Đặc phái viên Tổng thống Mỹ về kiểm soát vũ khí đến Việt Nam

RFA, 01/10/2020

Đặc phái viên Tổng thống Mỹ, ông Marshall Billingslea vừa đến Việt Nam vào ngày 30/9 trong chuyến công du Châu Á của ông từ ngày 27/9.

Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ về kiểm soát vũ khí Marshal Billingslea trả lời câu hỏi của báo chí ở Vienna, Áo hôm 23/6/2020 – Reuters

Trả lời câu hỏi của phóng viên về mục đích chuyến thăm của ông Billingslea đến Việt Nam lần này, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng, trong cuộc họp báo hôm 1/10, nói rằng : "Chuyến thăm của Đặc phái viên Tổng thống Hoa Kỳ về kiểm soát vũ khí Marshal Billingslea đến Hà Nội là nhằm trao đổi quan hệ song phương cũng như các vấn đề khu vực và quốc tế quan tâm, đặc biệt trong bối cảnh hai nước kỷ niệm 25 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao".

Trước khi đến Hà Nội, ông Billingslea đã đến Nam Hàn và Nhật Bản.

Chuyến thăm tới Nam Hàn của ông Billingslea được cho là để gây sức ép lên Nam Hàn trong việc cho phép Mỹ triển khai tên lửa tầm trung của Mỹ ở Châu Á nhằm chống lại việc Trung Quốc đang gia tăng kho vũ khí tên lửa của mình.

Ngay trước khi tới Nam Hàn, trong một phỏng vấn với hãng tin Yonhap của Nam Hàn, ông Billingslea cho biết mục đích chuyến thăm của ông là để thảo luận "sự gia tăng nhanh chóng kho vũ khí hạt nhân và các tên lửa đạn đạo và quy ước của Trung Quốc".

Ông Billingslea đồng thời cho biết ông đã có "các thông tin tình báo bổ sung để chia sẻ với đồng minh của Mỹ về các chương trình này của Trung Quốc".

Theo Japantimes, trong chuyến thăm tới Tokyo, ông Billingslea cũng thảo luận về vấn đề triển khai tên lửa tầm trung của Mỹ để đối phó với kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc.

Hôm 30/9, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết Ngoại trưởng Mike Pompeo sẽ có chuyến thăm Nhật Bản, Mông Cổ và Hàn Quốc từ ngày 4 đến ngày 8 tháng 10 tới đây.

Tại Nhật Bản, ông Pompeo sẽ dự hội nghị ngoại trưởng các nước thuộc Bộ tứ kim cương (Quad) với những người đồng cấp Nhật, Ấn Độ và Úc.

********************

Đặc phái viên Tổng thống Mỹ về kiểm soát vũ khí thăm Việt Nam

VOA, 01/10/2020

Đại sứ Marshall Billingslea, Đặc phái viên của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump về kiểm soát vũ khí, đang có chuyến công du tại Việt Nam bàn về mối đe dọa của việc phổ biến vũ khí hạt nhân trong khu vực, một phần trong chuyến công du Châu Á của ông nhằm ngăn cản hành vi hung hăng của Trung Quốc.

Đại sứ Marshall Billingslea, Đặc phái viên của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump về việc kiểm soát vũ khí và Thứ trưởng Ngoại giao Việt Nam Lê Hoài Trung tại Hà Nội ngày 01/10/2020. Photo Twitter Ambassador Marshall S. Billingslea.

Phát biểu tại cuộc họp báo trực tuyến vào chiều ngày 1/10 tại Hà Nội, trang VNExpress dẫn lời Đặc sứ Billingslea nói : "Việt Nam được chọn làm điểm đến trong chuyến công du này vì những lý do rất rõ ràng, không chỉ nhằm kỷ niệm 25 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, mà còn vì Việt Nam đang là nước Chủ tịch ASEAN và có nhiều nhà ngoại giao cấp cao dày dạn kinh nghiệm, có nhiều thành tích trong lĩnh vực kiểm soát vũ khí".

Cũng hôm 1/10, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng cho biết rằng chuyến thăm của đặc phái viên Tổng thống Hoa Kỳ về kiểm soát vũ khí Marshall Billingslea đến Hà Nội là "nhằm trao đổi quan hệ song phương, cũng như các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm".

Các nguồn tin trong nước cho biết Đại sứ Billingslea đã đến Hà Nội vào chiều 30/9 sau khi thăm Hàn Quốc và Nhật Bản. Tháp tùng với ông Billingslea trong chuyến công du đến Hà Nội có tướng Thomas Bussiere, phó Chỉ huy Bộ tư lệnh Chiến lược quân đội Mỹ.

Đại sứ Marshall Billingslea, Đặc phái viên của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump về việc kiểm soát vũ khí thăm Hàn Quốc, ảnh đăng ngày 28/9/2020 trên Twitter Ambassador Marshall Billingslea.

Nội dung bàn bạc của ông Billingslea với các quan chức ở Hà Nội vẫn chưa được tiết lộ. Tuy nhiên, trong cuộc phỏng vấn với hãng tin Yonhap của Hàn Quốc trước chuyến công du Châu Á, ông Billingslea nói mục đích chuyến đi của ông là thảo luận "sự tăng cường nhanh chóng kho vũ khí hạt nhân và các tên lửa đạn đạo và quy ước của Trung Quốc".

Sau cuộc gặp với Thứ trưởng Ngoại giao Nhật Takeo Mori, ông Billingslea thông báo trên Twitter hôm 29/9: "Đã thảo luận về cách Mỹ và Nhật sẽ làm việc cùng nhau để đảm bảo ổn định và an ninh khu vực trước sự hung hăng ngày càng gia tăng của Trung Quốc".

Trước đó, hôm 28/9, ông Billingslea viết trên Twitter sau cuộc gặp với quan chức Hàn Quốc: "Vừa có một số cuộc họp quan trọng với các đồng minh Hàn Quốc của chúng tôi về hành vi gây bất ổn của Trung Quốc và sự hỗ trợ của Mỹ đối với an ninh bán đảo Triều Tiên".

Hãng tin Yonhap cho biết chuyến công du Châu Á của ông Billingslea diễn ra giữa lúc Washington đẩy mạnh triển khai tên lửa tầm trung ở Châu Á thông qua việc kêu gọi các đồng minh và các quốc gia thân hữu ở Châu Á tham gia các sáng kiến khác nhau để chống lại các mối đe dọa từ Trung Quốc, bao gồm cả phát triển khả năng phòng thủ.

Nhật và Hàn Quốc là hai đồng minh của Hoa Kỳ trong khu vực. Còn Việt Nam và Hoa Kỳ hiện có quan hệ "Đối tác Toàn diện," nhưng thực chất được chính giới Washington đánh giá là một "Quan hệ Chiến lược."

Theo Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, ông Billingslea được Tổng thống Donald Trump bổ nhiệm làm Đặc phái viên về kiểm soát vũ khí tháng 4/2020. Trong vai trò này, ông Billingslea sẽ thay mặt Chính phủ Mỹ dẫn dắt các đàm phán về kiểm soát vũ khí.

**********************

Biển Đông : Việt Nam và Anh Quốc "quan ngại sâu sắc" và nhấn mạnh vai trò của UNCLOS

RFI, 01/10/2020

Nhân chuyến công du Việt Nam kết thúc vào hôm qua, 30/09/2020 của ngoại trưởng Anh Dominic Raab, Hà Nội và Luân Đôn đã nhất trí tăng cường quan hệ đối tác chiến lược giữa hai bên, và đã công bố một bản Tuyên Bố Chung trong đó vấn đề Biển Đông đã được nêu rõ. Hai nước đều bày tỏ thái độ "quan ngại sâu sắc" về các diễn biến gần đây và nhất là đều nhấn mạnh đến vai trò tối thượng của Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS).

Ngoại trưởng Việt Nam Phạm Bình Minh và đồng nhiệm Anh Quốc Dominic Raab, trước cuộc hội đàm tại Hà Nội, ngày 30/09/2020.  AFP - Nhac Nguyen

Sau cuộc hội đàm ngày 30/09 tại Hà Nội giữa ngoại trưởng Anh Dominic Raab với đồng nhiệm Việt Nam Phạm Bình Minh, hai bên đã công bố bản "Tuyên bố Chung về Quan Hệ Đối Tác Chiến Lược Việt Nam-Vương Quốc Anh : "Định hướng phát triển trong 10 năm tới - Joint Declaration on the Vietnam - UK Strategic Partnership : Forging Ahead for Another 10 Years", bao gồm một phần mở đầu và 7 phần chính bao trùm mọi lãnh vực từ "Hợp tác chính trị-ngoại giao" cho đến hợp tác trên "Những vấn đề toàn cầu và khu vực".

Trong phần thứ 7 nói về các vấn đề toàn cầu và khu vực, Việt Nam và Vương Quốc Anh đã "bày tỏ quan ngại sâu sắc về các diễn biến ở Biển Đông, bao gồm các hoạt động cản trở, cải tạo và quân sự hóa các cấu trúc đang tranh chấp, và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc không quân sự hóa và kiềm chế khi tiến hành các hoạt động và tránh các hành động có thể làm phức tạp thêm tình hình hoặc làm leo thang tranh chấp và ảnh hưởng đến hòa bình và ổn định".

Dù không nêu đích danh Trung Quốc, đoạn văn nói trên rõ ràng là nhắm vào các hành vi bành trướng và dọa nạt của Bắc Kinh trên Biển Đông để áp đặt yêu sách chủ quyền rộng khắp của Trung Quốc.

Cũng trong phần thứ 7 này, vấn đề an ninh trên biển đã được Việt Nam và Anh Quốc nêu bật khi cùng khẳng định trở lại "tầm quan trọng của việc duy trì và thúc đẩy hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không… không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực và tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý, dựa trên luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công Ước Liên Hiệp Quốc năm 1982 về Luật Biển (UNCLOS).

Nhóm từ "tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý" được cho là nhắc đến bản Phán Quyết năm 2016 của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye không công nhận các yêu sách chủ quyền "lịch sử" của Trung Quốc về Biển Đông, một phán quyết đã bị Bắc Kinh phủ nhận.

Tuyên Bố Chung Việt-Anh, Hà Nội và Luân Đôn đã nhấn mạnh rằng "UNCLOS là cơ sở để xác định phạm vi các vùng biển, quyền chủ quyền, quyền tài phán và các lợi ích hợp pháp đối với các vùng biển, và UNCLOS là khuôn khổ pháp lý toàn diện mà tất cả các hoạt động ở các vùng biển và đại dương phải tuân thủ".

Khi khẳng định rằng Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển là cơ sở (basis) để giải quyết các vấn đề trên biển, và là và "khuôn khổ pháp lý toàn diện" chi phối mọi hoạt động ở các vùng biển và đại dương, Việt Nam và Anh Quốc đã mặc nhiên bác bỏ lập luận mới được Trung Quốc nêu ra trong công hàm gởi Liên Hiệp Quốc ngày 18/09 vừa qua, trong đó Bắc Kinh cho rằng "UNCLOS không bao trùm mọi vấn đề về trật tự trên biển".

Nhìn chung bản Tuyên Bố Chung Việt Nam-Anh Quốc đi theo chiều hướng phản ứng cứng rắn hơn của Luân Đôn đối với đà bành trướng của Trung Quốc trên Biển Đông, mà ví dụ điển hình nhất được thấy trong công hàm mà Anh Quốc cùng với Đức và Pháp đã gởi đến Liên Hiệp Quốc ngày 16/09 vừa qua, nội dung khẳng định giá trị tối thượng của UNCLOS được cho là "khuôn khổ pháp lý cho mọi hoạt động trên biển và đại dương", đồng thời bác bỏ yêu sách chủ quyền của Trung Quốc trên hầu hết Biển Đông dựa theo "quyền lịch sử" vốn đã bị Phán Quyết Biển Đông 2016 của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye cho là không có cơ sở pháp lý.

Trọng Nghĩa

*******************

Nhật Bản công bố ngân sách quốc phòng kỷ lục

RFI, 30/09/2020

Hôm 30/09/2020, bộ quốc phòng Nhật Bản công bố một ngân sách quốc phòng mới, với số tiền kỷ lục tương đương 52 tỷ đôla, trong bối cảnh quốc gia này phải đối phó với mối đe dọa Bắc Triều Tiên và tham vọng ngày càng lớn của Trung Quốc trong khu vực.

Bộ trưởng quốc phòng Nhật, Nobuo Kishi, trong một cuộc họp báo tại Tokyo, ngày 16/09/2020.  Reuters – Kim Kyung-hoon

Bộ quốc phòng Nhật Bản cho biết sẽ yêu cầu Quốc Hội biểu quyết thông qua ngân sách quốc phòng nói trên cho tài khóa tới, bắt đầu từ ngày 01/04/2021. Đây sẽ là lần thứ 9 liên tiếp ngân sách quốc phòng của Nhật tăng thêm.

Tokyo dự trù sẽ trang bị hai khu trục hạm mới và một tàu ngầm, trị giá tổng cộng hơn 1,6 tỷ đôla. Bộ quốc phòng nước này cũng đang chuẩn bị thay thế các máy bay tiêm kích Mitsubishi F-2, một chương trình rất tốn kém về mặt nghiên cứu - phát triển và kéo dài nhiều năm.

Tuy nhiên, bộ quốc phòng không yêu cầu một ngân sách riêng cho hệ thống thay thế hệ thống phòng thủ tên lửa Aegis Ashore mà chính phủ Tokyo đã từ bỏ vào tháng Tư 2020. Hệ thống này theo lẽ sẽ được lắp đặt tại hai địa điểm ở Nhật Bản, nhưng dự án gây lo người dân tại các địa phương. Cộng thêm những trở ngại về mặt kỹ thuật, chi phí cho dự án có thể cao hơn nhiều so với mức dự kiến là 4,2 tỷ đôla.

Chính phủ Tokyo đã cam kết từ đây đến cuối năm sẽ tìm một hệ thống thay thế Aegis Ashore. Trước khi từ chức vì lý do sức khỏe vào giữa tháng 9, thủ tướng Shinzo Abe một lần nữa nhấn mạnh đến sự cần thiết phải tăng cường khả năng phòng thủ tên lửa của Nhật Bản. Người kế nhiệm ông, Yoshihide Suga, dường như cũng có cùng lập trường. Về phần tân bộ trưởng quốc phòng Nobuo Kishi, gần đây, ông tuyên bố muốn đặt một hệ thống phòng thủ tên lửa trên biển.

Thanh Phương

***********************

Biển Đông : bị Mỹ chỉ trích, Trung Quốc mở đợt tập trận thứ ba ở Hoàng Sa

RFI, 29/09/220

Ngày 28/09/2020, Hải quân Trung Quốc tổ chức tập trận gần quần đảo Hoàng Sa có tranh chấp. Đây là cuộc tập trận thứ ba trong năm của Trung Quốc trong khu vực. Chiến dịch quân sự này diễn ra sau khi Washington lên tiếng tố cáo Bắc Kinh có những hành động quân sự hóa mạo hiểm và khiêu khích tại những tiền đồn có tranh chấp.

Hàng không mẫu hạm Liêu Ninh của Trung Quốc cùng đội tầu hộ tống trong một đợt thao diễn tại Biển Đông tháng 12/2016. Reuters/Stringer  Reuters

Hôm thứ Bảy, 26/09/2020, Cơ quan An Toàn Hàng Hải Trung Quốc ra thông báo lập hai vùng cấm từ 7 giờ sáng đến 3 giờ chiều, nhưng không nêu rõ chi tiết về cuộc tập trận. Tờ South China Morning Post hôm nay 29/09 trích dẫn một nguồn tin quân sự khẳng định đây là một cuộc tập trận bắn đạn thật.

Đấu khẩu Mỹ-Trung

Hôm qua, Trung Quốc đã có phản ứng về việc Mỹ tố cáo chủ tịch Tập Cận Bình nuốt lời hứa về việc Không quân sự hóa Biển Đông.

Theo phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân, việc "xây dựng cơ sở hạ tầng phòng thủ cần thiết ở Biển Đông là quyền hợp pháp của Trung Quốc theo luật pháp quốc tế".

Đại diện Bộ Ngoại giao Trung Quốc còn khẳng định "việc Trung Quốc xây dựng trên lãnh thổ của mình ở Biển Đông chủ yếu phục vụ nhu cầu dân sự… điều này là hợp lẽ, hợp lý và hợp pháp, không liên quan gì đến việc quân sự hóa. Điều này về cơ bản giống như bất kỳ quốc gia nào xây dựng cơ sở hạ tầng phòng thủ trên lãnh thổ của mình".

Chủ Nhật, 27/9, tờ South China Morning Post đưa tin, Bộ Ngoại giao Mỹ tố cáo Bắc Kinh đã thất hứa trong hồ sơ Biển Đông. Thông cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ có đoạn ghi : "Năm năm trước… tổng bí thư Tập Cận Bình từng tuyên bố "Trung Quốc không có ý định theo đuổi quân sự hóa quần đảo Trường Sa và các tiền đồn của Trung Quốc sẽ không nhắm mục tiêu hoặc tác động đến bất kỳ quốc gia nào".

Thông cáo còn ghi thêm rằng thay vào đó, Trung Quốc đã theo đuổi việc quân sự hóa liều lĩnh và khiêu khích các tiền đồn đang tranh chấp đó. Bộ Ngoại giao Mỹ lên án "Đảng cộng sản Trung Quốc sử dụng những tiền đồn quân sự hóa đó như là những cơ sở cưỡng chế hòng khẳng định quyền kiểm soát các vùng lãnh hải mà Bắc Kinh không có một đòi hỏi lãnh hải nào là hợp pháp cả".

Quần đảo Hoàng Sa, mà Trung Quốc gọi là Tây Sa, bị Bắc Kinh chiếm lấy năm 1974 nhưng Hà Nội và Đài Bắc đều có đòi hỏi chủ quyền. Chính tại khu vực này, Trung Quốc đã cho tiến hành hai cuộc tập trận có quy mô lớn vào ngày 18/6 và 01/7 năm nay. Sự kiện đã bị Việt Nam và Hoa Kỳ phản đối mạnh mẽ.

Minh Anh

Dữ liệu cho thấy, việc Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông có những tác động đáng kể đến các tuyến đường vận chuyển hàng hải trong khu vực. Các chuyên gia cho rằng cường quốc Châu Á đang trỗi dậy này có thể đang xác định tư thế để có thể đặc định các điều kiện thương mại qua các vùng biển tranh chấp đó.

Lưu lượng vận chuyển qua Biển Đông (trái) và đặc biệt là qua quần đảo Trường Sa (phải), trong năm 2017. Dữ liệu do MarineTraffic cung cấp. Đường màu xanh lá cây và màu đỏ biểu thị giao thông thương mại đông đúc ; đường màu xanh lam biểu thị đường ít có di chuyển. Đáng chú ý, lưu lượng tàu bè qua khu vực này gần như tránh hoàn toàn quần đảo Trường Sa. Một con đường hẹp duy nhất ngoài khơi Palawan, Philippines, là tuyến đường chính xuyên qua vùng biển ở đây. Dữ liệu do MarineTraffic cung cấp.

Trung Quốc đã tiến hành hai cuộc tập trận quân sự ở quần đảo Hoàng Sa trong ba tháng qua, trong bối cảnh căng thẳng với Hoa Kỳ đang gia tăng. Trong cả hai trường hợp, Trung Quốc đã ngăn chặn tất cả giao thông hàng hải qua khu vực trong thời gian diễn tập. Và trong cuộc tập trận lần thứ nhì, họ cũng đã cho phóng tên lửa đạn đạo chống hạm. Hôm thứ Bảy, họ đã công bố thêm hai cuộc tập trận ở quần đảo Hoàng Sa trong tuần này – nâng tổng số các cuộc tập trận từng thực hiện trong khu vực này lên bốn vụ.

Các chuyên gia cho rằng cuộc tập trận ở Biển Đông, bao trùm diện tích hơn 13.000 dặm vuông ngoài khơi tỉnh Hải Nam của Trung Quốc, có thể làm gián đoạn vận chuyển, nhưng chỉ trong một ít ngày vào đầu tháng Bảy và cuối tháng Tám. Đáng chú ý hơn là các xu hướng hiện rõ qua dữ liệu theo dõi tàu bè trong một thời gian dài, cho thấy các tàu thương mại đang tránh các tiền đồn và đảo nhân tạo của Trung Quốc ở Hoàng Sa nằm ở phần phía bắc của Biển Đông, và đặc biệt là ở quần đảo Trường Sa xa hơn về phía nam. Ở cả hai nơi, lưu lượng vận chuyển càng tập trung nhiều hơn vào một số nhỏ các tuyến đường ngày càng đông đúc.

Ông Sal Mercogliano, một nhà sử học hàng hải tại Đại học Campbell ở Bắc Carolina, nói".Chỉ có một số các đoạn đường rất hẹp xuyên qua Biển Đông chạy dọc quần đảo Trường Sa. Không cần có biến cố lớn để làm gián đoạn chuỗi cung ứng trên các tuyến đường biển đó".

Trung Quốc tuyên bố chủ quyền trên hầu như toàn bộ Biển Đông dựa trên "quyền lịch sử", một lập trường không có cơ sở theo luật pháp quốc tế. Điều đó đã khiến Bắc Kinh đụng độ với sáu chính phủ Châu Á khác – Việt Nam, Philippines, Đài Loan, Brunei, Malaysia và Indonesia. Theo Báo cáo Sức mạnh Quân sự Trung Quốc do Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ phổ biến hàng năm, Trung Quốc đã khẳng định quyền hạn của họ bằng cách triển khai lực lượng tuần duyên và hải quân Trung Quốc. Cả hai lực lượng là các hạm đội lớn nhất trên thế giới.

Hoa Kỳ thường lập luận rằng hành vi quân sự hóa của Trung Quốc là mối đe dọa tự do mậu dịch và giao thông hàng hải. Úc, Nhật Bản, Vương quốc Anh, Ấn Độ và Đức cũng đã nêu lên quan ngại này.

Gần một phần ba thương mại thế giới đi qua Biển Đông, với hàng hóa trị giá khoảng 5.000 tỷ Mỹ kim. Trong 10 cảng lớn nhất thâu nhận các tàu chở hàng hóa này thì có 9 cảng ở Châu Á.

Cho đến nay, có rất ít bằng chứng về sự gián đoạn nghiêm trọng vận chuyển mậu dịch ở Biển Đông. Tuy nhiên, dữ liệu được thu thập bởi MarineTraffic, một dịch vụ trực tuyến theo dõi tàu bè, cho thấy từ năm 2016 đến 2017, hầu hết các tàu chở dầu hoặc hàng hóa đều đi quanh quần đảo Hoàng Sa, làm tăng lưu lượng vận chuyển tại khu vực về phía đông nam và tây bắc, cho dù có tuyến đường trực tiếp hơn thông qua quần đảo Hoàng Sa mà ít tốn phí nhiên liệu.

Tàu bè đi lại ở nửa phía bắc của Biển Đông năm 2017. Các đường màu xanh lá cây cho thấy lưu lượng giao thông cao hơn. Trong cả hai năm, hầu hết các tàu chọn đi quanh hơn là đi thẳng qua quần đảo Hoàng Sa, nơi mà Trung Quốc chiếm đóng và đã phát triển thành trung tâm quân sự lớn. Dữ liệu do MarineTraffic cung cấp.

Shipmap, một công cụ trực quan hóa đường vận chuyển do Viện Năng lượng của Đại học College London phát triển, cho thấy được số lượng vận chuyển container (thùng kín) qua khu vực này vào năm 2012. Tàu bè thường xuyên đi ngang Hoàng Sa, giữa Đảo Linh Côn và Đảo Phú Lâm. Đây là trước khi các dự án bối lấp đất và nạo vét quy mô lớn biến hai đảo này trở thành tiền đồn quân sự của Trung Quốc vào năm 2014.

Hải quân Hoa Kỳ đã thực hiện chiến dịch tự do hàng hải qua Hoàng Sa vào cuối tháng 8 và coi đây là một nỗ lực "đảm bảo các tuyến đường vận chuyển quan trọng trong khu vực vẫn được tự do và rộng mở". Hoàng Sa do Trung Quốc chiếm hoàn toàn nhưng Việt Nam và Đài Loan đều tuyên bố chủ quyền.

Ông Johan Gott, một đối tác của công ty tư vấn vấn về rủi ro chính trị PRISM, và ông Mercogliano cho biết tác động từ việc chuyển hướng vận chuyển hàng hải qua quần đảo Hoàng Sa còn tương đối nhỏ.

Nhưng ở Trường Sa, nằm xa hơn về phía nam, nơi các yêu sách lãnh thổ xung đột đặc biệt phức tạp, tác động này rõ nét hơn. Dữ liệu của MarineTraffic từ năm 2017 cho thấy lưu lượng tàu bè qua khu vực này gần như tránh hoàn toàn quần đảo đang bị tranh chấp. Một con đường hẹp duy nhất ngoài khơi Palawan, Philippines, là tuyến đường chính xuyên qua vùng biển đó.

Các bản đồ trước đây của khu vực, trong đó có bản đồ từ năm 2012 nêu trên, cho thấy không phải là một sự thay đổi mới đây : vận chuyển hàng hải từ lâu nay đã tránh đi quanh khu vực này từ trước khi Trung Quốc tung hoành xây đảo ở Trường Sa.

Trung Quốc hiện có các căn cứ tại Đá Chữ Thập, Đá Vành Khăn, Đá Su Bi, Bải Châu Viên, Đá Gạc Ma và Đá Ga Ven, bao gồm các phi đạo và bến cảng để phục vụ các tàu tuần duyên hoặc tàu dân sự. Brunei, Malaysia, Philippines, Đài Loan và Việt Nam đều chiếm đóng hoặc có yêu sách trên một số đảo nhỏ, đá ngầm và bãi cạn trong quần đảo này.

Cận cảnh quần đảo Trường Sa và các tuyến đường mà tàu mậu dịch dùng để tránh khu vực này. Vì chỉ có ít lối đi hẹp mà các tàu bè có để đi vòng quanh quần đảo Trường Sa, ông Mercogliano cho rằng sẽ không tốn nhiều nỗ lực để phá các tuyến vận chuyển quan trọng đó, điều này giải thích cho việc Trung Quốc đã quân sự hóa khu vực. Dữ liệu do MarineTraffic cung cấp.

Mối đe dọa khẩn cấp hơn

Mặc dù những xu hướng này nêu lên tác động đến hoạt động vận tải biển ở Biển Đông ; tuy vậy chưa có nhiều bằng chứng lắm cho thấy việc quân sự hóa ở đây từ phía Trung Quốc đã đe dọa đến thương mại tự do.

"Trong thời bình, tôi không thấy có sự gián đoạn đáng kể nào đối với lưu lượng hàng hóa", ông Gott nói.

Ông lưu ý rằng Trung Quốc không có lợi ích gì khi can thiệp vào vận chuyển mậu dịch vì hàng hóa của Trung Quốc cũng đi qua khu vực này. Bảy trong số 10 cảng thương mại lớn nhất là ở Trung Quốc, và một số công ty vận chuyển hàng hải lớn nhất thế giới cũng của Trung Quốc và phụ thuộc vào việc tiếp cận tuyến đường này.

Ông Gott nói thêm, các cuộc tập trận quân sự, như các cuộc tập trận mà Trung Quốc tiến hành vào mùa hè vừa qua ở Hoàng Sa, sẽ ít ảnh hưởng đến tổn phí và lợi nhuận của các công ty vận chuyển hàng hải vì các tàu đã thích nghi với hoàn cảnh này rồi.

"Việc vận chuyển có sự gián đoạn, nhưng chỉ trong một thời gian ngắn hạn, và tôi nghĩ rằng các công ty vận chuyển đã quen với việc phải định tuyến và điều hướng lại, vì thời tiết, vì [các cuộc tập trận] quân sự, hay vì bất cứ điều gì", ông Gott nói. "Tôi không nghĩ rằng sẽ là sự chênh lệch đáng chú ý về tổn phí vận chuyển của một container".

Ông Gott cho rằng mối đe dọa lớn hơn từ hành vi quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Đông liên quan đến việc khai thác tài nguyên trong các vùng đặc quyền kinh tế, còn gọi là EEZ, của các nước láng giềng.

Mỗi quốc gia có một đặc khu kinh tế mở rộng 200 hải lý từ bờ biển của họ, nơi đây có thể khai thác đánh cá, dầu và các tài nguyên khác. Tuy nhiên, yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông đã lấn vào các đặc khu kinh tế của các quốc gia như Việt Nam, Philippines, Malaysia, Brunei và Indonesia.

Đây là mối quan tâm thường được Hoa Kỳ đề cập trong khẩu chiến ngày càng căng thẳng với Trung Quốc.

Khi được Đài Á Châu Tự do hỏi liệu Mỹ có thấy dấu hiệu đe dọa rõ ràng nào đối với vận chuyển hàng hải ở Biển Đông từ phía của Trung Quốc, ông David Helvey, một viên chức cao cấp của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ phụ trách các vấn đề An ninh Ấn Độ Dương- Thái Bình Dương, đã đề cập đến nỗ lực của Trung Quốc nhằm hạn chế các nước khác khai thác tài nguyên trong vùng đặc quyền kinh tế của họ.

Ông trích dẫn các trường hợp "triển khai lực lượng hải quân hoặc tuần duyên Trung Quốc hoặc thậm chí, trong một số trường hợp, cả đơn vị và tàu hải quân [Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc] vào vùng đặc quyền kinh tế để quấy rối, thách thức các hoạt động đánh cá hoặc thăm dò và khai thác năng lượng". Ông Helvey phát biểu như trên tại một sự kiện ngày 16 tháng 9 do Viện nghiên cứu Đài Loan Toàn cầu, với trụ sở tại Washington DC, tổ chức.

Một bức ảnh được chụp vào ngày 23/7/2020 cho thấy tàu chở hàng COSCO Shipping rời bến EuroFos tại cảng Fos-Sur-Mer, ở Marseille, miền nam nước Pháp. Với sự hậu thuẫn của chính phủ, COSCO được thành lập từ sự hợp nhất giữa hai tập đoàn vận chuyển hàng hải trong các tập đoàn lớn nhất của Trung Quốc vào năm 2016, tạo ra công ty vận chuyển hàng hải lớn thứ ba trên thế giới. CLEMENT MAHOUDEAU / AFP

Trung Quốc : Cường quốc Hàng hải mạnh hơn Hoa Kỳ ?

Trung Quốc khẳng định chủ quyền trên các khu vực tranh chấp ở Biển Đông và hôm thứ Hai đã mô tả việc xây dựng các cơ sở quân sự ở Trường Sa như một hành động thực thi quyền "bảo tồn và tự vệ theo luật pháp quốc tế".

"Chúng tôi xây công trình trên lãnh thổ của chúng tôi nhằm đáp ứng nhu cầu dân sự ở Biển Đông, cung cấp nhiều hàng hóa và dịch vụ công cộng hơn cho khu vực và xa hơn nữa, hoàn thành trách nhiệm và nghĩa vụ quốc tế của chúng tôi", phát ngôn nhân Bộ Ngoại giao Trung Quốc Vương Văn Bân phát biểu như vậy tại một cuộc họp báo ở Bắc Kinh, theo văn bản được phổ biến của Bộ.

Ông nói thêm : "Việc triển khai các cơ sở quốc phòng cần thiết trên quần đảo Nam Sa (tên mà Trung Quốc đặt cho Trường Sa) là một hành động thực thi quyền bảo tồn và tự vệ của Trung Quốc dưới luật pháp quốc tế".

Lời nhận định này, theo ông Mercogliano xác định, chính là lý do vì sao Trung Quốc quân sự hóa khu vực : mong muốn đảm bảo thương mại của quốc gia này vì lo ngại rằng Mỹ hoặc bất kỳ quốc gia nào khác có thể làm gián đoạn hoạt động vận chuyển mậu dịch.

"Tôi nghĩ một trong những điều mà người Trung Quốc đang cố gắng làm là đảm bảo cho các tuyến đường thương mại đó luôn luôn mở và đó là một trong những lý do họ có mặt trên các tuyến đường đó để đảm bảo không có sự cản trở, lưu lượng hàng hóa không bị ngưng", ông nói.

Ông Mercogliano nói, trong khi nhiều quốc gia khác từ bỏ ý định có một đội tàu buôn quốc gia, thì Trung Quốc đã mở rộng nó. Trung Quốc có một đội thương thuyền lớn hơn Hoa Kỳ hoặc các quốc gia khác. Đội thương thuyền này được thiết kế để đảm bảo vận chuyển hàng hải của Trung Quốc tiếp diễn ngay cả trong thời kỳ khủng hoảng. Trung Quốc hiện cũng đóng 40% các con tàu chở hàng trên thế giới.

"Ai là cường quốc hàng hải mạnh hơn" ? ông Mercogliano hỏi. "Nếu bạn đang tham gia một cuộc chiến tranh bắn súng thì câu trả lời là Hải quân Hoa Kỳ, nhưng nếu bạn đang ở trong thời bình, về khía cạnh mậu dịch, có vẻ như Trung Quốc đang ở vị thế tốt hơn".

Theo các chuyên gia, Trung Quốc cũng đang khẳng định vai trò đảm bảo an ninh và thực thi luật pháp ở Biển Đông và điều này có thể cho phép quốc gia này kiểm soát vận chuyển hàng hải nhiều hơn.

Trung Quốc xem Biển Đông là 'vùng biển gần' và cho rằng khu vực này thuộc quyền tài phán của mình. Gần đây Trung Quốc đã lần đầu tiên thực hiện ngăn chặn một con tàu bị nghi buôn ma túy ở quần đảo Trường Sa, gần căn cứ quân sự của nước này tại Đá Chữ Thập. Cơ quan lập pháp của Trung Quốc gần đây đã thông qua luật mới về giao thông hàng hải, cho phép các cơ quan cảnh sát hàng hải như lực lượng tuần duyên có quyền truy đuổi và bắt giữ bất kỳ tàu nào bị tình nghi di chuyển qua "vùng biển thuộc quyền tài phán" của họ, một cụm từ mơ hồ bao gồm lãnh hải ở Biển Đông mà Trung Quốc tuyên bố có chủ quyền.

"Họ muốn trở thành cơ quan quản lý. Họ không muốn để lại khoảng trống cho Hoa Kỳ hoặc các quốc gia khác lấp đầy. Họ thà tự lấp đầy nó", ông Mercogliano nói.

Drake Long

Nguồn : RFA, 30/09/2020

Lo Trung Quốc tấn công Đài Loan - Mỹ, Nhật Bản tập trận trong dịp bầu cử 3/11

BBC, 28/09/2020

Mỹ và Nhật Bản sẽ tập trận trước bối cảnh chuyên gia cảnh báo Trung Quốc có thể tấn công Đài Loan trong cuộc bầu cử Mỹ tháng 11, theo Taiwan News.

Hàng không Mẫu hạm Mỹ USS Nimitz (trái), USS Ronald Reagan (giữa) and USS Theodore Roosevelt (phải) trong cuộc tập trận tại Biển Đông tháng 11 năm 2017

Quân đội Mỹ thông báo sẽ tổ chức cuộc tập trận "Keen Sword" với Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản (JSDF) tại Nhật Bản vì lo ngại Trung Quốc có thể khai thác những phiền nhiễu do cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ ngày 3/11 gây ra.

Trong bài xã luận 'There may never be a better moment for China to strike than the week of Nov. 3.'' đăng hôm 17/ 9, Seth Cropsey, một cựu sĩ quan hải quân và là thành viên cấp cao tại Viện nghiên cứu Hudson, trụ sở tại Washington, đã cảnh báo về nguy cơ này.

Một tuần sau bài viết này, ngày 24/9, Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Hoa Kỳ thông báo sẽ tổ chức các cuộc tập trận chung với tối thiểu 46.000 binh sĩ cùng với JSDF và Hải quân Hoàng gia Canada, bao gồm các cuộc đổ bộ lên một số hòn đảo của Nhật Bản bắt đầu từ ngày 26/10.

Bài viết của Seth Cropsey nhắc lại rằng kể từ khi virus Vũ Hán (Covid-19) lây lan ra toàn thế giới vào tháng Tư, Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) Trung Quốc đã điều máy bay chiến đấu xâm phạm vùng nhận dạng phòng không của Đài Loan (ADIZ), điều động tàu sân bay của họ qua eo biển Miyako, đồng thời có các cuộc tập trận lớn gần eo biển Đài Loan.

Seth Cropsey cảnh báo đây "không chỉ là một dạng tín hiệu chính trị phức tạp", mà là sự chuẩn bị cho một cuộc tấn công vào Đài Loan, với mục tiêu "khuất phục đảo quốc này trước khi Mỹ và các đồng minh có thể đáp trả".

Hiện tại, sự thù địch giữa hai đảng chính trị chính ở Hoa Kỳ về cuộc bầu cử tổng thống đang gia tăng, vì Tổng thống Donald Trump từ chối cam kết sẽ chuyển giao quyền lực một cách ôn hòa. Ông Cropsey lập luận rằng nếu Hoa Kỳ bị lôi kéo vào cuộc chiến chuyển giao quyền lực do bầu cử gây ra, thì nước này sẽ ít sẵn sàng tham gia vào một "cuộc xung đột giữa các cường quốc cấp cao".

Do đó, ông Seth Cropsey cho rằng, theo quan điểm của Trung Quốc, 'có thể không bao giờ có thời điểm tốt hơn' để tấn công vào Đài Loan hơn tuần lễ 3/11.

Việc quân đội Mỹ thông báo họ sẽ tổ chức các cuộc tập trận chung trong tháng 10, từ 26/10 đến 5/11 với Nhật Bản và Canada, đang làm cho các tính toán của Bắc Kinh thêm phức tạp, Cropsey nhận định.

Theo báo cáo của Minaminihon Broadcasting (MBC), JSDF sẽ triển khai khoảng 37.000 binh lính, 20 tàu chiến và 170 máy bay trong cuộc tập trận chiến tranh cứ hai năm một lần. Phía Hoa Kỳ sẽ cử khoảng 9.000 người từ Hải quân, Thủy quân lục chiến, Lục quân và Không quân Hoa Kỳ, trong khi một tàu khu trục nhỏ lớp Halifax của Hải quân Hoàng gia Canada sẽ tham gia các cuộc tập trận trên biển.

Trong lúc tập trận, lực lượng Hoa Kỳ sẽ huấn luyện các đối tác Nhật Bản từ các căn cứ quân sự trên khắp lục địa Nhật Bản, tỉnh Okinawa và "vùng lãnh hải xung quanh của họ".

Các mục tiêu của cuộc tập trận được liệt kê bao gồm đào tạo cho các tình huống thực tế, "tăng cường sự sẵn sàng, khả năng tương tác và xây dựng khả năng răn đe đáng tin cậy".

Trong một diễn biến liên quan, vẫn theo Taiwan News, Bộ Quốc phòng Đài Loan (MND) trước đó bác bỏ tin cho rằng nước này thiếu nguồn cung cấp tên lửa để chống lại "cuộc tấn công bão hòa" của Trung Quốc.

Trong thông cáo báo chí phát đi hôm hôm 21/9, Bộ Quốc phòng Đài Loan nói cuộc tập trận máy tính Han Kuang 36, được tổ chức từ ngày 14 - 18 tháng 9, "không chỉ đạt được đầy đủ các mục tiêu huấn luyện mà còn thu được các kết quả xác minh quan trọng".

Đài Loan tuyên bố rằng quân đội Đài Loan được hướng dẫn theo nguyên tắc "không khiêu khích, không lùi bước" và "càng gần quấy rối, phản ứng càng tích cực". Đài Loan cũng nhấn mạnh rằng nó đã xác định lại các quy tắc tham gia từ "cuộc tấn công đầu tiên" thành "quyền tự vệ", có nghĩa là các lực lượng vũ trang sẽ chỉ nổ súng trước trong trường hợp có nguy cơ rõ ràng về các hành động của kẻ thù.

''Tấn công bão hòa'' là một chiến thuật quân sự trong đó lực lượng tấn công tìm cách giành ưu thế bằng cách áp đảo khả năng trả đũa hiệu quả của lực lượng phòng thủ. Theo MND, khi Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) phát triển nhanh chóng các loại vũ khí của mình trong thời gian gần đây, quân đội Đài Loan đã mô phỏng "kịch bản chiến đấu khắc nghiệt nhất, 'tấn công bão hòa', thông qua chiến tranh máy tính Hankuang".

Nguồn : BBC, 28/09/2020

********************

Bộ Ngoại giao Mỹ : ‘Trung Quốc hứa suông về Biển Đông’

VOA, 28/09/2020

Ngày 27/9, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ra tuyên bố nói rằng trái ngược với những gì Chủ tịch Tập Cận Bình hứa trước đây, Trung Quốc vẫn theo đuổi công cuộc quân sự hóa quần đảo Trường Sa trên Biển Đông.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu tại Vườn Hồng Nhà Trắng, ngày 25/9/2015.

"Năm năm trước, vào ngày 25/9/2015, Tổng Bí thư Trung Quốc Tập Cận Bình đứng trong Vườn Hồng của Nhà Trắng và tuyên bố : "Trung Quốc không có ý định theo đuổi quân sự hóa" quần đảo Trường Sa, và các tiền đồn của Trung Quốc sẽ không "nhắm mục tiêu hoặc tác động đến bất kỳ quốc gia nào", tuyên bố của Bộ Ngoại Hoa Kỳ cho biết.

"Thay vào đó, Trung Quốc đã theo đuổi một cuộc quân sự hóa liều lĩnh và khiêu khích các tiền đồn đang có tranh chấp, họ đã triển khai tên lửa hành trình chống hạm, mở rộng khả năng tình báo tín hiệu và radar quân sự, xây dựng hàng chục nhà kho máy bay chiến đấu và xây dựng đường băng có khả năng dùng cho máy bay chiến đấu", tuyên bố viết.

Chính quyền Bắc Kinh chưa có phản ứng ngay, nhưng hồi tháng 8/2018, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị lên tiếng bảo vệ quyết định quân sự hóa Biển Đông, gọi đó là hành động "tự vệ" trước áp lực từ Hoa Kỳ và các nước khác.

Bộ Ngoại giao Mỹ viết : "Đảng cộng sản Trung Quốc sử dụng các tiền đồn được quân sự hóa này như những nền tảng mang tính cưỡng ép để khẳng định quyền kiểm soát đối với các vùng biển mà Bắc Kinh không có chủ quyền hàng hải hợp pháp".

Các tiền đồn này đóng vai trò là nơi tập trung hàng trăm tàu dân quân biển và tàu Cảnh sát biển Trung Quốc thường xuyên quấy rối tàu dân sự và cản trở các hoạt động thực thi pháp luật hợp pháp, đánh bắt xa bờ và phát triển hydrocarbon của các quốc gia láng giềng, vẫn theo tuyên bố của Bộ Ngoại Mỹ.

"Đảng cộng sản Trung Quốc không tôn trọng lời nói hoặc cam kết của mình. Trong những tháng gần đây, chúng tôi đã chứng kiến một số lượng lớn chưa từng có các quốc gia bày tỏ sự phản đối chính thức của họ tại Liên Hợp Quốc đối với các yêu sách chủ quyền hàng hải trái pháp luật của Trung Quốc ở Biển Đông", Bộ Ngoại Mỹ khẳng định.

Ngay sau khi các nước Châu Âu gửi công hàm lên LHQ bác bỏ yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông nhằm "bảo vệ tính toàn vẹn của Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS", Trung Quốc gửi công hàm lên LHQ hôm 18/9, trong đó Bắc Kinh lập luận rằng "UNCLOS không bao trùm hết mọi vấn đề" và một lần nữa khẳng định Trung Quốc "có quyền lịch sử đối với đường chín đoạn trên Biển Đông".

Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ kêu gọi cộng đồng quốc tế tiếp tục lên tiếng "phản đối hành vi nguy hiểm và không thể chấp nhận được này", đồng thời nói rõ với Đảng cộng sản Trung Quốc rằng "chúng tôi sẽ buộc họ giải trình về hành vi đó".

Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết Hoa Kỳ sẽ tiếp tục sát cánh với các đồng minh và đối tác Đông Nam Á trong việc "chống lại các nỗ lực mang tính cưỡng ép của Trung Quốc nhằm thiết lập quyền thống trị trên Biển Đông".

*******************

Trung-Đài : Liên Âu giúp Đài Bắc hóa giải một áp lực của Bắc Kinh

Tú Anh, RFI, 28/09/2020

Chính phủ Đài Bắc tỏ ra rất hài lòng và cám ơn Liên Hiệp Châu Âu can thiệp để một liên minh các thị trưởng thế giới thôi không gọi các thành phố Đài Loan là một bộ phận của Hoa lục. Trong bối cảnh bị sức ép của Bắc Kinh trên mọi lãnh vực, đây là một chiến thắng hiếm hoi của Đài Bắc.

Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn trong cuộc họp báo tại Đài Bắc, tháng 8/2020  © Reuters - Ann Wang

Theo Reuters, Trung Quốc gây sức ép để các tập đoàn quốc tế ghi vào website và các văn kiện chính thức Đài Loan là lãnh thổ của Hoa lục. Điều này làm chính quyền và một phần dân chúng Đài Loan tức giận.

Cuối tuần qua, Đài Bắc đã phản đối mạnh mẽ sau khi Hiệp hội các Thị trưởng vì Khí hậu và Năng lượng, trụ sở tại Bruxelles, sắp xếp tên của sáu thành phố của Đài Loan, trong đó có thủ đô Đài Bắc, vào trang mạng của tổ chức và ghi chú là những thành phố của Trung Quốc.

Thị trưởng của các thành phố này lập tức phổ biến thư phản đối. Cuối cùng hiệp hội sử dụng danh xưng "Trung Hoa-Đài Bắc" ghi sau tên mỗi thành phố của Đài Loan.

"Trung Hoa-Đài Bắc" là danh xưng của Đài Loan trong một số định chế quốc tế như Thế Vận Hội để không bị Bắc Kinh ngăn cản.

Theo tuyên bố của ngoại trưởng Ngô Chiêu Nhiếp với Quốc Hội, Đài Loan được sự ủng hộ của Liên Hiệp Châu Âu trong nỗ lực này và rất hài lòng. Cho dù nhiều người không vui với cụm từ "Trung Hoa-Đài Bắc" nhưng điều cốt lõi là Đài Loan được tham gia và không bị đặt dưới tên một nước khác, ngoại trưởng Đài Loan giải thích.

Washington lên án Tập Cận Bình nuốt lời hứa

Bộ Ngoại giao Mỹ tố cáo Trung Quốc vi phạm lời cam kết không quân sự hóa Biển Đông. Theo AP, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ, Morgan Ortagus, trong tuyên bố hôm Chủ Nhật 27/09/2020, nhắc lại mấy lời cam kết của chủ tịch Trung Quốc. Khi viếng thăm Hoa Kỳ vào năm 2015, ông Tập Cận Bình có minh xác : một là "không quân sự hóa" quần đảo Trường Sa và hai là không sử dụng các căn cứ tiền phương để đe dọa bất kỳ ai. Thế nhưng, Trung Quốc đã bồi đắp các đảo nhân tạo thành căn cứ quân sự, bố trí tên lửa phòng không, xây phi đạo và nhà chứa máy bay chiến đấu.

Phát ngôn viên Morgan Ortagus tố cáo Trung Quốc kiểm soát, áp đặt chủ quyền tại những vùng biển mà Trung Quốc không có tư cách chính đáng. Cụ thể, các căn cứ quân sự này là cơ sở hậu cần, là nơi tập trung hàng trăm tàu cá của dân quân biển cũng như tàu hải cảnh Trung Quốc để thường xuyên dọa nạt tàu đánh cá, tàu dân sự, tàu tuần tra của các nước láng giềng, không cho họ đánh bắt hải sản và khai thác dầu hỏa.

Tú Anh

Trung Quốc luôn luôn coi Biển Đông là "lợi ích cốt lõi", như Tân Cương, Tây Tạng, Đài Loan và sẽ dùng quân sự để chiếm toàn bộ khi có điều kiện, nhưng Việt Nam chưa biêt phải xoay xở ra sao, hay nương nhờ vào ai khi bị tấn công.

Trung Quốc luôn luôn coi Biển Đông là "lợi ích cốt lõi" và sẽ dùng quân sự để chiếm toàn bộ khi có điều kiện

Đó là khẳng định đan xen băn khoăn đang lan rộng trong nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam trước thềm Đại hội đảng XIII, diễn ra đầu tháng 01/2021.

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng đã nói ra tính "phức tạp" của tình hình Biển Đông trong bài viết ngày 31/08/2020, "Chuẩn bị và tiến hành thật tốt Đại hội XIII của Đảng, đưa đất nước bước vào một giai đoạn phát triển mới".

Ông nói : "Khu vực Châu Á - Thái Bình Dương có vị trí chiến lược ngày càng quan trọng. Tại Đông Nam Á, môi trường an ninh, tình hình tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông tiếp tục diễn ra phức tạp".

Ông Trọng không nói ra chi tiết tình hình hiện tại ở Biển Đông phức tạp như thế nào, cũng như đã tránh chỉ đích danh Trung Quốc là nước duy nhất đã gây ra tình trạng bất ổn hiện nay.

Khối 10 nước của Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (Association of South East Asia Nations, ASEAN), trong đó có 5 nước tranh chấp chủ quyền biển đảo với Bắc Kinh gồm Việt Nam, Phi Luật Tân, Mã Lai, Nam Dương và Brunei đã cáo buộc Trung Quốc không ngừng dọa nạt, tấn công và nuôi mưu đồ độc quyền chiếm trọn Biển Đông.

Các nước bên ngoài như Nhât Bản, Úc, Ấn Độ, khối Liên Hiệp Châu Âu và Hoa Kỳ cũng đã lên tiếng ủng hộ lập trường của khối ASEAN.

Bắc Kinh còn bị lên án tại nhiều diễn đàn Quốc tế đã gây ra sự bất ổn định ở Biển Đông từ Thế kỷ XX, khi các Lãnh đạo Trung Quốc liên tục tự nhận quyền làm chủ 85% vùng biển rộng trên 4 triệu cây số vuông từ thời Cổ đại.

Vì vậy, trong bài viết chủ tâm nói về "phương hướng, nhiệm vụ của nhiệm kỳ Đại hội XIII và giai đoạn sắp tới", công bố ngày 31/08/2020, ông Trọng đã, thêm lần nữa, báo động rằng : "Đấu tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ còn phức tạp".

Ông nói : "Dự báo trong những năm tới, bối cảnh quốc tế, khu vực tiếp tục có nhiều thay đổi phức tạp, nhanh chóng, khó lường", vì vậy phải "Kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, quyền chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc ; bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa. Xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Chủ động ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa ; phát hiện sớm và xử lý kịp thời những nhân tố bất lợi, nhất là những nhân tố có thể gây đột biến ; đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch".

Sẵn sàng chưa ?

Người đứng đầu đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam đã vẽ ra đủ thứ hiểm họa và nêu lên ý tưởng chuẩn bị lực lương và khí tài để đối phó, nhưng trên thực tế, không có bằng chứng nào được nhìn thấy là Việt Nam đã sẵn sàng chiến đấu để thắng, nếu bị Trung Quốc tấn công, trên đất liền hay ở Biển Đông.

Thêm vào đó, cũng chưa thấy có kế hoạch học tập đại trào trong dân, tuyên truyền về hiểm họa Trung Quốc trên báo chí, truyền thông hay công tác chuẩn bị tinh thần "sẵn sàng chiến đấu, quyết chiến quyết thắng" trong lực lượng võ trang gồm Quân dội và Công an, lực lượng dân phòng về hiểm họa từ Bắc Kinh.

Mọi chuyện ở Việt Nam bây giờ, trước ngày khai mạc Đại hội đảng XIII, đều tập trung vào công tác nhân sự với hai việc cốt lõi là mọi người phải tuân thủ là :

1) "Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng" gồm kiên định Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương và chính sách của đảng.

2) "Đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hoá" trong nội bộ".

Hai nhiệm vụ "then chốt của then chốt" (chữ của ông Nguyễn Phú Trọng) này, không có gì liên quan đến chuyện giữ nước và dựng nước mà chỉ có một mục đích duy nhất là bằng mọi cách phải bảo vệ quyền tiếp tục độc tôn lãnh đạo phản dân chủ của Đảng cộng sản Việt Nam.

Trong khi đó, Trung Quốc đã biến Hoàng Sa, chiếm từ tay quân đội Việt Nam Cộng Hòa tháng 1/1974, thành một thành phố thương mại và quốc phòng kiên cố với bến cảng và sân bay dùng cả cho dân sự lẫn quân sự. Bước sang năm 2020, Bắc Kinh cho biết quân đội của họ đã sẵn sàng cho phòng tuyến "nhận diện phòng không" (Air defense identification zone (ADIZ) hoạt động ở Biển Đông để kiểm soát lưu thông trên không, song song với việc dùng tầu hải giám và cánh sát biển để kiểm soát hải sản và tầu bè qua lại trên Biển Đông.

Tuy nhiên năm 2020 gần hết mà chưa thấy Bắc Kinh công bố thời điểm được đưa vào hoạt động chủ trương này. Hoa Kỳ, nước duy nhất có lực lượng hải quân hùng hậu lâu đời ở Châu Á-Thái Bình Dương, đã bác bỏ tham vọng độc chiếm Biển Đông của Trung Quốc.

Tuy nhiên, khối ASEAN, đặc biệt là Việt Nam, nước nhìn ra Biển Đông, đã tỏ ra rất lo ngại nếu Trung Quốc thi hành kế hoạch kiểm soát nguy hiểm này. Bởi vì, vùng trời và vùng biển đều có quyền lợi kinh tế như không lưu, vận chuyển hàng hải, khoáng sản, hơi đốt và các giàn khoan dầu cùng quốc phòng quan trọng của Việt Nam

Nên biết, để làm hậu phương cho kế hoạch chiếm trọn Biển Đông, Trung Quốc đã tân tạo và quân sự hóa xong 8 đá và bãi san hô trong vùng Trường Sa từ sau trận chiến ở Trường Sa với Hải quân Việt Nam năm 1988.

Các vị trí bị quân Trung Quốc chiếm gồm Châu Viện, Chữ Thập, Ga Ven, Gạc Ma, Tư Nghĩa, Xu Bi và Vành Khăn (mất năm 1995). Sau khi Vành Khăn mất, Việt Nam coi như mất luôn quyền kiểm soát bãi Cỏ Mây, một rạn san hô vòng thuộc cụm Bình Nguyên của quần đảo Trường Sa nằm về phía đông nam của đá Vành Khăn. Hiện bãi Cỏ Mây đang bị tranh chấp giữa Phi Luât Tân và Trung Quốc.

Phía Trung Quốc nói gì ?

Tuy nhiên, trong bài phát biểu viễn tuyến từ Bắc Kinh tới kỳ họp thứ 75 của Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc hôm 23/09/2020, Chủ tịch Trung Quốc, Tập Cận Bình, đã nhắc lại lập trường cũ của Trung Quốc về vấn đề tranh chấp với nước khác.

Ông nói : "Là nước đang phát triển lớn nhất thế giới, đi con đường phát triển hòa bình, phát triển cởi mở, phát triển hợp tác và phát triển chung. Trung Quốc mãi mãi không xưng bá, không bành trướng, không mưu cầu phạm vi thế lực, không có ý định Chiến tranh Lạnh hay Nóng với bất cứ nước nào, kiên trì hàn gắn bất đồng bằng đối thoại, giải quyết tranh chấp qua đàm hán", theo CRI (China Radio International-tiếng Việt).

Thông điệp của ông Tập là nhằm nói với Mỹ, vì cuộc chiến thương mại Trung-Mỹ đã tăng cao từ khi ông Donald Trump đắc cử Tổng thống năm 2016. Hai nước cũng đã căng thẳng ở Biển Đông, sau khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ, Mike Pompeo lên án Trung Quốc đã đe dọa các nước nhỏ ở Đông Nam Á để dành phần lớn chủ quyền và nguồn tài nguyên ở Biển Đông.

Trong tuyên bố cứng rắn nhất của Mỹ từ trước đến nay, đưa ra ngày 13/07/2020, ông Pompeo đã nói : "Trung Quốc không có bất cứ quyền gì để áp đặt ý muốn của mình ở Biển Đông, cũng như không có căn bản pháp lý nào để dành quyền chủ quyền về Đường 9 Đoạn (hay còn gọi là đường Lưỡi bò) mà Bắc Kinh công bố năm 2009".

Người đứng đầu Bộ Ngoại giao Mỹ còn nhắc nhở Bắc Kinh rằng "yêu sách vô căn cứ của họ cũng đã bị Tòa hòa giải Quốc tế bác bỏ hoàn toàn ngày 12/07/2016 trong vụ kiện về đường 9 đoạn của Phi Luật Tân" (1).

Để kết luận, ông Pompeo nói thẳng với Trung Quốc : "Thế giới sẽ không cho phép Bắc Kinh coi Biển Đông là đế chế hàng hải của riêng mình. Hoa Kỳ sát cánh với các Đồng Minh và Đối tác ở Đông Nam Á để bảo vệ chủ quyền và các nguồn lợi ngoài khơi, phù hợp với lợi ích và nghĩa vụ theo luật pháp quốc tế".

Ngoại trưởng Hoa Kỳ nói (tạm dịch) : "Chúng tôi sát cánh với Cộng đồng thế giới trong việc bảo vệ tự do hàng hải và tôn trọng chủ quyền, đồng thời bác bỏ bất kỳ nỗ lực nào để áp đặt ý muốn của kẻ mạnh ở Biển Đông hay vùng rộng lớn hơn" (2).

Trong khi đó, các tướng lĩnh, học giả diều hâu của Trung Quốc và tờ Hoàn Cầu Thời báo, quản lý bởi Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận chính thức của Đảng cộng sản Trung Quốc, đã nhiều lần cảnh cáo nếu phải đánh Việt Nam để bảo vệ quyền lợi "cốt lõi" của Trung Quốc ở Biển Đông thì sẽ "dậy cho Việt Nam bài học thứ hai" khốc liệt hơn bài học thứ nhất năm 1979. Hồi đó Trung Quốc, dưới thời Đặng Tiểu Bình đã tung 600.000 quân có xe tăng và đại bác yểm trợ đánh vào 6 tỉnh miền biên giới Việt Nam gồm Lai Châu, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hoàng Liên Sơn, Hà Tuyên và Quảng Ninh.

Sau 10 năm chiến tranh dai dẳng, nhưng không liên tục 2 lần (1979-1989), Trung Quốc bị tổn thất nặng, nhưng lại thắng về chiến lược là Đảng cộng sản Việt Nam đã biết sợ Trung Quốc, không còn dám quấy phá như trước năm 1979.

Vì vậy, hầu như để thể hiện sự quan tâm đặc biệt về tính nghiêm trọng của tình hình Biển Đông, Phó chủ tịch thường trực Hội đồng Lý luận trung ương Phùng Hữu Phú, đã tiết lộ vấn đề Biển Đông, là "điểm mới" được ghi vào Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIII.

Tại cuộc họp của Ban Tuyên giáo trung ương ngày 10/06/2020, ông Phú nhìn nhận : "Vấn đề Biển Đông vẫn là một thách thức rất lớn".

Ông nói : "Sau Covid-19, chúng ta đã thấy thái độ của Trung Quốc ở Biển Đông. Điều này khẳng định chắc chắn Trung Quốc không bao giờ từ bỏ ý đồ thao túng Biển Đông. Cao nhất là độc chiếm theo hình lưỡi bò. Không làm được thì ít nhất là kiểm soát, thao túng, khai thác. Vậy phải ứng phó thế nào ? Biển Đông không phải là câu chuyện ngày một, ngày hai mà là vấn đề lâu dài".

Ông được báo chí dẫn lời nói rằng : "Bảo vệ cho được độc lập chủ quyền nhưng không để xảy ra chiến tranh xung đột là bài toán hóc búa của thế hệ chúng ta và cả con em chúng ta".

Ông Phú, một trong 43 người của Hội đồng Lý luận trung ương còn cho rằng : "Dự báo tình hình trong văn kiện đại hội lần này có nhiều điểm mới, và phải tiếp tục được làm rõ để toàn Đảng, toàn dân thấy hết được thời cơ đang rất lớn ở phía trước nhưng khó khăn, thử thách cũng ngày càng gay gắt hơn".

(theo báo Thanh Niên Online, 11/06/2020)

Cũng nên biết, Hội đồng Lý luận tung ương là "cơ quan tham mưu cho Đảng về các vấn đề lý luận chính trị, chủ nghĩa Marx-Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh và chủ nghĩa xã hội, định hướng và hoạch định các chính sách, chuẩn bị văn kiện cho Đại hội Đảng Toàn quốc".

(theo Bách Khoa Toàn thư mở).

Tuy nói mạnh như thế, nhưng liệu Ban Chấp hành tương lai XIII có đủ trí tuệ, sự hiểu biết và sáng kiến để bảo vệ Tổ quốc hay sẽ cứ ì ra đấy như bấy lâu nay, vì tư duy nhu nhược quen thuộc "mọi chuyện đã có nhà nước lo".

Chính sách quốc phòng Việt Nam

Cũng cần biết thêm, trong bối cảnh Việt Nam bị kẹt cứng giữa tư duy bạc nhược và lệ thuộc "vừa là đồng chí, vừa là anh em" với láng giềng đàn anh xảo quyệt Trung Quốc, Việt Nam đã theo đuổi chính sách quốc phòng 4 "không" gồm :

1) Việt Nam chủ trương không tham gia liên minh quân sự ;

2) không liên kết với nước này để chống nước kia ;

3) không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự hoặc sử dụng lãnh thổ Việt Nam để chống lại nước khác ;

4) không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế".

Chính quyền cộng sản Việt Nam cũng đã thanh minh không "bài Trung, thân Mỹ", hay chọn phe trong vấn đề Biển Đông. Việt Nam chủ trương "là bạn, là đối tác tin cậy với tất cả các nước trong cộng đồng quốc tế".

Do đó, trong lĩnh vực quốc phòng, Bộ Quốc phòng tuyên bố : "Việt Nam chủ trương mở rộng đối ngoại quốc phòng, tham gia ngày càng tích cực vào các hoạt động hợp tác quốc phòng, an ninh của khu vực và của cộng đồng quốc tế".

Chính sách này nói thêm : "Quân đội nhân dân Việt Nam chủ trương mở rộng và nâng cao hiệu quả các mối quan hệ quốc phòng song phương đồng thời tích cực tham gia vào các hoạt động hợp tác quốc phòng đa phương. Việt Nam đẩy mạnh quan hệ đối ngoại quốc phòng dưới mọi hình thức như trao đổi các đoàn quân sự các cấp, tham vấn - đối thoại quốc phòng, tham gia các diễn đàn khu vực và quốc tế... nhằm tăng cường tình hữu nghị, sự hiểu biết lẫn nhau, xây dựng lòng tin và ngăn ngừa xung đột".

(Tài liệu chính thức của Bộ Quốc phòng Việt Nam)

Tài liệu này cũng cho biết :"Đến nay, Việt Nam đã có quan hệ quốc phòng chính thức với 65 nước trong đó có các cường quốc trên thế giới ; đã thiết lập tuỳ viên quốc phòng tại 31 nước và đã có 42 nước thiết lập tuỳ viên quốc phòng tại Việt Nam".

"Việt Nam đã tiến hành đối thoại quốc phòng - an ninh thường xuyên ở nhiều cấp độ với các quốc gia trong khối ASEAN, Trung Quốc, Nga, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Pháp, Ấn Độ… Cùng với việc tăng cường trao đổi các đoàn quân sự cấp cao, giao lưu giữa các sĩ quan trẻ, hợp tác giữa các nhà trường, các viện nghiên cứu của Bộ Quốc phòng Việt Nam với các nước cũng được coi trọng".

Tương quan lực lượng

Vậy nếu xẩy ra chiến tranh trên Biển Đông giữa Việt Nam và Trung Quốc thì nước nào có cơ hội chiến thắng ?

Trước hết, "Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (APL) được cho là một đội quân đông đảo nhất thế giới với khoảng 2,18 triệu quân nhân - ưu tiên được dành cho hải quân và không quân".

(theo Bách khoa Toàn thư mở)

Tài liệu về Hải quân viết : "Trước thập niên 1990, Hải quân Trung Quốc đóng vai trò thứ yếu so với Lục quân. Từ thập niên 1990 đến nay, lực lượng hải quân được Trung Quốc nhanh chóng hiện đại hóa ; phát triển nhanh chóng, đến nay bao gồm thêm 35.000 Hải quân Biên phòng và 56.000 Thủy quân Lục chiến, cùng 56.000 quân thuộc Lực lượng Hải quân Không chiến với hàng trăm chiến đấu cơ trên bờ. Tổng cộng lối 250.000 người.

Trung Quốc có : 14 tàu khu trục, 28 tàu hỗ trợ, 3 tàu ngầm nguyên tử phóng phi đạn hạt nhân, 5 đến 7 tàu ngầm nguyên tử tấn công, 56 tàu ngầm diesel tấn công, 58 tàu đổ bộ, 80 tàu tuần duyên tên lửa dẫn đường, 27 tàu đổ bộ lớn, 31 tàu đổ bộ vừa và khoảng 200 tầu tấn công nhanh".

Trong khi đó, tài liệu phổ biến trân Internet cho biết :

Hải quân nhân dân Việt Nam có các binh chủng : Tàu mặt nước, Hải quân đánh bộ, Tên lửa-Pháo bờ biển, Không quân Hải quân, Tàu ngầm, Đặc công Hải quân... nhưng không có bộ tư lệnh riêng. Bao gồm các cấp đơn vị : hải đội, hải đoàn, binh đoàn hải quân đánh bộ, binh đoàn tàu mặt nước, binh đoàn tàu ngầm, binh đoàn không quân, tên lửa bờ và các binh đoàn bộ đội chuyên môn, các đơn vị bảo đảm phục vụ ra đa, thông tin, kỹ thuật, hậu cần…

Từ năm 2010 Hải quân nhân dân Việt Nam được đầu tư để tiến thẳng lên hiện đại theo hướng "tinh, gọn, mạnh, linh hoạt" đến nay đã có đủ 5 thành phần lực lượng là : tàu mặt nước ; tàu ngầm ; không quân hải quân ; pháo binh - tên lửa bờ ; hải quân đánh bộ, đặc công hải quân và lực lượng phòng thủ đảo…

Về số quân, Sách trắng Quốc phòng của Việt Nam, công bố 3 lần trong các năm 1998, 2004 và 2009 không tiết lộ số quân. Tuy nhiên, theo Internet, Cổng Thông tin Điện tử Bộ Quốc phòng cho biết : Tổng Quân số lực lượng chính quy khoảng 450.000 người. Lực lượng dự bị khoảng 5 triệu người.

Tài liệu này cũng chia ra Lục quân : khoảng 800.000 ; Không quân : 60.000 ; Hải quân : khoảng 70.000 ; Biên phòng : khoảng 50.000 ; Cảnh sát biển : 30.000 ; Không gian mạng lối 10.000 người.

Ngoài ra, theo Globalfirepower, chuyên về xếp hạng quân sự của các quốc gia, thì Việt Nam còn có một lực lượng phục vụ quốc phòng ngót 42.000 người.

Về kinh nghiệm chiến đấu, nhiều chuyên gia quân sự quốc tế cho điểm Quân đội Việt Nam cao hơn lính Trung Quốc, lấy kết quả từ cuộc chiến biên giới giữa hai nước năm 1979.

Tuy nhiên, nếu xẩy ra chiến tranh ở Biển Đông thì Hải quân và Không quân Trung Quốc có lợi điểm địa thế tấn công và tiếp viện hơn quân Việt Nam, nhờ vào một số sân bay, bến cảng Trung Quốc đã xây dựng trên một số trong 8 đá, bãi san hô chiếm của Việt Nam ở Trường Sa.

Trông vào ai ?

Như vậy, từ viễn ảnh biết rõ ý đồ của Trung Quốc ở Biển Đông, liệu Việt Nam có đủ sức chống lại một cuộc tấn công quân sự hay không ? Hơn nữa, Việt Nam không có đồng minh quân sự và thỏa hiệp an ninh chung với nước khác thì ai sẽ giúp Việt Nam bảo vệ Biển Đông ?

Vì vậy, dù giới chuyên gia ở Bộ Ngoại giao Việt Nam băn khoăn, lo lắng nhưng đồng thờ họ cũng tự đặt ra hy vọng chiến tranh Việt-Trung sẽ không xẩy ra, dù trên đất liền hay Biển Đông, nếu Việt Nam biết khôn khéo trong ứng xử với Trung Quốc.

Về mưu đồ của Trung Quốc đối với Việt Nam lúc này, theo nhận định của Phó Giáo sư tiến sĩ Đinh Công Tuấn, Viện nghiên cứu Châu Âu (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) thì : "Là quốc gia giàu tài nguyên, có dân số trẻ lớn thứ 3 ở Đông Nam Á, có quân đội thực chiến bậc nhất ở Châu Á, có vị trí địa chiến lược cực kỳ quan trọng, Việt Nam được xem như "lực lượng trấn giữ con đường Nam tiến cả trên bộ, trên biển của Trung Quốc", vì vậy, Trung Quốc bao giờ cũng luôn coi Việt Nam là đối thủ tranh đoạt, kiềm chế, kiểm soát của mình" (theo Thế giới & Việt Nam, 16/06/2020).

Ông Tuấn nói rõ rằng :

"Chính sách chủ đạo của Trung Quốc với Việt Nam sẽ vừa là cân bằng vừa can dự, vừa kiềm chế, vừa lôi kéo. Mục tiêu trong quan hệ với Việt Nam nhằm không để Việt Nam có thể mạnh lên, thoát khỏi sự chi phối của Trung Quốc, nhưng cũng không để Việt Nam quá bất mãn, tìm đến các liên kết chống lại Trung Quốc".

Chi tiết hơn, chuyên gia này cho rằng : "Chính sách cơ bản của Trung Quốc với Việt Nam có thể đi theo các hướng sau :

Thứ nhất, hòa dịu với Việt Nam, để tránh quan hệ căng thẳng xấu thêm, gia tăng các hoạt động trao đổi ngoại giao cả thượng đỉnh và các cấp.

Thứ hai, tăng cường hợp tác trên mọi phương diện đặc biệt là kinh tế, giao thương buôn bán nhằm dùng lợi ích kinh tế đưa Việt Nam vào quỹ đạo của Trung Quốc, ít nhất đảm bảo Việt Nam giữ thế trung lập giữa Trung Quốc và Mỹ.

Thứ ba, gây sức ép cho ASEAN, chia rẽ khối thông qua các thành viên nhỏ dễ chịu tác động từ Trung Quốc để cản trở lập trường đối lập với lợi ích Trung Quốc và ngăn chặn sự hình thành của một "khối chống Trung Quốc".

Ông Tuấn kết luận : "Trong giai đoạn hiện nay, Việt Nam cần điều chỉnh, xác định rõ cách thức ứng phó với chiến lược toàn cầu, khu vực của Trung Quốc. Đó là thích nghi với sự trỗi dậy, lớn mạnh của Trung Quốc, xác định rõ ràng mục tiêu của Việt Nam phải đảm bảo an ninh quốc gia, không ngừng phát triển, tạo thế và lực đa dạng hóa, đang phương hóa quan hệ với các nước trên thế giới, giữ vững môi trường hòa bình để phát triển, khôn khéo đặt lợi ích quốc gia lên trên hết trong ứng xử với Trung Quốc".

Đó là lời khuyên của một chuyên gia, nhưng liệu giới lãnh đạo Việt Nam có khả năng hóa giải tham vọng bành trướng lãnh thổ của Trung Quốc bằng đướng lối ngoại giao hay không ?

Và nếu Việt Nam tiếp tục chính sách ngoại giao đu giây với quan điểm : "Bài Trung, thân Mỹ" hoàn toàn không có trong đường lối đối ngoại hay trong quan điểm giải quyết vấn đề Biển Đông của Đảng, Nhà nước ta", như đã thanh minh trên báo Công an Nhân dân ngày 3/8/2020, thì liệu Hà Nội có thoát khỏi gọng kìm của Trung Quốc hay không ?

Phạm Trần

(30/09/2020)

(1) "The PRC has no legal grounds to unilaterally impose its will on the region. Beijing has offered no coherent legal basis for its "Nine-Dashed Line" claim in the South China Sea since formally announcing it in 2009. In a unanimous decision on July 12, 2016, an Arbitral Tribunal constituted under the 1982 Law of the Sea Convention – to which the PRC is a state party – rejected the PRC’s maritime claims as having no basis in international law. The Tribunal sided squarely with the Philippines, which brought the arbitration case, on almost all claims".

(2) "The world will not allow Beijing to treat the South China Sea as its maritime empire. America stands with our Southeast Asian allies and partners in protecting their sovereign rights to offshore resources, consistent with their rights and obligations under international law. We stand with the international community in defense of freedom of the seas and respect for sovereignty and reject any push to impose "might makes right" in the South China Sea or the wider region", State Department, 07/13/2020

Ấn Độ - Nhật Bản tập trận chung trên biển Ả Rập

RFI, 26/09/2020

Hải quân Nhật Bản và Ấn Độ khởi động đợt tập trận quy mô trong ba ngày kể từ hôm nay 26/09/2020 ở phía bắc biển Ả Rập. Cuộc thao diễn được mở ra trong bối cảnh Trung Quốc phô trương sức mạnh quân sự trong vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương.

Ảnh tư liệu : Tàu của hải quân Ấn Độ trong cuộc tập trận chung với Mỹ Malabar 2015, trong vịnh Bengal.  AP - Arun Sankar K.

Hãng tin Ấn Độ PTI nhắc lại đây là cuộc tập trận chung đầu tiên giữa hai nước sau khi Tokyo và New Delhi hôm 09/09/2020 ký kết một thỏa thuận tăng cường hợp tác quân sự và là lần thứ tư Hải quân Ấn Độ - Nhật Bản phối hợp hành động trong khuôn khổ chương trình JIMEX. Theo phát ngôn viên Hải quân Ấn Độ, đợt thao diễn lần này bao gồm nhiều bài tập tăng cường khả năng phối hợp vì một "thế giới an toàn và rộng mở hơn chiểu theo luận pháp quốc tế".

New Delhi huy động trực thăng, máy bay, tàu ngầm, tàu khu trục Chennai, trục hạm lớp Teg Tarkash và cả tàu chở dầu Deepark. Về phía Nhật Bản, chiến dịch lần này có sự tham gia của tàu chiến Kagga, tàu sân bay lớp Izumo và Ikazuchi, cũng như tàu khu trục có trang bị tên lửa dẫn đường. 

Ngoài ra, trong tuần Hải quân Ấn Độ cũng đã tham gia một cuộc thao diễn với Úc trong vùng Ấn Độ Dương. Hai tháng trước đó, New Delhi có chương trình tập trận chung với Hải quân Mỹ trên biển Andaman và Nicobar. Theo giới quan sát, các cuộc tập trận dồn dập của Ấn Độ là một tín hiệu mạnh gửi đến Bắc Kinh trong bối cảnh căng thẳng tại đường biên giới trên bộ Ấn - Trung.

Thanh Hà

********************

Tư lệnh lực lượng quốc phòng các nước ASEAN kêu gọi kiềm chế ở Biển Đông

RFA, 24/09/2020

Tư lệnh quốc phòng 9 nước trong khối ASEA hôm 24/9 đã thảo luận về tình hình Biển Đông, đồng thời khẳng định ủng hộ việc duy trì ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải ở Biển Đông.

Hội nghị Tư lệnh quốc phòng các nước ASEAN ở Hà Nội hôm 24/9/2020 - mod.gov.vn

Tại hội nghị trực tuyến Tư lệnh lực lượng quốc phòng các nước ASEAN lần thứ 17 (ACDFM-17) diễn ra tại Hà Nội vào sáng ngày 24/9, Thượng tướng Phan Văn Giang - Tổng tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, chủ trì hội nghị, đã bày tỏ quan ngại về tình hình căng thẳng ở Biển Đông. Thượng tướng Phan Văn Giang kêu gọi các nước kiềm chế các hành động có thể làm phức tạp tình hình, tăng cường đối thoại và hợp tác.

Cũng tại hội nghị này, các đại biểu đã nhất trí ASEAN cần kiên trì lập trường nguyên tắc, giải quyết hòa bình các tranh chấp, bất đồng trên cơ sở luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS).

Tình hình Biển Đông trong năm 2020 khi Việt Nam giữ vai trò Chủ tịch ASEAN đang có nhiều căng thẳng khi Trung Quốc liên tiếp có các hành động lấn lướt nhằm khẳng định các yêu sách về chủ quyền của nước này ở vùng nước tranh chấp bao gồm việc điều các tàu hải cảnh vào vùng biển của các nước láng giềng như Việt Nam, Philippines, Malaysia, để cản trở các hoạt động thăm dò dầu khí. Trung Quốc các tháng qua cũng thực hiện các cuộc tập trận liên tiếp ở Biển đông và eo biển Đài Loan nhằm răn đe các hoạt động tự do hàng hải (FONOP) của Hoa Kỳ ở đây.

******************

Việt Nam và Hoa Kỳ đối thoại chính trị, an ninh, quốc phòng lần thứ 11

RFA, 24/09/2020

Vòng đối thoại chính trị, an ninh và quốc phòng Việt Nam- Hoa Kỳ lần thứ 11 vừa được tổ chức theo hình thức trực tuyến vào ngày 23 tháng 9.

Đối thoại Chính trị - An ninh - Quốc phòng Mỹ và Việt Nam lần thứ 11 ở Hà Nội hôm 23/9/2020 -baoquocte.vn

Thông cáo báo chí của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ phát đi cùng ngày cho biết Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề chính trị- quân sự R. Clarke Cooper và Thứ trưởng Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ của Việt Nam đồng chủ trì vòng đối thoại này.

Hai phía thảo luận về hợp tác song phương tiếp sau thành công của vòng đối thoại chính trị, an ninh và quốc phòng Việt- Mỹ lần thứ 10 được tổ chức tại thủ đô Washington D.C. của Hoa Kỳ vào tháng 3 năm ngoái.

Đối thoại lần này nhằm thúc đẩy hơn nữa mối quan hệ song phương được cho là đang phát triển mạnh mẽ và phản ánh cam kết chung của hai phía về một khu vực Ấn Độ Dương- Thái Bình Dương tự do, rộng mở và độc lập.

Hai phía tại vòng đối thoại chính trị, an ninh và quốc phòng lần thứ 11 thảo luận các vấn đề gồm hợp tác an ninh và thương mại quốc phòng ; an ninh hàng hải ; gìn giữ hòa bình ; thúc đẩy các nỗ lực quốc tế trong những vấn đề phụ nữ, hòa bình và an ninh ; các vấn đề nhân đạo như tìm kiến quân nhân mất tích trong thời kỳ chiến tranh, tháo gỡ vật liệu nổ còn sót lại sau chiến tranh.

************************

Công hàm của tam cường Châu Âu ‘tăng sức mạnh cho Việt Nam trước Trung Quốc’

VOA, 23/09/2020

Công hàm chung của ba nước Anh, Pháp, Đức gửi lên Liên Hiệp Quốc bác bỏ yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông có tác dụng ‘bảo vệ tính toàn vẹn của UNCLOS’ và ‘giúp củng cố sức mạnh pháp lý của Mỹ và Việt Nam trong cuộc đối đầu trước Trung Quốc’, một học giả nhận định với VOA.

Thủ tướng Anh Boris Johnson, Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron

Hôm 16/9, tam cường Châu Âu (E3), trong đó Anh và Pháp là hai trong số năm thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, đã đệ trình lên Ủy ban Ranh giới và Thềm lục địa công hàm chung bác bỏ ‘chủ quyền lịch sử’ của Trung Quốc trên Biển Đông vì ‘không đúng với luật pháp quốc tế’ và phản bác việc Trung Quốc vẽ đường cơ sở cho các thực thể mà họ kiểm soát trên Biển Đông.

Ngay sau đó, Trung Quốc cũng gửi công hàm lên Liên Hiệp Quốc để đáp lại hôm 18/9, trong đó Bắc Kinh lập luận rằng ‘UNCLOS không bao trùm hết mọi vấn đề’ và một lần nữa khẳng định Trung Quốc ‘có quyền lịch sử đối với đường chín đoạn trên Biển Đông’ và cho rằng tam cường Châu Âu muốn sử dụng UNCLOS làm ‘vũ khí chính trị để tấn công Trung Quốc’.

Sức mạnh của sự đoàn kết

Việc ba nước Anh, Pháp, Đức cùng ra công hàm chung như vậy là để khẳng định sức nặng trước Trung Quốc, theo nhận định của Giáo sư Ngô Vĩnh Long từ Đại học Maine.

"Như vậy mới có sức mạnh. Có ba cái cây thật lớn ở Châu Âu. Ba cái cây này có tiếng nói lớn ở Liên Hiệp Quốc nên khi mà cần đưa ra Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc sẽ có sự ủng hộ của ba nước này, Trung Quốc sẽ ở trong thế yếu nếu không muốn nói là đơn thương độc mã", Giáo sư Long diễn giải.

Theo phân tích của ông thì E3 có lợi ích chung trong việc bảo vệ tính toàn vẹn và nhất quán của luật pháp quốc tế vì nếu UNCLOS bị Trung Quốc vi phạm trên Biển Đông thì nó cũng có thể bị vi phạm ở những vùng biển khác làm xâm phạm lợi ích của họ.

"UNCLOS phải được áp dụng cho tất cả các vùng biển trên thế giới, đó là lợi ích chung của ba nước Châu Âu", ông nói.

Ngoài ra, E3 có buôn bán rất lớn với nhiều nước Châu Á thông qua con đường hàng hải đi qua Biển Đông nên họ cũng có lợi ích trực tiếp, ông nói thêm. Ngoài Đức thì Anh và Pháp đều có lãnh thổ hải ngoại ở vùng biển Thái Bình Dương nên tham vọng của Trung Quốc đối với khu vực này đe dọa lợi ích của Paris và London.

‘Củng cố vị thế của Mỹ’

UNCLOS, tức Công ước Quốc tế về Luật Biển, được ký kết vào năm 1982. Trung Quốc và Việt Nam đều là các nước đã ký kết công ước này nên có nghĩa vụ phải tuân thủ. Công ước quy định các nước ven biển chỉ có vùng đặc quyền kinh tế rộng 200 hải lý và thềm lục địa rộng 350 hải lý tính từ đường cơ sở nên việc Trung Quốc viện ‘chủ quyền lịch sử’ để ôm trọn gần như toàn bộ Biển Đông là không phù hợp với UNCLOS.

Phán quyết của Tòa trọng tài Thường trực (PCA) hồi năm 2016 được thành lập trong khuôn khổ của UNCLOS để phân xử vụ kiện của Phillippines đã bác bỏ ‘chủ quyền lịch sử của Trung Quốc đối với đường chín đoạn trên Biển Đông’ vì ‘không có cơ sở pháp lý’. Công hàm chung của E3 nhắc lại Trung Quốc cần tuân thủ phán quyết này.

Riêng Mỹ, mặc dù đã ký kết và nghiêm túc thực thi UNCLOS nhưng do gặp sự chống đối quyết liệt của Đảng Cộng hòa nên đến nay Quốc hội Mỹ vẫn chưa phê chuẩn UNCLOS. Do đó, Mỹ ở thế yếu về pháp lý khi đối đầu với Trung Quốc.

Theo kiến giải của Giáo sư Long thì với công hàm chung này, ba nước Châu Âu giúp Mỹ có thêm sự hậu thuẫn pháp lý về tính toàn vẹn của UNCLOS để đương đầu với Trung Quốc ở các diễn đàn quốc tế khi mà lâu nay Bắc Kinh luôn cho rằng ‘Mỹ không có tư cách phê phán Trung Quốc về UNCLOS’.

Ông lưu ý việc Anh, Pháp, Đức muốn Liên Hiệp Quốc cho phổ biến công hàm của họ đến không chỉ các nước đã ký UNCLOS mà còn tất cả các nước thành viên Liên Hiệp Quốc cho thấy họ ‘muốn các nước tuân thủ UNCLOS không chỉ trên Biển Đông mà còn các khu vực trên thế giới’.

"Ngoài ra công hàm chung này cũng cho thấy mặc dù chính quyền Trump ruồng bỏ các nước đồng minh và đang bị cô lập nhưng các nước Châu Âu vẫn nhất quán ủng hộ các lập trường của Mỹ lâu nay", chuyên gia này nhận định và nói thêm rằng dù có hải quân mạnh nhưng Mỹ muốn duy trì ưu thế trước Trung Quốc thì vẫn cần sự ủng hộ của các đồng minh, nhất là các nước Anh, Pháp có năng lực triển khai quân sự ở Thái Bình Dương.

‘Việt Nam không đơn độc’

Theo lời ông Long thì công hàm này của E3 ‘là sự hậu thuẫn rất lớn cho các nước ven biển ở đông nam Á’ và Việt Nam có thể dựa vào đấy để ‘bác bỏ đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc’.

"Chẳng hạn như khi nào Việt Nam bị Trung Quốc làm quá như trở lại bãi Tư Chính, nếu Việt Nam đưa ra Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc hoặc khởi kiện Trung Quốc thì sẽ được các nước Châu Âu ủng hộ", ông nói.

Theo ông thái độ này của Anh, Pháp, Đức cũng nhằm cảnh cáo Trung Quốc rằng nếu họ làm gì quá đáng thì các nước này sẽ có hành động.

Trong bối cảnh đó, ông Long dự đoán rằng dù Bắc Kinh ‘lâu nay vẫn xem phán quyết của PCA là tờ giấy lộn nhưng trước tình hình hiện nay họ sẽ không dám làm gì quá’. Dù sao đi nữa, Bắc Kinh vẫn sẽ tiếp tục khẳng định yêu sách đường chín đoạn bất chấp sự bác bỏ mới đây của Mỹ, Úc và giờ là ba nước Châu Âu, ông Long nói.

Về lập luận của Trung Quốc rằng ‘UNCLOS không bao trùm tất cả’, ông Long nói ‘đúng một phần’.

"Chỗ nào có chủ quyền lịch sử thì UNCLOS không có hiệu lực", ông giải thích. "Nhưng trên thế giới có rất ít vùng biển như vậy trong khi Trung Quốc lại lấy những vùng họ không có quyền lịch sử gì hết và đã bị tòa án quốc tế bác bỏ".

"Nếu Trung Quốc cứ tiếp tục giọng điệu như vậy thì các nước đã ký UNCLOS sẽ có phản ứng".

Nguồn : VOA, 23/09/2020

Quân sự : Trung Quốc chuẩn bị đương đầu với Mỹ ?

Thanh Hà, RFI, 24/09/2020

Việc không quân Trung Quốc công bố video mô phỏng một cuộc tấn công nhắm vào một căn cứ quân sự rất giống địa bàn của quân đội Mỹ trên đảo Guam ở Thái Bình Dương là một bước ngoặt trong chính sách phô trương sức mạnh quân sự của Bắc Kinh. Nhưng còn quá sớm để cho rằng Trung Quốc chuẩn bị một kế hoạch quân sự tấn công Hoa Kỳ.

Máy bay ném bom Trung Quốc H-6 bay trên bầu trời Bắc Kinh, ngày 15/09/2019.  AP - Ng Han Guan

Trung Quốc dồn dập tập trận tại eo biển Đài Loan, điều máy bay vượt qua đường trung tuyến vốn được xem là ranh giới giữa Hoa lục và Đài Loan đúng vào lúc thứ trưởng Ngoại Giao Mỹ Keith Krack có mặt tại Đài Bắc.

Hành động đó dường như chưa đủ. Ngày 19/09/2020 Bắc Kinh lao vào một cuộc chiến hình ảnh khi tung lên mạng Vi Bác video với hình ảnh oanh tạc cơ H-6 của Trung Quốc đang nhắm vào mục tiêu trông rất giống căn cứ không quân Andersen của Mỹ trên đảo Guam với lời giải thích : "Nếu nổ ra chiến tranh, đây là hành động chúng tôi đáp trả". Tại Bắc Kinh, phát ngôn viên bộ Ngoại Giao Vương Văn Bân không che giấu tức giận, xem sự hiện diện của quan chức trong chính quyền Mỹ tại Đài Bắc là "hành vi khiêu khích chính trị và cổ vũ cho thái độ ngạo mạn của những lực lượng ly khai Đài Loan".

Trả lời hãng tin Anh Reuters, nhà nghiên cứu Collin Koh, thuộc Viện Nghiên Cứu Quốc Phòng và Chiến Lược IDSS của Singapore cho rằng, hành động nói trên là một "lời cảnh báo nhắm tới Hoa Kỳ" với thông điệp chính là ngay cả những vị trí được coi là an toàn nhất của quân đội Mỹ cũng có thể bị đe dọa nếu như "xảy ra xung đột tại Đài Loan hay Biển Đông".

Nhìn từ Pháp, các chuyên gia thận trọng hơn khi cho rằng, kịch bản Trung Quốc đối đầu quân sự không phải là không có. Dù vậy có ít nhất ba yếu tố cho thấy là còn quá sớm để cho rằng Bắc Kinh đang chuẩn bị một kế hoạch quân sự nhằm đáp trả Hoa Kỳ trong trường hợp nổ ra xung đột tại eo biển Đài Loan hay Biển Đông.

Theo quan điểm của chuyên gia về Trung Quốc Valérie Niquet thuộc Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược FSR Trung Quốc đang "giương đủ cao đe dọa tấn công nhằm khủng bố tinh thần các đối tác của Mỹ và nếu có thể, là kể cả của Châu Âu và các quốc gia Châu Á khác" để những nước này "gây áp lực với Mỹ, thuyết phục Washington tránh chọc ngoáy vào hồ sơ Đài Loan", hay ít ra là giữ nguyên trạng tình hình ở eo biển Đài Loan và "kể cả trên một số những hồ sơ khác". Theo bà Niquet, Trung Quốc muốn tránh rủi ro xảy ra xung đột, một cuộc xung đột mà "có nhiều khả năng là bản thân Bắc Kinh cũng không mong muốn chút nào".

Một tiếng nói khác có uy tín trong số các nhà Trung Quốc học của Pháp là giáo sư Jean Pierre Cabestan, giảng dậy tại đại học Baptiste Hồng Kông thì cho rằng, mục đích mà Bắc Kinh nhắm tới "trong ngắn hạn là bóp nghẹt kinh tế Đài Loan, mở rộng ảnh hưởng chính trị của Hoa lục với Đài Loan đồng thời gia tăng sức ép quân sự" để ngăn chận mọi ý tưởng ly khai. Nhưng về phía Mỹ, Washington không loại trừ khả năng Trung Quốc đủ tự tin vào sức mạnh quân sự của mình để trong tương lai chiếm đoạt hòn đảo này bằng vũ lực.

Một báo cáo gần đây của Lầu Năm Góc nhìn nhận Trung Quốc đang có lực lượng Hải quân hùng mạnh nhất thế giới. Do vậy, chuyên gia Cabestan cho rằng nhìn xa hơn một chút, "với đội ngũ tàu thuyền hùng hậu nhất thế giới với khoảng 350 hải thuyền và tàu ngầm, với rất nhiều chiến đấu cơ mà Trung Quốc có thể huy động được trước cửa ngõ Đài Loan trong tương lai, cái giá phải trả sẽ khá đắt trong trường hợp Mỹ phải can thiệp tại khu vực này". Nói cách khác, giáo sư Cabestan không mấy tin vào kịch bản Hoa Kỳ huy động quân đội bảo vệ chưa đầy 24 triệu dân Đài Loan.

Sau cùng trong bài viết đăng trên báo Le Point hôm 21/09/2020 trong mục tập hợp các quan điểm của giới chuyên gia, Antoine Bondaz, chuyên gia về Đông Bắc Á Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp giảng dậy tại trường Khoa học Chính Trị Paris nêu lên một yếu tố khác cho thấy Trung Quốc chưa sẵn sàng đương đầu với Mỹ trên mặt trận quân sự.

Lý do đơn giản là "công nghệ của Trung Quốc về mặt quân sự vẫn bị Hoa Kỳ bỏ xa lại phía sau". Theo ông, hiện tượng toàn cầu hóa mà ở đó một số công cụ có thể sử dụng được cả trong lĩnh vực dân sự lẫn quân sự, cộng thêm với các vụ tin tặc và công nghệ thông tin ngày càng hiện đại đã tạo cơ hội cho Trung Quốc bắt kịp công nghệ của Mỹ nhưng đồng thời kỹ nghệ được sử dụng trong lĩnh vực quân sự cũng đã có những bước tiến nhanh đến chóng mặt.

Nền công nghiệp quốc phòng của Trung Quốc từ hàng chục năm qua đã lợi dụng đầu tư nước ngoài từ lĩnh vực chế tạo máy đến tin học, điện tử… để vươn lên. Nhưng chỉ cần so sánh chiến đấu cơ F22 của Mỹ với J20 của Trung Quốc cũng đủ thấy cách biệt quá rõ ràng mà ở đó phần thắng nghiêng về phía Mỹ.

Vẫn theo Antoine Bondaz, Bắc Kinh đã huy động nhiều phương tiện kể cả một số tập đoàn từ Alibaba hay Hoa Vi để nâng cấp mảng công nghiệp và công nghệ, đẩy mạnh khả năng sáng tạo… nhưng trong lĩnh vực quân sự thì Mỹ vẫn dẫn đầu thế giới.

Chuyên gia Pháp này mượn lời kết luận của giáo sư Michael Beckley đại học Tufts University, bang Massachusetts, Hoa Kỳ : "Mỹ đang và sẽ tiếp tục là một siêu cường trên thế giới trong nhiều thập niên nữa, ngoại trừ trường hợp phương Tây, mà đứng đầu là Mỹ không còn xem khả năng phát minh (capacité d’innovation) là một ưu tiên".

Thanh Hà

Nguồn : RFI, 24/09/2020

***********************

Không quân Trung Quốc công bố video mô phỏng cuộc tấn công vào căn cứ Mỹ 

Ntdvn, 22/09/2020

Trong bối cảnh căng thẳng khu vực gia tăng, Binh chủng Không quân Trung Quốc công bố một đoạn video mô phỏng máy bay ném bom H-6 mang hạt nhân thực hiện một cuộc tấn công vào một căn cứ giống hệt Căn cứ Không quân Andersen trên đảo Guam ở Thái Bình Dương của Hoa Kỳ, theo Reuters đưa tin ngày 21/9.

Video được đăng trên tài khoản Weibo của Binh chủng Không quân thuộc quân đội Trung Quốc hôm 19/9.

Đoạn video được đăng trên tài khoản Weibo của Binh chủng Không quân thuộc quân đội Trung Quốc hôm 19/9. Video này xuất hiện khi quân đội Trung Quốc tiến hành cuộc tập trận ngày thứ hai gần Đài Loan. Cuộc tập trận này được cho là để thể hiện sự tức giận trước chuyến thăm của một quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tới Đài Bắc.

Đảo Guam thuộc Hoa Kỳ là nơi đặt các cơ sở quân sự lớn của nước này, gồm có căn cứ Không quân. Các căn cứ quân sự ở đây là chìa khóa để đối phó với bất kỳ cuộc xung đột nào ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Đoạn video dài hơn 1 phút của Không quân Trung Quốc có nhạc nền thể hiện sự nghiêm trọng và kịch tính giống như một đoạn giới thiệu phim Hollywood. Video cho thấy máy bay ném bom H-6 cất cánh từ một căn cứ quân sự trên sa mạc. Đoạn video có tên "Thần chiến tranh H-6K tấn công!"

Khi máy bay ném bom H-6 đang bay được nửa chặng đường, thì phi công nhấn nút và phóng tên lửa tại một đường băng ven biển không xác định.

Từ một hình ảnh vệ tinh cho thấy, các tên lửa nằm trên đường băng được bố trí giống hệt như tại Căn cứ Không quân Andersen trên đảo Guam của Hoa Kỳ.

Trong video, mặt đất rung chuyển, sau đó là một vụ nổ trên không.

Phần mô tả trong video ghi: "Chúng tôi là những người bảo vệ an ninh trên không của đất mẹ ; chúng tôi có sự tự tin và khả năng luôn bảo vệ an ninh cho bầu trời của tổ quốc".

Cả Bộ Quốc phòng Trung Quốc và Bộ Tư lệnh khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương của Hoa Kỳ đều chưa đưa bình luận về video này.

Collin Koh, một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc phòng của Singapore, cho biết, video này có thể nhằm mục đích thể hiện sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc trong việc phóng chiếu sức mạnh tầm xa.

Ông nói : "Đoạn video nhằm cảnh báo người Mỹ rằng, ngay cả những vị trí được cho là an toàn, ở phía xa như đảo Guam cũng có thể bị đe dọa khi nổ ra xung đột ở một số nơi trong khu vực, có thể là Đài Loan hoặc Biển Đông".

Không quân Đài Loan cho biết, H-6 đã tham gia vào nhiều chuyến bay của Trung Quốc đến gần Đài Loan, bao gồm cả những chuyến bay được thực hiện vào tuần trước.

H-6K là mẫu máy bay ném bom mới nhất, dựa trên thiết kế Tu-16 cổ điển của Liên Xô vào những năm 1950.

Ngày 21/9, Bộ Tư lệnh phía Đông của quân đội Trung Quốc, cơ quan sẽ phụ trách các cuộc tấn công vào Đài Loan, đã công bố một video tuyên truyền của chính họ, có tên "Điều gì sẽ xảy ra nếu chiến tranh bùng nổ ngày hôm nay ?". Video cho thấy, những người lính chạy trên những ngọn đồi với cây cối rậm rạp và phóng tên lửa đạn đạo.

"Quê hương, tôi thề tôi sẽ chiến đấu cho bạn cho đến khi chết!", trích từ dòng chữ được đặt ở cuối video với các vụ nổ phát ra ở hậu cảnh.

Ngày 21/9, trong một cảnh báo rõ ràn g đối với Trung Quốc, Đài Loan cho biết, các lực lượng vũ trang của quốc đảo có quyền tự vệ và phản công trong bối cảnh bị "quấy rối và đe dọa". Tuần trước, Trung Quốc đã điều hàng chục máy bay phản lực đến khu vực eo biển Đài Loan.

Bộ Quốc phòng Đài Loan cho biết trong một tuyên bố rằng, họ đã "xác định rõ ràng" các quy trình để quốc đảo phản công trong bối cảnh "tần suất quấy rối và đe dọa cao từ tàu chiến và máy bay của đối phương trong năm nay".

Bộ Quốc phòng Đài Loan cũng đã công bố 2 video   cho thấy tên lửa được bắn vào máy bay F-16 trên không để thể hiện quyết tâm bảo vệ quốc đảo của mình.

Ngoài ra, Bộ Quốc phòng Đài Loan nhấn mạnh trong phần chú thích cho video rằng: "Hãy dám chiến đấu và chiến đấu đến người lính cuối cùng".

Nguyễn Minh

***********************

Trung Quốc 'mượn' phim Hollywood để dọa Mỹ ở vùng Châu Á-Thái Bình Dương ?

BBC, 21/09/2020

Không quân Trung Quốc mới đây đăng tải một đoạn video ngắn, với cảnh các máy bay ném bom có khả năng mang vũ khí hạt nhân H-6 tấn công giả định vào nơi trông giống Căn cứ Không quân Andersen của Mỹ trên đảo Guam, Thái Bình Dương.

Căn cứ Không quân Andersen của Mỹ trên đảo Guam, Thái Bình Dương.

Đoạn video được đăng trên tài khoản Weibo của Lực lượng Không quân Quân đội Giải phóng Nhân dân hôm thứ Bảy 19/9, là ngày thứ hai Trung Quốc có cuộc diễn tập ở gần Đài Loan.

Việc này nhằm tỏ ý giận dữ đối với chuyến thăm của một quan chức cao cấp Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tới Đài Bắc, Reuters tường thuật.

'Mượn' hình ảnh

Video dài 2 phút 15 giây, được trình bày theo kiểu giống như trailer giới thiệu của phim Hollywood, với phần nhạc nền trang nghiêm, gây xúc động.

Trong phim có cảnh các máy bay ném bom H-6 cất cánh từ một căn cứ ở sa mạc. Video này được đặt tên là "Thần chiến tranh H-6K tấn công".

Bay được nửa đường, một viên phi công nhấn nút thả tên lửa xuống đường băng cạnh biển, không được xác định cụ thể là nơi nào.

Cảnh nơi bị ném bom trong đoạn phim do quân đội Trung Quốc đăng tải được cho là trông giống thiết kế của Căn cứ Không quân Andersen

Quả tên lửa rơi xuống đường băng, và hình ảnh vệ tinh cho thấy nơi này có thiết kế rất giống với Căn cứ Andersen.

Guam là nơi đặt các cơ sở quân sự lớn của Hoa Kỳ, trong đó có một căn cứ không quân nơi sẽ đóng vai trò then chốt trong việc ứng phó với bất kỳ cuộc xung đột nào ở vùng Châu Á Thái Bình Dương.

Âm nhạc đột ngột dừng khi các hình ảnh hiện lên với cảnh mặt đất rung chuyển rồi tới cảnh vụ nổ, nhìn từ trên không xuống.

"Chúng tôi là những người bảo vệ an ninh cho bầu trời đất mẹ ; chúng tôi có niềm tin, và có khả năng bảo vệ an ninh cho bầu trời quê hương", không lực Trung Quốc viết trong một đoạn miêu tả ngắn về video.

Cả Bộ Quốc phòng Trung Quốc lẫn Bộ Tư lệnh Ấn Độ - Thái Bình Dương của Hoa Kỳ đều chưa bình luận gì về video này, Reuters nói.

Tuy nhiên, video "nhằm cảnh báo Mỹ rằng ngay cả ở những vị trí tưởng chừng an toàn, ở phía sau như Guam cũng có thể bị đe dọa khi cuộc xung đột liên quan tới các điểm nóng trong khu vực như Đài Loan hoặc Biển Đông bùng nổ", theo nhận xét của Collin Koh, nhà nghiên cứu tại tại viện nghiên cứu chiến lược và quốc phòng Singapore.

Báo South China Morning Post (SCMP) ở Hong Kong dẫn nguồn một số nhà quan sát, nói rằng một số cảnh trong đoạn video trông giống như được lấy trực tiếp từ bộ phim giành giải Oscar hồi năm 2008, The Hurt Locker, và bộ phim hành động ra hồi 1996, The Rock.

Báo này cũng dẫn nguồn tin thân cận với quân đội Trung Quốc xác nhận việc 'mượn' hình ảnh.

Nguồn tin ẩn danh này nói với SCMP rằng việc cơ quan tuyên truyền của quân đội Trung Quốc 'mượn' các cảnh trong phim Hollywood để làm sản phẩm của mình trông huy hoàng hơn là điều khá phổ biến.

Máy bay ném bom H-6 trong một lần trình diễn tại Bắc Kinh hồi 10/2009 (hình minh họa)

Tuy "mượn", nhưng quân đội Trung Quốc khó có khả năng phải đối diện với các vấn đề về vi phạm bản quyền khi "chỉ dùng vài giây", và "không nhằm mục đích thương mại", nguồn tin này nói.

Người dân Trung Quốc không quan tâm tới việc có chuyện mượn cảnh phim Hollywood hay không, mà họ để ý nhiều hơn tới nội dung thông điệp mà phim tuyên truyền đưa ra : đó là quân đội Trung Quốc sẽ không bao giờ để bất kỳ thì lực lượng nước ngoài nào can thiệp vào vấn đề Đài Loan, theo một nhà bình luận quân sự từ Hong Kong.

"Quân đội Giải phóng Nhân dân không chỉ tập trung duy nhất tới Guam", Song Zongping được SCMP dẫn lời. "Hoa Kỳ có các máy bay ném bom chiến lược triển khai ở một số căn cứ quân sự tại khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có cả các căn cứ ở Nhật Bản".

Hôm thứ Hai, Bộ Tư lệnh Tác chiến miền Đông Trung Quốc, vốn chịu trách nhiệm đối với việc tấn công Đài Loan, cũng ra một video tuyên truyền của riêng mình - video có tên "sẽ thế nào nếu chiến tranh nổ ra ngày hôm nay ?".

Trong video này có cảnh binh lính chạy vào những ngọn đồi rậm rạp cây cối và có tên lửa đạn đạo được phóng ra.

"Đất mẹ, tôi thề sẽ chiến đấu vì người cho tới chết", những dòng chữ Trung Quốc lớn màu vàng hiện lên vào cuối đoạn video, và hình ảnh các vụ nổ bùng lên ở phía hậu cảnh màn hình.

Máy bay ném bom H-6 đã thực hiện một số chuyến bay quanh và gần Đài Loan, theo thông tin từ không quân Đài Loan, bao gồm cả các chuyến bay hồi tuần trước.

********************

Không quân Trung Quốc đăng video dường như mô phỏng tấn công căn cứ Mỹở Guam

VOA, 21/09/2020

Lực lượng không quân của Trung Quốc vừa công bố một đoạn video mô phỏng cho thấy máy bay ném bom H-6 có khả năng mang vũ khí hạt nhân thực hiện một cuộc tấn công vào một địa điểm dường như là Căn cứ Không quân Andersen trên đảo Guam của Hoa Kỳ, theo Reuters.

Căn cứ Andersen của Không quân Hoa Kỳ trên đảo Guam.

Đoạn video, được phát hành hôm 19/9 trên tài khoản Weibo của Lực lượng Không quân Giải phóng Nhân dân, được đưa ra khi Trung Quốc thực hiện cuộc tập trận ngày thứ hai gần Đài Loan, để bày tỏ sự tức giận trước chuyến thăm của một quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tới Đài Bắc.

Guam là nơi có các cơ sở quân sự lớn của Hoa Kỳ, bao gồm cả căn cứ không quân, đây sẽ căn cứ trọng yếu đểđối phó với bất kỳ cuộc xung đột nào ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

Đoạn video dài 2 phút 15 giây của không quân Trung Quốc, có nhạc nền trang trọng, kịch tính giống như trong đoạn giới thiệu phim Hollywood, cho thấy máy bay ném bom H-6 cất cánh từ một căn cứ trên sa mạc. Đoạn video có tên "Thần chiến tranh H-6K tấn công !"

Đến khoảng giữa video, một phi công nhấn nút và phóng tên lửa tại một đường băng ven biển không xác định.

Các tên lửa nằm trên đường băng, một hình ảnh vệ tinh cho thấy nó trông giống hệt như cách bố trí của căn cứ Andersen.

Nhạc nền đột ngột dừng lại khi hình ảnh mặt đất rung chuyển xuất hiện, sau đó là hình ảnh một vụ nổ trên không.

"Chúng tôi là những người bảo vệ an ninh trên không của đất mẹ ; chúng tôi có sự tự tin và khả năng luôn bảo vệ an ninh cho bầu trời của tổ quốc", lực lượng không quân Trung Quốc viết trong đoạn video.

Bộ Quốc phòng Trung Quốc và Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Hoa Kỳ chưa phản hồi ngay yêu cầu bình luận của Reuters vềđoạn video này.

Ông Collin Koh, một thành viên nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc phòng của Singapore, cho biết đoạn video này nhằm làm nổi bật sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc trong việc tập trung vào sức mạnh vũ khí tầm xa.

Ông nói : "Đoạn video nhằm cảnh báo người Mỹ rằng ngay cả những vị tríđược cho là an toàn, hậu cứ nhưđảo Guam cũng có thể bịđe dọa khi nổ ra xung đột về các điểm chớp nhoáng trong khu vực, có thể làĐài Loan hoặc Biển Đông".

Biển Đông : Philippines kêu gọi hòa hoãn với Trung Quốc

RFI, 12/09/2020

Tổng thống Philippines ngày 11/09/2020 đã kêu gọi dùng biện pháp hòa bình để giải quyết tranh chấp với Trung Quốc trên Biển Đông. Ông Rodrigo Duterte đồng thời cho rằng luật pháp quốc tế phải được tuân thủ.

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte tiếp bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa tại phủ tổng thống, Manila, ngày 11/09/2020.  AP – Toto Lozano

Hồ sơ Biển Đông là chủ đề trọng tâm tại hội nghị ngoại trưởng thường niên của khối ASEAN, đặc biệt là các hành vi bức hiếp của Bắc Kinh nhắm vào các láng giềng, trong đó có Philippines.

Theo hãng tin Anh Reuters, tổng thống Philippines đã có những tuyên bố như trên trong cuộc hội đàm tại Manila với bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa, nhân dịp nhân vật này ghé thăm Philippines trong vòng công du 4 nước Đông Nam Á : Philippines, Indonesia, Malaysia và Brunei.

Đối với tổng thống Philippines, hành động của mọi nước đều phải dựa trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, do đó "Tất cả các tranh chấp phải được giải quyết một cách hòa bình".

Philippines, nhất là giới quân đội, đặc biệt nghi kỵ Trung Quốc, cáo buộc nước này đã có những hành vi xâm lấn lãnh hải, bắt nạt ngư dân Philippines, cản Philippines tiếp cận các nguồn năng lượng của mình. Tuy nhiên, từ lúc lên cầm quyền, tổng thống Duterte luôn cho thấy thái độ chạy theo Trung Quốc.

Việt Nam và Malaysia cũng có những lời tố cáo tương tự đối với Bắc Kinh trong năm nay, nhưng Trung Quốc vẫn cho rằng các hoạt động của họ là hoàn toàn hợp pháp, vì được thực hiện trong vùng biển của họ.

Tại Manila, bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc cũng đã gặp đồng nhiệm Philippines Delfin Lorenzana - một nhân vật thường xuyên chỉ trích gay gắt các hành vi trên biển của Trung Quốc.

Tại cuộc gặp hai bên cũng cam kết giữ gìn hòa bình và ổn định tại Biển Đông. Bộ trưởng Trung Quốc cũng cam kết tài trợ 20 triệu đô la trang thiết bị không gây sát thương cho Philippines.

Điều được Reuters chú ý là nội dung thông báo chung về cuộc gặp giữa hai bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc và Philippines đã bị điều chỉnh đáng kể so với bản được công bố trước đó rồi sau đó bị thu hồi.

Trong bản đầu tiên, ông Lorenzana đã tuyên bố với đồng nhiệm Trung Quốc rằng Hải Quân Philippines sẵn sàng thách thức bất cứ hoạt động nào gây tổn hại đến chủ quyền trên biển của nước mình, và sẽ tiếp tục tuần tra vùng biển của đất nước. Bộ trưởng Quốc phòng Philippines còn xác định rằng Manila sẽ tuân thủ đúng phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường trực năm 2016 "mà không nhượng bộ hay thay đổi gì".

Bộ Quốc phòng Philippines đã từ chối cho biết lý do vì sao đã rút lại bản thông báo ban đầu.

Trọng Nghĩa

************************

Biển Đông : Mỹ dự tính dùng nhiều hơn các thiết bị không người lái để chống Trung Quốc

RFI, 11/09/2020

Trong năm 2021, Hải quân Hoa Kỳ sẽ triển khai các thiết bị không người lái trên không, dưới nước và trên mặt nước trong khuôn khổ kế hoạch sử dụng công nghệ không người lái vào các tình huống chiến sự, đặc biệt để chống Trung Quốc ở vùng Biển Đông. Đó là thông báo của thiếu tướng Hải quân Robert Gaucher, Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ tại cuộc triển lãm quốc tế thường niên về các hệ thống vận chuyển không người lái, theo tin của trang mạng EurAsian Times hôm nay, 11/09/2020.

Hải quân Mỹ chuẩn bị phóng máy bay tự hành X-47B từ hàng không mẫu hạm USS George Bush (CVN 77), ngày 14/05/2013. USS George H.W. Bush (CVN 77) - MC2 Timothy Walter

Kế hoạch nói trên được mô tả là một "bước đột phá quan trọng" ở vùng Biển Đông. Theo EurAsian Times, Hải quân Hoa Kỳ muốn có một ngân sách 2 tỷ đôla để đóng 10 tàu không người lái trên mặt nước trong vòng 5 năm tới. Tuy nhiên, Quốc Hội Mỹ đã tỏ vẻ nghi ngờ về dự án này, thậm chí đã ngăn cản Hải quân Hoa Kỳ mua các tàu không người lái cỡ lớn.

Tại triển lãm nói trên, thiếu tướng Hải quân Gaucher nói : "Tôi muốn có thể điều một tàu không người lái trên mặt nước vào trong vùng mà đối phương đang kiểm soát. Nếu có bị mất tàu đó thì ta sẽ mất một tàu rẻ tiền hơn và không mất sinh mạng của người Mỹ nào".

Theo EurAsian Times, Hải quân Hoa Kỳ đã bắt đầu triển khai các hệ thống không người lái và thử nghiệm khả năng của các hệ thống đó. Năm ngoái họ đã cho chạy thử một tàu tự hành mang tên Sea Hunter từ San Diego đến Hawai và quay trở về. Đây là tàu đầu tiên có thể tự hành trên một hành trình như vậy. Hải quân Mỹ đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng của các hệ thống không người lái trong các chiến dịch trên biển trong trường hợp xảy ra xung đột với Trung Quốc, đặc biệt là ở vùng Biển Đông. Trong thời gian gần đây, Hoa Kỳ điều các chiến hạm và hàng không mẫu hạm đến Biển Đông với tần suất ngày càng cao.

Căng thẳng Mỹ- Trung về Biển Đông cũng đã bao trùm các hội nghị thường niên của ASEAN hiện đang diễn qua video, do Việt Nam chủ trì. Trong cuộc họp với các đồng nhiệm ASEAN, ngoại trưởng Mike Pompeo đã cùng với một số quốc gia Đông Nam Á bày tỏ quan ngại về những hành động "hung hăng" của Trung Quốc ở Biển Đông và một lần nữa ông Pompeo khẳng định những yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh ở vùng biển này là bất hợp pháp, chiếu theo phán quyết năm 2016 của Tòa Trọng tài Thường trực trong vụ Philippines kiện Trung Quốc. Hôm 09/09 vừa qua, tại cuộc họp với các ngoại trưởng ASEAN, ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã lên án quân đội Mỹ gây thêm căng thẳng ở Biển Đông và đã trở thành kẻ đi đầu trong việc quân sự hóa vùng biển này.

Thanh Phương

***********************

Việt Nam mua hệ thống giám sát của Israel trang bị cho tàu cảnh sát biển

VOA, 11/09/2020

Việt Nam vừa chọn công ty Controp của Israel làm nhà cung cấp hệ thống giám sát cho các tàu mới của lực lượng cảnh sát biển, truyền thông Israel dẫn thông báo từ công ty Controp cho biết hôm 11/9.

Tàu cảnh sát biển Việt Nam (phải) trong một vụ đối đầu với tàu hải cảnh Trung Quốc trên Biển Đông.

Controp là nhà sản xuất chuyên về hệ thống giám sát và điện quang. Công ty này đã trở thành nhà cung cấp tích cực cho Việt Nam trong vài năm qua khi Việt Nam bắt đầu đầu tư vào việc nâng cấp vũ khí, thiết bị cho quân đội giữa bối cảnh căng thẳng trong khu vực Biển Đông đang ngày càng gia tăng.

Tin cho hay hợp đồng mới nhất của Việt Nam với công ty Israel là hệ thống giám sát iSea-25HD, phiên bản đơn giản hơn của các bộ iSea30 và iSea50. Hệ thống này được đặt trong một bộ đơn nhất dành cho tàu thuyền cỡ trung bình.

Sẽ có 12 tàu cảnh sát biển được trang bị hệ thống mới, trong đó có 7 tàu do nhà máy đóng tàu Hồng Hà tại Việt Nam đóng và số tàu còn lại được nhà máy L&T đóng tại Ấn Độ.

Giám đốc tiếp thị cấp cao khu vực Châu Á của Controp, Dror Harari, cho biết hệ thống giám sát iSea-25HD được phát triển trong 2,5 năm qua, với hệ thống camera cả ngày và đêm, chế độ xem trực thị (LOS) liên tục, không bị gián đoạn, đảm bảo hình ảnh rõ nét ngay cả trong điều kiện khắc nghiệt trên biển như sương mù, độ ẩm cao, nước bắn…, cho phép tàu thuyền phát hiện được các vật thể nhỏ và tàu cá ở khoảng cách xa lên đến 10 km và phát hiện các tàu lớn hơn lên đến 20 km. Thiết bị nặng 13 kg này cũng được trang bị công cụ tìm kiếm bằng laser.

"Đây là lần đầu tiên chúng tôi bán phiên bản này cho người Việt Nam", Defense News dẫn lời ông Harari nói, đồng thời cho biết các hệ thống giám sát mới sẽ được giao cho Việt Nam sau vài tháng.

Kể từ khi Việt Nam thực hiện chính sách hiện đại hóa quân đội, Israel đang trở thành nhà cung cấp vũ khí lớn thứ hai cho quân đội Việt Nam, chỉ sau đối tác truyền thống là Nga, theo Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI).

Ngược lại, với chi phí lên đến hàng tỷ đô la cho việc mua sắm vũ khí hiện đại từ Israel, Việt Nam cũng trở thành khách hàng lớn nhất của ngành công nghiệp quốc phòng Israel trong khu vực Đông Nam Á.

Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế nói mối quan hệ hợp tác quốc phòng song phương giữa Việt Nam và Israel không chỉ đơn thuần là mua bán vũ khí, mà còn phát triển theo chiều sâu thông qua các chương trình hợp tác quân sự, nhất là chuyển giao công nghệ sản xuất vũ khí hiện đại.

Tương lai Biển Đông : Căng thẳng giữa Trung Quốc và Mỹ tiếp tục

Nguyễn Trường, RFA, 10/09/2020

Kể từ khi đại dịch Covid-19 bùng phát vào tháng 3/2020, những căng thẳng tại biển Đông đã gia tăng. Nguyên nhân chủ yếu là do Trung Quốc tiếp tục tỏ thái độ quyết đoán, cùng với đó là việc quan hệ Mỹ-Trung xấu đi trong một loạt vấn đề, trong đó có vấn đề biển Đông. Những hành động của Bắc Kinh nhằm khẳng định quyền tài phán và thể hiện rằng Covid-19 không làm suy yếu ý chí chính trị hay khả năng sẵn sàng chiến đấu của Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) đã phản tác dụng. Mỹ đã tăng cường sự hiện diện quân sự tại biển Đông cũng như đẩy mạnh việc chỉ trích các hành động của Trung Quốc. Quan trọng hơn cả, để ủng hộ các nước Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền, Washington đã gắn chính sách biển Đông của mình với phán quyết của Tòa trọng tài năm 2016. Trung Quốc và Mỹ liên tục cáo buộc nhau kích động căng thẳng và quân sự hóa tranh chấp.

Tàu sân bay USS Ronald Reagan của Mỹ tập trận cùng tàu của Lực lượng phòng vệ Biển Nhật Bản ở Biển Đông hôm 31/8/2018 - Reuters

Các nước Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền tại biển Đông cho rằng Bắc Kinh đã lợi dụng đại dịch Covid-19 để thúc đẩy tuyên bố chủ quyền, đồng thời phản ứng bằng lập trường cứng rắn hơn. Các nước này tiếp tục bác bỏ cơ sở pháp lý "đường 9 đoạn" của Trung Quốc và viện dẫn phán quyết của Tòa trọng tài năm 2016. Mặc dù các quốc gia ven biển tại Đông Nam Á nhìn chung tán thành việc Mỹ ủng hộ họ thực thi quyền hàng hải trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của mình, nhưng các nước này cũng kiềm chế không công khai khẳng định điều này để tránh chọc giận Trung Quốc.

Trong vòng 18 tháng tới, căng thẳng không có khả năng hạ nhiệt. Quan hệ Mỹ-Trung sẽ tiếp tục đi xuống, bất luận ai là người chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020. Trung Quốc và Mỹ sẽ tăng cường hoạt động quân sự tại biển Đông, làm gia tăng nguy cơ đối đầu. Căng thẳng gia tăng tại eo biển Đài Loan sẽ tác động tới tranh chấp tại biển Đông. Các nỗ lực của Đông Nam Á trong việc bảo vệ quyền chủ quyền bằng cách nhấn mạnh tầm quan trọng của luật pháp quốc tế và thông qua đàm phán với Trung Quốc về COC sẽ không làm thay đổi những động lực cốt lõi trong tranh chấp ở biển Đông.

Cạnh tranh chiến lược leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ tiếp tục đổ thêm dầu vào ngọn lửa căng thẳng tại biển Đông. Mối bất hòa giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ gia tăng đáng kể từ nay cho tới cuộc bầu cử tổng thống Mỹ tháng 11 tới. Với sự đồng thuận lưỡng đảng tại Mỹ về Trung Quốc, chính quyền Mỹ mới nếu do Joe Biden dẫn dắt cũng sẽ không thể thực hiện một chính sách mang tính hòa giải hơn tại biển Đông được. Nếu Tổng thống Trump tái cử, chính quyền của ông sẽ tiếp tục chính sách cứng rắn với Trung Quốc trong vấn đề biển Đông. Vì thế, trong giai đoạn 2020-2021, chúng ta sẽ chứng kiến sự gia tăng tần suất các chiến dịch quân sự của Mỹ tại biển Đông, bao gồm các sứ mệnh hiện diện, các chuyến bay qua, các cuộc tập trận và FONOP. Mỹ nhiều khả năng sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt bổ sung nhằm vào các công ty, cá nhân tại Trung Quốc mà Mỹ cáo buộc thực hiện chính sách của Bắc Kinh tại biển Đông.

Thông qua việc triển khai tàu hải quân tại EEZ của Malaysia cũng như qua tuyên bố của Pompeo, Mỹ đã cho thấy ý định gia tăng sự hỗ trợ dành cho các nước Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền. Sự hỗ trợ này có thể bao gồm việc chuyển giao trang thiết bị như radar, thiết bị không người lái và tàu tuần tra để các nước có thể giám sát chặt chẽ hơn các hoạt động của Trung Quốc trong EEZ của họ, nhất là việc đánh cá trái phép và sự hiện diện của các tàu của Chính phủ Trung Quốc. Pompeo cũng ám chỉ rằng Mỹ có thể sẵn sàng hỗ trợ pháp lý cho các nước Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền.

Trung Quốc sẽ đẩy mạnh các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ và quyền tài phán tại biển Đông và gia tăng sức ép với Đài Loan nhằm thúc đẩy tư tưởng dân tộc chủ nghĩa của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tập Cận Bình và chuyển hướng sự chú ý khỏi các khó khăn kinh tế của Trung Quốc. Vì thế, quy mô và tần suất các cuộc tập trận của Hải quân PLA tại biển Đông cũng sẽ gia tăng. Các hoạt động quân sự của Mỹ, trong đó có FONOP, sẽ không ngăn cản được Trung Quốc. Nếu như tần suất FONOP tại biển Đông gia tăng, Hải quân PLA có thể áp dụng cách tiếp cận đối đầu hơn nhằm phản ứng trước việc các tàu hải quân Mỹ đi qua các quần đảo Trường Sa hay Hoàng Sa, làm gia tăng nguy cơ đụng độ trên biển mà có thể châm ngòi cho một cuộc khủng hoảng quân sự-chính trị trong quan hệ Mỹ-Trung.

Dự báo trong năm tới, Trung Quốc sẽ tiếp tục triển khai tàu khảo sát tới EEZ của các nước Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền, cũng như quấy rối các tàu tiến hành khai thác và thăm dò dầu khí theo thỏa thuận với các nước này. Mục đích của Trung Quốc là ép buộc chính phủ các nước Đông Nam Á ký thoả thuận khai thác chung với Trung Quốc, đồng thời cản trở các tập đoàn năng lượng quốc tế tham gia các dự án khai thác dầu khí ngoài khơi cùng các công ty năng lượng Đông Nam Á khi không được Bắc Kinh chấp thuận.

Tàu hải cảnh Trung Quốc nhìn từ tàu cảnh sát biển của Việt Nam ở Biển Đông hôm 14/5/2014 – Reuters

Các nước Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền tại biển Đông quyết tâm bảo vệ tuyên bố về chủ quyền lãnh thổ và quyền chủ quyền trong EEZ của họ. Các nước này cũng không kém phần quyết tâm để không bị lôi kéo vào tranh cãi giữa Mỹ và Trung Quốc tại các vùng biển tranh chấp. Do sự bất cân xứng về sức mạnh, các nước Đông Nam Á không thể sử dụng hải quân hay lực lượng bảo vệ bờ biển để đối đầu với Hải quân Trung Quốc (PLA) hay lực lượng Cảnh sát biển Trung Quốc, mà chỉ có thể giám sát các hoạt động của họ. Trong tương lai, năng lực của họ trong hoạt động này có thể còn suy giảm vì các chính phủ phải cắt giảm chi tiêu quốc phòng do khủng hoảng kinh tế bắt nguồn từ đại dịch Covid-19 và phải điều chuyển bớt năng lực cảnh sát biển và hải quân vốn đã hạn chế nhằm đối phó với tình trạng cướp biển đang ngày càng gia tăng trong và ngoài các vùng lãnh hải. Do đó, các nước Đông Nam Á còn lại 2 lựa chọn chính sách, và không lựa chọn nào có thể ngăn cản Trung Quốc hành động quyết đoán.

Lựa chọn thứ nhất là tiếp tục nhấn mạnh rằng các quyền trên biển của họ được xác định theo UNCLOS, và được phán quyết của Tòa trọng tài năm 2016 bảo vệ. Tuy nhiên, Trung Quốc cho rằng các quyền lịch sử của họ tại biển Đông phải được ưu tiên so với UNCLOS và phán quyết của Tòa trọng tài là vô giá trị. Chiến lược của các nước Đông Nam Á nhằm làm cho Trung Quốc phải hổ thẹn và điều chỉnh các tuyên bố chủ quyền theo UNCLOS sẽ không thành công và Bắc Kinh sẽ sẵn sàng chấp nhận việc uy tín bị suy giảm.

Lựa chọn thứ hai là đàm phán COC giữa ASEAN và Trung Quốc, với hy vọng rằng nó sẽ điều chỉnh cách hành xử của Trung Quốc và làm giảm căng thẳng. Tuy nhiên, do đại dịch Covid-19, từ đầu năm tới nay, các quan chức 10 nước thành viên ASEAN và Trung Quốc chưa thể gặp nhau để tiếp tục đàm phán. Tháng 7/2019, các quan chức đã nhất trí về dự thảo thứ nhất của COC. Cuộc gặp gần đây nhất của Nhóm làm việc chung (JWC) ASEAN-Trung Quốc về COC diễn ra tại Đà Lạt, Việt Nam vào tháng 1/2019. Hai cuộc gặp của JWC dự kiến diễn ra vào đầu năm 2020 – tại Brunei vào tháng 2 và tại Philippines vào tháng 5 – đều đã bị huỷ do đại dịch Covid-19. Tính chất nhạy cảm của các cuộc đàm phán này không cho phép tiến hành thông qua hình thức họp trực tuyến. Tình hình có thể thay đổi vào cuối năm nay và các nội dung ít nhạy cảm của COC có thể được đàm phán trực tuyến. Bắc Kinh có vẻ muốn nối lại đàm phán. Tuy nhiên, ngay cả khi các cuộc thảo luận được nối lại, sự ngắt quãng trong công việc của JWC có nghĩa là mục tiêu hoàn tất COC trong năm 2021 mà Trung Quốc đơn phương tuyên bố sẽ khó có thể đạt được. Ngay từ trước khi đại dịch xảy ra, nhiều nước thành viên ASEAN đã bày tỏ nghi ngờ về khả năng đạt được mục tiêu này khi xét tới tính phức tạp của các vấn đề thảo luận. Vì thế, có thể phải tới năm 2022 hoặc 2023 thì COC mới được ký kết, và vào thời điểm đó, Trung Quốc hẳn đã củng cố vững chắc hơn đáng kể vị thế của mình tại biển Đông.

Không có nhiều lý do để tỏ ra lạc quan rằng căng thẳng sẽ lắng dịu tại khu vực biển Đông trong giai đoạn 2020-2021. Cạnh tranh Mỹ-Trung, động lực trung tâm của tình trạng này, chắc chắn sẽ leo thang. Đối mặt với thực tế khó khăn này, các nước Đông Nam Á sẽ không có sẵn nhiều công cụ để hạ nhiệt tranh chấp ngoài việc viện dẫn luật pháp quốc tế và chủ nghĩa đa phương. Như vậy, tranh chấp tại biển Đông sẽ vẫn đứng đầu nghị trình an ninh của Đông Nam Á trong tương lai sắp tới.

Năm nay là năm Việt Nam giữ vai trò Chủ tịch ASEAN, Việt Nam đã rất hy vọng đẩy mạnh vấn đề biển Đông và tiến trình đàm phán COC trong nghị trình của ASEAN cũng như tại Hội nghị Đông Á (EAS) và Diễn đàn khu vực ASEAN. Tuy nhiên, với sự bùng phát của đại dịch Covid-19, các nỗ lực của Việt Nam bị giảm đi rất nhiều.

Chúng ta còn nhớ mới đây, hồi tháng 7 năm nay, phía Việt Nam đã phải tiếp tục rút khỏi việc thăm dò tại Lô 06.1 do lo ngại sức ép từ phía Trung Quốc và sự chưa sẵn sàng của lãnh đạo Việt Nam trong việc đối mặt với đe doạ từ Trung Quốc. Trước đó, năm 2017 và 2018, Việt Nam đã phải yêu cầu công ty Repsol rút khỏi các Lô 136.3 và 07.3.

Như vậy, trong tương lai, khả năng Trung Quốc sẽ được đà lấn tới, tiếp tục đe doạ hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí của Việt Nam ngay tại EEZ của Việt Nam. Dư luận quốc tế gần đây cũng rộ lên khả năng Việt Nam sẽ theo gót Philippines để sử dụng phương án Tòa Trọng tài theo Phụ lục VII UNCLOS, nhằm lôi Trung Quốc ra Tòa quốc tế. Tuy nhiên, khả năng này vẫn còn chưa rõ ràng, khi Việt Nam năm nay đang chuẩn bị cho Đại hội đảng cộng sản lần thứ 13, là dịp mà các phe nhóm chính trị giành quyền lực cho nhóm mình. Chính vì vậy, các khả năng có các hành động pháp lý mạnh mẽ tại biển Đông khó có thể xảy ra năm nay.

Việt Nam cũng đặt hy vọng nhiều vào tiến trình đàm phán COC năm nay. Tuy nhiên, với các dự báo như trên, khả năng COC khó mà có thể ký kết được trong tương lai gần. Và đương nhiên, Trung Quốc muốn sử dụng COC để loại Mỹ ra ngoài vùng ảnh hưởng. Và đây cũng sẽ là một trở ngại cho Việt Nam trong việc cân bằng quyền lực giữa Mỹ và Trung Quốc trong vai trò chủ tịch ASEAN năm nay.

Nguyễn Trường

Nguồn : RFA, 10/09/2020

***********************

Trung Quốc lại ‘thổi lửa’ ở Biển Đông

Hoàng Lan, Thoibao.de, 10/09/2020

Trung Quốc ngày càng hung hăng trên các hồ sơ mà nước này có tranh chấp chủ quyền từ Biển Đông, Biển Hoa Đông cho đến Eo biển Đài Loan bằng việc tiến hành hàng loạt các cuộc tập trận. Chính quyền Trung Quốc mới đây đã phát đi thông báo từ ngày hôm 07/09/2020 sẽ tiến hành nhiều cuộc tập trận hơn nữa trên vùng biển phía đông và đông bắc Trung Quốc.

Ảnh : Phái đoàn quân sự Mỹ – Nhật, do hai bộ trưởng Quốc Phòng dẫn đầu, hội đàm tại căn cứ không quân Anderson, Guam, ngày 29/08/2020

Chiến dịch mới nhất này gồm hai cuộc tập trận.

Cục Hải sự Trung Quốc cho hay cuộc tập trận thứ nhất diễn ra ở vùng biển Bột Hải, ngoài khơi thành phố cảng Tần Hoàng Đảo thuộc tỉnh Hà Bắc, vào ngày 07/09.

Cuộc tập trận thứ hai, trong đó có phần bắn đạn thật, sẽ được tổ chức ở khu vực phía nam của vùng biển Hoàng Hải trong ngày 08-09/09. Theo thông báo, tất cả tàu thuyền bị cấm vào khu vực tập trận.

Tháng trước, Trung Quốc đã tiến hành một sự kiện hiếm thấy và bất thường là tổ chức 4 cuộc tập trận kéo suốt từ biển Hoa Đông, Hoàng Hải cho đến Biển Đông.

Trong đợt tập trận nói trên, Trung Quốc đã bắn 2 tên lửa đạn đạo chống hạm, gồm tên lửa Đông Phong 21 (DF-21) và Đông Phong 26 (DF-26) về phía Biển Đông, vào một khu vực giữa tỉnh Hải Nam và quần đảo Hoàng Sa. Một nguồn tin từ Bộ Quốc phòng Mỹ cho rằng Trung Quốc đã bắn đến 4 tên lửa đạn đạo đến Biển Đông.

Trước đó, hai Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ và Nhật Bản đã có cuộc gặp tại căn cứ quân sự Andersen trên đảo Guam ngày 29/08/2020 nhằm thắt chặt hợp tác quân sự song phương.

Lãnh đạo quân sự hai nước lên án mạnh mẽ những nước đơn phương dùng vũ lực để thay đổi nguyên trạng các tuyến lưu thông hàng hải, ám chỉ đến Trung Quốc.

Theo RFI, Bộ trưởng Mark Esper và đồng nhiệm Taro Kono nhất trí duy trì kiểm soát chiến lược hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông và biển Hoa Đông. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ nhắc đến cam kết Washington bảo vệ Tokyo theo điều 5 của Hiệp ước An ninh Mỹ – Nhật, được áp dụng với trường hợp quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, hiện do Nhật Bản kiểm soát, nhưng Trung Quốc đòi chủ quyền.

Về vụ bắn tên lửa của Trung Quốc ra Biển Đông, bộ trưởng Quốc phòng hai nước đều xác nhận đó là nhằm cảnh cáo các máy bay trinh sát của Mỹ hoạt động gần khu vực hải quân Trung Quốc đang tập trận.

Trước mối đe dọa tên lửa từ Trung Quốc, vào tháng 09 này, Nhật Bản có thể sẽ thảo luận những giải pháp phòng thủ thay thế, sau khi từ bỏ dự án triển khai hệ thống chặn tên lửa Aegis Ashore của Mỹ.

Các nước trong khu vực và các nước liên quan đều đã lên tiếng phản đối việc Trung Quốc bắn tên lửa ra Biển Đông.

Ảnh : Thông cáo ngày 27/08 của Bộ Quốc phòng Mỹ về việc Trung Quốc bắn tên lửa ở Biển Đông

Tên lửa DF-26, được bắn thử với tên lửa Đông Phong DF-21 ngày 26/08, có tầm bắn 4.000 km (2.485 dặm), được coi là "loại tên lửa diệt tầu sân bay" và có khả năng mang đầu đạn hạt nhân. Loại hỏa tiễn này nằm trong các loại vũ khí bị cấm trong Hiệp ước về loại bỏ tên lửa tầm trung (INF) được Hoa Kỳ và Liên Xô ký từ khi kết thúc Chiến tranh lạnh. Do không bị ràng buộc vì Hiệp ước này, Trung Quốc đã triển khai khoảng 2.000 tên lửa liên lục địa hoặc tên lửa hành trình có tầm bắn từ 500 km đến 5.500 km. Đây là lý do được Washington nêu khi giải thích về việc rút khỏi INF.

Vụ thử nghiệm tên lửa diễn ra trong khuôn khổ cuộc tập trận từ ngày 24 đến 29/08 ở phía bắc quần đảo Hoàng Sa.

Bộ Quốc phòng Mỹ phát đi thông cáo ngày 27/08 khẳng định "các hành động của Bắc Kinh, kể cả việc thử tên lửa, càng gây thêm bất ổn cho tình hình ở Biển Đông".

Bộ Quốc Phòng Mỹ cho rằng cuộc tập trận của Quân đội Trung Quốc nằm trong hàng loạt hoạt động của Bắc Kinh nhằm áp đặt các yêu sách hàng hải phi pháp và gây bất lợi cho các nước láng giềng Đông Nam Á tại Biển Đông.

Theo Lầu Năm Góc, Trung Quốc đã đi ngược lại cam kết ghi trong bản Tuyên bố về Cách ứng xử trên Biển Đông (DOC) năm 2002 và đặt ra nghi vấn về động cơ thực thụ của Bắc Kinh trong đàm phán về Bộ quy tắc ứng xử (COC).

Ngày 26/08/2020, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam, Lê Thị Thu Hằng cho biết "việc Trung Quốc liên tiếp tiến hành tập trận ở khu vực quần đảo Hoàng Sa vi phạm chủ quyền Việt Nam (…) đi ngược lại tinh thần Tuyên Bố về Ứng Xử của Các Bên ở Biển Đông (DOC)" và khiến tình hình thêm phức tạp, bất lợi cho tiến trình đàm phán giữa Trung Quốc với các nước ASEAN về Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC).

Ba mục tiêu

Các cuộc tập trận ngày càng hùng hậu và trên quy mô lớn của Trung Quốc nhằm ba mục tiêu.

Thứ nhất là nhằm kích động tinh thần dân tộc trong nước. Thứ hai là để ngăn chặn các lực lượng bên ngoài, đặc biệt là Mỹ, can thiệp vào Biển Đông. Và thứ ba là cảnh cáo các nước láng giềng về các yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh.

Nhưng các nước có tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc ngày càng phản đối mạnh mẽ : Việt Nam thì yêu cầu Bắc Kinh hủy các cuộc tập trận ở Hoàng Sa đồng thời đề nghị tăng cường hợp tác với Ấn Độ vì sự ổn định của khu vực Ấn Đô – Thái Bình Dương, Philippines cho biết sẽ cầu viện Mỹ nếu Trung Quốc tấn công tầu của Philippines ở Biển Đông.

Riêng Mỹ sẽ không từ bỏ các chiến dịch FONOP ở trong vùng. Chiến hạm Mỹ đã thực hiện tuần tra vùng biển Hoàng Sa vào lúc Trung Quốc tập trận bắn đạn thật. Một hôm sau khi Trung Quốc phóng thử tên lửa ở Biển Đông, ngày 27/08, chiếc khu trục hạm USS Mustin (DDG-89) đã đi ngang qua vùng quần đảo Hoàng Sa nhằm "duy trì các quyền hạn, quyền tự do và quyền sử dụng hợp pháp vùng biển được luật pháp quốc tế công nhận".

Phát ngôn viên Mỹ khẳng định là chiến dịch bảo về quyền tự do hàng hải vừa thực hiện cũng nhằm "thách thức yêu sách của Trung Quốc đối với các đường cơ sở thẳng bao quanh quần đảo Hoàng Sa".

Để đối phó với Trung Quốc, Mỹ còn quyết định tổ chức họp "Bộ Tứ kim cương".

Ảnh chụp thông báo của Bộ Ngoại giao Mỹ về việc trừng phạt các công ty Trung Quốc cải tạo Biển Đông

Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Robert O’Brien đã lên án "thái độ rất hung hăng" hiện nay của Trung Quốc khi phát biểu tại tổ chức phi chính phủ Hội đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council) ngày 28/08.

Hãng tin Reuters cho biết Hoa Kỳ dự trù tổ chức nhiều cuộc họp cấp cao với các đối tác an ninh Nhật Bản, Úc và Ấn Độ trong "Bộ Tứ" (QUAD). Cụ thể, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo sẽ họp với đồng nhiệm Bộ Tứ vào tháng 09 và 10/2020. Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Robert O’Brien sẽ họp với các đồng nhiệm Bộ Tứ ở Hawaii vào tháng 10.

Ngày 26/08, Bộ Ngoại giao Mỹ công bố lệnh trừng phạt các công ty Trung Quốc và cá nhân tham gia xây đảo nhân tạo ở Biển Đông và cho biết "Washington sẽ tiếp tục hành động cho tới khi Trung Quốc chấm dứt các hành vi cưỡng ép trên Biển Đông, hướng tới lợi ích chung và cư xử một cách thân thiện, tôn trọng các nước láng giềng".

Một trong những cái tên nổi trội nhất danh sách trừng phạt là Tập đoàn Kiến thiết giao thông Trung Quốc (CCCC). Không chỉ tham gia vào quá trình bồi đắp và xây dựng trái phép các thực thể nhân tạo ở Biển Đông, Mỹ xác định CCCC còn là nhà thầu hàng đầu được Bắc Kinh sử dụng trong sáng kiến "Vành đai, con đường".

Lệnh trừng phạt ngày 26/08 được coi là một trong những nỗ lực đáng ghi nhận sau tuyên bố lập trường mới về Biển Đông và cam kết hỗ trợ các nước bị Trung Quốc xâm phạm chủ quyền.

Hoàng Lan

Nguồn : Thoibao.de, 10/09/2020

Việt Nam chỉ kiện Trung Quốc về Biển Đông "khi đàm phán bế tắc và chiến tranh đã gần kề". Việt Nam cũng kiên định không đứng về phe nào trong cuộc tranh chấp quyền lực ở Châu Á-Thái Bình Dương giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.

Tàu hải cảnh 3501 neo cạnh tàu nghiên cứu biển 20026 cạnh bãi Gạc Ma thuộc Trường Sa của Việt Nam vào tháng 4/2016. Tàu này hiện đang bảo vệ tàu Hải dương Địa chất 8 hoạt động trái phép trong thềm lục địa Việt Nam từ đầu tháng 7/2019 - Ảnh minh họa (Thanh Niên, 24/07/2019)

Quan điểm xuyên suốt này đã được lan tỏa trong nội bộ những nhà ngoại giao có thẩm quyền nhất của Việt Nam về xung đột ở Biển Đông hiện nay.

Tuy nhiên lập trường này chưa bao giờ được nói chính thức bởi Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh. Do đó khi Bộ Ngoại giao không lên tiếng bình luận thì coi như lời nói của người trong cuộc đã được bật đèn xanh.

Tại sao lúc này ?

Nhưng câu hỏi đặt ra là tại sao hai vấn đề được đưa ra cùng một lượt vào lúc này, khi hai nước Việt-Trung không có bất cứ cuộc họp song phương nào về Biển Đông. Nhưng cũng không vô ích khi để cho Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV, Voice of Vietnam) phổ biến bài viết quan trọng này vào dịp kỷ niệm 75 năm thành lập Bộ Ngoại giao (28/8/1945-28/8/2020), là nhằm trấn an Ban Chấp hành Trung ương dự bị khóa XIII an tâm về đường lối đối ngoại cơ bản giữa Việt Nam-Trung Quốc và Việt Nam-Hoa Kỳ sẽ không thay đổi trong nhiệm kỳ tới.

Đáng chú ý là bài viết của VOV xuất hiện 2 tháng sau khi Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị của Trung Quốc cảnh cáo Việt Nam tại Hội nghị lần thứ 12 của Ủy ban chỉ đạo hợp tác song phương Việt Nam-Trung Quốc, ngày 21/07/2020.

Đài Phát thanh quốc tế Trung Hoa (CRI, China Radio International) đưa tin trong bản tiếng Việt ngày 22/07/2020 đã trích lời họ Vương nói với Phó Thù tướng, Bộ trường Ngoại giao Phạm Bình Minh rằng : "Trung Quốc và Việt Nam cần kiên trì kiểm soát bất đồng thông qua đối thoại và hiệp thương song phương theo nhận thức chung đạt được giữa lãnh đạo tối cao hai Đảng và hai nước, tìm kiếm giải pháp công bằng và hợp lý theo một loạt thỏa thuận ký giữa hai bên. Trung Quốc và Việt Nam còn cần cùng các nước ASEAN, tuân thủ "Tuyên bố về ứng xử của các bên trên Nam Hải" (DOC, Declaration on the Conduct of the Parties in the South China Sea), thúc đẩy tham vấn về "Bộ Quy tắc ứng xử trên Nam Hải" (COC, Code of Conduct), không dành bất cứ cơ hội nào cho sự quấy rối và phá hoại của thế lực bên ngoài".

Vương Nghị không nói tên "thế lực bên ngoài", nhưng ai cũng hiểu là Hoa Kỳ, đồng minh của khối ASEAN, đã tăng cường các cuộc tuần duyên và tập trận của Hạm đội số 7 ở Biển Đông từ đầu năm 2020.

Nhưng Trung Quốc lại không có quyền chủ quyền ở Biển Đông như trong hình Bắc Kinh tự vẽ được gọi là Lưỡi bò, để tiếm nhận 3/4 điện tích trên 3 triệu cây số vuông biển đảo ở Biển Đông, bao gồm cả hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Cho đến tháng 1/1974, cả hai quần đảo này thuộc quyền kiểm soát và bảo vệ của Chính phủ Việt Nam Cộng hòa ở miền Nam. Sau năm 1975, bắt đầu từ năm 1988, Trung Quốc đã đánh chiếm thêm 8 vị trí đá và bãi san hô ở quần đảo Trường Sa, sau 13 năm hoàn toàn kiểm soát bởi hải quân cộng sản Việt Nam.

Các vị trí bị quân Trung Quốc chiếm gồm Châu Viện, Chữ Thập, Ga Ven, Gạc Ma, Tư Nghĩa, Xu Bi và Vành Khăn (mất năm 1995). Sau khi Vành Khăn mất, Việt Nam coi như mất luôn quyền kiểm soát bãi Cỏ Mây, một rạn san hô vòng thuộc cụm Bình Nguyên của quần đảo Trường Sa nằm về phía đông nam của đá Vành Khăn. Hiện bãi Cỏ Mây đang bị tranh chấp giữa Phi Luât Tân và Trung Quốc.

Trong khi đó phía Việt Nam kiểm soát 21 thực thể địa lý ở Trường Sa, gồm 7 đảo san hô/cồn cùng 14 rạn san hô.

Theo Tiến sĩ Trần Công Trục, nguyên Trưởng ban Biên giới Chính phủ cho biết Trường Sa được chia thành thành 2 nhóm đảo, tuyến Bắc Trường Sa và Nam Trường Sa. Ông nói :

"Các đảo phía Bắc Trường Sa mà Việt Nam đang canh giữ, thực thi chủ quyền gồm 10 đảo, đá gồm : Song Tử Tây, Đá Nam, Đá Thị, Sơn Ca, Nam Yết, Len Đao, Cô Lin, Sinh Tồn, Sinh Tồn Đông, Đá Lớn. Các đảo phía Nam Trường Sa mà Việt Nam đang bảo vệ gồm 11 đảo, đá sau : Trường Sa, Trường Sa Đông, An Bang, Phan Vinh, Thuyền Chài, Tiên Nữ, Núi Le, Tốc Tan, Đá Tây, Đá Đông, Đá Lát" (theo Infonet).

Khi nào kiện ?

Tuy nhiên, từ đầu năm 2020, tình hình Biển Đông đã đột biến căng thẳng với các hoạt động đe dọa Mã Lai, Nam Dương, Brunei, Phi Luật Tân và Việt Nam của Hải quân Trung Quốc khiến Mỹ phải lên tiếng.

Trong tuyên bố cứng rắn nhất từ trước đến nay, đưa ra ngày 13/07/2020, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo đã quyết liệt bác bỏ yêu sách của Trung Quốc giành làm chủ các nguồn tài nguyên ở hầu hết Biển Đông, cũng như việc nước này mở chiến dịch đe dọa để kiểm soát. Ông nói hành động của Bắc Kinh là hoàn toàn phi pháp (1).

Tuyên bố của ông Pompeo lưu ý rằng Trung Quốc không có bất cứ quyền gì để áp đặt ý muốn của mình ở Biển Đông, cũng như không có căn bản pháp lý nào để dành quyền chủ quyền về Đường 9 Đoạn (hay còn gọi là đường Lưỡi bò) mà Bắc Kinh công bố năm 2009. Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cũng nhắc nhở Bắc Kinh rằng yêu sách vô căn cứ của họ cũng đã bị Tòa hòa giải Quốc tế bác bỏ hoàn toàn ngày 12/07/2016 trong vụ kiện về đường 9 đoạn của Phi Luật Tân (2).

Nhiều nước lớn trên Thế giới, kể cả khối Liên hiệp Châu Âu, Úc, Tân Tây Lan, Ấn Độ, Nhật Bản v.v. đã lên án Trung Quốc lợi dụng nạn dịch phát xuất từ Vũ Hán (Trung Quốc) , tên khoa học là Covid 19, để gia tăng áp lực lên các nước có tranh chấp ở Biển Đông với Bắc Kinh, bao gồm Việt Nam, Phi Luật Tân, Mã Lai, Nam Dương và Brunei, để giành phần thắng.

Vì ở vào vị trí chiến lược quan trọng và chiếm phần lớn cửa ngõ ra Biển Đông, Việt Nam đã biến thành đối tượng mà Trung Quốc muốn khống chế, hay chiếm đóng nếu có cơ hội. Trong vòng 5 năm qua , kể từ năm 2014, Trung Quốc đã đem tầu thăm dò dầu khí Hải dương 981 vào hoạt động bên trong thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam có chiều rộng 200 hải lý (1 hải lý = 1,852 km). Vụ thứ hai xẩy ra năm 2019, với Hải Dương 8 tại bãi Tư Chính, chỉ cách Vũng Tấu khoảng 370 cây số hướng Đông Nam.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng đã ép buộc Việt Nam phải hủy bỏ các dự án tìm kiếm dầu và khí đốt với một số công ty nước ngoài ở khu vục nam Hoàng Sa và ở Trường Sa. Trong số này có nhiều đại công ty gồm BP (Anh, 2008) Chevron (Mỹ, 2015), Repsol (Tây Ban Nha, 2018), ConocoPhillips (2012).

Mới đây, ngày 9/7/2020, liên doanh dầu khí Rosneft Việt Nam đã hủy hợp đồng khoan dầu với công ty Noble Corporation tại Lô 06-01 vì bị áp lực từ Trung Quốc.

Vị trí Lô 06-01 nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam tại Bãi Tư Chính mà Trung Quốc tự coi thuộc khu vực Đường Chín Đoạn, hay Đường lưỡi bò do Bắc Kinh tự vẽ để giành chủ quyền.

Ngoài ra lính Trung Quốc, giả dạng thường dân đánh cá và tầu Hải giám có võ trang đã liên tục đàn áp hay đâm chìm nhiều thuyền đánh cá của ngư dân Việt Nam trong nhiều năm qua ở vùng biển Hoàng sa và Trường Sa.

Mỗi lần quân Trung Quốc hành hạ, hay sát hại ngư dân là thêm một lần người dân Việt Nam, trong và ngoài nước, đổ tội hèn nhát không dám chống trả của Hải quân, Cảnh sát biển và Lực lượng Biên phòng Việt Nam.

Dó đó, đã có nhiều kiến nghị và đề nghị của trí thức và người dân yêu cầu nhà nước cộng sản Việt Nam phải kiện Trung Quốc ra trước Tòa trọng tài Quốc tế như Phi Luật Tân đã làm và thắng kiện năm 2016. Cho đến nay, phía Việt Nam chỉ nói miệng là đã chuẩn bị mọi phương án và chỉ áp dụng pháp lý khi cần thiết.

Nói thế, nhưng ai cũng biết lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam rất sợ bị chưa biết phía Trung Quốc sẽ phản ứng như thế nào nên chưa dám nhúc nhích.

Vì vậy, trong cuộc phỏng vấn ngày 7/9/2020, Đài VOV đã đặt vấn đề "kiện Trung Quốc" với ông Nguyễn Quốc Cường, nguyên Thứ trưởng Ngoại giao, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Hoa Thịnh Đốn.

VOV viết : "Khi Trung Quốc liên tiếp có các hành vi ngang ngược, gây hấn, xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam ở Biển Đông, đã có nhiều ý kiến cho rằng ta nên khởi kiện nước này lên tòa quốc tế".

Về vấn đề này, Đại sứ Nguyễn Quốc Cường nói : "Theo tôi hiểu đó là một phương án, và không ai loại trừ phương án đó cả. Ta cần chuẩn bị sẵn sàng cho mọi tình huống, kể cả phương án khởi kiện khi cần thiết cũng như nhiều phương án khác nữa. Nhưng khởi kiện vào lúc nào và khởi kiện như thế nào thì ta cần tính toán hết sức kỹ lưỡng với cái đầu lạnh và tỉnh táo để nếu có làm thì phải đạt được hiệu quả cao nhất".

Đại sứ Cường nói tiếp : "Không thể phủ nhận một phán quyết công tâm của Tòa sẽ tạo tiền lệ cho các nước theo đuổi một giải pháp pháp lý khi một bên chỉ muốn dùng sức mạnh cơ bắp thay vì đưa ra bằng chứng thuyết phục để chứng minh yêu sách của mình là có cơ sở. Tuy nhiên, giải pháp pháp lý nên chỉ là lựa chọn cuối cùng khi đàm phán bế tắc và chiến tranh đã gần kề".

Trên thực tế thì các cuộc đàm phán về tranh chấp biển, đảo giữa Việt Nam và Trung Quốc đã bế tắc từ lâu. Lập trường khư khư của Bắc Kinh là "hãy gác tranh chấp để cùng khai thác". Nhưng khi Trung Quốc không có chủ quyền ở Biển Đông mà lại muốn biến vùng "không có tranh chấp" thành "tranh chấp" thì có phải Bắc Kinh đã chiếm nhà hàng xóm rồi bắt chủ nhà phải thương lượng và chia của cải trong nhà thì có vô lý không ?

Phía Việt Nam biết rõ như thế nhưng vẫn không dám có hành động chống Trung Quốc, phần chính vì sợ bị Bắc Kinh trừng phạt kinh tế, vì sinh hoạt kinh tế của Việt Nam lệ thuộc phần lớn vào nguồn nguyên liệu và máy móc nhập từ Trung Quốc.

Ngoài ra, Việt Nam còn gánh một khoảng nợ khổng lồ với Trung Quốc mỗi năm. Theo nghiên cứu của Tiến sĩ Vũ Quang Việt, nguyên Vụ trưởng Vụ Tài khoản quốc gia thuộc Cục Thống kê Liên Hợp Quốc, thì : "Tổng số nợ của Việt Nam với Trung Quốc (bao gồm cả Chính phủ, doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp tư) có thể đã lên tới 4 tỉ đô la Mỹ, đó chỉ là tính đến hết năm 2013.

Trên cơ sở đó, với ước tính tổng nợ nước ngoài của quốc gia hiện đang ở mức khoảng 100 tỷ USD (năm 2016 là 86,9 tỷ USD – theo World Bank), thì số nợ mà Việt Nam đang vay mượn từ Trung Quốc vào năm 2018 có thể lên tới hơn 6 tỷ USD.

Thậm chí số nợ Trung Quốc có thể còn vượt xa con số trên, bởi từ sau năm 2010 Bộ Tài chính chỉ theo dõi và công bố nợ công – bao gồm nợ chính phủ và nợ của các doanh nghiệp nhà nước do chính phủ bảo lãnh".

(Thời báo Kinh tế Sài Gòn, 03/09/2018)

Với những ràng buộc về chính trị, ngoại giao và kinh tế mỗi ngày một lún sâu vòng lệ thuộc Trung Quốc, Việt Nam tỏ ra dè dặt đến mức phải ngậm đắng nuốt cay chịu trận.

Đó là lý do tại sao Đại sứ Nguyễn Quốc Cường đã cắn răng thừa nhận rằng : "Ngay cả khi Tòa ra một phán quyết bất lợi cho Trung Quốc mà nước này không thực thi thì cũng không mang đến hiệu quả như mong muốn. Đó là còn chưa kể đến việc cán cân công lý có thể bị các thế lực tác động cho mưu đồ riêng".

Đứng về phe nào ?

Vậy vị trí chiến lược của Việt Nam giữa Hoa Thịnh Đốn và Bắc Kinh đang ở đâu ?

Nguyên Đại sứ Việt Nam tại Hoa Thịnh Đốn, Nguyễn Quốc Cường trả lời : "Rõ ràng cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung là một thực tế, dù có muốn hay không muốn thì cuộc cạnh tranh đó vẫn đã, đang và sẽ tiếp tục diễn ra một cách gay gắt, toàn diện. Ta muốn đứng ngoài cuộc cũng không được. Chọn bên thì chắc chắn là không. Lựa chọn đúng đắn nhất cho Việt Nam, đó chính là lợi ích tối cao của quốc gia-dân tộc. Đó là bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc".

Nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Đại sứ tại Hoa Kỳ, Phạm Quang Vinh cũng cho rằng : "Trong cạnh tranh Mỹ-Trung, rõ ràng chúng ta không nên đứng về phía nào mà nên soi chiếu vào luật pháp quốc tế, vào các nguyên tắc, lợi ích chung của khu vực mà đặc biệt là ASEAN, soi chiếu vào lợi ích của ta. Việt Nam cũng như ASEAN muốn quan hệ tốt với cả Mỹ và Trung Quốc vì đây là hai đối tác rất quan trọng cả về kinh tế, cả về chính trị-an ninh. Chúng ta cần phải tiếp tục tranh thủ".

(Phỏng vấn của VOV, ngày 7/9/2020)

Vậy cơ bản chính sách ngoại giao của nhà nước cộng sản Việt Nam, trong bối cảnh không còn thế giới cộng sản sau khi khối Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu tan rã từ 1989 đến 1991, như thế nào ?

Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết : "Đảng và Nhà nước Việt Nam tiếp tục kiên trì thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế, chủ động hội nhập quốc tế với phương châm "Việt Nam sẵn sàng là bạn và là đối tác tin cậy của tất cả các nước trong cộng đồng thế giới phấn đấu vì hoà bình, độc lập và phát triển. Việt Nam chủ trương mở rộng quan hệ hợp tác nhiều mặt, song phương và đa phương với các nước và vùng lãnh thổ, trong đó ưu tiên cho việc phát triển quan hệ với các nước láng giềng và khu vực, với các nước và trung tâm chính trị, kinh tế quốc tế lớn, các tổ chức quốc tế và khu vực trên cơ sở những nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên Hợp Quốc".

(Bộ Ngoại giao, tháng 8/2004)

Tuy nói như thế, nhưng Đảng cộng sản Việt Nam có quan hệ ngoại giao và nhiều mặt khác, trong đó có sự lệ thuộc vào kinh tế với Trung Quốc chặt chẽ hơn với nhiều nước khác. Việt Nam và Trung Quốc, vẫn nói với nhau ngoài miệng "vừa là đống chí, vừa là anh em", có chung một biên giới dài khoảng 1.450 cây số, nhưng người Việt Nam không bao giờ quên mối hận lịch sử từng bị các triều đại người Hán đô hộ một ngàn năm.

Trong khi ấy thì các lãnh đạo Tầu, từ thời đại Đặng Tiểu Bình (13/9/1982-2/11/1987) vẫn luôn nuôi mộng có ngày sẽ "dạy cho Việt Nam bài học" thứ hai khốc liệt hơn" bài học thứ nhất của Đặng Tiểu Bình, xẩy ra ngày 27/2/1979. Hồi ấy, họ Đặng đã xua 600.000 quân với xe tăng và đại pháo yểm trợ tràn qua biên giới đánh vào 6 tỉnh của Việt Nam gồm Lai Châu, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hoàng Liên Sơn, Hà Tuyên và Quảng Ninh.

Cuộc chiến đẫm máu này chỉ kéo dài đến ngày 16/3/1979 là một thất bại cho Trung Quốc, nhưng sau đó, năm 1984, Đặng Tiểu Bình cho mở cuộc tấn công lần thứ hai qua Việt Nam ác liệt hơn, tập trung vào vùng biên giới Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang, và kết thúc năm 1989.

Bách khoa Toàn thư mở viết về mặt trận ác liệt Vị Xuyên : "Số liệu Việt Nam công bố gần đây ghi nhận khoảng 4.000 bộ đội hy sinh và hơn 9.000 người khác bị thương tại khu vực này trong giai đoạn từ năm 1984 đến 1989. Phía Trung Quốc tuyên bố con số thương vong tương ứng của họ là 4.100, trong đó có hơn 2.000 binh sĩ tử trận".

Không có thống kê chính thức nào về thiệt hại nhân mạng của đôi bên trong 10 năm chiến tranh biên giới (1979-1989), nhưng ước tính có lối 45.000 quân và dân người Việt Nam thiệt mạng và bị thương. Phương Tây ước tính có 28.000 lính Trung Quốc chết và nhiều ngàn khác bị thương.

Vết thương chưa lành

Dù chiến tranh biên giới đã qua 41 năm, nhưng tang thương và đổ vỡ vẫn sống lại vào mỗi dịp 27/2. Thế mà Đảng cộng sản Việt Nam đã không dám tổ chức truy điệu để ghi ơn những người đã nằm xuống vì chống quân Tầu xâm lược để bảo vệ Tổ quốc. Đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam cũng vô ơn bạc nghĩa đối với 74 chiến sĩ Quân đội Việt Nam Cộng hòa đã bỏ mình trong trận chiến bào vệ Hoàng Sa chống quân Tầu đánh chiếm ngày 19/01/1974.

Không những thế, Chính phủ còn cho công an, an ninh và côn đồ khủng bố, đe dọa và ngăn cấm người dân không được tổ chức ghi ơn những chiến sĩ của đôi bên trong cuộc chiến đã hy sinh chống quân Tầu xâm lăng từ Hoàng Sa đến biên giới phía Bắc (1979-1989) và ở Gạc Ma năm 1988.

Những hành động phản bội này nên được đưa ra tòa nào xét xử để cho các tử sĩ và dân lành vô tội được ngậm cười nơi Chín suối, hay Việt Nam còn muốn đợi cho đến khi Trung Quốc dạy cho bài học nữa rồi mới vác đơn đi kiện ?

Phạm Trần

(10/09/2020)

Chú thích :

(1) "Beijing’s claims to offshore resources across most of the South China Sea are completely unlawful, as is its campaign of bullying to control them". –State Department, July 13/2020.

(2) "The PRC has no legal grounds to unilaterally impose its will on the region. Beijing has offered no coherent legal basis for its "Nine-Dashed Line" claim in the South China Sea since formally announcing it in 2009. In a unanimous decision on July 12, 2016, an Arbitral Tribunal constituted under the 1982 Law of the Sea Convention – to which the PRC is a state party – rejected the PRC’s maritime claims as having no basis in international law. The Tribunal sided squarely with the Philippines, which brought the arbitration case, on almost all claims".

Mới đây, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Indonesia Joko Widodo để bàn về chương trình phát triển vaccine phòng bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus Corona chủng mới (Covid-19), trong đó nhấn mạnh rằng Trung Quốc "coi trọng mối quan tâm và nhu cầu của Indonesia trong hợp tác phát triển vaccine". Cuộc trao đổi giữa hai nhà lãnh đạo diễn ra trong bối cảnh các tình nguyện viên ở thủ đô Jakarta đang gấp rút tham dự vào giai đoạn ba của một chương trình thử nghiệm vaccine, có tên gọi là CoronaVac, do Trung Quốc phát triển. Loại vaccine này hiện là một trong những ứng cử viên dẫn đầu trong cuộc đua phát triển vaccine phòng Covid-19 trên toàn cầu.

Vaccine phòng corona virus của Tập đoàn China National Biotech Group (CNBG) của Trung Quốc được trưng bày tại một hội chợ ở Bắc Kinh hôm 5/9/2020 - Reuters

Rất nhiều tình nguyện viên cho rằng việc thử nghiệm CoronaVac là cơ hội tốt nhất để họ có thể vượt qua đại dịch. Trong khi một số quốc gia Đông Nam Á như Việt Nam và Thái Lan đã cơ bản kiểm soát được sự lây nhiễm trong cộng đồng thì tại các quốc gia đông dân nhất của khu vực như Indonesia và Philippines, tình hình dịch bệnh vẫn diễn biến rất phức tạp.

Lãnh đạo của hai quốc gia này nói về vấn đề vaccine với sự nhiệt tình và thường xuyên gần như những gì Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thể hiện. Tuy nhiên, khác với Mỹ, Indonesia và Philippines biết hy vọng tốt nhất của họ nằm ở nước ngoài.

Greg Poling, nhà nghiên cứu chuyên sâu về Đông Nam Á và là Giám đốc Sáng kiến Minh bạch Hàng hải tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở ở Washington, nhận định : "Đây có thể là một câu chuyện của năm tới ở Đông Nam Á". Trong khi các quốc gia trong khu vực đang nỗ lực hết sức để tránh đứng về bất cứ bên nào trong cuộc đối đầu Mỹ-Trung, thì Trung Quốc đã kịp nhận ra nhu cầu được tiếp cận với vaccine của Jakarta và Manila, và đang gấp rút tận dụng chúng. Ông nói : "Cho dù các chính phủ có thể không ủng hộ một cường quốc này hay một chính sách của cường quốc kia, nhưng cuối cùng Covid-19 vẫn là mối quan tâm số một của họ - đặc biệt là đối với Indonesia và Philippines, những nước dường như không thể làm phẳng được đường cong thể hiện sự lây nhiễm của dịch bệnh". Ông nói thêm : "Vì vậy, cho dù các chính sách của Bắc Kinh có không hợp lý đến đâu, nếu Trung Quốc là nước duy nhất chào mời cung cấp một loại vaccine khả thi, thì sẽ rất khó để các chính phủ có thể từ chối".

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị chụp hình cùng Ngoại trưởng các nước ASEAN tại Thượng đỉnh ASEAN - Trung Quốc ở Vientiane, Lào hôm 20/2/2020 AFP

Hiện vẫn chưa thể biết được nước nào sẽ chiến thắng trong cuộc đua tìm kiếm vaccine. Trung Quốc đang có nhiều ứng cử viên tiềm năng và CoronaVac được đánh giá là đủ an toàn để sử dụng cho các nhân viên y tế. Tuy nhiên, sẽ mất vài tháng để hoàn thành các cuộc thử nghiệm quy mô lớn đang được tiến hành ở Indonesia và một số quốc gia khác.

Theo Poling, điều mà các nước phương Tây không mong muốn đó là Trung Quốc sẽ sớm nắm được thế thượng phong. Ông phân tích : "Chỉ khi có đủ lựa chọn thay thế trên thị trường vaccine để các quốc gia có thể đặt mua thì họ mới không cảm thấy họ không có lựa chọn nào khác ngoài vaccine của Trung Quốc, bởi vì đó là khi Trung Quốc thực sự có thể áp đặt được ý muốn của mình".

Trong vài tuần gần đây, khi dư luận bắt đầu chuyển hướng dần từ việc băn khoăn rằng liệu vaccine có phải là biện pháp phòng bệnh hiệu quả chống lại sự lây nhiễm virus mới hay không sang khi nào vaccine mới sẽ được cung cấp, thì ngoại giao vaccine đang dần trở thành một nội dung hàng đầu trong các chương trình nghị sự của những cuộc hội đàm song phương. Thật không may là nó xuất hiện vào đúng thời điểm khi Mỹ lựa chọn năm nay để ngăn chặn Trung Quốc hung hăng đẩy mạnh các hành động bành trướng ở Biển Đông. Đầu tháng 7/2020, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tuyên bố rằng yêu sách của Trung Quốc đối với các nguồn tài nguyên ngoài khơi trong khu vực là bất hợp pháp. Những lời lẽ này một lần nữa đã được lặp lại trong công hàm chính thức của Phái bộ Australia gửi Liên Hiệp Quốc vào tháng trước.

Tiếp theo, cách đây chưa lâu, chính quyền của Tổng thống Trump công bố áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với 24 công ty Trung Quốc tham gia vào hoạt động xây dựng các đảo nhân tạo trong khu vực thuộc phạm vi "Đường 9 đoạn". Năm 2016, Tòa Trọng tài quốc tế đã ra phán quyết bác bỏ các yêu sách của Trung Quốc, khẳng định chúng không phù hợp với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển, nhưng Trung Quốc vẫn tiếp tục "bất chấp". Việc cắt đứt khả năng tiếp cận của 24 công ty với một thị trường Mỹ đầy tiềm năng là dấu hiệu đầu tiên cho thấy Washington sẵn sàng đẩy lùi Trung Quốc, tương tự như việc nước này đã chống lại Nga và Iran.

Đầu năm nay, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cũng đã thể hiện quyết tâm cứng rắn của mình. Với vai trò là Chủ tịch ASEAN 2020, Việt Nam kêu gọi Trung Quốc chấm dứt các cuộc đối đầu, trong khi Indonesia âm thầm vận động những quốc gia khác hỗ trợ thúc đẩy các cuộc đàm phán về một bộ quy tắc mới vốn được chờ đợi từ rất lâu - Bộ Quy tắc ứng xử (COC) giữa Trung Quốc-ASEAN ở Biển Đông.

Hassan Wirajuda, cựu Ngoại trưởng Indonesia giai đoạn 2001-2009, nhận định ASEAN đã thể hiện lập trường cứng rắn trước cả Mỹ. Ông nói : "ASEAN đã có lập trường chung cứng rắn từ đầu năm nay... Sự đồng lòng của các thành viên ASEAN sau đó được chuyển tải chính thức dưới hình thức công hàm ngoại giao gửi tới Liên Hiệp Quốc. Vì vậy, lập trường mới của Mỹ được coi là sự ủng hộ đối với ASEAN".

Sau những diễn biến này, Trung Quốc bắt đầu tìm cách hồi sinh COC. Mặc dù COC có thể không giúp giải quyết các tranh chấp lãnh thổ, nhưng nó sẽ cung cấp một giải pháp tránh leo thang xung đột tại khu vực. Ông Hassan nhấn mạnh COC sẽ tạo ra các điều kiện và thể hiện cam kết chung về việc thực thi kiềm chế.

Tàu chiến của Hải quân Hoàng gia Úc và tàu chiến của Hải quân Mỹ ở Biển Đông hôm 18/4/2020 Reuters

Evan Laksmana, nhà khoa học chính trị, đồng thời là nhà nghiên cứu cấp cao của CSIS ở Jakarta, cho biết khu vực này đã từng chứng kiến các chính sách nhằm thu phục tình cảm như vậy, nhưng khi chúng đi kèm với những diễn biến bên trong ASEAN thì điều này là rất đáng kể. Bà nói : "Bất cứ khi nào có vẻ như Mỹ ủng hộ (một) lập trường của ASEAN, bạn sẽ thấy Trung Quốc ban đầu muốn nối lại quan hệ hữu nghị nhưng sau đó là sự leo thang mạnh hơn - ví dụ, chúng ta đã từng chứng kiến điều này vào năm 2018, khi Trung Quốc đồng ý với một thời gian biểu nhằm xây dựng bộ quy tắc ứng xử." Bên cạnh đó bà Lakmana cũng cho rằng các quốc gia ASEAN có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc và Indonesia đã nhận thức rằng cần nói chuyện với Bắc Kinh rõ ràng hơn so với trước kia. Đã có sự ủng hộ cho một lập trường thống nhất hơn về các cuộc đàm phán COC và để đảm bảo ASEAN không bị chia rẽ bởi sự thù địch giữa Mỹ và Trung Quốc.

Là nền kinh tế lớn nhất khu vực và là quốc gia duy nhất của khu vực thuộc Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi (G20), vai trò lãnh đạo của Indonesia rất cần thiết cho việc củng cố lập trường chung của ASEAN tại các cuộc đàm phán về Biển Đông. Tuy nhiên, hy vọng về việc Tổng thống Joko Widodo sẽ cam kết giải quyết vấn đề với Trung Quốc đã "tan thành mây khói". Với tỷ lệ lây nhiễm dịch bệnh Covid-19 đang gia tăng nhanh chóng, các cân nhắc địa chính trị khác đã bị tụt hạng trong danh sách những việc cần làm của Indonesia.

Tuần trước, Australia thông báo sẽ viện trợ 80 triệu AUD (55,2 triệu USD) để đảm bảo quyền tiếp cận vaccine một cách công bằng cho các quốc gia Thái Bình Dương và Đông Nam Á, bao gồm cả Indonesia và Philippines. Tuy nhiên, dường như điều này không làm thay đổi hiện trạng. Một nhà ngoại giao Indonesia giấu tên cho biết các quốc gia phương Tây không có tư cách gì để chỉ trích hành động của Trung Quốc. Ông nói : "Ít nhất Trung Quốc đã cho chúng tôi một cuộc thử nghiệm lâm sàng. Các quốc gia phương Tây chỉ muốn bán vaccine".

Bà Laksmana cũng cho rằng : "Nguồn cung vaccine và khả năng tiếp cận với chúng là rất quan trọng trong chương trình nghị sự. Indonesia vẫn chưa thể đạt đến vị trí để có thể trao đổi ngang bằng với Bắc Kinh. Sự phụ thuộc của nước này vào Trung Quốc về vaccine và nguồn cung cấp thiết bị y tế đã khiến cho Indonesia khó thể hiện lập trường công khai hơn về các vấn đề khó khăn. Những cân nhắc của chính phủ Indonesia về các vấn đề này có thể mạnh mẽ hơn những gì mà chúng ta mong muốn".

Có lẽ, ASEAN khó có thể mong đợi vai trò tích cực của Indonesia và Philippines trong việc đàm phán COC lần này. Malaysia thì vẫn giữ cách tiếp cận một cách thận trọng. Chỉ còn mong đợi Việt Nam - quốc gia đang giữ vai trò Chủ tịch ASEAN năm nay, sẽ thể hiện sự quyết tâm và năng động của mình trong vấn đề Biển Đông. Việt Nam đã cố gắng vượt qua được đại dịch, cho dù các nguồn gây bệnh ngoại lai từ Trung Quốc và Campuchia vẫn còn đe doạ. Tuy nhiên, với sự thù ghét của dân chúng Việt Nam với Trung Quốc, chính phủ Việt Nam đã không thể đặt vấn đề mua vaccine từ Trung Quốc. Điều đó cũng dẫn tới việc Việt Nam có thể "mạnh tay" hơn trong việc vận động các quốc gia ASEAN còn lại vào tiến trình đàm phán COC sắp tới.

Nguyễn Thế Thanh