cho Nhật, nhưng về lâu về dài Hồng Kông bị thiệt nặng nhất. Chiến tranh thương mại Mỹ-Trung làm kinh tế Hồng Kông bị ảnh hưởng lây. Tình hình khủng hoảng chính trị làm mất nguồn lợi du khách, khách sạn, nhà hàng. Phong trào phản kháng chống chính quyền Hồng Kông lan đến giới ngân hàng, tài chính. Nếu các quỹ đầu tư rủi ro bỏ Hồng Kông thì đúng là họa vô đơn chí.

Về mối quan hệ Tokyo-Seoul, nhật báo kinh tế chào mừng Nhật Bản và Hàn Quốc hàn gắn được bất hòa, tiếp tục chia sẻ thông tin tình báo, một phần lớn là nhờ có áp lực của Mỹ. Tuy nhiên, hai bên vẫn chưa tái lập được lòng tin cậy trong quan hệ thương mại trước khi mối bất hòa trong vụ "lao động cưỡng bách" thời Nhật đô hộ nổ bùng hồi tháng 7 năm nay.

Nhật Bản cũng là nơi đón tiếp chuyến tông du của Giáo hoàng trong hai ngày cuối tuần. La Croix phân tích vì sao tại Hiroshima và Nagasaki, giáo chủ Tòa Thánh La Mã liên tiếp lên án vũ khí hạt nhân và chính sách răn đe hạt nhân. Bởi vì "một thế giới không bom nguyên tử là chuyện cần thiết và làm được". Một cách "thuần lý" Giáo hoàng đi theo con đường của Chúa Giêsu, con đường bất bạo động.

Xã hội Pháp : Hiệp cuối trước đình công

Bất đồng sâu xa giữa giới công đoàn và chính phủ Pháp về dự án cải cách hưu bổng có thể đưa nước Pháp vào một cuộc tổng đình công lâu dài kể từ ngày 5 tháng 12. Với tựa "Hiệp cuối cùng trước khi đình công" kèm với ảnh minh họa là cuộc họp của các đối tác xã hội tại Phủ thủ tướng vào hôm nay, La Croix kêu gọi tổng thống Macron phải "làm sáng tỏ" lập trường.

Đối với nhật báo công giáo, điểm gây bất đồng chính là sự mập mờ của chính phủ. Thủ tướng muốn "làm lại từ đầu" cải cách một hệ thống hưu bổng quá phức tạp với 42 chế độ khác nhau. Thế nhưng, phương pháp cải cách có công bình hay không ? Đây là điều lo ngại của giới nghiệp đoàn mà vũ khí áp lực là "đình công".

Đừng để tranh đấu bảo vệ phụ nữ trở thành chiến tranh chống đàn ông ?

Cứu phụ nữ khỏi nạn bạo lực gia đình là thông tin quan trọng thứ ba trên báo Pháp hôm nay. Le Figaro đưa lên trang nhất : kết thúc hội nghị bàn tròn, chính phủ kêu gọi động viên, kèm theo bài xã luận cảnh báo : hành động trước khi quá trễ.

Nhật báo thiên hữu cho biết có chừng 50 đề nghị được giữ lại. Cụ thể là biện pháp pháp lý, hầu bảo vệ hữu hiệu hơn nạn nhân bị chồng bạo hành và trừng phạt nặng nề thủ phạm. Tuy nhiên, từ biện pháp đến hành động cụ thể, con đường còn dài. Phải đào tạo cảnh sát về phương thức đối phó, trợ giúp nạn nhân. Phải huy động giới y tế, bệnh viện, bác sĩ nhanh chóng báo động và phối hợp…

Và còn một điểm nữa không thể lạm dụng : đó là mục đích bảo vệ phụ nữ. Bảo vệ phụ nữ không có nghĩa là đi theo chủ trương của mấy bà "tân nữ quyền", biến cuộc tranh đấu vì bình đẳng vợ chồng thành cuộc chiến "chống đàn ông".

Già trước khi giàu

Cũng nhân các vấn đề xã hội này, Le Monde giúp độc giả tìm hiểu tình trạng của người già ở các nước đang phát triển, từ Ấn Độ, Trung Quốc cho đến Châu Phi : tất cả đều gặp khốn khó sau khi đóng góp công lao động cả cuộc đời.

Theo Le Monde, ở các cuờng quốc kinh tế Tây phương, người già thường là những người giàu vì có thu nhập cao hơn giới trẻ mới ra trường. Nhưng ở Ấn Độ, Trung Quốc dân chúng có nguy cơ "già nua trước khi được giàu". Từ nay đến 2050, 80% người trên 60 tuổi là công dân ở các nước đang phát triển. Tình trạng này sẽ tác hại lên tăng trưởng kinh tế.

Tại Trung Quốc, hệ thống an sinh xã hội phải được xét lại nếu không muốn tránh tình trạng người già bị bỏ rơi. Một nhà ngoại giao nhiều năm hoạt động tại Ấn Độ không khỏi kinh ngạc : "Tại New Delhi, người ta thấy con nít đầy đường, còn tại Bắc Kinh, thì chỉ có người lớn tuổi". Hiện tượng này sẽ còn tăng nhiều hơn trong tương lai. Năm 2010, số công dân Hoa lục hơn 60 tuổi chiếm 12,5% dân số. Tỉ lệ này tăng lên 25% vào năm 2030.

Chính sách một con trong suốt bốn thập niên làm dân số đứng yên, nhưng số người già gia tăng nhờ tuổi thọ kéo dài. Hệ quả là ở Trung Quốc, trung bình một cặp vợ chồng phải nuôi năm người theo công thức 4+2+1 : Cha mẹ chồng, cha mẹ vợ và đứa con.

Hiện tượng dân làng lên thành phố kiếm sống càng làm cho hoàn cảnh người già ở lại quê một mình khốn khổ hơn. Về mặt kinh tế, do thiếu một hệ thống an ninh xã hội hiệu quả, người già và con cái phải tiết kiệm tức là bớt mua sắm và do vậy tác động xấu lên ngành kinh tế sản xuất .

Tại Ấn Độ, nơi thành phần trẻ dưới 27 tuổi chiếm 50% dân số, tình cảnh người già cũng rất hẩm hiu, do xã hội và chính quyền không quan tâm.

Tú Anh

Rouhani : ‘Iran sẽ tinh luyện uranium vô hạn định’ (VOA, 03/07/2019)

Tổng thống Iran hôm 3/7 cảnh báo các đối tác Châu Âu đã ký thỏa thuận hạt nhân đang trên bờ đổ vỡ rằng Tehran sẽ làm giàu "bất kỳ lượng uranium nào mà chúng tôi muốn" bắt đầu từ ngày 7/7, gây áp lực lên EU phải có những biện pháp để bù đắp cho những lệnh trừng phạt gắt gao của Mỹ đối với Iran.

Hình ảnh được văn phòng tổng thống Iran có thấy Tổng thống Iran Hassan Rouhani phát biểu trong một cuộc họp nội các ở Tehran, Iran, ngày 3 tháng 7, 2019.

Tổng thống Hassan Rouhani tung ra những lời cảnh báo này trong bối cảnh căng thẳng vẫn cao giữa Iran và Hoa Kỳ về thỏa thuận hạt nhân mà Hoa Kỳ đã rút ra theo lệnh Tổng thống Donald Trump hơn một năm về trước.

Giới hữu trách hôm 1/7 thừa nhận Iran đã vượt qua mức giới hạn cho phép về lượng dự trữ uranium làm giàu ở mức thấp.

Một kho dự trữ ngày càng tăng và mức tinh luyện ngày càng cao hơn đang giúp Iran tiến gần tới khả năng sản xuất đủ nguyên liệu cho một quả bom hạt nhân. Iran phủ nhận họ muốn sản xuất bom hạt nhân, nhưng thỏa thuận hạt nhân đã tìm cách chặn trước tình huống này.

Trong khi chờ đợi, Hoa Kỳ đã gấp rút điều một tàu sân bay, máy bay ném bom B-52 và máy bay chiến đấu F-22 đến khu vực. Iran gần đây đã bắn hạ một máy bay trinh thám không người lái của quân đội Mỹ. Iran hôm 3/7 kỷ niệm vụ một máy bay chở khách của Iran bị Hải quân Hoa Kỳ bắn hạ vào năm 1988, một sai lầm đã khiến 290 người thiệt mạng và cho thấy nguy cơ tính toán sai lầm trong cuộc khủng hoảng hiện nay.

Phát biểu tại một cuộc họp nội các ở Tehran, các ý kiến của ông Rouhani dường như báo hiệu rằng Châu Âu vẫn chưa cung cấp cho Iran bất cứ đề xuất nào khả dĩ có thể bù đắp cho các lệnh trừng phạt mới của Hoa Kỳ nhắm vào ngành công nghiệp dầu mỏ, và các lệnh trừng phạt đối với các quan chức hàng đầu nước này.

Thỏa thuận hạt nhân Iran hiện hữu nghiêm cấm làm giàu uranium trên 3,67%, đủ cho các nhà máy điện hạt nhân, nhưng thấp hơn mức 90% cần thiết để sản xuất vũ khí hạt nhân.

Tổng thống Rouhani tuyên bố sẽ tinh luyện bất cứ lượng uranium nào mà nước ông muốn, hay cần, và thể nào "chúng tôi sẽ vượt mức 3,67%" ấn định trong thỏa thuận.

"Lời khuyên của chúng tôi đối với Châu Âu và Mỹ là quay trở lại với logic và trở lại bàn đàm phán", ông Rouhani nói thêm.

"Quay lại với sự thông cảm, lòng tôn trọng luật pháp và các nghị quyết của Hội đồng Bảo an LHQ. Dưới những điều kiện đó, tất cả chúng ta đều có thể tuân thủ thỏa thuận hạt nhân".

Hôm 3/7, các cường quốc Châu Âu đã đưa ra một tuyên bố riêng về việc Iran vượt qua giới hạn dự trữ, và kêu gọi Tehran hãy "đảo ngược động thái này cũng như kiềm chế các biện pháp tiếp theo làm suy yếu thỏa thuận hạt nhân".

Theo thỏa thuận hạt nhân, Iran đồng ý dự trữ ít hơn 300kg (661 pound) uranium làm giàu tới mức tối đa 3,67%. Cả Iran và cơ quan giám sát hạt nhân của LHQ xác nhận hôm 1/7 rằng Tehran đã vượt giới hạn đó.

Mặc dù điều này cho thấy bước đi lớn đầu tiên của Iran tách ra khỏi hiệp định, nhưng phải một năm nữa Iran mới có đủ nguyên liệu để sản xuất vũ khí hạt nhân. Iran khẳng định chương trình của họ chỉ nhắm mục đích hòa bình, nhưng phương Tây lo ngại rằng khả năng đó có thể cho phép Iran chế tạo một quả bom hạt nhân.

*******************

Iran sẽ làm giàu uranium tới ‘bất cứ mức nào’ họ muốn (VOA, 03/07/2019)

Tổng thống Iran hôm 3/7 cảnh báo các đối tác Châu Âu trong thỏa thuận hạt nhân đang sắp đổ vỡ rằng Tehran sẽ tăng cường làm giàu uranium tới "bất kỳ số lượng nào mà chúng tôi muốn" bắt đầu từ ngày 7/7, và gây áp lực lên EU để đưa ra biện pháp tránh cách trừng phạt mạnh mẽ của Mỹ đối với nước này.

Ông Rouhani nói Iran sẽ làm giàu uranium tới bất cứ mức nào họ muốn giữa căng thẳng với Mỹ.

Những bình luận của Tổng thống Hassan Rouhani được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Iran và Hoa Kỳ vẫn còn đang cao về thỏa thuận mà Tổng thống Donald Trump đã rút Mỹ ra khỏi hơn một năm trước.

Các nhà chức trách hôm 1/7 thừa nhận Iran đã vượt qua mức giới hạn cho phép về lượng dự trữ uranium làm giàu ở mức thấp.

Một kho dự trữ ngày càng tăng và mức làm giàu cao hơn đang giúp Iran tiến gần tới khả năng sản xuất đủ nguyên liệu cho một quả bom hạt nhân, điều mà Iran phủ nhận họ muốn có nhưng thỏa thuận hạt nhân đã tìm cách ngăn chặn việc này.

Trong khi đó, Hoa Kỳ đã nhanh chóng gửi một tàu sân bay, máy bay ném bom B-52 và máy bay chiến đấu F-22 đến khu vực và Iran gần đây đã bắn hạ một máy bay không người lái do thám của quân đội Mỹ. Iran hôm 3/7 đã kỷ niệm vụ bắn hạ một máy bay chở khách của Iran của Hải quân Hoa Kỳ vào năm 1988, một sai lầm khiến 290 người thiệt mạng và cho thấy nguy cơ tính toán sai lầm trong cuộc khủng hoảng hiện nay.

Phát biểu tại một cuộc họp nội các ở Tehran, các ý kiến của ông Rouhani, dường như báo hiệu rằng Châu Âu vẫn chưa cung cấp cho Iran bất cứ điều gì để giảm bớt sự ảnh hưởng của các lệnh trừng phạt mới của Hoa Kỳ nhắm vào ngành công nghiệp dầu mỏ và các quan chức hàng đầu của nước này.

Thỏa thuận hạt nhân Iran hiện ngăn cản việc làm giàu uranium trên 3,67%, đủ cho các nhà máy điện hạt nhân nhưng thấp hơn 90% mức cần thiết để sản xuất vũ khí.

"Trong bất kỳ số lượng nào chúng tôi muốn, bất kỳ số lượng nào cần thiết, chúng tôi sẽ đạt mức (làm giàu) hơn 3,67(%)", ông Rou Rouhani nói.

"Lời khuyên của chúng tôi đối với Châu Âu và Mỹ là quay trở lại với logic và đến bàn đàm phán", ông Cameron Rouhani nói thêm. "Quay trở lại để hiểu, để tôn trọng luật pháp và nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Theo những điều kiện đó, tất cả chúng ta đều có thể tuân thủ thỏa thuận hạt nhân".

Không có phản ứng nào ngay lập tức từ Châu Âu, nơi Liên minh Châu Âu chỉ có một ngày nữa là phải quyết định các đề cử để tiếp quản các chức vụ hàng đầu của khối.

Hôm 3/7, các cường quốc Châu Âu đã đưa ra một tuyên bố riêng về việc Iran vượt qua giới hạn kho dự trữ, và kêu gọi Tehran "đảo ngược động thái này cũng như kiềm chế các biện pháp tiếp theo làm suy yếu thỏa thuận hạt nhân".

Theo thỏa thuận hạt nhân, Iran đồng ý dự trữ ít hơn 300kg (661 pound) uranium làm giàu tới mức tối đa 3,67%. Cả Iran và cơ quan giám sát hạt nhân của LHQ xác nhận hôm 1/7 rằng Tehran đã vi phạm giới hạn đó.

Mặc dù điều này cho thấy bước đi lớn đầu tiên của Iran ra khỏi hiệp định, nhưng Iran vẫn còn cần một năm nữa mới có đủ nguyên liệu cho vũ khí hạt nhân. Iran khẳng định chương trình của họ là vì mục đích hòa bình, nhưng phương Tây lo ngại rằng nó có thể cho phép Iran chế tạo một quả bom.

Theo Reuters

Dầu hỏa : Vũ khí hiệu quả của Donald Trump chống Iran ?

Le Monde (01/08/2018) trên trang nhất chạy tít lớn "Dầu hỏa : căng thẳng giữa Mỹ và Iran làm tăng giá dầu thô". Tổng thống Donald Trump muốn bóp nghẹt nền kinh tế của quốc gia Cộng Hòa Hồi giáo qua việc tìm cách ngăn chặn nguồn thu từ dầu hỏa của nước này. Tuy nhiên, giới chuyên gia lo ngại thị trường dầu hỏa thế giới có nguy cơ rơi vào lốc xoáy Mỹ - Iran.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và bản tuyên bố ý định rút khỏi hiệp định nguyên tử Iran (JCPOA) ký tại Nhà Trắng ngày 08/05/2018. Reuters/Jonathan Ernst/File Photo

Thị trường dầu thô thế giới giờ lệ thuộc vào thái độ của Donald Trump đối với Iran. Bởi vì theo nhật báo, cả Hoa Kỳ lẫn Iran đều dùng "dầu hỏa" như là một vũ khí chiến lược để đối đầu nhau. Trước mắt, các lệnh trừng phạt của Mỹ nhắm vào Iran sắp có hiệu lực trong tháng 11 năm nay sau thông báo của Donald Trump rút Hoa Kỳ khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran hồi tháng 5/2018, sẽ có những tác động đầu tiên đối với nền kinh tế Iran.

Đây cũng chính là một yếu tố chủ chốt trong chiến lược chống Iran của Hoa Kỳ : Tìm cách tước nguồn thu chính từ dầu hỏa của quốc gia Hồi giáo. Đồng thời Nhà Trắng thông báo trừng phạt không chút nương tay đối với những nước nào tiếp tục mua dầu hỏa Iran.

Nhiều đồng minh Hoa Kỳ như Nhật Bản cố gắng thuyết phục Mỹ miễn trừ trừng phạt nhưng bất thành. Phía Iran cũng bắt đầu cho đặt lại tên tầu chở dầu, đổi cờ hiệu với hy vọng có thể qua mắt được Mỹ. Càng gần đến ngày lệnh trừng phạt có hiệu lực, thị trường dầu hỏa càng hoảng loạn.

Nhiều nước lo ngại một sự sụt giảm nguồn cung đột ngột. Hiện tại, Iran cung cấp cho thị trường thế giới mỗi ngày 2,4 triệu thùng. Con số này có thể tụt giảm nhanh chóng từ khoảng 800 ngàn cho đến 1,2 triệu thùng.

Thế nhưng, theo nhật báo, những lời dọa dẫm này của Hoa Kỳ đang đặt ngành xuất khẩu dầu hỏa thế giới trước một thách thức to lớn, bởi vì không chỉ có Iran, mà toàn bộ lĩnh vực xuất khẩu dầu hỏa trong khu vực, một phần lớn được trung chuyển ngoài khơi bờ biển Iran cũng sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.

Eo biển địa chiến lược Ormuz sẽ là một vũ khí đáp trả lợi hại của chế độ Tehran. Giáo chủ Ali Khamenei cảnh báo "nếu xuất khẩu dầu hỏa của Iran bị ngăn cấm, không một nước nào khác sẽ có thể xuất khẩu dầu hỏa».

Với chiều rộng khoảng 40km, eo biển Ormuz có một vị thế chiến lược quan trọng, là nơi trung chuyển của hơn 30% lượng dầu xuất khẩu thế giới. Nói một cách cụ thể, nếu Iran đóng cửa eo biển, thế giới bị thiếu đến 19 triệu thùng dầu mỗi ngày, theo như báo động của ông Robert McNally trên kênh truyền hình CNBC. Đó là chưa kể Hoa Kỳ duy trì một hoạt động quân sự quan trọng tại đây, với sự hiện diện của hạm đội 5.

Tuy một số ít chuyên gia không tin xảy ra một cuộc xung đột trực tiếp, vì trong quá khứ Tehran đã từng dọa đóng cửa eo biển và việc thực hiện có thể sẽ dẫn đến một sự leo thang nguy hiểm, nhưng lời lẽ cứng rắn của Iran cho thấy rõ quyết tâm đáp trả của Tehran.

Mặt khác, chế độ Hồi giáo này còn có nhiều công cụ khác để phản công như để quân nổi dậy người Huthi tại Yemen tấn công một tầu chở dầu của Ả Rập Xê Út, đồng minh của Mỹ ở eo biển Bab Al-Mandab chẳng hạn. Chỉ bấy nhiêu thôi cũng đủ để Ả Rập Xê Út hoảng sợ thông báo tạm ngưng xuất khẩu dầu hỏa chờ tình hình yên ắng trở lại, đủ gây ra nhiều hậu quả đáng kể cho thị trường cung ứng dầu hỏa thế giới. 

D. Trump và giới báo chí : «Cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt"

Ở bên ngoài, nước Mỹ của ông Donald Trump có Nga, Trung Quốc, Liên Hiệp Châu Âu, Iran và nhiều nước khác nữa là "kẻ thù". Ở trong nước, với tổng thống Mỹ, kẻ thù lớn nhất, thậm chí là «kẻ thù của nhân dân" chính là truyền thông. La Croix trích giải thích của ông Thomas Snégaroff cho biết "Vì sao Donald Trump tấn công truyền thông ?"

Nhật báo công giáo đưa ra ba lý do chính. Thứ nhất, ông dựa theo cảm giác bài truyền thông của một bộ phận dân Mỹ chỉ trích các trang thông tin đã cung cấp tin tức không đầy đủ hoặc bị bóp méo. Xu hướng chống đối truyền thông này tại Mỹ ngày càng tăng kể từ năm 2000, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của Internet và các trang mạng xã hội.

Thứ hai, tổng thống Mỹ cần một kẻ thù để tự khẳng định vai trò người bảo vệ nền dân chủ Mỹ. Điều bất hạnh thay và cũng đầy nghịch lý, ông Donald Trump đã thành công trong việc biến các kênh truyền thông độc lập, vốn dĩ là một phần của nền dân chủ thành "kẻ thù của nhân dân", một rào cản cho nền dân chủ.

Cuối cùng, tổng thống Mỹ không chấp nhận bất kỳ lời chỉ trích hay mọi nghi vấn nào về chính sách của ông. Giới truyền thông cũng như các phe đối lập đưa ra một cách diễn giải khác, đều bị xem là những kẻ phá đám và ông muốn tự cho mình là một vị tổng thống cao cả nhất của lịch sử nước Mỹ.

Do vậy, tổng thống Mỹ tìm kiếm một cuộc chiến trực diện với truyền thông, một cuộc chiến mà ông nghĩ là có thể giành phần thắng. Theo một thăm dò mới nhất, 88% số người ủng hộ cho biết rất tin tưởng vào Donald Trump để có được những thông tin đáng tin cậy, so với tỷ lệ 8% dành cho truyền thông. Tóm lại, tổng thống Mỹ đã nắm bắt được cảm giác quan trọng này và ông đã thành công trong việc biến chúng thành một lập luận chính trị.

Pakistan : Bóng ma giới quân sự

Thời sự Châu Á khá hiếm hoi trên các mặt báo. La Croix có bài viết về "vụ tai tiếng vắc-xin gây lo ngại cho các bậc phụ huynh tại Trung Quốc". Le Monde đặc biệt chú ý đến tình hình chính trị ở Pakistan. Nhật báo quan ngại "chiếc bóng của giới quân sự" đè nặng lên chính trường quốc gia Nam Á này.

Tờ báo nhìn nhận việc ông Imran Khan, cựu vô địch môn cricket đắc cử thủ tướng phản ảnh rõ nguyện vọng của người dân Pakistan làm trong sạch hóa các lề thói của chính quyền dân sự bị mất uy tín vì các tai tiếng tham nhũng.

Nhưng cuộc tuyển cử này vẫn chưa giải quyết được một vấn đề cơ cấu chính trị tại Pakistan từ 10 năm qua : Mối tương quan lực lượng giữa quyền lực dân sự và quân sự. Cựu thủ tướng Nawaz Sharif, cựu lãnh đạo đảng Liên Đoàn Hồi giáo Pakistan-Nawaz (PML-N) bị phế truất và đang bị cầm tù vì các cáo buộc tham nhũng, là hiện thân cho sự kháng cự giữa phe dân sự với quân đội Pakistan. Giữa hai nhiệm kỳ (1990-1993 và 1997-1999), căng thẳng kết thúc bằng cú đảo chính của tướng Pervez Musharraf.

Nếu như giới quân sự Pakistan, cũng có quyền hành trong nền kinh tế, dường như từ năm 2008 đã từ bỏ việc dùng vũ lực và ngày nay người ta nghi ngờ ý đồ của quân đội hành động ủy quyền thông qua các đảng chính trị.

Mối nghi ngờ này đè nặng lên ông Imran Khan từ nhiều năm qua. Trong suốt chiến dịch vận động tranh cử, tân thủ tướng tương lai đã đi theo một phần lớn các quan điểm truyền thống của quân đội. Mang nặng tư tưởng chủ nghĩa dân tộc trong các chính sách đối ngoại và khu vực, Imran Khan đã bóng gió cho rằng chính phủ dân sự mà ông lãnh đạo có thể không cần vạch ra những định hướng lớn cho đất nước mà có thể sử dụng các đường lối của quân đội.

Mối quan hệ giữa Imran Khan và quân đội đã có từ lâu. Từng một thời thân cận với tướng Musharraf, rồi xa lánh người này để làm thân với Hamid Gul, cựu lãnh đạo cơ quan tình báo quân đội Pakistan trong những năm 1980. Le Monde hy vọng Imran Khan sẽ không là con rối của ai cả và cuộc bầu cử này không đặt nền dân chủ Pakistan dưới chế độ giám hộ, sao cho một thời đại chính trị mới thật sự được mở ra.

Ngày 01/08 : Ngày nhân loại nợ Trái Đất

Trong lĩnh vực môi trường, Les Echos báo động "Trong vòng 7 tháng, nhân loại dường như đã hút cạn một năm nguồn tài nguyên Trái Đất".

Theo nghiên cứu của tổ chức Global Footprint Network, ngày 01/08 đánh dấu "ngày nợ" của nhân loại đối với toàn bộ các nguồn dự trữ thiên nhiên mà hành tinh có thể tái tạo trong vòng một năm. Con người trong vòng có 7 tháng đã đánh bắt vượt mức số lượng cá, đốn hạ cây rừng, thu lượm, tiêu thụ quá mức và nhất là thải ra quá nhiều khí Carbon mà thiên nhiên có thể hấp thụ.

Vẫn theo tổ chức phi chính phủ trên, "năng lực sinh học" trái đất mỗi năm thêm bị suy giảm. Tổ chức này nhắc lại, vào năm 1990, ngày con người mắc nợ Trái Đất là 13/10, năm 2010 là 14/08 và năm 2017 là 02/08.

Trang nhất các báo Pháp

Đề tài trên trang nhất các nhật báo lớn của Pháp số ra ngày đầu tháng 8/2018 khá đa dạng. Le Figaro và Les Echos quan tâm đến tình hình xã hội và kinh tế đất nước qua các tít "Đào tạo : Cuộc đánh cược của Macron để tạo việc làm" và "Tại sao lạm phát trở lại ở Pháp".

Điện ảnh là chủ đề chính của Libération. Với bộ phim "Nhiệm vụ bất khả thi" do ngôi sao điện ảnh Tom Cruise thủ vai chính, "Paris được lên sàn diễn". Thủ đô nước Pháp có hy vọng thu hút các nhà làm phim quốc tế.

Về thời sự quốc tế, nhật báo công giáo La Croix quan ngại cho số phận người Syria qua hàng tựa "Người tị nạn Syria, nỗi sợ hồi hương".

Minh Anh

Biểu tình tại Iran : Nguyên nhân là chính sách khắc khổ ? (RFI, 02/01/2018)

Sau năm ngày bạo động biểu tình phản đối chính phủ, dẫn đến hệ quả là hàng trăm người bị bắt và hơn một chục người chết, tình hình tại Iran vẫn căng thẳng. Nhiều nhà phân tích cho rằng sự bùng nổ làn sóng phản kháng này là do chính sách khắc khổ.

Một góc thủ đô Tehran, Iran, ngày 02/01/2018.ATTA KENARE / AFP

Theo chuyên gia Esfandyar Batmanghelidj, sáng lập viên Diễn đàn Doanh nghiệp Châu Âu – Iran, được AFP trích dẫn, thì người dân Iran thường hay biểu tình, bày tỏ bất bình, phản đối, trước các vấn đề kinh tế, xã hội thuần túy, như tình trạng thiếu công ăn việc làm, tương lai bất định… . Và chính sách khắc khổ mà tổng thống Hassan Rohani áp dụng từ năm 2013 là nguồn cội của các bất ổn trong những ngày qua : giảm các khoản ngân sách xã hội hay tăng giá nhiên liệu…

Người dân Iran, sau một giai đoạn bị cấm vận khó khăn, giờ còn bị yêu cầu thắt lưng buộc bụng, nên càng thêm mất kiên nhẫn. Do đó, theo giải thích của ông Ahmad Parhizi, một nhà báo tại Téhéran với ban tiếng Pháp đài RFI, viễn cảnh tương lai mịt mù là nguyên nhân nổi loạn của giới trẻ.

"Đa số những người xuống đường phản đối là giới trẻ Iran, tuyệt vọng vì không thấy được chút tương lai sáng sủa nào trong trước mắt. Họ tìm cách tác động lên tất cả các đảng phái chính trị, nhất là những người ủng hộ cải cách bên trong chính phủ. Họ không tin rằng chính phủ hiện nay có khả năng hoặc có thiện chí giải quyết các vấn đề kinh tế, chính trị và nhất là chống tham nhũng. Chính vì vậy mà họ trở nên rất kiên quyết".

Vẫn theo ông Ahmad Parhizi, cũng có nhiều khả năng các đối thủ chính trị của phe chủ trương ôn hòa muốn tìm cách phá hoại các chính sách kinh tế của chính phủ.

"Các vụ bạo động bắt đầu nổ ra từ Machhad, thành phố lớn thứ hai của Iran theo hệ phái Shia, theo một lời kêu gọi "nặc danh" từ phía đối thủ của tổng thống Rohani. Những người này đang tìm cách hạ bệ vị tổng thống có chủ trương ôn hòa hoặc chí ít là làm suy yếu ông. Ban đầu, họ kêu gọi biểu tình chống vật giá leo thang, nhưng sau đó, họ đã mất khả năng kiểm soát các cuộc biểu tình. Và ngọn lửa biểu tình đã nhanh chóng lan sang các thành phố khác, nhất là các thành phố vừa và nhỏ"...

Về phần mình, chính quyền Tehran đã cáo buộc lực lượng thù địch ngoại bang khích động làn sóng phản đối, vào lúc tổng thống Mỹ có những tuyên bố thể hiện rõ lập trường chống Iran. Theo giáo sư Mohammad Ali Kadivar, đại học Brown (Mỹ) thì đó là thái độ "giả dối" :

"Tổng thống Trump đã đứng về phía những người phản kháng nhưng điều đó dường như không mấy thật tâm bởi vì trước khi đắc cử và cho đến lúc này, tổng thống Mỹ luôn có thái độ thù nghịch với Iran. Nếu ông thật sự quan tâm đến số phận của người dân Iran lẽ ra ông nên bắt đầu bằng việc dỡ bỏ các lệnh cấm vận của Mỹ nhắm vào nước này. Dù gì đi nữa, tất cả mọi người dân Iran mong muốn là Hoa Kỳ, và những nước khác đứng ngoài chuyện này. Chúng tôi có quyền tự quyết, độc lập, và chúng tôi muốn tự giải quyết mọi vấn đề".

Dĩ nhiên, yếu tố thiếu "không gian tự do ngôn luận" cũng là một trong những nguyên nhân của phong trào phản kháng. Nhưng có một điều chắc chắn là từ nhiều năm qua nền kinh tế Iran đã có nhiều dấu hiệu hụt hơi. Nhiều cuộc biểu tình nhỏ đã diễn ra vài tuần trước đó do các công đoàn phát động phản đối việc trả lương chậm cho những người làm việc trong ngành khai thác dầu, việc đóng cửa nhà máy sản xuất xe máy kéo, và nhất là bong bóng địa ốc bùng nổ dẫn đến việc sụp đổ các cơ sở tín dụng.

Trong bối cảnh này, dòng biểu ngữ "đả đảo chế độ độc tài" mang tính chính trị chẳng khác nào như phao cứu sinh cho phép chính phủ trấn áp người biểu tình. Bởi vì, khống chế các cuộc biểu tình chính trị dễ hơn là kiểm soát các cuộc biểu tình về kinh tế.

Minh Anh

********************

Iran : Biểu tình sang ngày thứ 5 (BBC, 02/01/2018)

Các nhóm phản đối chính phủ hò hét và đốt xe khi màn đêm buông xuống tại Teheran, thủ đô Iran, trong khi đó, cảnh sát cho biết một sĩ quan bị giết tại khu trung tâm.

Các cuộc biểu tình mới đang lan rộng tại Iran

Tổng thống Iran Hassan Rouhani cho hay các cuộc biểu tình là một "cơ hội, chứ không phải là mối đe dọa" nhưng tuyên bố sẽ trấn áp những "kẻ phạm pháp".

Trong khi đó, Hoa Kỳ tăng cường ủng hộ "cuộc phản kháng táo bạo" của người biểu tình.

Các cuộc biểu tình bắt đầu hôm 28/12/2017 ở thành phố Mashhad, ban đầu nhằm phản đối giá tăng cao và nạn tham nhũng nhưng bây giờ theo hướng chống chính phủ.

Bạo lực xảy ra ở đâu ?

Các thông báo mới nhất cho hay cảnh sát xuất hiện dày đặc ở thủ đô. Cảnh sát dùng súng phun nước và vòi rồng tối hôm trước để dập tắt một cuộc biểu tình tại quảng trường Engheleb của Tehran.

Truyền thông nhà nước cũng trích dẫn một phát ngôn viên cảnh sát nói rằng đã có nổ súng nhắm vào cảnh sát ở Najafabad, gần Isfahan miền trung Iran, giết chết một sĩ quan và làm bị thương ba người.

Đã có báo cáo về thương vong và bắt bớ trong các vụ biểu tình tại Iran

Reuters đưa tin một đồn cảnh sát ở thị trấn Qahderijan bị đốt cháy một phần trong các vụ đụng độ giữa lực lượng an ninh và người biểu tình đang cố chiếm tòa nhà. Chưa có xác nhận về số lượng thương vong.

Mạng xã hội cập nhật về các cuộc biểu tình mới tại Birjand ở phía đông, Kermanshah ở phía tây và Shadegan ở tây nam.

Ban đầu, đài truyền hình quốc gia cho hay 10 người bị giết đêm trước, sau đó con số được nâng lên 13 người.

Tổng thống Rouhani nói gì ?

Tổng thống Iran cho hay sẽ mạnh tay trừng phạt 'những kẻ gây rối'

Thông cáo trên website tổng thống Iran cho thấy có vẻ ông Rouhani cố gắng giảm nhẹ mức độ nghiêm trọng của tình trạng bạo lực.

Ông nói : "Chẳng có gì đâu. Chỉ trích và phản đối là cơ hội chứ không phải là một mối đe dọa".

Nhưng ông cũng thề sẽ hành động chống lại "những kẻ gây rối và phạm pháp".

Ông nói : "Đất nước này sẽ xử nhóm thiểu số đang hô vang khẩu hiệu chống lại luật pháp và mong muốn của người dân, xúc phạm đến các giá trị thiêng liêng và cuộc cách mạng của dân tộc".

Sau đó xuất hiện một dòng trên Twitter với giọng điệu hòa nhã hơn, nói rằng chính phủ cần chú ý đến nhu cầu của người dân về các vấn đề sinh kế và tham nhũng.

Tư lệnh Lực lượng vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) cảnh báo người biểu tình chống chính phủ rằng họ sẽ phải đối mặt với "nắm đấm sắt" nếu tình trạng bất ổn chính trị tiếp tục.

IRGC là lực lượng hùng mạnh có quan hệ mật thiết với lãnh đạo tối cao của Iran. Lực lượng này nhằm bảo vệ nền tảng Hồi giáo.

Thẩm phán Tòa án Tối cao Ayatollah Sadeq Amoli-Larijani hôm 1/1 kêu gọi đàn áp "những kẻ nổi loạn" và "phá hoại".

"Một số cá nhân đang lợi dụng tình hình. Điều này là sai trái", ông nói.

Các báo cáo cho hay có tới 400 người bị bắt trong những ngày gần đây.

Hoa Kỳ nói gì ?

Tổng thống Trump nói đây là thời điểm để Iran thay đổi

Tổng thống Donald Trump bắt đầu cuộc khẩu chiến với các nhà lãnh đạo Iran hôm thứ Hai bằng việc viết lên Twitter rằng "những người dân Iran tuyệt vời đã bị đàn áp trong nhiều năm, họ đang đói ăn và đói tự do".

Ông cũng thêm vào mấy chữ viết hoa "THỜI ĐIỂM ĐỂ THAY ĐỔI !"

Phó Tổng thống Mike Pence còn có giọng điệu mạnh mẽ hơn.

Ông nói : "Sự kháng cự mạnh mẽ và ngày càng tăng của người dân Iran hôm nay mang lại hy vọng và niềm tin cho tất cả những ai đấu tranh cho tự do và chống lại chế độ độc tài. Chúng ta không được và sẽ không để cho họ thất vọng".

Ông nói về "sai lầm đáng xấu hổ" khi không ủng hộ những người biểu tình trước đây của Iran.

Phong trào Xanh năm 2009 chứng kiến hàng triệu người biểu tình phản đối chiến thắng bầu cử của tổng thống đương nhiệm Mahmoud Ahmadinejad.

Các cuộc biểu tình bị đàn áp dã man, với ít nhất 30 người thiệt mạng và hàng ngàn người bị bắt.

Cách tiếp cận mới nhất của Hoa Kỳ làm cho Iran tức giận.

Ông Rouhani mô tả tổng thống Mỹ là "kẻ thù của Iran".

Trong khi đó, EU kêu gọi Iran bảo đảm quyền biểu tình ôn hòa của công dân, nói rằng EU đã liên lạc với giới chức Iran và đang theo dõi tình hình.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Anh Boris Johnson nói "Anh Quốc đang theo dõi chặt chẽ các sự kiện ở Iran".

Các cuộc biểu tình sẽ đi về đâu ?

Các cuộc biểu tình này không có sự lãnh đạo rõ ràng

Bất mãn đang nổi lên ở Iran nơi sự đàn áp gia tăng và tình hình kinh tế trở nên tồi tệ hơn - điều tra của phóng viên BBC Tiếng Ba Tư cho thấy người Iran đã nghèo hơn 15% trong 10 năm qua.

Các cuộc biểu tình ban đầu giới hạn trong nhóm nam thanh niên đòi lật đổ chế độ.

Sau đó phong trào lan đến các thị trấn nhỏ trong cả nước và có khả năng mở rộng về quy mô.

Nhưng các cuộc biểu tình này không thủ lĩnh. Các nhân vật đối lập từ lâu đã bị buộc im lặng hoặc sống lưu vong.

*****************

Hàng trăm người bị bắt trong cuộc biểu tình ở Iran (RFA, 02/1/2018)

Đợt biểu tình suốt mấy ngày qua tại thủ đô Teheran, Iran khiến gần hai chục người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị bắt.

Hình ảnh lấy từ một video do hãng tin Mehr của Iran công bố cho thấy một nhóm người kéo hàng rào ở trên phố ở Tehran hôm 30/12/2017 - MEHR NEWS/AFP

Hãng tin Reuters ghi nhận vào thứ Ba 2 tháng giêng có hơn 450 người đã bị bắt giữ. Đây được xem là đợt biểu tình chống chế độ lớn nhất tại Iran trong nhiều năm qua.

Theo đài truyền hình quốc gia Iran thì người dân đã tấn công vào đồn cảnh sát ở thị trấn Qahderijan, thuộc tỉnh Isfahan, làm cho sáu người biểu tình thiệt mạng.

Ngoài ra, bạo động xảy ra vào đêm đầu năm dương lịch tại ba thị trấn khác gần Isfahan ​​làm một vệ binh Cách mạng, một cảnh sát và một người ngoài khác thiệt mạng.

Theo ước tính của AFP, sau 5 ngày xảy ra bất ổn, số người chết đến giờ là 21 người. Đây được cho là thách thức lớn nhất đối với chế độ Hồi giáo kể từ cuộc biểu tình năm 2009.

Một phát ngôn viên của lực lượng Vệ Binh Cách mạng cho biết họ không cần sự can thiệp trực tiếp, nhưng họ yêu cầu công chúng báo cáo các các phần tử nổi loạn.

******************

Iran : 9 người thiệt mạng trong các vụ bạo động ở vùng Ispahan (RFI, 02/01/2018)

Các cuộc biểu tình, bạo động tại Iran kể từ ngày 28/12/2017 đến nay đã làm 21 người thiệt mạng, 450 người bị bắt giữ. Riêng tại vùng Ispahan, ở miền trung, các vụ xung đột giữa người biểu tình và lực lượng an ninh tối ngày 01/01/2018 đã làm 9 người thiệt mạng, theo như nguồn tin từ đài truyền hình Nhà nước Iran.

Ảnh chụp từ video cho thấy cảnh biểu tình bạo động tại thành phố Tuyserkan, Iran, ngày 31/12 : 2017 IRINN/ReutersTV

Chính quyền Tehran tố cáo các tổ chức phản cách mạng, Hoa Kỳ và Saudi Arabia, đã khai thác những khó khăn kinh tế, kích động dân chúng biểu tình. Từ Tehran, thông tín viên RFI, Siavosh Ghazi cho biết thêm thông tin :

Các vụ bạo động trong những ngày qua chủ yếu xẩy ra ở những thành phố nhỏ của các tỉnh. Đó là những nơi bị ảnh hưởng nặng nề bởi nạn thất nghiệp và những khó khăn kinh tế.

Năm 2009, thủ đô Iran là nơi xẩy ra các cuộc biểu tình của hàng trăm ngàn người phản đối tổng thống cực kỳ bảo thủ Mahmoud Ahmandinejad tái đắc cử. Nhưng lần này, quả thực là Tehran bị ảnh hưởng ít hơn. Trong những ngày qua, chỉ có vài trăm người biểu tình ở trung tâm thủ đô Tehran.

Tỷ lệ thất nghiệp tính chung trên toàn quốc là 12%, nhưng ở các thành phố nhỏ của các tỉnh, tỷ lệ này cao hơn.

Chính quyền Iran, đặc biệt là tổng thống Hassan Rohani, tuyên bố hiểu được các yêu sách kinh tế của những người biểu tình nhưng bác bỏ mọi hành vi bạo lực.

Giới lãnh đạo Iran tố cáo các tổ chức phản cách mạng, cũng như Hoa Kỳ hay Saudi Arabia, thông qua các mạng xã hội, kích động bạo lực, bằng cách khai thác những khó khăn kinh tế của Iran.

Sau khi có thái độ kiềm chế, chính quyền đã tỏ thái độ cứng rắn đối với những kẻ sử dụng bạo lực, tấn công các công sở.

Tổng thống Rohani cũng như bộ trưởng Tư Pháp Iran cảnh cáo những kẻ sử dụng bạo lực và theo nguyên thủ Iran, thì đó chỉ là một thiểu số ít ỏi.

Minh Anh

*********************

Tổng thống Mỹ lên án đàn áp biểu tình, dọa xóa bỏ hiệp định hạt nhân Iran (RFI, 02/01/2018)

Hoa Kỳ chú ý theo dõi các cuộc biểu tình tại Iran và tổng thống Donald Trump không đợi có sự kiện này mới chỉ trích chính sách của người tiền nhiệm, Barack Obama trong hồ sơ Iran.

Biểu tình chống chính phủ tại Tehran, Iran, ngày 30/12/2017. Reuters

Một làn sóng trấn áp biểu tình tại Iran có thể tạo cớ cho tổng thống Mỹ tố cáo Tehran là Nhà nước bất hảo và có thể xóa bỏ hiệp định hạt nhân mà Washington, cùng với 5 cường quốc khác, đã ký với Iran.

Từ New York, thông tín viên Gregoire Pourtier tường trình :

Donald Trump vẫn thường dùng các từ ngữ thóa mạ, xúc phạm, có những cách thức xử sự không phải lúc nào cũng ở tầm cỡ một nguyên thủ quốc gia. Nhưng với những sự kiện đang diễn ra tại Iran, ông không cần phải lo ngại gì cả. Bởi vì chính giới Hoa Kỳ nhất loạt chỉ trích các vụ trấn áp phong trào biểu tình của người dân Iran. Ví dụ, bà Hillary Clinton, đối thủ cũ của ông Trump, đã kêu gọi Tehran kiềm chế.

Donald Trump cũng tỏ ra "chơi đẹp" bằng cách nhắc lại rằng bản thân ông chưa bao giờ tin là chế độ Tehran dân chủ thực sự và hoan hỉ đóng vai người bảo vệ nhân quyền, tố cáo sự thụ động của chính quyền Obama cũng như của các cường quốc phương Tây.

Tuy nhiên, vấn đề là từ ngữ và giọng điệu của ông. Cũng giống như ông đã làm từ thứ Sáu, 29/12, hôm qua, 01/01/2018, ông lại kêu gọi phải có sự thay đổi tại Iran. Thái độ này làm cho chính quyền Iran rất khó chịu và chưa chắc là hiệu quả nhất.

Tuy nhiên, khi xảy các cuộc biểu tình ở Iran hồi năm 2009, Barack Obama trong một thời gian dài, đã tỏ ra rất thận trọng để rồi cuối cùng thì kết quả cũng không mấy thuyết phục.

Trong mọi trường hợp, giờ đây, Donald Trump có trong tay một lá bài chủ chốt : Nếu được Thượng Viện ủng hộ, ông có thể quyết định rút Hoa Kỳ ra khỏi hiệp định hạt nhân Iran.

Minh Anh

Kim Jong-un nói cần vũ khí hạt nhân vì Trump 'loạn trí' (BBC, 22/09/2017)

Lãnh đạo Bắc Hàn Kim Jong-un nói những lời phát biểu của Tổng thống Hoa Kỳ "loạn trí", Donald Trump, chứng tỏ ông đã đúng khi phát triển vũ khí hạt nhân cho Bắc Hàn.

Hôm 21/9, thông tấn xã Bắc Hàn công bố hình ảnh ông Kim đưa ra lời tuyên bố cá nhân

Trong một tuyên bố cá nhân hiếm thấy, thông qua KCNA, thông tấn xã nhà nước Bắc Hàn, lãnh đạo Bắc Hàn nói ông Trump sẽ "phải trả giá đắt" cho bài phát biểu gần đây trước Liên Hợp Quốc.

Tổng thống Hoa Kỳ hôm thứ Ba đã nói Hoa Kỳ sẽ "hủy diệt hoàn toàn" Bắc Hàn nếu phải tự vệ bản thân và các đồng minh.

Ông Trump cũng nhạo báng ông Kim, gọi ông là "anh hùng hỏa tiễn" trong một "sứ mệnh tự tử".

Trước đó, Bộ trưởng Ngoại giao Bắc Hàn Ri Yong-ho, đã so sánh bài phát biểu của ông Trump với "tiếng chó sủa", và cảnh báo Bình Nhưỡng có thể thử nghiệm một quả bom nhiệt hạch ở Thái Bình Dương để đáp lại lời đe dọa của tổng thống Mỹ, theo hãng tin Yonhap.

Trong bản tuyên bố cá nhân, ông Kim nói ông Trump "loạn trí' và nói rằng bài phát biểu của Tổng thống Hoa Kỳ "đã thuyết phục tôi, chứ không hề ngăn chặn hay làm tôi lo sợ, rằng con đường mà tôi lựa chọn là đúng và tôi sẽ theo đuổi đến cùng".

Ông Kim nói thêm rằng "Giờ Trump đã phủ nhận sự tồn tại và xúc phạm tôi và đất nước tôi trước mắt của thế giới và đã đưa ra một tuyên bố khiêu chiến táo tợn nhất trong lịch sử", Bắc Hàn sẽ xem xét "biện pháp đáp trả mức cao nhất" để khiến ông Trump "phải trả giá đắt cho bài phát biểu của mình ".

Ông kết thúc bài tuyên bố cá nhân rằng "chắc chắn và nhất định phải kiểm soát gã lẩm cẩm rối loạn thần kinh người Mỹ này bằng lửa".

Mỹ ký thêm sắc lệnh mới trừng phạt Bắc Hàn

Trong khi đó hôm thứ Năm, ông Trump vừa ký một sắc lệnh mới lên Bắc Hàn.

Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã được ủy quyền nhắm vào các công ty và tổ chức tài chính tiến hành giao thương với Bắc Hàn.

Tổng thống cũng nói rằng Ngân hàng trung ương Trung Quốc đã chỉ thị cho các ngân hàng Trung Quốc khác ngừng việc kinh doanh với Bình Nhưỡng.

Trong buổi thông báo về sắc lệnh mới trừng phạt Bắc Hàn, Tổng thống Trump nói rằng các biện pháp này được thiết kế để "cắt đứt các nguồn thu nhập tài trợ cho nỗ lực phát triển vũ khí nguy hiểm nhất của Bắc Hàn đối với nhân loại".

Ông nói : "Trong một thời gian quá dài Bắc Hàn đã được phép lạm dụng hệ thống tài chính quốc tế để tạo điều kiện tài trợ cho các chương trình tên lửa và vũ khí hạt nhân".

Ông nhấn mạnh rằng các lệnh trừng phạt chỉ nhắm vào "một quốc gia, và đó là Bắc Hàn".

Bộ trưởng tài chính, Steven Mukuchin, sau đó nói với các phóng viên : "Các tổ chức tài chính nước ngoài hiện đang nhận được thông báo rằng họ có thể lựa chọn kinh doanh với Hoa Kỳ hoặc với Bắc Hàn, nhưng không phải cả hai".

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã cảnh báo Liên Hiệp Quốc, và gián tiếp nói đến Hoa Kỳ, rằng "sự hiếu chiến quân sự" vì các cuộc thử nghiệm hạt nhân của Bắc Hàn sẽ chỉ dẫn đến "thảm hoạ".

Bộ trưởng ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị nói với Bình Nhưỡng rằng không nên đi theo hướng "nguy hiểm" và nói với Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc hôm thứ Năm rằng không nên có vũ khí hạt nhân mới trên bán đảo Triều Tiên "cho dù đó là ở phía bắc hay nam".

Trong khi đó, Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đã gặp ông Trump bên lề Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc, một sự kiện hàng năm tập hợp các nhà lãnh đạo của 193 quốc gia thành viên.

Trước đó, ông Moon nói rằng nước ông không muốn miền Bắc sụp đổ, và cũng không muốn thống nhất bán đảo Triều Tiên.

Tuy nhiên, ông nói các biện pháp trừng phạt là cần thiết để đưa Bình Nhưỡng tới bàn đàm phán và buộc nó phải từ bỏ chương trình vũ khí hạt nhân.

*********************

Bắc Triều Tiên dọa thử bom H ở Thái Bình Dương (RFI, 22/09/2017)

Lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong-un đe dọa sẽ "dùng lửa để khuất phục lão già tâm thần người Mỹ". KCNA via Reuters

Chịu áp lực ngày càng mạnh từ Liên Hiệp Quốc, lãnh đạo chế độ Bình Nhưỡng Kim Jong-un tiếp tục thách thức thế giới. Hôm nay, 22/09/2017, ông tuyên bố sẽ khiến tổng thống Mỹ Donald Trump phải "trả giá đắt" về lời đe dọa "hủy diệt hoàn toàn" Bắc Triều Tiên. Trong khi đó, ngoại trưởng nước này nêu lên khả năng thử bom H ở Thái Bình Dương.

Thông tín viên Frederic Ojardias tường trình từ Seoul :

"Trump đã sỉ nhục tôi và đất nước tôi trước toàn thể thế giới". Trong một tuyên bố chưa từng có được nhật báo chính thức của chế độ công bố, "lãnh đạo tối cao" Bắc Triều Tiên đã đích thân đáp lời tổng thống Mỹ. Ông Kim Jong-un - được tổng thống Trump mệnh danh là "Người hỏa tiễn" – đe dọa sẽ "dùng lửa để khuất phục lão già tâm thần người Mỹ". "(Các đe dọa của Trump), thay vì làm tôi sợ hãi, chỉ càng khiến cho tôi tin tưởng con đường mình chọn là đúng đắn và tôi sẽ đi đến cùng", Kim Jong-un kết luận và hứa hẹn những đòn trả đũa "ở mức cao nhất".

Trong chuyến công du New York để tham dự Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, ngoại trưởng Bắc Triều Tiên đã cho biết cụ thể : Hành động trả đũa có thể là một vụ thử bom nhiệt hạch ở Thái Bình Dương. Đây là một đe dọa chưa từng có và hết sức nghiêm trọng.

Những lời bốc lửa nói trên cho thấy những tuyên bố nẩy lửa của tổng thống Mỹ Donald Trump tại Liên Hiệp Quốc hoàn toàn phản tác dụng. Thái độ này đã tạo cho Kim Jong-un một diễn đàn để ứng xử bình đẳng với Hoa Kỳ. Điều này cũng cho phép lãnh đạo Bắc Triều Tiên biện minh cho chương trình hạt nhân và củng cố thế lực trong nội bộ".

Trong cuộc họp báo hôm nay ở Bắc Kinh, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng cảnh báo rằng tình hình ở bán đảo Triều Tiên đang trở nên "trầm trọng" và kêu gọi tất cả các bên phải kềm chế, thay vì khiêu khích lẫn nhau.

RFI tiếng Việt

**********************

Iran tuyên bố sẽ tăng cường quân lực và hỏa tiễn đạn đạo (RFI, 22/09/2017)

Tổng thống Iran Hassan Rohani phát biểu tại Teheran, 22/09/2017. Reuters/Stephanie Keith

Tổng thống Iran Hassan Rohani; hôm 22/09/2017, loan báo sẽ tăng cường năng lực quân sự và tên lửa đạn đạo, bất chấp những chỉ trích của Hoa Kỳ và Pháp. Lời tuyên bố này được đưa ra nhân một cuộc diễu binh kỷ niệm cuộc chiến tranh Irak-Iran năm 1980.

Trong bài diễn văn được trực tiếp truyền hình, ông Rohani khẳng định : "Dù quý vị có muốn hay không, chúng tôi sẽ tăng cường năng lực quân sự cần thiết để răn đe. Không chỉ phát triển các hỏa tiễn mà cả các lực lượng không quân, hải quân và lục quân. Để bảo vệ tổ quốc, chúng tôi không cần xin phép ai cả". Tổng thống Iran nhấn mạnh : "Năng lực quân sự của chúng tôi không nhằm tấn công các nước khác".

Teheran đã triển khai một chương trình hỏa tiễn đạn đạo rộng lớn trong những năm gần đây, gây lo ngại cho Hoa Kỳ, Ả Rập Xê Út - đối thủ chính của Iran trong khu vực, Israel – kẻ thù xưa nay của Teheran, và một số nước Châu Âu trong đó có Pháp, tuy Iran luôn khẳng định là nhằm tự vệ.

Trong phiên họp Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc tại New York, tổng thống Mỹ Donald Trump đã lên án Iran về chương trình nguyên tử cũng như tên lửa đạn đạo. Với giọng điệu ôn hòa hơn, tổng thống Pháp Emmanuel Macron cùng với các nước Châu Âu đã bênh vực cho việc áp dụng hiệp định nguyên tử đã ký giữa Iran và các cường quốc, nhưng nguyên thủ Pháp cho rằng hiệp định này chưa đầy đủ, cần phải bắt buộc Iran giảm bớt chương trình đạn đạo và các hoạt động trong khu vực.

Ông Rohani cũng bác bỏ mọi thay đổi về quan điểm chính trị của Iran đối với khu vực, khẳng định sẽ "bảo vệ các dân tộc bị áp bức ở Yemen, Palestine và Syria". Iran hiện đang yểm trợ chế độ Syria, các nhóm Hồi Giáo Palestine và quân nổi dậy Houthi ở Yemen.

Thụy My

********************

Hạt nhân BTT : Donald Trump đánh mạnh vào túi tiền Bình Nhưỡng (RFI, 22/09/2017)

Ảnh của hãng tin Nhà nước Bắc Triều Tiên, với lời chú "lãnh đạo Kim Jong-un thăm chợ hoa quả ở tỉnh Hwanghae", công bố ngày 21/09/2017. Reuters

Sau đả kích chế độ Kim Jong-un, hôm 21/09/2017, tổng thống Mỹ thông báo một loạt biện pháp trừng phạt mới đánh vào nguồn sinh lực của Bắc Triều Tiên : hàng dệt may, ngư nghiệp, công nghệ thông tin và kỹ nghệ chế biến. Những công ty kinh doanh với Bắc Triều Tiên bị cấm hoạt động tại Mỹ.

Từ New York, Achim Lippold tường thuật :

Biện pháp nào hiệu quả nhất để gây sức ép với Bắc Triều Tiên ? Câu hỏi này luôn luôn gây tranh cãi giữa các nước liên can : một bên là Mỹ và bên kia là Trung Quốc và Nga, bênh vực chế độ Bình Nhưỡng.

Trong khi Washington sử dụng lời lẽ cứng rắn thì Moskva khuyến cáo chống lại "cuồng khích quân sự". Đó là tuyên bố của ngoại trưởng Nga tại diễn đàn Liên Hiệp Quốc, ngày hôm qua, gián tiếp đáp trả Donald Trump. Cũng tại diễn đàn này vài giờ trước, tổng thống Mỹ cao giọng đe dọa "hủy diệt toàn thể Bắc Triều Tiên".

Về phần Seoul, tổng thống Moon Jae-in giữ thái độ thận trọng : "Chúng tôi không muốn chế độ Bắc Triều Tiên sụp đổ". Tuy nhiên, lãnh đạo Hàn Quốc thúc giục cộng đồng quốc tế tăng cường các biện pháp trừng phạt, nếu Bình Nhưỡng tiếp tục khiêu khích.

Không một chút chậm trễ. Một giờ sau phát biểu của ngoại trưởng Nga, tổng thống Donald Trump ban hành những biện pháp mới trừng phạt Bình Nhưỡng.

Mục tiêu của Donald Trump là nhắm vào những cá nhân, những công ty và ngân hàng kinh doanh với Bắc Triều Tiên. Quyết định này cho thấy là dù có đe dọa dùng vũ lực, tạm thời, tổng thống Mỹ vẫn dành cho ngoại giao một ít thời gian.

Tú Anh

**********************

Bắc Hàn nói phát biểu của Trump là 'tiếng chó sủa' (BBC, 21/09/2017)

Quan chức ngoại giao hàng đầu của Bắc Hàn gọi bài phát biểu của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump ở Liên Hiệp Quốc là "tiếng chó sủa".

Ông Trump gọi nhà lãnh đạo Bắc Hàn là "Anh hùng hỏa tiễn"

Phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc hôm 20/9, ông Trump nói rằng ông sẽ "hủy diệt toàn bộ" Bắc Hàn nếu Bình Nhưỡng đe dọa Hoa Kỳ hoặc các đồng minh của nước này.

Bình luận của Ngoại trưởng Bắc Hàn Ri Yong-ho là phản ứng chính thức đầu tiên của Bắc Hàn đối với bài phát biểu của ông Trump.

Bắc Hàn vẫn tiếp tục phát triển các chương trình hạt nhân và vũ khí của mình, mặc cho lệnh cấm của Liên Hiệp Quốc.

Ông Ri nói với các phóng viên gần trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York rằng : "Có một câu nói : Chó cứ sủa, đoàn người cứ đi".

"Nếu [Trump] nghĩ sẽ làm chúng tôi ngạc nhiên với tiếng chó sủa thì rõ ràng là ông ta đang nằm mơ".

Trước đó tại bài phát biểu ở Liên Hợp Quốc, ông Trump đã gọi nhà lãnh đạo Bắc Hàn là "Anh hùng hỏa tiễn đang lèo lái đất nước vào phi vụ tự sát".

Khi được hỏi ông nghĩ gì về ông Trump gọi ông Kim là "anh hùng hỏa tiễn", ông Ri trả lời : "Tôi cảm thấy tiếc cho phụ tá của ông ta".

Ông Ri dự kiến sẽ phát biểu tại Liên Hiệp Quốc vào thứ Sáu, 22/9.

Các chuyên gia nói Bắc Hàn có những tiến bộ đáng kinh ngạc trong việc phát triển tên lửa tầm xa và chương trình hạt nhân.

Hôm 3/9, Bắc Hàn cũng tuyên bố tiến hành cuộc thử nghiệm hạt nhân lần thứ 6 và là cuộc thử nghiệm lớn nhất.

Vài ngày sau đó, Liên Hợp Quốc đã thông qua một loạt các lệnh trừng phạt mới đối với nước này bằng việc hạn chế nhập khẩu dầu và cấm xuất khẩu hàng dệt may - một nỗ lực nhằm cắt nguồn nhiên liệu và thu nhập cho các chương trình vũ khí của Bắc Hàn.

***********************

"Thỏa thuận hạt nhân Iran" có nguy cơ bị xóa sổ ? (RFI, 21/09/2017)

Tổng thống Iran Rouhani đến họp báo bên lề Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc ngày 20/09/2017. Reuters

Tương lai thỏa thuận hạt nhân Iran chưa bao giờ trở nên bất định như lúc này. Tổng thống Mỹ Donald Trump dọa hủy bỏ thỏa thuận. Trong khi đó, Iran kiên quyết từ chối mở lại đàm phán.

Hôm 20/09/2017, bầu không khí tại Liên Hiệp Quốc rất căng thẳng. Nhân khóa họp thường niên Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc lần thứ 72, ngoại trưởng Iran và sáu cường quốc tham gia ký kết thỏa thuận hạt nhân (Anh, Nga, Pháp, Mỹ, Trung Quốc và Đức) đã có phiên họp đầu tiên kể từ sau thắng lợi bầu cử của ông Donald Trump.

Cuộc họp kéo dài một giờ, nhưng các bên đã không giải tỏa được bế tắc trước lời đe dọa ngày càng quyết liệt của tổng thống đòi hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân Iran mà chính quyền Barack Obama đã ký.

Đây cũng là lần đầu tiên hai ngoại trưởng Rex Tillerson của Hoa Kỳ và Mohammad Javad Zarif của Iran gặp nhau và có những "trao đổi trực tiếp" khá lâu. Tuy nhiên, AFP nhận thấy cho dù "cần thiết" lắng nghe quan điểm của các bên, như lời ngoại trưởng Mỹ, cuộc họp hôm qua vẫn không xóa tan được mối ngờ vực về các dụng ý của Hoa Kỳ.

Theo ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson, thỏa thuận hạt nhân Iran "có nhiều vấn đề lớn". Tổng thống Donald Trump vẫn luôn khẳng định đây là "một trong những hiệp định tồi tệ nhất mà Hoa Kỳ từng tham gia" và ông nhiều lần đe dọa hủy bỏ văn bản này.

Như để trấn an Hoa Kỳ, một số nước, trong đó có Pháp, đề xuất thương lượng lại về một vài thời điểm áp dụng các nội dung của thỏa thuận, cũng như các chủ đề phụ có liên quan như vai trò của Iran tại Trung Đông. Theo tổng thống Pháp Emmanuel Macron, các bên không hẳn là "thương thuyết lại" thỏa thuận, mà chỉ là "bổ sung" thêm.

Thế nhưng, trên diễn đàn Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, tổng thống Iran Hasan Rohani đã dập tắt mọi hy vọng mở lại đàm phán. Ông cho rằng thảo luận với một chính phủ Mỹ chuyên "chà đạp các cam kết quốc tế của chính mình" chỉ làm "phí thời gian". Tổng thống Iran nhắc lại rằng "từng chữ từng câu" trong thỏa thuận đã được các bên tham gia ký kết tranh luận gay gắt, đồng thời cảnh báo nguy cơ "chỉ cần một viên gạch bị rút, cả một tòa nhà có thể sụp đổ ".

Giờ đây, với tuyên bố trước báo giới "Tôi đã có quyết định" và đe dọa hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân Iran, Donald Trump đang làm cho cả thế giới lo ngại. Vì từ đây đến ngày 15/10/2017, tổng thống Mỹ phải "tuyên bố" trước Quốc Hội là Teheran có đã tuân thủ các cam kết hay không. Nếu Donald Trump không làm việc này thì Hoa Kỳ sẽ lại ban hành các biện pháp trừng phạt vốn đã được xóa bỏ trong khuôn khổ thoả thuận hạt nhân Iran 2015, và hành động này được coi như là " khai tử chính trị" thỏa thuận, theo nhận định của các nhà ngoại giao.

Mặt khác, giới ngoại giao lo ngại rằng thái độ quay ngoắt 180 độ của Hoa Kỳ trong hồ sơ Iran sẽ gây ra những tác động tiêu cực khác : Khả năng lôi kéo Bắc Triều Tiên trở lại bàn đàm phán phi hạt nhân hóa càng thêm xa vời.

Các chuyên gia về Bắc Triều Tiên cảnh báo : Bình Nhưỡng theo dõi sát sao xem "hồ sơ Iran được xử lý ra sao", để có thể dự phóng được "số phận của chính họ nếu như nước này một ngày nào đó phải chấp nhận từ bỏ vũ khí hạt nhân ".

Minh Anh

********************

Hạt nhân : Tổng thống Iran đáp trả công kích của tổng thống Mỹ (RFI, 21/09/2017)

Hôm 20/09/2017, tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ tuyên bố đã "có quyết định" về thỏa thuận tên lửa với Iran, nhưng không cho biết nội dung. Thông báo được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Washington và Teheran gia tăng, sau khi tổng thống Mỹ công kích mạnh mẽ thỏa thuận hạt nhân năm 2015 và gọi chính quyền Teheran là "Nhà nước côn đồ", độc tài, thối nát, yểm trợ khủng bố. Ngay sau đó, tổng thống Iran Hassan Rohani đã lên tiếng đáp trả.

Tổng thống Iran Hassan Rohani phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc ngày 20/09/2017. Reuters

Hôm 20/09/2017, tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ tuyên bố đã "có quyết định" về thỏa thuận tên lửa với Iran, nhưng không cho biết nội dung. Thông báo được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Washington và Teheran gia tăng, sau khi tổng thống Mỹ công kích mạnh mẽ thỏa thuận hạt nhân năm 2015 và gọi chính quyền Teheran là "Nhà nước côn đồ", độc tài, thối nát, yểm trợ khủng bố. Ngay sau đó, tổng thống Iran Hassan Rohani đã lên tiếng đáp trả.

Đặc phái viên Achim Lippold tường trình từ New York :

"Phát biểu trước Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, với thái độ bình tĩnh, nhưng cương quyết, tổng thống Iran Hassan Rohani đã trả lời tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Tư. Không, chúng tôi không ủng hộ khủng bố, chúng tôi tôn trọng quyền con người và chúng tôi sẽ không vi phạm thỏa thuận hạt nhân. Một lát sau, trước báo chí, tổng thống Rohani nhấn mạnh rằng thỏa thuận này là không thể tái đàm phán.

Trong trường hợp Hoa Kỳ bãi bỏ thỏa thuận này thì sao ? Tổng thống Hassan Rohani cảnh báo : "Nếu Mỹ quyết định phá vỡ thỏa thuận, điều đó có nghĩa là Iran sẽ toàn quyền hành động trong mọi phương án. Chúng tôi sẽ rảnh tay lựa chọn mọi hành động có lợi cho Iran và cả đất nước sẽ cùng đưa ra quyết định".

Tuy nhiên, tổng thống Iran loại trừ mọi phương án hạt nhân vì mục đích quân sự. Theo ông, Hoa Kỳ sẽ mất nhiều uy tín, nếu Washington rút khỏi thỏa thuận quốc tế này.

Về câu hỏi liệu vẫn có thể có một cuộc hội đàm với Washington không ? Tổng thống Hassan Rohani trả lời là chưa phải lúc này. Ngoài ra, ông cũng yêu cầu tổng thống Mỹ xin lỗi vì đã công kích Iran".

Tối hôm qua, ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson và đồng nhiệm Iran Mohammad Javad Zarif đã họp chung với đại diện 5 quốc gia khác ký kết thỏa thuận 2015 (Pháp, Anh, Nga, Đức, Trung Quốc). Reuters dẫn lời một nhà ngoại giao cho hay, đây là cuộc họp đầu tiên có sự tham gia của hai ngoại trưởng Mỹ và Iran kể từ khi tổng thống Mỹ Donald Trump lên nắm quyền. Hai bên đã nói chuyện "trực tiếp và khá lâu".

Lãnh đạo ngoại giao Châu Âu Federica Mogherini, chủ tọa phiên họp, nhấn mạnh cho đến nay thỏa thuận đã được tất cả các bên tôn trọng và không cần phải thương lượng lại thỏa thuận này. Tuy nhiên, cuộc họp nói trên không xua đi được các hoài nghi của công luận xung quanh thái độ của tổng thống Mỹ. Sau cuộc họp nói trên, không có ngoại trưởng nào trả lời các câu hỏi của phóng viên.

Trọng Thành