Làn sóng chủ nghĩa dân tộc càn quét qua Trung Quốc, được khuếch đại bởi hệ thống tuyên truyền của Đảng, tham vọng chính trị của Tập Cận Bình và sự thành công của Trung Quốc trong việc ngăn chặn COVID-19, đang bước sang một trang đen tối hơn mang âm hưởng thời kỳ Mao Trạch Đông trong quá khứ.

Với sự thúc đẩy từ chính phủ, đám đông giận dữ trên mạng sẵn sàng tấn công bất kỳ hành vi nào được cho là bất trung đối với đất nước.

Những đám đông giận dữ trên mạng tấn công bất kỳ lời chỉ trích nào đối với các nhà lãnh đạo của Trung Quốc hoặc sự thiếu trung thành với đất nước. Các nạn nhân bị quấy rối và không thể lên tiếng, một số thậm chí bị mất việc.

Trong số những nạn nhân bị tấn công trong năm nay có những nhân vật là người của công chúng, họ đã dám đặt câu hỏi chất vấn việc xử lý coronavirus giai đoạn đầu của các quan chức. Trong số đó có nhà văn Phương Phương (Fang Fang) đến từ Vũ Hán. Thông qua hình thức trực tuyến, bà đã viết về cuộc đấu tranh của cư dân địa phương và cáo buộc các quan chức chính phủ phản ứng chậm khi đại dịch bùng phát.

Hàng nghìn người trên mạng ở Trung Quốc đã gọi bà là kẻ phản bội. Một tấm áp phích nặc danh được treo tại một bến xe buýt ở Vũ Hán nói rằng bà hãy "cạo đầu hoặc tự sát để chuộc tội với nhân dân" và bức ảnh về tấm áp phích được lan truyền rộng rãi trên mạng. Một võ sư Thái cực quyền nổi tiếng đã kêu gọi đồng minh cùng sử dụng "nắm đấm công lý" tấn công bà ấy.

Nữ nhà văn sau đó đã đưa ra lời kêu gọi đồng bào của mình trên Weibo (một nền tảng giống Twitter) : "Trung Quốc không thể quay trở lại thời kỳ Cách mạng Văn hóa".

Các nhà nghiên cứu chính trị Trung Quốc cho biết chủ nghĩa dân tộc đang trỗi dậy một phần là phản ứng tự nhiên đối với sự gia tăng tầm cỡ của nước này trên thế giới. Một số người Trung Quốc cho biết cảm xúc của họ bắt nguồn từ niềm tự hào thực sự đối với đất nước.

Chính phủ Trung Quốc cũng có vai trò rất lớn trong việc khơi dậy tình cảm của người dân. Các quan chức thường xuyên kiểm duyệt nội dung những cuộc thảo luận mang tính phản biện trên mạng thông qua các quy định trên Internet cùng hàng trăm nghìn tài khoản mạng xã hội do nhà nước hậu thuẫn. Đồng thời họ đã xây dựng cả một hệ sinh thái trực tuyến để ủng hộ các nội dung quảng bá đất nước và Đảng Cộng sản.

Ông Tập, nhà lãnh đạo quyền lực nhất ở Trung Quốc trong nhiều thập niên qua, là một trong những người có tinh thần dân tộc cao nhất. Thề đạt được "Giấc mộng Trung Hoa" nhằm khôi phục sự vĩ đại cho Trung Quốc, ông đã kêu gọi lòng tự hào yêu nước trong tất cả các khía cạnh của cuộc sống để tăng cường sự ủng hộ cho Đảng khi Đảng đang phải đối mặt với tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm lại và xung đột gia tăng với Hoa Kỳ.

Đây là Trung Quốc mà ông Tập đang xây dựng : một cường quốc kiểu mới kết hợp giữa chính quyền độc tài chuyên chế và kiểm soát xã hội bằng công nghệ cao với chủ nghĩa dân tộc quá khích lan rộng, dập tắt mọi ý kiến bất đồng.

Trước đây, việc kiểm duyệt Internet ở Trung Quốc cho phép tranh luận giới hạn quanh các vấn đề xã hội. Trong tám năm cầm quyền của ông Tập, nỗi lo quay lại nền chính trị quá khích thời Cách mạng Văn hóa của những người Trung Quốc có tư tưởng tự do đã gia tăng, đó là thời kỳ Mao Trạch Đông chống lại "các phần tử phản cách mạng" khiến xã hội và nền kinh tế Trung Quốc đến bên bờ vực sụp đổ trong những năm 1960 và 1970.

Thời kỳ đó, hơn một triệu người đã chết. Mặc dù các động lực ngày nay không đến nỗi tuyệt vọng như thời đó, Geremie R. Barmé, một nhà sử học lâu năm về Trung Quốc hiện sống tại New Zealand cho biết chúng kết hợp "ngôn từ thù địch, sự cuồng loạn và ý định bạo lực của thời Mao với các bằng chứng được cung cấp bởi việc giám sát kỹ thuật số".

Sự không nhân nhượng đối với các quan điểm đối lập ở Trung Quốc thường vượt xa những gì xảy ra ở phương Tây, ông nói thêm. "Nếu người Mỹ hoặc châu Âu nghĩ rằng họ đang sống với một văn hóa ‘xóa bỏ’ [chỉ phong trào xóa bỏ các ký ức, hình tượng lịch sử – NBT] thì thật ra họ chẳng biết gì".

Nhật ký virus

Phương Phương, tên thật là Uông Phương (Wang Fang), bắt đầu viết nhật ký của mình vào tháng Giêng ngay sau khi nhà chức trách Trung Quốc phong tỏa thành phố Vũ Hán để ngăn chặn đại dịch COVID-19. Bà là nhà văn thuộc dòng chính thống, từng giữ chức chủ tịch Hiệp hội Nhà văn, một hiệp hội do chính phủ tài trợ tại tỉnh Hồ Bắc (Vũ Hán là thủ phủ của tỉnh này).

Việc đưa tin về loại virus mới của các phương tiện truyền thông tại Trung Quốc bị kiểm soát chặt chẽ, các bài viết của bà đã mở ra một cánh cửa mới để mọi người có thể tiếp cận thông tin về trận đại dịch đang bùng phát. Bà chủ yếu tập trung vào trải nghiệm hằng ngày khi thành phố bị phong tỏa, nhưng đôi khi cũng chỉ trích các quan chức, bao gồm cả việc họ đã che giấu sự thật. Những dòng nhật ký của bà thu hút hàng triệu lượt xem.

Những cuộc tấn công nhằm vào bà gia tăng sau khi tin tức được lan truyền vào tháng 4 rằng bản dịch tiếng Anh của cuốn nhật ký sẽ được xuất bản ở Mỹ. Người dùng Internet đã đặt câu hỏi về động cơ của Phương Phương và cáo buộc bà "giao một con dao găm" cho người nước ngoài để tấn công Trung Quốc.

Tấm áp phích ở trạm xe buýt lan truyền trên mạng đã buộc tội bà "ăn bánh bao nhúng máu người", một thành ngữ được sử dụng trong quá khứ để tấn công những người được coi là không trung thành với quần chúng. Tác giả cho biết mình là một nông dân Trung Quốc.

Người ta ‘ném đá’ lên trang cá nhân của bà. Sau cùng, lượng tấn công lớn đã khiến bà phải tắt tính năng bình luận dưới các bài đăng trên Weibo của mình. Bà nói rằng các nhà xuất bản ở Trung Quốc đại lục và Hồng Kông đã từ chối xuất bản tác phẩm của bà, bao gồm cả phiên bản tiếng Trung của các mục trong cuốn nhật ký.

Những lời lẽ đả kích bà đã nhận được sự ủng hộ từ những người có liên hệ với chính phủ, trong đó có Hồ Tích Tiến (Hu Xijin), tổng biên tập tờ Global Times (Hoàn cầu Thời báo), một tờ báo khổ nhỏ theo chủ nghĩa dân tộc của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Hồ Tích Tiến đã đăng rằng đồng bào Trung Quốc của Phương Phương sẽ phải gánh chịu hậu quả vì sự nổi tiếng của bà ở phương Tây. Ông viết rằng công chúng Trung Quốc có "đầy đủ thẩm quyền đạo đức" để bày tỏ sự không hài lòng.

Trong buổi nói chuyện vào tháng 5, Trương Bá Lễ (Zhang Boli), viện sĩ Viện Kỹ thuật Trung Quốc, đã lên án Phương Phương cùng với hai nhà phê bình khác về phản ứng của họ với đại dịch.

Ông nói : "Tình yêu đất nước, yêu đất mẹ của một con người" là đức tính căn bản. Video về buổi nói chuyện của ông có hơn hai triệu lượt xem trực tuyến.

Các trích đoạn của video được truyền thông nhà nước và các cơ quan chính phủ đăng tải trên nền tảng chia sẻ video Douyin của Trung Quốc.

Những bài đăng đó đã kích động nhiều bình luận tấn công ác ý hơn nữa.

Nhà văn Phương Phương cho biết trong một cuộc trao đổi qua email rằng bà tin là Tiến sĩ Trương và ông Hồ có thể ảnh hưởng đến ý kiến của công chúng vì họ được coi là đại diện cho đường lối chính thống.

"Một mình chống lại bọn xã hội đen, đặc biệt là những kẻ được chính phủ hậu thuẫn, là vô ích", bà nói.

Ông Hồ, tổng biên tập tờ Global Times, phủ nhận việc kích động các cuộc tấn công và nói rằng việc Phương Phương không sẵn sàng chấp nhận những lời chỉ trích khiến dư luận chống lại bà. Người phát ngôn của Tiến sĩ Trương từ chối sắp xếp cuộc hẹn với ông.

Xoay quanh vụ việc của nhà văn Phương Phương, Liang Yanping, một giáo sư nghệ thuật và văn hóa Nhật Bản tại Đại học Hồ Bắc ở Vũ Hán, cũng bị tấn công sau khi bày tỏ sự đồng cảm với nữ nhà văn trên mạng. Những người chỉ trích đã truy tìm lịch sử duyệt web của bà Liang, với mục tiêu mô tả bà là người trung thành với Nhật Bản và ủng hộ độc lập của Hồng Kông.

Vào tháng 6, Đại học Hồ Bắc thông báo đình chỉ việc giảng dạy của bà, cho rằng bà đã đưa ra "nhận xét không đúng" gây mất trật tự công cộng.

Bà Liang phủ nhận bà là người trung thành với Nhật Bản và ủng hộ độc lập của Hồng Kông, đồng thời từ chối bình luận thêm. Một phát ngôn viên của trường cho biết nhà trường đã tuân theo các quy định của cơ quan quản lý giáo dục Trung Quốc.

Ông Qin Qianhong, một cố vấn của chính quyền thành phố Vũ Hán, nói rằng chủ nghĩa dân tộc không được kiểm soát đang ngăn cản mọi người đóng góp ý kiến để cải thiện cách ứng phó của Trung Quốc với coronavirus.

"Giờ đây, chúng ta cảm thấy là chúng ta đã hoàn hảo 100%", ông Qin nói. Ông là người đã chỉ trích các quan chức Vũ Hán vì đã đánh giá thấp mối nguy của dịch bệnh trong những ngày đầu. Nếu không có sự phản biện, Trung Quốc có thể lặp lại những sai lầm một lần nữa, ông nói thêm.

Chiến dịch tuyên truyền

Các học giả nghiên cứu không gian mạng của Trung Quốc ước tính hàng triệu người dùng Internet Trung Quốc đăng tải nội dung ủng hộ Bắc Kinh được chính phủ thuê hoặc là quan chức nhà nước. Theo dữ liệu năm 2019 của Trung tâm Thông tin Mạng Internet Trung Quốc, thuộc Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin, các bộ và cơ quan chính phủ đang quản lý gần 240.000 tài khoản mạng xã hội.

Alicia Fawcett, nhà nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm nghiên cứu khía cạnh pháp lý của các thông tin kỹ thuật số tại Hội đồng Đại Tây Dương, tổ chức nghiên cứu chính sách có trụ sở ở Washington, D.C., cho biết Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, Quốc vụ viện và Ban Chấp hành Trung ương Đảng đều tham gia vào các hoạt động tuyên truyền có tổ chức trên các nền tảng trong nước hoặc quốc tế.

Tuy nhiều nội dung tuyên truyền tương đối vô hại nhưng nó làm khơi dậy tình cảm dân tộc có thể bùng phát thành các chiến dịch tấn công quấy rối. Các nhà nghiên cứu cho biết trong một vài trường hợp, các tài khoản do chính phủ quản lý hoặc các chương trình tự động (bot) cũng tham gia vào các cuộc tấn công mặc dù việc xác định chính xác sự tham gia của chúng khá khó khăn.

Khi Daryl Morey, giám đốc đội bóng rổ Houston Rockets, đăng tweet ủng hộ những người biểu tình đòi quyền dân chủ ở Hồng Kông vào năm ngoái, ông đã bị tấn công bởi một chiến dịch quấy rối có phối hợp. Tờ Wall Street Journal đã từng đưa tin rằng một chiến dịch kích động có liên quan đến nhà nước có thể dính líu đến vụ việc vì có hàng nghìn người tấn công Daryl Morey bằng các tài khoản Twitter hoàn toàn mới.

Theo Yinxian Zhang, giáo sư xã hội học tại Queens College, City University of New York (Đại học Thành phố New York) thì ở Trung Quốc, những người bình luận theo chủ nghĩa dân tộc dường như thống nhất và phối hợp hơn so với những người theo chủ nghĩa tự do. Bà đã quan sát thấy các nhóm người theo chủ nghĩa dân tộc trên Weibo hợp tác chặt chẽ để quảng bá thông điệp của nhau.

Tài khoản Weibo của nhà văn Phương Phương đã bị đình chỉ vào tháng 2, sau đó được khôi phục. Xiao Qiang, nhà khoa học nghiên cứu về Internet Trung Quốc tại Đại học California, Berkeley, cho biết, điều đó cộng với quy mô của các cuộc tấn công trên mạng cho thấy một chiến dịch được chính phủ chấp thuận nhằm ‘đánh chìm’ nữ nhà văn mà không phải "bịt miệng" bà hoàn toàn, điều có thể khiến họ bị phản ứng.

Weibo và Cục quản lý không gian mạng Trung Quốc, cơ quan quản lý Internet cấp trung ương của quốc gia này, đã không trả lời yêu cầu bình luận.

Trên Douyin, một ứng dụng chia sẻ các video ngắn, các tài khoản có liên hệ với Đảng và Nhà nước Trung Quốc đã đăng một số video chỉ trích nhà văn Phương Phương, tất cả thu hút hơn 42 triệu lượt xem. Chúng bao gồm một chi nhánh Đoàn Thanh niên Cộng sản Trung Quốc, Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) và các cơ quan thuộc chính quyền địa phương. Cả CCTV và Đoàn Thanh niên Cộng sản Trung Quốc đều không trả lời yêu cầu bình luận.

Các công ty truyền thông xã hội của Trung Quốc, được cho là tuân theo các chỉ thị của chính phủ về nội dung, sẽ càng thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc.

Vào cuối năm 2019, cơ quan quản lý Internet của Trung Quốc đã thông qua các quy tắc mới khuyến khích những bài đăng quảng bá "Tư tưởng Tập Cận Bình" và yêu cầu các nền tảng điều chỉnh thuật toán để hỗ trợ công tác tuyên truyền của các phương tiện truyền thông nhà nước và các cơ quan chính phủ khác. Một số công ty đưa tài liệu lên trang chủ của người dùng hoặc thêm tài liệu đó vào danh sách phổ biến nhất. Những nội dung bôi nhọ danh tiếng của các cơ quan chính phủ sẽ bị xóa.

Nhân viên tại ByteDance Ltd., công ty quản lý nền tảng Douyin, cho biết các quan chức chính phủ thường yêu cầu họ phát một số nội dung nhất định từ các chính trị gia hoặc khuấy động "bầu không khí phù hợp" đối với người dân Trung Quốc trước các sự kiện quốc gia. Trước ngày Quốc khánh mùng 1 tháng 10 của Trung Quốc, Douyin đã giới thiệu một gói hình dán (sticker) cho phép người dùng tạo video trong đó họ hát nhép một bài hát yêu nước và chồng dòng chữ "[trái tim] Trung Quốc" lên má. ByteDance không trả lời yêu cầu bình luận.

Hiện nay, nhiều người chia sẻ nội dung mang tinh thần dân tộc với hy vọng thu hút lượng truy cập lớn vào tài khoản của họ, giúp họ bán quảng cáo hoặc sản phẩm.

‘Năng lượng tích cực’

Chính phủ Trung Quốc và các nền tảng truyền thông xã hội đã thúc đẩy ý tưởng về "năng lượng tích cực" trong những nội dung đăng tải, đây là thuật ngữ chỉ những nội dung phản ánh tốt về sự lãnh đạo của Đảng.

Shang Zijian, một giám đốc nhà hát 37 tuổi ở Bắc Kinh, người tự nhận là "chàng trai năng lượng tích cực không thể kiểm soát" trên trang cá nhân Douyin của mình, là một trong số những người chỉ trích nhà văn Phương Phương. "Làm sao bà có thể tự nhận mình là một con người ?", anh ta viết.

Shang, nhân vật có 3,6 triệu người theo dõi trên nền tảng này, tự nhận mình là một người yêu nước chứ không phải một người theo chủ nghĩa dân tộc. Anh nói : "Khi các quốc gia khác đang cố gắng đổ lỗi cho Trung Quốc về coronavirus, cô ấy đã bán ấn tượng tiêu cực này ra nước ngoài".

Cửa hàng trang sức trực tuyến được quản lý bởi Lao Lishi, vận động viên đã giành được huy chương vàng và bạc môn lặn tại Thế vận hội năm 2004, đã bị những người theo chủ nghĩa dân tộc tấn công sau khi cô đăng lên Weibo một bài báo của truyền thông nhà nước về việc một y tá ở Vũ Hán đã chết vì COVID-19 vào tháng 5. Cô đã tìm thấy nó trên nguồn cung cấp thông tin của nhà văn Phương Phương.

Một số người cáo buộc cô bán hàng giả. "Làm thế nào mà một nhà vô địch Thế vận hội lại biến thành một kẻ ‘ghét’ đảng ?" một bình luận viết.

Vào mùa hè, Lao Lishi thông báo rằng Weibo đã đình chỉ tài khoản chính của cô trong một năm vì những bài đăng vi phạm các quy định không xác định. Một nhóm chat riêng tư dành cho những người ủng hộ cô đã dừng hoạt động sau khi các thành viên lo ngại rằng họ có thể bị tấn công bởi những kẻ theo chủ nghĩa dân tộc.

Lao Lishi đã từ chối yêu cầu phỏng vấn. "Nói bất cứ điều gì vào lúc này cũng sẽ thành không đúng, xin hiểu cho tôi", cô viết.

Xiong Qingzhen, kỹ sư điều khiển thiết bị bay không người lái 39 tuổi đến từ Vũ Hán, đã trở thành mục tiêu sau khi anh bị nhiễm Covid-19 và điều trị nội trú tại một bệnh viện y học cổ truyền vào tháng Hai.

Khi anh xuất viện, một nhân viên của đài truyền hình nhà nước CCTV đã hỏi anh về quá trình điều trị. Chính quyền tôn vinh những lợi ích của y học cổ truyền như một niềm tự hào của dân tộc.

"Tôi là một người không tin vào y học cổ truyền", anh nói trong cuộc phỏng vấn phát sóng trực tiếp trên mạng. "Tôi không đồng ý với nguyên lý của nó, vì vậy tôi đã không uống nó".

Vài ngày sau, những người theo chủ nghĩa dân tộc săn lùng Xiong trên Weibo, gọi anh là kẻ ngu dốt và vô ơn. Nhiều tuần sau, đài truyền hình địa phương nơi anh làm việc gọi cho anh báo rằng họ đã nhận được đơn tố cáo việc anh nhận hối lộ, nhưng anh đã phủ nhận. Anh Xiong cho biết những kẻ tấn công trực tuyến đã tìm thấy một đoạn video mà anh đăng trước một ngôi nhà lớn ở ngoại ô do gia đình anh sở hữu. Họ đặt câu hỏi làm thế nào anh có thể mua được một nơi như vậy.

Xiong là một đảng viên Đảng Cộng sản. Thực tiễn thời Cách mạng Văn hóa, thời kỳ các đảng viên bị bắt phải thú nhận tội lỗi chính trị của mình, đang quay trở lại ; nhà đài yêu cầu Xiong phải viết hai bản tự kiểm điểm hành vi của mình. Anh từ chối chia sẻ chi tiết về bản tự kiểm điểm của mình.

Tuy vậy, anh vẫn không thay đổi quan điểm của mình về y học cổ truyền Trung Quốc.

"Mọi người đã mất đi khả năng tư duy độc lập", anh nói trong một cuộc phỏng vấn. "Nếu một người bình thường như tôi không thể lên tiếng, những người như Phương Phương sẽ phải chiến đấu một mình".

Chao Deng, Liza Lin

Nguyên tác : "In Xi Jinping’s China, Nationalism Takes a Dark Turn", the Wall Street Journal, 22/10/2020.

Nguyễn Thanh Hải dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 04/11/2020

Đảng cộng sản Trung Quốc lên kế hoạch xây dựng một "quân đội hiện đại" vào năm 2027

Trọng Nghĩa, RFI, 30/10/2020

Hội nghị Toàn thể Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Trung Quốc đã bế mạc ngày hôm qua, 29/10/2020, với tuyên bố khẳng định rằng Bắc Kinh sẽ không để cho các áp lực bên ngoài cản trở mục tiêu trở thành cường quốc. Theo nhật báo Hồng Kông South China Morning Post, đặc biệt trong hội nghị lần này, Bắc Kinh đã đề ra một mục tiêu mới là biến Giải Phóng Quân Nhân Dân Trung Quốc thành một lực lượng quân sự hiện đại vào năm 2027.

Tên lửa Đông Phong DF-17 tại lễ kỷ niệm 70 năm ngày thành lập quân đội Trung Quốc, tại Bắc Kinh, ngày 01/10/2019.  AP - Ng Han Guan - Ảnh minh họa

Một thông cáo công bố sau hội nghị xác nhận là giới lãnh đạo đảng Cộng Sản Trung Quốc đã thảo luận về hai văn kiện : Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 và Các mục tiêu phát triển cho năm 2035.

Trong số các mục tiêu phát triển, có việc xây dựng một quân đội hoàn toàn hiện đại vào năm 2027, đánh dấu 100 năm ngày thành lập Quân Đội Trung Quốc.

Theo chuyên gia phân tích quân sự Hồng Kông Tống Trung Bình (Song Zhongping), mục tiêu nói trên có thể được hiểu là "đưa Quân Đội Trung Quốc thành lực lượng hiện đại hàng đầu thế giới, có thể sánh ngang với quân đội Mỹ".

Phó viện trưởng Viện Nghiên Cứu Tianda tại Hồng Kông đã ghi nhận sự kiện, lần đầu tiên giới lãnh đạo Bắc Kinh đưa việc xây dựng quân đội vào các mục tiêu phát triển, một động thái chủ yếu nhằm vào việc "ngăn chặn sự can thiệp của quân đội Mỹ xung quanh eo biển Đài Loan một cách hiệu quả".

Ngoài lãnh vực quân sự, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đặt ra hai mục tiêu lớn là biến Trung Quốc thành một "xã hội thịnh vượng về mọi mặt" vào năm 2021, nhân kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đảng, cũng như biến Trung Quốc thành một "quốc gia xã hội chủ nghĩa hiện đại" vào năm 2049, tức là nhân kỷ niệm 100 năm ngày thành lập CHND Trung Hoa.

Trọng Nghĩa

*********************

Đối thoại quân sự cấp cao Mỹ- Trung

Thanh Hà, RFI, 30/10/2020

Phát ngôn viên bộ Quốc Phòng Trung Quốc tiết lộ lãnh đạo quốc phòng Mỹ và Trung Quốc đã tổ chức một cuộc họp qua cầu truyền hình trong hai ngày 28 và 29/10/2020. Cuộc họp diễn ra vào lúc căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh leo thang vì tình hình Biển Đông.

Lãnh đạo Quốc Phòng Mỹ - Trung bất ngờ có cuộc đối thoại. Ảnh minh họa : bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Jim Mattis và đồng nhiệm Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa tại Singapore, 18/10/2018.  Reuters/Phil Stewart/File Photo

Theo lời ông Ngô Kiên (Wu Qian) được hãng tin Anh Reuters trích dẫn, cuộc trao đổi lần này giữa các giới chức quân sự cao cấp của hai nước diễn ra trong bối cảnh bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ, Mark Esper, cùng với ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo, công du Châu Á. Hai bộ trưởng Mỹ nói trên kêu gọi các đồng minh Châu Á của Hoa Kỳ đối mặt với mối thách thức an ninh mà Trung Quốc đang đặt ra.

Vẫn theo quan chức Trung Quốc nói trên, phía Mỹ đã bác bỏ tin được các phương tiện truyền thông loan tải, theo đó Washington đang có kế hoạch dùng máy bay không người lái MQ-9 để tấn công các đảo và bãi đá ngầm của Trung Quốc ở Biển Đông. Kế hoạch này được cho là sẽ được duy trì, kể cả trong trường hợp tổng thống Donald Trump thất cử.

Điều đáng chú ý được Reuters nêu bật là, nếu như phát ngôn viên bộ Quốc Phòng Trung Quốc, Ngô Kiên, khẳng định lãnh đạo Lầu Năm Góc, Mark Esper trực tiếp tham dự cuộc họp qua cầu truyền hình nói trên, đồng thời xác nhận là Mỹ không có ý định "tạo ra khủng hoảng quân sự với Trung Quốc", bộ Quốc Phòng Mỹ không xác nhận những tin trên và cũng không đả động đến sự hiện diện của ông Esper trong cuộc trao đổi lần này. Vẫn Lầu Năm Góc cho rằng cuộc họp trong hai ngày 28 và 29/10/2020 là cơ hội đối thoại nhằm "tránh và giải quyết khủng hoảng, giảm thiểu nguy cơ phải sử dụng vũ lực".

Thanh Hà

Tại sao Trung Quốc ngày càng chiếm lĩnh các tổ chức quốc tế ?

VOA, 02/102020

Bắc Kinh đang ngày càng dùng tiền bạc và ảnh hưởng của mình đối với các nước nhỏ để vận động đưa người của họ vào ghế lãnh đạo các định chế quốc tế trong bối cảnh Mỹ thoái lui khỏi các tổ chức này và có sự chia rẽ với các đồng minh, các nhà phân tích nhận định.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu trước phiên họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc ở New York hôm 22/9

Bắc Kinh đang thúc đẩy cho các quan chức của mình, hoặc của các quốc gia thân cận với họ, vào vị trí lãnh đạo các định chế của Liên Hợp Quốc vốn chịu trách nhiệm đặt ra chuẩn mực toàn cầu về đi lại hàng không, viễn thông và nông nghiệp. Giành được ảnh hưởng tại Liên Hiệp Quốc cho phép Trung Quốc bóp nghẹt sự săm soi của quốc tế đối với hành vi của họ ở trong và ngoài nước.

Thành công của Trung Quốc đặt ra vấn đề nan giải cho Mỹ và các đồng minh. Sau khi Liên Xô sụp đổ, các quốc gia này kỳ vọng Liên Hiệp Quốc sẽ trở thành một cơ chế thúc đẩy dân chủ và nhân quyền. Giờ đây, thay vào đó sức mạnhcủa Bắc Kinh tại Liên Hiệp Quốc đã giúp Đảng Cộng sản Trung Quốc hợp pháp hóa tuyên bố của họ là Bắc Kinh là lựa chọn thay thế ưu việt cho các nền dân chủ phương Tây, theo nhận định của tờ Wall Street Journal.

‘Thời của Trung Quốc ?’

Trong khi chính quyền của Tổng thống Donald Trump rút lui khỏi nhiều chỗ trong trật tự đa phương được thiết lập sau Đệ nhị Thế chiến thì Trung Quốc đã nổi lên như là nước đắc lợi, Wall Street Journal nhận định trong bài báo có tựa đề ‘Làm sao Trung Quốc đang chiếm lĩnh các tổ chức quốc tế ?’.

"Trung Quốc cảm thấy rằng đây là thời điểm của họ và họ cần giành quyền kiểm soát các cơ quan này", ông Ashok Malik, cố vấn chính sách cấp cao tại Bộ Ngoại giao Ấn Độ, nói với Wall Street Journal. "Nếu bạn kiểm soát các đòn bẩy quan trọng của các định chế này, bạn có thể ảnh hưởng đến các chuẩn mực, ảnh hưởng đến cách suy nghĩ, ảnh hưởng đến chính sách quốc tế, bạn sẽ đưa vào đấy cách suy nghĩ của bạn".

Phát biểu trước Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc hồi đầu tháng, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, đã kêu gọi tổ chức này đóng ‘vai trò trung tâm trong các vấn đề quốc tế’, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch virus corona. "Hệ thống quản trị toàn cầu nên thích ứng với các cơ chế kinh tế và chính trị toàn cầu đang xoay chuyển", ông Tập nói, ám chỉ đến sức ảnh hưởng đang lên của Trung Quốc và cảm nhận của họ về sự thoái trào của Mỹ.

Các quan chức Mỹ nói rằng chính quyền Trump coi Liên Hiệp Quốc phân ra thành những chỗ mà Washington nên vận động để sửa chữa và những chỗ không thể sửa được. Hồi tháng 7, chính quyền Trump bắt đầu rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cho rằng sự nhún nhường của WHO trước Trung Quốc ngay từ đầu đại dịch đã cho phép virus lây lan.

Nhiều đồng minh của Mỹ nói rằng việc từ bỏ sân chơi bằng cách rời bỏ các tổ chức quốc tế như WHO đem lại cho Trung Quốc một món quà chiến lược. Quan ngại của họ càng tăng cao trong những tháng gần đây khi Bắc Kinh sỉ vảcác quốc gia dân chủ vì đã lên tiếng về Hong Kong và Tân Cương.

"Mỹ đang rút khỏi sân khấu đa phương với sự tiếc nuối lớn của chúng tôi, và Trung Quốc đang tiến vào", Hans Blix, cựu quan chức ngoại giao Thụy Điển từng là người đứng đầu chương trình thanh tra vũ khí của Liên Hiệp Quốc tại Iraq, được Wall Street Journal dẫn lời nói.

Sự rút lui đó kết hợp với những căng thẳng về thương mại, chi tiêu quân sự và các vấn đề tồn tại khác đã gây chia rẽmối quan hệ giữa Mỹ và các đồng minh truyền thống ở Châu Âu và Châu Á.

Đối với Bắc Kinh, những chia rẽ như thế và sự rút lui của Mỹ khỏi trật tự đa phương đem đến thời cơ, ông Lanxin Xiang, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Một vành đai Một con đường ở Thượng Hải, nhận định. "Nếu đây là do Mỹ tự nguyện rút lui chứ không phải chúng tôi đẩy Mỹ ra thì việc lấp đầy chỗ trống không nên được coi là một động khiêu khích", ông nói trên Wall Street Journal.

Trong số 15 tổ chức chuyên trách của Liên Hiệp Quốc, người của Trung Quốc hiện lãnh đạo 4. Hồi năm ngoái, họ còn đánh bại ứng cử viên được phương Tây hậu thuẫn cho vị trí cao nhất của Tổ chức Lương Nông. Chỉ có một chiến dịch phối hợp vào tháng 3 của Mỹ và các đối tác đã đánh bại nỗ lực của Trung Quốc nhằm chiếm quyền lãnh đạo Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới, được gọi tắt là WIPO. Không quốc gia nào khác trên thế giới có công dân điều hành nhiều hơn một tổ chức của Liên Hiệp Quốc.

‘Mua chuộc và đe dọa’

Hồi năm ngoái, các quốc gia thành viên của Tổ chức Lương Nông đã tề tựu ở Rome để chọn người thay thế tổng giám đốc sắp mãn nhiệm. Trung Quốc đã đề cử ông Qu Dongyu, thứ trưởng Nông nghiệp của họ.

Bắc Kinh tìm kiếm sự hỗ trợ từ các nước đang phát triển. Tại Uganda, các nhà ngoại giao Trung Quốc đã gặp nhau tại trang trại của Tổng thống Yoweri Museveni và cam kết xây dựng một lò mổ bò và một nhà máy dệt trị giá 25 triệu USD nếu chính phủ của ông ủng hộ ông Qu.

Cameroon đã giới thiệu kinh tế gia Médi Moungui, ứng viên có khả năng lôi kéo sự ủng hộ ở Tây Phi. Khi Trung Quốc hủy khoản nợ quá hạn trị giá 78 triệu USD cho Cameroon, ông Moungui đã đột ngột rút lui.

Trong khi đó, Mỹ và Châu Âu lại chia rẽ về vấn đề này. Châu Âu ủng hộ kỹ sư nông nghiệp Pháp Catherine Geslain-Lanéelle. Còn Mỹ dồn sức cho ông Davit Kirvalidze, cựu bộ trưởng nông nghiệp của Georgia.

Các quan chức Mỹ cho biết Trung Quốc đã cử một phái đoàn từ 80 đến 100 người tới Rome so với phái đoàn bình thường chỉ hơn chục người của các nước. Trong một số trường hợp, phía Trung Quốc yêu cầu đại diện các nước khác cho chụp ảnh lá phiếu của họ để làm bằng chứng rằng họ ủng hộ ông Qu, các quan chức Mỹ và Châu Âu cho biết.

Với sự chia rẽ giữa Mỹ và Châu Âu, ông Qu đã giành chiến thắng áp đảo. "Tôi biết ơn tổ quốc mình", ông Qu phát biểu sau khi giành chiến thắng.

‘Mỹ đã ở đâu ?’

Ông Gérard Araud, người trước đây từng là đại sứ của Pháp tại Washington và tại Liên Hiệp Quốc, nhận định rằng Trung Quốc đang làm những gì Mỹ từng làm cách đây hàng thập kỷ - tức là dùng mồi ngon hay lời đe dọa.

"Giờ Trung Quốc đang làm như vậy. Họ đang làm một cách tàn bạo, nhưng không có gì bất thường cả", ông Araud nói. "Lỗi không phải của kẻ thắng. Lỗi là ở phía kẻ thua".

Chiến thắng của ông Qu đã gióng hồi chuông cảnh tỉnh đối với Mỹ và các đồng minh. Vào tháng 11 năm ngoái, cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Robert O’Brien đã đến New York để gặp các đại sứ Liên Hiệp Quốc từ Châu Âu, Nhật Bản và các nền dân chủ khác để đề xuất thành lập một mặt trận chung chống lại Trung Quốc.

Phản ứng của Châu Âu, được một người nắm rõ nội tình cuộc họp tóm tắt như sau : "Chắc chắn phải làm rồi, nhưng nước Mỹ đã ở đâu cho đến giờ ?"

Mặc dù Trung Quốc là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, nhưng nước này vẫn chỉ đóng góp vào Liên Hiệp Quốc ở mức quốc gia đang phát triển. Trong năm 2018, Bắc Kinh góp 1,3 tỷ đô la cho Liên Hiệp Quốc, chỉ là một phần nhỏ so với cam kết đóng góp hàng năm 10 tỷ đô la của Mỹ.

Bắc Kinh được lợi

Khi Trung Quốc hạn chế các quyền tự do chính trị ở Hong Kong vào mùa hè này, hai tuyên bố đối nghịch nhau đã được đưa ra tại Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc. Một, do Cuba soạn thảo để ca ngợi việc làm của Bắc Kinh, đã giành được sự ủng hộ của 53 quốc gia. Tuyên bố kia, do Anh đưa ra và bày tỏ quan ngại, chỉ có được 27 nước ủng hộ.

Hồi tháng 3, Bắc Kinh đã giành được một ghế trong hội đồng gồm năm thành viên vốn có quyền tuyển chọn các báo cáo viên về vi phạm nhân quyền — những người trước đây từng nhắm vào Bắc Kinh vì đã bỏ tù hơn một triệu người Duy Ngô Nhĩ tại cái gọi là trại cải huấn ở Tân Cương.

Washington đã không có tiếng nói trong việc lựa chọn báo cáo viên nhân quyền vào tháng 3 hoặc trong các tuyên bố về Hong Kong : Chính quyền Trump đã rời khỏi Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc vào năm 2018, với lý do chỉ trích một chiều đối với Israel. Washington cũng rời Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa UNESCO vì những lý do tương tự một năm sau.

Tổng thư ký Liên minh Viễn thông Quốc tế, vốn là một người Trung Quốc đã nhậm chức vào năm 2015, đã ủng hộ Huawei trong cuộc chiến với Mỹ và thúc đẩy hình thành giao thức Internet mới mà các chính phủ phương Tây cho rằng sẽ cho phép giám sát và kiểm duyệt nhiều hơn.

Khoảng 30 cơ quan và tổ chức của Liên Hiệp Quốc đã ký các bản ghi nhớ ủng hộ Ý tưởng Vành đai và Con đường của Trung Quốc, bao gồm cả Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hiệp Quốc, do Trung Quốc lãnh đạo từ năm 2013. Do đó, Trung Quốc có thể trình bày các dự án Vành đai và Con đường của họ, vốn chủ yếu sử dụng các công ty Trung Quốc và thường khiến các quốc gia nghèo lâm vào cảnh nợ nần, là ‘sự hỗ trợ tốt lành được Liên Hiệp Quốc chấp thuận’.

Sau khi giúp một trong những quan chức thực thi pháp luật hàng đầu của họ lên làm chủ tịch Interpol, Bắc Kinh đã bắt giam ông này vào năm 2018 và sau đó truy tố ông ta về tội tham nhũng. Điều này cho thấy các quan chức Trung Quốc lên làm lãnh đạo các tổ chức quốc tế vẫn nằm trong vòng kiểm soát của Bắc Kinh như thế nào.

Mỹ phản công

Hồi đầu năm, Hoa Kỳ, các nước Châu Âu và các nước khác như Ấn Độ đã gạt sự đối đầu sang một bên để cùng nhau phản đối nỗ lực của Trung Quốc dẫn đầu WIPO.

Năm ngoái, Trung Quốc đã vượt qua Mỹ để trở thành nước có bằng sáng chế quốc tế nhiều nhất được đệ đơn lên WIPO, chủ yếu do các nhà đầu tư quốc tế thích nộp hồ sơ từ Trung Quốc, nơi có chi phí rẻ hơn.

"Chúng ta không thể để cho một nước vi phạm quyền sở hữu trí tuệ hàng loạt điều hành tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới", Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo phản đối đề cử của Trung Quốc bằng văn bản.

Các quan chức Mỹ tập trung vào việc thiết lập các quy tắc cho cuộc bỏ phiếu, hy vọng tránh được các biện pháp hung hăng mà Trung Quốc đã sử dụng ở Rome. Mỹ giành được sự ủng hộ để hạn chế số lượng đại biểu trong phòng bỏ phiếu và đảm bảo sự kín đáo của từng lá phiếu.

Cuộc đua bắt đầu với 10 ứng viên. Washington đã thuyết phục Nhật Bản và một số nước khác rút lui sớm và ủng hộ ứng viên Singapore vốn được xem nằm cùng nhóm các nước đang phát triển.

Trước cuộc bỏ phiếu ngày 4/3, Trung Quốc phàn nàn rằng Mỹ đang bắt nạt các nước nhỏ hơn. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên cáo buộc Washington đã có những ‘hành vi phi đạo đức’ khi dùng ‘thủ đoạn đe dọa và tống tiền’.

Mỹ đã cố gắng giữ cho cuộc bầu cử diễn ra trong thời gian ngắn để Bắc Kinh không có thời gian gây áp lực ngoại giao lên các nước. Chiến thuật này đã có hiệu quả.

Sau khi bỏ phiếu, ứng viên của Singapore đã vượt qua ứng viên Trung Quốc ở vòng đầu tiên và giành được đa số tuyệt đối ở vòng bỏ phiếu thứ hai.

‘Vắng mặt thì bị thiệt’

Việc Trung Quốc dùng tiền để gây ảnh hưởng các cơ quan quốc tế là việc ‘Mỹ cũng đã làm biết bao nhiêu năm rồi’ nên ‘không thể cấm cản hay lên án họ được,’ Giáo sư-Tiến sĩ Tạ Văn Tài, người từng giảng dạy tại Đại học Harvard, nhận định với VOA.

"Trong khi giờ đây Mỹ ngại không muốn tài trợ cho các cơ quan Liên Hiệp Quốc thì dĩ nhiên các nước sẽ chịu ảnh hưởng của Trung Quốc nhiều hơn và sẽ bỏ phiếu cho Trung Quốc", ông nói.

Tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc mỗi nước đều có một phiếu ngang nhau bất kể nước lớn hay nước nhỏ nên ‘Trung Quốc dễ gây ảnh hưởng’.

Tuy nhiên, Giáo sư Tài lên án sự hiện diện của Trung Quốc ở cơ quan về nhân quyền của Liên Hiệp Quốc : "Ủy ban Nhân quyền là nơi Trung Quốc đâu có xứng đáng chủ trì các buổi họp bởi vì họ vi phạm nhân quyền nặng nề nhất".

Về phía Mỹ, ông cho rằng việc chính quyền hiện nay rút ra khỏi các định chế quốc tế mà Mỹ là nước sáng lập và từng có ảnh hưởng lớn là ‘hoàn toàn sai lầm’.

"Nếu muốn có ảnh hưởng quốc tế thì Mỹ không thể bỏ những tổ chức này được", ông phân tích. "Ví dụ như nếu rời WHO thì Mỹ sẽ thua trong những vấn đề liên quan đến sức khỏe nhân loại".

"Kẻ vắng mặt sẽ bị thiệt, cho nên đừng bao giờ vắng mặt trong tất cả các tổ chức quốc tế".

Ông Tài dẫn ra ví dụ là nước Mỹ dưới thời Tổng thống Woodrow Wilson đã thực thi chính sách tự cô lập và tẩy chay Hội Quốc Liên. "Rốt cuộc Đức Quốc Xã nổi lên một trận gây chiến tranh khiến Mỹ phải hy sinh nhiều nhân mạng", ông nói.

Ông cho rằng Liên Hiệp Quốc là ‘cái dù rất tốt’ cho Mỹ cho những trường hợp Mỹ muốn có sự chính danh và sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế cho hành động quyết liệt đối với những nước tài trợ khủng bố.

Để đối phó với ảnh hưởng ngày càng lớn của Trung Quốc trên trường quốc tế, ông nói, ‘nếu Mỹ quan tâm đến chủ quyền, quyền lợi của các nước nhỏ thì họ sẽ theo Mỹ’. Vẫn theo chuyên gia này, Trung Quốc mặc dù vung tiền bạc ra mua chuộc nhưng bây giờ các nước đã cảnh giác hơn với cái bẫy giăng ra trong đồng tiền của Trung Quốc.

Ông cho rằng Mỹ có thể điều chỉnh các cơ quan Liên Hiệp Quốc bằng cách yêu cầu Bắc Kinh đóng góp ngân sách nhiều hơn cho tương xứng với quy mô nền kinh tế của họ.

Nguồn : VOA tiếng Việt, 02/10/2020

*****************

Mỹ xếp Trung Quốc đứng đầu danh sách các nước cưỡng bức lao động

RFI, 01/10/2020

Hôm 30/09/2020 Hoa Kỳ xác định Trung Quốc là điểm nóng toàn cầu về hàng hóa do những người bị cưỡng bức Lao động sản xuất. Đây là mối quan tâm ngày càng lớn về cách đối xử với người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương.

Liên Hiệp Quốc báo động khoảng 1 triệu người Duy Ngô Nhĩ bị giam giữ tại các trại cải tạo ở Tân Cương với danh nghĩa "trường đào tạo nghề".  AFP/File

Bộ Lao động Hoa Kỳ công bố danh sách được cập nhật hai năm một lần, về các loại hàng hóa được cho là do trẻ em bị cưỡng bức Lao động làm ra. Trong danh mục này có 17 mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc, từ găng tay cho đến các đồ vật trang trí mùa Giáng Sinh.

Tổng cộng danh sách năm nay có 155 mặt hàng từ 77 nước, trong có có hơn 20 mặt hàng mới được thêm vào như lá Khát của Ethiopia được dùng như chất kích thích, và cá do các đội tàu Đài Loan đánh bắt xa bờ khai thác.

Bộ trưởng Lao động Eugene Scalia nói với báo chí : "Tất cả những lạm dụng được nêu ra trong báo cáo này đều đáng ngại, nhưng đặc biệt có một quốc gia nổi bật nhất. Trung Quốc vượt xa tất cả các nước khác về các sản phẩm do người bị cưỡng bức Lao động làm ra".

Tài khoản Twitter của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ hôm 01/10/2020 nhấn mạnh câu nói của ngoại trưởng Mike Pompeo : "Đảng cộng sản Trung Quốc thực sự là một mối đe dọa".

Trước đó hôm 14/09, Mỹ đã cấm nhập các mặt hàng bông vải, quần áo, sản phẩm từ tóc, linh kiện máy tính do một số "trung tâm huấn nghệ" đặt tại Tân Cương sản xuất.

Theo Liên Hiệp Quốc, hiện có khoảng 1 triệu người Duy Ngô Nhĩ bị giam giữ tại các trại cải tạo ở Tân Cương với danh nghĩa "trường đào tạo nghề".

Thụy My

Chế độ cộng sản Trung Quốc không thể làm gì khi đang phải đối diện với tình trạng khủng hoảng trên nhiều phương diện, theo một học giả Trung Quốc hồi đầu năm nay đã kêu gọi nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình từ chức.

Ông Leng Jiefu, giáo sư và cựu giám đốc khoa chính trị của Đại học Renmin. (Người được phỏng vấn cung cấp cho Đại Kỷ Nguyên)

Ông Leng Jiefu, một giáo sư đã nghỉ hưu và là cựu giám đốc khoa chính trị của Đại học Renmin, một trường đại học danh tiếng của Trung Quốc, vào tháng 4 đã viết một bức thư cho ông Wang Yang, Chủ tịch Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc, một cơ quan cố vấn chính trị, trong đó ông đề nghị rằng Ông Tập nên từ chức trước những lời kêu gọi ngày càng tăng từ cộng đồng quốc tế rằng chế độ này phải chịu trách nhiệm về việc gây ra sự lây lan Virus corona toàn cầu.

Ông cũng thúc giục chế độ áp dụng một hệ thống dân chủ liên bang, tạo ra một "Hợp chủng quốc Trung Quốc" để giải quyết các vấn đề liên quan đến Đài Loan, Hồng Kông, người Duy Ngô Nhĩ và người Tây Tạng.

Bức thư bắt đầu lan truyền trên mạng vào đầu tháng 9, thu hút sự chú ý rộng rãi của cư dân mạng Trung Quốc.

Ông Leng, trong một cuộc phỏng vấn gần đây với tờ Đại Kỷ Nguyên, xác nhận rằng ông đã gửi bức thư, nhưng than thở rằng các khuyến nghị hiện đã "lỗi thời" trước một loạt các diễn biến đáng lo ngại trong những tháng gần đây.

"Bây giờ đã quá muộn ! Có lẽ ngay cả chủ nghĩa liên bang và chế độ của ông Tập cũng không thể giải quyết các vấn đề", ông nói với Đại Kỷ Nguyên trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại.

Ông Leng chỉ ra một loạt các cuộc khủng hoảng do các cách hành động hung hăng của chế độ ở Hồng Kông và Đài Loan, sự đàn áp các dân tộc thiểu số và mối quan hệ xấu đi với các nước khác.

Tại Hồng Kông, Đảng cộng sản Trung Quốc đã áp dụng luật an ninh quốc gia có hiệu lực vào tháng 7, khiến quốc tế lên án, và nhận lệnh trừng phạt từ Hoa Kỳ cũng phản ứng dữ dội từ cư dân Hong Kong, ông nói.

Chế độ Trung Quốc cũng đã tăng cường hoạt động quân sự ở eo biển Đài Loan, thúc đẩy việc gia tăng các động thái hải quân của Mỹ trong khu vực.

Tại Nội Mông, Đảng cộng sản Trung Quốc gần đây đã đưa ra chính sách loại bỏ việc dạy tiếng Mông Cổ trong các lớp học, làm dấy lên những cuộc tẩy chay rộng rãi trong người dân địa phương và khiến người Mông Cổ trên khắp thế giới tức giận.

Ở nước ngoài, ông Leng cho biết Trung Quốc đã chứng kiến ​​mối quan hệ xấu đi với một loạt quốc gia phương Tây như Hoa Kỳ, Úc, Canada và Cộng hòa Séc.

Thư tháng tư

Trong bức thư hồi tháng 4, ông Leng đã viết về việc Trung Quốc nên đáp ứng những yêu cầu ngày càng tăng từ khắp nơi trên thế giới như thế nào khi có kêu gọi Bắc Kinh bồi thường hàng tỷ USD cho việc che đậy Virus corona dẫn đến dịch bệnh lây lan toàn cầu.

"Chúng tôi sẽ giải quyết những khoản bồi thường này như thế nào ? Chúng ta sẽ chiến đấu với tất cả các nước này hay sao ? " ông Leng viết trong thư. "[Nếu chúng tôi chiến đấu], chúng tôi sẽ không có bất kỳ người bạn nào [trên thế giới] nhưng có gánh nặng – Triều Tiên".

"Chiến lược tốt nhất là để Tập Cận Bình từ chức tất cả các vị trí của ông ta… Khi đó áp lực từ cộng đồng quốc tế sẽ giảm thiểu… Khi đó, nhà lãnh đạo mới có thể giải quyết các vấn đề đối ngoại một cách dễ dàng", ông Leng nói thêm.

Ông Leng cũng đề cập đến vấn đề Đài Loan, nói rằng, "Càng ngày chúng ta càng không thể thống nhất được với Đài Loan vì nước này có sự hỗ trợ từ Hoa Kỳ".

Đảng cộng sản Trung Quốc coi Đài Loan là một phần lãnh thổ của riêng mình, mặc dù hòn đảo dân chủ này độc lập về chính trị, có chính phủ, quân đội và tiền tệ của riêng mình.

Ông Leng cho biết lý do Hoa Kỳ ủng hộ Đài Loan là vì nước này ủng hộ nền dân chủ. Sau đó, ông gợi ý : "Việc áp dụng một hệ thống liên bang dân chủ là giải pháp tốt nhất để giải quyết vấn đề Đài Loan".

Một hệ thống liên bang như vậy sẽ khiến Trung Quốc bị chia thành nhiều khu vực, với mỗi khu vực được quản lý bởi một chế độ tự trị. Mỗi chế độ tự trị này cũng sẽ thuộc quyền quản lý của chính quyền liên bang ở Bắc Kinh. Ông Leng cho biết, bằng cách thành lập chính phủ liên bang, các vấn đề ở Hồng Kông và Tân Cương sẽ được giải quyết.

Ông Leng viết : "Việc trao quyền tự trị cho người dân Hồng Kông có thể khôi phục địa vị tự do và phát triển nền kinh tế của Hong Kong. "Hệ thống liên bang có thể giải quyết xung đột sắc tộc của Trung Quốc bởi vì xung đột sắc tộc chỉ có thể được giải quyết bằng hòa giải, không phải bằng cách đàn áp".

Trái ngược với các quan điểm chính thức của Trung Quốc phản đối Hoa Kỳ, ông Leng coi nước này là "người bạn tốt nhất" của Trung Quốc.

"Nước này chưa xâm phạm bất kỳ vùng đất nào của chúng tôi. Sự hỗ trợ mà chúng ta nhận được từ Hoa Kỳ ngày càng lớn hơn sự hỗ trợ từ bất kỳ quốc gia nào khác [trong lịch sử]", ông viết.

Ông Leng cũng thảo luận về các vấn đề trong nước của Trung Quốc, chẳng hạn như nông nghiệp. Trong hai thập kỷ qua, ngày càng nhiều nông dân Trung Quốc trở thành công nhân nhập cư đổ xô đến các thành phố vì Bắc Kinh không có chính sách hỗ trợ nông dân, ông viết.

Ông Leng gợi ý rằng Trung Quốc nên tạo ra các động lực khuyến khích nông dân ở lại nông thôn và phát triển nông nghiệp.

Năm nay, đại dịch vi rút Đảng cộng sản Trung Quốc, lũ lụt, hạn hán và sâu bệnh đã tàn phá mùa màng trong nước. Trung Quốc hiện đang phải vật lộn với tình trạng thiếu lương thực và đẩy mạnh nhập khẩu nông sản để nuôi sống người dân.

Nicole Hao

Nguyên tác : Beijing Has No Way Out of the Crises It Faces : Chinese Scholar, 20/09/2020

Anh Khoa dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 23/09/2020

Đông Á : Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ thăm Đài Loan

Tú Anh, RFI, 17/09/2020

Lần đầu tiên từ 40 năm nay, một nhà ngoại giao cao cấp Hoa Kỳ thăm Đài Loan, thể hiện chiến lược của Washington thách đố Bắc Kinh và chính sách bao vây hải đảo. Ngoại trưởng Đài Loan Ngô Chiêu Nhiếp kêu gọi cộng đồng quốc tế trợ giúp chống "Trung Quốc xâm lược".

Bộ trưởng Y tế Mỹ Alex Azar và tổng thống Thái Anh Văn (P), phủ tổng thống Đài Loan, Đài Bắc, ngày 10/08/2020. © AP/SIPA

Keith Krach, thứ trưởng (đứng hàng thứ ba trong Bộ Ngoại giao Mỹ) đặc trách Tăng trưởng Kinh tế, Năng lượng và Môi trường, công du Đài Loan ba ngày kể từ thứ Năm 17/09/2020 để tham dự buổi lễ tưởng niệm cố tổng thống Lý Đăng Huy, theo thông báo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ. Phát ngôn viên Morgan Ortagus cho biết thêm "Hoa Kỳ tôn vinh di sản của tổng thống Lý Đăng Huy bằng cách tiếp tục mối quan hệ chặt chẽ với Đài Loan và nền dân chủ năng động qua các giá trị chung về chính trị và kinh tế".

Lý Đăng Huy là tổng thống đầu tiên Trung Hoa Dân Quốc, quốc hiệu chính thức của Đài Loan, được bầu một cách dân chủ vào năm 1988.

Cùng đi với ông Keith Krach còn có trợ lý ngoại trưởng phụ trách Dân chủ, Nhân Quyền và Lao Động, Robert Destro.Theo Bộ Ngoại giao Đài Loan, hai bên sẽ thảo luận về các biện pháp củng cố hợp tác kinh tế song phương.

Chuyến thăm viếng này này, lần thứ hai trong vòng hai tháng của một quan chức cao cấp Mỹ, sau bộ trưởng Y tế Axel Azar, có nguy cơ làm Bắc Kinh nổi giận. Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố "cực lực chống lại mọi hành động khuyến khích thái độ ngạo mạn của thế lực đòi độc lập", theo Reuters.

Hôm thứ Tư, đại sứ Mỹ bên cạnh Liên Hiệp Quốc, Kelly Craft, cho biết có một buổi ăn tối với đại diện cao cấp nhất của Đài Loan tại New York, James K.J Lee, giám đốc Văn phòng Kinh Tế, Văn Hóa Đài Loan.

Theo nhận định của AP, các động thái siết chặt quan hệ với Đài Loan được cả lập pháp Mỹ ủng hộ và cũng là một cách để hành pháp Mỹ thách thức những đe dọa của đảng Cộng sản Trung Quốc.

Đài Bắc kêu gọi thành lập Liên minh quốc tế chống Trung Quốc 

Vài giờ trước khi phái đoàn ngoại giao Mỹ đến Đài Bắc, ngoại trưởng Ngô Chiêu Nhiếp kêu gọi cộng đồng quốc tế cùng "liên minh với Đài Loan chống Trung Quốc bá quyền". Trong một bài phỏng vấn dài được các hãng truyền thông quốc tế loan tải (FR24 News, Asean Post và AFP) ngoại trưởng Đài Loan cho biết Đài Loan là "tuyến đầu chống Trung Quốc". Trong những ngày gần đây, vùng nhận dạng phòng không của Đài Loan bị máy bay Hoa lục xâm phạm hơn 30 lần.

Hôm nay, bộ Quốc Phòng Đài Loan tố cáo hai máy bay săn tàu ngầm của Trung Quốc áp sát vùng nhận dạng phòng không của hải đảo trước khi bị chiến đấu cơ Đài Loan cảnh báo phải bay đi.

Tú Anh

**********************

Tân Cương : Trung Quốc sẵn sàng đón tiếp các quan sát viên Châu Âu

Thanh Phương, RFI, 16/09/2020

Hôm 15/09/2020, Trung Quốc tuyên bố "sẵn sàng" đón tiếp các quan sát viên độc lập đến vùng Tân Cương, một ngày sau khi Liên Hiệp Châu Âu yêu cầu được đến vùng mà Bắc Kinh bị tố cáo đang giam giữ hàng loạt những người sắc tộc Duy Ngô Nhĩ Hồi giáo.

Biểu tình đòi tự do cho người Duy Ngô Nhĩ, trước trụ sở Liên Hiệp Quốc tại Geneve, Thụy Sĩ, ngày 06/11/2018  AP - Salvatore di Nolfi

Theo các tổ chức nhân quyền và Hoa Kỳ, hơn một triệu người Duy Ngô Nhĩ đã bị giam trong các "trại tập trung" ở Tân Cương, miền tây bắc Trung Quốc, nơi mà Bắc Kinh đang gia tăng đàn áp, viện cớ chống khủng bố.

Trung Quốc vẫn khẳng định các trại đó chỉ là các "trung tâm dạy nghề", để giúp người dân Tân Cương tìm được việc làm và không bị lôi kéo vào các tổ chức tôn giáo cực đoan. Nhưng quốc tế, đứng đầu là Hoa Kỳ, không ngừng gia tăng áp lực với Bắc Kinh trong hồ sơ này. Hôm thứ Hai vừa qua, chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Charles Michel đã đề nghị với Trung Quốc chấp nhận để "các quan sát viên độc lập" đến Tân Cương quan sát tình hình tại chỗ.

Trong cuộc họp báo hôm qua, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc Vương Văn Bân (Wang Wenbin) tuyên bố : "Trung Quốc chấp nhận đề nghị này và sẵn sàng tiến hành những chuẩn bị cần thiết. Trái bóng từ nay nằm bên phía Liên Hiệp Châu Âu".

Bắc Kinh đã từng bác bỏ những đề nghị trước đó của quốc tế về việc cho phép tự do đi vào vùng Tân Cương. Tuy nhiên, trong phát biểu hôm qua, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc không nói rõ là các quan sát viên của Liên Hiệp Châu Âu sẽ đến thăm vùng Tân Cương trong điều kiện như thế nào. Ông Vương Văn Bân nhấn mạnh "Trung Quốc chống lại mọi cuộc điều tra dựa trên một sự suy đoán có tội", tức là không chấp nhận cho các quan sát viên đến để điều tra dựa trên những cáo buộc mà Bắc Kinh cho là "dối trá".

Thanh Phương

*************************

Mỹ truy tố nhóm tin tặc người Trung Quốc

VOA, 17/09/2020

Ngày 16/9, Bộ Tư pháp Mỹ loan báo đã truy tố 5 cư dân gốc Trung Quốc và 2 doanh nhân Malaysia trong một nỗ lực tin tặc rộng lớn nhắm mục tiêu từ các trò chơi điện tử đến các nhà hoạt động vì dân chủ.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Jeffrey Rosen cho biết Bộ đã truy tố 5 cư dân gốc Trung Quốc và 2 doanh nhân Malaysia về tội tin tặc.

Các công tố viên liên bang cho hay 5 công dân Trung Quốc này bị truy tố vì xâm nhập hơn 100 công ty tại Mỹ và nước ngoài, kể cả các công ty phát triển phần mềm, sản xuất máy vi tính, cung cấp viễn thông, công ty trò chơi điện tử, các tổ chức bất vụ lợi, trường đại học, cơ quan nghiên cứu cũng như chính phủ nước ngoài, chính trị gia và những nhân vật xã hội dân sự tại Hong Kong.

Các giới chức không nói những tin tặc bị cáo buộc làm việc nhân danh Bắc Kinh nhưng trong một tuyên bố, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Jeffrey Rosen bày tỏ bất bình với nhà cầm quyền Trung Quốc, nói rằng ít nhất họ cũng đã làm ngơ đối với gián điệp trên mạng.

"Chúng tôi biết nhà chức trách Trung Quốc ít nhất có khả năng cũng như nhà cầm quyền thi hành luật pháp ở đây cũng như các nước có ý thức thi hành luật pháp chống lại việc xâm nhập máy vi tính", ông Rosen nói. "Nhưng họ không làm".

Ông tố cáo thêm là một trong những bị cáo Trung Quốc đã khoe với đồng nghiệp là ông ta "rất gần gũi" với Bộ Công an Trung Quốc và sẽ được bảo vệ "trừ phi có chuyện gì rất lớn xảy ra".

"Không một chính phủ có trách nhiệm nào che chở cho những tội phạm trên mạng nhắm vào các nạn nhân trên toàn thế giới trong các hành động đánh cắp", ông Rosen nói.

Tòa đại sứ Trung Quốc tại Washington không trả lời email yêu cầu bình luận.

Bắc Kinh liên tục bác bỏ trách nhiệm tin tặc khi đối mặt với những truy tố ngày càng tăng của nhà chức trách Mỹ.

Cùng với cáo buộc tin tặc, các công tố viên Mỹ cũng truy tố hai doanh nhân Malaysia là Wong Ong Hua, 46 tuổi, và Ling Yang Ching, 32 tuổi, bị cáo buộc đồng lõa với hai trong số những gián điệp kỹ thuật số người Trung Quốc vừa kể, hưởng lợi từ việc xâm nhập máy vi tính nhắm vào các công ty trò chơi video tại Mỹ, Pháp, Nhật, Singapore và Hàn Quốc.

Bộ Tư pháp Mỹ nói hai người này hoạt động thông qua một công ty Malaysia có tên SEA Gamer Mall.

Trợ lý Bộ trưởng Tư pháp Mỹ phụ trách An ninh Quốc gia John Demers ngày 16/9 nói các bị cáo Malaysia bị bắt giữ nhưng có phần chắc họ sẽ chống lại việc trục xuất.

Bộ Tư pháp nói đã có được trát lục soát trong tháng này đưa đến kết quả là tịch thu được hàng trăm tài khoản, máy chủ, tên miền và những trang mạng "làm nơi trao tin" của những nghi can tin tặc để giúp rút dữ liệu từ các nạn nhân.

Bộ nói Công ty Microsoft đã phát triển các biện pháp để ngăn chặn tin tặc và những hành động của công ty là "một phần đáng kể" trong tổng thể nỗ lực của Mỹ để vô hiệu hóa tin tặc. Microsoft chưa trả lời yêu cầu bình luận về tin này.

Theo Reuters

********************

Hong Kong phản đối Mỹ yêu cầu dán nhãn mác ‘Made in China’

VOA, 16/09/2020

Chính quyền Hong Kong đã chính thức phản đối yêu cầu của Hoa Kỳ về việc phải dán nhãn mác "Made in China" [Sản xuất tại Trung Quốc] lên các hàng hóa xuất khẩu từ đặc khu này, Reuters đưa tin hôm 16/9, dẫn lời Bộ trưởng Thương mại Edward Yau.

Sản phẩm với nhãn mác "Made in Hong Kong".

Bước đi công bố tháng trước của Washington tiếp sau việc Trung Quốc áp đặt luật an ninh mới lên Hong Kong, dẫn tới quyết định của Washington, chấm dứt việc đối xử đặc biệt dành cho Hong Kong.

Theo Reuters, ông Yau nói rằng động thái của Hoa Kỳ "trái với các luật lệ của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và vi phạm quyền của chúng tôi trong vai trò một khu vực hải quan riêng biệt".

"Chúng tôi là một thành viên độc lập của WTO", ông Yau nói tiếp.

Theo Reuters, hôm 15/9, Tổ chức Thương mại Thế giới nói rằng Hoa Kỳ đã vi phạm các luật lệ thương mại toàn cầu khi áp thuế nhiều tỷ đôla với Trung Quốc trong cuộc chiến thương mại với Bắc Kinh.

Ngày 26/08/2020 vừa qua, Mỹ ban hành một loạt biện pháp trừng phạt mới nhắm vào Trung Quốc, đưa thêm 24 tâp đoàn Trung Quốc vào Danh sách các thực thể (Entity List), một danh sách đen bao gồm các công ty bị cấm giao dịch với doanh nghiệp Mỹ. Lý do được Bộ Thương mại Mỹ chính thức đưa ra là các tập đoàn này đã có "vai trò hỗ trợ quân đội Trung Quốc xây dựng và quân sự hóa các đảo ở Biển Đông mà quốc tế lên án".

Sri Lanka chuyển nhượng 85% cảng Hambantota cho tập đoàn Trung Quốc, China Merchants Port Holdings. Ảnh minh họa.  AFP/File

Tuy nhiên, nhiều nhà quan sát đã thấy rằng động thái của Washington sẽ có tác động vượt ra ngoài Biển Đông vì sẽ ảnh hưởng đến các tập đoàn Trung Quốc có vai trò thiết yếu trong việc đẩy mạnh sáng kiến Con đường tơ lụa mới của Bắc Kinh.

Trong bài phân tích ngày 27/08/2020 mang tựa đề rất hình tượng : "Với những biện pháp trừng phạt mới nhất, Mỹ đang phủ bóng trên Vành đai và Con đường Trung Quốc", chuyên san Nhật Bản The Diplomat đã nêu bật ví dụ của đại tập đoàn Xây Dựng Giao Thông Trung Quốc (CCCC), một tác nhân chủ chốt trong các công trình bồi đắp đảo nhân tạo tại Trường Sa, nhưng cũng có một vai trò thiết yếu trong đề án Con đường tơ lụa mới của Trung Quốc.

Con Đường tơ lụa mới trong tầm nhắm của Mỹ

Theo nhận định của The Diplomat, nếu Bộ Thương mại Mỹ chỉ tập trung trên mục tiêu trừng phạt các thực thể và cá nhân Trung Quốc dính líu đến các hoạt động quân sự hóa Biển Đông, thì giới chức ngoại giao Mỹ không ngần ngại gợi lên mục tiêu thứ hai là đánh vào dự án Một vành đai Một con đường của Bắc Kinh.

Khi loan báo quyết định đưa 24 thực thể Trung Quốc vào danh sách đen, bộ trưởng thương mại Mỹ Wilbur Ross chẳng hạn đã nhấn mạnh rằng : "Các đơn vị bị nhận dạng đã đóng một vai trò đáng kể trong việc giúp Trung Quốc xây dựng một cách khiêu khích các đảo nhân tạo đó (ở Biển Đông) và phải gánh chịu trách nhiêm".

Nhật báo Mỹ The Washington Post, đã ghi nhận rằng tác hại cụ thể của các biện pháp trừng phạt được loan báo đối với các công ty Trung Quốc bị đưa vào sổ đen sẽ không cao vì nhìn chung họ không làm ăn nhiều với các công ty Mỹ. Một viên chức chính quyền Hoa Kỳ đã gợi lên doanh số vỏn vẹn 5 triệu đô la trong vòng 5 năm qua.

Tuy nhiên, theo tờ báo Mỹ, mục tiêu của biện pháp không đơn thuần là trừng phạt các công ty Trung Quốc bị liệt vào sổ đen, mà là để răn đe các nước có nhiều giao dịch với các thực thể đó. Một viên chức cao cấp thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ đã xác định rằng lệnh trừng phạt có nhiều mục tiêu khác nhau, và ngoài việc "buộc kẻ xấu phải trả giá", còn có việc "khuyến khích tất cả các bên và định chế cũng như chính phủ trên thế giới nhận thức rõ rủi ro và xem xét lại việc kinh doanh, giao dịch" với các tập đoàn Nhà nước Trung Quốc bị nêu tên.

Theo The Diplomat, chính vì mục tiêu răn đe đó mà Tập Đoàn Xây Dựng Giao Thông Trung Quốc - China Communications Construction Company (CCCC) bị đưa vào danh sách và được chính ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nêu đích danh.

Trong thông cáo về quyết định đưa 24 thực thể Trung Quốc vào danh sách đen, ngoại trưởng Mỹ đã mô tả tập đoàn Trung Quốc như sau : "CCCC dẫn đầu việc nạo vét đáy biển để xây dựng các tiền đồn Trung Quốc ở Biển Đông và cũng là một trong những nhà thầu hàng đầu mà Bắc Kinh sử dụng cho chiến lược chung Một Vành Đai Một Con Đường. Tập đoàn này và các chi nhánh đã can dự vào việc tham nhũng, tài trợ kiểu ăn cướp, hủy hoại môi trường và các hoạt động tàn phá khác trên toàn thế giới. Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa không được phép dùng CCCC và những tập đoàn Nhà nước khác làm vũ khí để áp đặt một lịch trình bành trướng".

Tóm lại, đối với The Diplomat, bên cạnh mục tiêu được công bố là trừng phạt về tội xây dựng các đảo nhân tạo ở Biển Đông, các viên chức ngoại giao Mỹ đã ám chỉ một mục tiêu khác : đánh vào Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) bằng cách chĩa mũi dùi vào một tập đoàn Nhà nước Trung Quốc ở vị trí trung tâm của đề án.

CCCC là một doanh nghiệp khổng lồ trong số các tập đoàn Nhà nước Trung Quốc. Theo trang web của tập đoàn thì họ là một đại tập đoàn trong ngành xây dựng và thiết kế cảng ở Trung Quốc, công ty hàng đầu về đường sắt, về nạo vét, đứng hàng thứ nhì thế giới về khối lượng nạo vét. Do đó, không có gì là lạ khi CCCC hiện diện trong nhiều đề án tại hải ngoại trong khuôn khổ sáng kiến Một vành đai Một con đường.

Mở rộng răn đe

Theo The Diplomat, ý định tấn công vào Con đường tơ lụa mới còn thể hiện qua việc Mỹ đưa thêm 5 trong số 34 công ty con (hay chi nhánh) của CCCC vào sổ đen mà đa số đều trực tiếp tham gia vào đề án BRI ở hải ngoại. Ví dụ, Công ty nạo vét CCCC Dredging vào năm 2016 đã ký hợp đồng 328 triệu đô la cho công trình nạo vét, xây dựng ở Philippines cho Cebu International và Bulk Terminal Project.

Nhưng nhìn rộng hơn thì Washington hy vọng tạo hệ quả gây ớn lạnh đối với những chi nhánh không bị đưa vào danh sách, như tập đoàn cảng China Harbor Engineering Company (CHEC).

CHEC đang chịu trách nhiệm hai đề án cực lớn tại Sri Lanka, thường được xem là tấm quảng cáo cho BRI. CHEC đứng sau hợp đồng 1,4 tỷ đô la để xây cảng Colombo New Port City và cũng dính đến đề án trị giá 1,5 tỷ đô la về cảng Hambantota, sau đó chuyển lại cho một tập đoàn Trung Quốc khác, China Merchants Port Holdings, để gán nợ. CHEC cũng tham gia vào nhóm CITIC Consortium trong đề án cảng sâu ở Kyaukpyu, Miến Điện (5,4 tỷ đô la).

Các công trình tại Sri Lanka cũng như tại Miến Điện đã làm Ấn Độ và Hoa Kỳ lo ngại trước việc Trung Quốc tài trợ cho hạ tầng cơ sở cảng ở Ấn Độ Dương, thiết lập "chuỗi trân châu" của Trung Quốc bằng cách sử dụng hạ tầng cơ sở dân sự ở các quốc gia khác quanh Ấn Độ Dương cho mục tiêu chiến lược của Bắc Kinh.

Không chỉ cảng, CCCC còn dấn thân vào những công trình lớn nhất nhằm xây dựng đường xe lửa và đường bộ trong đề án BRI.

Ở Đông Nam Á, đề án đường xe lửa phía đông của Malaysia - East Coast Rail Link - được xem là quan trọng nhất của BRI tại đây. Đó là chưa kể đến các dự án của CCCC tại Châu Phi, như đề án tuyến xe lửa Mombasa-Nairobi-Naivasha của Standard Gauge Railway ở Kenya và đường vành đai Addis Ababa ở Ethiopia, hay xa lộ nối liền Ethiopia và láng giềng Djibouti cùng hải cảng chiến lược tại đây.

Tập đoàn cũng vươn đến Châu Âu. Tại Ý, nước đã tham gia BRI từ tháng 3/2019, CCCC sẽ giúp nâng cấp hạ tầng cơ sở các hải cảng Genoa và Trieste. Tập đoàn Trung Quốc cũng xây một phần đường xe lửa Budapest-Belgrade, mà Trung Quốc muốn qua đó phô trương công nghệ hỏa xa của mình ở Châu Âu.

Rõ ràng, với việc CCCC hiện diện mọi nơi, vấn đề răn đe các quốc gia giao dịch với tập đoàn không dễ. Nhưng với chính quyền Trump nghiêng về việc trừng phạt từng tập đoàn Trung Quốc cá thể, để đạt kết mục tiêu chiến lươc trong cuộc tranh đua Mỹ -Trung, thì cũng nên chờ đợi xem công ty con nào khác của CCCC sẽ bị đưa vào danh sách Entity List trong tương lai.

Mai Vân

Nguồn : RFI, 02/09/2020

Trung Quốc, quốc gia đánh cá lậu số 1 thế giới : Quốc tế làm gì để đối phó ?

Trọng Thành, RFI, 19/08/2020

Lệnh cấm đánh bắt cá do Trung Quốc đơn phương áp đặt ở Biển Đông và biển Hoa Đông năm 2020 hết hiệu lực hôm thứ Hai, 16/08. Việt Nam, Philippines và một số quốc gia láng giềng khác lo ngại tàu cá Trung Quốc tràn ngập các khu vực khai thác hải sản truyền thống của mình. Tuy nhiên, hạm đội tàu cá của Trung Quốc, với các hoạt động đánh cá lậu được coi là đứng đầu thế giới, cũng đang ngày càng trở thành mối đe dọa đối với nhiều nơi. 

Một bãi biển thuộc quần đảo Galapagos (Ecuador), khu bảo tồn được UNESCO xếp hạng "di sản nhân loại", nơi hàng trăm tàu cá Trung Quốc áp sát, tháng 7/2020. ©

Các hoạt động đánh cá lậu của Trung Quốc có quy mô thế nào ? Quốc tế làm gì để đối phó với Trung Quốc ? Chuyên mục Theo dòng thời sự của RFI tổng hợp thông tin báo chí về vấn đề này. 

***

1. Tại sao nói Trung Quốc là quốc gia đánh cá bất hợp pháp số 1 thế giới ? 

Theo tổ chức WWF (Quỹ Thiên Nhiên Hoang Dã Thế Giới), hơn 800 triệu người trên thế giới sống dựa vào nghề khai thác hải sản. Thế nhưng nguồn lợi hải sản hiện nay đang bị đe dọa nghiêm trọng, do các hoạt động "khai thác không bền vững", các hoạt động đánh cá lậu, không được công bố, không được điều chỉnh bằng các quy định (illegal, unreported and unregulated / IUU). Các hoạt động khai thác hải sản lậu chiếm khoảng từ "12 đến 18% sản lượng khai thác toàn cầu, và góp phần vào việc khai thác cạn kiệt các đại dương, phá hủy các hệ sinh thái". Tổng thiệt hại chỉ riêng do đánh cá lậu mang lại ước chừng từ 8 đến 19 tỉ euro.

Trong một bài viết trên trang mạng của Học viện Hải quân Hoa Kỳ, tiến sĩ Claude Berube, giảng viên Học viện Hải Quân Mỹ, cũng nêu ra con số 20% sản lượng hải sản khai thác trên thế giới là do các hoạt động đánh bắt lậu (riêng tại Hoa Kỳ, số lượng hải sản đánh bắt bất hợp pháp ước tính cũng khoảng 20 đến 30%, và số lượng hải sản đánh bắt bất hợp pháp tại nhiều nơi khác còn cao hơn). Giảng viên Học viện Hải quân Mỹ cũng lưu ý đến con số 30% số tàu đánh cá trên thế giới là của Trung Quốc. Hiệp hội ODI, chuyên theo dõi lĩnh vực này, trong một báo cáo chi tiết hồi 2016, đã cho biết lực lượng tàu cá đánh bắt biển xa (DWF) của Trung Quốc có "quy mô lớn nhất thế giới", với khoảng 17.000 tàu cá, cao hơn gấp từ 5 đến 8 lần so với các ước tính trước đó (1). Khoảng 1.000 tàu Trung Quốc đánh bắt biển xa được đăng ký với cờ hiệu của các nước khác. Ít nhất, gần 200 tàu cá Trung Quốc bị nghi ngờ tham gia vào các hoạt động đánh cá lậu. Để so sánh, chúng ta biết lực lượng đánh cá biển xa của Mỹ chỉ có khoảng 300 tàu (theo trang mạng chuyên về môi trường Yale). 

Theo bảng xếp hạng Index IUU (illegal, unreported and unregulated / IUU), về đánh bắt cá lậu, khai thác bừa bãi, của cơ quan chống các hoạt động tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (Global Initiative Against Transnational Organized Crime), có trụ sở tại Genève, Trung Quốc là quốc gia đứng đầu trong bảng xếp hạng 152 nước. 

Một trong các ví dụ tiêu biểu ví dụ tiêu biểu cho các hoạt động đánh cá lậu quy mô lớn của Trung Quốc gần đây là việc chính quyền Peru bắt giữ tàu đánh cá Trung Quốc Damanzaihao, vì khai thác cá lậu, và gây ô nhiễm nghiêm trọng cho vùng biển Peru. Tàu Damanzaihao được coi là "tàu đánh cá - xưởng chế biến hải sản trên biển lớn nhất thế giới", có khả năng xử lý đến 547.000 tấn cá một năm. Năm 2016, tàu bị chính quyền Peru phạt nhiều triệu đô la, vì đánh cá lậu. 

Phóng viên điều tra Ian Urbina, trong một bài viết trên mạng Yale Environment 360, cho biết Trung Quốc không chỉ là "nhà xuất khẩu hải sản số một thế giới", mà bản thân Trung Quốc cũng là quốc gia tiêu thụ đến "hơn một phần ba lượng hải sản toàn cầu" hàng năm. Sau khi đánh bắt hải sản cạn kiệt tại các vùng biển gần Trung Quốc, trong những năm gần đây, hạm đội tàu cá Trung Quốc đã vươn xa hơn, đặc biệt là tại vùng biển tây Châu Phi và Nam Mỹ, là nơi các quốc gia ven bờ ít có phương tiện kiểm soát vùng biển thuộc đặc quyền kinh tế quốc gia mình. Tàu cá Trung Quốc đánh bắt xa thường có trọng tải rất lớn, một tuần đánh cá của tàu Trung Quốc tại các vùng biển Senegal hay Mêhicô bằng thuyền bè địa phương đánh bắt trong cả năm. Theo nhà báo Ian Urbina, chỉ riêng lượng mực Trung Quốc khai thác tại các vùng biển quốc tế chiếm từ 50 đến 70% lượng mực thế giới khai thác tại vùng biển này.

Hoạt động đánh bắt lậu hải sản của Trung Quốc ắt hẳn có quy mô lớn hơn nhiều so với những gì đã biết. Hồi cuối tháng trước (tháng 7/2020), truyền thông quốc tế loan tải rộng rãi thông tin về các hoạt động đánh bắt bất hợp pháp của Trung Quốc tại vùng biển thuộc đặc quyền kinh tế của Bắc Triều Tiên. Tổ chức báo chí điều tra phi lợi nhuận Outlaw Ocean Project, có trụ sở tại Washington, dựa trên các dữ liệu vệ tinh trong hai năm gần đây, đã vén lộ hoạt động của tàu cá công nghiệp Trung Quốc quy mô lớn, tại một khu vực ít ngờ cho đến này. Năm ngoái, có ít nhất gần 800 tàu cá Trung Quốc hoạt động tại vùng biển này, khu vực vốn bị Liên Hiệp Quốc cấm, trong khuôn khổ các trừng phạt nhắm vào Bắc Triều Tiên. Các dữ liệu vệ tinh nói trên cũng được cơ quan theo dõi nghề cá Global Fishing Watch và nhiều chuyên gia Hoa Kỳ, Hàn Quốc và Nhật Bản phân tích, được công bố trên tạp chí khoa học Science Advances. 

2. Thế giới đối phó ra sao với hiện tượng tàu của Trung Quốc khai thác hải sản bất hợp pháp ? 

Trước hết về mặt truyền thông, việc các tổ chức điều tra, quan sát theo dõi sát các hoạt động khai thác hải sản của Trung Quốc cũng buộc Trung Quốc phải dè chừng. Một ví dụ mới nhất : Giữa tháng 7/2020, việc một hạm đội tàu cá hơn 280 chiếc của Trung Quốc áp sát vùng bảo tồn biển thuộc quần đảo Galapagos trên Thái Bình Dương (của Ecuador), một khu bảo tồn biển được UNESCO xếp hạng, cách bờ tây của Ecuador khoảng 1.000 km, đã được các tổ chức quan sát biển theo sát, truyền thông loan tải rộng rãi. Việc đội tàu cá Trung Quốc hiện diện đông đảo tại khu vực bảo tồn biển hết sức quý giá này, bị đông đảo giới bảo vệ môi trường coi là một hành động khiêu khích. 

Ông Tony Long, chủ tịch của Global Fishing Watch, cho đài France 24 biết là "nhiều tàu trong số đội tàu trên đã từng tham gia vào các hoạt động đánh bắt cá lậu (IUU)". Lần này, các tàu Trung Quốc hoạt động sát vùng ranh giới của vùng bảo tồn biển Galapagos. Mặc dù, không xâm nhập vào khu vực bảo tồn biển, nhưng theo các nhà hoạt động môi trường, hoạt động của tàu cá Trung Quốc đe dọa nghiêm trọng các loài sinh vật biển trong khu bảo tồn, bởi nhiều loài trong đó, bao gồm các loài cá mập quý hiếm, vốn là các loài cá di cư, và chúng thường xuyên rời khỏi khu vực bảo tồn để ra vùng biển khơi, nơi chúng dễ dàng trở thành mồi ngon cho các tàu cá Trung Quốc. 

Năm 2017, chính quyền Ecuador từng bắt giữ tàu cá Trung Quốc Fu Yuan Yu Leng 999, với 300 tấn hải sản, ngay trong khu vực bảo tồn, trong số hải sản trên tàu bị thu giữ có nhiều cá mập nằm trong danh sách các giống loài có nguy cơ tuyệt chủng. Lần này, trên thực tế, tàu Trung Quốc chưa thâm nhập vào khu bảo tồn, có thể là do sự theo dõi sát sao của giới bảo vệ môi trường, thế nhưng chỉ riêng việc các tàu cá Trung Quốc khai thác quy mô lớn trên vùng biển quốc tế đã có thể để lại các thiệt hại khó vãn hồi. Một số ngư dân Ecuador cho biết đã chứng kiến các tàu cá Trung Quốc với dây câu dài đến 100 km (2).

Phát biểu đầu tháng 8/2020, đại sứ Trung Quốc tại Ecuador khẳng định các hoạt động đánh bắt của tàu Trung Quốc trên vùng biển quốc tế, bên ngoài vùng đặc quyền kinh tế của quần đảo Galapagos, của Ecuador, là "hoàn toàn hợp pháp", và "không đe dọa bất cứ ai". Trước đó, ngày 02/08, ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã lên án Bắc Kinh về vấn đề này, và khẳng định sẵn sàng trợ giúp Ecuador cũng như tất cả các quốc gia bị đe dọa bởi "các tàu đánh cá Trung Quốc, hoạt động phi pháp và sử dụng các kỹ thuật đánh cá vô trách nhiệm". 

3. Phải chăng quốc tế gần như cơ bản là bất lực trước các hoạt động đánh bắt lậu, đánh bắt hải sản bừa bãi của Trung Quốc ? 

Như chúng ta thấy, hoạt động của nhiều tổ chức bảo vệ nghề cá, bảo vệ môi trường phi chính phủ, và truyền thông quốc tế trong thời gian qua, đã có một số tác dụng nhất định. Và nạn đánh bắt cá lậu, đánh bắt hải sản bừa bãi cũng liên quan đến nhiều quốc gia khác trên thế giới, chứ không chỉ Trung Quốc, cho dù Trung Quốc là quốc gia đứng đầu thế giới trong lĩnh vực này. 

Trên thực tế, gần đây, đã ra đời một công cụ pháp lý quốc tế quan trọng (Port State Measures Agreement - PSMA), được coi là thoả thuận pháp lý quốc tế mang tính cưỡng chế đầu tiên nhằm chống nạn khai thác cá lậu, khai thác bừa bãi (IUU). Nguyên tắc chính của Thỏa thuận này, là ngăn chặn không để các tàu tham gia vào các hoạt động khai thác cá lậu (IUU) cập cảng các nước, trên toàn thế giới. 

Thoả thuận PSMA, ra đời năm 2016 và đã bắt đầu có hiệu lực, có khả năng cưỡng chế rất lớn so với các quy định trước đó. Theo đại diện của Greenpeace ở Bắc Kinh, trước đây các doanh nghiệp vi phạm chỉ phải trả tiền phạt, kể từ giờ thuyền trưởng các tàu đánh bắt lậu sẽ bị tước quyền hoạt động 5 năm, chủ doanh nghiệp bị cấm đảm nhiệm chức vụ 3 năm. Nếu Bắc Kinh gia nhập Thỏa thuận này, ngoài chuyện cấm tàu vi phạm cập cảng, chính quyền Trung Quốc cũng sẽ phải có trách nhiệm điều tra các tàu cá vi phạm, theo luật Trung Quốc, và theo các hiệp ước quốc tế, mà Bắc Kinh tham gia. Hồi năm 2017, Bắc Kinh hứa sẽ tham gia Thỏa thuận quốc tế này (3). 

Bên cạnh việc quốc tế gây áp lực để Trung Quốc sớm tham gia Thỏa thuận PSMA, các quốc gia liên quan cũng cần có các biện pháp tự vệ phù hợp. Cụ thể như trong trường hợp Ecuador, theo nhà hoạt động môi trường Inty Grønneberg , chính quyền Ecuador cần "tuyên bố quyền chủ quyền đối với khu vực coil lang trên biển dài 200 hải lý, nối liền vùng đặc quyền kinh tế ven bờ biển Ecuador với vùng đặc quyền kinh tế của quần đảo Galapagos", với lý do bảo vệ luồng di cư của các loài hải sản quý giữa lục địa và quần đảo được UNESCO xếp hạng, nhằm ngăn chặn hoạt động của các tàu cá nước ngoài trong khu vực. Ecuador cần khẩn trương hoàn tất hồ sơ này. 

Sự phối hợp giữa các cường quốc biển, như Hoa Kỳ, với các quốc gia ven bờ, cũng có ý nghĩa quan trọng để thúc đẩy việc đẩy lùi nạn đánh bắt cá trộm. Trong Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng Mỹ năm 2020 (National Defense Authorization Act), việc chống đánh bắt cá trộm, khai thác hải sản bừa bãi (IUU) cũng được coil à một vấn đề an ninh quốc gia . 

Trọng Thành

Nguồn : RFI, 19/08/2020

(1) ODI - Overseas Development Institute, có trụ sở tại Luân Đôn, là một hiệp hội phi chính phủ có uy tín trong lĩnh vực này

(2) "Une flotte géante de navires chinois pêche en bordure des Galapagos, ONG et habitants lancent l’alerte ", France 24, 6/8/2020

(3) "China is key to closing ports to illegally caught fish", Savingseafood.org, 28/10/2019

********************

Trung Quốc : Tập Cận Bình bị phản đối rộng rãi ngay trong nội bộ Đảng cộng sản ?

Một cựu giáo sư Trường Đảng Trung Ương của Trung Quốc vừa đưa ra những tiết lộ hiếm hoi về việc nhân vật số 1 tại Bắc Kinh là Tập Cận Bình đang phải đối mặt với một sự phản đối rộng rãi ngay nội bộ Đảng cộng sản Trung Quốc. Trong bài trả lời phỏng vấn nhật báo Anh The Guardian được công bố vào hôm qua, 18/08/2020, người trong cuộc này còn cho rằng "quyền lực độc tôn" của ông Tập đã biến Trung Quốc thành "kẻ thù của thế giới".

Tại một khu phố thương mại ở Bắc Kinh, ngày 31/07/2020. Trên màn hình, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tuyên bố khai trương hệ thống định vị vệ tinh Beidou.  Reuters - Tingshu Wang

Theo nhật báo Anh, người đưa ra những tiết lộ và cáo buộc nặng nề nhắm vào chủ tịch Trung Quốc, là bà Thái Hà (Cai Xia), nguyên là một giáo sư tên tuổi, từng giảng dạy tại trường Đảng Trung Ương, nơi đào tạo các quan chức hàng đầu của Trung Quốc.

Bà Thái Hà đã bị khai trừ Đảng hôm thứ Hai 17/08 vừa qua sau khi một đoạn ghi âm những lời chỉ trích của bà nhắm vào ông Tập Cận Bình bị rò rỉ trên mạng vào tháng Sáu. Trong một thông báo, trường Đảng Trung Ương Trung Quốc giải thích là vị giáo sư giảng dạy tại trường từ năm 1992, đã đưa ra những nhận xét "làm tổn hại thanh danh của đất nước" và đầy rẫy "những vấn đề chính trị nghiêm trọng".

Từ năm ngoái, bà Thái Hà đã sang Mỹ sinh sống. Trong bài phỏng vấn đầu tiên, hôm thứ Ba, ngày 18/08, sau khi bị khai trừ Đảng, bà khẳng định rằng bà rất "vui khi được khai trừ" vì "dưới chế độ của Tập Cận Bình, Đảng cộng sản Trung Quốc không còn lực lượng thúc đẩy đất nước đi lên, mà là một trở ngại đối với sự tiến bộ của Trung Quốc".

Vị cựu giáo sư cho rằng bà "không phải là người duy nhất muốn rời khỏi Đảng mà còn nhiều người khác cũng muốn rút lui hoặc bỏ Đảng này". Về phần mình, bà đã có ý định từ bỏ Đảng nhiều năm trước đây khi thấy rằng không còn chỗ để lên tiếng và tiếng nói của bà bị bóp nghẹt hoàn toàn".

Trong bài phỏng vấn, bà Thái Hà nhắc lại lời cáo buộc ông Tập Cận Bình là đã "giết cả một đất nước". Theo bà, hiện đã có một sự phản đối rộng rãi trong nội bộ Đảng, nhưng ít người dám lên tiếng vì sợ bị trả thù chính trị, bằng hình thức kỷ luật nội bộ và cáo buộc tham nhũng. Trong một môi trường như vậy, bà Thái Hà cho rằng việc ông Tập Cận Bình có "quyền lực không được ai kiểm soát" và nắm trong tay mọi quyền quyết định quan trọng đã dẫn đến những sai lầm không thể tránh khỏi như sự bùng phát của dịch Covid-19.

Theo The Guardian, những nhận xét trên đây, từ một người từng ở thượng tầng của chế độ - một số lãnh đạo Trung Quốc như Mao Trạch Đông, Hồ Cẩm Đào cũng như Tập Cận Bình đều là người đứng đầu Trường Đảng Trung Ương - rất đáng chú ý và có khả năng gây nguy hiểm cho giới lãnh đạo Trung Quốc hiện nay. Những nhận định của bà Thái Hà, sẽ vang dội trong nội bộ Đảng cộng sản Trung Quốc cũng như trên toàn quốc, vì những lời chỉ trích công khai như vậy từ trong nội bộ Đảng là một điều cực kỳ hiếm.

Trọng Nghĩa

Nguồn : RFI, 19/08/2020

Trung Quốc tăng cường chiến thuật dân quân biển

Năm 2009, một nhóm tàu cá của Trung Quốc đã bao vây và quấy rối tàu khảo sát USS Impeccable của Mỹ. Năm 2016, một tàu bảo vệ bờ biển của lực lượng Cảnh sát biển Hàn Quốc đã bị đâm chìm trong khi cố gắng trục xuất một nhóm tàu cá Trung Quốc ra khỏi vùng biển của nước này. Vào tháng 6/2019, một nhóm thủy thủ của một tàu cá Philippines đã bị bỏ rơi trên biển sau khi tàu này bị một tàu đánh cá Trung Quốc đâm chìm vào ban đêm. Vào tháng 6/2020, một tàu bảo vệ bờ biển Trung Quốc đã đâm một tàu đánh cá Việt Nam tại quần đảo Hoàng Sa thuộc Biển Đông. Một sự cố tương tự vào tháng 4/2020 đã khiến một tàu cá Việt Nam bị chìm.

Tàu cá Trung Quốc và tàu hải cảnh của Trung Quốc ở bãi cạn Scarborough hôm 5/4/2017 -Reuters

Bắc Kinh đang ngày càng quyết đóa n khẳng định những yêu sách biển đơn phương của mình đối với gần như toàn bộ khu vực Biển Đông và Biển Hoa Đông. Đầu năm 2020, yêu sách đó đã vươn tới phía cực Nam Biển Đông đến tận Indonesia khi một đội tàu đánh cá Trung Quốc được hộ tống bởi các tàu hải cảnh do hải quân kiểm soát xâm nhập vào khu vực quần đảo Natuna của Indonesia.

Và Trung Quốc cũng không quan tâm đến các phản đối của quốc tế. Vào năm 2016, Tòa Trọng tài về luật biển xác định các tàu Trung Quốc đã ngăn cản bất hợp pháp ngư dân Philippines hoạt động tại khu vực đánh cá truyền thống của họ tại bãi cạn Scarborough. Tòa án này cũng cáo buộc Trung Quốc thực hiện các phương pháp đánh bắt mang tính hủy hoại, phá hủy môi trường sống của lòa i ngao khổng lồ và những bãi san hô quan trọng. Nhiều môi trường sinh thái quan trọng nhất của khu vực đã bị nạo vét và chôn vùi dưới lượng bê tông để tạo thành các pháo đài đảo bất hợp pháp của Bắc Kinh.

Một báo cáo từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) được thực hiện từ năm 2019 cũng phát hiện lực lượng tàu của Trung Quốc hoạt động không công khai ở Biển Đông. Báo cáo viết : "Khi họ tranh giành để đánh bắt những con cá cuối cùng từ Biển Đông, ngư dân Trung Quốc ít nhất có nhiều khả năng để gây ra một cuộc đụng độ dữ dội tương tự như các lực lượng vũ trang trong khu vực".

Tuy nhiên, báo cáo cũng xác định được một thói hành xử đáng quan ngại hơn. Nhiều tàu trong số đội tàu cá này không thực hiện hoạt động đánh bắt cá mà muốn khẳng định quyền kiểm soát. Nghiên cứu của CSIS chỉ rõ : "Một loại đội tàu đánh cá khác có tham gia vào hoạt động bán quân sự thay mặt cho nhà nước thay vì thực hiện hoạt động đánh cá thương mại đã nổi lên như một lực lượng lớn nhất ở quần đảo Trường Sa. Các hoạt động của dân quân được ghi chép rõ ràng - họ tham gia tuần tra, giám sát, tiếp tế và thực hiện các nhiệm vụ khác để tăng cường sự hiện diện của Trung Quốc tại vùng biển tranh chấp ở Biển Đông và biển Nhật Bản. Bắc Kinh không giấu giếm sự tồn tại của lực lượng này và một số ngư dân được đào tạo và trang bị tốt nhất đã tham gia vào các hoạt động bán quân sự như quấy rối các tàu nước ngoài".

Tàu cá Trung Quốc bên cạnh các tàu cá Philippines ở bãi cạn Scarborough hôm 6/4/2017 Reuters

Những tàu cá không đánh cá này thường tập trung quanh các rạn san hô và tại các ngư trường mà Trung Quốc cho là đang có tranh chấp. Sự hiện diện của họ buộc lực lượng ngư dân không phải của Trung Quốc phải di chuyển sang các khu vực khác. Và hàng loạt các vụ va chạm và "sự cố" gần đây ở Biển Đông cho thấy họ ngày càng quyết đóa n và hung hăng hơn.

Năm 2019, Tham mưu trưởng Hải quân Mỹ khi đó là Đô đốc John Richards đã cảnh báo người đồng cấp Trung Quốc, phó Đô đốc Thẩm Kim Long rằng Mỹ đã biết việc Trung Quốc sử dụng một đội tàu cá dân quân để thúc đẩy các yêu sách phi pháp ở biển Hoa Đông và Biển Đông. Ông Richards cảnh báo rằng Hải quân Mỹ sẽ đáp trả các hành động gây hấn của những tàu đó vì chúng được coi là một phần của lực lượng vũ trang. Nhiều tàu cá loại này không thể phân biệt được với tàu cá thông thường của Trung Quốc, vì họ tham gia nhiều nhiệm vụ khác nhau trong thời bình và được huấn luyện quân sự để tiến hành các hoạt động khi có giao tranh.

Trong trường hợp xảy ra xung đột trên biển ở khu vực, các tàu thuộc lực lượng dân quân biển này có thể được sử dụng để hỗ trợ cho một số nhiệm vụ quân sự của Trung Quốc. Trong số này có các tàu cá ven biển mà sẽ không bị bắt giữ trong cuộc xung đột vũ trang nhưng có thể bị tấn công nếu hỗ trợ cho Hải quân Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLAN) dưới bất kỳ hình thức nào. Đa số các tàu dân quân biển hoạt động ngoài biển khơi và thường đánh bắt cá vì mục đích thương mại, nhưng đôi khi huy động để hỗ trợ PLAN hay lực lượng Cảnh sát biển Trung Quốc (CCG). Loại tàu này có thể bị bắt giữ làm chiến lợi phẩm hợp pháp trong xung đột vũ trang và cũng có thể bị tấn công khi hỗ trợ PLAN trong giao tranh. Cuối cùng, loại tàu cá thứ ba đóng vai trò quân phụ trợ trên biển trên thực tế và phối hợp cùng với PLAN và CCG. Không có một định nghĩa chung nào về quân phụ trợ trên biển, nhưng các tàu như vậy được coi như tàu chiến và trong lúc giao tranh có thể bị đánh chìm khi nằm ngoài vùng biển trung lập. Những tàu này đưa vào các hoạt động của PLAN một cách chính thức hơn. Việc phân biệt giữa các đơn vị dân quân biển khác nhau và hiểu được khả năng bị nhắm mục tiêu của các đơn vị này trong các cuộc chiến trên biển là thách thức đối với việc thu thập thông tin tình báo trên biển và cũng như việc phân tích nhằm phân biệt bản chất, xác định cấu trúc chỉ huy và kiểm soát của các tàu này.

Lực lượng dân quân biển của Trung Quốc

Trung tâm nghiên cứu hàng hải Trung Quốc (CMSI) thuộc Đại học Chiến tranh Hải quân đã có phát hiện quan trọng rằng ở Trung Quốc không chỉ có một lực lượng dân quân biển, mà là một loạt lực lượng ở các địa phương và thuộc chính quyền tỉnh hỗ trợ cho các nỗ lực quốc phòng. Ở cấp nhà nước, Quân ủy trung ương do Tập Cận Bình lãnh đạo quy định các chính sách về dân quân, tuy nhiên các lực lượng dân quân lại thuộc sự chỉ đạo của chính quyền địa phương. Bộ chỉ huy PLA ở địa phương đứng ra tổ chức và huấn luyện các lực lượng này, đôi khi phối hợp với CCG và Cục an toàn hàng hải. Về dân sự, lực lượng này bao gồm bộ máy hành chính đảng-nhà nước, còn về cơ cấu quân sự thì thuộc các khu quân sự cấp tỉnh. Hiểu rộng hơn, những lực lượng này được gọi là Dân quân biển thuộc Lực lượng vũ trang nhân dân (PAFMM) và hoạt động với tư cách lực lượng trên biển thứ ba của Trung Quốc.

Giàn khoa dầu HD 981 của Trung Quốc ở Biển Đông hôm 14/5/2014, cùng các tàu hộ tống khác Reuters

Khó khăn trong việc phân tích vị thế pháp lý của các lực lượng này phát sinh từ bản chất khác biệt của PAFMM. Nhiều nhóm ngư dân thuộc PAFMM là các tổ chức đánh bắt cá thông thường, hoạt động như một cơ sở đánh bắt cá thương mại, và chỉ thỉnh thoảng tiến hành các hoạt động cho PLAN. Các thành phần khác chuyên nghiệp hơn và được trang bị tốt hơn cho các nhiệm vụ hành động trực tiếp, đóng vai trò tiên phong cho quân phụ trợ trên biển để "bảo vệ các quyền" theo những tuyên bố chủ quyền trên biển, thay vì đánh bắt cá. Các hoạt động cũng do chính quyền địa phương khởi xướng, nhưng phải có sự chấp thuận của PLA. Sự khác biệt về nhiệm vụ của các thành phần khác nhau trong PAFMM trong thời bình và trong xung đột vũ trang càng làm phức tạp thêm cách tư duy về những lực lượng này. Tính đa dạng của PAFMM đã hỗ trợ cho nỗ lực của chế độ Trung Quốc nhằm cố ý che giấu tình trạng của PAFMM : Khi ngụy trang họ đủ điều kiện làm binh sĩ, khi cởi bỏ ngụy trang họ là ngư dân tuân thủ luật pháp. Chính sách của Trung Quốc là che giấu lực lượng dân quân biển bằng cách vận hành lực lượng này theo kiểu "hạm đội ngầm".

PAFMM dường như là động lực thúc đẩy Trung Quốc mở rộng đội tàu cá trong suốt một thập kỷ qua. Các đội tàu cá trên thế giới quá hùng hậu. Số lượng tàu đánh bắt quá lớn, trong khi nguồn cá lại quá ít ỏi, gây cạn kiệt nguồn lợi thủy sản và khiến tình trạng đánh bắt cá bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) trở nên trầm trọng hơn. Trung Quốc có đội tàu cá lớn nhất thế giới. Năm 2015, Trung Quốc có khoảng 370.000 tàu cá thô sơ và 672.000 tàu cá trang bị động cơ. Có lẽ không có gì đáng ngạc nhiên khi Trung Quốc là nước vi phạm nghiêm trọng nhất các quy định về khai thác hải sản. Trung Quốc đã giảm năng suất đánh bắt cá cho tới năm 2008, khi họ đảo ngược tiến trình và tiến hành mở rộng đội tàu kể từ đó. Việc này có liên quan tới vai trò ngày càng nổi bật của PAFMM : Lực lượng này đã được nhận các tàu thân thép mới, hệ thống vệ tinh dẫn đường Bắc Đẩu của Trung Quốc, mà có thể theo dõi và gửi tin nhắn về vị trí các nhóm tàu nổi khác, và được huấn luyện bán quân sự. Các tàu của họ tham gia tập trận quân sự với PLAN và CCG, đồng thời nhận các khoản bồi thường, bao gồm các khoản trợ cấp, phúc lợi xã hội và lương hưu từ chính quyền các địa phương. Tuy nhiên, vì không trực thuộc PLA, nên PAFMM tỏ ra linh hoạt hơn trong hành động cũng như trong việc thúc đẩy các lợi ích và yêu sách biển mà không gây ảnh hưởng đến uy tín của PLA, đồng thời giảm bớt nguy cơ bị cản trở.

Vai trò của dân quân biển trong thời bình

Trong thời bình, PAFMM đóng vai trò trung tâm trong việc thúc đẩy các yêu sách và lập trường trên biển của Trung Quốc thông qua các hành động ép buộc, theo tầm nhìn của Chủ tịch Tập Cận Bình về việc huy động các lực lượng dân sự tham gia các hoạt động quân sự. Lực lượng dự bị này hỗ trợ hoạt động tìm kiếm và cứu nạn, bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng như các cảng biển và giàn khoan dầu, tiến hành các nhiệm vụ hiện diện và các chiến dịch "bảo vệ quyền" nhằm khẳng định các yêu sách phi pháp trên biển của Trung Quốc, quấy nhiễu và đánh đuổi các tàu dân sự và tàu của chính phủ nước ngoài, bao gồm tàu chiến, ra khỏi vùng biển Trung Quốc yêu sách chủ quyền. Các tàu PAFMM cũng tham gia các chiến dịch trực tiếp và đặc biệt để hỗ trợ cho PLAN và CCG trong các cuộc chạm trán với tàu hải quân của Mỹ và các nước khu vực trên biển Đông và biển Hoa Đông.

Chẳng hạn, trong năm 2009, lực lượng dân quân biển đã bao vây tàu USNS Impeccable khi tàu này tiến hành các cuộc khảo sát quân sự ở vùng biển ngoài EEZ của Trung Quốc. Các tàu Trung Quốc bao gồm một lực lượng hỗn hợp gồm tàu đánh cá bằng lưới rà thuộc lực lượng dân quân biển và các tàu của Chính phủ Trung Quốc tìm cách quấy rầy các hoạt động của Hải quân Mỹ khi đe dọa cắt dây cáp kéo theo tàu phụ trợ của Mỹ trên vùng biển quốc tế. Vào năm 2012, các tàu cá của Trung Quốc phối hợp với CCG là đội tiên phong chiếm quyền kiểm soát bãi cạn Scarborough - một hòn đảo nhỏ ở biển Đông. Năm 2016, Tòa Trọng tài xác định rằng các tàu của Trung Quốc đã ngăn chặn bất hợp pháp hoạt động đánh bắt cá truyền thống của ngư dân Philippines ở bãi cạn Scarborough (đoạn 814). Tòa Trọng tài cũng kết luận rằng các tàu cá của Trung Quốc đã khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định mang tính phá hoại, trong đó có việc đánh bắt các lòa i trai sò, san hô và rùa biển có nguy cơ tuyệt chủng theo đoạn 764 trong phán quyết của Tòa.

Tháng 5/2014, các tàu của PAFMM hỗ trợ cho hoạt động lắp đặt giàn khoan dầu Hải Dương 981 ở phía Nam đảo Tri Tôn trong các khu vực thuộc EEZ của Việt Nam, châm ngòi cho một cuộc đụng độ có sự tham gia của hơn 100 tàu ở cả hai bên. Tổ chức Ngư nghiệp Phúc Cảng đã cử lực lượng tàu cá dân quân gồm 29 tàu đánh bắt cá bằng lưới rà tới bảo vệ giàn khoan dầu, hỗ trợ cho khu quân sự Quảng Châu và khu quân sự Hải Nam. Trong hơn 2 tháng, lực lượng tàu cá dân quân được bố trí thành các vòng bảo vệ quanh giàn khoan dầu của Trung Quốc - một chiến lược "bắp cải nhiều lớp" xua đuổi các tàu của Việt Nam đang tìm cách thực thi đặc quyền kinh tế và đánh chìm 3 tàu trong số này.

Tháng 5/2015, tiểu khu quân sự Giang Môn ở tỉnh Quảng Đông đã tổ chức tập trận cho các lực lượng dân quân biển, tập trung vào các nhiệm vụ thời chiến. Nội dung tập trận bao gồm tập hợp và huy động, bảo vệ các quyền trên biển, tuần tra, hậu cần và sửa chữa khẩn cấp các cầu tàu bị hư hại trong giao tranh. Vào tháng 3/2016, khoảng 100 tàu đánh bắt cá của Trung Quốc xuất hiện quanh bãi cạn Laconia của Malaysia nằm ngoài khơi Sarawak và trong vùng đặc quyền kinh tế của Malaysia. Những tàu này không treo cờ, không có dấu hiệu đăng ký và đi cùng với 2 tàu của CCG. Năm 2019, các tàu của PAFMM đã tiến vào phạm vi nửa hải lý từ tiền đồn của Philippines trên đảo Loaita thuộc quần đảo Trường Sa. Philippines đã điều một tàu đổ bộ xe tăng lớp LST-542 trước đây của Hải quân Mỹ theo dõi hai tàu cá Trung Quốc.

Điều tương tự cũng diễn ra ở biển Hoa Đông. Kể từ khi Chính phủ Nhật Bản quốc hữu hóa 3 đảo thuộc quần đảo Senkaku từ một công dân nước này vào năm 2010 để ngăn không cho các đảo này bị chiếm đóng, các tàu cá của Trung Quốc và tàu của CCG thường xuyên xâm nhập lãnh hải và vùng tiếp giáp như một cách để quấy rối Nhật Bản và làm xáo trộn nguyên trạng. Vào năm 2020, Trung Quốc đã gia tăng các chiến dịch hiện diện như vậy gần quần đảo Senkaku để gây sức ép với Tokyo. Trung Quốc tuyên bố quần đảo Senkaku đang bị tranh chấp, mặc dù nó thuộc quyền kiểm soát quân sự của Mỹ trong thời gian Mỹ chiếm đóng Okinawa cho tới năm 1971 và được trao trả lại cho Nhật Bản theo tuyên bố năm 1895 khi quần đảo này chưa bị chiếm đóng và là lãnh thổ vô chủ.

Vai trò của dân quân biển trong xung đột vũ trang

Tàu cá của dân quân là công cụ chính để thay đổi tình hình thực địa trong thời bình, chẳng hạn như việc xây dựng các đảo nhân tạo trên biển Đông, đồng thời huấn luyện một lực lượng hải quân bán quân sự có thể được triển khai khi nổ ra cuộc xung đột vũ trang. Cấu trúc lưỡng dụng của PAFMM đặt ra cho các đối thủ của Trung Quốc những thách thức trong hoạt động. Trong lần ra mắt đầu tiên tại một cuộc giao tranh vũ trang, lực lượng dân quân biển đã tham gia cuộc đánh chiếm vùng phía Tây quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam vào năm 1974. Bắc Kinh hiểu rằng việc sử dụng tàu cá để theo đuổi hành động xâm lược sẽ ít có khả năng lôi kéo Mỹ vào xung đột, thậm chí ngay cả khi các tàu này đe dọa một đồng minh của Mỹ.

Hiện nay, các đơn vị tinh nhuệ nhất của PAFMM đã được chuẩn bị cho việc tiến hành cuộc chiến tranh du kích được gọi là "Chiến tranh nhân dân trên biển", được trang bị thủy lôi, pháo phòng không và tên lửa. Các tàu cũng được huấn luyện để thực hiện hoạt động tình báo, giám sát và do thám (ISR) và có khả năng chuyển dữ liệu, tạo điều kiện thuận lợi cho chuỗi tấn công tiêu diệt của PLAN. Mạng lưới này, ước tính bao gồm 20.000 tàu và hàng trăm nghìn dân quân, tạo thành một "mạng lưới trinh sát trên biển" gây khó khăn cho đối thủ tiềm năng trong việc lên kế hoạch lực lượng.

Trước khi xảy ra xung đột, lực lượng dân quân biển có thể sử dụng các chiến thuật ép buộc, như đâm vào tàu đối thủ để khiêu khích đối thủ đáp trả, trong lúc CCG và thậm chí cả các lực lượng PLAN từ xa lao tới hiện trường để "dạy cho một bài học". Mỹ, Nhật Bản, Indonesia, Việt Nam và Malaysia đều từng phải đối đầu với dân quân biển của Trung Quốc, làm gia tăng nguy cơ leo thang. Tuy nhiên, việc tránh đối đầu với PAFMM sẽ giúp bình thường hóa sự hiện diện của Bắc Kinh ở vùng lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế của các nước khác. Kịch bản này minh họa cho chiến lược bất đối xứng sử dụng chiến tranh tâm lý, chiến tranh truyền thông, và chiến tranh pháp lý gây mất phương hướng nhằm phá vỡ các khái niệm truyền thống, nhất là của phương Tây, về xung đột vũ trang.

Tôn Thạch Sơn

Nguồn : RFA, 14/08/2020

Trung Quốc đối mặt với tình trạng thiếu lương thực do hạn hán, lũ lụt và sâu bệnh tàn phá mùa màng

Phó Thủ tướng Trung Quốc Hồ Xuân Hoa gần đây đã yêu cầu chủ tịch các tỉnh ở Trung Quốc đảm bảo diện tích gieo trồng cây nông nghiệp không bị thu hẹp và năng suất cây trồng sẽ không giảm trong năm nay.

Nông dân Wang Jianjun đứng bên ngoài trang trại bò sữa của mình trong khi lo lắng về thị trường ở Hulunbuir, Nội Mông, Trung Quốc ngày 1/5/2019. (Betsy Joles / Getty Images)

Tại một cuộc họp về an ninh lương thực được tổ chức ở Bắc Kinh vào ngày 27/7, ông cảnh báo rằng các chủ tịch tỉnh sẽ bị trừng phạt hoặc sa thải nếu họ không giữ cam kết.

Và khi Tập Cận Bình đến thăm tỉnh Cát Lâm ở vùng Đông Bắc vào ngày 22/7, ông đã nói với chính quyền địa phương rằng hãy coi sản xuất ngũ cốc là nhiệm vụ ưu tiên.

Việc các quan chức hàng đầu nhấn mạnh vào nguồn cung cấp lương thực đã đặt ra câu hỏi liệu Trung Quốc có đang đối mặt với tình trạng thiếu lương thực trầm trọng trong năm nay hay không.

Vào đầu tháng 7, Trung tâm Thông tin Ngũ cốc và Dầu Quốc gia Trung Quốc đã đưa ra ước tính rằng lượng bắp thiếu hụt trong năm tài chính 2020-2021 sẽ là 25 triệu tấn – cao hơn gấp đôi so với ước tính 12 triệu tấn trước đó.

Vào ngày 5/8, Trung tâm này ước tính rằng Trung Quốc sẽ nhập khẩu sáu triệu tấn lúa mì trong 12 tháng từ tháng 6/2020 đến tháng 5/2021, đây sẽ là số lượng cao nhất trong bảy năm qua.

Trung tâm cho biết lúa mì có thể đến từ Pháp, Nga, Lithuania và Kazakhstan.

Vào cuối tháng 1, chính quyền Trung Quốc đã yêu cầu người dân kể cả nông dân ở nhà để ngăn chặn sự lây lan của Covid-19.

Vào khoảng tháng 3, các hạn chế được nới lỏng và hầu hết nông dân được phép ra ngoài trở lại.

Nhưng không lâu sau, thời tiết khắc nghiệt ở khắp Trung Quốc khiến mùa màng bị thiệt hại. Kể từ đầu tháng 6, mưa lớn đã tràn xuống phía nam, cùng trung và phía đông Trung Quốc. Trong khi đó, các khu vực phía tây bắc và đông bắc đang bị hạn hán.

Côn trùng như cào cào và sâu bọ cũng tấn vào mùa màng.

Nông dân nói với Đại Kỷ Nguyên rằng họ sợ sẽ mất mùa trong năm nay.

Ngập lụt

Nông dân Trung Quốc trồng lúa ở 13 tỉnh, bao gồm Hồ Nam, Hồ Bắc, Giang Tây, An Huy, Giang Tô, Chiết Giang, Tứ Xuyên, Trùng Khánh, Quý Châu, Quảng Đông, Quảng Tây, Vân Nam và Phúc Kiến. Tất cả các tỉnh này đều bị ảnh hưởng bởi lũ lụt vào tháng 6 và tháng 7.

Một khu phố ở Quảng Đông bị ngập

Nông dân trồng lúa ba vụ trong năm. Vụ sớm trồng cuối tháng 3, thu hoạch cuối tháng 6. Vụ giữa trồng vào đầu tháng 5, thu hoạch vào cuối tháng 9. Vụ muộn trồng cuối tháng 6, thu hoạch giữa tháng 10. Đợt mưa lũ vào tháng 6 và tháng 7 đã ảnh hưởng đến cả ba vụ gieo cấy lúa.

Ông Li ở huyện Poyang, tỉnh Giang Tây nói với Đại Kỷ Nguyên tiếng Hoa ngày 18/7 : "Lúa sớm ở tỉnh chúng tôi đã bị úng trước khi thu hoạch. Vụ lúa giữa mùa bị lũ phá. Bây giờ đã quá muộn để trồng vụ cuối".

Ông Chen đến từ tỉnh Hồ Nam nghẹn ngào cho biết qua điện thoại nông dân trong khu vực của ông không có thu hoạch năm nay. Ông và những người dân làng lo rằng họ có thể không có đủ lương thực để ăn, vì lũ lụt liên tục ập đến khu vực này.

Hạn hán

Lúa mì chủ yếu được trồng ở miền Trung và miền Bắc Trung Quốc. Nông dân chỉ thu hoạch mỗi năm một lần vào cuối tháng Năm đến đầu tháng Sáu.

Sản xuất lúa mì ở tỉnh Hà Nam đóng góp vào khoảng một phần tư tổng sản lượng nông nghiệp của Trung Quốc. Tuy nhiên, hạn hán đã gây mất mùa ở Hà Nam, Nội Mông, Cam Túc, Tân Cương, Cát Lâm và các tỉnh phía bắc khác.

Nhân viên sàn giao dịch ngũ cốc và dầu tư nhân của Trung Quốc CCTIN đã đến thăm các khu vực sản xuất lúa mì của các tỉnh Hà Nam, An Huy và Giang Tô và báo cáo rằng chất lượng lúa mì năm 2020 kém hơn năm 2019 và sản lượng thấp hơn các năm trước từ 15 đến 30%.

Tình hình ở Nội Mông, Cam Túc và Tân Cương còn tồi tệ hơn.

Phương tiện truyền thông nhà nước Tân Hoa xã đưa tin vào ngày 16/6 rằng 50,7% đất của Nội Mông đã bị hạn hán nặng trong năm nay. Khu vực này chủ yếu trồng lúa mì, cũng như đậu nành và ngô. Hoa màu, cỏ dại không thể phát triển, ảnh hưởng đến ngành chăn nuôi của địa phương.

Tờ Tin tức Nhà nước Trung Quốc đưa tin vào ngày 3/6 rằng đợt khô hạn dẫn đến hầu như không có thu hoạch ở tỉnh Cam Túc trong năm nay. "Tôi 50 tuổi. Tôi chưa bao giờ thấy hạn hán như năm nay", một nông dân ở thành phố Yuzhong, Cam Túc cho biết trong báo cáo.

Một phụ nữ ở Tân Cương đã chia sẻ một đoạn video trên mạng xã hội vào ngày 17/7, cho thấy những cánh đồng lúa mì lớn đã khô héo.

"Bạn nghĩ màu vàng này là [lúa mì] đã thu hoạch ? Lúa chết hết rồi. Nông dân của chúng tôi không có thu hoạch gì cả trong năm nay", cô nói.

Báo chí Trung Quốc cũng lưu ý rằng do hạn hán kéo dài hai tháng, hai phần ba diện tích ngô ở tỉnh Liêu Ninh, đông bắc tỉnh này đã bị chết khô.

Sâu bọ

Trong khi đó, các tỉnh Cát Lâm và Hắc Long Giang gần đó báo cáo dịch Châu chấu xuất phát tại địa phương vào tháng Sáu. Vào cuối tháng 6, một cuộc xâm lược Châu chấu nước ngoài đã xâm nhập vào tỉnh Vân Nam của Trung Quốc ở phía tây nam, từ Lào, và tiếp tục di chuyển đến các vùng khác.

Vào ngày 27/7, Bộ Nông nghiệp và nông thôn Trung Quốc đã tổ chức một cuộc diễn tập để quét sạch châu chấu ở Vân Nam và ước tính rằng sẽ có nhiều châu chấu hơn xâm nhập vào Trung Quốc từ Lào trước cuối tháng 8.

Nông dân ở các tỉnh phía nam Quảng Tây và Hồ Nam cũng đã báo cáo về dịch châu chấu bản địa vào tháng 6.

Và loài sâu bọ mùa thu, thích ăn ngô, được cho là đã phá hoại mùa màng ở Sơn Đông, An Huy, Giang Tô, Hà Nam và các tỉnh khác vào tháng Bảy.

Các dấu hiệu khác

Xu hướng gần đây trên thị trường Trung Quốc cũng cho thấy tình trạng thiếu lương thực.

Nhà sản xuất và cung cấp các sản phẩm nông nghiệp chế biến hàng đầu của Trung Quốc, China Agri-Industries Holdings do nhà nước điều hành, ngày 3/8 đã thông báo rằng chính phủ trung ương đã xuất kho 3,6 triệu tấn gạo dự trữ nhà nước ra thị trường gần đây, được thu hoạch từ năm 2014 đến năm 2019.

Trung Quốc có một hệ thống dự trữ ngũ cốc quốc gia để duy trì an ninh lương thực, nhưng thực tế nước này sở hữu bao nhiêu trong kho dự trữ vẫn còn là một dấu hỏi.

Trong khi đó, tất cả giá ngũ cốc trong nước đều tăng trong tuần đầu tiên của tháng 8, so với cùng kỳ năm ngoái, theo dữ liệu do Orient Securities và Huatai Securities công bố.

Đặc biệt, giá đậu nành tăng 37,83%, từ 3.454 nhân dân tệ (484,85 USD) / tấn vào tháng 8/2019 lên 4.761 nhân dân tệ (682,1 USD) / tấn vào tháng 8/2020.

Trung Quốc gần đây cũng đã mua nông sản của Mỹ một cách kỷ lục. Vào ngày 29/7, Trung Quốc đã đặt hàng bắp Mỹ lớn nhất từ ​​trước đến nay, 1,937 triệu tấn, sẽ được giao trong năm tiếp thị 2020-21 bắt đầu vào ngày 1/9, theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA).

Các đơn đặt hàng trong tháng 7 cũng tăng vượt kỷ lục trước đó. Vào ngày 14/7, USDA báo cáo rằng Trung Quốc đã mua 1,762 triệu tấn ngô và 129.000 tấn đậu nành.

Vào ngày 10/7, Trung Quốc đã đặt hàng 1,365 triệu tấn bắp, 130.000 tấn lúa mì đông và 190.000 tấn lúa mì xuân đỏ cứng của Mỹ.

Một nhà nghiên cứu nông nghiệp ở Trung Quốc, họ Quin mà không tiết lộ tên vì không được phép nói chuyện với các phương tiện truyền thông nước ngoài, giải thích rằng ngũ cốc sử dụng ở Trung Quốc có 3 mục đích chính, đó là : thực phẩm cho con người, thức ăn cho gia súc và nguyên liệu thô để nấu rượu và các sản phẩm công nghiệp khác.

Ông cho biết tình trạng thiếu hụt hiện nay "sẽ không nghiêm trọng đến mức người không có thức ăn… Điều cốt yếu là không có thức ăn cho gia súc và gia cầm. Sau đó, mọi người không có đủ thịt để ăn", Qin nói.

Nicole Hao

Nguyên tác : China Faces Food Shortage as Droughts, Flooding, and Pests Ruin Harvest, The Epochtimes, 09/08/2020

Khánh An dịch

Nguồn : VNTB, 12/08/2020

Trong thương mại quốc tế không chỉ nói đến sự trao đổi hàng hóa mà còn bàn luận về sự tín nhiệm và các giá trị.

Thượng Hải trong suốt một thời gian dài có niềm tin cho rằng một mô hình lịch sử sẽ lặp lại ở Trung Quốc - Ảnh: Xiaodong Qiu / Getty Images

Trong thương mại quốc tế không chỉ nói đến sự trao đổi hàng hóa mà còn bàn luận về sự tín nhiệm và các giá trị.

Lịch sử toàn cầu hóa đặc biệt cho đến nay là một lịch sử về Trung Quốc và giờ đây câu chuyện lịch sử này có lẽ đã kết thúc – vì Trung Quốc.

Trong vòng ba thập kỷ, Nước Cộng hòa Nhân dân đã biến từ một quốc gia kém phát triển trở thành một cường quốc thế giới. Trung Quốc hiện là nhà xuất khẩu hàng hóa kỹ nghệ lớn nhất và là nhà nhập khẩu lớn thứ ba trên thế giới. Năm 1990, sản lượng kinh tế bình quân đầu người tương đương 1.600 Mỹ kim, nay là 18.000 Mỹ kim, ngang bằng với Mễ Tây Cơ.

Một mặt, đây là một câu chuyện thành công vĩ đại.

Mặt khác, xét theo quan điểm của phương Tây,sự việc có vấn đề : Trung Quốc không có dân chủ và không phải là một quốc gia pháp quyền. Điều này đặt ra những vấn nạn cho trật tự kinh tế thế giới bởi vì sự mậu dịch quốc tế không chỉ đơn thuần là trao đổi sản phẩm, mà còn liên hệ đến tri ​​thức và thông tin – nghĩa là sự tín nhiệm và giá trị.

Giầu có và phi tự do 

Từ lâu,có một quan niệm ngự trị cho rằng một mô hình lịch sử sẽ lập lại ở Trung Quốc : Phát triển kinh tế sẽ dẫn đến Tự do hóa chính trị. Từ thứ dân sẽ trở thành công dân có quyền tham dự biểu quyết vể vận mệnh của đất nước , phát biểu ý kiến ​​và phản biện. Các định chế độc lập vững mạnh sẽ đảm bảo sự thực thi luật pháp cho người dân nội điạ và người ngọai quốc sinh hoạt trong nước.

Cơ hội doanh lợi tốt với một lương tâm rõ ràng

Lợi nhuận, may rủi, thanh khoản. Nay có thêm nhiều ngân hàng triển khai cách tiếp cận đầu tư vốn thuần túy này với tiêu chí thứ tư : bền vững.

Chẳng hạn, Hàn Quốc đã thực hiện bước nhảy vọt từ độc tài sang dân chủ và pháp quyền vào cuối thập niên 1980.Sản lượng kinh tế bình quân đầu người vào lúc đó chưa được 10.000 Mỹ kim, thấp hơn nhiều so với mức phồn vinh của Trung Quốc hiện nay.

Với hy vọng về một sự phát triển như vậy, phương Tây đã hướng tới Trung Quốc : Vương quốc Anh chuyển giao Hồng Kông vào năm 1997. Bắc Kinh cam kết theo thỏa thuận là thuộc địa cũ được duy trì hệ thống chính trị của mình trong 50 năm, bao gồm cả tư pháp độc lập và các quyền tự do dân sự.

Cũng như các quốc gia khác, Trung Quốc trong những năm qua sẽ trở thành một quốc gia bình thường theo nghĩa phương Tây. Sự hội nhập kinh tế khởi động một sự chuyển hoá xã hội sẽ làm cho quá trình tự do hóa chính trị không thể tránh khỏi.

Trong tinh thần này, Hoa Kỳ đã mời Trung Quốc tham gia Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và mở đường cho việc gia nhập vào năm 2001. Đó là một thời gian lạc quan. Lúc bấy giời báo chí , truyền thông liên tục tường thuật về kỳ vọng và đánh giá đây là một bước chiến thắng kế tiếp của hệ thống tự do, như chúng tôi đã trình bầy trong một nghiên cứu cho Quỹ Bertelsmann. Vào thời điểm đó, "cải cách" và "hy vọng" thường được đề cập – những cơ hội mà Trung Quốc sẽ mang lại cho các công ty phương Tây qua sự hội nhập vào nền kinh tế thế giới.

Nhưng rồi loạt tường thuật đã đi vào lịch sử. Trung Quốc vẫn là trường hợp ngoại lệ lớn : Đất nước ngày càng giàu có hơn nhưng lại kém tự do hơn. Trong những năm gần đây, đường lối chính trị dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình, thậm chí còn trấn áp mạnh bạo hơn ở trong nước và nhiều hung hăng,hiếu chiến về mặt đối ngoại. Giới lãnh đạo đã từ bỏ sự khiêm nhượng trước đây của mình trên trường quốc tế. Điển hình, diễn biến ở Hồng Kông cho thấy Bắc Kinh không quan tâm nhiều đến các thỏa thuận quốc tế nữa : Thay vì tôn trọng thoả thuận chuyển giao,Trung Quốc đã mở rộng bộ máy đàn áp của mình sang thuộc địa cũ của Anh .

Tỉnh ngộ rồi lại lo sợ

Rõ ràng là nền kinh tế chủ yếu quốc doanh của Trung Quốc không phù hợp với những tư tưởng cạnh tranh công bằng của phương Tây. Từ lâu trước khi Donald Trump bước vào Toà Bạch Ốc, một làn sóng tố tụng chống bán phá giá đã bắt đầu vì các nhà cung cấp được bao cấp của Trung Quốc làm tràn ngập thế giới với thép, nhôm giá rẻ và nhiều loại hàng hóa khác.

Năm ngoái, Hiệp hội liên bang các ngành kỹ nghệ Đức (BDI) công bố một tài liệu lên án các hành vi không công bằng của Trung Quốc và kêu gọi "đảm bảo trật tự kinh tế thị trường ở Đức và Châu Âu". Sự công kích này cho thấy nhiều tập đoàn Đức đầu tư mạnh vào Trung Quốc với kỳ vọng về sự chuyển hoá chính trị xã hội dần dần – đã tỉnh ngộ lâu rồi và nay đang lo sợ.

Có còn một căn bản để tiếp tục tăng cường toàn cầu hóa hay không ?

Cuộc chiến thương mại của Trump chống Trung Quốc, mà Tổng thống Mỹ phát động vào năm 2018 nhằm buộc Trung Quốc mở cửa thị trường và chơi công bằng, đã dẫn đến nhiều vòng thương thuyết tăng thuế khác nhau, nhưng ngoài ra đã không mang lại tác động xây dựng nào khác cả. Không giống như những người tiền nhiệm, Tổng thống Mỹ không nỗ lực tìm một hành động chung của phương Tây mà thay vào đó đã lăng mạ các đối tác phương Tây. Bằng động thái này, ảnh hưởng phi dân chủ của Trung Quốc rất khó bị kìm chế.

From things to thoughts

Nhà kinh tế học Richard Baldwin, giảng dậy ở Geneva nói chủ nghĩa tư bản toàn cầu phát triển "from things to thoughts". Tuy nhiên, hệ thống thương mại quốc tế đã không kiến tạo theo hướng này. Từ những năm 1990, cộng đồng các quốc gia đã không thống nhất về việc cập nhật hoá các quy tắc của WTO và bây giờ phải nhìn hậu qủa.

Chỉ vài năm trước, toàn cầu hóa bao gồm các thương vụ trao đổi đơn giản : xuất khẩu và nhập khẩu hàng hóa. Sau khi giao hàng và thanh toán, thương vụ xem như đã được thực hiện. Xe hơi hoặc chuyên chờ dầu có thể được sử dụng và tiêu thụ. Sau khi thực hiện cuộc buôn bán, các nhà sản xuất và người mua hầu như chẳng còn liên hệ đến nhau.

Lý luận của toàn cầu hóa 1.0 : Sản xuất diễn ra nơi có các điều kiện tốt nhất và thường có nghĩa là nơi chi phí thấp nhất. Với biên giới mở, mọi nền kinh tế sẽ chuyên môn hoá những gì mà mình thực hiện tốt nhất. Phân công lao động quốc tế sẽ nâng cao năng suất, trong khi giá giảm và lựa chọn nhiều.Chủ nghĩa bảo hộ – bảo vệ các nhà sản xuất trong nước trước cạnh tranh nước ngoài – Kịch bản này tác động cực kỳ hại.

Nhưng thương mại quốc tế không còn giới hạn nữa trong việc trao đổi đơn giản sản phẩm mà còn triển khai sang các luồng dữ liệu, tức là thông tin. Máy móc, hệ thống thiết bị và ngày cả lượng xe hơi gia tăng sẻ truyền những dữ liệu, được theo dõi, kiểm soát, bảo dưỡng và cập nhật từ xa.Trong thời đaị toàn cầu hóa 2.0 cũng là những vấn đề liên quan đến việc kiểm soát và truy cập cấu trúc hạ tầng thông tin, tìm dữ liệu tiềm tàng trên điện toán đám mây , thực hiện dịch vụ dữ liệu. 

Dữ liệu là sức mạnh và nó không chỉ dựa trên lợi thế quy mô kinh tế mà các công ty như Google hay Amazon truyền cho khách hàng dưới dạng chi phí thấp và chất lượng cao, mà còn dựa trên ý chí của các cơ quan nhà nước để kiềm chế các công ty thu thập dữ liệu cho mục đích của họ. Lợi thế chi phí được bù đắp bởi rủi ro bảo mật. Cuộc đấu tranh cho nhà cung cấp mạng Trung Quốc Huawei và vai trò của nó trong việc mở rộng mạng vô tuyến di động 5G phương Tây cho thấy cuộc xung đột này là một ví dụ.

Phương Tây là gì ? Và nó có giá trị gì ?

Thương mại tự do trong những điều kiện này có còn là sự lựa chọn tốt nhất không ? Câu hỏi cơ bản về toàn cầu hóa này không thể được trả lời đơn giản bằng có. So với trước đây, các giá trị cơ bản – pháp quyền, nhân quyền và các quyền tự do – nay được gắn kết trực tiếp với các vấn đề thương mại. Để bảo vệ các quyền này, cần phải có một bộ quy tắc quốc tế mới – một WTO cho thế kỷ 21. Các thỏa thuận của các quốc gia thương mại lớn ký kết riêng biệt với Trung Quốc sẽ không thể đạt được mục địch nhiều. Trung Quốc hiện lớn và mạnh đến mức có thể khai thác các quốc gia chống lại nhau.

Sự lưạ chọn : Hoặc là phương Tây – và có nghĩa là Hoa Kỳ, Liên Hiệp Châu Âu (EU), Anh, Nhật Bản, Gia Nã Đại, Úc, và nhìn xa cũng là Ấn Độ, Nam Dương, Ba Tây, Mễ Tây Cơ – cùng nhau thiết lập những tiêu chuẩn chung và bảo vệ chống lại những người không tuân thủ , ngay cả khi họ có sự chống lưng của tân cường quốc thế giới Trung Quốc.

Hoặc các biện pháp quốc gia không tổ chức gia tăng sẽ đe dọa tình trạng các vấn đề an ninh, môi trường và an sinh xã hội bị pha trộn với vận động hành lang theo hướng bảo hộ cổ điển của từng công ty và tập đoàn. Vì sợ trước các cuộc tấn công của Trung Quốc, phương Tây, sẽ rút về các căn cứ tự vệ của quốc gia, cũng như của Châu Âu-EU.

Trong trường hợp đầu tiên, phương Tây sẽ tiếp tục toàn cầu hóa với một lập trường rõ ràng nhưng vẫn mở cho các nước khác. Trung Quốc, cũng như các quốc gia khác hiện đang bị độc tài cai trị, có thể trở thành một phần của những thỏa thuận – miễn là họ tuân thủ các quy tắc của phương Tây. Trong trường hợp thứ hai, toàn cầu hóa như chúng ta đang biết sẽ kết thúc. Thiệt hại sẽ rất lớn. Đối với các cường quốc kinh tế lớn như Hoa Kỳ và EU thì sự thiệt hại phỏng đoán không nhiều. Trong khi các quốc gia nhỏ không có tiềm năng chống trả sẽ trở thành những quả banh của trò chơi quyền lực không phối hợp này.

Cuối cùng, một câu hỏi lớn được nêu ra : Phương Tây có còn không – và nếu có, nó có giá trị gì ?

Nếu người không trả lời câu hỏi này được, thì coi như thất bại rồi…

Henrik Müller

Nguyên tác : Wie China die Globalisierung beenden könnte, Der Spiegel, 26/07/2020

Vũ Ngọc Yên biên dịch

Nguồn : VNTB, 29/07/2020

Tiến sĩ kinh tế Henrik Müller là giáo sư nghành báo chí kinh tế tại Đại học Kỹ thuật Dortmund và đã từng làm phó chủ biên tạp chí mannager magazin.Ngoài ra, ông còn là tác giả của nhiều cuốn sách về các chính sách kinh tế và tiền tệ. Cho tuần báo Spiegel, Müller viết bình luận mỗi tuần về các sự kiện kinh tế quan trọng nhất trong tuần.