Tròn một năm kháng chiến : "Ukraine trụ vững", "đế chế Nga phải chết"

Tròn một năm kể từ cuộc can thiệp quân sự Nga chống Ukraine. Tuần san Pháp Courrier International, số ra cuối tháng 2/2023, dành trọn 60 trang báo cho cuộc kháng chiến của người Ukraine và tình hình nước Nga.

Người dân đến bưu điện thành phố Kiev ngày 24/02/2023, để xem con tem mới, mô tả võ sĩ judo nhỏ quật ngã người đàn ông lực lưỡng (ngụ ý chỉ Putin). Phía dưới tem có dòng chữ lên án Putin. Nền tranh là bức tường nhà ở Borodyanka, biểu tượng tội ác chiến tranh Nga. AFP – Sergei Supinsky

"Ukraine trụ vững" là tựa đề trang bìa Courrier International, trên nền đen, với bên phải là một nửa khuôn mặt của tổng thống Nga Putin, nổi bật với con mắt xanh quắc, trong đáy mắt là một phần bản đồ thế giới. "Ukraine trụ vững" trước tham vọng đế quốc của Putin là chủ đề xuyên suốt tuần san Pháp. Phần đầu tiên của số báo – "Ukraine một năm sau" – giới thiệu các bài báo nước ngoài, mô tả "sức kháng cự không thể tưởng tượng nổi" của người Ukraine, từ thành phố cảng miền nam Mariupol, đến thị trấn Horodnia miền bắc, từ thủ đô Kiev đến thành phố Bakhmut miền đông, hay Mikolaiv miền đông nam.

Tội ác : Những bức ảnh khiến công chúng xúc động

Courrier International giới thiệu trước hết tác phẩm của nhóm phóng viên New York Times, đứng đầu là nhà nhiếp ảnh kỳ cựu David Hume Kernnerly, ngườit từng nhận giải thưởng Pulitzer cho các tác phẩm của ông về chiến tranh Việt Nam. "Chụp ảnh địa ngục" là câu nói gây sốc, mà nhiếp ảnh gia kỳ cựu Kernnely dùng để tóm tắt về công việc của các phóng viên.

Theo ông, nhiều người có thể tin rằng, công chúng giờ đây dường như đã trở nên trơ lỳ với các hình ảnh về nỗi đau khổ của con người, bởi họ đã chứng kiến quá nhiều đến mức bão hòa. Thế nhưng một nhiếp ảnh gia giỏi vẫn luôn có khả năng khiến chúng ta xúc động. Trong số các bức ảnh của New York Times được Courrier International giới thiệu, có hình một nửa khuôn mặt người với mắt mở to lộ ra sau một túi xác đen khép không kín. Con mắt mở to như của một người còn sống, như thể đang chất vấn người xem. 

Những hình ảnh khủng khiếp về chiến tranh lặp đi lặp lại khiến tình cảm con người có thể trở nên trơ lỳ, hoặc ngược lại khiến người ta không còn dám đối diện với sự thật thảm khốc. Courrier International dẫn lời của nhiếp ảnh gia Kernnerly : "Những bức ảnh xuất sắc nhất về chiến tranh thường khiến người ta không dám nhìn. Nhưng điều quan trọng nhất là đừng làm như vậy".

Thảm kịch Mariupol và tiểu thuyết "Chúa tể của những chiếc nhẫn"

Bài phóng sự của báo Ukraine Oukrainska Pravda, "Một ngày vô tận tại Mariupol", thành phố cảng bên bờ biển Azvov, sầm uất trước chiến tranh, cho thấy sự thật chiến tranh tàn khốc qua trải nghiệm của chàng thanh niên 28 tuổi Vitaly Nikitin. Ngôi trường học phổ thông của anh bị bom đạn phá hủy hoàn toàn. Vitaly chứng kiến cảnh nhà hát thành phố trúng bom, người chết ngay trên đường phố, nhiều khi với đầu và tay chân đứt lìa. Vào thời điểm quân Nga tấn công Marioupol, nhiều thân nhân của Vitaly vẫn còn cho rằng quân đội Ukraine bắn phá thành phố.

Trở lại ngôi trường bị tàn phá, Vitaly đã tìm được bộ ba tiểu thuyết "Chúa Tể của Những Chiếc Nhẫn" của văn hào Tolkien còn nguyên vẹn. Chàng thanh niên sực tỉnh, và nhận ra chính "loài Orc", tức lũ quái vật tay chân của các thế lực trong bóng tối, đã đến tàn phá quê hương anh. Vitaly hiểu "vì sao các nhà văn sáng tác".

Cuộc kháng chiến chống xâm lược Nga cũng là cuộc kháng chiến của văn hóa

Người Ukraine kháng cự kiên cường chống lại quân xâm lược Nga không chỉ nhờ ở vũ khí phương Tây. Cuộc kháng cự của người Ukraine cũng bắt rễ sâu trong văn hóa. Báo Hà Lan De Volkskrant có bài phóng sự "Quên đi cuộc xâm lăng trong giây phút ngắn ngủi của một dịp hội hè". Tại thị trấn Horodnia, cách biên giới với Belarus – quốc gia đồng minh của Nga – chỉ một tầm đại bác, người dân địa phương tổ chức khá thường xuyên các hoạt động văn hóa.

Horodnia là một thị trấn với khoảng 10.000 dân trước chiến tranh, và không hề có tầm quan trọng về chiến lược. Đầu năm ngoái, quân Nga đã đi qua thị trấn hướng về Kiev, thậm chí không dừng lại ở đây. Ít lâu sau quân Nga rút lui qua ngả này cũng để các ngôi nhà dân của Horodnia gần như nguyên vẹn. Tuy nhiên, tâm hồn của dân chúng thị xã đã hoàn toàn khác. Trước chiến tranh, không mấy người dân ở Horodnia nghĩ rằng Nga sẽ xâm lăng. Giờ đây có đến một nửa gia đình có trẻ em đã rời đi nơi khác, các trường học đóng cửa, nhưng những người ở lại vẫn tổ chức các sinh hoạt văn hóa khi có dịp.

Bảo vệ văn hóa Ukraine và tiếng Ukraine trở thành một mặt trận không kém phần quyết liệt. Mới đây, ngày 9/11, Ngày Ngôn ngữ và Văn học Ukraine đã được tổ chức long trọng. Báo Hà Lan De Volkskrant giới thiệu tiết mục ca khúc nhạc pop do cô Katia Smal, 22 tuổi, trình diễn, kể về giấc mơ một "đất nước Ukraine không có người Nga". Trước chiến tranh, Katia viết nhiều ca khúc bằng tiếng Nga, và thậm chí đã bán cả sang Nga. Giờ đây cô hối tiếc về hành động này. Đối với Katia, những người lính Nga đã không chủ động tham gia vào cuộc xâm lăng, chính quyền đã biến họ thành "những thây ma sống" (zombie).

Quân Nga gieo rắc bóng tối

"Loài Orc" - tay chân của các thế lực hắc ám, "những thây ma sống" đã tàn phá đất nước Ukraine từ một năm qua. Quân Nga đã thực sự reo rắc bóng tối lên nhiều khu vực tại Ukraine. Các cơ sở hạ tầng năng lượng bị tấn công, nạn cắt điện kéo dài trở thành chuyện cơm bữa. Trên báo Anh The Observer, nhà văn Ukraine Andrei Kourkov mô tả nỗi hãi hùng đối với rất nhiều người dân Ukraine khi phải liên tục sống trong cảnh hoàn toàn không có ánh sáng kéo dài.

Bóng tối bao trùm cũng buộc mỗi người đối diện với những nỗi đau khổ của chính mình, về thể xác, cũng như tình cảm sợ hãi, lo lắng. Nhà văn Andrei Kourkov cũng khi nhận sống trong bóng tối kéo dài cũng khiến nhiều người dân Ukraine thay đổi thói quen.

Phần hai trong số báo đặc biệt về xung đột Ukraine của Courrier International mang tựa đề "Phương pháp Putin", trên nền hình ảnh lãnh đạo Nga một tay cầm một que diêm bốc cháy, một tay cầm tấm hình nước Nga. Putin đem chết chóc, lửa khói đến cho quốc gia láng giềng Ukraine, nhưng hành động của ông ta đồng thời cũng có nguy cơ hủy diệt chính nước Nga. "Que diêm" châm ngòi chiến tranh tàn phá đất nước Ukraine chắc chắn không thể để nước Nga yên lành.

Putin : Chiến lược hủy bỏ "bài bản" các cải cách thời Gorbachev

Courrier International muốn đưa ra một góc nhìn khác về chiến lược hành xử của Putin. Khác với nhiều quan điểm phổ biến cho rằng Putin là một "kẻ điên rồ", bài viết của nhà văn Nga Viktor Erofeev, trên báo Đức Franfurter Allemeine Zeitung, vạch ra một "kế hoạch bài bản, được tính toán kỹ lưỡng" trong chiến lược của Vladimir Putin.

Từ hai thập niên nay, tổng thống Nga đã thực thi một kế hoạch dài hơi nhằm phá bỏ dần dần mọi cải cách thời hậu chiến tranh Lạnh trong thập niên 1980 của ông Gorbatchev, khi làm chủ tịch Liên Xô, thường được gọi là các cải cách "perestroika". 

Chủ trương của Putin là tái lập một quyền lực tập trung cao độ tại Nga giống như thời đế chế các Sa hoàng, và thời cộng sản toàn trị Stalin. Trong một chế độ độc đoán mà ông Putin nỗ lực tạo lập, "mọi sáng kiến chính trị từ dân chúng đều bị chính quyền bóp nghẹt". Nhà văn Viktor Erofeev gọi đây là các cuộc cải cách "perestroika đảo ngược". Để xây dựng một chế độ độc tài như vậy chính quyền Putin coi việc "vứt bỏ mọi ảnh hưởng của phương Tây là bước đi không tránh khỏi".

Điều đáng sợ đối với nước Nga, theo Viktor Erofeev, là đông đảo người dân Nga nhìn chung rất ít biết đến các quyền tự do cá nhân, và ý thức tầm quan trọng của chúng, bởi vậy mà các tuyên truyền nhồi sọ ở Nga có được ảnh hưởng rộng lớn và lâu dài, ngược lại với ở Châu Âu, cho dù nhiều nơi đã từng có các chế độ độc tài, phát xít, nhưng người dân hiểu được các quyền tự do nên không dễ bị quy phục.

"Putin không phải là Lenin" và tiên tri của cha đẻ "liệu pháp sốc"

Tuy nhiên, "nỗ lực bài bản, được tính toán kỹ lưỡng" nhằm áp đặt một chế độ độc tài tại Nga của ông Putin chưa hẳn đã dễ thành công. Chính trị gia Nga, nhà báo Leonid Gozman, một trong các gương mặt đối lập nổi bật đang sống ở nước ngoài, trên báo Nga Novaia Gazeta, nhận định : "Putin không phải là Lenin, tình trạng này không thể kéo dài".

Theo chính trị gia Nga nói trên, nhiều người Nga đang buộc phải sống lưu vong, "vẫn có thể hy vọng vào sự sụp đổ của chế độ". Khác hẳn thời đầu của chế độ Xô Viết, đông đảo dân chúng tin tưởng vào chính quyền, giờ đây, "thực trạng tham nhũng, dối trá, đạo đức giả, không còn làm ai ngạc nhiên… Dân chúng buộc phải khuất phục, nhưng họ sẽ không bảo vệ chính quyền, như đã từng bảo vệ tổng thống Boris Yeltsin hồi 1991".

Chính trị gia Leonid Gozman khép lại bài viết với phát biểu của bộ trưởng Egor Gaidar (thời Yeltsin), thường được mệnh danh là cha đẻ của "liệu pháp sốc", tức chính sách tự do hóa kinh tế Nga. Trong những năm 2000, trong một cuộc nói chuyện với phó tổng thống Mỹ Dick Cheney, khi được hỏi : Liệu nước Nga có tiếp tục trở lại con đường cũ trong 70 năm nữa hay không ? (ngụ ý nói đến chế độ toàn trị kiểu Liên Xô), cha đẻ của "Liệu pháp sốc" trả lời : "Không, chỉ từ 15 đến 20 năm thôi". Nhà báo Gozman coi đây là một lời tiên tri, ông nhấn mạnh : "Chúng ta đã gần hết giai đoạn này rồi, hãy giữ vững niềm tin !". 

Trường giáo dục công dân Moskva : 30 năm hoạt động, 30.000 học viên

 Vẫn về chủ đề này, Courrier International giới thiệu bài "Đế chế Nga phải chết" của nhà báo Mỹ Anne Applebaum trên The Atlantic. Bà Anne Applebaum, là một chuyên gia về lịch sử của chủ nghĩa cộng sản và các xã hội Trung và Đông Âu, bao gồm Nga và Liên Xô, đoạt giải thưởng Pulitzer, giải thưởng nổi tiếng nhất của báo chí Mỹ, vào năm 2004, với cuốn "Một lịch sử về Goulag". (Goulag là từ để chỉ hệ thống trại tập trung thời cộng sản toàn trị Liên Xô).

Bài "Đế chế Nga phải chết" dành một phần chủ yếu để nói về nỗ lực phi thường của hai nhà hoạt động Nga, Lena Nemirovskai và Yuri Senokosov, sáng lập ra Trường giáo dục công dân Moskva ngay từ sau khi Liên Xô sụp đổ. Giáo dục ý thức công dân, để xây dựng một xã hội dân chủ, nhà nước pháp quyền, là điều gần như hoàn toàn thiếu vắng tại Nga. Trong gần 30 năm hoạt động (từ 1992 đến 2021), đã có hơn 30.000 người theo học tại trường, từ các nghị sĩ, thành viên hội đồng địa phương, đến các doanh nhân, nhà báo… Đây là một tổ chức hoàn toàn do người Nga lập ra, hoạt động chủ động theo tôn chỉ của mình. Trong thập niên đầu tiên thời Putin, trường học hoạt động bình thường, với điều kiện không tham gia quá nhiều vào đời sống chính trị. Tuy nhiên, trường bị chính quyền Nga xếp vào nhóm các tổ chức gọi là "nhân viên nước ngoài", tức nhận chỉ thị từ bên ngoài. Trường giáo dục công dân Moskva đã buộc phải đóng cửa vào năm 2021. Hai nhà sáng lập buộc phải rời trường sang Riga, Latvia.

Theo nhà báo Anne Applebaum, công việc của hai nhà sáng lập Trường giáo dục công dân Moskva trong ba thập niên qua là không hề vô ích. Những tri thức do trường học này cung cấp cho phép hình dung là nước Nga có thể có được một chế độ khác, một "chế độ hậu Putin" là điều có thể.

Thất bại của đế quốc Nga ở Ukraine cho phép nước Nga mới ra đời

Đối với chuyên gia về lịch sử Nga này, điều đáng sợ không phải là chế độc độc tài của Putin, mà là việc đông đảo "thành phần cấp tiến" Nga trước đây không hiểu rằng nguồn gốc của chế độ độc tài chính là tham vọng xây dựng một nước Nga mang tính đế chế. Tình hình giờ đây đang xoay chuyển mạnh, theo nhà báo Anne Applenbaum, khi "hàng trăm nghìn người Nga bình thường đã nhận ra mối liên hệ mật thiết giữa hình ảnh lý tưởng về một nước Nga đế quốc và chế độ độc tài". Nhiều chính trị gia đối lập Nga bắt đầu hướng đến xây dựng một xã hội dân sự Nga bên ngoài nước Nga.

Đối thủ của Ukraine không phải là một nước Nga láng giềng bình thường, mà là đế chế Nga đang được phục hồi với chiến lược âm thầm, bền bỉ của lãnh đạo tối cao Vladimir Putin. Chính ở điểm này mà cuộc tranh đấu vì một nước Nga dân chủ và cuộc kháng chiến của người dân Ukraine liên hệ mật thiết. Theo nhà báo Anne Applenbaum, một số người Nga cho biết "thất bại quân sự" của Nga tại Ukraine là điều tốt cho chính nước Nga. Nhà báo Mỹ cũng đồng tình với quan điểm này, việc đế chế Nga lụi tàn với thất bại quân sự tại Ukraine là cơ hội cho một nước Nga mới ra đời, một nước Nga mở cửa hơn, thịnh vượng hơn, với điều kiện là có đông đảo người Nga tham gia xây dựng một xã hội như vậy. Và "trong khi chờ đợi không thể để cho Putin độc quyền định nghĩa thế nào là người Nga. Ông ta không có thẩm quyền này".

Tổng tham mưu trưởng Nga : Con tốt trong tay Putin

Cũng trong số báo này, Courrier International còn có bài viết đáng chú ý trên báo Thụy Điển Dagens Nyheter về "nghệ thuật" nhục mạ các tướng lĩnh, điều cho phép tổng thống Nga luôn duy trì được uy quyền tuyệt đối. Các tướng lĩnh cấp cao nhất như tổng tham mưu trưởng Valeri Guerasimov cũng chỉ là một con tốt trong bàn tay của lãnh đạo tối cao. Dagens Nyheter mô tả việc tổng thống Nga khi thì tỏ ra trọng dụng, khi thì khinh bỉ không thèm nhìn mặt viên sĩ quan cao cấp này.

Bài viết trên báo Thụy Điển cho biết tình hình nội bộ Nga biến hóa khó lường. Tổng tham mưu trưởng, vừa được cử làm chỉ huy "chiến dịch đặc biệt" tại Ukraine, rất có thể bị Putin bày màn diễn cách chức trực tiếp trên truyền hình, trong lúc lãnh đạo công ty lính đánh thuê Wagner, nhân vật thân cận của Putin, đang được coi là nhiều người Nga coi là người hùng trong cuộc chiến tranh tại Ukraine, cũng có thể phải ra trước vành móng ngựa.

Pháp : Lên án "quan điểm mỵ dân chống tỉ phú"

Không hẹn mà gặp, ba tuần báo Pháp Le Point, L’Express và L’Obs đều dành chủ đề chính cho thời sự trong nước. Hai tuần cuối tháng hai và đầu tháng ba được coi là kỳ "hưu chiến". Kết thúc kỳ nghỉ này, nghiệp đoàn và chính phủ sẽ trở lại cuộc đấu liên quan đến dự luật cải cách hưu trí, mà chính quyền Macron gần như chắc chắn sẽ thông qua. Các nghiệp đoàn dự kiến tổng đình công ngày 07/03.

Cuộc tranh đấu xung quanh dự luật hưu trí thu hút nhiều đối đầu căng thẳng trong xã hội Pháp. Tuần báo thiên hữu L’Express dành hồ sơ trang nhất để lên án quan điểm "mỵ dân chống tỉ phú". Trong bối cảnh dự luật cải cách hưu trí bị phản đối mạnh trong xã hội, phổ biến một quan điểm cho rằng có thể tăng thuế người giàu để bù vào phần thiếu hụt. L’Express có bài "điều tra đối chứng", chỉ trích 7 sai lầm của báo cáo Oxfam, tổ chức phi chính phủ đề xuất đánh thuế tài sản các tỉ phú, cụ thể là 1% những người giàu nhất, để có tiền cho quỹ hưu trí.

Tuần báo thiên hữu Le Point dành hồ sơ chính để chỉ trích lãnh đạo cực tả Jean-Luc Mélenchon. Le Point tìm cách lý giải vì sao đảng cực tả nước Pháp Bất Khuất lại nhận được sự ủng hộ đông đảo của giới tinh hoa đô thị. Hồ sơ mang tựa đề : "Giới thị dân đi theo phe Mélenchon".

Pháp : Cuộc chinh phục thầm lặng của đảng cực hữu

Về phần mình, tuần báo thiên tả L’Obs lo ngại "cuộc chinh phục thầm lặng" của đảng Mặt Trận Dân Tộc của bà Marine Le Pen. Đảng cực hữu của Le Pen im lặng trong vấn đề dự án cải tổ hưu trí đang gây đối đầu giữa chính quyền và đường phố. Đích nhắm của đảng này là cuộc tranh cử tổng thống năm 2027. Bài xã luận của L’Obs mang tựa đề "Một hương vị chiến thắng đáng lo ngại", cho biết đảng cực hữu đã gây ra một trận động đất về chính trị trong cuộc bầu cử hồi năm ngoái, với việc đưa được 88 dân biểu vào Quốc hội.

88 dân biểu là một lực lượng to lớn cho phép làm bắt rễ trong xã hội một quan niệm là đảng chính trị Mặt Trận Dân Tộc là một đảng phái giống như tất cả đảng khác. Đây chính là điều mà lãnh đạo đảng đã nói với L’Obs : "đấy là cái mà chúng tôi còn thiếu, để có thể hướng đến nắm được quyền lực".

Nỗ lực của giới vận động hành lang Ukraine tại Hoa Kỳ

Tập trung vào thời sự trong nước, nhưng L’Obs cũng có bài mô tả nỗ lực của giới vận động hành lang cho Ukraine tại Washington, cho phép duy trì áp lực tối đa với Quốc hội Mỹ, với các viện tư vấn, với báo giới, để đạt được mục tiêu nhận được ngày một nhiều hơn vũ khí từ Hoa Kỳ.

Le Point có bài về’ "Moldova, mục tiêu của Moskva". Phóng sự của Le Point cho thấy chính quyền Putin đã khai thác các kẽ hở của hệ thống chính trị Moldova để mở rộng các ảnh hưởng như thế nào. Moldova là nơi tham nhũng trầm trọng. Ảnh hưởng của Nga tại Moldova, quốc gia láng giềng với Ukraine mạnh đến mức, nhiều giới chức cao cấp nước này còn trả tiền cho nhân viên an ninh Nga để trình các báo cáo có lợi cho họ lên Moskva. Chính quyền Putin đang mưu đồ chia rẽ triệt để xã hội Moldova, với việc giật dây cho các cuộc phản kháng chính quyền, nhân danh chống tham nhũng.

Trọng Thành

Chuyến đi của Tổng thống Joe Biden đến Kiyv, thủ đô Ukraine đầu tuần này có lẽ là những giờ phút đáng nhớ nhất trong cuộc đời chính trị của ông. Biden đi xe lửa suốt đêm trong 10 tiếng đồng hồ, tất cả các điện thoại di động phải tắt hoặc bị tạm tịch thâu. Trong lúc ông cùng Tổng thống Volodymyr Zelensky đứng trước cửa nhà thờ St Michel thì nghe tiếng còi báo động, cho biết một oanh tạc cơ của Nga mới cất cánh, có thể bay đến trong vòng mấy phút.

Chuyến đi của Tổng thống Joe Biden đến Kiyv, thủ đô Ukraine đầu tuần này có lẽ là những giờ phút đáng nhớ nhất trong cuộc đời chính trị của ông. Ảnh minh họa Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và Tổng thống Ukraine Vladimir Zelensky trước Tu viện Mái vòm Vàng của Thánh Michael ở Kiyv.

Chiến tranh giống như đánh vật, luôn luôn là một cuộc tranh hùng coi bên nào ý chí mạnh hơn. Putin vốn làm mật vụ không ngại giết người, ý chí sắt đá, tin tưởng sẽ thắng người đàn ông gần 80 tuổi này. Joe Biden rất dễ bị đánh giá thấp. Ông không có tài hùng biện mà lại thích nói, cứ trông đã thấy là một cụ già. Bị tật nói lắp từ nhỏ, kiên nhẫn tự chữa được nhưng vẫn hay nói sai, nói nhịu khiến bị nghi ngờ cả khả năng phán đoán.

Nhưng một năm sau, các nước Châu Âu đoàn kết giúp Ukraine, Biden nghiễm nhiên được chấp nhận đóng vai dẫn đầu. Còn Putin như cá mắc cạn trong cuộc chiến hoàn toàn vô vọng, địa vị có thể lung lay.

Khi tấn công, Vladimir Putin có ít nhất hai mục tiêu lớn. Một là chiếm lấy lại một nước vốn đã là một phần của lãnh thổ Liên Xô. Hai là ngăn không cho khối NATO bành trướng. Bây giờ ông ta thất bại trong cả hai.

Chính quyền và quân đội Ukraine bất khuất vẫn đứng vững, được khối NATO đồng lòng hỗ trợ. Nước Đức từ bỏ chính sách cũ từ hơn nửa thế kỷ, tăng chi phí quân sự, gửi cho Ukraine thiết giáp Leopard là loại thích hợp nhất với chiến trường này ; mở cửa cho Ba Lan và các nước khác cũng làm theo. Các nước cộng sản cũ ở Đông Âu và thành viên mới của NATO đón nhận thêm vũ khí và quân đội Mỹ đồn trú. Các nước Phần Lan, Thụy Điển từ bỏ vị trí trung lập cổ truyền, xin gia nhập, khối NATO sẽ đến sát biên giới Nga thêm hai ngàn cây số.

Trên trận địa, sau khi Ukraine chiếm lại được các vùng Kharkiv và Kherson, đường ranh giới giữa hai bên không thay đổi từ tháng 10 năm ngoái vì mưa, tuyết, bùn lầy. Quân Nga chuẩn bị cuộc tấn công mùa Đông với 1.800 xe tăng, 700 máy bay, 2.700 đại pháo, giàn phòng 810 hỏa tiễn, và 500.000 binh sĩ, theo chính phủ Ukraine ước lượng. Trong thực tế, Nga chỉ động viên được từ 180.000 đến 200.000 lính trong mùa Hè năm ngoái, không biết đã gửi qua Ukraine được bao nhiêu. Kyrylo Budanov, chỉ huy tình báo quân sự Ukraine tin rằng có hơn 326.000 lính Nga lâm chiến.

Chiến dịch Mùa Đông đã khởi sự từ tháng 2, quân Nga mở đầu bằng chiến thuật biển người theo lối thời Thế Chiến 1914-18. Những cựu tù nhân hay lính đi quân dịch bị đẩy ra làm bia đỡ đạn ; không có tinh thần thần chiến đấu nhưng nếu quay đầu lùi bước sẽ bắn chết. Nhưng đạo quân lính đánh thuê Wagner mạnh nhất cũng chỉ tiến được mấy chục đến 100 mét mỗi ngày, dù chịu chết hàng ngàn.

Hai nhược điểm lớn nhất của quân Nga là hệ thống tiếp vận yếu phần lớn dựa vào xe lửa, và hệ thống chỉ huy cứng nhắc chỉ biết theo mệnh lệnh từ trên xuống ; chỉ huy cấp dưới không sáng kiến và không dám thay đổi khi gặp tình huống mới. Các kho vũ khí và trại tập trung quân sĩ đã phải tản rộng và lui về hậu cứ để tránh các tên lửa chính xác mà quân Ukraine được tiếp viện. Nhóm Wagner chỉ huy độc lập nhưng binh sĩ thiếu huấn luyện, không kinh nghiệm, đã công khai than phiền là họ thiếu súng đạn, có khi thiếu cả thực phẩm.

Quân Ukraine đã dùng trận chiến ở Bakhmut như một cái bẫy dụ được quân Nga kéo đến để bị hao mòn lực lượng từ tháng 12 năm ngoái, dù đó chỉ là một thành phố nhỏ không giá trị chiến lược. Quân Ukraine có thể bỏ Bakhmut để chỉ giữ hai thành phố lớn Kramatorsk và Sloviansk, là nơi họ đã lập chiến tuyến phòng thủ sau khi chiếm lại từ năm ngoái. Nếu chiếm được một phần Kramatorsk và Sloviansk, ông Putin có thể tuyên bố "chiến thắng" và tạm ngưng tấn công.

Quân đội Ukraine cốt yếu bảo toàn lực lượng vì quân số thấp hơn, nhưng được viện trợ các xe thiết giáp mới, hỏa tiễn, và được thông báo các tin tức từ máy bay thám thính, vệ tinh trinh sát của Mỹ, Anh cho biết các cuộc di chuyển và địa điểm tập trung của quân Nga. Quan trọng nhất là quân Ukraine tinh thần chiến đấu rất cao, các tướng lãnh nhiều kinh nghiệm và hệ thống chỉ huy linh động để các đơn vị nhỏ có thể hoạt đồng độc lập, tự do thích ứng.

Chiến dịch mới của quân Nga khó đạt chiến thắng. Quân Nga sẽ phải đưa vào chiến trường các lực lượng lưu động như xe thiết giáp, trọng pháo, xe chở lính cùng vũ khí, đạn dược. Khi băng đá bắt đầu tan trên những cánh đồng, quân Nga sẽ phải dùng đường bộ, lộ hình tích cho hỏa tiễn và pháo binh Ukraine tấn công. Bộ Quốc phòng Anh cho rằng Nga đã huy động 97% bộ binh vào mặt trận, khó tăng thêm quân số.

Nhưng quân Ukraine, nếu muốn bảo tồn lực lượng cho một cuộc chiến lâu dài, cũng không thể tổng phản công như trước đây khi họ giải phóng Kharkiv và Kherson. Chiến sự sẽ giữ nguyên tình trạng giằng co suốt năm 2023 và có thể kéo dài hơn nữa. Vì ông Zelensky không chấp nhận ngưng bắn nếu quân Nga còn đóng lại, và ông Putin không thể chịu thua rút quân về.

Sau một năm, điều quan trọng nhất ai cũng thấy là quân đội Nga rất yếu. Các tướng lãnh vẫn sử dụng chiến lược, chiến thuật từ các cuộc chiến tranh thế kỷ 20. Quân Nga đã phải dù các súng và xe tăng từ thế kỷ trước, mua vũ khí của Bắc Hàn và Iran. Kỹ nghệ quốc phòng của Nga khó sản xuất thêm các hỏa tiễn tinh khôn vì bị cấm vận, không mua được những con chíp mới cần thiết. Hiện nay chỉ có Mỹ, Hòa Lan và Đài Loan làm được chất bán dẫn tối tân cho các hỏa tiễn bắn chính xác. Nga không mua được, sẽ phải dùng các con chíp loại yếu, hỏa tiễn sẽ không bắn trúng đích nữa. Các hỏa tiễn phòng không S-300 đã được sửa đổi để bắn ngang trên mặt đất thay vì để bắn máy bay.

Nhưng chiến tranh Ukraine đã ảnh hưởng cả thế giới. Đây rõ ràng là cuộc chiến giữa một chế độ độc tài chuyên chế và một dân tộc muốn sống tự do dân chủ, báo động các nước Châu Á và Châu Âu. Thủ tướng Nhật Fumio Kishida nói rõ ràng nhất : Nếu Nga thắng ở Ukraine thì trật tự thế giới sẽ thay đổi, các nước mạnh sẽ nghĩ họ có thể xâm lăng nước yếu một cách dễ dàng ; đặc biệt là Trung Quốc. Nhưng Bắc Kinh có thể học kinh nghiệm thất bại của Nga, sẽ dè dặt hơn nếu định tấn công Đài Loan.

Vì chiến tranh Ukraine Châu Âu kết hợp với Mỹ chặt chẽ hơn trong khi Nga chỉ liên minh với Iran, Bắc Hàn và được Trung Quốc giúp mua nhiều dầu, khí hơn để nâng đỡ nền kinh tế đang bị cấm vận. Tập Cận Bình có khả năng ép Putin ngưng bắn, nhưng không thể để cho ông ta thất trận, nhất là bị lật đổ. Trong lúc Trung Quốc ngả về Nga thì Ấn Độ, tuy vẫn mua dầu lửa của Nga vì giá xuống quá thấp, bắt đầu thân thiện với Mỹ hơn trong liên minh Quad cùng Nhật Bản và Australia. Mỹ đang mời Ấn Độ mua các chiến đấu cơ F-16 để thay thế các máy bay MiG đã cũ.

Trong năm qua, vị thế của Nga trên thế giới xuống rất thấp. Hiện nay chỉ còn mấy nước Syria, Bắc Hàn, Trung Quốc, Iran và Venezuela là còn thân thiện ; trong khi khối NATO, Nhật, Australia và Mỹ vững mạnh với những nền kinh tế đủ sức tiếp tục sản xuất vũ khí cung ứng cho quân Ukraine.

Sau chuyến thăm thủ đô Kiyv, ông Joe Biden đã họp với các nước Châu Âu ở Ba Lan, kích thích quyết tâm bảo vệ các giá trị tự do dân chủ. Gần đây, Tổng thống Volodymyr Zelensky đẩy mạnh cuộc chiến chống tham nhũng trong nội bộ, cách chức hàng chục quan chức, kể cả những người thân cận đã ủng hộ ông từ nhiều năm. Đây cũng là một hành động nhằm chinh phục dư luận các nước đang giúp Ukraine ; cho thấy quốc gia này đáng được bảo vệ !

Nga đã mất 200.000 binh sĩ, chết hoặc bị thương ở Ukraine, theo ước tính của một số viên chức Mỹ được báo New York Times phỏng vấn. Quân Ukraine thiệt hại khoảng 100.000, bằng một nửa. Trong cuộc chiến 10 năm ở Afghanistan chỉ có 70.000 lính Nga bị loại khỏi vòng chiến. Ngày 15/2/1989, quân Nga rút khỏi Afghanistan. Ngày 26/12/1991, Liên bang Xô Viết sụp đổ. Năm 1989 dân số Nga là 288 triệu, hiện nay chỉ còn 144 triệu. Kết quả cuộc chiến sẽ quyết định vận mạng chế độ độc tài mị dân của Vladimir Putin.

Ngô Nhân Dụng

Nguồn VOA, 23/02/2023

Tròn một năm Nga xâm lược Ukraine. Khi cuộc chiến bắt đầu nổ ra, Putin có lẽ đã chắc mẩm rằng quân Nga sẽ tiến thẳng đến Kyiv trong vòng vài ngày, chậm lắm là một, hai tuần, sẽ lật đổ chính phủ của Tổng thống Volodymyr Zelenskyy, lập nên một chính phủ thần phục Nga, bản thân Zelenskyy và gia đình thì sẽ chạy sang nước khác tỵ nạn, Hoa Kỳ và các nước Châu Âu sẽ chỉ lên tiếng phản đối cho có lệ hoặc sẽ áp dụng những biện pháp trừng phạt nhẹ nhàng, như đã từng xảy ra khi Nga chiếm bán đảo Crimea v.v. Hoa Kỳ và phương Tây có lẽ cũng nghĩ thế.

Nhưng mọi chuyện đã hoàn toàn ngược lại.

Người dân ở Moscow theo dõi bài phát biểu trên truyền hình của Tổng thống Nga Vladimir Putin khi ông thông báo về một chiến dịch quân sự đặc biệt ở vùng Donbas, miền đông Ukraine vào ngày 24/2. Ảnh Sergei Illnitsky/EPA-EFE/Shutterstock

Sau một năm, Kyiv vẫn đứng vững, Ukraine vẫn đứng vững, Hoa Kỳ và các nước đồng minh đoàn kết, tích cực hỗ trợ Ukraine, NATO thay vì tiếp tục trong tình trạng "chết não, chết lâm sàng" như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron từng ví von, đã "sống lại" và còn mạnh mẽ hơn trước, một số quốc gia đã hoàn toàn thay đổi đường lối chính sách quốc phòng, ngoại giao, trong đó có Đức đã tìm cách dần dần thoát khỏi sự lệ thuộc về năng lượng đối với Nga, nâng mức đầu tư vào quốc phòng hàng năm lên 2% GDP, chấp nhận gửi vũ khí sang nước khác, Thụy Điển và Phần Lan từ bỏ chính sách trung lập, quyết định tham gia khối NATO, Ba Lan với sự tích cực, rõ ràng nhất quán trong chính sách của mình đối với Nga và phương Tây đưa đến triển vọng nước này có khả năng trở thành một trong những trụ cột của khối EU và là một đồng minh cật ruột của Hoa Kỳ ở Đông Âu.

Trong một năm qua, Ukraine hoang tàn đổ nát vì chiến tranh. Việc tấn công bừa bãi nhằm vào tất cả mọi mặt từ các khu dân sự, hạ tầng cơ sở, năng lượng… cũng như giết chóc bừa bãi, bất chấp mọi quy ước luật lệ chiến tranh của quân Nga theo lịnh Putin, nhằm làm suy yếu lâu dài mọi mặt của Ukraine, khủng bố tinh thần của người dân Ukraine, buộc nước này phải đầu hàng, đồng thời đẩy hàng triệu người Ukraine phải rời bỏ đất nước, tăng thêm gánh nặng di dân cho các nước khác v.v. Cuộc chiến chỉ mới có một năm mà mức độ thảm khốc, tàn phá, số lượng quân lính hai bên, số lượng thường dân phải chết… còn hơn cả những cuộc chiến tranh dài 10 năm của Mỹ ở Afghanistan, thậm chí hơn cả cuộc chiến 20 năm ở Việt Nam.

(Trong 20 năm đó số lượng người lính Mỹ phải chết là 58.000, còn quân Nga sau một năm là bao nhiêu ? Trong 20 năm đó nhà cửa hạ tầng cơ sở, năng lượng kinh tế của cả hai miền Nam, Bắc không bị tàn phá đến mức có những thành phố gần như đổ nát hoàn toàn như Ukraine bây giờ. Còn số người chết nói chung thì cuộc chiến Việt Nam vẫn nhiều hơn rất nhiều, khoảng hơn 3 triệu người, nhưng là vì cuộc chiến kéo dài 20 năm).

Ukraine đang phải trả giá vô cùng lớn, trước một bạo chúa tâm thần hoang tưởng, sẵn sàng phạm tội ác chống lại nhân loại như Putin. Và cùng với Putin là những cận thần sắt máu (vì cũng như Putin, bị ảnh hưởng bởi tinh thần dân tộc cực đoan, tâm trạng thù ghét phương Tây và khao khát khôi phục lại một nước Nga hùng mạnh trong quá khứ), một số không nhỏ những người lính được tuyển từ nhà tù trước đó vốn là tội phạm hình sự thứ "dữ" hay những đội lính đánh thuê máu lạnh… Và lẽ dĩ nhiên, chiến tranh không xảy ra trên đất Nga nên cái giá mà Ukraine phải trả trước mắt là nặng nề, đau thương hơn rất nhiều. Nhưng về lâu về dài, khi cuộc chiến kết thúc, khi Ukraine quyết tâm đi theo con đường dân chủ, làm bạn với các nước phương Tây, được các nước giúp đỡ tái thiết đất nước thời hậu chiến, thì tương lai của nước này chắc chắn sẽ sáng sủa hơn nước Nga, nếu Nga vẫn còn đi theo mô hình độc tài và bị thế giới cô lập. Còn Hoa Kỳ và các nước Châu Âu thì cũng có lợi khi Ukraine trở thành một nước dân chủ, đồng minh thân tín, và dứt khoát với Nga.

Cuộc chiến sẽ kéo dài bao lâu ? Không ai biết. Có những người, ngay từ khi cuộc chiến mới nổ ra vài tháng cho tới bây giờ luôn luôn nhân danh "chiến tranh là chết chóc, chiến tranh là tội ác" để kêu gọi hai bên phải ngồi vào bàn đàm phán, phải thương lượng, kể cả chỉ trích Zelenskyy là "hung hăng", muốn làm anh hùng bằng máu của người dân Ukraine và vũ khí của nước khác, tự biến mình thành con cờ trong tay Hoa Kỳ và phương Tây v.v. Có những kẻ, như tay cựu ngoại trưởng Mỹ Kissinger, kêu gọi đàm phán để đạt được hòa bình, trong đó "vai trò lịch sử của nước Nga không nên bị suy giảm".

Phải, thưa ông Kissinger, người miền Nam Việt Nam quá hiểu ông rồi, một kẻ mà trong suốt sự nghiệp chính trị của mình đã bộc lộ bản chất thực dụng, luôn ngưỡng mộ các nước lớn độc tài, sẵn sàng bày vẽ cho các lãnh đạo Mỹ "bán đứng" các nước nhỏ khi cần. Đàm phán kiểu gì nếu một bên không muốn dừng lại, nếu một bên chỉ muốn tiến chiếm bên kia như cộng sản Việt Nam trước đây, ngay cả sau khi Hiệp định Paris được ký kết ? Với cộng sản, khủng bố hay độc tài, không thể và không nên thương lượng, đàm phán bất cứ cái gì khi họ còn trong thế mạnh. Với Putin cũng vậy. Mấy tháng trước hay ngay cả bây giờ, nếu thương lượng, có nghĩa là phần lãnh thổ của Ukraine đã bị Nga tiến chiếm sẽ mất vào tay Nga vĩnh viễn, và ai có thể bảo đảm hòa bình lâu dài cho Ukraine khi nước này vẫn chưa được vào NATO ? Hay Nga chỉ tạm ngưng chiến vài năm để củng cố lực lượng, hồi phục kinh tế, chờ một dịp thuận tiện (ví dụ như nước Mỹ lại có một Tổng thống ngưỡng mộ Putin, xa lánh đồng minh như Trump) là lại đưa quân tấn công Ukraine ? Con đường hòa bình chắc chắn và lâu dài cho Ukraine là Hoa Kỳ và các nước phương Tây phải tăng cường hỗ trợ vũ khí mạnh hơn, hiệu quả hơn cho Ukraine để giúp họ kết thúc cuộc chiến sớm, sau đó chấp thuận cho Ukraine gia nhập khối EU và NATO để Nga không dám tấn công Ukraine một lần nữa.

Chiến tranh là ghê tởm. Không ai muốn chiến tranh. Nhưng một khi không thể né được thì phải chiến đấu cho đến khi đối phương buộc phải từ bỏ mục tiêu, tham vọng của họ, chứ không phải chấp nhận đàm phán, thương lượng, đàm phán hòa bình khi kẻ thù còn mạnh để mất nhiều thứ.

Quân đội Bắc Việt đã đạt được mục tiêu cuối cùng là tiến chiếm miền Nam

Nhìn lại Việt Nam, giá như trước đây, miền Nam Việt Nam có được một Tổng thống và một chính phủ quyết tâm đến cùng, cùng với một bộ máy truyền thông hữu hiệu để chỉ ra cho thế giới thấy phía Bắc Việt đã, đang và sẽ lừa gạt người dân và cả thế giới ra sao để đạt được mục tiêu cuối cùng là tiến chiếm miền Nam, giành độc quyền lãnh đạo trên toàn đất nước và họ sẽ không bao giờ dừng lại trước khi đạt được mục tiêu này, mọi cuộc đàm phán, Hiệp định hòa bình sẽ bị họ vứt vào sọt rác (như thực tế đã diễn ra). Một bộ máy truyền thông thông minh và hữu hiệu để chỉ ra cho thế giới thấy rằng cuộc chiến này không chỉ giữa người Việt với nhau, không chỉ có sự tham gia của Mỹ mà phía bên kia là Liên Xô, Trung Quốc và cả phe xã hội chủ nghĩa đang hỗ trợ tận răng cho Bắc Việt như thế nào ; cuộc chiến này không chỉ là người dân Miền Nam Việt Nam đang đấu tranh nhằm bảo vệ tự do, dân chủ của họ mà là cuộc chiến giữa phe tự do với phe cộng sản. Nếu Nam Việt Nam thua, có nghĩa là một chế độ tồi tệ hơn chiến thắng, và đó cũng là chiến thắng của Trung Quốc, Liên Xô trước Hoa Kỳ. Trong vô số cái dở của Việt Nam Cộng Hòa, cái dở lớn nhất là về mặt truyền thông, tuyên truyền, đã không làm cho người dân ý thức hết điều quý giá lớn lao mà họ đang có là một thể chế tự do, dân chủ, rằng nếu cộng sản thắng thì tương lai, vận mệnh Việt Nam sẽ ra sao ; cũng như không kêu gọi được sự ủng hộ của thế giới. Điều mà Tổng thống Zelenskyy đã và đang làm rất tốt trong thời gian qua.

Mặt khác, cuộc chiến Ukraine đối với phần còn lại của thế giới như các nước Nam Mỹ, Nam Á (các nước Đông Á và Đông Nam Á thì có lẽ phải quan tâm theo dõi vì liên tưởng đến mối đe dọa tương tự từ Trung Quốc), Châu Phi, kể cả Ấn Độ, đó vẫn là "cuộc chiến của các nước Châu Âu", cùng lắm, là liên quan giữa khối NATO và Nga, không dính dáng gì đến mình, và không nước nào muốn dây vào, thậm chí còn thủ lợi từ đó, như Ấn độ tranh thủ mua dầu giá rẻ của Nga. Còn Trung Quốc, tất nhiên là "ngư ông đắc lợi", đồng thời theo dõi cuộc chiến này để tính toán những bước đi tương lai trên bàn cờ chính trị của mình. Cuộc chiến vì vậy cũng bộc lộ rõ hơn quan điểm, thái độ, chính sách ngoại giao của nhiều quốc gia, qua đó Hoa Kỳ và các nước dân chủ phương Tây có thể thấy được ai là (và có thể sẽ là) bạn, là đồng minh, và ngược lại.

Đảng và Nhà nước cộng sản Việt Nam, dù luôn luôn nói "Việt Nam không chọn phe" nhưng cũng đã cho thấy sự chọn lựa của họ. Và một lần nữa, khi chọn đứng cạnh Nga và Trung Quốc, đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam lại đặt quyền lợi của đảng, của chế độ lên trên quyền lợi của đất nước, dân tộc. Như đã luôn luôn như thế, trong suốt gần một thế kỷ qua.

Song Chi

Nguồn : RFA, 24/02/2023

Tổng thống Putin : Nga sẽ tăng cường kho vũ khí nguyên tử

Thu Hằng, RFI, 23/02/2023

Ngày 23/02/2023, chỉ một ngày sau khi thông báo "ngừng tham gia" hiệp ước New Sart về giải trừ vũ khí nguyên tử với Hoa Kỳ, tổng thống Vladimir Putin cho biết quân đội Nga sẽ tăng cường lực lượng hạt nhân.

Phi cơ MiG-31K của Không quân Nga mang tên lửa hành trình siêu thanh Kinzhal. Ảnh do Bộ quốc phòng Nga cung cấp ngày 19/02/2022, trong lúc tổng thống Nga chuẩn bị giám sát một cuộc tập trận phóng thử tên lửa đạn đạo xuyên lục địa và tên lửa hành trình. AP

Theo phát biểu của tổng thống Putin được điện Kremlin công bố sáng sớm hôm nay và được AP trích dẫn, Nga "sẽ gia tăng chú ý tăng cường bộ ba nguyên tử", ý muốn nói đến những tên lửa hạt nhân được triển khai trên đất liền, trên biển và trên không. Lần đầu tiên, các tên lửa đạn đạo liên lục địa Sarmat - có khả năng mang nhiều đầu đạn hạt nhân - sẽ được triển khai ngay trong năm nay. Nguyên thủ quốc gia Nga cũng khẳng định : "Chúng ta sẽ tiếp tục sản xuất hàng loạt hệ thống tên lửa siêu thanh Kinzhal và sẽ cung cấp hàng loạt tên lửa siêu thanh trên biển Zircon".

Quyết định của Nga "ngừng tham gia" hiệp ước New Start đã bị tổng thống Mỹ Joe Biden chỉ trích là "một sai lầm nghiêm trọng". Tuy nhiên, khi trả lời phỏng vấn đài truyền hình ABC News tại Ba Lan trước khi lên đường về Mỹ, ông Joe Biden cũng cho biết là "chưa có" những yếu tố cho thấy tổng thống Nga "đang suy tính về việc sử dụng vũ khí nguyên tử hoặc việc gì đó tương tự".

Mỹ sẽ hỗ trợ quân sự cho đến khi Nga rút khỏi Ukraine

Tổng thống Mỹ đã kết thúc chuyến công du Ukraine và Ba Lan kéo dài bốn ngày. Trong cuộc họp ngày 22/02 tại Warszawa với lãnh đạo 9 nước thuộc nhóm "Bucharest Nine" (gồm Bulgari, Cộng Hòa Séc, Estonia, Hungary, Latvia, Litva, Ba Lan, Rumani và Slovakia), ông Joe Biden nhấn mạnh đến vai trò "phòng thủ tập thể trên tuyến đầu" của những nước nằm dọc sườn đông NATO. Tổng thống Biden nhắc lại sự ủng hộ "không lay chuyển" của Mỹ để đẩy lùi quân Nga khỏi lãnh thổ Ukraine, vì theo ông, "thách thức của cuộc xung đột này không chỉ là đối với riêng Ukraine mà còn đối với cả tự do của các nền dân chủ khắp Châu Âu và trên thế giới".

Trong cuộc họp, tổng thư ký Liên minh Bắc Đại Tây Dương NATO Jens Stoltenberg đã nhắc lại những hành động của Nga ở Gruzia và Ukraine, và tuyên bố : "Chúng ta không thể cho phép Nga tiếp tục làm suy yếu an ninh Châu Âu. Chúng ta phải phá vỡ vòng xâm lược của Nga".

Thu Hằng

*************************

Chiến tranh Ukraine : Trung Quốc giúp Nga vũ khí, mối lo của phương Tây

Anh Vũ, RFI, 23/02/2023

Vào lúc cuộc chiến tranh tại Ukraine sắp bước sang năm thứ 2, từ đầu tuần này Washington tố cáo Bắc Kinh dự định cung cấp vũ khí cho Moskva, Trung Quốc phủ nhận. Theo các chuyên gia, nếu điều đó xảy ra, chiến tranh Ukraine sẽ chuyển sang bước ngoặt mới.

Tên lửa chiến thuật Trung Quốc trong lễ kỷ niệm 70 năm thành lập Cộng hòa nhân dân Trung Hoa 01/10/2019. AP - Ng Han Guan

Từ đầu cuộc chiến tranh Ukraine, Trung Quốc vẫn dành cho Nga sự ủng hộ về tài chính cũng như ngoại giao, nhưng vẫn cố gắng tránh can dự quân sự hay cung cấp vũ khí cho Nga. Để theo đuổi cuộc chiến tại Ukraine, theo nhiều nguồn tin Mỹ, Nga đã mua các loại vũ khí như drone của Iran, tên lửa, đạn pháo của Bắc Triều Tiên. Các trợ giúp quân sự của Trung Quốc với Nga hầu như chưa bao giờ được đề cập đến.

Hôm Chủ nhật vừa qua, trong chuyến thăm Thổ Nhĩ Kỳ, ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken thông báo, "trên cơ sở những thông tin chúng tôi có, Trung Quốc dự định cung cấp vũ khí sát thương" cho Nga. Mặc dù ngay lập tức Bắc Kinh đã phủ nhận tố cáo của Mỹ là "thông tin giả", giới quan sát đều nhận thấy mối lo ngại của Hoa Kỳ và đồng minh phương Tây. Hôm thứ Hai (21/02), lãnh đạo ngoại giao Liên Hiệp Châu Âu Joseph Borrell tại Bruxelles đã lên tiếng cảnh cáo việc Trung Quốc trợ giúp quân sự để hỗ trợ Nga trong cuộc xâm lược Ukraine sẽ là "lằn ranh đỏ" đối với Liên Âu.

Nếu như Trung Quốc quyết định chuyển vũ khí cho Nga, cục diện chiến trường tại Ukraine sẽ thay đổi lớn, như nhận định với AFP của Mick Ryan, cựu tướng Úc. Chiến lược gia quân sự này khẳng định, " đó là cuộc chiến của hệ thống công nghiệp (quân sự). Hiện tại Nga đang chậm hơn so với phương Tây. Nếu Trung Quốc can dự vào, toàn bộ ưu thế mà Ukraine đang có nhờ vào khả năng công nghiệp quân sự của phương Tây ngay lập tức sẽ biến mất".

Từ đầu cuộc chiến, Nga đã gặp nhiều khó khăn về nguồn lực, vũ khí, đạn dược, khiến cho các chiến dịch tấn công của họ bị sa lầy trên nhiều chiến trường tại Ukraine. Thực tế này đã khiến ông Vladimir Putin phải phát động các đợt động viên ạt, huy động các nhóm lính đánh thuê và tìm kiếm nguồn cung ứng vũ khí đang cạn dần.

Trong một thời gian nhất định, Ukraine đã thành công trong việc cản được đà tiến của quân Nga, thậm chí có lúc áp đảo nhờ vào hỏa lực do phương Tây cung cấp. Nhưng nhiều chuyên gia cho rằng cuộc chiến giờ đang bước vào giai đoạn quyết định, mỗi bên đều tìm cách tập trung nguồn lực, hy vọng giành lợi thế trên chiến trường khi mùa xuân tới.

Nhà bình luận quân sự tại Trung Quốc Tống Trung Bình khẳng định Bắc Kinh sẽ không chuyển vũ khí cho Nga, nhưng ông cũng nhấn mạnh : " Trung Quốc sẽ không nghe theo đòi hỏi của Mỹ. Trung Quốc sẽ tăng cường hợp tác với Nga phù hợp với quyền lợi quốc gia và những quan tâm trong lĩnh vực an ninh quốc gia".

Theo Alexey Muraviv, giáo sư nghiên cứu chiến lược và an ninh tại Đại học Curtin, Perth, Úc , "cuộc chiến tranh tại Ukraine đang ở vào thời điểm gay cấn đối với môi trường an ninh quốc tế, đối với trật tự thế giới" . Một quyết định xuất vũ khí cho Nga sẽ là một " bước đi cực lớn" với Bắc Kinh, vì như vậy Trung Quốc sẽ bị các trừng phạt ồ ạt của phương Tây, cắt đứt những quan hệ còn lại với Washington cũng như với Châu Âu. Thế nhưng, có một nghịch lý, theo chuyên gia Muriev : viễn cảnh Nga bị thua trong cuộc chiến này cũng làm Trung Quốc lo lắng, vì khi đó Bắc Kinh sẽ trở nên cô đơn vì Nga là cường quốc duy nhất ủng hộ Trung Quốc. Ngược lại, nếu Nga giành chiến thắng thì có nghĩa là Hoa Kỳ thất bại chiến lược.

Điều này càng củng cố cho lập luận của lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình rằng phương Tây đang suy tàn. Bắc Kinh đang chuẩn bị một chiến lược chống Mỹ công khai, đồng thời lại muốn thể hiện là một cường quốc có trách nhiệm, đóng vai trò lớn trong giải quyết khủng hoảng thế giới. Từ đầu cuộc chiến tranh Ukraine, Trung Quốc đã cố gắng giữ thế thăng bằng. Vì thế việc cung cấp vũ khí trực tiếp cho Nga sẽ không phải là một quyết định khôn ngoan của Bắc Kinh. Rất có thể việc làm đó sẽ được tiến hành kín đáo thông qua trung gian là các công ty nhà nước kiểm soát, hay thậm chí qua ngả Bắc Triều Tiên, theo nhận định của chuyên gia Muraviev.

Anh Vũ

***************************

Chiến tranh Ukraine : Công ty Wagner gây áp lực buộc quân đội Nga cấp đủ vũ khí

Chi Phương, RFI, 23/02/2023

Hôm 22/02/2023, lãnh đạo tập đoàn bán quân sự Wagner, Yevgeny Prigozhin, đã kêu gọi dân Nga gây áp lực để quân đội tiếp tục cấp đủ vũ khí cho đội quân lính đánh thuê Wagner ở chiến trường Ukraine. Trước đó, chủ nhân của Wagner đã không ngần ngại lên án các lãnh đạo quân sự cấp cao của Nga là "những kẻ phản bội".

Yevgeny Prigozhin, chủ tập đoàn Wagner, dự lễ tang của Dmitry Menshikov, một chiến binh của Wagner tử trận, tại nghĩa trang Beloostrovskoye, ngoại ô Saint Petersburg, Nga, 24/12/2022. © AP

AFP trích phát biểu của lãnh đạo Wagner : "Đạn pháo Nga có, nhưng phải cần đến những chính trị gia vô đạo đức, khốn nạn, lũ rác rưởi ký tên vào thì đạn mới được gửi đến". Những phát ngôn trên phản ánh căng thẳng gia tăng giữa tập đoàn Wagner và quân đội Nga, đang tranh giành ảnh hưởng trên chiến trường Ukraine. Cụ thể là tại Bakhmut, hai lực lượng - quân đội Nga và lính đánh thuê Wagner - đều đang cố gắng chiếm được thành phố này, hai bên đôi khi đưa ra những tuyên bố mâu thuẫn nhau.

Thông tín viên Anissa el Jabri từ Moskva cho biết thêm thông tin :

"Hàng chục thi thể nằm chật cứng trên tuyết bẩn. Một số mặt dính đầy máu, một số khác thì không mặc quần áo, và đa số mặc quân phục. Bên cạnh hình ảnh tàn bạo và dã man đó, được đăng tải trên Telegram, Yevgeny Prigozhin còn đăng thêm một hình ảnh khác, là một trang bảng biểu với hai cột : một bên là nhu cầu về đạn dược, và bên kia là những gì đã nhận được. Nhu cầu số 1 trong vòng 10 ngày là 105 566 viên đạn, và đã nhận được 3 600, chỉ khoảng 3% so với nhu cầu.

Trong một tin nhắn vào hộp thoại, lãnh đạo tập đoàn bán quân sự Wagner nói thêm : "Đó là những người lính đã chết hôm qua. Lý do là vì thiếu đạn pháo. Những bà mẹ, bà vợ, những đứa con sẽ nhận các thi thể này. Ai phải chịu trách nhiệm về cái chết của họ ? Hãy quy lỗi cho những ai đáng lẽ ra phải cung cấp đủ đạn dược cho chúng tôi. Đó là Gerasimov và Shoigu". Đó là tên của tổng tham mưu trưởng quân đội và bộ trưởng quốc phòng.

Yevgeny Prigozhin đã từng cười nhạo và buông lời mỉa mai khi Hoa Kỳ xếp tổ chức Wagner của ông vào diện khủng bố. Là một thủ lĩnh mà cấp dưới rất e sợ, chủ nhân của Wagner xem những người dưới trướng ông nay giống như những kẻ ăn xin và chỉ nhận được thái độ khinh miệt từ phía quân đội. Trước đó, cùng ngày, bộ quốc phòng Nga ra thông cáo bảo đảm với những người có "tinh thần đầy nhiệt huyết" rằng sẽ gửi đến họ tất cả những gì đã hứa". 

Chi Phương

Ngày 24/02/2023 đánh dấu đúng một năm ngày tổng thống Nga Vladimir Putin phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" xâm lược Ukraine. Thế giới một lần nữa bị phân cực. Nhưng sự hậu thuẫn của Trung Quốc đối với Nga và sự oán hờn của những nước phương Nam (tức phần còn lại của thế giới) báo hiệu hồi cáo chung cho một trật tự thế giới do các cường quốc phương Tây thống trị.

Tổng thống Mỹ Joe Biden và đồng nhiệm Ukraine Volodymyr Zelensky trong buổi họp báo tại Kiev ngày 20/02/2023. AFP – Dimitar Dilkoff

"Bóng ma Ukraine"

Thomas Gomart, giám đốc Viện Quan hệ Quốc tế Pháp (IFRI), trong phần mở đầu của tập sách "Les Ambitions inavouées. Ce que préparent les grandes puissances" (tạm dịch là Những tham vọng không thú nhận. Những gì các siêu cường đang chuẩn bị), được xuất bản năm nay, có viết :

"Khi quyết định "phi quân sự hóa" và "phi phát xít hóa" Ukraine bằng vũ lực, tổng thống Nga muốn viết một trang mới cho Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, ba mươi năm sau khi Liên Xô sụp đổ, với mục tiêu kép : Chinh phục dân tộc Ukraine và thách thức Phương Tây, bị cáo buộc là nguồn cội của mọi điều xấu xa. Năm 2020, Putin từng cho rằng, giả như Nga và Ukraine mà được hợp nhất, điều đó sẽ tạo nên một đối thủ địa chính trị hùng mạnh trước phương Tây" (trang 12, dòng 7-14).

Hai năm sau tuyên bố này, quyết định gây hấn của tổng thống Nga gây ra một cơn chấn động vượt quá khuôn khổ quan hệ Nga-Ukraine. Hơn bao giờ hết, Kiev đã từng và giờ vẫn luôn có một vị trí chiến lược quan trọng trong nhãn quan chủ nhân điện Kremlin. Nhà sử học Thomas Gomart, ở trang 11, cũng trong phần mở đầu, mục "Bóng ma Ukraine", nhận định :

"Giữa Berlin và Moskva, vùng lãnh thổ này (Ukraine) từng là tâm của hai cuộc thế chiến, vì một lý do đơn giản : Không có người dân, ngành nông nghiệp và nền công nghiệp Ukraine, nước Nga có lẽ sẽ chẳng bao giờ vươn lên vị thế đại cường. Và nếu như không có cường quốc Nga, thì có lẽ Đức đã thống trị Châu Âu".

Tham vọng đại cường của Putin

Và tham vọng trở lại thành đại cường đã từng được ông Vladimir Putin nói đến năm 2007, cũng tại Hội nghị An ninh Quốc tế Munich, khi hàm ý với phương Tây rằng tiệc mừng hậu Xô Viết đã tàn. Nhật báo công giáo La Croix (17/02/2023) nhắc lại, trong một bài diễn văn làm lạnh gáy dài 20 phút năm đó, tổng thống Nga kịch liệt phản đối trật tự thế giới hậu Chiến Tranh Lạnh do Mỹ thống trị, việc mở rộng khối NATO sang các nước cựu thành viên Hiệp ước Warszawa và kế hoạch triển khai lá chắn tên lửa ngay sát biên giới nước Nga.

Lời lẽ hung hăng, nỗi hoài niệm của ông Putin về một "thời kỳ cân bằng của Chiến Tranh Lạnh" dù rất gây sốc nhưng lại không được một nước phương Tây nào quan tâm đến. Trong nhãn quan của phương Tây, Nga không còn là một cường quốc nữa. Ít có vị lãnh đạo nào hiện diện trong hội nghị năm xưa muốn nhận ra rằng Vladimir Putin và những người thân cận của ông ngay từ thời điểm đó đã xem Phương Tây như là một kẻ thù có quyết tâm làm suy yếu nước Nga.

Mười sáu năm sau, chiến tranh cường độ cao trở lại trên Lục Địa Già, làm tan vỡ mọi ảo tưởng của một Châu Âu từng nghĩ rằng có thể xây dựng sự thịnh vượng cho mình nhờ vào khí đốt giá rẻ của Nga, giao thương với Trung Quốc và một sự bảo đảm an ninh vĩnh viễn từ Mỹ. Thomas Gomart cho rằng cuộc chiến tại Ukraine đâu chỉ mới bắt đầu từ năm qua mà trên thực tế đã bước sang năm thứ 9.

Và những phân tích sai lầm của Châu Âu

Đó cũng là quãng thời gian phương Tây, đặc biệt là Châu Âu đã có những phân tích sai lầm về chính trị, dẫn đến những thất bại về ngoại giao của Đức và Pháp trong những ngày trước khi xảy ra cuộc chiến. Trên đài RFI, Thomas Gomart giải thích :

"Bởi vì Châu Âu đã đánh giá thấp, hay đánh giá sai tiến triển bản chất của chế độ Putin kể từ khi ông đặt chân vào điện Kremlin năm 2000. Trên thực tế, đó là một chế độ mà đối với họ chiến tranh là không thể tách rời. Một chế độ mà người ta quan sát từ hơn hai thập niên qua đã dần tự xây dựng một ý thức hệ chống lại phương Tây và kể từ giờ đặt cuộc xâm lược Ukraine trong một cuộc chiến chống phương Tây rộng lớn hơn" (RFI 04/02/2023).

Sai lầm chính trị đã dẫn đến những tác động to lớn trên bình diện quân sự. Châu Âu giải trừ vũ khí trong vòng hai thế hệ, từ đầu những năm 1970, và sau ngày 11/09/2001. Thế nhưng, trong cùng thời gian này, nhiều tác nhân chiến lược khác như Nga, Trung Quốc, Hoa Kỳ, thậm chí Saudi Arabia và Ấn Độ lại ồ ạt tái vũ trang.

Hệ quả là, theo Thomas Gomart, "sự khác biệt này đến từ việc chiến tranh không nằm trong trường bận tâm của Châu Âu nữa, nhưng chúng vẫn là mối quan tâm của nhiều tác nhân chiến lược khác. Ở đây có một kiểu trở lại với thực tế : dường như việc sử dụng vũ lực để làm thay đổi môi trường bên ngoài là lỗi thời đối với Châu Âu, nhưng đối với các nước như Nga trong trường hợp này thì hoàn toàn là không. Sự khác biệt này là khó khăn cho Châu Âu, bởi vì họ không được chuẩn bị cho điều đó và họ không hẳn phải có những nỗ lực cần thiết để ngăn chặn mối đe dọa như là từ Nga" (France 24 25/01/2023).

Chiến tranh không biết khi nào sẽ kết thúc, nhưng trong cuộc chiến này, Châu Âu nói riêng và phương Tây nói chung bị đơn độc. Người ta còn nhớ tổng thống Nga, ngày 07/07/2022, trước các đại biểu của Duma, từng tuyên bố : "Chúng ta đã bắt đầu đập vỡ một cách dứt khoát thế thống trị của phương Tây trên thế giới".

Phi phương Tây hóa

Đối với phương Tây, cuộc xâm lược của Nga không những đe dọa sự tồn vong của Ukraine với tư cách là một Nhà nước có chủ quyền, mà cả cho an ninh toàn Châu Âu, cũng như nền tảng của trật tự thế giới. Điều quan trọng nhất chính là nguyên tắc không gây hấn và toàn vẹn lãnh thổ được ghi trong Hiến chương Liên Hiệp Quốc.

Michel Duclos, cựu đại sứ và cố vấn đặc biệt Viện Montaigne (Pháp) lưu ý "cuộc chiến tranh tại Ukraine còn báo hiệu hồi kết của sự ảo tưởng về một trật tự quốc tế tự do, nghĩa là một trật tự do các cường quốc phương Tây thống trị". Sự bất mãn này vốn dĩ đã có ngay từ những cuộc khủng hoảng đầu tiên như Irak, Libya, Syria rồi sau này là Ukraine … Trong những hồ sơ này, Ấn Độ và Brazil đều vắng mặt.

Trên đài France Inter (13/02/2023), Michel Duclos nhận định cuộc chiến tranh này là chiếc gương phản chiếu hiện tượng phi phương Tây hóa tại phần lớn "các nước phương Nam".

Ông nói : "Qua những chia rẽ về hành động xâm lược của Nga, về cơ bản, còn có một sự bất đồng liên quan đến chính nguyên tắc trật tự quốc tế, nghĩa là bản Hiến chương của Liên Hiệp Quốc. Chúng ta tự cho rằng văn bản này đã bị vi phạm một cách không thể chấp nhận và trước sự việc này cần phải hành động.

Nhưng nhìn từ các nước phương Nam, trên thực tế, đó chỉ là một giai đoạn trong số các giai đoạn khác kéo theo nhiều sự vi phạm khác, ban đầu là từ Mỹ và phương Tây và về cơ bản, điều đó có nghĩa là không ai tin vào những nguyên tắc nền tảng cho đến nay nhìn bề ngoài trông có vẻ giống như một trật tự, giống như một cấu trúc cho đời sống quốc tế". 

Các nước phương Nam và sự oán hờn phương Tây

Chính trong sự oán hờn phương Tây này mà các nước South Global (Sud Global), tức các nước đang phát triển, xem chiến tranh tại Ukraine chỉ là một "cuộc chiến giữa những nước Châu Âu", "một màn trình diễn khá xa lạ và phần lớn các nước không muốn xen vào". Cảm xúc này được thể hiện rõ qua các ngôn từ. Phương Tây bị chỉ trích là can thiệp, hay đặt điều kiện trong những khoản hỗ trợ. Các phát biểu luôn bị đánh giá "sặc mùi" chủ nghĩa tân thực dân. Đây chính là những điểm mà nhà nghiên cứu thuộc viện Montaigne cho rằng phương Tây cần phải lưu ý :

"Ở đây, chúng ta cần phải hết sức thận trọng do việc Trung Quốc, hay nhiều nước xuất khẩu dầu hỏa có khả năng tập hợp thành một liên minh để chống phương Tây bằng cách khai thác tâm lý oán giận đó. Và đây cũng chính là những gì bản thân Nga đã vun đắp từ nhiều năm nay và trong chừng mực nào đó, một kiểu trung lập, thậm chí lòng nhân từ tại một số đông các nước phương Nam. Đây là một phần kết quả của sự đầu tư mà Nga đã gầy dựng bằng cách khai thác cảm xúc oán hờn chống phương Tây".

Michel Duclos, tác giả tập sách "Chiến tranh Ukraine và trật tự thế giới mới. 22 quan điểm quốc tế sau cuộc xâm lược của Nga" (Guerre en Ukraine et nouvel ordre du monde. 22 regards internationaux après l’agression russe – Nhà xuất bản Observatoire, 2023), cuộc xung đột Nga - Ukraine cho thấy rõ một thực tế : Một mặt, khi không ngừng ủng hộ Moskva về mặt chính trị, nhưng cho đến lúc này vẫn tránh được các trừng phạt của Mỹ bằng cách kềm chế hỗ trợ kinh tế và quân sự, rõ ràng Trung Quốc là đối tác chiến lược của Nga.

Mặt khác, cuộc chiến Ukraine đang tạo thành một "thời điểm để tự khẳng định" cho những nước có thể được gọi là các cường quốc tầm trung như Thổ Nhĩ Kỳ, Saudi Arabia hay Ấn Độ. Tầm quan trọng về kinh tế và dân số mà những nước này có được cho phép họ tăng cường quan hệ kinh tế với Nga mà không lo sợ bị phương Tây trả đũa. Chỉ có điều khi cung cấp "quả bóng dưỡng khí" cho Nga, những nước này cũng đang góp phần làm suy yếu chiến lược của phương Tây cô lập và làm suy yếu nước Nga !

Minh Anh

Nguồn : RFI, 23/02/2023

Chiến tranh Ukraine : Cái giá của tự do

24/02/2022-24/02/2023 : "Cuộc chiến làm thay đổi cục diện thế giới". "Ukraine, một năm trong lòng chiến tranh", "Một năm kháng chiến" và "dân tộc Ukraine tin tưởng vào chiến thắng". Chiến tranh Ukraine, "cái giá của tự do". Về phía Nga, phương Tây xa lánh Vladimir Putin và nước Nga bị cô lập. Lực lượng quân sự của cả hai phía Nga và Ukraine cùng đang "kiệt sức".

Bé Stefania Lavrenko 4 tuổi hóa trang với đôi cánh thiên thần, mang mầu cờ của Ukraine, Utrecht, Hà Lan, ngày 24/02/2023. AP - Peter Dejong

Ukraine sau đúng 365 ngày chiến tranh : làng báo Pháp tạm quên đi thời sự ở Mỹ, hay tình hình sôi sục ở Cận Đông cũng như các vụ thử tên lửa của Bắc Triều Tiên. Truyền thông Pháp lơ là với Hội Chợ Nông Nghiệp khai mạc hôm nay tại khu triển lãm Porte de Versailles, một sự kiện rất được công chúng mong đợi. Cũng ít tờ báo nào chú ý về dư âm vụ một nhà giáo bị học trò đâm chết ngay trong lớp học cách nay hai hôm, gây chấn động trong ngành giáo dục Pháp.

Vẫn đứng thẳng

Libération chọn đưa lên trang nhất hình ảnh một người đàn ông đứng trên đống bê tông đổ nát, chung quanh là tàn tích của một khu chung cư bị trúng bom. Trên đầu ông ta còn lại một vài khung cửa ở tầng thứ 5 của tòa nhà tập thể, lơ lửng chỉ bám tựa vào hai bên sườn nhà. Không hiểu phép lạ nào những khung cửa đó vẫn còn chưa sập đổ. Đấy là hình ảnh của một nước Ukraine "Một năm sau, vẫn đứng thẳng", như hàng tựa nổi bật của tờ báo.

Một năm trong lòng cuộc chiến, báo Le Monde tóm lược tình hình vào lúc dân Ukraine bươn chải sống thích nghi với thực tế phũ phàng thì tại Moskva Vladimir Putin tiếp tục hứa hẹn "chiến thắng" và cố gắng chứng minh rằng "chiến dịch quân sự đặc biệt" ông khởi động không làm xáo trộn đời sống hàng ngày của trên 140 triệu công dân Nga.

1001 sự "hóa thân"

Các tờ báo trong ngày nhiều lần sử dụng hai từ "hóa thân". Đầu tiên hết là sự hóa thân của chính tổng thống Ukraine : Volodymyr Zelensky trở thành biểu tượng của tinh thần "kháng chiến", trở thành "người hùng của thế giới tự do".

Chẳng ai muốn điều đó, nhưng trong bài báo dài dành để phác họa chân dung nhân vật quan trọng nhất tại Ukraine hiện nay. Báo Le Figaro nhắc lại, "từ một diễn viên hài, ông Zelensky trong vỏn vẹn một năm trở thành tấm gương cho cả một dân tộc và cả đối với phương Tây". Le Monde nói đến câu nói để đời của "anh hề Zelensky" cách nay một năm : vào lúc tổng thống Mỹ Joe Biden trực tiếp đề nghị đưa Volodymyr Zelensky và gia đình đến một nơi an toàn, thì diễn viên chuyên mua vui cho thiên hạ năm nào trả lời ngắn gọn "Tôi cần súng, đạn, không cần xe tắc xi".

Vào lúc xe tăng và các đoàn quân Nga rầm rập tiến về thủ đô Ukraine, ông Zelensky không "đào ngũ". Nhà văn Nga, Dmitri Bykov trên Le Monde nói về tổng thống Ukraine như sau : "Cả một dân tộc đã trao vận mệnh cho một diễn viên hài. Người đó nhập vai một người hùng trước khi ông ấy thực sự trở thành một vị anh hùng của cả dân tộc Ukraine".

Le Figaro ghi nhận : trong một năm qua, Volodymyr Zelensky phạm phải một sai lầm duy nhất đó là ông đã không "tiên đoán được" Vladimir Putin đem quân xâm chiếm Ukraine". Sau 365 ngày khói lửa, tờ báo cho rằng ở thời điểm hiện tại tổng thống Ukraine vẫn có hai nỗi lo sơ ngang nhau, đó là "bom, đạn của Nga và sự phản bội của phương Tây".

Chiến thuật "con đà điểu"

Thế còn Vladimir Putin người cách nay đúng một năm khởi động "chiến dịch quân sự đặc biệt" để giải phóng Ukraine khỏi một chế độ phát xít, như giải thích của Kremlin : 2022-2023 là một năm "cô đơn".

Libération không đề cập đến một điểm tựa quý giá của Moskva là Bắc Kinh mà chỉ nói đến hiện tượng Chiến tranh "cắt đứt nước Nga với thế giới bên ngoài", Putin bị phương Tây "xa lánh". Hơn thế nữa, "chiến tranh Ukraine đã cô lập tổng thống Nga với người dân Nga". "Giới tinh hoa bắt đầu hoài nghi" về sự sáng suốt của nhân vật quyền lực nhất đất nước.

Nhà chính trị học Tatiana Stanovaya thuộc Đài Quan Sát R.Politik trụ sở tại Moskva được Libération trích dẫn ghi nhận "cuộc chiến này là một chiếc hộp đen thiêu đốt đủ mọi thứ". Vậy mà Vladimir Putin vẫn "điều hành đất nước như thể không có chuyện gì xảy ra. Có điều là điện Kremlin không ồn ào công bố các kế hoạch quân sự của Nga tại Ukraine".

Vẫn theo bà Stanovaya, thực hư tình hình hiện nay ra sao, lối thoát nào để chấm dứt chiến tranh : chỉ có một mình ông Putin mới biết được.

Quân đội Ukraine lột xác

Một năm chiến tranh, thấy gì từ lực lượng quân đội của đôi bên ? Vincent Tourret, đại học Québec-Montréal, Canada trên báo Libération trả lời : Chiến tranh chớp nhoáng trong ý tưởng của Vladimir Putin đã chóng bị sa lầy trước sức kháng cự của Ukraine cộng hưởng với vũ khí do phương Tây viện trợ. Cùng lúc quân đội Nga đã phạm nhiều sai lầm cả về mặt chiến thuật lẫn trong quá trình chuẩn bị hậu cần. Bằng chứng cụ thể là những đơn vị đầu tiên tràn vào lãnh thổ Ukraine hôm 24/02/2022 đã bị "xóa sổ" : người thì phơi xác trên chiến trường, kẻ thì tàn phế. Nga đã "đánh mất những đơn vị pháo binh lợi hại nhất". Kho đạn dược của Nga cũng đã mai một.

Chuyên gia người Canada này không vòng vo : quân đội Nga trong thế "tụt hậu về mặt công nghệ".  Ở góc đài bên kia đội quân của Ukraine là một thứ "quái vật" : lực lượng quân sự Ukraine là nơi vẫn tồn đọng những dấu vết và kinh nghiệm từ thời Liên Xô cũ nhưng lại được trang bị với những "phương tiện của ngày hôm nay".

Emmanuel Grynszpan, trên báo Le Monde nói rõ hơn : Quân đội Ukraine cho đến trước chiến tranh vẫn được coi là mô hình đội quân Liên Xô thu nhỏ. Giới quan sát tưởng chừng Kiev sẽ nhanh chóng đầu hàng khi những người lính Nga đầu tiên tràn vào lãnh thổ Ukraine. Kịch bản đó đã không xảy ra, bởi vì 2014 khi Moskva chiếm bán đảo Crimea, lực lượng quân sự của Ukraine đã được thay hình đổi dạng và liên tục được tổ chức lại để thích nghi với tình huống.

Bên cạnh các lượng lượng chính quy, thì còn phải kể đến sức mạnh của "hàng chục ngàn tình nguyện viên không phải là những chiến binh. Số này liên tục cung cấp cho các chiến sĩ từ thuốc men, đến quần áo, lượng thực… Đó là lợi thế mà bên quân đội Nga không có được. Điều mà La Croix gọi là những đóng góp to lớn của xã hội dân sự cho đất nước.

Hy vọng đối phương kiệt sức trước

Dù vậy sau 12 tháng giao tranh, cả phía Nga lẫn Ukraine cùng đang thấm mệt. Le Figaro ghi nhận, các nguồn lực ban đầu đã tiêu hao. Kiev cũng như Moskva cùng phải đối mặt với hai khả năng : một là bế tắc quân sự và hai là "một chiến thắng ngoài tầm tay". Bên nào giờ đây cũng hy vọng đối phương sẽ kiệt sức trước mình.

Vào lúc mà cuộc chiến không biết tới khi nào kết thúc, Isabelle Lasserre trên Le Figaro nêu lên câu hỏi "Nếu Ukraine giành được chiến thắng chuyện gì sẽ xảy ra cho nước Nga, từ Moskva đến vùng Siberia ?". Năm 1991 cố tổng thống François Mitterrand từng khẳng định "Liên Xô tan rã sẽ là một tai họa lịch sử, đi ngược lại với lợi ích của nước Pháp". Đấy là điều thúc đẩy Paris và nhiều nước phương Tây trong nhiều năm đã nhắm mắt làm ngơ trước những tham vọng và tội ác của Vladimir Putin.

Cho đến tận giờ phút này Tây phương vẫn muốn tin và khả năng Moskva nhanh chóng đồng ý vãn hồi hòa bình. Tác giả bài viết nhìn nhận đương nhiên một thất bại quân sự ê chề sẽ làm lung lay quyền lực ở Moskva. Nước Nga trong tay những người thừa kế Vladimir Putin – Paris nghĩ đến kịch bản Yevgeny Prigozhin, ông chủ Wagner hay Nikolai Patrushev nhân vật diều hâu trong Hội đồng An ninh Quốc gia Nga, kế thừa di sản của Vladimir Putin. Khi đó, "tình hình có thể còn tệ hại hơn nữa". Bất ổn không chỉ khoanh vùng trên lãnh thổ Nga, mà có nguy cơ lan rộng sang đến các nước cộng hòa chung quanh. Trái lại cũng có những tiếng nói lạc quan như nhà tỷ phú Nga Mikhail Khodorkovsky đang sống lưu vong : Vladimir Putin "ra đi sớm chừng nào tốt chừng nấy". Ông này đánh cược rằng người kế nhiệm Putin sẽ phải "hoặc là tái lập bang giao với phương Tây, hoặc sẽ bị lật đổ".

Những vết hằn muôn kiếp ?

Chiến tranh để lại những tì vết nào cho cả hai phía ? Theo Le Monde, đối với người Ukraine, "không còn có người Nga nào tốt bụng". Mười một triệu dân Ukraine có thân nhân sống tại Nga, nhưng từ khi đại bác vang lên ngay trong một gia đình, tình máu mủ cũng đã tan vỡ, chỉ còn lại "hận thù" kể cả với những người Nga chống đối chiến tranh. Hình ảnh thường dân Ukraine bị tra tấn, cưỡng hiếp, không thể nào "được tha thứ".

Le Figaro nêu lên một khía cạnh bất ngờ khác cuộc chiến 365 ngày vừa qua gây nên : tiếng Nga xưa kia là ngôn ngữ của tầng lớp trí thức Ukraine, giờ đây những áng văn đẹp nhất của Tolstoi hay Dotstoevski bị công luận Ukraine xem là ngôn ngữ của những tay "đao phủ".

Thế còn tại Nga, báo Les Echos và La Croix cùng chú ý đến những giọt nước mắt của những người có con em bỏ mình trên chiến trường Ukraine. Nhưng đó là những giọt nước mắt của những con người "cam chịu" không dám vùng lên, như báo La Croix ghi nhận. Les Echos trông thấy những nghĩa trang trên lãnh thổ Nga "đang được mở rộng ra thêm". "Chiến dịch đặc biệt không hồi kết" Vladimir Putin đang cướp đi sinh mạng của thanh niên Nga là một thực tế. Nhưng "giữa những đau thương là ý chí phục thù". Thông tín viên của tờ báo cho thấy rất nhiều gia đình vẫn tin rằng con cái họ hy sinh để bảo vệ tổ quốc, như chính lời tổng thống Vladimir Putin đã giải thích để biện minh cho cuộc xâm lược Ukraine.

Dù là nước mắt hay hận thù và hàng trăm người đã đổ máu mỗi bên chưa kể đến hàng chục tỷ đô la viện trợ quốc tế cho Ukraine : Đó là cái giá phải trả "vì tự do" như tựa đề bài xã luận của Le Monde.

Thanh Hà

Trung Quốc bị nghi ngờ về vai trò ‘kiến tạo hòa bình’ ở Ukraine khi ngày càng thân Nga

Reuters, VOA, 24/02/2023

Các nhà ngoại giao và nhà phân tích phương Tây nói rằng nỗ lực của Trung Quốc trong việc thể hiện mình "kiến tạo hòa bình" ở Ukraine chỉ cho thấy mục đích đánh bóng hình ảnh của nước này hơn là thay đổi lập trường, khi nước này tìm cách khẳng định mình là một nhà lãnh đạo của một trật tự thế giới đa cực mới.

Tổng thống Nga Vladimir Putin bắt tay Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trước cuộc hội đàm bên lề Hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 11, tại Brasilia, Brazil, vào ngày 12/11/2019. Ông Putin hôm 22/2 cho biết ông Tập sẽ sớm thăm Moscow.

Một năm sau khi Nga xâm lược nước láng giềng phía tây nam, đối tác "không giới hạn" của họ là Trung Quốc đề nghị làm trung gian hòa bình. Bắc Kinh nói họ sẽ đưa ra một "tường trình quan điểm" về Ukraine và Chủ tịch Tập Cận Bình dự kiến sẽ có "bài phát biểu hòa bình" trong tuần này.

Nhưng các nhà phân tích cho rằng việc Trung Quốc khẳng định mối quan hệ "vững như bàn thạch" với Nga và ủng hộ đường lối của Nga trong cuộc chiến đã làm suy yếu vị thế trung lập của họ, cũng như khẳng định của Hoa Kỳ rằng Trung Quốc đang xem xét cung cấp vũ khí cho Nga, điều mà Trung Quốc bác bỏ.

Các nhà ngoại giao Châu Âu cho rằng đề nghị hòa bình của Bắc Kinh cho thấy nỗ lực hàn gắn quan hệ của Trung Quốc với một số quốc gia phương Tây, đặc biệt là Châu Âu, chứ không phải là sự thay đổi chính sách lớn, trong khi khẳng định lập trường một cách khoa trương chỉ là một nỗ lực nhằm thách thức vị thế lãnh đạo của Mỹ trong trật tự thế giới.

Cũng có khả năng đây chỉ nhằm mục đích xây dựng một câu chuyện để kể lể trong nước về Tập Cận Bình trong tư cách là người giải quyết các vấn đề toàn cầu khi ông bắt đầu nhiệm kỳ lãnh đạo đạo thứ ba và Trung Quốc tìm cách vực dậy nền kinh tế tế bị ảnh hưởng sau ba năm kiềm tỏa vì dịch Covid-19.

Li Mingjiang, phó giáo sư về quan hệ quốc tế tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam của Singapore, nhận xét : "Hiện tại, nỗ lực hòa bình của Trung Quốc chỉ ở mức độ khoa trương".

Ông nói : "Thật khó để tưởng tượng rằng Trung Quốc sẽ sớm có hành động thực tế để làm trung gian hòa giải giữa Nga và Ukraine… Đây chỉ là một thay đổi kiểu cách nhỏ của Trung Quốc, không phải là bất kỳ điều chỉnh chính sách thực chất nào đối với cuộc chiến".

Chắc chắn rằng bất kỳ động thái nghiêm túc nào của Trung Quốc trong việc giải quyết cuộc chiến trên bộ đẫm máu nhất ở Châu Âu kể từ Thế chiến thứ hai đều sẽ được hoan nghênh rộng rãi, nhưng nhiều nhà ngoại giao và những người theo dõi Trung Quốc nói rằng khi bị đẩy tới cùng, Trung Quốc sẽ về phe Nga.

Sự hoài nghi này càng được củng cố bởi cam kết của nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc Vương Nghị hôm 22/2 tại Moscow rằng Trung Quốc mong muốn "làm sâu sắc thêm" mối quan hệ với Nga, và thông báo của Tổng thống Nga Vladimir Putin rằng Tập Cận Bình sẽ sớm thăm Moscow.

Kể từ khi chiến tranh bắt đầu, vài tuần sau khi Bắc Kinh và Moscow công bố mối quan hệ đối tác "không giới hạn", ông Tập đã nói chuyện thường xuyên với ông Putin nhưng chưa một lần nói với người đồng cấp Ukraine - Tổng thống Volodymyr Zelensky.

Vào năm 2022, nhập khẩu hàng hóa của Nga vào Trung Quốc đã tăng vọt trong khi thương mại với Ukraine giảm dần.

Tuy nhiên, các chuyên gia và nhà ngoại giao nói Trung Quốc khó có thể sớm cung cấp viện quân sự cho Nga, ít nhất là không công khai.

"Nếu hỗ trợ quân sự của phương Tây cho Ukraine làm tăng khả năng thất bại của Nga, thì cộng đồng quốc tế nên mong đợi những nỗ lực mạnh mẽ hơn từ Trung Quốc để ngăn chặn kết quả đó", Tong Zhao, một chuyên gia hạt nhân tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế có trụ sở tại Hoa Kỳ, nhận định.

"Tính toán của Trung Quốc bị ảnh hưởng bởi nỗ lực của Hoa Kỳ trong việc vạch ra một lằn ranh rõ ràng hơn đối với Trung Quốc", ông Zhao nói, đề cập đến cảnh báo của Mỹ về vấn đề vũ khí. "Bắc Kinh đang tìm cách đạt được sự cân bằng giữa việc ổn định quan hệ với Washington và ngăn chặn thất bại của Moscow".

Trong khi Trung Quốc ủng hộ hòa bình về nguyên tắc, các nhà phân tích và nhà ngoại giao cho rằng nước này không muốn chấm dứt cuộc chiến Ukraine gây nguy hiểm cho Putin hoặc chế độ của ông, do nguy cơ bất ổn ở quốc gia có đường biên giới chung hơn 4.000 km.

"Đối với Bắc Kinh, câu hỏi quan trọng không phải là là liệu chiến tranh có nên kết thúc hay không mà là nó nên kết thúc như thế nào", Benjamin Herscovitch, nhà nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Úc, nói.

Theo ông, "Trung Quốc vẫn coi Nga là yếu tố trung tâm trong chiến lược tổng thể của mình nhằm mục đích suy yếu sức mạnh và ảnh hưởng của Hoa Kỳ cũng như xây dựng một thế giới đa cực".

(Reuters)

************************

NATO nói đã thấy dấu hiệu Trung Quốc cân nhắc gửi vũ khí cho Nga

Reuters, VOA, 24/02/2023

Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg hôm thứ Năm (23/2) nói liên minh đã nhận thấy những dấu hiệu Trung Quốc đang xem xét cung cấp vũ khí cho Nga và cảnh báo Bắc Kinh không nên thực hiện bất kỳ bước đi nào như vậy.

Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg.

Thông báo được đưa ra vài ngày sau khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken cảnh báo Trung Quốc về những hậu quả nếu nước này hỗ trợ vật chất cho cuộc xâm lược Ukraine của Nga.

"Chúng tôi chưa thấy bất kỳ nguồn viện trợ vũ khí sát thương nào từ Trung Quốc sang Nga, nhưng chúng tôi đã thấy những dấu hiệu cho thấy họ đang xem xét và có thể đang lên kế hoạch cho điều đó", ông Stoltenberg nói với Reuters trong một cuộc phỏng vấn.

"Đó là lý do tại sao Hoa Kỳ và các đồng minh khác đã cảnh báo rất rõ ràng về điều đó. Và Trung Quốc tất nhiên không nên ủng hộ cho cuộc chiến bất hợp pháp của Nga", ông nói thêm.

Trung Quốc chưa đưa ra bình luận gì, nhưng trước đó trong ngày thứ Năm, Bộ Ngoại giao nước này nói rằng bất kỳ thông tin tình báo nào về việc Trung Quốc chuyển giao vũ khí cho Nga mà Hoa Kỳ dự định tiết lộ chỉ là suy đoán.

Nga và Trung Quốc đã ký quan hệ đối tác "không giới hạn" vào tháng 2 năm ngoái ngay trước khi Nga xua quân xâm lược Ukraine, và các liên kết kinh tế của họ đã bùng nổ khi các mối quan hệ của Moscow với phương Tây bị thu hẹp.

Phương Tây lâu nay vẫn cảnh giác với phản ứng của Trung Quốc đối với cuộc chiến Ukraine. Một số quan chức cảnh báo rằng chiến thắng của Nga sẽ tạo động lực cho những hành động của Trung Quốc đối với Đài Loan. Trung Quốc cho đến nay vẫn không lên án cuộc xung đột ở Ukraine và tránh gọi đây là một "cuộc xâm lược".

Ông Stoltenberg nói Trung Quốc là thành viên của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc và cuộc chiến của Nga chống lại Ukraine đã vi phạm Hiến chương Liên Hiệp Quốc.

"Nguyên tắc cơ bản của hiến chương là tôn trọng sự toàn vẹn của các quốc gia khác và không tiến vào và xâm lược một quốc gia khác với hàng trăm nghìn quân", ông nói. "Tất nhiên, Trung Quốc không nên là một phần trong chuyện này".

Trung Quốc nói họ sẽ đưa ra quan điểm về cách giải quyết cuộc xung đột Ukraine thông qua các biện pháp chính trị trong một báo cáo sắp tới, mà truyền thông nhà nước Nga cho biết sẽ được xuất bản nhân kỷ niệm một năm "chiến dịch quân sự đặc biệt" của Nga.

(Reuters)

Chiến tranh Ukraine : Bắc Kinh quan ngại về "xung đột vượt tầm kiểm soát" và kêu gọi "đối thoại"

Trọng Thành, RFI, 21/02/2023

Trong một hội nghị về an ninh hôm 21/02/2023 tại Bắc Kinh, lãnh đạo ngoại giao Trung Quốc Tần Cương (Qin Gang) kêu gọi đàm phán để tìm giải pháp hòa bình cho chiến tranh Ukraine và khẳng định Bắc Kinh có thể góp phần cho một "giải pháp chính trị".

Lãnh đạo ngoại giao Trung Quốc Tần Cương (Qin Gang) tại diễn đàn an ninh được tổ chức tại Bộ ngoại giao, Bắc Kinh, ngày 21/02/2023. AP - Andy Wong

Thông tín viên Stéphane Lagarde tường trình từ Bắc Kinh :

"Tại Munich, lãnh đạo cao nhất của ngành ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã nói về một "giải pháp chính trị" để "thoát khỏi cuộc khủng hoảng" ở Ukraine.Nhìn chung, đó là lời nhắc lại về các nguyên tắc đã được các nhà lãnh đạo Trung Quốc đề cập, được trình bày lại trong một "văn bản" được giới thiệu vào ngày thứ Ba hôm nay, trước giới ngoại giao nước ngoài tại thủ đô Trung Quốc.

Khoảng 10 trang bằng tiếng Anh, với 15 điểm, bao gồm nguyên tắc tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia, trung thành với Hiến chương Liên Hiệp Quốc và phản đối việc sử dụng vũ khí hạt nhân. Theo Bắc Kinh, cần ưu tiên "đối thoại và tham vấn" và coi trọng các mối quan tâm chính đáng về an ninh của tất cả các nước.

Cả Ukraine và Nga đều không được trích dẫn trực tiếp trong bản tóm tắt các nguyên tắc, được coi là cơ sở cho các cuộc đàm phán vì một "hòa bình lâu dài".Trong lúc lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến ​​sẽ có bài phát biểu nhân dịp đánh dấu một năm cuộc xung đột, ông Tần Cương, đương kim ngoại trưởng Trung Quốc, sáng hôm nay bày tỏ "quan ngại" trước sự leo thang của cuộc chiến mà Ukraine phải gánh chịu từ gần một năm nay, cuộc chiến mà Trung Quốc chưa bao giờ nói ai là kẻ xâm lược".

Trọng Thành

************************

Tổng thống Putin cáo buộc phương Tây đe dọa sự tồn tại của nước Nga

Thu Hằng, RFI, 21/02/2023

Để đánh dấu tròn một năm Nga phát động "chiến dịch đặc biệt" "giải trừ phát xít" ở Ukraine, tổng thống Vladmimir Putin đọc bài diễn văn trước Quốc hội lưỡng viện Nga sáng 21/02/2023. Ông cáo buộc phương Tây làm leo thang xung đột ở Ukraine và đe dọa sự tồn tại của nước Nga.

Tổng thống Nga Vladimir Putin phát biểu tại Moskva, ngày 21/02/2023. AP - Dmitry Astakhov

Như vậy, cuộc chiến tại Ukraine sẽ còn kéo dài vì theo tổng thống Nga, "để bảo đảm an ninh cho đất nước chúng ta, để loại bỏ mọi mối đe dọa từ một chế độ tân phát xít tồn tại ở Ukraine từ sau cuộc đảo chính năm 2014 nên chiến dịch quân sự đặc biệt mới được tiến hành. Và chúng ta sẽ giải quyết từng bước, cẩn thận và có phương pháp, các mục tiêu đặt ra trước mắt chúng ta".

Theo Reuters, ông Putin cáo buộc phương Tây phải chịu trách nhiệm về tình trạng leo thang xung đột ở Ukraine từ một năm nay, nhằm mục đích "hủy hoại sự tồn tại" của nước Nga. Ngược lại, ông khẳng định Moskva đã huy động các nguồn lực "để giải quyết một cách hòa bình" cuộc khủng hoảng ở miền đông Ukraine từ năm 2014, nhưng "sau lưng chúng ta, một kịch bản hoàn toàn khác lại được chuẩn bị". Ông yêu cầu Mỹ "rút quân và trang thiết bị" của NATO ra khỏi Ukraine. 

Theo ông chủ điện Kremlin, "các nước phương Tây sẽ tìm cách gây chia rẽ xã hội Nga, trông cậy vào những kẻ phản bội". Vì vậy, ông cảnh cáo "những người chọn phản bội nước Nga sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật". Phát biểu này muốn nói đến chiến dịch trấn áp những tiếng nói phản đối chiến tranh, được áp dụng triệt để từ một năm nay, sẽ còn được tăng cường trong thời gian tới, dù ông Putin trấn an đó sẽ không phải là "một cuộc săn đuổi phù thủy".

Trong lĩnh vực kinh tế, các biện pháp trừng phạt của phương Tây đã không làm suy yếu nước Nga, mà ngược lại, theo khẳng định của ông Putin, lại tạo "những cơ hội" cho các doanh nghiệp trong nước. Ông cho rằng "mục đích không phải là thích ứng với những điều kiện hiện nay" mà phải "đưa kinh tế Nga vượt qua đường biên giới mới", ý muốn nói đến những vùng đất Ukraine mới bị Nga sáp nhập.

Ngay lập tức, trước báo giới, cố vấn an ninh quốc gia của Nhà Trắng Jake Sullivan đã lên án "sự phi lý" trong những phát biểu của tổng thống Nga khi viện cớ mối đe dọa từ phương Tây để tấn công Ukraine.

Trên mạng Telegram, chánh văn phòng tổng thống Ukraine Andriy Yermak khẳng định "nhiệm vụ của chúng ta (Ukraine) là truy đuổi và trừng trị" quân xâm lược Nga.

Thu Hằng

**************************

Vũ khí Trung Quốc cấp cho Nga : Cục diện chiến trường Ukraine có thay đổi ?

Minh Anh, RFI, 21/02/2023

Ngày 20/02/2023, Bắc Kinh phủ nhận có ý định cung cấp vũ khí, hậu thuẫn cuộc tấn công của Nga tại Ukraine. Chính phủ Trung Quốc còn cáo buộc Washington "đổ dầu vào lửa" khi có khẳng định như vậy. 

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và tổng thống Nga Vladimir Putin tại Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 04/02/2022. AP - Alexei Druzhinin

Theo AFP, trước những thông tin này, lãnh đạo ngành ngoại giao của Liên Hiệp Châu Âu, Josep Borrell, cảnh báo, việc cung cấp vũ khí cho Nga "sẽ là một lằn ranh đỏ". Câu hỏi đặt ra, nếu Trung Quốc hỗ trợ Nga, chuyện gì sẽ xảy ra ? Liệu điều đó có làm thay đổi cục diện chiến trường Ukraine hay không ? 

Trả lời ban tiếng Pháp đài RFI, Guillaume Lasconjarias, giáo sư trường Paris Sorbonne, phân tích : 

"Nga có lẽ sẽ có thêm khả năng hành động một chút bởi vì ngành công nghiệp của Nga đang gặp khó khăn và không thể chuyển đổi hoàn toàn sang nền kinh tế chiến tranh. Chúng ta thấy rõ là Nga đang gặp khó khăn để chế tạo những thiết bị mới, và họ buộc phải nâng cấp lại các loại xe tăng cũ. Nếu Trung Quốc can dự vào và cung cấp các linh kiện mới và kho dự trữ trong lĩnh vực này, chúng ta có thể hình dung là nhìn từ bề ngoài, Nga có vẻ có một bước nhảy vọt về công nghệ.

Ngược lại, Nga vẫn luôn thiếu hai điểm, đó là huấn luyện và binh sĩ được đào tạo. Điều này, Trung Quốc sẽ không cung cấp. Do vậy, sự nhẩy vọt về sức mạnh quân sự với sự hậu thuẫn về công nghệ thì "Có". Nhưng bước nhảy vọt trên phương diện tính toán chiến lược và tiếp theo đó là chiến đấu, thì điều này khó hơn. 

Mặt khác, lợi thế tương quan lực lượng có lẽ nghiêng hẳn về phía Nga. Nếu có đủ trang thiết bị quân sự và nguồn dự trữ, chúng ta có thể thực sự lại thấy Nga trở lại tấn công nhiều hơn và trong trường hợp này, sự hỗ trợ của phương Tây dành cho Ukraine có nhiều khả năng là không đủ". 

Minh Anh

************************

Chiến tranh : Quân đội Ukraine thiếu thốn trang thiết bị quân sự

Minh Anh, RFI, 21/02/2023

Ngày 20/02/2023, trong chuyến thăm bất ngờ Kiev, tổng thống Mỹ Jode Biden đã hứa giao thêm trang thiết bị thiết yếu, đặc biệt là các loại đạn pháo, các hệ thống tên lửa chống tăng và ra-đa giám sát không phận, sau nhiều tuần do dự. Một nguồn hỗ trợ mà các binh sĩ trên thực địa nóng lòng trông đợi. 

Một xe tăng BMP-2 của Nga mà lữ đoàn số 92 của Ukraine tại vùng Koupiansk đã chiếm được và sửa lại. © Boris Vichith / RFI

Anastasia Becchio và c, đặc phái viên đài RFI, có mặt tại vùng Koupiansk, gởi về bài phóng sự : 

"Đó là một chiến lợi phẩm mà lữ đoàn số 92 thích trưng bày : Một chiếc xe bọc thép mà quân Nga đã phải bỏ rơi trên chiến trường. Chiếc áo blu-dông vấy bẩn dầu động cơ, găng tay đen xì, viên binh sĩ mang mật danh "người Ban Lan" đã tìm cách khôi phục tình trạng. 

Anh nói : "Đây là một chiếc BMP2, xe tăng chiến đấu bộ binh mà chúng tôi đã lấy được của quân Nga. Chúng tôi đã tìm được chiếc xe này cách chiến tuyến 500 mét. Trong vòng một tháng, chúng tôi đã sửa chữa chiếc xa này, và nó sẽ có ích cho chúng tôi, bởi vì chúng tôi cần vũ khí. Chúng tôi thiếu xe bọc thép sơ tán, xe chiến đấu, pháo, đạn dược". 

Victor Artiomov, 49 tuổi, đứng đầu đơn vị, lưu ý là nguồn dự trữ đạn dược không phải là không thể cạn kiệt. Ở phía đối diện, quân Nga dường như có nhiều nguồn dự trữ hơn. 

Anh giải thích : "Họ nhắm bắn chúng tôi lúc đêm, bằng xe tăng, pháo Grad, họ bắn bất kể nơi đâu. Trong khi đó, chúng tôi không bắn bừa bãi, được lợi gì khi xả súng vào đồng trống lúc đêm khuya ? Buổi sáng, drone của chúng tôi bắt đầu hành động, chúng phát hiện thiết bị của Nga và tiếp đến chúng tôi bắn hai hay ba quả trái phá để phá hủy các thiết bị này. Nếu quân Nga bắn đi 30 quả đạn cối trong một giờ, chúng tôi chỉ bắn có ba. Chúng tôi tiết kiệm trong khi mà họ bắn không cần đếm, chắc là để làm chúng tôi sợ hãi !" 

Ở xa xa, vài tiếng nổ hiếm hoi vang lên, phía Ukraine vẫn giữ được chiến tuyến, trưởng đơn vị khẳng định". 

Minh Anh

**************************

Quốc phòng, năng lượng : Một năm chiến tranh Ukraine làm xáo trộn mô hình Đức

Thu Hằng, RFI, 21/02/2023

Cuộc chiến do Nga phát động tại Ukraine đã buộc Đức phải thay đổi chiến lược. Từ một nước chủ hòa, dè dặt cung cấp thiết bị quân sự trong thời gian đầu, chính quyền Berlin thông báo viện trợ cho Kiev nhiều vũ khí hạng nặng. Tại Hội nghị An ninh Munich ngày 19/02/2023, thủ tướng Olaf Scholz nhấn mạnh, khi giao vũ khí cho Ukraine, "một nước lớn về vị thế và mạnh về kinh tế như Đức thì phải đảm nhận trách nhiệm trong những thời điểm như hiện nay".

   Bộ trưởng quốc phòng Đức Boris Pistorius (giữa và đại sứ Ukraine tại Đức Oleksii Makeiev (trái) thăm nơi huấn luyện binh sĩ Ukraine dùng xe tăng Leopard, căn cứ quân sự Bundeswehr của Đức ở Munster, ngày 20/02/2023. Reuters – Fabian Bimmer

Theo thông tín viên RFI Pascal Thibaut tại Berlin, chiến tranh Ukraine đã làm đảo lộn những trụ cột của mô hình Đức, buộc nước này khẩn cấp thay đổi triệt để, đôi khi là trong đau đớn :

"Xe tăng Đức ở Ukraine, cách đây vài tháng, người ta chỉ thấy trong các sách về lịch sử. Trong vòng vài tuần, chuyện này lại thành hiện thực. Đức, vẫn nổi tiếng tiết chế quân sự sau thảm kịch của "Đệ tam Đế chế", lần đầu tiên đã cung cấp vũ khí cho một khu vực xung đột, cho dù phải mất một thời gian để làm việc này.

Bị cắt giảm kinh phí từ lâu, Bộ quốc phòng Đức đã được cấp một ngân sách đặc biệt 100 tỉ euro. Tân bộ trưởng quốc phòng muốn có thêm ngân sách bổ sung và tuân thủ những cam kết chi tiêu quân sự đối với Liên minh Bắc Đại Tây Dương - NATO. Cuộc cách mạng này gây ra hàng loạt tranh luận và không được một bộ phận người dân Đức, vẫn ủng hộ mạnh mẽ tư tưởng chủ hòa.

Điểm thay đổi thứ hai là lĩnh vực năng lượng. Sự phụ thuộc quá lớn vào khí đốt của Nga đã bị ngừng một cách quá đột ngột. Việc khẩn cấp trước mắt là phải tìm các nguồn thay thế tốn kém, bắt đầu từ khí hóa lỏng. Chính quyền, cũng như các hộ gia đình, phải trả hóa đơn đắt hơn. Các doanh nghiệp cũng chịu tình trạng tương tự. Mô hình Đức, dựa trên các ngành công nghiệp xuất khẩu, bị tác động. Do ngốn quá nhiều năng lượng, ngành hóa chất và công nghiệp luyện kim đối mặt với tình trạng bùng nổ chi phí và gây nghi ngờ về tương lai của ngành tại Đức, cũng như ở những nơi khác".

Thu Hằng

Tên lửa, xe tăng, đại bác của Nga không diệt được các doanh nghiệp Ukraine. Về phía Nga, nền kinh tế thứ 9 trên thế giới không bị cắt đứt với thế giới bên ngoài. Phép lạ nào giúp kinh tế Ukraine vẫn cầm cự dưới tác động của chiến tranh ? Nhờ đâu kinh tế Nga vẫn trụ được sau 9 đợt trừng phạt liên tiếp của phương Tây ? Một lần nữa các câu hỏi về hiệu quả của trừng phạt, cấm vận Nga lại dấy lên.

Một tàu chở dầu đậu tại khu vực nhà máy Sheskharis, ở Novorossiysk, Nga. Ảnh chụp ngày 11/10/2022. AP

Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế trong báo cáo công bố ngày 31/01/2023 thẩm định tổng sản phẩm nội địa Ukraine trong năm 2022 giảm 34% do tác động chiến tranh. GDP của Nga giảm 2,2% : "nhẹ hơn nhiều" so với đợt suy thoái (-7,9%) hồi 2009 dưới tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Đánh sập kinh tế Ukraine : Nga thất bại

Sau một năm chiến tranh, nhiều thành phố từ Mariupol đến Kharkiv hay Kherson đã tan hoang. Quân đội Nga liên tục nhắm vào các nhà máy điện Ukraine. Cuối 2022, thống kê của Kiev ghi nhận : gần 150.000 khu dân cư bị thiệt hại, 150 cây cầu bị đánh sập, 330 bệnh viện bị trúng bom, gần 3.000 trường học chỉ còn là những đống gạch đổ nát, gần 600 cơ quan hành chính bị tàn phá hoặc bị quân đội Nga trưng dụng ở những vùng bị chiếm đóng. Từ 30% đến 40% diện tích đất canh tác của một trong những vựa ngũ cốc trên thế giới bị nhiễm mìn. Tại khu vực miền đông, lá phổi công nghiệp của Ukraine, cả một mảng lớn các hoạt động kinh tế bị tê liệt.

Trên đài truyền hình Pháp BFM chuyên gia kinh tế Nicolas Bouzou điều hành công ty vấn Asterès nhìn "cốc nước nửa đầy", khi nêu bật trước ngần ấy những "tai họa" một số doanh nghiệp Ukraine vẫn tìm được lối thoát.

Nicolas Bouzou : "Năm ngoái sản xuất của Ukraine giảm hơn 30% đây là một mức độ vô cùng nghiêm trọng. Cần biết rằng Ukraine mất đi một phần các nguồn lao động : thanh niên thì bị điều ra chiến trường, phụ nữ trẻ em thì ra nước ngoài chạy trốn chiến tranh. Lực lượng lao động bị giảm mạnh. Tuy nhiên nhiều doanh nghiệp kháng cự khá tốt nhờ giảm lương của nhân viên, nhờ tổ chức lại, nhờ Ukraine có một mạng lưới internet và các công cụ kỹ thuật số rất tốt. Thêm vào đó hệ thống đường sắt quốc gia hoạt động rất hiệu quả. Tổng thống Zelensky xem nhân viên tập đoàn đường sắt là một "đội lính" thứ hai. Nhờ họ mà hệ thống phân phối không bị đứt, gẫy... Với tất cả các yếu tố nói trên, một số công ty Ukraine vẫn tiếp tục xuất khẩu".

Trong chiến tranh, nhiều sự kiện như hội chợ sách quốc tế vẫn được tổ chức tại thủ đô Kiev và ở những vùng xa các mặt trận nóng. Các công ty tuyển dụng nhân viên hoạt động rất mạnh theo lời giám đốc cơ quan tư vấn Asterès. Đương nhiên kinh tế Ukraine cầm cự được nhờ viện quốc tế : Sau Hoa Kỳ, Liên Âu là điểm tựa thứ nhì của chính quyền Kiev. Bruxelles đã cấp 8 tỷ đô la cho Kiev trong năm 2022 và dự trù 17 tỷ trong năm nay, đó là chưa kể các khoản viện trợ nhân đạo và quân sự. 

Sức kháng cự của kinh tế Nga : "Vật thể lạ"

Tuy nhiên mọi chú ý dồn về phía Nga. Trong lịch sử kinh tế đương đại, chưa một quốc gia nào lãnh những đòn trừng phạt nặng như Liên bang Nga hiện nay. Liên Hiệp Châu Âu đang chuẩn bị đợt trừng phạt thứ 10 kể từ khi Nga xâm chiếm Ukraine. Châu Âu, Mỹ, Canada, Úc và Nhật nhất trí "nhắm" vào xuất nhập khẩu dầu khí của Nga, một lĩnh vực chiếm từ 15% đến 20% GDP và bảo đảm 40% ngân sách quốc gia.

Chỉ hai ngày sau chiến tranh, Nga bị loại khỏi hệ thống quốc tế thanh toán ngân hàng SWIFT, 300 tỷ đô la dự trữ ngoại tệ của Ngân Hàng Trung Ương Nga tại Âu Mỹ bị phong tỏa. 

Vậy mà phát biểu tháng 12/2022 tổng thống Vladimir Putin tự hào "phá vỡ âm mưu của phương Tây muốn hạ gục" kinh tế Liên Bang Nga. GDP của Nga dưới tác động của những đòn trừng phạt quốc tế được ví như "vũ khí hạng nặng" giảm 2,2% theo thống kê của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế IMF và 2,1% theo thống kê Rosstat của Nga. Đơn vị tiền tệ quốc gia đã ổn định trở lại. Ngân Hàng Trung Ương với "nữ tướng" Elvira Nabioullina đứng đầu, đã kềm hãm được lạm phát.

Trả lời đài phát thanh France Culture Sébastien Jean chuyên gia về thương mại quốc tế trường CNAM – Học viện Quốc gia về Nghệ thuật và Ngành nghề Paris nêu bật những dấu hiệu cho thấy kịch bản kinh tế Nga sụp đổ hoàn toàn không xảy ra.

Sébastien Jean : "Đúng là trong giai đoạn đầu đồng rúp mất giá, có lúc mất hẳn 1/3 trị giá so với đô la nhưng từ đó đến nay đơn vị tiền tệ của Nga hồi phục. Tỷ giá hối đoái tăng lên trở lại gần bằng với thời điểm trước chiến tranh Ukraine. Xuất nhập khẩu của Nga cũng vậy : trong những tuần lễ đầu khi lệnh trừng phạt được ban hành, nhập khẩu của Nga hoàn toàn sụp đổ, kim ngạch xuất khẩu tuy nhiên vững vàng nhờ dầu khí, nông phẩm, khoáng sản... Nhưng trong gần một năm qua thêm nhiều con đường khác đã được khai mở : chẳng hạn như xuất khẩu qua trung gian một số nước bạn của Moskva, trong đó có Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỹ hay Armenia, Azerbaijan…".

Trừng phạt Kremlin nhưng phương Tây rót gần 250 tỷ đô la cho nước Nga

Vào lúc phương Tây rầm rộ hô hào "cấm vận" kinh tế Nga, cấm giao thương với Nga thì tính đến cuối tháng 12/2022 Châu Âu vẫn mua dầu khí của Nga và qua đó thanh toán 250 tỷ đô la (theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế) cho các tập đoàn dầu khí của Nga và một phần trong số tiền khổng lồ đó là nhằm đóng góp cho ngân sách nhà nước. Đành rằng trong năm 2022 Liên Âu đã giảm mạnh mức độ lệ thuộc vào khí đốt của Nga, nhưng phải đợi đến ngày 05/12/2022 và 05/02/2023 Châu Âu mới thực sự "khóa" van dầu của Nga.

Nếu như các tập đoàn dầu khí Nga mất dần thị trường Châu Âu thì đổi lại những Gazprom hay Rosneft... đã tìm được những điểm tựa mới là Ấn Độ hay Trung Quốc. Kim ngạch xuất khẩu dầu hỏa của Nga với Trung Quốc tăng 48% trong năm 2022.

Cuộc tranh luận về tính hiệu quả của các biện pháp trừng phạt kinh tế Nga một lần nữa lại được nêu ra. Thậm chí có nhiều tiếng nói cho rằng Liên Âu mạnh tay đánh vào ngân sách của Moskva mà không trông thấy rằng đó là những đòn "gậy ông đập lưng ông" : năng lượng, nguyên liệu, nông phẩm… tăng cao đe dọa tăng trưởng của chính mình. Nicolas Bouzou cơ quan tư vấn Asterès không hoàn toàn đồng ý với lập luận này. Bằng chứng rõ rệt nhất là viện thống kê quốc gia Rosstat hôm 17/02/2023 đã hoãn cuộc họp báo công bố thống kê kinh tế trong năm 2022.

Nicolas Bouzou : "Đúng là có những biện pháp trừng phạt không mang lại những kết quả như phương Tây mong đợi. Các chương trình nhằm cô lập Nga trên thương trường không hiệu quả lắm do Moskva đã nhanh chóng dựa vào Bắc Kinh. Quan hệ đôi bên chưa bao giờ được mở rộng như ở thời điểm này. Thế nhưng có những lĩnh vực mà Nga không có thể trông cậy nhiều vào Trung Quốc thí dụ như là về công nghệ bán dẫn. Vì bị phương Tây phong tỏa, cỗ máy sản xuất vũ khí của Nga không thể hoạt động hết công suất. Các biện pháp trừng phạt tác hại đến nền công nghiệp quốc phòng của Nga".

Thuốc độc ngấm lâu

Về phần Agathe Demarais, giám đốc văn phòng dự báo của Economist Intelligence Unit-trực thuộc tuần báo kinh tế Anh, The Economist, bà giải thích rõ hơn về giới hạn trong hợp tác giữa Moskva và Bắc Kinh và không mấy lạc quan về viễn cảnh kinh tế chóng phục hồi. 

Agathe Demarais : "Liên quan đến công nghệ bán dẫn, Nga trông cậy nhiều vào Trung Quốc thế nhưng bản thân Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với chính sách trừng phạt của Washington : Mỹ đang siết chặt các hoạt động bán công nghệ cao, cung cấp linh kiện bán dẫn hiện đại nhất cho Trung Quốc. Thêm vào đó là hiện tượng một phần lớn các chuyên gia của Nga về tin học, về các công nghệ mới đã sơ tán từ khi Moskva xâm chiếm Ukraine. Nhìn rộng ra hơn thì từ 10 năm nay giới phân tích báo động kinh tế Nga gặp khó khăn do dân số sụt giảm, năng suất lao động thấp. Thành thử viễn cảnh kinh tế của Nga vốn đã ảm đạm trước khi nổ ra chiến tranh, giờ đây tình hình lại càng đen tối thêm nữa. Chiến tranh Ukraine chỉ làm lộ rõ thêm thực tế này mà thôi".

Trở lại với câu hỏi chính sách trừng phạt kinh tế Nga có hiệu quả hay không Agathe Demarais cho rằng trước khi đánh giá về mức độ "hiệu quả" cần phải thẩm định lại mục tiêu trừng phạt Nga là gì ?

Agathe Demarais : "Mục tiêu thứ nhất là bắn đi tín hiệu phương Tây đoàn kết một lòng yểm trợ Ukraine và tôi nghĩ rằng Nga đã bất ngờ vì điều đó. Về điểm này phương Tây đã thành công. Điểm thứ nhì, tôi không nghĩ rằng Âu Mỹ muốn trông thấy kinh tế Nga gục ngã như là kinh tế của Venezuela. Kịch bản nền kinh tế thứ 9 của thế giới tan rã là điều không tưởng. Qua các đòn trừng phạt, phương Tây nhắm vào cỗ máy tài trợ chiến tranh của Moskva, muốn hạn chế khả năng chế tạo vũ khí của Nga. Thâm hụt ngân sách của Nga tăng lên, quỹ đối phó với tình huống bất ngờ của Nga giảm sụt : có thể nói mục tiêu thứ hai cũng đã đạt được. Về mục đích thứ ba là về lâu về dài gây tác hại cho nền công nghiệp dầu khí của Nga : để khai thác dầu khí và xuất khẩu năng lượng Nga cần công nghệ của phương Tây, cần tìm kiếm thêm các mỏ dầu mới. Nhưng dưới tác động của lệnh trừng phạt, các dự án đó bị chựng lại. Hiện nay Nga chiếm 30% thị phần dầu khí thế giới, tỷ lệ này rơi xuống còn 15% vào quãng năm 2030. Nói cách khác, trong tương lai thế áp đảo của Nga trên thị trường dầu khí thế giới sẽ bị đe dọa".

Julien Nocetti giảng viên trường quân sự Saint Cyr của Pháp, cộng tác viên của Viện Quan hệ Quốc tế Pháp IFRI cho rằng chính nhờ cấm vận đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ cao và linh kiện bán dẫn mà cỗ máy sản xuất vũ khí của Nga phải hoạt động chậm lại, ít ra là không như chủ nhân điện Kremlin mong muốn.

Julien Nocetti : "Cốt lõi của vấn đề ở đây là phụ tùng bán dẫn. Liệu rằng Nga có thể lách các lệnh phong tỏa của phương Tây hay không chẳng hạn như là trông cậy vào công nghệ, vào chip điện tử của Bắc Triều Tiên ? Nếu như câu trả lời là có thì chúng ta biết rằng Bắc Triều Tiên đã tiến bộ hơn rất nhiều. Trên thực tế Nga phụ thuộc vào linh kiện điện tử của phương Tây, của Nhật, Hàn Quốc và Đài Loan và những đối tác này áp dụng lệnh trừng phạt nhắm vào Moskva. Trước mắt Nga không tiếp cận được với công nghệ cao, mất nguồn cung cấp chip điện tử. Hệ quả kèm theo là ngành công nghiệp sản xuất vũ khí của Nga bị mắc kẹt, không thể chế tạo thêm tên lửa hay xe tăng"…

Sau một năm chiến tranh đang diễn ra trên lãnh thổ Ukraine, mẫu số chung duy nhất giữa Kiev và Moskva là cả hai cùng đã có khả năng nhanh chóng thích nghi với tình huống. Dù vậy thực tế cho thấy Ukraine cần từ 138 đến 500 tỷ đô la cho công cuộc tái thiết một khi im tiếng súng.

Ukraine có thể tái thiết cơ sở hạ tầng và thiệt hại vật chất có thể dễ dàng được khắc phục, những mất mát về tinh thần, những vết hằn chiến tranh để lại thì không.

Còn về phía Nga, giới quan sát cho rằng các đòn trừng phạt hiện nay là một thứ "độc dược ngấm lâu" mà hậu quả sẽ chỉ được trông thấy từ 5 đến 10 năm nữa. Hai lĩnh vực bị tổn hại nhiều hơn cả sẽ là ngành công nghiệp dầu khí và chế tạo vũ khí : hai con gà đẻ trứng vàng của kinh tế Nga.

Đương nhiên là trong giai đoạn tái thiết kinh tế, Nga có thể trông cậy nhiều vào tình hữu nghị vô bờ bến của Bắc Kinh. Nhưng Trung Quốc chẳng cho ai vay không bao giờ. Moskva không là một ngoại lệ, như Tatiana Kastouéva-Jean, Viện Quan hệ Quốc tế Pháp IFRI ghi nhận qua bài trả lời phỏng vấn báo La Croix hôm 19/02/2022. 

Thanh Hà

Nguồn : RFI, 21/02/2023

Thông điệp kép từ Hội nghị Munich : Giúp Ukraine đánh giặc, để ngỏ cơ hội hòa bình với Nga

Gần tròn một năm cuộc xâm lăng Ukraine của Nga, chiến tranh tại Ukraine tiếp tục là chủ đề chính của nhiều báo Pháp hôm 20/02/2023. Le Monde và La Croix dành tranh nhất giới thiệu về tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, thủ lĩnh của cuộc kháng chiến. Libération dành một số đặc biệt nói về những người kháng chiến Ukraine. Hạ Viện Pháp đã không thể bỏ phiếu về dự luật cải cách hưu trí, sau hai tuần tranh luận dữ dội tại nghị trường là một chủ đề chính khác.

Biểu tình phản đối chiến tranh bên lề Hội nghị An ninh Munich, ở Munich, Đức, ngày 18/2/2023. Reuters – Kai Pfaffenbach

Châu Âu siết chặt đoàn kết sẵn sàng cho "một cuộc chiến tranh kéo dài" tại Ukraine, nếu Nga không từ bỏ quyết tâm xâm lược. Hồ sơ chính trang quốc tế của Le Monde có bài : "Tại Munich, phương Tây đoàn kết đối mặt với Nga". Le Monde mở đầu bài viết với thông điệp: "Gió đang thổi ngược, đây không phải là lúc để chùn bước. Trong lúc các lực lượng Ukraine đối mặt với một đợt tấn công mới của Nga tại vùng Donbass, các lãnh đạo phương Tây họp tại Hội nghị An ninh thường niên Munich, hôm 17/02, đã gửi đến Nga thông điệp đoàn kết và kiên quyết, kèm theo đó là nhận định: cuộc chiến sẽ kéo dài, cần phải chuẩn bị".

Thông điệp đoàn kết của phương Tây

Sự hiện diện của lãnh đạo chủ chốt của các quốc gia đồng minh trong hội nghị đặc biệt này là một dấu hiệu rõ ràng, từ phó tổng thống Mỹ, thủ tướng Đức, thủ tướng Anh đến, thủ tướng Ba Lan, lãnh đạo các nước Baltic, cũng như những người đứng đầu các định chế Châu Âu. Le Monde chú ý đến một dấu hiệu đoàn kết quan trọng khác là bữa ăn tối giữa tổng thống Pháp Macron, thủ tướng Đức Scholz và thủ tướng Ba Lan Duda, một thượng đỉnh không chính thức theo công thức gọi là "tam giác Weimar", được tổ chức thường xuyên kể từ khi khối Liên Xô sụp đổ.

Thượng đỉnh "Tam giác Weimar" cuối cùng đã diễn ra hai tuần trước cuộc xâm lăng Nga. Bữa ăn tối giữa ba lãnh đạo Pháp – Đức – Ba Lan diễn ra trong bối cảnh quan hệ giữa hai đồng minh của Ukraine, là Đức và Ba Lan, đang có nhiều sóng gió. Ba Lan là quốc gia tuyến đầu, của Châu Âu và của khối NATO, trong các hậu thuẫn Ukraine.

Putin muốn kéo dài chiến tranh, phương Tây "sẵn sàng"

Chiến lược của tổng thống Vladimir Putin là một cuộc chiến tranh kéo dài, Đức và Pháp, hai quốc gia trụ cột của Châu Âu, cũng sẵn sàng cho một kịch bản như vậy. Tổng thống Pháp gửi hai thông điệp chủ yếu đến điện Kremlin vào dịp này. Một lần nữa ông Macron nhắc nhớ với tổng thống Nga NATO là "một liên minh hạt nhân", Mỹ, Anh, Pháp có đủ vũ khí để răn đe. Thông điệp đưa ra nhằm cảnh cáo mọi toan tính của Nga sử dụng vũ khí hạt nhân. Một thông điệp khác của tổng thống Pháp là kêu gọi Châu Âu "đầu tư mạnh cho nền quốc phòng" của khối. Ông Macron đề xuất tổ chức một hội nghị tại Paris để bàn về việc phát triển "hệ thống tự vệ trên không của Châu lục".

Đề xuất "lá chắn" phòng không của Đức : Thay đổi của Tổng thống Pháp

Về vấn đề này, Le Monde ghi nhận một "thay đổi quan điểm đáng kể" của nguyên thủ Pháp. Tại Munich, Macron đã hoan nghênh sáng kiến của thủ tướng Đức đưa ra hồi tháng 10/2022, đề xuất 14 quốc gia NATO mua chung một hệ thống lá chắn tên lửa. Cách nay chỉ vài tuần tổng thống Pháp vốn còn "rất dè dặt về dự án này". Đây là thông điệp gián tiếp gửi đến tổng thống Nga. Đó là "đừng mong chiến tranh… sẽ làm Châu Âu chia rẽ, nhất là chia rẽ Paris với Berlin".

Một chủ đề căn bản khác của Hội nghị An ninh Munich mà Le Monde nêu bật là thái độ của "các nước phía Nam" (Global South/Sud Global), tức các quốc gia ngoài phương Tây. Hội nghị An ninh Munich, vốn chủ yếu là sân chơi dành cho các nước phương Tây, năm nay có sự hiện diện nhiều hơn bình thường của các nước phía Nam. Tổng thống Pháp thừa nhận có sự "mất lòng tin" của các nước phía Nam, chỉ trích phương Tây đối xử thiên vị, khi dành những "hậu thuẫn khổng lồ cho Ukraine", trái ngược với mức trợ giúp cho nhiều nước khác.

Nghị quyết mới ở Liên Hiệp Quốc : Trắc nghiệm về mức ủng hộ của "các nước phía Nam"

Sắp tới, hôm 23/02/2023, nhân dịp tròn một năm ngày Nga tấn công Ukraine, Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc dự kiến sẽ thảo luận về một nghị quyết mới lên án Nga. Trong nghị quyết lần trước, hồi tháng 10/2022, về bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, đã có 143 phiếu thuận, 5 phiếu chống và 35 phiếu trắng. Việc có thêm quốc gia bỏ phiếu chống hay bỏ phiếu trắng sẽ có thể được Nga xem như "một thắng lợi" quan trọng. Le Monde kết luận : Đôi khi định hướng tương lai của Châu Âu lại được quyết định "tại những nơi rất xa".

Chinh phục được các nước phía Nam là một thách thức khổng lồ với phương Tây nói chung và Châu Âu nói riêng. Để giúp bạn đọc hình dung rõ hơn về cuộc chiến tranh Ukraine với chính trị toàn cầu, Le Monde có hồ sơ nêu bật "hố sâu ngăn cách giữa phương Tây và các nước phía Nam" : các lần bỏ phiếu tại Liên Hiệp Quốc về chiến tranh ở Ukraine cho thấy điều này.  

Mặc dù tất cả ba nghị quyết lên án Nga xâm lược Ukraine tại Liên Hiệp Quốc đều đã được thông qua với đại đa số phiếu, nhưng điều đáng chú ý là đại đa số các nước phía Nam – dù ủng hộ nguyên tắc chủ quyền lãnh thổ bất khả xâm phạm của Liên Hiệp Quốc - không muốn hậu thuẫn trực tiếp Ukraine tự vệ chống Nga, không muốn chọn bên, giữa một bên là Nga và Trung Quốc, và bên kia là phương Tây.

"Cuộc chiến tranh Llạnh kỳ lạ Mỹ - Trung"

Le Monde ghi nhận, ẩn đằng sau thế đối đầu giữa phương Tây và Nga là thế đối địch Trung – Mỹ. "Cuộc Chiến tranh Lạnh kỳ lạ Mỹ - Trung" là chủ đề bài phân tích được giới thiệu trên trang nhất nhật báo kinh tế Les Echos. Nhà phân tích Dominique Moisi, chuyên gia về địa chính trị quốc tế, so sánh sự kình địch giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc hiện nay với cuộc chiến tranh lạnh giữa Mỹ và Liên Xô trước đây. Tuy nhiên, có một đặc điểm cơ bản rất khác: sự phụ thuộc mật thiết giữa hai siêu cường kinh tế Mỹ - Trung với tổng mậu dịch song phương 690 tỉ đô la, và tình trạng Mỹ ngày càng nhập siêu hơn từ Trung Quốc. Nói một cách khác Mỹ ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc về kinh tế.

Tình hình khác hẳn hơn nửa thế kỷ về trước. Theo nhà phân tích của Les Echos, xét về mặt chiến lược với Trung Quốc hiện nay, phương Tây yếu hơn hẳn so với thời Chiến tranh Lạnh với Liên Xô. Nước Mỹ đã từng có một George Kennan, với tiểu luận "The Source of Soviet Conduct" (Những nguồn gốc ứng xử của Liên Xô), đã được dùng làm cơ sở cho chiến lược ngăn chặn chế độ cộng sản toàn trị Xô Viết ("Containment"). Giờ đây, "tại nước Mỹ và những nơi khác, chưa có ai có được một tầm nhìn tương tự về Trung Quốc".

Với Trung Quốc, không thể tái lập chiến lược "ngăn chặn" thời Liên Xô

Không chỉ dừng ở các ghi nhận, nhà phân tích Dominique Moisi của Les Echos còn chỉ ra một số nguyên nhân chính. Hai nguyên nhân khiến Trung Quốc khó hiểu hơn Liên Xô, thứ nhất là chế độ cộng sản Trung Quốc cũng là những người thừa kế đế chế Trung Hoa xưa kia. Giới lãnh đạo Trung Quốc hiện nay "tinh vi hơn nhiều" so với những người kế thừa đế chế Sa hoàng Nga. Điểm thứ hai là người Trung Quốc giờ đây hiểu rõ về phương Tây hơn là ngược lại, đặc biệt do việc sinh viên Trung Quốc theo học tại khắp các trường đại học hàng đầu của phương Tây. Chuyên gia địa chính trị quốc tế Dominique Moisi cảnh báo Hoa Kỳ cần "thực tế", và "khiêm tốn" trong đối thoại với Trung Quốc, không thể vận dụng trở lại với Trung Quốc hiện nay "chiến lược ngăn chặn" Liên Xô, vốn đã từng thành công trước đây.

Tỉ lệ dân ủng hộ Ukraine sụt giảm ở nhiều nước Châu Âu

Ngược lại với Le Monde, Le Figaro chú ý nhiều hơn đến các phân hóa trong nội bộ các nước Châu Âu liên quan đến hậu thuẫn Ukraine. Trang nhất nhật báo thiên hữu chạy tựa chính : "Ukraine : Những chia rẽ trong công luận Châu Âu về viện trợ vũ khí".Theo thăm dò dư luận của Ifop cho Quỹ Jean Jaurès và Le Figaro, quan điểm của đông đảo dân chúng Châu Âu vẫn là cần hậu thuẫn Ukraine, nhưng có sự khác biệt lớn giữa miền đông với miền tây của khối. Trong lúc Ba Lan có đến 80% dân ủng hộ cấp vũ khí, thì ở Pháp tỉ lệ này là 54% và Đức là 52%. Ngược lại, tỉ lệ người ủng hộ trừng phạt kinh tế Nga vẫn luôn ở mức cao và tương đối ổn định, cho dù có đôi chút sụt giảm.

Điều tra của Ifop vạch ra một thực tế đáng lo ngại, đó là tỉ lệ ủng hộ Ukraine tại nhiều quốc gia Châu Âu sụt giảm sau một năm chiến tranh. Ở Ba Lan, tỉ lệ này sụt giảm không nhiều, từ 91% xuống 79%, hay 80% xuống 74% như ở Tây Ban Nha. Ở Pháp mức lùi là lớn : từ 82% xuống 64%, tương tự như ở Đức, từ 86% xuống 61%, hay Ý, 80% xuống 62%.

Thất bại quân sự khiến nhà nước Nga sụp đổ : Viễn cảnh đáng sợ với Châu Âu

Le Figaro cũng nêu bật trên trang nhất phát biểu của tổng thống Pháp, dành cho phóng viên Le Figaro, JDD và France Inter, trên chuyến bay đến Hội nghị Munich. Tổng thống Macron tuyên bố Nga phải "thất bại" trong tham vọng xâm lược Ukraine, nhưng không thể có chuyện "nghiền nát" Nga. Nguyên thủ Pháp nhấn mạnh: không thể có chuyện tấn công vào lãnh thổ Nga, giải thể nhà nước Nga như đề nghị của một số người. Và chiến tranh tại Ukraine không thể khép lại chỉ nhờ chiến thắng "về mặt quân sự".

Sẵn sàng hậu thuẫn Ukraine trong một cuộc chiến kéo dài chống xâm lược Nga, nhưng phương Tây cũng đang hướng đến các giải pháp cho việc chấm dứt chiến tranh. Trong một bài viết khác, Le Figaro cho biết, tại Munich, phương Tây đang tìm kiếm các lối thoát cho chiến tranh. Tăng cường hậu thuẫn quân sự để Kiev có thể giành được các thắng lợi quyết định, siết chặt trừng phạt kinh tế Nga, hay trừng phạt về pháp lý đối với các tội ác chiến tranh là những hướng đang được tiến hành.

Tuy nhiên, chiến thắng quân sự hoàn toàn, tức đẩy bật Nga ra khỏi toàn bộ lãnh thổ Ukraine, như bản đồ năm 1991, tức khi Ukraine chính thức độc lập, chỉ là một trong các kịch bản. Tổng thống tân cử c, Petr Pavel, một người thân Kiev, cảnh báo chính quyền Kiev cần phải tỉnh táo với viễn cảnh tồi tệ. Quan điểm của tổng thống Cộng hòa Czech không khác lắm với quan điểm của tổng thống Pháp. Theo ông, Petr Pavel, "nếu chiến thắng của Ukraine dẫn đến sự sụp đổ của nhà nước Nga, thì sẽ không có gì để thương lượng và chúng ta sẽ không bao giờ có được một kiến trúc an ninh".

Không có lối thoát, nếu là xung đột một mất một còn "giữa các nền văn minh"

Để hiểu về chiến tranh Ukraine và viễn cảnh hòa bình, không nên bỏ qua bài phỏng vấn của cựu ngoại trưởng Pháp Hubert Védrine, trên Le Figaro. Nhà ngoại giao kỳ cựu Pháp cảnh báo là sẽ không có lối thoát cho cuộc chiến tại Ukraine, nếu coi đây là cuộc đối đầu một mất một còn "giữa các nền văn minh", giữa thế giới dân chủ và thế giới độc tài. Để thoát khỏi cuộc xung đột này, phương Tây cần phải "hết sức tỉnh táo". Cựu ngoại trưởng Pháp Hubert Védrine cũng nhắc lại các bài học về cơ hội bị bỏ lỡ trong thập niên 1990, cho việc xác lập một kiến trúc an ninh cho toàn Châu Âu, sau khi Liên Xô sụp đổ, bao gồm Nga. Tình hình ngày càng trở nên tồi tệ sau đó một phần đáng kể là do thất bại này.  

Pháp : Hạ Viện không thể bỏ phiếu về dự luật cải tổ hưu trí

Hai tuần lễ tranh luận về dự luật cải cách hưu trí tại Hạ Viện Pháp khép lại hôm thứ Sáu tuần trước, nhưng đã không có bỏ phiếu. Đây cũng là chủ đề chính trang nhất của Le Monde. Đã không có bỏ phiếu về điều khoản đẩy lùi tuổi về hưu từ 62 lên thành 64, vốn đang bị phản đối mạnh trong công luận. Các phe đổ lỗi cho nhau về thất bại này. Đối lập lên án liên đảng cầm quyền chọn một "thể thức rút ngắn", trong lúc chính sách cản phá thảo luận từ phía đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất, với 13.000 đề xuất sửa đổi, cũng khiến liên minh cánh tả NUPES bị chia rẽ sâu sắc.

Cũng về dự án cải cách hưu trí gây tranh cãi dữ dội ở Pháp, Les Echos có bài nêu bật, đằng sau tình trạng hỗn loạn ở Hạ Viện, là các thương lượng ly kỳ và gây cấn trong hậu trường. Dự luật hiện tại được chuyển qua Thượng Viện. Theo tiết lộ của chủ tịch Thượng Viện, Gérard Larcher (đảng cánh hữu LR), trong bữa ăn tối với tổng thống hôm thứ Hai tuần trước, tổng thống Macron để ngỏ khả năng "dùng điều 49.3 hay sắc lệnh của chính phủ để thông qua dự luật cải cách", nếu cần. Chính phủ Pháp quyết định không lùi bước trước áp lực của các nghiệp đoàn.

Trọng Thành