Khảo sát toàn cầu cho thấy quan điểm tiêu cực về Trung Quốc cao chưa từng thấy

Một cuộc khảo sát về quan điểm của người dân đối với Trung Quốc trên 24 quốc gia cho thấy 67% người trưởng thành không có cảm tình với đất nước này và chưa tới 28% số người được hỏi cho biết có cảm tình với Trung Quốc. Ở hầu hết các quốc gia có thu nhập cao, quan điểm tiêu cực về Trung Quốc đều ở mức gần bằng hoặc cao nhất trong lịch sử.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Cuộc khảo sát của Trung tâm nghiên cứu Pew công bố ngày 27/7 thu thập ý kiến của hơn 27.000 người trưởng thành từ 24 quốc gia từ ngày 20/2 đến ngày 22/5 năm nay, tập trung vào ý kiến của những người được hỏi về một số vấn đề liên quan đến Trung Quốc và niềm tin của họ đối với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình. Các quốc gia nổi bật trong cuộc khảo sát bao gồm các nền kinh tế tiên tiến ở Bắc Mỹ, Tây Âu và Châu Á Thái Bình Dương, và các nền kinh tế trung bình ở Châu Mỹ Latin và Châu Phi.

Các nhà phân tích nói với VOA rằng quan điểm tiêu cực về Trung Quốc ở nhiều quốc gia là do người ta coi Trung Quốc là mối đe dọa đối với lợi ích kinh tế và hệ thống quản trị của họ, cũng như tình hình nhân quyền ngày càng xấu đi ở Trung Quốc kể từ khi ông Tập Cận Bình lên nắm quyền.

Bà Zsuzsa Anna Ferenczy, trợ lý giáo sư tại Đại học Quốc gia Dong Hwa, hay NDHU ở Đài Loan, nói : "Tình hình nhân quyền ngày càng xấu đi ở Tân Cương và Hong Kong đã thúc đẩy các nước Châu Âu thảo luận về cách họ có thể cân bằng lại mối quan hệ với Trung Quốc, và nó bao gồm các bước để họ ít tiếp xúc với Trung Quốc hơn".

Các nhà nghiên cứu thực hiện cuộc khảo sát lưu ý rằng các sự kiện quốc tế lớn có thể ảnh hưởng đến quan điểm của mọi người về Trung Quốc. Bà Christine Huang, một cộng tác viên nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Pew, nói với VOA : "Chúng tôi đã đo lường được sự gia tăng đáng kể về quan điểm bất lợi đối với Trung Quốc ở nhiều quốc gia có thu nhập cao sau khi đại dịch Covid bùng phát".

Hành động mâu thuẫn với mục tiêu

Khi được hỏi về vai trò của Trung Quốc trên thế giới, 71% số người được hỏi cho biết Bắc Kinh không đóng góp cho hòa bình và ổn định toàn cầu. Kết luận này được đưa ra giữa lúc Trung Quốc cố gắng tự đóng khung mình là "người kiến tạo hòa bình" trên toàn cầu bằng cách làm trung gian cho thỏa thuận hòa bình lịch sử giữa Iran và Ả Rập Xê-út và đưa ra kế hoạch hòa bình 12 điểm về cuộc chiến Ukraine vào đầu năm nay.

Bất chấp những nỗ lực của Bắc Kinh nhằm thể hiện mình là "người kiến tạo hòa bình toàn cầu", một số chuyên gia lưu ý rằng việc Trung Quốc không giải quyết được tranh chấp lãnh thổ với một số quốc gia trái ngược với hình ảnh "người kiến tạo hòa bình" của họ.

Bà Sana Hashmi, một thành viên tại Tổ chức Trao đổi Đài Loan-Châu Á, hay TAEF, tại Đài Bắc, nói : "Có một khoảng cách giữa mục tiêu của chính Trung Quốc và hành động của họ trong cuộc sống thực".

Thêm vào đó, 76% người cho rằng Trung Quốc không tính đến lợi ích của các nước khác khi xây dựng chính sách đối ngoại của mình và hơn một nửa số người được hỏi (57%) cho rằng Trung Quốc can thiệp vào công việc của các nước khác ở mức nhiều hoặc đáng kể. Tại Ý, quốc gia đang cân nhắc rời khỏi Sáng kiến Vành đai và Con đường trong những tháng gần đây, 82% số người được hỏi cho rằng Trung Quốc sẽ can thiệp vào công việc của các nước khác.

Về các quan điểm thuận lợi

Mặc dù quan điểm về Trung Quốc nói chung là tiêu cực, cuộc khảo sát cho thấy một số quốc gia có thu nhập trung bình vẫn có quan điểm tích cực về Trung Quốc, ngoại trừ Ấn Độ. Hơn một nửa số người được hỏi ở Kenya (72%), Nigeria (80%) và Mexico (57%) có quan điểm ủng hộ Trung Quốc.

Bà Huang từ Trung tâm Nghiên cứu Pew nói với VOA rằng các kết quả khảo sát trước đây cho thấy quan điểm về Trung Quốc có xu hướng ít tiêu cực hơn ở các quốc gia có GDP bình quân đầu người thấp hơn. Bà nói : "Ít người ở các quốc gia có thu nhập trung bình chỉ trích hành vi toàn cầu của Trung Quốc và nhiều người khác thấy sức hấp dẫn của ‘quyền lực mềm’ của Trung Quốc".

Mặc dù có nhiều quan điểm tích cực hơn về Trung Quốc, nhưng tỷ lệ quan điểm tiêu cực vẫn tăng lên ở các quốc gia này trong vài năm qua.

Quan điểm tiêu cực về ông Tập

Cuộc khảo sát cũng cho thấy hầu hết trong số 24 quốc gia không tin vào khả năng "làm điều đúng đắn" của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình khi nói đến các vấn đề toàn cầu. Ít nhất một nửa số người được hỏi ở hầu hết các quốc gia trên khắp Tây Âu, Bắc Mỹ và Châu Á Thái Bình Dương nói rằng họ không tin tưởng vào ông Tập Cận Bình, trong khi phần lớn người dân ở Indonesia, Kenya và Nam Phi bày tỏ sự tin tưởng vào sự lãnh đạo của ông Tập Cận Bình trên trường quốc tế.

Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh rằng niềm tin của người dân vào ông Tập có liên quan mật thiết đến quan điểm của họ về Trung Quốc. Họ kết luận trong cuộc khảo sát : "Ở mỗi quốc gia được khảo sát, những người có quan điểm bất lợi về Trung Quốc thường ít tin tưởng vào chủ tịch Trung Quốc và ngược lại".

Trong lúc Bắc Kinh đấu tranh để duy trì đà phục hồi kinh tế sau đại dịch, nhiều người coi Hoa Kỳ (42%) chứ không phải Trung Quốc (33%) là cường quốc kinh tế hàng đầu. Sự thay đổi cách nhìn nhận diễn ra rõ ràng hơn ở các quốc gia có thu nhập cao như Đức, Hà Lan và Thụy Điển, nơi tỷ lệ số người được hỏi coi Trung Quốc là nền kinh tế hàng đầu thế giới đã giảm hai con số.

Khi được hỏi quốc gia nào là mối đe dọa lớn nhất đối với Hoa Kỳ, 50% người Mỹ cho rằng Trung Quốc là mối đe dọa lớn nhất và trong số những người được hỏi này, hơn 70% cho rằng Trung Quốc gây ra "rất nhiều" mối đe dọa đối với nền kinh tế và an ninh quốc gia của Hoa Kỳ.

Nhìn chung, một số nhà phân tích cho rằng nhận thức của công chúng về Trung Quốc ở các quốc gia dân chủ có thể giúp định hình các chính sách liên quan, vì chính phủ cần đáp ứng các yêu cầu của công chúng. "Trong bối cảnh Châu Âu, áp lực từ công chúng đôi khi có thể thúc đẩy các chính phủ hình thành một chính sách vững chắc hơn đối với Trung Quốc, như chúng ta đã thấy ở Đức", bà Ferenczy từ NDHU nói với VOA.

Bà Hashmi từ TAEF cho rằng nhận thức về Trung Quốc ở hầu hết các quốc gia Nam bán cầu được xác định bởi mức độ giao tiếp kinh tế của họ với Trung Quốc.

Nguồn : VOA, 28/07/2023

Tình báo Mỹ nghi ngờ Trung Quốc hỗ trợ quân đội Nga về công nghệ

Thanh Hà, RFI, 28/07/2023

Trung Quốc giúp Nga lách lệnh trừng phạt của phương Tây và "có thể" đang giúp Moskva cả về mặt quân sự bằng cách cung cấp các công nghệ lưỡng dụng được tư nhân và quân đội sử dụng. Trên đây là nội dung một báo cáo của cơ quan tình báo quốc gia Hoa Kỳ (ODNI), được tiết lộ hôm 27/07/2023. 

Một hội chợ hàng năm giới thiệu các công ty công nghệ Trung Quốc và nước ngoài, Bắc Kinh, ngày 04/06/2023. AP - Mark Schiefelbein

Hãng tin Anh Reuters trích dẫn bảo báo cáo của Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia (ODNI) được Ủy ban Tình báo Hạ viện Mỹ cho công bố. Theo báo cáo nói trên, Trung Quốc đang "cung cấp một số công nghệ lưỡng dụng, đang được quân đội Nga dùng để tiếp tục chiến tranh Ukraine bất chấp các biện phát trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu" mà quốc tế ban hành.

Tài liệu nói trên cho biết thêm, căn cứ vào các thống kê của Hải quan, nhiều "công ty trong lĩnh vực quốc phòng nhà nước Trung Quốc quản lý vận chuyển thiết bị định vị, công nghệ làm nhiễu sóng và các linh kiện máy bay chiến đấu" cho các tập đoàn của Nga. Văn bản cũng ghi nhận, do chiến tranh Ukraine, Trung Quốc "thậm chí trở thành đối tác quan trọng hơn" của Nga, so với trước đây.

Reuters nhắc lại Bắc Kinh luôn bác bỏ mọi cáo buộc gửi trang thiết bị quân sự cho Nga, từ khi Moskva khởi động chiến tranh Ukraine hồi tháng 2/2022.

Ngoài ra, Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ cũng lưu ý rằng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Nga và Trung Quốc đã tăng mạnh từ hơn một năm qua và các khoản giao dịch bằng nhân dân tệ cũng đã được mở rộng. Tuy nhiên báo cáo đánh giá : "Cộng đồng tình báo hiện còn thiếu các bản phúc trình đầy đủ để có thể thẩm định là Bắc Kinh có "cố tình ngăn cản công việc điều tra" của phía Mỹ về "đích đến cuối cùng" của hàng xuất khẩu Trung Quốc hay không.

Không chỉ Hoa Kỳ, cách nay 10 ngày, ông Emmanuel Bonne, cố vấn ngoại giao của tổng thống Pháp cũng đã nêu lên khả năng Trung Quốc cung cấp "thiết bị lưỡng dụng" cho Nga.

Thanh Hà

************************

Trung Quốc giúp Indonesia "dời đô"

Thu Hằng, RFI, 28/07/2023

Tổng thống Indonesia Joko Widodo công du Trung Quốc ba ngày, kể từ ngày 27/07/2023. Trong ngày đầu tiên, lãnh đạo Indonesia đã gặp chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Thành Đô, Tứ Xuyên, để thảo luận về nhiều dự án chung, trong đó có việc phát triển thủ đô mới của Indonesia.

Tổng thống Indonesia Joko Widodo (giữa) và phu nhân Iriana tại Sân bay Quốc tế Thành Đô, Trung Quốc, ngày 27/07/2023 . AP - Laily Rachev

Indonesia dự kiến "dời đô" khỏi Jakarta trên đảo Java, quá đông dân cư và bị ô nhiễm, đến Nusantara trên đảo Borneo vào năm 2024. Theo văn phòng tổng thống Indonesia, được hãng tin Nhật NHK trích dẫn, tổng thống Joko Widodo và chủ tịch Tập Cận Bình đã nhất trí thúc đẩy hợp tác về dự án xây dựng thủ đô mới Nusantara ở tỉnh Tây Kalimantan. Ngoài ra, Bắc Kinh cũng hỗ trợ Jakarta phát triển khu công nghiệp ở tỉnh Bắc Kalimantan.

Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi, được AP trích dẫn, cho biết hai nước đã ký nhiều thỏa thuận hợp tác về y tế, trao đổi chuyên môn, kinh nghiệm cho dự án đầu tư, như trong lĩnh vực xe chạy bằng năng lượng tái tạo, thành phố thông minh và thúc đẩy chuyển đổi công nghiệp số. Indonesia muốn có vai trò lớn hơn trong tư cách là nhà cung cấp niken và các nguyên liệu thô khác cho ngành công nghiệp ô tô điện đang phát triển mạnh của Trung Quốc.

Về quan hệ quốc tế, hai nguyên thủ thảo luận các vấn đề trong vùng và quan hệ giữa Trung Quốc và Hiệp hội các nước Đông Nam Á - ASEAN. Tổng thống Indonesia, nước hiện giữ chức chủ tịch luân phiên ASEAN, nhấn mạnh đến vai trò "chiến lược" của khu vực Ấn Độ -Thái Bình Dương, nơi "cần được bảo vệ như một khu vực hòa bình và ổn định".

Trong chuyến công du Trung Quốc, tổng thống Joko Widodo dự lễ khai mạc Đại hội Thể thao Đại học Thế giới - FISU lần thứ 31 tại Thành Đô. Năm 2023, Indonesia và Trung Quốc kỷ niệm 10 năm thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện. Hai nước thắt chặt hợp tác kinh tế thông qua Sáng kiến Một Vành đai Một Con đường - BRI của Trung Quốc, trong đó có dự án xây dựng đường tầu hỏa cao tốc nối Jakarta và Bandung.

Thu Hằng 

Trung Quốc bị phương Tây cô lập

Phạm Bá Hoa, VNTB, 07/06/2023

Theo hãng tin Reuters ngày 8/5/2023 : "Trong những tháng gần đây, Chủ tịch Trung Quốc đã thực hiện một loạt các hành động ngoại giao và thương mại, dường như trái ngược nhau : Một là, tuyên bố thúc đẩy hòa bình ở Ukraine, nhưng đàm phán với kẻ xâm lược là Nga. Hai là, hoan nghênh các nhà lãnh đạo phương Tây đến thăm Trung Quốc, nhưng gia tăng đe dọa sử dụng vũ lực đối với Đài Loan. Ba là, áp dụng các biện pháp bóp nghẹt môi trường kinh doanh tại Trung Quốc.

Trung Quốc cố gắng lôi kéo các nước Châu Âu để tiếp tục chống lại ảnh hưởng của Hoa Kỳ, nhưng hiệu quả không rõ ràng.

Các nhà phân tách tin rằng : "Hành động đầy mâu thuẫn của Trung Quốc, có thể là Chủ tịch Tập Cận Bình ngày càng lo ngại về an ninh của chính mình".

Ông Alfred Wu, Phó Giáo sư Trường Chính sách công Lee Kwan Yew tại Đại học Quốc gia Singapore nhận định : "Thực tế phũ phàng mà Trung Quốc đang phải đối mặt, là lãnh vực an ninh hiện nay vượt trội hơn mọi lãnh vực từ kinh tế đến ngoại giao. Vì Trung Quốc quá tập trung vào an ninh, tự làm tổn hại đến bang giao quốc tế, và kế hoạch phục hồi kinh tế chậm lại, đồng thời biến thành vai trò quan trọng hơn trong cuộc chiến Nga xâm lăng Ukraine. Vậy là, Trung Quốc muốn nói rằng, họ muốn mở cửa với thế giới bên ngoài, nhưng thật sự là họ đang dần dần tự cô lập".

Trong báo cáo của Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ 20 hồi tháng 10/2022, Chủ tịch Tập Cận Bình đã 89 lần nhấn mạnh đến nhóm chữ "an ninh quốc gia" trong bài phát biểu. Ông cũng thừa nhận rằng, chúng ta đang phải đối mặt với những thử thách lớn hơn, sóng gió lớn hơn, thậm chí là những cơn bão tố.

Sau đó, trong kỳ họp lưỡng hội, Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố rằng : "Các quốc gia phương Tây do Hoa Kỳ lãnh đạo, đã "bao vây, ngăn chặn, và trấn áp chúng ta toàn diện". Đây là "những thách thức nghiêm trọng chưa từng có".

Ông Charles Parton -thành viên Hội đồng Chiến lược Anh quốc- nhận định : "Trung Quốc cố gắng lôi kéo các nước Châu Âu để tiếp tục chống lại ảnh hưởng của Hoa Kỳ, nhưng hiệu quả không rõ ràng. Khi Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đến thăm Trung Quốc hồi tháng 4/2023 có vẽ như cuộc gặp gỡ thân thiện, nhưng vài giờ sau khi Tổng thống Pháp rời khỏi, thì Trung Quốc thực hiện cuộc tập trận quân sự chung quanh Đài Loan, làm suy yếu nghiêm trọng kết quả của cuộc gặp. Sự kiện đó kết hợp với những lời tuyên bố của Tổng thống Pháp ủng hộ Trung Quốc về Đài Loan, bị các nhà lãnh đạo Châu Âu chỉ trích mạnh mẽ rằng : "Pháp đang lấy lòng Trung Quốc", và rồi Liên Hiệp Châu Âu (EU) chứng tỏ đường lối cứng rắn hơn đối với Trung Quốc".

Ông Ray Dalio -người sáng lập công ty đầu tư Bridgewater Associates- một trong những quỹ đầu tư lớn nhất thế giới, nhấn mạnh rằng : "Chủ tịch Tập Cân Bình đang quản trị môi trường chính trị một cách độc đoán, đó là môi trường chống tinh hoa và thân với vô sản. Trong tầng lớp doanh nhân trẻ Trung Quốc, một số người bày tỏ rằng ; "sự đánh mất ước mơ", những người khác nói "thời kỳ hoàng kim đã qua", "rất nhiều người Trung Quốc đang rời đi, hoặc tự hỏi làm thế nào họ có thể đến các nước khác. Trong khi giới tinh hoa Trung Quốc thì tìm mọi cách để bảo vệ tài sản và sự an toàn của chính họ". (Tóm lược bài của tác giả Chen Ting do Huyền Anh biện dịch trong e-mail Cette adresse e-mail est protégée contre les robots spammeurs. Vous devez activer le JavaScript pour la visualiser. ngày 9/5/2023)

Kinh tế Trung Quốc vẫn sau lưng Hoa Kỳ

Micron là nhà sản xuất chất bán dẫn lớn của Hoa Kỳ, chuyên về bộ nhớ máy vi tính và điện thoại cầm tay. Tuần trước, Trung Quốc ra lệnh cấm mua bán và sử dụng sản phẩm của Micron và trang thiết bị của nước này vì lý do "an ninh".

Giáo sư gốc Hoa Bùi Mẫn Hân (Minxin Pei), chuyên gia về Trung Quốc tại Đại học Claremont McKenna, California, có bài bình luận đăng trên Bloomberg Opinion, như sau : "Hoa Kỳ và Trung Quốc đều đặt trọng tâm vào an ninh quốc gia cao hơn phát triển kinh tế, nhưng mỗi quốc gia có cách hành sử khác nhau. Nhất định có một bên sai trong trò chơi cạnh tranh này, và bên đó là Trung Quốc, vì nền kinh tế quốc gia này đang bị ảnh hưởng "những biện pháp an ninh" đã cản trở sự tăng trưởng. Rồi đây, Trung Quốc sẽ phải trả giá cao hơn khi cạnh tranh kinh tế với Hoa Kỳ".

"Ông Tập phải biết rằng, việc mất quyền tiếp cận kỹ nghệ và thị trường Hoa Kỳ sẽ ảnh hưởng xấu đến mức tăng trưởng của Trung Quốc, vì chi phí cho an ninh quốc gia quá cao. Trong khi các công ty ngoại quốc dễ dàng bị coi là vi phạm pháp luật nếu bị nghi ngờ, vì vậy mà bất cứ công ty nào cũng có thể trở thành nạn nhân cho những quy định mơ hồ và những bản án tùy tiện.

Tuần trước, Công an Trung Quốc đã bất ngờ xông vào lục soát văn phòng của các công ty tư vấn kinh doanh Mintz Group và Bain & Co + Điều tra công ty Capvision, tra hỏi nhân viên và mang đi nhiều tài liệu, máy vi tính. Cả ba đơn vị này này đều là công ty Hoa Kỳ hoạt động trong lĩnh vực tư vấn về quản trị doanh nghiệp quốc tế.

Trước đó, Công an Trung Quốc bắt giữ một viên chức quản trị công ty dược phẩm Nhật Bản Astellas Pharma, khiến chánh phủ Nhật Bản cảnh báo công dân của mình phải cẩn thận, đừng để bị cáo buộc vi phạm luật chống gián điệp mới của Trung Quốc. Những vụ bố ráp các công ty ngoại quốc, bắt giữ tùy tiện theo luật chống gián điệp mới, đã làm các công ty ngoại quốc rất lo sợ. Nỗi ám ảnh về an ninh" của ông Tập, sẽ khiến các công ty ngoại quốc nghĩ nhanh đến chuyện chuyển công ty đến quốc gia khác.

Vẫn theo Giáo sư Bùi : "Trong tuần này, Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào (Wang Wentao) sang Hoa Kỳ, gặp Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Gina Raimondo, và Đại diện Thương mại Katherine Tai, cùng cộng đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ, để vận động các công ty Hoa Kỳ gia tăng đầu tư vào Trung Quốc. Nhưng, lời kêu gọi của Trung Quốc không được chánh quyền và cộng đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ đón nhận ; nói thẳng ra là họ thờ ơ.

Bị ám ảnh về an ninh, coi trọng an ninh hơn kinh tế, ông Tập có xu hướng coi các công ty ngoại quốc -nhất là Hoa Kỳ- là cánh tay nối dài của các chánh phủ thù địch, hoạt động để bao vây, cản trở sự phát triển của Trung Quốc. Cái nhìn hoang tưởng đó của giới lãnh đạo đảng cộng sản Trung Quốc, không phù hợp với bản chất thị trường tự do của các công ty ngoại quốc, khiến họ lo lắng và tìm cách chuyển toàn bộ hoặc một phần hoạt động sản xuất kinh doanh ra khỏi Trung Quốc" (tóm lược bài của Hiếu Chân trên báo SàiGòn Nhỏ ngày 26/5/2023).

Phạm Bá Hoa

Nguồn : VNTB, 07/06/2023

****************************

Hoa Kỳ hình thành chuỗi đảo thứ nhất ở Tây Thái Bình Dương ngăn chặn Trung Quốc

Phạm Bá Hoa, VNTB, 05/06/2023

Chuỗi đảo thứ nhất vùng Tây Thái Bình Dương có "hình lưỡi liềm" từ Đại Hàn – Nhật Bản – Đài Loan – Philippines có khả năng ngăn chận tham vọng của Trung Quốc trong khu vực.

Vị trí chuỗi đảo thứ nhất và chuỗi đảo thứ hai. Ảnh: cofda

Cuối tháng 4/2023, Hoa Kỳ và Đại Hàn đã đạt được thỏa thuận về tiềm thủy đỉnh hạt nhân hoạt động tại Đại Hàn, thì ngày 1/5/2023 Tổng thống Philippines Marcos Jr. đến thăm Hoa Kỳ. Trong tình hình căng thẳng giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc, Philippines và Đại Hàn là đồng minh của Hoa Kỳ, đang mở đường cho sự hiện diện quân sự mạnh mẽ của Hoa Kỳ khu vực Châu Á – Thái Bình Dương.

Đây là chuyến thăm Hoa Kỳ đầu tiên của Tổng thống Marcos, ông gặp và thảo luận với Tổng thống Hoa Kỳ, và sau đó là Bộ trưởng quốc phòng Lloyd J. Austin. 

Cùng ngày 1/5/2023, Tổng thống Philippines phát biểu rằng : "Philippines quyết tâm xây dựng mối bang giao bền chặt hơn với Hoa Kỳ, và thúc đẩy trao đổi kinh tế nhiều hơn giữa hai quốc gia".

Trong tuyên bố chung có đoạn :

"Tổng thống Hoa Kỳ tái khẳng định cam kết đồng minh sắt đá của Hoa Kỳ với Philippines. Khu vực Thái Bình Dương -bao gồm Biển Đông- bất kỳ cuộc tấn công quân sự nào nhằm vào quân đội, hoặc tàu công vụ, hay phi cơ của Philippines, thì Hoa Kỳ sẽ viện dẫn "Hiệp Ước Phòng Thủ Chung giữa Hoa Kỳ với Philippines năm 1951, có nghĩa là cả hai bên sẽ giúp bảo vệ nhau, nếu một trong hai bên bị tấn công bởi bên thứ ba".

Gần đây, Philippines đã mở 4 căn cứ quân sự mới cho quân đội Hoa Kỳ sử dụng, trong đó có một số đảo ở eo biển Bashi. Cuộc tập trận chung lớn nhất giữa Hoa Kỳ với Philippines gần Đài Loan vừa kết thúc. Báo Wall Street Journal nhận định : "Đây là cuộc tập trận đầu tiên trong mục đích bảo vệ miền Bắc Philippines, cũng là chuẩn bị bảo vệ Đài Loan khi bị Trung Quốc tấn công. 

Trước khi rời Hoa Kỳ, Tổng thống Marcos Jr. đã tiếp xúc với cộng đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ để thu hút các công ty Hoa Kỳ đầu tư vào Philippines. 

Giới chuyên gia nhận định : "Khi quân đội Hoa Kỳ mở rộng căn cứ quân sự ở Philippines, sẽ hình thành chuỗi đảo thứ nhất vùng Tây Thái Bình Dương có "hình lưỡi liềm" từ Đại Hàn – Nhật Bản – Đài Loan – Philippines. Tuyến phòng thủ quan trọng này, có khả năng ngăn chận tham vọng của Trung Quốc trong khu vực". 

Xin nhắc lại là Philippines thời Tổng thống Rodrigo Duterte với chính sách thân Trung Quốc, nhất là trong vấn đề Biển Đông. Nhưng bất chấp sự ve vãn của ông Duterte, Trung Quốc hứa đầu tư nhiều vào Philippines, nhưng thực chất thì không có gì hết, mà ngược lại họ sử dụng tàu hải cảnh thường xuyên quấy rối các tàu của Philippines. Chính vì vậy mà khi ông Marcos nhận chức Tổng thống Philippines, ông quyết định tăng cường bang giao với Hoa Kỳ. 

Philippines, mảnh ghép chống Trung Quốc ở cực Nam

Với vị thế chung quanh là biển, Philippines nằm ở cực Nam của chuỗi đảo thứ nhất, và là quốc gia đầu trong việc đối đầu với mối đe dọa từ Trung Quốc ở eo biển Đài Loan và Biển Đông. Eo biển Bashi là hải trình mà Hải quân Hoa Kỳ từ căn cứ trên đảo Guam tiến vào eo biển Đài Loan, cũng là hải trình mà Trung Quốc sử dụng vào bờ biển phía Đông Đài Loan và vào Thái Bình Dương.

Giáo sư Ma Zhunwei (Adam Ma) thuộc Viện Bang giao Quốc tế & Chiến lược tại Đại học Tamkang của Đài Loan, nhận định rằng : "Với chuỗi đảo thứ nhất nói trên, nếu các chiến hạm của Trung Quốc muốn đi về phía Đông để đến Thái Bình Dương, thì chỉ có 2 lối ra : Đó là eo biển Bashi, và eo biển eo biển Miyako. Vị trí tương ứng là Philippines ở phía Nam, và Okinawa ở phía Bắc, trong khi Philippines là cửa ngõ vào lối ra phía Nam Trung Quốc của chuỗi đảo thứ nhất".

"Philippines là đồng minh chiến lược của Hoa Kỳ. Khi vùng Tây Thái Bình Dương vào tình hình khẩn cấp, thì quân đội Hoa Kỳ sẽ đến đảo Luzon đối diện với Đài Loan, nơi đây sẽ là căn cứ của Pháo binh và Hỏa tiễn của Hoa Kỳ bảo vệ eo biển Đài Loan". 

"Cuộc tập trận của quân đội Trung Quốc hồi tháng 8/2022 và tháng 4/2023, họ đã sử dụng chiến đấu cơ và hỏa tiễn bắn chung quanh Đài Loan, cho thấy mục đích chiến lược của họ nhằm cắt đứt hỗ trợ từ bên ngoài trong trường hợp khủng hoảng eo biển Đài Loan. Năm nay -2023- một phần của cuộc tập trận quân sự Balikatan -vai kề vai- giữa Mỹ với Philippines thực hiện ở eo biển Bashi, cho thấy Hoa Kỳ đã nhận ra âm mưu phong tỏa của Trung Quốc. Đảo Basco và các đảo khác ngoài khơi bờ biển phía Bắc của Philippines, sẽ trở thành bàn đạp cho bất kỳ phản ứng của Hoa Kỳ đối với xung đột quân sự ở Đài Loan".

Vẫn Giáo sư Ma Zhunwei : "Chiến lược an ninh quốc gia hiện tại của Hoa Kỳ củng cố chuỗi đảo thứ nhất vùng Tây Thái Bình Dương, rõ ràng là nhắm vào đối thủ số một là Trung Quốc. Chiến lược này sẽ giúp giảm bớt gánh nặng của chuỗi đảo thứ hai. 

"Mặc dù xung đột giữa Philippines với Trung Quốc là ở một số đảo Biển Đông chớ không phải ở eo biển Đài Loan, nhưng Philippines cần hợp tác chiến lược với Hoa Kỳ, vì Hoa Kỳ với Philippines có Hiệp ước Quân sự nên Philippines không thể đứng ngoài cuộc. Nói cách khác, nếu Hoa Kỳ cần thì Philippines chắc chắn sẽ hợp tác chặt chẽ".

Báo Wall Street Journal dẫn lời của Thiếu tướng Restituto Padilla -từng là Phó Tổng tham mưu trưởng Quân Đội Philippines, nhận định rằng : "Cuộc tập trận của Hải quân Trung Quốc gần miền Nam Đài Loan có thể dễ dàng bị đánh chìm, khiến mọi hành động xâm lược đều khó thành công. Phạm vi tối đa của hệ thống Himars cho phép tấn công các mục tiêu trên eo biển Bashi từ đảo Basco và các đảo lân cận khác".

Giám đốc Gregory Poling -chương trình Đông Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược & Quốc tế- một tổ chức nghiên cứu chính sách của Hoa Kỳ, nói với hãng tin Reuters rằng : "Philippines sẽ khó giữ thái độ trung lập trong cuộc xung đột tại Đài Loan, do khoảng cách với Hoa Kỳ và các nghĩa vụ theo Hiệp Ước giữa hai quốc gia".

Giám đốc Su Ziyun (Su Tzu-yun/Tô Tử Vân) -Viện Nghiên cứu Tài nguyên & Chiến lược quốc phòng thuộc Viện Nghiên cứu An ninh quốc phòng Đài Loan- nói với Epoch Times rằng :

"Philippines là mảnh ghép mới nhất chống lại Trung Quốc, cũng là mảnh ghép tại cực Nam. Trong khi từ phía Bắc có Đại Hàn đã thật sự là một đồng minh mạnh mẽ của Hoa Kỳ, cạnh đó là Nhật Bản cùng với Đài Loan, giờ đây có thêm đồng minh Philippines ở cực Nam. Tất cả, trở thành một mạng lưới bao vây hình lưỡi liềm, chính là tuyến phòng thủ quan trọng nhất để ngăn chặn sự bành trướng quân sự của Trung Quốc".

"Phía Tây Bắc Philippines đối diện với Biển Đông, còn phía Đông Bắc đối diện với eo biển Bashi của Đài Loan. Nếu tuyến phòng thủ này được bổ sung, chẳng khác nào biến Hải quân Trung Quốc thành một hạm đội trong gọng kìm, nghĩa là trong trường hợp khẩn cấp sẽ có thể ngăn Trung Quốc đe dọa bờ Đông Đài Loan. Về vị trí chiến lược, có nghĩa là 3 vùng biển (Biển Hoa Đông – eo biển Đài Loan – Biển Đông) đã bao vây Trung Quốc. Giờ đây, có thêm Hoàng Hải – Đại Hàn Quốc cùng tham gia, vậy là Trung Quốc bị bao vây từ 4 vùng biển. Trong tình thế đó, đảo Basco là đảo chỉ cách Đài Loan khoảng 172 cây số, là nơi từng có Thủy quân lục chiến Philippines. Tại đây, Philippines đã bố trí hỏa tiễn chống hạm siêu thanh BrahMos, có thể ngăn chặn hiệu quả hạm đội Trung Quốc đi qua eo biển Bashi".

Chiến lược mà Philippines áp dụng trước đây là dựa vào Hoa Kỳ về an ninh, và gắn chặt kinh tế với Trung Quốc. Nhưng với tình trạng cạnh tranh gay gắt giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc, cộng thêm tình hình căng thẳng ở eo biển Đài Loan và Biển Đông, các nước Đông Nam Á khác đang nhìn theo Philippines để cân nhắc xem "giữa an ninh quốc gia với kinh tế, lãnh vực nào quan trọng hơn".

Giáo sư Ma Zhunwei (Đài Loan) nhận định : "Sức mạnh quân sự của Trung Quốc ngày càng tỏ ra hiếu chiến, sẽ tạo cảm giác lo sợ đối với các nước láng giềng nói riêng, và toàn bộ khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương nói chung, tất cả đang tăng cường phòng thủ trước mối đe dọa của Trung Quốc, và muốn liên kết với nhau để đối phó với mối đe dọa này".

Trong khi chuyên gia Su Ziyun (Đài Loan) phân tách rằng : "Các quốc gia khối ASEAN, có thể chia thành Bắc ASEAN và Nam ASEAN. 

– Bắc ASEAN là ASEAN đất liền, bao gồm : Lào + Campuchia + Myanmar + Thái Lan + Việt Nam. Nhóm này nghiêng về Trung Quốc hơn. 

– Nam ASEAN là ASEAN đại dương, bao gồm : Singapore + Philippines + Indonesia + Malaysia + Brunei. Nhóm này gần gũi hơn với Hoa Kỳ, và cùng trong thế bao vây Trung Quốc".

Không giống như phòng thủ của NATO Châu Âu, Hoa Kỳ có 5 đồng minh trong Hiệp Ước riêng biệt ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, là Hoa Kỳ + Australia + Đại Hàn + Nhật Bản + Philippines + Thái Lan. Với sự gia tăng đe dọa quân sự của Trung Quốc ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, Nhật Bản và Australia đã ký các quy định phòng thủ riêng biệt, và trong cuộc tập trận quân sự ở Philippines lần này có quân đội Australia tham dự. Vậy, trong tương lai khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương có thể là "tiểu NATO" chăng ?

Chuyên gia Su Ziyun nhận định : "Không chỉ Hải quân Australia có mặt, mà chiến hạm của Pháp đã đi qua eo biển Đài Loan, và Anh Quốc đã quyết định sẽ điều động quân đội đến Nhật Bản để giúp chống lại mối đe dọa từ vùng xám hàng hải Trung Quốc. Giờ đây, Hoa Kỳ đang trở lại chiến lược an ninh Thái Bình Dương thời chiến tranh lạnh, Hoa Kỳ là trung tâm và trục phụ trợ kéo dài từ Đại Hàn - Nhật Bản - Đài Loan - Philippines - Singapore".

"Lớp củng cố thứ hai, là chương trình sản xuất tiềm thủy đỉnh hạt nhân AUKUS Hoa Kỳ + Anh quốc + Australia, giúp Australia gia tăng sức mạnh quân sự trong mục đích ngăn chặn tham vọng của Trung Quốc. Lớp củng cố thứ ba, là thỏa thuận giữa 5 quốc gia là Anh quốc + Singapore + Malaysia + Australia + New Zealand. 

"Cuối cùng, eo biển Đài Loan cũng liên quan đến an ninh và lợi ích của Châu Âu, vì giao thông đường biển giữa Đông Bắc Á với Châu Âu chiếm 26% thế giới, nếu tuyến vận tải đường biển này bị Trung Quốc kiểm soát, sẽ rất bất lợi cho Châu Âu". (tóm lược bài của Tống Đường, Dị Như, trong e-mail Cette adresse e-mail est protégée contre les robots spammeurs. Vous devez activer le JavaScript pour la visualiser.  ngày 8/5/2023)

Phạm Bá Hoa

Nguồn : VNTB, 05/06/2023

(*) Trích thư số 140 gởi người lính Quân đội Nhân dân Việt Nam.

Trung Quốc đang tăng cường tập trung vào an ninh quốc gia và tang cường đối đầu với Mỹ, đe dọa quá trình mở cửa trở lại với thế giới sau những năm hạn chế vì Covid chuyển thành một kỷ nguyên cô lập mới từ Phương Tây, theo một phân tích từ Reuters.

Tập Cận Bình và Vladimir Putin - Ảnh minh họa

Kể từ khi nới lỏng các lệnh hạn chế vì đại dịch Covid vốn đã khiến quốc gia này đóng cửa biên giới kể từ năm 2020, Bắc Kinh trong những tháng gần đây đã tham gia vào một loạt các bước đi về kinh doanh và ngoại giao dường như mang tính trái ngược nhau, khiến nhiều nhà quan sát đặt câu hỏi về các động cơ thật sự của Bắc Kinh.

Những bước đi của Trung Quốc bao gồm : thúc đẩy hòa bình ở Ukraine trong khi hội đàm với quân xâm lược Nga, trải thảm đỏ chào đón các nhà lãnh đạo Phương Tây trong khi leo thang căng thẳng với Đài Loan, hòn đảo theo thể chế dân chủ và thu hút những giám đốc điều hành (CEO) trong khi thực thi các biện pháp được coi là bóp nghẹt môi trường kinh doanh của Trung Quốc.

Các nhà phân tích cho rằng các tín hiệu lẫn lộn là kết quả của mối tập trung mới của Chủ tịch Tập Cận Bình về nền an ninh quốc gia, được củng cố từ mối quan hệ ngoại giao đang ở mức thấp nhất với cường quốc đối thủ là Mỹ.

"Một thực tiễn khắc nghiệt ở Trung Quốc... là an ninh quốc gia đang vượt lên tất cả, từ nền kinh tế đến ngoại giao", Alfred Wu, phó trưởng khoa Ttrường Chính sách Công Lý Quang Diệu ở Singapore, nhận định.

Ông Wu cho biết việc tập trung quá mức đối với nền an ninh đang làm tổn hại đến các mối quan hệ ngoại giao của Trung Quốc cùng những kế hoạch tái thiết nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, trong bối cảnh quốc gia này đang tìm cách ghi dấu ấn về quyền lực của mình trong các vấn đề địa chính trị quan trọng, bao gồm cuộc khủng hoảng Ukraine.

"Đối với tất cả những gì mà Trung Quốc tuyên bố về mong muốn mở cửa với thế giới bên ngoài, thì quốc gia này đang dần dần đóng cửa".

Chủ tịch Tập cũng đã chọn an ninh quốc gia, một khái niệm rộng mang tính kết hợp các lĩnh vực từ chính trị đến kinh tế, cho đến công nghệ, và tranh chấp lãnh thổ, trong bài phát biểu sau khi tiếp tục nắm quyền Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc nhiệm kỳ thứ ba liên tiếp vào tháng 10/2022.

Bài phát biểu sau đó hồi tháng Ba tại kỳ họp Quốc hội Trung Quốc chỉ rõ hơn : Nền an ninh Trung Quốc đang bị thách thức từ các nỗ lực của Mỹ trong việc kiềm chế sự trỗi dậy của quốc gia này, ông Tập tuyên bố.

Sách 'Tập Cận Bình về quản lý đất nước Trung Quốc', tập II

Trong khi an ninh quốc gia vẫn luôn nằm trong các mối quan tâm chính của Tập Cận Bình kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2012, hai nhiệm kỳ đầu tiên của ông ấy tập trung vào các vấn đề trong nước như giới bất đồng chính kiến, các nhà hoạt động nhân quyền và các cộng đồng thiểu số người Hồi giáo ở tỉnh Tân Cương, miền tây bắc Trung Quốc.

Trong bài phát biểu hồi tháng 10/2022, ông Tập thêm vào cụm từ "an ninh bên ngoài" và "an ninh quốc tế", theo các nhà phân tích là các tín hiệu về trọng tâm mới nhằm đối phó với các mối đe dọa từ nước ngoài, cụ thể là Washington.

Khi được hỏi phản hồi cho một loạt các câu hỏi về câu chuyện này, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết họ "không biết về tình hình".

Giới chức Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã thường xuyên lặp lại tuyên bố quốc gia này là một cường quốc có trách nhiệm, ủng hộ chủ nghĩa đa phương và tiến trình toàn cầu hóa và đã cáo buộc các quốc gia khác đang tăng cường rêu rao về "mối đe dọa từ Trung Quốc".

'Chệch hướng ngầm'

Thế nhưng sự ám ảnh của Trung Quốc đối với vấn đề an ninh đã tác động xấu đến một số đề xuất ngoại giao gần đây của Bắc Kinh, theo các nhà phân tích.

Ví dụ, các nỗ lực của Trung Quốc nhằm thúc đẩy một bản kế hoạch hòa bình cho Ukraine đã vấp phải sự ngờ vực khi từ chối lên án Moscow, vốn là đồng minh thân cận và quốc gia cung cấp dầu mỏ lớn nhất cho Bắc Kinh.

Hồi tháng rồi, khi ông Tập có cuộc điện đàm đầu tiên với Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky kể từ khi cuộc chiến tranh nổ ra cách đây hơn một năm, một nỗ lực nhằm nhấn mạnh Bắc Kinh đang không chọn phe, một số nhà phân tích đã gọi đây là "sự kiểm soát tổn thất" sau khi Đại sứ Trung Quốc tại Pháp chất vấn về vấn đề chủ quyền của Ukraine.

Charles Parton, một nhà nghiên cứu từ cơ quan Council of Geostrategy của Anh cho biết lời kêu gọi của Trung Quốc cho nền hòa bình tại Ukraine có liên quan đến cuộc chiến tranh của quốc gia này với Mỹ.

"Bắc Kinh không quan tâm liệu quá trình kiến tạo hòa bình của mình có tác dụng hay không... quan trọng đây là một cơ hội để cho thấy hình ảnh xấu xí của người Mỹ", ông nói, đề cập đến các khẳng định của Trung Quốc rằng Mỹ và những quốc gia đồng minh đang thổi bùng ngọn lửa chiến tranh khi viện trợ vũ khí cho Kyiv.

Hồi tháng Tư, chỉ vài giờ sau khi Tổng thống Pháp Macron rời Bắc Kinh, Trung Quốc đã tiến hành tập trận xung quanh hòn đảo Đài Loan

Michael Butler, Phó Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Clark ở Boston nói Ukraine là một phép thử quan trọng về ý chí của Mỹ liên quan đến vấn đề Đài Loan, một hòn đảo theo thể chế dân chủ mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền.

"Mối quan tâm đặc biệt của Tập Cận Bình là tính toán liệu Mỹ sẽ, hoặc sẽ không sát cánh bảo vệ chủ quyền của Ukraine trước quân xâm lược Nga, trong khi công khai định vị Trung Quốc như một tiếng nói điềm tĩnh về lý lẽ và Mỹ là một kẻ áp bức gây lắm chuyện", ông nhận định.

Các nỗ lực của Trung Quốc nhằm lôi kéo các đồng minh của Mỹ ở Châu Âu cũng là một phần trong chiến lược của Bắc Kinh nhằm đối phó với sự ảnh hưởng từ Washington, nhưng cũng có thành công mang tính lẫn lộn, các nhà phân tích cho biết.

Họ cũng chỉ ra cuộc họp hồi tháng rồi ở Trung Quốc giữa Chủ tịch Tập và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Một cuộc gặp dường như thân thiện, mang tính xây dựng, thế nhưng lại theo sau đó là cuộc tập trận của Bắc Kinh quanh hòn đảo Đài Loan chỉ vài giờ sau khi ông Macron rời đi.

Điều này, đi cùng với các bình luận của ông Macron, được cảm nhận là yếu về vấn đề Đài Loan, đã tăng thêm sự chỉ trích ở Châu Âu rằng chuyến công du là để vuốt ve Bắc Kinh. Giới chức Châu Âu sau đó cũng có lập trường cứng rắn hơn về Trung Quốc.

Quan ngại về kinh doanh

Các nỗ lực của Trung Quốc nhằm lôi kéo các đồng minh của Mỹ ở Châu Âu cũng là một phần trong chiến lược của Bắc Kinh nhằm đối phó với sự ảnh hưởng từ Washington, nhưng cũng có thành công mang tính lẫn lộn, các nhà phân tích cho biết

Trọng tâm về an ninh của Trung Quốc cũng tạo rủi ro về việc quốc gia này bị cô lập về mặt kinh tế.

Tại hai kỳ họp thượng đỉnh tại Trung Quốc hồi tháng Ba, giới chức nước này đã khó khăn khi phải nhấn mạnh phải mở cửa trong lĩnh vực kinh doanh sau dịch Covid.

Trong những tuần gần đây, Trung Quốc cũng đã thông qua hiệu chỉnh về luật chống gián điệp của mình trên diện rộng và xem điều mà Mỹ tuyên bố là hành động "mang tính trừng phạt" đối với một số công ty nước ngoài ở Trung Quốc.

"Các lực lượng an ninh tại Trung Quốc dường như ngày càng táo bạo hơn, cùng lúc đó Trung Quốc đang tìm cách thu hút thêm đầu tư nước ngoài", Lester Ross, người đứng đầu Ủy ban chính sách Trung Quốc từ Văn phòng Thương mại Mỹ trả lời Reuters.

Giới chức Bộ Ngoại giao Trungn Quốc trước đó cho biết Bắc Kinh đã hoan nghênh các công ty nước ngoài miễn là họ tuân theo luật pháp quốc gia này.

Thay vì lạc quan về việc Trung Quốc mở cửa trở lại, tâm lý lạc quan của nước ngoài kéo dài hàng thập kỷ trên thị trường vốn của nước này đang bị phá vỡ, với sự cạnh tranh của Trung Quốc với Hoa Kỳ đang là mối lo ngại hàng đầu của các nhà đầu tư.

Ray Dalio, nhà sáng lập của Bridgewater, một trong các quỹ phòng hộ (hedge fund) lớn nhất thế giới và Sinophile, một quỹ nổi tiếng, là một trong những người quan ngại.

"(Trung Quốc và Mỹ) rất gần đến việc vượt qua lằn ranh đỏ, và nếu vượt qua, thì sẽ đẩy họ đến bờ vực không thể đảo ngược, của một dạng chiến tranh nào đó có thể gây tổn hại đến hai quốc gia và gây hại đến trật tự thế giới theo những cách nghiêm trọng và không thể đảo ngược", Dalio, hiện đã về hưu, gần đây viết trên tài khoản LinkedIn cá nhân của mình.

Nguồn : BBC, 09/05/2023

Trung Quốc, đế quốc dối lừa và cuộc so găng với Mỹ

Bảy triệu người trên thế giới đã chết vì con virus xuất xứ từ Vũ Hán. Ba năm sau đại dịch, những tài liệu gây bối rối cho Bắc Kinh bắt đầu xuất hiện. Phá hoại mọi cuộc điều tra, Trung Quốc còn đổ tội cho Mỹ, bắt tay với Nga để xây dựng trật tự quốc tế mới. Theo chuyên gia François Godement, đó là một trật tự "low cost", cá lớn nuốt cá bé ; The Economist nhận thấy Hoa Kỳ đang cố khống chế con cọp Trung Quốc.

Đế quốc dối lừa - Ảnh minh họa

Covid : Giả thiết virus từ phòng thí nghiệm Vũ Hán được đưa ra rất sớm

Ông Tập Cận Bình kỳ này đã soán ngôi Ukraine, trở thành chủ đề chính của nhiều tuần báo. Chân dung chủ tịch Trung Quốc chễm chệ trên trang bìa Le Point với tựa lớn "Trung Quốc, đế quốc dối lừa", tờ báo hài ra "giấu diếm nguồn gốc đại dịch Covid, lập lờ đánh lận con đen với Putin và phương Tây". The Economist đăng hình vẽ Chú Sam đang so găng với một con gấu trúc dữ dằn, chạy tít "Mỹ đấu với Trung Quốc". Trên nền hai màu đen, đỏ, L’Express đưa logo ứng dụng TikTok của Trung Quốc đang phổ biến trên thế giới, cho rằng đây là "Kẻ thù nguy hiểm".

Hồ sơ của Le Point đặt vấn đề : Bảy triệu người trên thế giới đã chết vì con virus xuất xứ từ Vũ Hán, làm thế nào mà thảm họa dịch tễ lớn nhất thế kỷ 21 vẫn luôn là một bí ẩn ? Ba năm sau đại dịch, những tài liệu và bằng chứng gây bối rối cho Bắc Kinh bắt đầu xuất hiện. Nhà báo Julien Peyron đã viết hẳn một cuốn sách mang tựa đề "Nhân danh khoa học", tiết lộ những diễn tiến trong hậu trường ở Bắc Kinh, Washington và Paris.

Theo đó, giả thiết con virus thoát ra từ phòng thí nghiệm P4 ở Vũ Hán đã được bí mật nêu ra ngay từ đầu, nhất là từ các nhà lãnh đạo Pháp. Hôm 22/04/2020, Hội đồng Quốc phòng đã chất vấn ông Alain Mérieux, người chịu trách nhiệm chương trình xây dựng phòng thí nghiệm P4 ở Vũ Hán do Pháp tài trợ và đào tạo. Cuối 2020, một số nhà khoa học Mỹ đã nhận xét nguồn gốc con virus không thể trong tự nhiên mà đã được sản xuất hay biến đổi trong phòng thí nghiệm.

"China virus" và việc Bắc Kinh gắp lửa bỏ tay người

Về phía Bắc Kinh phá hoại tất cả những cuộc điều tra, hủy hàng ngàn trang trên internet của các trung tâm nghiên cứu Trung Quốc, không cho lấy mẫu ở khu chợ bán thú hoang Hoa Nam. Nhà Trung Quốc học Mathieu Duchâtel nhấn mạnh, sự nhập nhằng được Bắc Kinh coi là ưu thế chiến lược của mình.

Tại Mỹ, đảng Cộng hòa đã lập một số ủy ban điều tra nhắm vào các nhà nghiên cứu hợp tác với Trung Quốc, bị cáo buộc muốn bóp nghẹt xì-căng-đan xuất xứ nhân tạo của virus. Và Nhà Trắng vừa quyết định cho giải mật các thông tin đã khiến bộ năng lượng và FBI nhấn mạnh khả năng một tai nạn phòng thí nghiệm. Trong khi người Mỹ lao vào con đường tìm kiếm sự minh bạch, Bắc Kinh vẫn câm lặng và xích lại gần với Moskva.

Ông Trump không phải bỗng dưng lên án Trung Quốc, trên thực tế ông chỉ trả đũa sau khi Bắc Kinh cáo buộc Washington đã "tạo ra con virus". Hôm 12/03/2020, phát ngôn viên "chiến binh sói" Triệu Lập Kiên (Zhao Lijian) của bộ ngoại giao Trung Quốc họp báo nói về khả năng này. Ông ta chia sẻ trên Twitter một trang web đáng ngờ ở Canada là Global Research, dẫn bài viết của "Larry Romanoff" tự cho là giáo sư đại học Phục Đán ở Thượng Hải.

Theo điều tra năm 2021 của IRSEM, trung tâm tư vấn liên kết với bộ quốc phòng Pháp, thực ra tác giả 80 tuổi này chỉ là một người làm ăn với Trung Quốc từ hơn 20 năm, quản lý một số trang web chuyên tung tin giả chống Mỹ. Một "kẻ ngốc hữu dụng", có thể được đảng cộng sản giựt dây. Vị giáo sư giả hiệu sáng tác ra một câu chuyện ly kỳ, mà đoạn cuối là con virus được các vận động viên Mỹ mang vào Vũ Hán trong Thế vận hội quân đội năm 2019, nhưng không hề đưa ra một bằng chứng khoa học nào. Thế nên ngày 17/03/2020 tổng thống Mỹ Donald Trump mới tức giận tố cáo "con virus Trung Quốc".

Trật tự thế giới theo kiểu Trung Quốc : "Cá lớn nuốt cá bé"

Coi Tập Cận Bình là "kiến trúc sư của một trật tự thế giới mới", tuần báo Pháp nhắc lại câu nói của chủ tịch Trung Quốc với ông Vladimir Putin trong cuộc gặp mới đây ở Moskva : "Hiện đang có những thay đổi chưa từng thấy từ 100 năm qua, và chính chúng ta đang dẫn dắt". Đó là cách mà hai kẻ thù của phương Tây tóm tắt cách thức chia lại ván bài quốc tế. Hai nhà lãnh đạo này hiểu rõ về nhau nhất thế giới : đã gặp gỡ 40 lần, và những cuộc điện đàm thì vô số. Lần công du Moskva thứ 9 của Tập Cận Bình được dán nhãn "nhiệm vụ hòa bình", nhưng dường như ông Tập chẳng buồn quan tâm đến việc Nga xâm lăng Ukraine.

Việc Iran và Saudi Arabia làm hòa sau bốn ngày đàm phán ở Bắc Kinh gây ngạc nhiên, nhưng thực ra vai trò hòa giải của Trung Quốc không nhiều. Sân bãi đã được dọn sẵn nhiều tháng trước bởi Iraq, Bắc Kinh chỉ là nhân tố mới nhất. Ý tưởng "Pax Sinica" (Thái Bình Trung Hoa) được nêu ra có phần vội vã, theo chuyên gia Jean-Loup Samaan của đại học Singapore, vì không chắc gì bền vững, vả lại Bắc Kinh rất cần an ninh cho các tuyến hàng hải vùng Vịnh - hiện đang được Hải quân Hoa Kỳ bảo đảm chứ không phải Trung Quốc.

Thế nào là "cộng đồng nhân loại cùng chung vận mạng" như ông Tập vẫn rao giảng ? Chuyên gia François Godement, Viện Montaigne tóm tắt : "Trung Quốc muốn một trật tự quốc tế giá rẻ, càng ít ràng buộc càng tốt, chỉ nhằm bảo đảm thương mại. Tầm nhìn của Bắc Kinh trên thực tế là một sự phân rã hoàn toàn, trong đó cá lớn nuốt cá bé". Nhà nghiên cứu Alexey Muraviev, đại học Curtin (Úc) đặt nghi vấn khi ngày 21/03 đã có một loạt cuộc họp kín giữa ông Tập và Putin với sự tham dự của các quan chức cao cấp của Nga về an ninh quốc phòng. Tuy nhiên không có thông báo nào liên quan đến lãnh vực này, trong khi sự hiện diện của nguyên thủ thường vào lúc các hợp đồng đã được thỏa thuận xong.

Chận đứng độc tài Nga-Trung : vẫn còn kịp

Trước tham vọng của chế độ Trung Quốc và Nga nhằm xóa bỏ các nền dân chủ, nhà báo Nicolas Baverez trên Le Point kêu gọi "Ngăn cản các đế quốc độc tài". Tác giả bài viết cho rằng vẫn còn thời gian để thế giới tự do có thể đối phó.

Tình hình địa chính trị năm 2022 khá u ám cho các chế độ độc tài. Trung Quốc đối mặt với dân số giảm mạnh, kinh tế sa sút và tham vọng bành trướng bị phản ứng. Nga đang trong ngõ cụt hoàn toàn, lối thoát duy nhất là trở thành chư hầu của Bắc Kinh. Các giáo sĩ Iran bị người dân ồ ạt nổi dậy chống đối, Thổ Nhĩ Kỳ trong tình trạng thê thảm sau động đất. Ngược lại Ukraine chiến đấu bảo vệ tổ quốc rất hiệu quả, các quốc gia dân chủ Châu Âu và Châu Á tái vũ trang, Hoa Kỳ bênh vực Ukraine và Đài Loan, NATO mở rộng sang Phần Lan và sắp tới là Thụy Điển, AUKUS hình thành và Hàn Quốc, Nhật Bản đang xích lại gần.

Tuy nhiên một trật tự thế giới mới do Bắc Kinh chủ trương và được Moskva ủng hộ có thể đặt phương Tây ra ngoài lề, với sự dẫn dụ các nước phương nam. Các chế độ tự do vẫn là thiểu số : chỉ có 21 quốc gia dân chủ hoàn toàn, và 53 nước chưa hoàn chỉnh ; lại không có chiến lược dài hạn trước các đế quốc toàn trị. Tác giả đề ra năm hướng : tái lập răn đe quân sự, chiếm hàng đầu công nghệ, củng cố sức kháng cự, đối thoại với xã hội dân sự của các chế độ độc tài, giúp các nước phương nam bớt lệ thuộc vào Trung Quốc và Nga.

Mỹ và Trung Quốc : Một rừng không thể có hai cọp

The Economist nhận thấy ông "Joe Biden đang cố gắng khống chế con cọp Trung Quốc", đồng thời tỏ ra lo ngại khi "Cuộc đối đầu Mỹ-Trung bước vào một giai đoạn mới nguy hiểm". Quan hệ Mỹ-Trung đã trở nên gay gắt hơn bao giờ hết, mỗi bên đều có lý lẽ của mình. Các nhà ngoại giao ở Bắc Kinh ghi nhận một không khí thù địch rõ rệt nơi các quan chức Hoa lục, họ tin rằng Mỹ muốn bóp chết Trung Quốc, o ép cho đến khi Bắc Kinh phục tùng, chỉ là "một con mèo mập chứ không phải là cọp". Các nhà kỹ trị tuy được đào tạo ở phương Tây nhưng nay biện luận rằng toàn cầu hóa phải phục vụ cho mục tiêu chính trị của ông Tập.

Phía Mỹ lo lắng trước sự bành trướng của Trung Quốc tại Châu Á, một quốc gia độc đảng nay chỉ do một con người quyết định - đàn áp xã hội dân sự và bắt tay với Putin. Việc gì phải để cho một chế độ toàn trị sử dụng các phát minh của mình rồi trở nên nguy hiểm hơn ?

Trong khoảng 40 năm trước khi ông Donald Trump đắc cử, các đời tổng thống Mỹ liên tiếp đều nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ hoan nghênh sự trỗi dậy của Trung Quốc. Khi đón tiếp Hồ Cẩm Đào tại Nhà Trắng, Barack Obama tuyên bố : "Tôi hoàn toàn tin rằng sự trỗi dậy hòa bình của Trung Quốc là tốt cho thế giới và tốt cho nước Mỹ". Ngày nay, lời bảo đảm này nghe như chuyện cổ tích. Một rừng không thể có hai cọp.

Đầu tư vào Việt Nam sôi nổi như Trung Quốc 20 năm trước

Trong khi đó theo L’Express, "Đất nước của bác Hồ thu hút những người thất vọng về Trung Quốc". Quá chán ngán trước chính sách khắt khe "zero Covid" và để tránh né các trừng phạt của Mỹ, nhiều công ty ngoại quốc đã chọn nước láng giềng Việt Nam làm nơi đầu tư.

Chẳng hạn ông Lionel Baud, chủ doanh nghiệp Pháp chuyên về cơ khí chính xác cho kỹ nghệ xe hơi và tự động hóa. Tuy đã có một chi nhánh thương mại ở Thượng Hải, nhưng ông chọn Thành phố Hồ Chí Minh, thủ đô kinh tế Việt Nam ở cách đó 2.500 kilomet, làm nơi xây dựng nhà máy đầu tiên của công ty ở Châu Á. Doanh nhân này tin tưởng ông đã đầu tư đúng nơi và đúng lúc. Ông chủ Baud Industries phấn khởi cho biết : "Trong kỹ nghệ, ngày nay có sự say mê đối với Việt Nam giống như với Trung Quốc cách đây 20 năm. Ngày càng có nhiều khách hàng và nhà cung cấp của chúng tôi di dời nhà máy sang, tạo ra một sự năng động thực sự". 

Ngay từ đầu cuộc thương chiến do tổng thống Donald Trump khởi động năm 2018, nhiều nhà đầu tư và doanh nhân coi Việt Nam là miền đất hứa mới ở Châu Á, nhờ sự gần gũi địa lý với người khổng lồ Châu Á, chính trị ổn định và nhân công rẻ. Thị trường 100 triệu dân này dự kiến tăng trưởng 6% trong năm nay, cao nhất trong khu vực. Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam đã tăng 13,5% trong năm 2022 với 22 tỉ đô la ; so với Trung Quốc 180 tỉ đô la - chủ yếu nhờ một số ít tập đoàn lớn của Đức.

Có thể kể : Tập đoàn Foxconn, nhà cung cấp cho Apple đầu tư 400 triệu đô la vào Bắc Giang, hãng Lego của Đan Mạch xây dựng một nhà máy quy mô ở phía bắc Saigon trị giá đến 1 tỉ đô la. Việt Nam đã ký ít nhất 18 hiệp định tự do mậu dịch, trong đó có một hiệp định với Liên Hiệp Châu Âu (EU) năm 2020, nhờ đó xuất khẩu sang EU đã tăng 21% ngay từ 2021. Tuy nhiên Việt Nam vẫn là một nước chuyên lắp ráp, gia công, nên cần phải đầu tư vào giáo dục, đào tạo kỹ sư, giảm nạn quan liêu.

Cựu tổng thư ký NATO : Phương Tây đã để yên cho Putin leo thang

Nhìn sang Ukraine, L’Express nhận thấy Nga đã vét sạch số xe tăng cho cuộc quyết đấu sắp tới. Đến ngày 27/03, số xe bọc thép Nga bị tiêu diệt trên chiến trường Ukraine đã vượt qua mức 1.900 chiếc, một con số khủng khiếp ! Đó chỉ là số liệu được chứng thực, trên thực tế có thể lên đến 2.500. Viện Nghiên cứu Chiến lược ước tính có đến phân nửa số chiến xa tân tiến T-72B3 và T-72B3M đã bị tiêu hủy từ đầu cuộc xâm lược, số xe T-80BV/U chỉ còn 2/3.

Đôi khi không được pháo binh và bộ binh yểm trợ, các xe tăng Nga trở thành nạn nhân của các hỏa tiễn chống tăng phương Tây. Tệ hơn nữa, Ukraine tịch thu được ít nhất 552 xe tăng Nga. Moskva đành vét nhẵn các kho, huy động gần 800 chiếc T-62 đã thọ được 60 tuổi. Nhưng đây không phải là loại đồ cổ duy nhất, cả những chiếc T-54 và T-55 sản xuất vào cuối Đệ nhị Thế chiến cũng đã được xuất kho.

Cựu tổng thư ký NATO Anders Fogh Rasmussen cho rằng cần phải nhanh chóng viện trợ vũ khí cho Kiev nhiều hơn để cuộc chiến sớm kết thúc, hủy bỏ mọi giới hạn tự đặt ra. Ông Rasmussen phê phán phương Tây đã để yên cho Putin leo thang chiến tranh, chỉ bổ sung quân viện dần dà khi Nga dấn tới. Một ví dụ : do đợi quyết định chính trị về viện trợ xe tăng hạng nặng mới bắt đầu huấn luyện, nên việc chuyển giao bị chậm trễ. Ông cũng nhấn mạnh, muốn chiến thắng cần gây bất ngờ và trang bị hùng hậu hơn đối thủ.

Thụy Sĩ, hồi kết của một mô hình

Đất nước này đang trải qua "cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất kể từ Đệ nhị Thế chiến" - theo lời đại sứ Mỹ Scott Miller được Le Point trích dẫn. Washington phẫn nộ vì Bern nhân danh trung lập, cấm các quốc gia đã mua vũ khí của mình chuyển cho Ukraine. Làm thế nào mà một nền dân chủ phương Tây có thể né sang một bên trong cuộc đối đầu với phe toàn trị, bám víu vào một chủ trương từ thế kỷ 16, khi Thụy Điển và Phần Lan đã gõ cửa NATO ?

Các sông băng của dãy Alpes đang tan chảy, Thụy Sĩ sụt xuống vị trí thứ tám trong bảng xếp hạng các quốc gia hạnh phúc nhất thế giới năm 2023, quan hệ với Liên Hiệp Châu Âu bị tổn hại. Tệ hại hơn cả là ngành ngân hàng. Đã bắt đầu lung lay từ 2016 khi không còn được giữ bí mật tiền gởi, sự sụp đổ của Credit Suisse càng làm ảnh hưởng đến uy tín quốc gia - Bern đã bỏ mặc ngành này trong nhiều năm. Thụy Sĩ vẫn là một nước giàu có, nhưng một kỷ nguyên đang kết thúc.

Đất đai phì nhiêu của Ukraine bị hủy hoại lâu dài

Tình hình hỗn loạn vì phong trào phản đối cải cách hưu trí tại Pháp tiếp tục được chú ý. Trên trang bìa của L’Obs, một cô gái trên mặt vẽ số "49.3" đối diện với một người cảnh sát đang cầm khiên bên cạnh đồng đội, với dòng tựa "Ra khỏi vòng xoáy". Courrier International kêu gọi "Hãy duy trì nguồn nước" : tái sử dụng nước ngọt để đối phó với hạn hán.

Trên khía cạnh môi trường, cuộc xâm lăng của Nga không chỉ tàn sát con người, mà khiến cho mặt đất Ukraine còn phải chịu đựng tác hại trong suốt nhiều thập niên tới. Sau một năm chiến tranh, xác xe tăng Nga nằm la liệt khắp nơi, những cánh đồng loang lổ hố bom, mìn bẫy, những khu rừng chằng chịt giao thông hào… Và Nga đã biến "tchernoziom", loại đất đen màu mỡ của Ukraine thành những vùng đất ô nhiễm nhất thế giới, bị bão hòa vì lượng oxyde chrome, đồng, nickel, chì, xăng dầu…hấp thu, trong đó có những chất gây ung thư.

Các nhà khoa học được L’Express dẫn lời nhấn mạnh, tiến trình tẩy độc phải mất ít nhất vài chục năm. Một phần ba diện tích rừng Ukraine, khoảng 3 triệu hecta đã bị ô nhiễm. Chưa kể số lượng mìn chống tăng, mìn chống cá nhân, bom bi, đạn pháo chưa nổ… nhiều hơn cả ở Syria và Afghanistan.

Thụy My

Từ những ngày đầu, Trung Quốc đã gắn các khoản cho vay nước ngoài với các khẩu hiệu. Chiến lược "Hướng ra ngoài" năm 1999 nhường chỗ cho "Cộng đồng chung vận mệnh" năm 2011, để rồi nhanh chóng bị lu mờ bởi tầm nhìn "Vành đai và Con đường" của Tập Cận Bình hai năm sau đó. Trong suốt thời kỳ này, dù các khẩu hiệu có thay đổi, một loại dự án vẫn chiếm vai trò chủ đạo : cơ sở hạ tầng ở nước ngoài được tài trợ bởi các khoản vay của Trung Quốc. Các ngân hàng của Bắc Kinh đã tài trợ mọi thứ từ Mecca Metro, một tuyến đường sắt đang xây dựng ở Saudi Arabia trị giá 16,5 tỷ đô la, bởi cùng một công ty xây dựng đã từng đặt đường ray cho Mao ; cho đến Bandar, một dự án bất động sản sang trọng ở bang Johor của Malaysia, được xây dựng nhằm cạnh tranh với Singapore.

Những công nhân đang sử dụng xe tải tại mỏ Mirador của Ecuadorian Ecuacorriente, công ty con của tổ hợp Chile’s Compañía General de Electricidad do tập đoàn China’s State Grid Corporation tài trợ - AFP / GETTY

Cho đến khi đại dịch Covid-19 xuất hiện, và các khoản cho vay ít đi, cách tiếp cận của Trung Quốc bắt đầu trở nên không thỏa đáng. Theo ước tính của Economist, thế giới nợ tám ngân hàng quốc doanh lớn nhất của Trung Quốc ít nhất 1,6 nghìn tỷ đô la, tương đương 2% GDP toàn cầu. Những người phản đối cáo buộc Trung Quốc dụ các nước nghèo vào bẫy nợ để phục vụ lợi ích địa chính trị. Các nhà kỹ trị lo nghĩ về cách đưa Trung Quốc vào các cấu trúc xoá giảm nợ cho các nước nghèo mà thế giới giàu đã đặt ra. Trong khi đó, các quan chức Trung Quốc ngày càng lo không thể thu lại lợi nhuận từ một số lượng lớn các dự án. Nhưng Trung Quốc đang đổi chiến thuật khi cho vay tăng trở lại. Hệ thống mới giờ đây gọn gàng và tinh vi hơn, dẫu với nguyên quyết tâm định hình lại thế giới theo hướng có lợi cho Bắc Kinh.

Tình hình đầu tư nước ngoài của các công ty Trung Quốc. Nguồn : The Economist

Các thể chế không hề thay đổi. Các nước nghèo vay mượn từ phương Tây thông qua các tổ chức đa phương, các cơ quan viện trợ, ngân hàng và thị trường trái phiếu. Song những tổ chức cho vay nước ngoài của Trung Quốc, bao gồm hai ngân hàng lớn nhất là Exim và Ngân hàng Phát triển Trung Quốc, đều thuộc sở hữu nhà nước, làm mờ ranh giới giữa cho vay vì lợi nhuận và viện trợ. Trong khi các tổ chức cho vay của phương Tây ủy thác cho những người đi vay hoặc các tổ chức từ thiện ở các nước nhận, thì hầu hết tiền từ Trung Quốc đều đi vào các dự án cơ sở hạ tầng do chính các công ty nhà nước của nước này xây dựng, nghĩa là tiền chưa bao giờ rời khỏi Trung Quốc.

Trong những ngày đầu, hệ thống này dường như có lợi cho tất cả mọi người. Nhu cầu trong nước yếu đối với một số loại công trình xây dựng đã khiến các gã khổng lồ quốc doanh trong ngành rơi vào tình thế khó khăn. Các ngân hàng nhà nước tràn ngập đô la từ xuất khẩu tăng vọt. Bằng cách bắt tay hướng ra nước ngoài, cả hai không chỉ có được những hợp đồng giá trị mà còn ghi điểm với nhà nước. Đổi lại, nhà nước sẽ có thêm ưu thế ngoại giao với các nước đi vay. Các khoản vay đặc biệt chảy vào Châu Phi, nơi có các chính phủ dễ tiếp cận và nguồn tài nguyên khoáng sản chưa khai thác khổng lồ. Nhưng tám ngân hàng quốc doanh lớn cũng cho vay khắp nơi. Tổng các khoản cho vay của Trung Quốc trên toàn thế giới đã tăng từ 390 tỷ đô la vào cuối năm 2010 lên 1,5 nghìn tỷ đô la vào năm 2017.

Tuy nhiên, các vết nứt bắt đầu xuất hiện vào cuối giai đoạn này. Các mệnh lệnh của ông Tập, tập trung vào một "con đường" các tuyến đường biển toàn cầu và một "vành đai" các tuyến đường bộ nối Trung Quốc với những nơi xa xôi nhất của Châu Phi và Châu Âu, không thể làm thay đổi bộ mặt của các khoản vay. Tiền từ Vành đai và Con đường tiếp tục chảy đến các quốc gia quá thù địch hoặc ở quá xa. Các nước nghèo gặp khó khi trả nợ, đồng nghĩa ngày càng có nhiều dự án bị bỏ dở. Các công ty xây dựng thuộc sở hữu nhà nước, là bên làm việc nhiều nhất với nước sở tại, lại không mất gì. Nếu một khoản vay xấu đi, các ngân hàng sẽ mất tiền và các quan chức lúng túng, trong khi các công ty xây dựng vẫn được thanh toán. Theo Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ (AEI), một tổ chức tư vấn theo dõi hoạt động cho vay của Trung Quốc, các dự án xây dựng mới đã bắt đầu ít đi từ trước Covid, cho thấy các quan chức muốn kiềm chế hoạt động cho vay.

Các nhà quan sát phương Tây từng kỳ vọng đà giảm từ trước đại dịch sẽ kéo dài cho đến khi Trung Quốc xử lý xong việc tái cấu trúc do thói cho vay vô tội vạ gây ra. Nhưng không, giới chức Trung Quốc đang hướng dẫn các tổ chức cho vay quay trở lại nước ngoài, và các nhà ngoại giao cấp cao sẽ đồng hành cùng họ để quá trình diễn ra suôn sẻ. Trung Quốc chưa bao giờ thừa nhận có giảm cho vay trong đại dịch, điều chỉ thể hiện qua số liệu của các nước nhận tiền. Trong khi đó, dữ liệu từ hãng tư vấn FDI Markets cho thấy số thông báo dự án mới, một chỉ dấu cho các khoản vay trong tương lai, đã tăng lên trong nửa cuối năm 2022.

Các đặc điểm của giai đoạn mới đang bắt đầu xuất hiện. Hồi năm 2020, giới chức đã nói với các công ty xây dựng rằng các dự án Vành đai và Con đường trong tương lai sẽ giống như "những bản vẽ tỉ mỉ". Trong một bài phát biểu vào năm 2021, ông Tập nhắc nhở họ rằng "nhỏ là đẹp". Sinosure, một công ty bảo hiểm do nhà nước điều hành, hiện từ chối cho vay với các nước đã mắc nợ Trung Quốc nhiều. Các công ty xây dựng cũng phải nắm giữ một phần nhỏ cổ phần trong các dự án mà họ thực hiện. Theo AEI, giá trị của một dự án xây dựng trung bình đã giảm từ 526 triệu đô la trong giai đoạn 2012-2017 xuống còn 423 triệu đô la trong giai đoạn 2018-2022. Một nguồn dữ liệu khác, được duy trì bởi các nhà nghiên cứu của Đại học Boston, cho thấy diện tích dự án cũng nhỏ đi, từ mức trung bình 90 km2 trong giai đoạn 2013-2017 xuống còn 16 km2 trong giai đoạn 2018-2021.

Ngoài ra, các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đang đẩy mạnh kiểm soát giải ngân. Theo dữ liệu từ Đại học Boston, trước đại dịch, các quỹ cổ phần thuộc sở hữu của các bộ, ngân hàng chính sách, và các cơ quan nhà nước khác, là nguồn tiền tăng nhanh nhất. Chúng giúp các quan chức chuyển tiền nhà nước đến nơi họ muốn mà không phải thông qua các công ty xây dựng nhà nước. Một số quỹ là quan hệ đối tác giữa Trung Quốc và các nước vùng Vịnh ; trong khi số khác hoạt động như các công ty cổ phần tư nhân. Các nhà quản lý quỹ đưa ra các quyết định lớn. Cho đến nay họ đã chọn đầu tư vào fintech và công nghệ xanh. Theo thời gian, Trung Quốc thậm chí có thể sử dụng kênh này để đầu tư vào các nước giàu không có nhu cầu vay nợ.

Nhiều dự án thế hệ mới nằm trong các điểm nóng về hàng hóa cơ bản rất quan trọng đối với quá trình chuyển đổi xanh. Ngành công nghiệp sản xuất của Trung Quốc từng có nhu cầu dầu mỏ và quặng sắt cao. Giờ đây, họ sản xuất nhiều xe điện hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới và do đó cần lượng lớn coban, đồng và lithium. Từ năm 2018 đến năm 2021, ngay cả khi các ngân hàng quốc doanh ngừng cho vay ở những nơi khác, họ vẫn gửi hàng tỷ đô la vào các liên doanh giữa các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc với các công ty khai thác khoáng sản kim loại ở Mỹ Latinh. Điều này đã thúc đẩy các doanh nghiệp nhà nước và quỹ cổ phần mua vào, với ba trong số các quỹ đó chỉ đầu tư vào khu vực này.

Cho vay, mất bạn

Trong hệ thống gọn gàng và tập trung hơn này, tiền sẽ được chuyển đến hai loại đối tượng đi vay : những người có khả năng trả nợ tốt (dự án có khả năng sinh lãi hoặc chính phủ đủ giàu), hoặc những bên có giá trị ngoại giao hoặc quân sự đủ lớn để cân nhắc tài chính không còn là vấn đề. Các khoản vay cho các nước thân thiện nhưng kém giá trị địa chính trị, chẳng hạn như Angola và Venezuela, đã bị cắt. Nhưng Hành lang kinh tế Trung Quốc-Pakistan, tên gọi một siêu dự án 60 tỷ đô la ở một quốc gia đã nợ Trung Quốc hơn 30% tổng nợ nước ngoài, dường như là ngoại lệ trong quy tắc cho vay mới của Sinosure. Tính toán của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch cho thấy ít nhất bốn nhà máy điện ở Pakistan lẽ ra đã bị loại bỏ nếu các quan chức theo sát các chính sách khí hậu được thông qua gần đây.

Bản đồ cho vay nước ngoài của Trung Quốc đang được vẽ lại. Các ngân hàng đang rót ít tiền hơn vào Châu Phi. Thay vào đó, chúng sẽ đi đến các quốc gia gần hơn, bên cạnh các nguồn hàng hóa cơ bản cần thiết và những nơi mà các công ty Trung Quốc có thể tránh hàng rào thuế quan của phương Tây. Malaysia và Indonesia được hưởng lợi nhờ gần gũi về mặt địa lý, còn Mỹ Latinh là nhờ khoáng sản. Một số lượng nhỏ nhưng ngày càng tăng các nhà sản xuất thuộc sở hữu nhà nước đang hướng tới các quốc gia có quan hệ với cả Bắc Kinh lẫn Washington, tận dụng tiền vay từ ngân hàng chính sách để thiết lập cơ sở kinh doanh với chính quyền và các công ty địa phương. Một trong những thỏa thuận như vậy là khu công nghiệp Kuantan ở Malaysia, một dự án hạ tầng 3,5 tỷ đô la thực hiện bởi liên doanh giữa hai nước và các doanh nghiệp nhà nước của họ. Trung Đông, nơi Oman và Saudi Arabia có các cụm sản xuất của Trung Quốc, cung cấp khả năng tiếp cận tương tự với Châu Âu.

Tổng cho vay nước ngoài của Trung Quốc tính theo chủ thể cấp vốn. Nguồn : The Economist.

Kỷ nguyên cho vay mới của Trung Quốc còn nhiều ẩn số. Một là về quy mô đầu tư. Tiền từ các quỹ cổ phần đi qua những nơi như Hồng Kông và Quần đảo Virgin thuộc Anh, khiến việc theo dấu chúng rất khó khăn. Mặc dù các khoản vay từ các ngân hàng quốc doanh đang giảm dần, chúng đang được giải ngân nhanh hơn. Một mối quan tâm khác là về vấn đề phân tách kinh tế. Trong thời kỳ trước, tham vọng chủ đạo của Trung Quốc là hòa mình vào nền kinh tế toàn cầu. Nhưng giờ họ muốn tự bảo vệ mình khỏi cuộc chiến kinh tế của Mỹ. Nếu quan hệ tiếp tục xấu đi, Trung Quốc có thể đẩy mạnh các nỗ lực tài chính để tránh thuế quan, khóa chặt các đồng minh và đảm bảo chuỗi cung ứng toàn cầu. Một ẩn số cuối cùng là liệu những nỗ lực như vậy có bị cản trở bởi mong muốn của chính Bắc Kinh về một cách tiếp cận nợ bền vững hơn hay không. Một số người đang đặt câu hỏi liệu hành vi của Trung Quốc có thực sự thay đổi. Theo thời gian, bên cạnh các hoạt động mới, liệu họ có quay lại xây dựng và tài trợ cho các siêu dự án ?

Trước đây, các ngân hàng Trung Quốc cho các nước nghèo vay tiền để thực hiện các dự án lớn nhưng vô ích. Song chính các ngân hàng này cũng tài trợ cho các dự án lớn và hữu ích, chẳng hạn như đập và đường sá, ở những nước không thể vay từ bất kỳ ai khác vì thiếu khả năng chi trả. Hãng tư vấn Oxford Economics ước tính rằng từ nay đến năm 2040, tình trạng thiếu vốn đầu tư cơ sở hạ tầng toàn cầu sẽ lên tới 15 nghìn tỷ đô la. Khi thay đổi cách tiếp cận, Trung Quốc dường như sẽ không nhảy vào lấp chỗ trống, và các nước khác cũng không mặn mà. Kỷ nguyên cho vay mới của Trung Quốc đi theo hướng tập trung hơn và tốt hơn cho tài chính công của chính họ. Nhưng một số nước, đặc biệt là ở Châu Phi, sẽ rất nhớ cách làm cũ.

The Economist

Nguyên tác : "Xi Jinping’s next overseas-lending revolution" The Economist, 22/03/2023

Đỗ Đặng Nhật Huy biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 08/03/2023

Trung Quốc bãi bỏ chế độ cách ly bắt buộc vì Covid, thế giới nửa mừng nửa lo

Trọng Nghĩa, RFI, 09/01/2023

Kể từ ngày 08/01/2023, chế độ cách ly bắt buộc, tàn tích cuối cùng của chính sách zero Covid khắc nghiệt tại Trung Quốc, đã bị xóa bỏ, và mọi người trên nguyên tắc có thể đến Trung Quốc mà không sợ bị cầm cố vì lý do y tế, trong lúc người dân nước này có thể tự do ra nước ngoài.

Một hành khách đến từ Trung Quốc đợi xét nghiệm Covid-19 tại sân bay quốc tế Incheon, Hàn Quốc, ngày 05/01/2023. AP - Lee Jin-man

Thế nhưng với tình hình dịch bệnh đang hoành hành dữ dội tại Trung Quốc, kèm theo là chủ trương che giấu thông tin dịch bệnh của Bắc Kinh, nhiều nước trên thế giới vẫn thận trọng áp dụng các biện pháp phòng ngừa.

Phải nói là việc Trung Quốc mở cửa trở lại với thế giới là một tin rất vui, đặc biệt đối với giới du lịch đang trông chờ khách Trung Quốc, thuộc diện chi tiêu rộng rãi nhất trong thời gian qua, quay trở lại. Ngay cả giới ngoại giao cũng thở phào nhẹ nhõm.

Nhật báo Pháp La Croix vào hôm qua đã trích lời một nhà ngoại giao Châu Âu làm việc tại Bắc Kinh giải thích: “Trong ba năm đi đi về về, tôi đã bị cách ly ít nhất ba tháng, trong những điều kiện rất khó khăn. Ngay cả khi dịch bệnh tại Trung Quốc đang ở đỉnh điểm vào lúc này, việc bãi bỏ các ràng buộc vẫn là điều được mọi người hoan nghênh. Chúng tôi đã đến mức không còn chịu đựng nổi các hạn chế nữa”.

Tuy nhiên, theo tất cả các nhà quan sát, việc Trung Quốc mở cửa trở lại có một hệ quả tất yếu là một số lượng lớn người Trung Quốc sẽ tràn ra thế giới. Trong bối cảnh dịch Covid lây lan dữ dội tại quốc gia 1,4 tỷ dân này, khả năng virus bị du khách Trung Quốc phát tán ra thế giới là điều đã làm dấy lên lo ngại.

Nhiều quốc gia, đăc biệt là những nước đã từng bị dịch Covid-19 tác hại nặng nề trong thời gian ba năm gần đây như Mỹ, Ý, Pháp… đã không ngần ngại áp dụng các biện pháp xét nghiệm sàng lọc đối với khách đến từ Trung Quốc. Hà Lan, Bồ Đào Nha và Thái Lan là những quốc gia gần đây nhất có biện pháp hạn chế.

Đối với giới quan sát, nỗi lo ngại của các nước kể trên không phải là không có cơ sở. Về mặt chính thức, Bắc Kinh chỉ ghi nhận 23 ca tử vong vì Covid kể từ tháng 12, bất chấp làn sóng lây nhiễm chưa từng có được ghi nhận, một báo cáo phi lý đến mức mà Tổ Chức Y Tế Thế Giới phải yêu cầu Trung Quốc cung cấp thông tin minh bạch hơn.

Theo ghi nhận của thông tín viên nhật báo Pháp Libération tại Trung Quốc, dịch Covid coi như đã vuột khỏi tầm kiểm soát tại nước này, gây nên một làn sóng lây nhiễm khổng lồ, tạo ra tình trạng thiếu thuốc gay gắt, khiến các bệnh viện lâm vào tính trạng quá tải. Mạng xã hội tràn ngập hình ảnh bệnh nhân nằm điều trị ngay trên vỉa hè hay trong sảnh tiếp tân của các bệnh viện tối tân, hình ảnh người chết và người sống cùng nhau chờ trong phòng đợi, quan tài được vận chuyển ngay trên nóc ô tô trước cửa nhà...

Chỉ riêng tại Thượng Hải, các chuyên gia địa phương ước tính rằng 10 trong số 24 triệu cư dân có thể đã bị nhiễm bệnh và theo các mô hình khoa học, Covid có thể gây ra 1,5 triệu ca tử vong trong ba tháng.

Giới y tế cho rằng làn sóng lây nhiễm đã đạt đỉnh điểm ở thủ đô và các thành phố lớn tại Trung Quốc, nhưng mối lo ngại là virus sẽ lợi dụng kỳ nghỉ Tết sắp tới đây để lây lan ồ ạt ở vùng nông thôn rộng lớn của Trung Quốc, nơi hệ thống y tế rất yếu kém và không thưa thớt.

Dịch bệnh sẽ trở nên tồi tệ hơn một cách máy móc khi hàng trăm triệu người dự kiến ​​sẽ rời các siêu đô thị Trung Quốc vốn đã bị ảnh hưởng nặng nề để về nông thôn thăm cha mẹ, những người thường cao tuổi và dễ bị Covid tác hại.

Tóm lại, như chính Tổ Chức Y Tế Thế Giới từng công nhận, nỗi lo ngại của các quốc gia là điều có thể hiểu được, thế nhưng Bắc Kinh đã lên án các hạn chế đi lại đối với công dân của họ, coi đấy là điều “không thể chấp nhận được”.

Trung Quốc đã quên rằng, kể từ năm 2020 cho đến tận gần đây, chính họ đã đóng cửa phần lớn đối với khách nước ngoài, và áp dụng các biện pháp kiểm dịch ngặt nghèo. 

Trọng Nghĩa

************************

Đông Nam Á hy vọng hồi sinh du lịch với sự trở lại của du khách Trung Quốc

Anh Vũ, RFI, 09/01/2023

Trung Quốc mở cửa biên giới từ ngày 08/01/2023. Nhiều nơi trên thế giới đã tính đến chuyện chuẩn bị đón làn sóng du khách Trung Quốc tiền đầy túi. Đợt bùng phát Covid-19 chết người ở Trung Quốc khiến nhiều nước thận trọng, tuy nhiên khu vực Đông Nam Á có vẻ háo hức đón chờ làn sóng mới các du khách Trung Quốc.

Nhân viên sân bay quốc tế Suvarnabhumi, tỉnh Samut Prakarn, Thái Lan, đón chào du khách Trung Quốc, ngày 09/01/2023. AP - Sakchai Lalit

Trong những năm trước đại dịch, Trung Quốc là quốc gia có nguồn khách du lịch quốc tế lớn nhất thế giới. Năm 2019, 155 triệu khách du lịch của nước này đã chi tiêu hơn 250 tỷ đô la, theo ghi nhận của kênh truyền hình Mỹ CNN. Con số này tương đượng với GDP của cả Bồ Đào Nha, như tính toán của Financiel Times.

Cũng trong năm 2019, riêng các khoản mua sắm hàng hiệu nước ngoài của khách Trung Quốc ước tính khoảng 90 tỷ đô la, bằng cả số vốn hiện tại của một tập đoàn Mỹ General Electric, nhật báo tài chính Anh so sánh thêm. Nhìn vào những con số như vậy, không phải là quá đáng nếu nói cả thế giới ngóng chờ ngày Trung Quốc mở cửa biên giới sau gần 3 năm đại dịch.

Năm 2019, mỗi tháng có 12 triệu khách Trung Quốc bay ra nước ngoài, theo CNN. Trong thời gian đại dịch, con số này đã giảm mất 95%. Một chuyên gia của văn phòng du lịch ở Thâm Quyến ước tính từ nay đến hè con số trên sẽ trở lại vào khoảng 6 triệu người.

Vào dịp nghỉ Tết âm lịch, từ ngày 22 tháng Giêng, số lượng đặt chỗ của các chuyến du lịch ra nước ngoài của người Trung Quốc đã tăng tới 540% so với năm ngoái, theo các số liệu của một văn phòng du lịch được truyền thông Mỹ dẫn lại. Các điểm đến được ưa thích nhất của du khách Trung Quốc nằm trong vùng Thái Bình Dương. "Chúng tôi dự tính Hồng Kông, Thái Lan, Việt Nam, Singapore có thể là những nước được hưởng lợi chính nếu các chuyến du lịch từ Trung Quốc trở lại mức của năm 2019", theo đánh giá của một nhà phân tích thuộc tập đoàn tài chính Goldman Sachs trên CNN.

Đông Bắc Á thận trọng

Chính vì thế ngay từ khi Bắc Kinh thông báo hủy bỏ hoàn toàn chính sách "zero Covid" bất chấp đợt dịch mới bùng lên dữ dội, Châu Á đã khẩn trương chuẩn bị đón chờ viễn cảnh về một làn sóng du khách du lịch Trung Quốc, nhưng mỗi nơi theo cách khác nhau. Khu vực Đông Bắc Á và Ấn Độ thì phản ứng thận trọng, trong khi Đông Nam Á thì hào hứng chờ đợi một sự hồi sinh cho ngành du lịch của mình.

Ngay từ hôm 30/12 Nhật Bản đã quyết định bắt buộc các du khách đến từ Trung Quốc phải có xét nghiệm Covid khi tới của khẩu nước mình. Những ai có xét nghiệm dương tính sẽ bị cách ly trong vòng 7 ngày tại một cơ sở do chính quyền sở tại chỉ định. Trước đó các du khách đến Nhật không cần xét nghiệm nếu họ đã tiêm đủ 3 liều vac-xin hoặc có xác nhận âm tính trước khi lên máy bay 72 giờ. Bên cạnh đó chính phủ Nhật cũng đã cấm các hãng hàng không tăng chuyến bay đi và đến Trung Quốc.

Tương tự, Hàn Quốc cũng tỏ ra thận trọng dù nước này cũng trông đợi nhiều vào nguồn du khách Trung Quốc. Từ ngày 30/12 chính phủ Hàn Quốc đã thông báo thắt chặt các biện pháp kiểm soát y tế cũng như hạn chế cấp visa nhập cảnh đối với du khách đến từ Trung Quốc. Tất cả những khách đến từ Trung Quốc từ giờ đều phải làm xét nghiệm PCR khi đặt chân đến Hàn Quốc.  

Các nước trong vùng Đông Nam Á tuy có một vài lo lắng, cho biết đã chuẩn bị những biện pháp ứng phó với tình hình bùng phát trở lại Covid 19 ở Trung Quốc. Nhưng phần đông các nước vẫn duy trì các quy định phòng dịch hiện có, không bắt buộc xét nghiệm với các du khách đã tiêm đủ vac-xin. Việc kiểm tra cũng diễn ra lẻ tẻ không có hệ thống.

Đông Nam Á háo hức chờ đợi 

Theo hãng tin Reuters, các ngành kinh tế du lịch ở Đông Nam Á sẽ được hưởng lợi chính từ việc Trung Quốc xóa bỏ lệnh cấm người dân đi du lịch, bởi vì các du khách Trung Quốc sẽ tránh vào những khu vực kiểm soát chặt như Châu Âu, Mỹ qua Đông Bắc Á, Ấn Độ hay Úc...

Trong khi đó các nước Đông Nam Á từ Cam Bốt đến Indonesia hay Singapore đều tránh tăng cường các biện pháp kiểm soát y tế đối với các khách đến từ Trung Quốc. Ngoài Malaysia và Thái Lan chỉ làm xét nghiệm nước thải của máy bay, 11 quốc gia trong vùng này đều không có biện pháp nào thêm, khẳng định đối xử với các du khách Trung Quốc như với mọi khách khác.

"Chúng tôi không có quan điểm phân biệt đối xử với bất kỳ nước nào", thủ tướng Malaysia, Anwar Ibrahim, tuyên bố.

Mối quan tâm của khách du lịch Trung Quốc đối với khu vực Đông Nam Á đã tăng mạnh ngay cả trước khi các nước thông báo không áp đặt các biện pháp kiểm soát bổ sung. Theo một điều tra được ITB China, một hội chợ du lịch quốc tế của Trung Quốc, công bố hồi tháng 12 vừa qua, có 76% các văn phòng du lịch Trung Quốc xếp Đông Nam Á là điểm đến đầu tiên khi phục hồi hoạt động du lịch ra nước ngoài.

Theo Reuters, khu vực Đông Nam Á có rất nhiều ngành nghề kinh tế phụ thuộc vào du lịch, trong đó du khách Trung Quốc chiếm một tỷ trọng chủ yếu ở các điểm như bãi tắm, trung tâm thương mại cao cấp và sòng bạc. Đây là những lĩnh vực đã bị thiệt hại nặng nề trong những năm qua vì đại dịch Covid-19. Giờ đây các ngành công nghiệp du lịch của khu vực đang hối hả chuẩn bị đón du khách Trung Quốc trở lại. Các nhà nghiên cứu thị trường hy vọng vào sự phục hồi đáng kể của ngành du lịch từ quý hai năm nay.

Reuters nêu con số thống kê, riêng tại Việt Nam, trong tổng số 1,8 triệu khách đã đón trong năm 2019, có gần 1/3 đến từ Trung Quốc. Trong cùng thời gian đó, khoảng 1/5 du khách ngoại quốc đến Singapore là người Trung Quốc và họ đã chi tiêu hơn 670 triệu đô la Mỹ ở đảo quốc này.

Thái Lan đã dự trù năm nay sẽ đón 5 triệu khách Trung Quốc, tức chiếm khoảng một nửa con số của năm 2019. Các giới chức y tế của nước này cho rằng đây là cơ hội để phục hưng nền kinh tế đất nước vốn đã bị tổn thất nặng nề trong suốt gần 3 năm qua.

Tương tự, Malaysia cũng đặt mục tiêu đón từ 1,5 đến 2 triệu du khách Trung Quốc năm nay, con số này trước đại dịch là 3 triệu khách. Hiệp hội các hãng du lịch và lữ hành Malaysia đang chuẩn bị tổ chức một chuyến đi đến các thành phố lớn của Trung Quốc để mời chào khách, phó chủ tịch của hiệp hội, Ganeesh Rama, cho Reuters biết.

Chính quyền ở hầu hết các nước đều cố gắng giảm thiểu mối lo lắng về mặt y tế phòng dịch hay về tình trạng thiếu thông tin về diễn biến dịch, sự xuất hiện biến thể virus mới từ Trung Quốc.

Singapore lập luận đảo quốc này đã tạo được miễn dịch cao trong dân chúng, với khoảng 40% dân bị nhiễm virus corona và 83% dân đã được tiêm chủng, đồng thời năng lực chăm sóc y tế của nước này đã được tăng cường.

Karen Grepin, giáo sư Y tế Công cộng thuộc Đại học Hồng Kông, thì cho rằng, "mỗi ngày, các nước vẫn nhập hàng ngàn ca Covid-19 từ khắp thế giới".  Tại Bali, bà Ida Bagus Agung Parta, chủ tịch cơ quan du dịch của hòn đảo nghỉ dưỡng nổi tiếng này tỏ ra an tâm cho biết những nhân viên du lịch ở đây đang được tiêm vac-xin liều nhắc lại thứ 2 trong tháng này.

Còn thủ tướng Cam Bốt, Hun Sen, một đồng minh của Bắc Kinh, thì đánh giá đòi hỏi xét nghiệm du khách chỉ là biện pháp "tuyên truyền, làm mọi người hoảng sợ". Trong một phát biểu gần đây, ông Hun Sen nói : "Một nước nào đó muốn làm gì là quyền của họ. Cam Bốt gửi lời mời đến nhân dân Trung Quốc : Các du khách Trung Quốc, các bạn hãy đến Cam Bốt."

Anh Vũ

****************************

Trung Quốc chấm dứt 3 năm cách ly với thế giới bên ngoài

Thanh Hà, RFI, 08/01/2023

Kể từ 0 giờ Chủ nhật 08/01/2023 người dân Trung Quốc lại được quyền xuất ngoại. Hành khách nước ngoài vào Hoa Lục không còn bị cách ly. Các phi trường quốc tế tại Bắc Kinh, Thượng Hải dỡ bỏ hẳn hàng rào tuyệt đối ngăn cách các khu vực giữa các đường bay nội địa với các chuyến quốc tế.

Một gia đình hội ngộ tại sân bay quốc tế Bắc Kinh, ngày 08/01/2023, sau khi Trung Quốc mở cửa biên giới trở lại. Reuters – Thomas Peter

Hãng tin Mỹ AP ghi nhận : trong ngày đầu tiên Trung Quốc dỡ bỏ các biện pháp bế quan tỏa cảng, tám chuyến bay quốc tế dự trù đáp xuống sân bay Bắc Kinh. Tại Thượng Hải, chuyến bay quốc tế đầu tiên đã hạ cánh vào lúc 6 giờ 30 sáng Chủ Nhật mồng 08/01/2023 và lần đầu tiên từ ba năm  nay, thông báo duy nhất là nhằm "hướng dẫn lối ra cho hành khách". Chính quyền Thượng Hải quyết định sẽ "cấp và gia hạn trở lại visa" cho các công dân Trung Quốc muốn đi ra nước ngoài.

Riêng tại Hồng Kông, hãng tin Pháp AFP cho biết trong tám tuần lễ sắp tới có hơn 400.000 người dự trù sang Hoa Lục đặc biệt là vào dịp những ngày cuối năm trước Tết Nguyên Đán. Trong chiều ngược lại, khoảng 7.000 người từ Đại Lục đã đăng ký đến Hồng Kông. Trong ngày đầu tiên Trung Quốc dỡ bỏ các biện pháp cách ly với thế giới bên ngoài, thông tín viên đài RFI Florence de Changy đã có mặt tại cửa khẩu Lạc Mã Châu (Lok Ma Chau), sát Thẩm Quyến, cho biết không khí tại chỗ :

"Những gì trông thấy sáng nay cho thấy việc mở lại cửa khẩu, được chờ đợi rất lâu, đã diễn ra trong vòng trật tự. Thậm chí không khí rất yên ắng. Tôi đã đáp chuyến tàu đến tận cửa khẩu Lạc Mã Châu. Tàu không quá đông người. Lạc Mã Châu là một trong bảy cửa khẩu được mở cửa trở lại từ hôm nay và đây là nơi khoảng 70% hành khách từ Hồng Kông vào Hoa Lục phải đi qua.

Đương nhiên là chúng ta nhận ra ngay những hành khách vào Trung Quốc lục địa. Vali của những người này thường to hơn và có bánh xe kéo. Họ cũng mặc áo ấm hơn là những hành khách ở lại Hồng Kông. Chủ yếu là những hành khách đi một mình, hoặc là có gia đình tháp tùng, thế nhưng chỉ có một người được phép đi qua cửa khẩu mà thôi.

Thế còn trên tuyến tàu từ Lạc Mã Châu trở về, tàu gần như vắng người. Thực ra từ sáng nay đã có 60.000 người được phép đi qua cửa khẩu tính cả hai chiều. Con số này cao hơn rất nhiều so với khoảng từ 2.000 đến 3.000 người cho đến tận hôm qua được phép đi qua cửa khẩu mỗi ngày. Nhưng còn xa với so với trước dịch Covid, khi mỗi ngày có khoảng nửa triệu người Hồng Kông và Hoa Lục đi về giữa hai vùng lãnh thổ này.

Về phía Trung Quốc nhiều người đợi thêm hai tuần nữa, tức là đúng vào dịp Tết Nguyên Đán mới sang Hồng Kông. Trái lại về phía Hồng Kông thì mọi người đợi Bắc Kinh nới lỏng thêm nữa các quy định đi lại để không phải đặt đăng ký trước trên mạng như hiện nay và nhất là mọi người chờ đợi nhà ga xe lửa với hệ thống tàu cao tốc hoạt động trở lại".

Nhà văn gốc Hoa tại Mỹ lo dân Châu Á bị kỳ thị

Trong một bài viết bày tỏ quan điểm trên New York Times, ngày 05/01/2023, bà Frankie Huang lo ngại việc Trung Quốc mở cửa biên giới và du khách nước này lại được phép nhập cảnh vào Mỹ dẫn tới nguy cơ ''cộng đồng người Châu Á bị hành hung, chỉ vì màu da và nhất là bị đồng nhất với người Trung Quốc''. Tác giả nhắc lại việc tại Mỹ, cụm từ ''virus Trung Quốc'' mà cựu tổng thống Donald Trump sử dụng cách nay gần ba năm khi nói về virus corona, vẫn ám ảnh cộng đồng người Châu Á.

Nhắc đến lo ngại người Châu Á bị kỳ thị, nhưng mục tiêu chính của tác giả là chỉ trích chính sách của Mỹ và Châu Âu siết chặt phòng dịch với khách từ Trung Quốc. Nhan đề bài viết của tác giả trên New York Times là "America’s Covid Test Requirement for Chinese Travelers Is a Farce" (Yêu cầu kiểm tra Covid của Mỹ đối với du khách Trung Quốc là một trò hề). Hình ảnh minh họa được sử dụng trong bài viết là khu vực xét nghiệm Covid tại sân bay Paris Charles de Gaulle (Pháp).

Thanh Hà

**************************

Trung Quốc mở lại biên giới trong lúc đang dịch, Đức khuyên dân hoãn du hành

Trọng Thành, RFI, 08/01/2023

Hôm 08/01/2022, Trung Quốc chính thức dỡ bỏ các quy định phòng dịch khắc nghiệt được áp dụng từ ba năm qua với hành khách đến từ nước ngoài. Việc mở cửa trở lại đúng vào lúc dịch Covid bùng mạnh tại Trung Quốc gây lo ngại. Hôm qua, 07/01, một số nước Châu Âu, như Đức, Bỉ, Luxembourg, đã khuyến cáo hoãn các chuyến đi "không cần thiết" đến Trung Quốc. 

Tại một phi trường quốc tế tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc. Ảnh chụp ngày 30/12/2022. Reuters – Tingshu Wang

Về nước Đức, thông tín viên Pascal Thibaut từ Berlin cho biết thêm :  

"Chúng tôi khuyến cáo không nên đi Trung Quốc vào thời điểm hiện tại, nếu không thực sự cần thiết, do đang là đỉnh dịch và hệ thống y tế nước sở tại bị quá tải". Bộ Ngoại Giao Đức nhắc lại như trên vào hôm qua, trước ngày Bắc Kinh mở cửa lại biên giới trong lúc Trung Quốc đang đối mặt với làn sóng Covid chưa từng có từ ba năm nay.  

Kể từ ngày thứ Hai này, Viện Robert Koch của Đức chuyên giám sát dịch tễ xếp Trung Quốc vào nhóm các nước có nguy cơ xuất hiện các biến thể Covid mới. Quyết định được đưa ra cùng lúc với một số biện pháp siết chặt kiểm dịch tại Châu Âu vừa được thông qua.  

Kể từ ngày mai, các hành khách đến từ Trung Quốc sẽ phải xuất trình giấy chứng nhận xét nghiệm âm tính với Covid trước khi lên máy bay đến Đức. Việc xét nghiệm ngẫu nhiên sẽ được tiến hành khi hành khách đến nơi. Tương tự như tại một số nước khác, nước thải trong máy bay sẽ được kiểm tra để truy tìm các biến thể virus Covid mới. Các quy định nói trên có hiệu lực trong ba tháng".

Trọng Thành

Washington cần có sự điều chỉnh khi những rắc rối của Bắc Kinh ngày một gia tăng.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu tại lễ khai mạc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 20 của Đảng Cộng sản Trung Quốc, Bắc Kinh, tháng 10/2022 - Tingshu Wang / Reuters

Hai tháng vừa qua là một trong những thời điểm quan trọng nhất trong lịch sử Trung Quốc đương đại. Dấu mốc đầu tiên là Đại hội Đảng lần thứ 20, sự kiện được Chủ tịch Tập Cận Bình sử dụng để loại bỏ những đối thủ duy nhất còn sót lại của mình. Sau đó vài tuần, tại Trung Quốc nổ ra làn sóng biểu tình lan rộng nhất mà nước này từng chứng kiến kể từ các cuộc biểu tình rầm rộ ở Quảng trường Thiên An Môn và nhiều nơi khác vào năm 1989. Thế rồi, chưa đầy một tuần sau, một hồi kết đáng kinh ngạc đã xuất hiện : trong một hành động nhượng bộ hiếm hoi (và không được thừa nhận), Bắc Kinh tuyên bố họ đang nới lỏng một số chính sách "zero Covid" đã khiến rất nhiều người tức giận xuống đường.

Đây thực sự là một chuỗi sự kiện quay cuồng, ngay cả khi xét theo tiêu chuẩn hỗn loạn của Trung Quốc đương đại. Tuy nhiên, bên dưới những ồn ào ấy, tất cả các sự kiện đều mang cùng một tín hiệu : rằng Trung Quốc không phải là gã khổng lồ đang trỗi dậy, như cách mà truyền thông Mỹ và các nhà lãnh đạo Mỹ thường mô tả, mà là kẻ đang chới với bên bờ vực thẳm. Mười năm "cải cách" của Tập – thường được phương Tây xem như chiến thắng trong những trò chơi quyền lực – đã làm cho đất nước trở nên yếu ớt và mong manh, làm trầm trọng thêm những vấn đề sẵn có, đồng thời làm nảy sinh những vấn đề mới. Dù ngày càng có nhiều nhà phân tích phương Tây –gồm Michael Beckley, Jude Blanchette, Hal Brands, Robert Kaplan, Susan Shirk, và Fareed Zakaria – nhấn mạnh đến thực tế này, nhiều nhà bình luận Mỹ và hầu hết các chính trị gia (từ cựu Ngoại trưởng Mike Pompeo tới Tổng thống Joe Biden), vẫn định hình cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc dựa trên sự trỗi dậy của Bắc Kinh. Ngay cả khi thừa nhận các cuộc khủng hoảng đang dâng cao ở Trung Quốc, họ cũng xem đó là những diễn biến bình thường hoặc tích cực đối với Mỹ.

Đúng ra phải là điều ngược lại. Thay vì là tin tốt lành, một Trung Quốc yếu kém, trì trệ, hoặc đang sụp đổ thậm chí còn nguy hiểm hơn một Trung Quốc thịnh vượng – không chỉ đối với bản thân nước này, mà còn đối với thế giới. Do đó, đối với người Mỹ, đối phó với một Trung Quốc thất bại còn khó khăn hơn đối phó với một Trung Quốc đang lên. Nếu Washington muốn đạt được thành công – hoặc ít nhất là chống đỡ được hậu quả tồi tệ nhất – thì họ cần phải nhanh chóng định hướng lại trọng tâm của mình.

Thành tích của Washington trong việc đối phó với các đối thủ đang suy tàn không có gì hứa hẹn, và việc đưa ra một chính sách mới để quản lý sự suy yếu của Trung Quốc là điều không dễ dàng. Tệ hơn, chưa rõ liệu chính quyền Biden đã bắt đầu giải quyết vấn đề hay chưa. Nhưng đó không phải là lý do để tuyệt vọng. Có một vài thay đổi mà Mỹ có thể thực hiện tương đối dễ dàng để cải thiện đáng kể khả năng thành công của họ – đặc biệt nếu họ bắt đầu thực hiện chúng từ sớm.

Bộ quần áo của hoàng đế

Nhiều năm sau cái chết của Mao Trạch Đông, Trung Quốc đã trở thành một chế độ chuyên chế đặc biệt của thế giới : quốc gia chuyên chế rộng lớn này dường như đi ngược lại mọi quy luật về chính trị và kinh tế. Bắt đầu từ cuối thập niên 1970, dưới thời người kế nhiệm Mao, Đặng Tiểu Bình, Trung Quốc dần mở cửa thị trường, phân bổ quyền hành pháp, áp đặt giám sát nội bộ, thúc đẩy tranh luận nội bộ, sử dụng dữ liệu để đưa ra quyết định, khen thưởng các quan chức đạt kết quả tốt, và theo đuổi một chính sách đối ngoại nhìn chung không mang tính đe dọa. Những cải cách này cho phép đất nước tránh được số phận ảm đạm mà hầu hết các chế độ đàn áp phải gánh chịu – bao gồm cả nạn đói và sự bất ổn mà chính Trung Quốc đã trải qua dưới thời kỳ cầm quyền lâu dài của Mao. Dưới thời Đặng Tiểu Bình và những người kế nhiệm ông, Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào, Trung Quốc không đơn thuần chỉ thoát được khó khăn ; nước này đã phát triển mạnh mẽ, tăng trưởng kinh tế trung bình gần 10% mỗi năm từ năm 1978 đến năm 2014, đưa khoảng 800 triệu người thoát khỏi đói nghèo (và còn đạt nhiều thành tựu khác).

Tuy nhiên, kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2012, Tập Cận Bình, với mục đích duy nhất là theo đuổi quyền lực cá nhân, đã hủy bỏ một cách có hệ thống mọi cải cách vốn được thiết lập nhằm ngăn chặn sự trỗi dậy của một Mao Trạch Đông mới – hay ngăn chặn điều mà Francis Fukuyama gọi là vấn đề "Hoàng đế tồi" (Bad Emperor). Thật không may cho Trung Quốc, những cải cách mà Tập muốn hủy bỏ lại chính là những cải cách đã giúp nước này thành công rực rỡ. Trong vòng 10 năm, Tập đã củng cố quyền lực vào tay mình, đồng thời loại bỏ các biện pháp khuyến khích bộ máy hành chính dám nói ra sự thật và làm việc hiệu quả, thay thế chúng bằng một hệ thống chỉ khen thưởng một điều duy nhất : lòng trung thành. Cùng lúc đó, ông cho áp đặt các luật an ninh mới hà khắc và một hệ thống giám sát công nghệ cao, trấn áp những người bất đồng chính kiến, nghiền nát các tổ chức phi chính phủ độc lập (kể cả những tổ chức phù hợp với chính sách của ông), ngăn người Trung Quốc tiếp cận các tư tưởng nước ngoài, và biến vùng lãnh thổ phía tây Tân Cương thành một trại tập trung khổng lồ dành cho người Duy Ngô Nhĩ theo đạo Hồi. Năm ngoái, ông phát động một cuộc chiến chống lại các tỷ phú Trung Quốc, dồn dập tấn công các công ty công nghệ hàng đầu của đất nước, đồng thời tăng cường quyền lực và tài chính cho các doanh nghiệp nhà nước hoạt động kém hiệu quả – theo đó đẩy các doanh nghiệp tư nhân vào tình trạng đói vốn.

Đại hội đảng gần đây chỉ là bề nổi của tảng băng trôi. Tập đã sử dụng sự kiện này để làm bẽ mặt Hồ, người tiền nhiệm của ông và là nhà lãnh đạo Trung Quốc cuối cùng được chọn bởi Đặng. Ông cũng thay thế Thủ tướng Lý Khắc Cường, và lấp đầy Bộ Chính trị cùng Ban Thường vụ đầy quyền lực bằng những phụ tá trung thành (hầu hết trong số họ xuất thân từ ngành an ninh, không phải kỹ trị). Thay vì thể hiện sự vĩ đại của Trung Quốc, đại hội đảng lại làm nổi bật những khuyết điểm đang lớn dần của nước này. Đó là lễ đăng quang của Tập với tư cách là Hoàng đế tồi mới nhất của Trung Quốc.

Thiệt hại mà Tập gây ra đã bắt đầu hiển hiện theo nhiều cách. Nền kinh tế Trung Quốc đã sụp đổ sau những can thiệp thất thường của ông và sức nặng của chính sách zero-Covid (gần đây, đã có hơn 313 triệu người đã bị phong tỏa theo cách này hay cách khác). Thời của tốc độ tăng trưởng GDP hàng năm 10% đã qua lâu rồi. Chính phủ Trung Quốc tuyên bố sẽ đạt tăng trưởng 5,5% trong năm nay, nhưng nhiều nhà phân tích cho rằng đạt được một nửa con số đó đã là rất may rồi. Giá trị của đồng nhân dân tệ vừa chạm mức đáy 14 năm, còn doanh số bán lẻ, lợi nhuận doanh nghiệp, sản lượng công nghiệp, và đầu tư bất động sản đều giảm. Trong khi đó, tỷ lệ thất nghiệp đã tăng vọt, lên tới 20% trong giới trẻ trong mùa hè vừa qua. Ước tính có khoảng 4,4 triệu doanh nghiệp nhỏ đã buộc phải đóng cửa vào năm ngoái. Dữ liệu không chính thức (không có dữ liệu thống kê chính thức) cho thấy đất nước cũng đang bị chảy máu chất xám ồ ạt khi các gã khổng lồ công nghệ, các tỷ phú, và các chuyên gia thuộc tầng lớp trung lưu đổ xô rời khỏi đất nước.

Nhiều khả năng tình hình sẽ còn tồi tệ hơn nhiều. Khi Trung Quốc chững lại, nước này ngày càng khó có thể vượt qua Mỹ để trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. Thay vào đó, với sự đổi mới và tinh thần kinh doanh bị kìm hãm, cùng với năng suất giảm dần, Trung Quốc sẽ sa lầy trong bẫy thu nhập trung bình. Mức sống trong nước có thể đi ngang hoặc giảm xuống. Ngân sách ít hơn cùng với một bộ máy hành chính thiếu khả năng sẽ khiến Bắc Kinh gặp khó khăn trong việc giải quyết nhiều vấn đề nghiêm trọng đã tồn tại từ trước : dân số già đi nhanh chóng, những khoản nợ khổng lồ, khan hiếm tài nguyên thiên nhiên (gồm cả năng lượng và nước sạch), và thị trường bất động sản bong bóng mà sự tan vỡ của nó có thể kéo toàn bộ nền kinh tế đi xuống. (Hơn 2/3 số tiền tiết kiệm của các hộ gia đình Trung Quốc đang được đầu tư vào bất động sản).

Khi tình hình trở nên tồi tệ hơn và "Giấc mộng Trung Hoa" ngày càng xa rời tầm tay, người dân có thể sẽ tiếp tục nổi giận, như đã xảy ra vào tháng trước. Rất ít học giả Trung Quốc dự đoán một cuộc cách mạng toàn diện, vì bộ máy đàn áp của Bắc Kinh có vẻ đang hoạt động quá hiệu quả. Kịch bản khả thi hơn sẽ là sự bất đồng quan điểm trong giai cấp thống trị của Trung Quốc, như Thái Hà, cựu giáo sư tại Trường Đảng Trung ương của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đã cảnh báo. Đúng là cho đến nay, Tập đã loại bỏ hầu hết các đối thủ và chứng tỏ mình là chiến binh mạnh nhất trong trò chơi quyền lực. Nhưng các cuộc thanh trừng của ông đã trừng phạt và sỉ nhục tới năm triệu quan chức – một số lượng kẻ thù quá lớn đối với bất kỳ nhà độc tài nào, kể cả những kẻ tàn nhẫn nhất.

Trong quá trình đó, Tập cũng sẽ phải đối mặt với các vấn đề đối ngoại trên hầu hết các khía cạnh – một lần nữa, phần lớn nguyên nhân là do chính ông. Sau khi từ bỏ chiến lược "ẩn mình chờ thời" của Đặng, Tập đã chuyển hướng sang đối đầu. Điều đó có nghĩa là đẩy nhanh việc chiếm đất ở Biển Đông và Biển Hoa Đông, đe dọa Đài Loan, sử dụng các khoản vay nặng lãi dưới danh nghĩa Sáng kiến Vành đai và Con đường để giành quyền kiểm soát cơ sở hạ tầng nước ngoài, khuyến khích các đại sứ Trung Quốc tham gia vào ngoại giao "chiến lang", và gần đây nhất, là đứng về phía Nga trong cuộc chiến bất hợp pháp và không được ủng hộ ở Ukraine. Hậu quả cũng dễ đoán : trên khắp thế giới, vị thế của Bắc Kinh đã giảm xuống gần như thấp nhất hoặc thấp nhất mọi thời đại, trong khi các nước thuộc vùng ngoại vi của Trung Quốc vội vã đổ tiền vào quân đội của họ, chen chúc dưới chiếc ô an ninh của Washington, và thúc đẩy các hiệp ước an ninh mới như Đối thoại An ninh Bốn bên (liên kết Australia, Ấn Độ, Nhật Bản, và Mỹ) và AUKUS (một hiệp ước an ninh ba bên giữa Australia, Anh, và Mỹ).

Trong những năm tới, các vấn đề của Trung Quốc sẽ tiếp tục nhiều thêm – và tệ hơn, chúng có thể sẽ khiến Tập bất ngờ, vì, trong hệ thống toàn trị của ông, các quan chức cấp thấp sẽ bị trừng phạt nếu dám mang tin xấu đến cấp trên. Như Shirk, cựu phó trợ lý bộ trưởng ngoại giao Mỹ và là tác giả của cuốn Overreach : How China Derailed Its Peaceful Rise, nói : "Chẳng ai dám nói với Tập những nhược điểm và cái giá thực sự của các chính sách của ông ta, cũng như các vấn đề mà chúng tạo ra". Ngay cả những liên lạc quan trọng giữa các chính phủ với nhau cũng không đến được tai Tập, điều làm gia tăng đáng kể nguy cơ vô tình xảy ra xung đột. Như Matthew Pottinger, cố vấn hàng đầu về Trung Quốc của Tổng thống Mỹ Donald Trump, gần đây đã giải thích : "Dưới thời Chính quyền Trump, chúng tôi đã đi đến kết luận rằng các thông điệp chúng tôi gửi đi qua các kênh ngoại giao đã không đến được với Tập. Chính quyền Biden cũng có kết luận tương tự".

Cẩn thận với điều kiện bạn mong ước

Phe diều hâu ở Mỹ sẽ muốn ăn mừng khi thấy Trung Quốc gặp khó khăn. Nhưng họ nên hoãn bữa tiệc của mình lại, vì một Trung Quốc đang suy yếu có thể còn nguy hiểm hơn nhiều so với một Trung Quốc đang trỗi dậy. Xét đến sự phụ thuộc lẫn nhau giữa Mỹ và Trung Quốc, một nền kinh tế Trung Quốc yếu hơn – đặc biệt là nền kinh tế phải chịu gánh nặng bởi cơn sóng thần lây nhiễm không thể tránh khỏi, sẽ ập đến khi Bắc Kinh nới lỏng các quy định về Covid – đồng nghĩa với một nền kinh tế Mỹ yếu hơn. (Chỉ cần cân nhắc đến các vấn đề toàn cầu mà Apple phải gánh chịu gần đây, khi khu phức hợp Trịnh Châu của Foxconn nổ ra tranh chấp lao động). Dù một số học giả cho rằng nếu gặp phải vấn đề trong nước, Trung Quốc có xu hướng hướng vào trong, nhưng sự suy tàn có thể và đã từng khiến các quốc gia khác hướng ra ngoài, khiến họ trở nên khó lường và hiếu chiến hơn. Chẳng hạn, Brands đã lấy ví dụ về nước Đức trước Thế chiến I và quyết định của Nhật khi tấn công Mỹ trong Thế chiến II để lập luận rằng "nguy hiểm có thể xuất hiện khi một quốc gia đang trỗi dậy, đang háo hức chờ đến thời của mình, đạt đến đỉnh cao và bắt đầu suy yếu trước khi lợi ích của nó được đáp ứng".

Rủi ro là đặc biệt lớn khi nhà lãnh đạo của đất nước đó gắn uy tín cá nhân vào những lời hứa hẹn lớn lao mà ông ta cảm thấy mình phải thực hiện, giống như trường hợp của Tập Cận Bình. Ngày càng mong muốn củng cố uy tín của mình – đặc biệt là sau thất bại công khai và đáng xấu hổ khi phải đảo ngược chính sách zero-Covid của ông – và vì không thể dựa vào tăng trưởng kinh tế để đảm bảo tính chính danh của mình (như các nhà lãnh đạo Trung Quốc trước đây đã làm), ông có thể dùng đến một vũ khí khác trong kho vũ khí của nhà độc tài : chủ nghĩa dân tộc. Nếu ông làm vậy, kết quả sẽ là một Trung Quốc với diện mạo và lối hành xử như Triều Tiên, nhưng ở cấp độ siêu lớn : một chế độ đàn áp, thiếu tiền, sẵn sàng khiêu khích và đe dọa các đối thủ của mình để đạt được nhượng bộ, đánh bóng lòng kiêu hãnh, và đánh lạc hướng công chúng.

Tất nhiên, mối nguy lớn nhất sẽ là một động thái quân sự đối với Đài Loan. Sự so sánh với Tổng thống Nga Vladimir Putin và cuộc chiến thảm khốc của ông ở Ukraine thật đáng sợ. Như Blanchette đã viết, "một môi trường trong đó nhà lãnh đạo chuyên chế chỉ có một mục tiêu duy nhất và không muốn nghe những sự thật khó chịu là công thức dẫn đến thảm họa". Đáng tiếc, đó chính là loại hệ thống mà Tập đã tạo ra.

Hãy biết khiêm tốn

Một chính sách Mỹ-Trung có tính đến tất cả những mối nguy này sẽ đòi hỏi một số thay đổi trong cách tiếp cận hiện tại của Washington. Đầu tiên, Mỹ nên làm mọi thứ có thể để đảm bảo mô hình của họ càng hấp dẫn càng tốt. Khi mà một Trung Quốc thất bại trở nên ít hấp dẫn đối với các nước khác, Mỹ càng phải thể hiện sức hấp dẫn của chính mình. Một điểm khởi đầu lý tưởng là giải quyết tình trạng rối loạn chức năng chính trị của Mỹ. Nhưng hiện tại, triển vọng để làm vậy và khôi phục niềm tin vào các thể chế của Mỹ có vẻ rất mờ mịt.

Một mục tiêu khả thi hơn sẽ là tránh phản ứng với các hành động khiêu khích của Trung Quốc theo cách phản bội lại các giá trị của Mỹ. Như nhà khoa học chính trị và cựu quan chức của chính quyền Biden, Jessica Chen Weiss, lập luận, bằng cách làm những việc như chặn truyền thông Trung Quốc và hạn chế thị thực Trung Quốc, "Mỹ đã rời xa các nguyên tắc cởi mở và không phân biệt đối xử vốn từ lâu đã là một lợi thế so sánh của họ".

Ngoài ra, các chính trị gia Mỹ cũng nên dừng việc gây hấn với Trung Quốc vì những mục đích chính trị cục bộ trong nước. Việc ám chỉ rằng Washington đang tìm cách thay đổi chế độ ở Bắc Kinh, như các phụ tá của Trump đã làm trong rất nhiều dịp, chẳng giúp ích gì ngoài việc làm gia tăng sự bất an của Trung Quốc. Kết luận này cũng đúng với những cử chỉ mang tính biểu tượng và kích động thuần túy, chẳng hạn như chuyến đi của Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi tới Đài Loan hồi tháng 8.

Bắc Kinh càng đi theo chủ nghĩa dân tộc, thì Tập Cận Bình càng muốn gây chiến – vì vậy Mỹ nên tránh kích động ông ta. Nhưng, sở dĩ "chọc tức con rồng" là một truyền thống lâu đời của Mỹ, là vì nó tạo ra lợi thế về chính trị trong nước. Do đó, sẽ không dễ thay đổi cách tiếp cận này, đặc biệt là khi Mỹ chuẩn bị bước vào cuộc bầu cử tổng thống. Nhưng tránh khiêu khích vô cớ không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối hay nhân nhượng. Để làm rõ điều đó, Washington nên tăng cường rõ rệt khả năng kiềm chế một Trung Quốc đang trỗi dậy, thẳng thừng vạch ra lằn ranh đỏ và chấm dứt chính sách "mơ hồ chiến lược" đối với Đài Loan (mà nhà khoa học chính trị Richard Haass và những người khác đã ủng hộ), đồng thời nhấn mạnh lại rằng Washington sẽ phản đối bất kỳ động thái hướng tới độc lập nào của Đài Loan. Tuy nhiên, Mỹ nên lặng lẽ gửi đi những thông điệp phản đối đó – trong các cuộc đàm phán trực tiếp với Đài Bắc và Bắc Kinh – để tránh đưa ra một thách thức công khai mà Tập cảm thấy buộc phải đáp trả. Để tiếp tục thay đổi tính toán của mình, Washington cũng nên tăng cường sức mạnh quân sự của Mỹ ở những khu vực có thể xảy ra đối đầu, chẳng hạn như Tây Thái Bình Dương, và nên làm tất cả những gì có thể để biến Đài Loan thành một mục tiêu khó chiếm hơn (một dự án đã quá hạn từ lâu, nhưng cuối cùng cũng đang được tiến hành).

Tất nhiên, cần phải có phương tiện để gửi đi những thông điệp thầm lặng đó. Vì vậy, chính quyền Biden nên thiết lập lại một kênh để liên lạc trong khủng hoảng, và tái can dự với Trung Quốc về mặt ngoại giao theo cách mà Mỹ hầu như đã tránh né trong sáu năm qua – không phải để thưởng cho Trung Quốc vì những hành vi xấu, nhưng để đảm bảo rằng hai chính phủ có thể nói chuyện khi họ cần.

Còn về khía cạnh kinh tế, chính quyền Biden xứng đáng được công nhận vì các động thái gần đây của họ, như thông qua Đạo luật Khoa học và CHIPS, cũng như thiết lập các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nhằm hạn chế khả năng Trung Quốc tiếp cận chất bán dẫn và các vật liệu cần thiết để sản xuất chúng. Những bước đi này sẽ làm giảm sự phụ thuộc về kinh tế và chiến lược của Mỹ, đồng thời làm chậm bước tiến quân sự của Trung Quốc mà không khiêu khích nước này quá mức. Nhưng Washington nên suy nghĩ kỹ hơn về những đánh đổi liên quan đến việc tiếp tục phân tách kinh tế. Dù những động thái này có thể giúp bảo vệ nền kinh tế Mỹ, nhưng chúng cũng có thể được hiểu là thúc đẩy chủ nghĩa bảo hộ và gây ra vấn đề cho chính sách đối ngoại của Mỹ khi giảm đòn bẩy của Washington và động cơ hợp tác của Bắc Kinh.

Những khó khăn liên quan đến việc đạt được cân bằng đã dẫn đến nguyên tắc cuối cùng : khi Washington định hướng lại chính sách Trung Quốc của mình, chính sách đó cần phải khiêm tốn, theo hai nghĩa quan trọng. Đầu tiên, nếu và khi Trung Quốc bắt đầu suy yếu rõ rệt, Mỹ phải tránh thái độ đắc thắng vốn từng đi kèm với sự sụp đổ của Liên Xô (bất chấp những nỗ lực của Tổng thống George H. W. Bush nhằm tránh làm nhục nhà lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev). Công khai hạ thấp một đối thủ đang gặp khó khăn nghe thật hấp dẫn, nhưng việc làm đó chẳng phục vụ lợi ích của ai. Dù rất háo hức muốn ghi điểm ở trong nước, các chính trị gia Mỹ phải nhớ rằng khi Trung Quốc suy yếu, các động cơ chính trị để Tập gây chiến sẽ có thể tăng lên – nhưng các động cơ kinh tế để ông hợp tác cũng tăng lên, vì Bắc Kinh không có đủ tiền của và sự chú ý để giải quyết vấn đề. Washington vẫn cần sự hợp tác của Bắc Kinh trong một loạt vấn đề, chẳng hạn như chống biến đổi khí hậu và ngăn chặn các đại dịch trong tương lai, và họ nên tạo điều kiện thuận lợi nhất có thể để Tập chấp nhận hợp tác. Điều đó có nghĩa là giảm bớt những lời lẽ gay gắt vô cớ. Và, như Shirk gợi ý, điều đó có nghĩa là cho "Tập có lý do để tin rằng nếu ông tiết chế các chính sách của mình, Mỹ sẽ chú ý, thừa nhận điều đó, và đáp lại theo những cách có lợi cho Trung Quốc".

Hình thức khiêm tốn thứ hai liên quan đến việc ghi nhớ rằng một Trung Quốc thất bại sẽ gây ra khó khăn lớn đến mức nào – và Mỹ từng giải quyết vấn đề đó tệ đến mức nào trong quá khứ. Hãy xem lại cách Mỹ giải quyết vấn đề Triều Tiên. Đúng là Washington đã thành công trong việc ngăn chặn tình huống xấu nhất : dù có rất nhiều lời đe dọa, vài cuộc giao tranh nhỏ lẻ và nhiều vụ thử tên lửa, chế độ của dòng họ Kim đã kiềm chế không phát động một cuộc chiến tranh thực sự với bất kỳ nước nào kể từ năm 1950. Nhưng đồng thời, Washington đã thất bại trong việc ngăn chặn Bình Nhưỡng làm khổ người dân của chính họ ; xuất khẩu ma túy, đô la giả và vũ khí ; và quan trọng nhất, phát triển một kho vũ khí hạt nhân đáng kể. Nguyên nhân không phải là người Mỹ đã không cố gắng. Chí ít là từ thời Bill Clinton, các tổng thống Mỹ đã dành rất nhiều thời gian và công sức để cố gắng tránh những kết quả này. Nhưng tất cả họ đều thất bại – qua đó cho thấy độ khó của vấn đề. Bây giờ, hãy nhớ rằng dân số của Trung Quốc lớn hơn khoảng 54 lần dân số của Triều Tiên, và GDP của Trung Quốc lớn hơn khoảng 1000 lần GDP của Triều Tiên. Cần phải chú trọng đến quy mô của vấn đề. Quản lý sự suy yếu của Trung Quốc sẽ là một quá trình lâu dài, khó khăn, với những đánh đổi đau đớn ; trên thực tế, có lẽ không có cách nào toàn diện để bảo vệ Mỹ và phần còn lại của thế giới khỏi những rắc rối mà sự suy yếu ấy sẽ gây ra. Nhưng đó là lý do tại sao các nhà hoạch định chính sách nên bắt đầu tập trung vào nó ngay từ bây giờ.

Jonathan Tepperman

Nguyên tác : "China’s Dangerous Decline", Foreign Affairs, 19/12/2022

Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 26/12/2022

Jonathan Tepperman là Tổng Biên tập của tạp chí Foreign Policy từ năm 2017 đến năm 2020. Trước đó, ông là Thư ký tòa soạn của tạp chí Foreign Affairs. Ông là tác giả cuốn sách "The Fix : How Countries Use Crises to Thrive and Survive".

Một báo cáo của Nhật Bản cho biết GDP của Trung Quốc sẽ không sớm vượt qua Mỹ.

Nếu Joe Biden có ý định vượt qua Bắc Kinh, chắc chắn Milton Friedman vẫn đưa ra một mô hình hấp dẫn hơn là chỉ sao chép cách tiếp cận do chính phủ chỉ đạo của Tập Cận Bình (28/06/21). Ảnh : AP/Getty Images Tổng hợp : Mark Kelly

Đảng cộng sản cầm quyền của Trung Quốc tin rằng Hoa Kỳ đang suy giảm trong khi họ là người tiên phong, nhưng có lẽ họ đã cầm đèn chạy trước ô tô. Đó là đánh giá mới nhất của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Nhật Bản (JCER), Trung tâm JCER hiện đánh giá rằng nền kinh tế của Trung Quốc sẽ không vượt qua quy mô kinh tế của Mỹ vào năm 2035.

JCER đưa ra đánh giá định kỳ về xu hướng các quốc gia Châu Á-Thái Bình Dương, và gần đây nhất là vào năm 2021, dự báo rằng GDP danh nghĩa của Trung Quốc sẽ vượt qua Mỹ vào năm 2029. Không còn như vậy nữa rồi. Nhóm tư vấn Nhật Bản hiện ước tính rằng Hoa Kỳ sẽ duy trì vị trí dẫn đầu về kinh tế so với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, với GDP của Hoa Kỳ vượt quá 41 nghìn tỷ USD vào năm 2035. GDP của Trung Quốc sẽ gần 36 nghìn tỷ USD. 

Lý do là gì ? Chính sách của Chủ tịch Tập Cận Bình và phản ứng toàn cầu đối với chúng. "Chính quyền Tập Cận Bình ở nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có, chính sách zero-Covid, và việc Hoa Kỳ-Trung Quốc tách rời làm cản trở việc tiếp cận các công nghệ tiên tiến trở thành một gánh nặng đối với nền kinh tế Trung Quốc", các nhà kinh tế JCER viết trong một báo cáo được phát hành vào tuần trước.

Các nhà kinh tế dự báo rằng tốc độ tăng trưởng GDP của Trung Quốc sẽ giảm xuống 2% trong những năm 2030, và có lẽ thấp hơn mức đó, nếu Tập Cận Bình tiếp tục cai trị nhiệm kỳ thứ tư cho đến năm 2032. Lực lượng lao động của Trung Quốc suy giảm cũng sẽ gây ảnh hưởng lớn cho tăng trưởng.

Báo cáo cho biết : "Chúng tôi giả định năng suất lao động, vốn và Tổng năng suất Nhân tố (TFP) sẽ đều bị ảnh hưởng bất lợi do việc thắt chặt các hạn chế công nghệ thông tin đối với các công ty Trung Quốc, lo ngại ngày càng tăng về Đài Loan và việc tiếp tục chính sách zero-Covid.

Đáng chú ý, phần lớn điều này là do họ tự gây ra, điều này có thể làm cho người Mỹ ở phe nào cũng hết sức ngạc nhiên, những người Mỹ này từng ngưỡng mộ Đảng cộng sản. Việc "tách rời" khỏi công nghệ phương Tây là nhằm chống lại nạn trộm cắp tài sản trí tuệ, gián điệp và bắt nạt chính trị của Tập Cận Bình. 

Lịch sử không phải không chệch hướng, và người Cộng sản có thể sửa chữa sai lầm của họ, đặc biệt là chính sách zero-Covid và sự kiểm soát chính trị ngày càng tăng đối với các công ty tư nhân. Nhưng đó sẽ là một sự đảo ngược đáng kể cho 10 năm cầm quyền của Tập Cận Bình, đặc biệt là năm năm qua. 

Báo cáo JCER không phải là để cho Hoa Kỳ tự mãn. Nhưng đó là một lời nhắc nhở rằng Hoa Kỳ vẫn giữ được những thế mạnh quan trọng bắt nguồn từ đổi mới tư nhân và cạnh tranh thị trường tự do. Bắt chước chính sách công nghiệp và chủ nghĩa bảo hộ của Trung Quốc không phải là con đường để duy trì vị trí số một. Giữ đúng bản chất là tốt nhất.

William McGurn

Nguyên tác : The Editorial Board, China’s Economy Won’t Be Number One, Wall Street Journal, 19/12/2022

Nguồn : VNTB, 21/12/2022

Covid bùng nổ : Trung Quốc có nguy cơ hỗn loạn

Les Echos và Le Monde đều nhận thấy "Trung Quốc đứng trước sự bùng nổ dữ dội các ca Covid". Bắc Kinh xem chừng đã quyết định để cho con virus lây lan, trông cậy vào miễn dịch tập thể. Nhưng một số chuyên gia lo ngại Trung Quốc sẽ sớm hỗn loạn vì Covid.

Chỉ có hai người giao hàng trên một cây cầu vượt giữa các cao ốc văn phòng ở khu trung tâm Bắc Kinh, ngày 12/12/2022. Thủ đô Trung Quốc trở thành một thành phố ma - sau khi bãi bỏ đột ngột chính sách zero Covid, các ca lây nhiễm tăng vọt. AP - Andy Wong

Không còn bị phong tỏa, nhưng Bắc Kinh lại trở nên thành phố ma

Thông tín viên Le Monde cho biết bốn ngày sau khi dỡ bỏ những biện pháp phong tỏa, điều nghịch lý là cuối tuần qua Bắc Kinh lại trở thành một thành phố ma, như hồi tháng 2/2020 hay tháng 5/2022. Chỉ trong 72 tiếng đồng hồ, số lượng lây nhiễm tăng vọt. Không ai biết được con số chính xác, vì các ca-bin xét nghiệm bỗng dưng biến mất.

Nhưng theo nhiều ước tính, khoảng 10% cư dân thủ đô (22 triệu dân) đã bị nhiễm, còn theo trang Solidarité Covid do những người Pháp làm việc tại Trung Quốc quản lý thì tỉ lệ này là 13%. Les Echos cho rằng con số của chính quyền là 8.626 ca hôm qua - thấp nhất kể từ một tháng nay - không có ý nghĩa gì vì không còn xét nghiệm PCR.

Đường phố nay thuộc về hàng ngàn người giao hàng, đóng vai trò không thể thiếu đối với các nhà thuốc tây đang bị quá tải, nhưng đội ngũ này cũng thiếu vì bị nhiễm bệnh. Thuốc cảm sốt và bộ xét nghiệm nhanh nay không thể tìm ra, ngay cả hệ thống bán hàng trên mạng. Tâm lý nhiều người trở nên hoảng loạn. Tuy nhiên vẫn có thể mua được máy thở trên... mạng xã hội.

Chỉ trong vài ngày, bộ mặt Trung Quốc đã thay đổi, gây hoang mang cho người dân. Nhiều người dân Bắc Kinh xếp hàng trong thời tiết lạnh giá trước các bệnh viện và cơ sở y tế, dù truyền thông kêu gọi ở nhà. Tại Quảng Châu và Vũ Hán, một số bệnh viện thiếu đến 20% nhân viên vì bị nhiễm hoặc được điều sang các bệnh viện dành cho Covid ; việc chạy thận, hóa trị... bị hoãn. Trên đường phố Thượng Hải, hầu hết đều mang khẩu trang dù báo chí nói rằng giờ đây ít ca Covid nặng, dù ba tuần trước vẫn khẳng định con virus nguy hiểm chết người.

"Thà chết vì Covid còn hơn sống như súc vật trong chuồng"

Nhà dịch tễ học Chung Nam Sơn (Zhong Nanshan) nhìn nhận đại dịch lan trành nhanh chóng, nhưng trấn an là tỉ lệ tử vong do Omicron chỉ là 0,1%, tương đương với cúm. Ông dự kiến đến quý 2/2023 sẽ trở lại bình thường. Nhưng tất cả các chuyên gia khác không lạc quan như thế. Rao Yi, hiệu trưởng đại học Y Bắc Kinh, bản thân cũng xét nghiệm dương tính, tuyên bố cần phải xem lại toàn bộ hệ thống y tế, chuẩn bị đối phó với tình trạng lây nhiễm hàng loạt, tử vong cao và cả nguy cơ con virus biến đổi khiến người dân tái nhiễm. Hiện cả nước Trung Quốc chỉ có 138.000 giường hồi sức, chưa đầy 1/10.000 dân và chỉ tập trung ở những đô thị lớn giàu có.

Một số chuyên gia quốc tế dự báo hỗn loạn sẽ nhanh chóng diễn ra, nhà máy tê liệt, bệnh viện tràn ngập bệnh nhân, 1,3 đến 2,1 triệu người sẽ thiệt mạng - theo ước tính của Airfinity trên cơ sở tình hình Hồng Kông trước đây. Các nhà quan sát không hiểu tại sao Trung Quốc mở cửa đột ngột như vậy trong khi tỉ lệ chích ngừa quá thấp. Có thể do Covid ở Bắc Kinh và Quảng Châu vẫn tăng vọt dù phong tỏa ngặt nghèo, kinh tế suy sụp, và nhất là làn sóng biểu tình phản đối.

La Croix dẫn lời một nhà sử học ở Trùng Khánh, cho rằng người dân nay đã hiểu cần phải sống chung với con virus, và họ "thà chết vì Covid hơn là sống như những con vật bị nhốt trong chuồng". Dân Hoa lục sẽ nhớ suốt đời thời kỳ phong tỏa khủng khiếp vừa qua, "cũng như ông bà cha mẹ họ từng sống trong thời Cách mạng Văn hóa của Mao".

Thị trường địa ốc Trung Quốc bệnh nặng

Về kinh tế, Le Monde nhận thấy sau hơn 30 năm liên tục phát triển, thị trường địa ốc Trung Quốc thụt lùi nghiêm trọng kể từ giữa năm 2021. Doanh số bán của 100 công ty lớn nhất giảm đến 42,6%. Cuộc khủng hoảng này phần nào do chính quyền gây ra vì siết chặt tín dụng theo "ba đường ranh đỏ", khiến những công ty nợ nần nhiều phải ngưng các công trường xây dựng. Nổi bật nhất là trường hợp Hằng Đại (Evergrande), tập đoàn "chúa chổm" đứng đầu thế giới với số nợ 300 tỉ euro cuối 2021. Bắc Kinh giờ đây phải nhân nhượng trước tình trạng xảy ra nhiều cuộc biểu tình của những khổ chủ đã đóng tiền nhưng chưa nhận được nhà, hoặc rủ nhau cùng "đình hoãn" không chịu trả nợ vay cho ngân hàng.

Cuộc khủng hoảng ảnh hưởng đến nhiều lãnh vực. Ngân sách chính quyền các địa phương trở nên èo uột vì lệ thuộc 40% vào việc bán đất. Hàng trăm ngàn việc làm ngành xây dựng bị đe dọa. Ở "thượng nguồn", ngành thép, thủy tinh và xi-măng không bán được hàng. Ở "hạ nguồn", ngành nội thất và điện tử gia dụng lao đao : sau 24 năm phát triển ở Hoa lục, hãng Ikea lần đầu tiên đóng cửa một trung tâm bán hàng tại Quý Dương (Guiyang).

Địa ốc chiếm đến 25-30% tổng sản phẩm nội địa (GDP), tỉ lệ này quá lớn. Nhưng theo giáo sư tài chánh Michael Pettis, vấn đề ở chỗ khi giá nhà ở tăng liên tục suốt 30 năm, toàn bộ nền kinh tế đều thích ứng theo. Cá nhân vay mượn để đầu tư, chiếm 60-70% tài sản của các gia đình ; hầu hết các doanh nghiệp đủ loại đều có một chi nhánh địa ốc vì kiếm lợi nhiều nhất. Chính quyền địa phương thì coi việc bán đất như thu nhập chính. Ngày nay, "do tất cả cùng lao vào, nên tất cả đều bị mất tiền".

Nhà báo gặp ông Zhang, 32 tuổi, mặc bộ vét màu sẫm và sơ-mi màu Bordeaux dưới chân một tòa nhà ở Quý Dương, năm 2019 đã gom tiền mua một căn hộ nhưng đến nay vẫn chưa được giao. Thu nhập của hai vợ chồng chỉ đủ trả nợ ngân hàng mỗi tháng và tiền thuê nhà. Ông cho biết hàng ngày chỉ mặc mỗi bộ đồ này, tuy khuỷu tay áo đã bị sờn, sắp rách. Thêm một người tiêu thụ bị mất đi, đối với nền kinh tế Trung Quốc đã quá mệt mỏi sau ba năm theo đuổi chính sách zero Covid.

Hội nghị Paris giúp Ukraine vượt qua mùa đông và tái thiết

Tại Châu Âu, sau Lugano (Thụy Sĩ), Warszawa (Ba Lan), Berlin (Đức) trong những tháng gần đây, nay đến lượt Paris "vận động giúp Kiev vượt qua mùa đông". Có 47 nước và 22 tổ chức quốc tế tham dự hội nghị hôm 13/12/2022 nhằm tài trợ cho công cuộc kháng chiến và tái thiết Ukraine. Cuộc họp trước hết tập trung cho viện trợ quốc tế khẩn cấp nhằm cố duy trì mạng lưới cơ sở hạ tầng trong mùa đông này. Liên Hiệp Châu Âu đã giúp đỡ rất nhiều kể từ đầu cuộc chiến, nhưng hiện đang gặp rắc rối do mối quan hệ giữa Hungary với Nga.

Mục tiêu kế tiếp là việc tái thiết lâu dài, mang tính song phương hơn, với sự hiện diện của 500 doanh nghiệp Pháp, từ các đại tập đoàn cho đến những start-up kỹ thuật số. Paris khẳng định không phải là giúp xây dựng lại Ukraine như trước chiến tranh, mà theo logic "Build Back Better" (tái thiết tốt hơn). Phía sau những cuộc thảo luận còn là "chuẩn bị cho tiến trình gia nhập Liên Hiệp Châu Âu".

Kiến tạo hòa bình cho Ukraine ? Putin chỉ biết đến sức mạnh !

Tuy nhiên bên cạnh đó, theo Le Figaro "Giữa Macron và Zelensky, khó tìm được đồng thuận". Hội nghị hỗ trợ Ukraine diễn ra chỉ vài ngày sau cuộc tranh cãi do phát biểu của tổng thống Emmanuel Macron về sự cần thiết có những "bảo đảm an ninh" cho Nga. Điện Élysée đã làm mọi cách để "dập lửa", và trong cuộc điện đàm lần thứ 43 giữa hai nguyên thủ, ông Macron đã cam kết rằng "Ukraine có thể trông cậy lâu dài về sự ủng hộ của Pháp đối với chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ".

Libération chỉ trích tổng thống Emmanuel Macron đã có những phát biểu gây bất bình cho Ukraine và những nước láng giềng đang bị chính sách bành trướng của Vladimir Putin đe dọa. Trong khi Kiev cần được hỗ trợ về mặt quân sự và nhân đạo để có thể giành được chiến thắng, nguyên thủ Pháp lại gợi ra viễn cảnh đàm phán. Việc này sẽ diễn ra thôi, nhưng còn do chiến trường quyết định. Nếu khó thể hình dung Putin đầu hàng hay Zelensky từ bỏ việc tái chiếm các lãnh thổ bị sáp nhập trong những tháng gần đây, một khi tiếng súng im thì nước Nga của Putin được cho là sẽ thương lượng với Hoa Kỳ, Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ.

Trên thực tế, Pháp và ngay cả Châu Âu chỉ đóng vai trò hạng hai trong một cuộc chiến chỉ có người Ukraine trên tuyến đầu trước quân Nga. Tờ báo cho rằng trước khi tìm cách đóng vai trò người kiến tạo hòa bình, có một cuộc chiến mà người Ukraine cần phải chiến thắng. Putin chỉ biết đến sức mạnh. Theo số liệu của Viện Kiel, Pháp đứng thứ ba về viện trợ vũ khí và nhân đạo cho Kiev, cả trực tiếp lẫn phần đóng góp cho EU. Nhưng trong quan hệ quốc tế, lời nói nhiều khi được chú ý hơn hành động.

Bắn phá tan tành nước láng giềng, Nga sẽ phải bồi thường ?

Le Figaro cũng nói về những khó khăn trong việc ước tính những thiệt hại do cuộc xâm lăng của Nga gây ra cho Ukraine. Gần 7% diện tích nhà ở, 15% đường giao thông, 1/5 cơ sở y tế, 2.000 trường học, 188.000 chiếc xe bị hư hại hay phá hủy, quy mô phá hoại của Nga thật khủng khiếp.

Tại Kiev, một ê-kíp các nhà kinh tế và tình nguyện viên cố gắng có những ước đoán cụ thể. Họ dùng phương pháp của Ngân hàng Thế giới, tổng hợp dữ liệu từ những hình ảnh trên mạng xã hội, thông tin từ chính quyền hay các cá nhân. Đến ngày 21/10, thiệt hại trực tiếp từ tháng 2 đến tháng 9 đã là 120 tỉ euro, chưa kể gián tiếp như số việc làm bị mất. Trong cuộc họp ở Thụy Sĩ trước đó, Kiev đã trình bày một kế hoạch mười năm lên đến 750 tỉ euro. Để so sánh, ngân sách Nhà nước Ukraine năm 2021 chưa đến 40 tỉ.

Tuy nhiều nước Châu Âu kêu gọi một kế hoạch Marshall cho Ukraine, nhưng đều gặp khó khăn trong việc huy động vốn. Trong hội nghị Berlin vào tháng Mười, con số khá khiêm tốn : 3 đến 5 tỉ euro một năm cho 2023 và 17 tỉ cho những nhu cầu cấp thiết, nhà cửa, bệnh viện, cơ sở hạ tầng điện bị phá hủy. Nhưng ai sẽ chi trả ? Kiev khẳng định đó là Moskva.

Vào đầu cuộc chiến, Ukraine đã tịch biên trên 330 triệu euro từ hai ngân hàng Nga, chuyển vào ngân sách quốc gia. Do không có đồng thuận ở tầm quốc tế, Hoa Kỳ, Canada phong tỏa tài sản các tài phiệt Nga, Liên Hiệp Châu Âu đóng băng 17,5 tỉ euro. Trong khi chờ đợi có sự phối hợp, mùa đông đã đến với thời tiết lạnh giá, cần khẩn cấp tránh một đợt di tản mới. Đã có 14 triệu người Ukraine phải ra đi, trong đó 7,8 triệu người đang ở Châu Âu.

Cú sốc Qatargate làm rung chuyển Châu Âu

Cũng tại Châu Âu, các báo đều có những nhận định về cú sốc "Qatargate" làm rung chuyển nghị trường, gây bối rối cho Hy Lạp. Tại đất nước quê hương, bà Eva Kaili, phó chủ tịch Nghị Viện Châu Âu đã lập tức bị trừng phạt. Bà bị khai trừ khỏi đảng xã hội Pasok-Kinal, và chủ tịch cơ quan chống rửa tiền loan báo phong tỏa "các tài khoản ngân hàng, trương mục ký gởi, các công ty và tất cả tích sản" của nữ nghị sĩ. Les Echos cho biết, hôm qua chân dung Eva Kaili chiếm mặt tiền tất cả các kiosque sách báo tại Hy Lạp sau khi bị bắt ở Bruxelles vì "tham nhũng", "rửa tiền".

Theo La Croix tại Bruxelles, thành phố được gọi là "thủ đô của vận động hành lang", hiện có đến 12.800 tổ chức đăng ký hoạt động, từ TotalEnergies cho đến Greenpeace. Vẫn thường xảy ra những trường hợp xung đột lợi ích, nhưng chưa bao giờ trắng trợn như vụ này. Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen tiếp tục đề nghị thành lập một cơ quan độc lập về vấn đề đạo đức tại các định chế EU. Nghị sĩ người Bỉ Philippe Lamberts, đồng chủ tịch đảng Xanh của Nghị Viện đòi hỏi quy định về minh bạch mở rộng cho cả những cuộc gặp ngoại giao tổ chức bởi một nước thứ ba. Tuy nhiên ông cũng cảnh báo : "Mọi kiểm soát đều không thể ngăn trở được một va-li nhét đầy giấy bạc".

Trong khi đó Les Echos ghi nhận tại Doha, mọi việc vẫn diễn ra bình thường, như không có gì phải ầm ĩ. Từ mười năm qua, rất nhiều xi-căng-đan đã xảy ra, nhưng chưa bao giờ làm thay đổi được chính sách. Theo nhà nghiên cứu Raphael Le Magoariec, Qatar không đặt nặng việc tạo hình ảnh tốt đẹp trong dư luận, mà điều mà vương quốc này tìm kiếm là ảnh hưởng – đó là bảo hiểm sinh mạng cho một Nhà nước nhỏ bé nằm lọt giữa các đại cường. Tài chánh của Qatar hầu như không giới hạn, nhờ nguồn khí đốt chiếm trên 13% dự trữ đã được xác nhận của toàn thế giới, nên "cái gì mua được thì mua", kể cả các nghị sĩ Châu Âu.

Cải cách lương hưu, Nghị Viện Châu Âu : tựa chính báo Pháp

Les Echos đặt câu hỏi "Cải cách hưu bổng : Tại sao ông Macron trì hoãn ?". Cũng về vấn đề này, Le Figaro cho rằng việc câu giờ cho thấy chính phủ đang bối rối. Libération chạy tựa "Vụ khủng bố ở Nice : Phiên tòa kết thúc, xin đừng quên chúng tôi". Bản án được tuyên hôm nay, các nạn nhân kể lại với tờ báo những tình cảm trái ngược trong ba tháng theo dõi phiên tòa về tội ác man rợ này, trong phòng xử vắng bóng người tham dự. Le Monde dành tít lớn cho "Liên Hiệp Châu Âu : Nghị Viện trước nghi vấn tham nhũng", với La Croix là "Một xì-căng-đan Châu Âu".

Thụy My