Thông Luận

Khối NATO thảo luận về việc đẩy nhanh cung cấp vũ khí cho Ukraine

Thanh Phương, RFI, 15/10/2023

Hôm 15/02/2023, tại Bruxelles, Bỉ, các nước thành viên Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO tiếp tục thảo luận về việc đẩy nhanh cung cấp vũ khí và đạn dược cho quân đội Ukraine vào lúc chiến sự diễn ra ngày càng ác liệt, đặc biệt là tại thành phố Bakhmut.

Lực lượng Nga đã bỏ lại đạn dược và danh sách hàng tồn kho khi họ vội vã rời Balakliia. Ảnh minh họa

Cuộc họp bắt đầu từ hôm qua quy tụ khoảng 50 nước trong "Nhóm Ramstein", đứng đầu là Hoa Kỳ. Đây chính là cơ chế ra các quyết định về cung cấp vũ khí cho Ukraine. Cho tới nay, nhóm này thường họp tại căn cứ quân sự Mỹ Ramstein ở Đức. 

Theo hãng tin AFP, phát biểu tại cuộc họp ở Bruxelles hôm qua, bộ trưởng quốc phòng Mỹ Lloyd Austin khẳng định : "Chúng ta sẽ cung cấp cho Ukraine các phương tiện để trấn giữ và tiến đánh trong cuộc phản công mùa Xuân". Lãnh đạo Lầu Năm Góc cho biết, trong số các vũ khí dự trù sẽ được viện trợ thêm cho Kiev, có đại bác, hệ thống phòng không và xe thiết giáp, nhưng ông không đề cập đến chiến đấu cơ, mà Ukraine vẫn yêu cầu được cung cấp.

Hôm qua, đã có một số thông báo, nhất là về việc Pháp và Ý cấp cho Ukraine hệ thống phòng không Mamba (SAM-T), trị giá 500 triệu euro, tương đương với hệ thống Patriot của Mỹ. Pháp cũng sẽ cùng với Úc sản xuất đạn súng cối 155 ly và trong những ngày tới sẽ giao cho cho Kiev các xe thiết giáp AMX-10 như đã hứa. Về phần mình, Lầu Năm Góc thông báo một hợp đồng trị giá 552 triệu đôla ký với hai công ty để sản xuất đạn súng cối 155 ly. Riêng nước Đức sẽ khởi động lại một dây chuyền sản xuất đạn cho các xe tăng phòng không Gepard.

Tối qua, tổng thống Volodymyr Zelensky đã một lần nữa kêu gọi các nước đồng minh cấp tốc giao thêm vũ khí cho Ukraine, do áp lực quân sự của Nga ở miền đông ngày càng tăng, nhất là tại khu vực phía bắc thành phố Bakhmut, trung tâm điểm của các trận giao tranh ác liệt từ nhiều tháng qua. Hôm qua, chủ nhân của tập đoàn bán quân sự Nga Wagner, Yevgeny Prigozhin, thừa nhận là chưa thể chiếm được Bakhmut, do lực lượng Ukraine tại đây kháng cự rất mạnh.

Hôm qua, tổng thống Zelensky cũng cho biết tình hình "cực kỳ khó khăn" ở các vùng Lugansk và Donesk, nơi mà các binh lính Ukraine "đang giành giật từng tấc đất".

Trước viễn cảnh chiến tranh sẽ còn kéo dài, Liên Hiệp Quốc hôm nay đã kêu gọi quốc tế đóng góp 5,6 tỷ đôla để đáp ứng các nhu cầu nhân đạo trong năm nay cho 11,1 triệu người ở Ukraine và cho 4,2 triệu người tị nạn Ukraine ở Châu Âu.

Thanh Phương

**************************

Phương Tây trước áp lực đáp ứng nhu cầu vũ khí đạn dược cho Ukraine

Anh Vũ, RFI, 14/02/2023

Giữa lúc mặt trận miền đông Ukraine đang tiếp diễn ngày thêm khốc liệt và khả năng Nga mở các đợt tấn công vào mùa xuân đang đến gần, thì xuất hiện câu hỏi : quân đội Ukraine liệu có đủ đạn dược để tiếp tục cuộc chiến ? Vấn đề cấp bách được đặt ra như vậy sau khi tổng thư ký khối NATO cảnh báo về tình trạng nhịp độ sản xuất vũ khí đạn dược của các nước trong Liên Minh không theo kịp mức độ tiêu thụ của Ukraine. 

Lính Ukraine lắp vũ khí vào một trực thăng tại căn cứ quân sự của Ukraine ở vùng Kherson ngày 08/01/2023. AP - Libkos

Nền công nghiệp quốc phòng của các nước phương Tây giờ phải lao vào cuộc chạy đua với thời gian để đủ cung ứng đạn dược cho Ukraine.

Một ngày trước cuộc họp hôm nay (14/03) của các nước thành viên Liên Minh Bắc Đại Tây Dương để bàn về việc tăng tốc độ sản xuất và cung cấp vũ khí đạn dược giúp Ukraine kháng cự với đợt tấn công lớn sắp tới của Nga, tổng thư ký Jens Stoltenberg công khai nêu ra những thách thức đối với ngành công nghiệp quốc phòng phương Tây về cung cấp vũ khí cho Ukraine.

Thông tín viên RFI Pierre Benazet tại Bruxelles, nơi đặt trụ sở của NATO, cho biết chi tiết :

Theo ông Jens Stoltenberg, quân đội Ukraine tiêu thụ đạn dược nhiều hơn cả khả năng sản xuất của công nghiệp quân sự Châu Âu và Mỹ. Các nước đồng minh cung cấp vũ khí cho Ukraine vẫn còn dự trữ, nhưng bây giờ các tập đoàn công nghiệp hiểu rằng họ sẽ có nhiều đơn đặt hàng và hợp đồng lớn về lâu dài và từ giờ họ đã có thể tăng tốc độ sản xuất và đầu tư, theo xác nhận của một nước thành viên NATO.

Còn theo tổng thư ký NATO, vấn đề càng trở nên cấp bách khi mà cuộc tấn công mùa xuân của quân đội Nga trên thực tế đã bắt đầu. Ông Jens Stoltenberg nói : "Việc Nga làm bây giờ là đưa hàng nghìn, hàng nghìn quân bổ sung, chấp nhận tỷ lệ tổn thất rất cao và chịu thiệt hại nặng nề nhằm tạo áp lực với Ukraine. Những thiếu hụt về chất lượng được Nga cố gắng bù lại bằng số lượng. Phải khẩn cấp trang bị thêm vũ khí cho Ukraine. Chúng ta giao vũ khí, đạn dược, các phụ tùng thay thế, nhiên liệu cho mặt trận Ukraine càng nhanh thì chúng ta càng cứu thêm được nhân mạng và củng cố tốt hơn nỗ lực nhằm tìm kiếm giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột này".

Các nước NATO cũng sẽ dần dần đào tạo binh sĩ Ukraine để họ bỏ thói quen từ thời Liên Xô dùng đạn dược không tiếc tay. 

Một cuộc chiến tranh cường độ cao và kéo dài gần tròn một năm như ở Ukraine ngốn một lượng khí tài đạn dược rất lớn. Chưa có con số thông kê chính xác nào, nhưng theo một nguồn tin quân sự của Pháp được AFP trích dẫn, trong tháng 7 năm ngoái, mỗi ngày quân Nga có thể đã bắn 50 nghìn quả đạn pháo, trong khi đó con số của phía Ukraine là 6.000 đầu đạn. Mức tiêu thụ đạn của Ukraine tăng vọt kể từ khi họ mở các đợt phản công cuối tháng 8. Quân đội Ukraine sẽ còn cần hỏa lực lớn hơn gấp nhiều lần để có chống lại các cuộc tấn công của Nga trong những tuần tới.

Từ đầu cuộc chiến tranh đến nay, người ta đã thấy các lãnh đạo Ukraine luôn đề nghị các đồng minh cũng cấp thêm vũ khí đạn dược. Các nước phương Tây cũng đã cố gắng đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của Kiev, nhưng dường như khả năng cũng bắt đầu tới gần giới hạn.

Riêng Hoa Kỳ đã cấp cho quân đội Ukraine hơn 1.600 tên lửa phòng không Stinger, hơn 8.500 tên lửa chống tăng Javelin, theo con số của Bộ ngoại giao Mỹ. Con số này tương đương với sản lượng tên lửa Javelin trong 5 năm và Stinger trong 13 năm, như xác nhận hồi tháng 12 vừa qua của ông Greg Hayes, lãnh đạo tập đoàn chế tạo vũ khí Mỹ Raytheon. Để có thêm đạn dược cho Ukraine, tập đoàn này đã phải hợp tác để tăng sản lượng tên lửa Javelin lên 400 quả mỗi tháng. 

Một thí dụ khác : Tập đoàn Nexter của Pháp, có sản lượng hàng năm khoảng vài chục nghìn đạn pháo 155 mm, cũng đang gần như chạy hết công suất, theo một quan chức cao cấp quốc phòng Pháp.

Từ sau khi bức tường Berlin bị phá bỏ cách đây 3 thập kỷ, các nước phương Tây đều cắt giảm chi tiêu quốc phòng, ưu tiên cho phát triển kinh tế thời hậu chiến tranh lạnh. Các ngành công nghiệp chiến tranh ở các nước phương Tây chỉ còn hoạt động cầm chừng, bảo đảm khả năng phòng thủ tối thiểu, hoặc phục vụ mục đích thương mại cho những cuộc xung đột nhỏ lẻ ở nơi này hay nơi khác. 

Cuộc xung đột ở Ukraine có quy mô hoàn toàn khác. Chuyên gia William Alberque, thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, khẳng định : "Ngành công nghiệp quốc phòng của chúng ta (phương Tây) về đạn dược, hỗ trợ hậu cần, đào tạo tổng thể không đáp ứng được" với thách thức hiện nay. Ông nhấn mạnh phương Tây có kế hoạch "không chỉ cho Ukraine mà còn cho các vấn đề trong tương lai như Đài Loan và nhiều cuộc chiến tranh khác có khả năng xảy ra".

Không lâu sau khi chiến tranh Ukraine nổ ra, tổng thống Pháp đã nêu vấn đề khởi động nền kinh tế chiến tranh. Nhưng điều này không hề khả thi với Pháp cũng như với các nước Châu Âu khác, khi mà kinh tế thời bình cũng đang lao đao sau liên tiếp khủng hoảng dịch và lạm phát.

Việc Ukraine rơi vào tình trạng khan hiếm đạn dược đã được báo trước. Các bộ trưởng quốc phòng của NATO họp ngày hôm nay sẽ phải tìm ra giải pháp tiếp viện đạn dược cho Kiev, ít ra là trước mắt. Cuộc chiến tranh hao mòn tại Ukraine giờ đang mở ra một mặt trận mới cho phương Tây : cung cấp vũ khí đạn dược cho Kiev. 

Anh Vũ

**************************

Ukraine tuyển quân tình nguyện trước nguy cơ Nga tấn công vào mùa xuân

Minh Anh, RFI, 14/02/2023

Tổng thư ký Liên Minh Quân Sự Bắc Đại Tây Dương Jens Stoltenberg, hôm 14/02/2023 cho rằng cuộc tấn công mùa xuân của Nga đã bắt đầu. Giao tranh dữ dội ở phía đông Ukraine là khúc dạo đầu cho chiến dịch, vào lúc chỉ còn vài ngày nữa là đến ngày đánh dấu đúng một năm Nga khởi động "chiến dịch quân sự đặc biệt" xâm lược Ukraine. 

Lính Ukraine tại chiến tuyến gần thị trấn Vuhledar, vùng Donetsk, Ukraine, 11/02/2023. Reuters – Marko Djurica

Reuters dẫn lời nhiều quan chức quân sự Ukraine cho biết, binh sĩ nước này đang chuẩn bị đối phó với những đợt tấn công mới trên bộ. Song song với lệnh động viên, chính quyền Kiev đã mở một chiến dịch lớn, tuyển thêm quân tình nguyện cho nhiều lữ đoàn tấn công. 

Anastasia Becchio và Boris Vichith, hai đặc phái viên đài RFI, có mặt tại miền nam Ukraine gởi về bài phóng sự : 

"Tại sảnh một tòa nhà hành chính, sau những chiếc bàn để đầy những tờ rơi kêu gọi gia nhập các đơn vị chiến đấu, một nữ quân nhân thuộc lực lượng cảnh vệ quốc gia, mặc quân phục, hướng dẫn một nam thanh niên đến đăng ký. Những người tình nguyện phải biết rõ những gì đang chờ đợi họ, như lưu ý từ một người phụ trách tuyển dụng khác. 

Ông nói : "Không ai được giấu giếm rằng đây là những tiểu đoàn xung kích. Và điều đó được ghi rõ trên các tờ rơi tuyên truyền và trong các thông báo trên vô tuyến và kênh truyền hình. Đó là những đơn vị chiến đấu giải phóng đất nước. Để thực hiện một cuộc tấn công, dĩ nhiên chúng tôi cần phải có thêm nhiều lực lượng mới để giành ưu thế so với kẻ thù". 

Trên kênh truyền hình, đài phát thanh, các quảng cáo kêu gọi thanh niên gia nhập các binh đoàn chiến đấu. Trong một tuần vận động, khoảng 17 ngàn người đã đến nộp đơn. Những tân binh mới này sẽ được hưởng một mức lương cao và nhiều phúc lợi xã hội tương tự như các binh sĩ của quân đội. Mikhailo Bileha, 30 tuổi đến đăng ký vì một lý do khác. 

Anh giải thích : "Tôi đã sống 8 tháng dưới sự chiếm đóng của Nga, gần vùng Kherson và tôi thật sự không thích Nga. Cả hai người anh của tôi đều trong quân đội, một người là pháo binh, còn người kia là ở đơn vị phòng không trên tiền tuyến". 

Để là thành viên của đơn vị xung kích, các ứng viên phải trải qua các cuộc trắc nghiệm tâm lý và kiểm tra sức khỏe. Mikhailo, bị mất một quả thận, lo sợ bị từ chối. Do vậy, anh tìm cách hỗ trợ mạng lưới các tình nguyện viên dân sự rộng lớn". 

Minh Anh

***********************

Chiến tranh Ukraine : Quân Nga tiến thêm ở Bakhmut, Ukraine cố thủ tại Vuhledar

Anh Vũ, RFI, 14/02/2023

Gần đến ngày đánh dấu một năm cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine, chiến sự ngày càng thêm ác liệt trong vùng Donbass. Các giới chức quân sự Ukraine dự báo Nga đang chuẩn bị các cuộc tấn công mới trên bộ. Từ hôm qua, quân Nga đã siết chặt thêm vòng vây xung quanh thành phố Bakhmut, tìm cách chiếm thêm đất. Trong khi đó, ở phía nam, tại mặt trận Vuhledar, quân Ukraine cố thủ quyết liệt gây tổn thất rất lớn cho quân Nga.

Ảnh do Không quân Ukraine chụp tháng 02/2023 : Các xe tăng Nga bị phá hủy sau một cuộc tấn công bất thành vào Vuhledar, Ukraine. AP

Thông tín viên Stéphane Siohan tại Kiev tường trình :

Hôm thứ Hai (13/02), chính phủ Ukraine cho biết tình hình phía bắc thành phố Bakhmut rất phức tạp. Tại đây, quân đội Nga tiếp tục chiến lược lấn dần nhằm kiểm soát trục lộ nối thành phố này với phần còn lại của Donbass.

Quân Nga khẳng định đã chiếm được địa phương Krasna Hora và đang gây sức ép tại Paraskoyvka, một trong những điểm giao lộ chính của vùng.

Ở phía đông Bakhmut, quân Ukraine tiếp tục cố thủ đến cùng trong khu cư dân ngoại ô, giành giật nhau từng ngôi nhà. Quân đội Ukraine đã ra lệnh cấm thường dân vào thành phố.

Tình hình cũng đang căng thẳng ở phía bắc, tại khu vực giữa hai thị trấn Kremina và Svatov, trong vùng Luhansk. Nhưng xa hơn về phía nam, những hình ảnh của thành phố Vuhledar mới thực sự kinh sợ. Khu vực mặt trận này là mục tiêu tấn công ồ ạt của Nga. Từ khoảng ba tuần qua, những hình ảnh từ drone của quân đội Ukraine cho thấy vùng đất mỏ nằm gần Donetsk này, trước cuộc xâm lược có 15 nghìn dân, giờ gần như bị phá hủy hoàn toàn.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh, một nhóm nghiên cứu có tiếng của Mỹ, vùng ven thành phố đã bị lữ đoàn 155 thủy quân lục chiến Nga biến thành mặt trận giao tranh. Đơn vị này đã mất hàng chục chiến xa.

Theo Kiev và các nước phương Tây, tổn thất của quân Nga ở xung quanh thành phố Vuhledar mỗi ngày lên tới hàng trăm lính. Có lẽ đây là con số thiệt hại hàng ngày kinh khiếp nhất từ đầu chiến tranh.

Anh Vũ

Thụy Điển chuẩn bị đối phó với nguy cơ xảy ra chiến tranh

Trong bối cảnh chiến tranh Ukraine sắp tròn 1 năm, chuyên mục quốc tế của báo Le Monde hôm 15/02/2023, có bài viết đáng chú ý về việc Thụy Điển trong năm qua đã đẩy mạnh phòng vệ dân sự để chuẩn bị khả năng đối phó với xung đột.

Nội các Thụy Điển, với bộ trưởng Phòng vệ Dân sự Carl-Oskar Bohlin (hàng cuối, bên trái), Stockholm, tháng 10/2022. AP - Fredrik Sandberg

Đến hết năm 2022, sĩ số lực lượng phòng vệ dân sự của Thụy Điển lên đến hơn 104.000 người, tăng 16% so với hồi tháng 06. Dù là quân nhân chuyên nghiệp hay quân dự bị, công chức, tài xế xe buýt hay người trông trẻ, tất cả đều nhận được "nhiệm vụ chiến tranh". Nếu Thụy Điển bị tấn công, họ sẽ biết những gì họ được trông chờ thực hiện. Đa phần sẽ tiếp tục làm việc ở vị trí của mình, được xem là quan trọng vận hành đất nước. Những người khác sẽ được chọn tùy theo năng lực đặc biệt của họ. Nhưng mọi người đều phải tỏ ra kín đáo.

Đối với những người trong độ tuổi 16-70 và không nhận được nhiệm vụ, họ cũng không được bỏ trốn, mà phải tiếp tục hoạt động của mình và có thể được Cơ quan quốc gia về việc làm huy động.

121.500 thanh niên Thụy Điển đón sinh nhật 16 tuổi trong năm 2022 đã nhận được thư của Cơ quan phòng vệ dân sự (MSB) thông báo rằng từ nay họ trở thành một phần của lực lượng "phòng vệ toàn diện" của vương quốc Thụy Điển và có "nghĩa vụ giúp đỡ trong trường hợp có mối đe dọa về chiến tranh hoặc nếu chiến tranh xảy ra".

Sau khi chiến tranh Ukraine nổ ra, lần đầu tiên tính từ năm 1947, Thụy Điển lại có bộ trưởng Phòng vệ dân sự, bên cạnh bộ trưởng Quốc phòng. Tân bộ trưởng Phòng vệ dân sự Carl-Oskar Bohlin, nhậm chức ngày 18/10/2022, giải thích việc bổ nhiệm ông là do "tình hình an ninh rất nghiêm trọng mà Thụy Điển và Châu Âu đang gặp phải". Ông giải thích vai trò của mình là điều phối các nỗ lực tái lập hệ thống phòng thủ dân sự của đất nước để "trong trường hợp bị tấn công quân sự, xã hội vẫn tiếp tục hoạt động, bất chấp những xáo trộn rất nghiêm trọng" và rằng "xã hội cũng có thể tập trung tất cả mọi nguồn lực và năng lượng để hỗ trợ quân đội thực hiện nhiệm vụ".

Le Monde trích dẫn một chuyên gia của Viện Nghiên cứu Thụy Điển về phòng phòng : "Trong hoàn cảnh này, chúng tôi đã phát hiện ra chiến tranh hiện đại tấn công toàn thể xã hội, như trường hợp của Ukraine, và chúng tôi lo sợ rằng đó sẽ là một cuộc chiến tổng hợp, có độ chính xác. Đối mặt với cuộc chiến tranh toàn diện này, cần có lực lượng phòng vệ toàn diện, cả quân sự và dân sự".

Theo đường lối trung lập, Thụy Điển chưa trải qua một cuộc xung đột vũ trang nào kể từ năm 1814. Nhưng điều đó không ngăn cản Thụy Điển chuẩn bị mọi chuyện, bởi trong Đệ nhị Thế chiến, người dân Thụy Điển cũng chịu cảnh thiếu hụt, khan hiếm hàng hóa.

Khắc phục sai lầm chiến lược trong quá khứ

Sau Đệ nhị Thế chiến, trong nhiều thập niên, Thụy Điển đã trang bị một hệ thống phòng vệ dân sự mà bộ trưởng Phòng vệ dân sự nhìn nhận là "hệ thống được xây dựng kỹ nhất và phát triển nhất thế giới". Thế nhưng, theo Le Monde, đằng sau nhận xét của ông Carl-Oskar Bohlin là một sự cay đắng, bởi vì sau sự sụp đổ của Bức tường Berlin và Liên Xô, khi mối đe dọa chiến tranh ở Châu Âu đã giảm, Thụy Điển đã "phạm sai lầm chiến lược" khi tin rằng mọi chuyện đã kết thúc.

Vụ Nga xâm chiếm bán đảo Crimea của Ukraine hồi năm 2014 đã tạo ra một sự thay đổi 180 độ tại Thụy Điển. Sau khi bị hủy vào năm 2010, nghĩa vụ quân sự đã được Thụy Điển khôi phục vào năm 2017 và phòng vệ dân sự được tái khởi động. Đến năm 2018, 4,9 triệu hộ gia đình đã nhận được trong hộp thư sách hướng dẫn bằng 14 ngôn ngữ "Trong trường hợp nổ ra chiến tranh hoặc khủng hoảng". Họ được giải thích cách chuẩn bị đối phó với tình huống xấu nhất.

Việc lập kế hoạch diễn ra ở mọi cấp độ trong xã hội. Ở cấp quốc gia, một đạo luật có hiệu lực từ ngày 01/10/2022 xác định 10 lĩnh vực chiến lược (bưu chính viễn thông, tài chính, năng lượng, y tế …) và yêu cầu các cơ quan chính phủ bảo đảm hoạt động của các lĩnh vực này.

Patrik Moström, người đứng đầu bộ phận khẩn cấp của Cơ quan nông nghiệp, giải thích rằng thách thức là "giữ cho mọi người khỏe mạnh trong một thời gian dài, từ 3 tháng đến 1 năm", khi nhập khẩu có thể phải tạm ngưng và các tuyến tiếp vận bị cắt. Bước tiếp theo là xác định những gì có thể được sản xuất ngay tại địa phương và những gì sẽ phải dự trữ. Từ sau Chiến Tranh Lạnh, Thụy Điển trở thành xã hội chỉ tích lũy đủ dùng chứ không dự trữ nhiều, và ngày càng phụ thuộc vào nhập khẩu, thường chỉ tự chủ được 50% nhu cầu, so với tỉ lệ 80% ở nước láng giềng Phần Lan.

Cuộc cách mạng kỹ thuật số cũng khiến xã hội dễ bị tổn thương hơn trước các vụ cuộc tấn công từ bên ngoài. Tại Stockholm, cơ quan bảo vệ dân sự muốn nâng cao ý chí bảo vệ đất nước của người dân Thụy Điển thông qua các chiến dịch thông tin và diễn tập, bởi Stockholm "không ngây thơ đến mức tin rằng có thể chống chọi lại với mọi chuyện".

Le Monde kết luận, thông qua việc chuẩn bị cho mọi tình huống, Stockholm cũng hy vọng có thể ngăn cản một đối thủ tiềm tàng tấn công Thụy Điển.

IT Army of Ukraine : Bí ẩn đội quân công nghệ số của Ukraine

Về chiến tranh Ukraine, cả báo Le Figaro và Les Echos đều chú ý đến áp lực đối với phương Tây trong việc viện trợ đạn dược cho Ukraine.

Trong khi đó, Libération hôm nay dành một tựa trên trang nhất và hồ sơ 4 trang cho "IT Army of Ukraine". Đội quân công nghệ số của Ukraine được bộ trưởng Chuyển đổi công nghệ số của Ukraine thông báo thành lập chỉ 2 ngày sau khi chiến tranh nổ ra. Không chỉ giao tranh với quân Nga trên chiến trường, Ukraine còn đối phó với Nga trên mặt trận công nghệ số. Nhưng sau 1 năm, cho đến nay, theo Libération, vẫn còn "một vùng tối" với nhiều "điều bí ẩn" bao trùm đội quân này, chẳng hạn khuôn khổ hoạt động ra sao ? Ai chỉ huy ? Đâu là vai trò của Nhà nước Ukraine ?

Theo những lời chứng mà Libération thu thập được trong cuộc điều tra, "IT Army of Ukraine" được thành lập theo ý tưởng của chính phủ Ukraine nhưng đội quân lại gồm các tình nguyện viên, không chỉ trong nước mà cả của nước ngoài, và nhắm đến tấn công các trang mạng của Nga.

Libération nhắc lại, hồi tháng 09/2022, nhật báo Hà Lan De Volkskrant từng đăng tải chân dung của một người tự xưng là cựu thành viên lực lượng đặc nhiệm của Hà Lan và là một trong những "đại tá" của IT Army. Theo người này, các thành viên của SBU, Cơ quan an ninh nội địa Ukraine, chính là "xương sống" của đội quân này và chính họ chọn lựa các nhà quản lý trung gian từ các tình nguyện viên. Khi được Libération liên lạc, cả Bộ quốc phòng Ukraine, Bộ chuyển đổi công nghệ số và SBU đều không hồi đáp.

Các mục tiêu mà IT Army nhắm đến rất đa dạng : giới công nghiệp, thương mại, tài chính, cơ quan công quyền cấp trung ương và địa phương, các phương tiện truyền thông, dịch vụ số... của Nga. Một người Ukraine ẩn danh nói với Libération : "Chúng tôi mở rộng các đòn trừng phạt để người dân ở phía bên kia (ý nói tới phía Nga), cảm thấy thế nào là chiến tranh".

Tuy nhiên, Libération cũng đặt câu hỏi về tính chính đáng của các hành động tấn công mạng của "IT Army of Ukraine", bởi nhiều mục tiêu họ nhắm tới, chẳng hạn một số ngân hàng, phương tiện truyền thông xã hội… không phải cơ sở quân sự mà là cơ sở dân sự.

Nước Nga muốn loại bỏ nội dung đồng giới ra khỏi văn hóa

Vẫn có liên quan đến nước Nga, báo công giáo La Croix giới thiệu bài phỏng vấn nhà sản xuất điện ảnh Nga Kirill Serebrennikov, đạo diễn phim "Người vợ của Tchaikovsky". Bộ phim nói về tình yêu đồng giới của nhà soạn nhạc thiên tài Tchaikovsky đã bị cấm chiếu tại Nga. Nhà làm phim, nay sống lưu vong, cho biết ngay từ khi mới quay phim, ông đã biết tác phẩm sẽ không báo giờ được phát hành trong nước.

Các quan chức chỉ muốn loại bỏ khỏi nền văn hóa Nga tất cả những gì liên quan đến tình yêu đồng giới. Giới lãnh đạo và chính trị Nga tin rằng chỉ cần đọc sách về đề tài đồng tính là sẽ biến thành người đồng tính và điều đó là trái với giá trị Nga. Thế nhưng, đối với Kirill Serebrennikov, chống lại người đồng giới và ủng hộ chiến tranh Ukraine đều là sự thù hận, cho thấy tâm hồn con người đã biến mất.

Pháp : Trầm cảm tăng, nhất là ở giới trẻ

Cũng như Libération, về xã hội Pháp, báo Le Monde quan tâm đến sự xuống cấp về sức khỏe tâm thần của người dân trong bối cảnh khủng hoảng Covid-19 trong 3 năm qua. Trong bài viết "1/5 thanh niên mắc chứng rối loạn trầm cảm", Le Monde cho biết theo kết quả điều tra Cơ quan y tế công cộng Pháp công bố hôm 14/02/2023, các đợt trầm cảm trong dân chúng nói chung đều tăng trong năm 2021, tỉ lệ này ở giới trẻ tăng gần gấp đôi so với năm 2017.

Giai đoạn trầm cảm được xác định là giai đoạn buồn bã hoặc mất hứng thú trong ít nhất hai tuần liên tiếp, kèm theo ít nhất ba triệu chứng "thứ cấp", chẳng hạn mệt mỏi, sụt cân hoặc tăng cân, có vấn đề về giấc ngủ, khả năng tập trung, nghĩ về cái chết và những điều này gây ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

Người phụ trách cuộc điều tra, một trong các tác giả bản báo cáo cho biết họ đã lường tới xu hướng gia tăng các đợt trầm cảm, nhưng không không nghĩ là đến mức như vậy, nhất là ở giới trẻ. Ở lứa tuối 18-24, các đợt trầm cảm liên quan phần nào đến tình hình công việc, gia đình và tài chính, bởi cuộc sống của họ rõ ràng là bấp bênh hơn trong khủng hoảng dịch bệnh.

Một tác giả khác của báo cáo giải mã : "Sự tách biệt xã hội do các đợt phong tỏa, sự bất định trong học tập và tương lai, sự bấp bênh được bộc lộ rõ hơn trong đại dịch, và có thể là bối cảnh rất đáng lo ngại, với khủng hoảng khí hậu, chiến tranh, tình hình kinh tế, đã đè nặng lên những người trẻ tuổi nhất". Có tiền sử rối loạn tâm thần cũng là một yếu tố gây nguy cơ trầm cảm.

Nghiên cứu của Cơ quan y tế công cộng Pháp ghi nhận những người sống ở các thành phố lớn, đặc biệt là ở Paris và vùng phụ cận bị ảnh hưởng nhiều nhất, cũng như những người không dư dả về tài chính, những người sống một mình hoặc trong gia đình có cha mẹ sống đơn thân, hoặc người thất nghiệp. Nhiễm Covid-19 với triệu chứng mắc bệnh, căng thẳng chưa từng có do đại dịch gây ra và các biện pháp kiểm soát đại dịch được xem là những yếu tố chính gây trầm cảm. Phụ nữ bị tác động nhiều hơn, bất kể lứa tuổi, vì điều kiện sống phức tạp hơn, thu nhập thấp hơn, và dễ gánh chịu bạo lực hơn.

Điều khiến giới chuyên môn y tế lo ngại nhất là nhiều người bị rối loạn trầm cảm không đi khám bệnh, trong khi điều quan trọng nhất để thoát khỏi trầm cảm là họ phải có thể nói chuyện, chia sẻ với người thân hoặc bác sĩ.

Tiktok : Công cụ tuyên truyền và "ngu hóa giới trẻ Tây phương" của Bắc Kinh ?

Nhìn sang báo công giáo La Croix, cả trang nhất, bài xã luận và chuyên mục Sự kiện đều dành cho mạng xã hội Tiktok của Trung Quốc.

Trong bài xã luận "Thôi miên", La Croix cho biết mỗi ngày, hàng tỉ người dùng trên toàn thế giới xem trên mạng Tictok các video có tổng thời lượng lên đến một trăm ngàn năm. Riêng tại Pháp, một nửa số trẻ em 8-11 tuổi đăng ký sử dụng Tiktok. 2/3 số người dùng Tiktok tại Pháp là thanh thiếu niên dưới 25 tuổi. Do mạng video Trung Quốc đã bị tố cáo thiếu minh bạch, do mức độ ảnh hưởng đến giới trẻ, do những tác động liên quan đến nhiều lĩnh vực : giáo dục, sức khỏe tâm thần, bảo vệ dữ liệu, thông tín bị làm sai lệch… Tiktok sẽ bị đưa ra trước một ủy ban điều tra của Thượng Viện Pháp vào đầu tháng 03/2023.

Trong bài viết "Tiktok, mạng xã hội gây nghiện nhất", La Croix cho biết một số nhà khoa học coi mạng video do tập đoàn Byte Dance của Trung Quốc tạo ra hồi năm 2016 là chất "ma túy công nghệ số". Nhịp độ dồn dập của các video thúc đẩy quá trình tiết ra dopamine, chất tạo ra cảm giác sảng khoái và như bị thôi miên. Nhưng đằng sau đó là những rối loạn giấc ngủ và rối loạn trí nhớ và sự giảm sút khả năng tập trung.

Ủy ban gồm 19 thượng nghị sĩ Pháp sẽ có 6 tháng điều tra về một số cáo buộc nhắm vào Tiktok, đặc biệt là về việc khai thác dữ liệu cá nhân và khả năng Tiktok có một chiến lược nhằm gây hại cho người dùng ngoại quốc. Theo La Croix, một số người thậm chí cho rằng Tiktok là công cụ của Bắc Kinh để làm giới trẻ Tây phương trở nên xuẩn ngốc hơn.

Sau 7 năm phát triển, giờ đây ngày càng nhiều video mang nội dung chính trị trên Tiktok, kể cả về chiến tranh Ukraine các vụ xả súng ở Mỹ. Công ty khởi nghiệp NewsGuard nhận định hồi tháng 09/2022, là 20% video trên mạng Tiktok là tin giả. Theo một báo cáo hồi năm 2020 của Viện Úc về chiến lược chính trị, chỉ có 1/10 video liên quan đến Tân Cương có nội dung không ủng hộ chính sách của Bắc Kinh đối với người Duy Ngô Nhĩ. Vì thế, một số nhà quan sát không ngần ngại gọi TikTok một "công cụ tuyên truyền" của Bắc Kinh. Tuy nhiên, theo La Croix, Ủy ban điều tra của Thượng Viện Pháp có thể sẽ khó chứng minh điều đó.

Cam Bốt : Thủ tướng Hun Sen "bịt miệng" tự do báo chí

Nhìn sang Châu Á, Le Figaro cho biết chỉ 5 tháng trước cuộc bầu cử lập pháp Cam Bốt, thủ tướng Hun Sen lại "bịt miệng tự do báo chí", cho đóng cửa báo mạng tiếng Anh và tiếng Khmer, Tiếng Nói Dân chủ (VOD), một trong những phương tiện truyền thông độc lập cuối cùng tại Cam Bốt.

Hôm qua, giấy phép hoạt động của VOD đã bị Bộ thông tin thu hồi, vài ngày sau khi VOD cho đăng tải một bài báo gây tranh cãi khi đặt câu hỏi về vai trò của Hun Manet, con trai thủ tướng Hun Sen, trong bộ máy nhà nước. Việc công bố thông tin đã khiến người quyền lực nhất Cam Bốt suốt 38 năm nay nổi giận. Ban đầu, thủ tướng Cam Bốt cho VOD 72 giờ để đưa ra lời xin lỗi công khai, sau đó giảm xuống còn 24 giờ. Ban lãnh đạo của tổ chức phi chính phủ Trung tâm truyền thông độc lập của Cam Bốt, cơ quan giám sát VOD, đã thực sự bày tỏ "sự hối tiếc" và xin lỗi qua 2 lá thư, nhưng Hun Sen vẫn thông báo đóng cửa VOD để "bảo vệ danh dự" của ông.

Điều đáng nói là, theo Le Figaro, luật báo chí 1995 không quy định về kịch bản nói trên. Nhưng một nhà báo của VOD than thở : "Ở Cam Bốt, ngay khi quý vị không ủng hộ chính phủ, điều này có thể xảy ra". Theo bảng xếp hạng của Tổ chức Phóng viên Không Biên giới về quyền tự do báo chí, Cam Bốt từ hạng 128 đã tụt xuống hạng 142 trên tổng số 180 nước.

Thùy Dương

Ukraine cố bảo vệ chiến tuyến ở vùng Donetsk, kháng cự mạnh quanh Bakhmut

Thùy Dương, RFI, 12/02/2023

Tổng chỉ huy các lực lượng vũ trang Ukraine Valeriy Zaluzhnyi hôm thứ Bảy 11/02/2023 tuyên bố các lực lượng Ukraine đang duy trì phòng thủ dọc theo chiến tuyến ở vùng Donetsk, miền đông nam đất nước, kể cả ở thành phố Bakhmut, với nhiều trận chiến khốc liệt để bảo vệ các thành phố Vuhledar và Maryinka.

Trung tâm thành phố Bakhmut (Ukraine) bị trúng pháo kích của Nga ngày 10/02/2023. Dòng chữ viết trên tường ghi : "Bakhmut yêu Ukraine". AP – Libkos

Tổng chỉ huy các lực lượng vũ trang Ukraine Valeriy Zaluzhnyi cho biết hàng ngày quân Nga tiến hành khoảng 50 vụ tấn công tại vùng Donetsk, nơi Matxcơva luôn tìm cách chiếm được toàn bộ. Trên mạng tin nhắn Telegram, sau cuộc điện đàm với tướng Mỹ Mark Milley, tổng chỉ huy các lực lượng vũ trang Ukraine viết : "Các trận đánh ác liệt vẫn đang tiếp diễn tại các địa phương Vuhledar và Maryinka", "chúng tôi đang tổ chức phòng thủ một cách chắc chắn. Tại một số nơi ở mặt trận, chúng tôi đã thành công trong việc giành lại được các vị trí từng bị mất trước đây và chúng tôi trụ ở đó".

Tuy nhiên, chỉ huy Valeriy Zaluzhnyi không cho biết cụ thể đâu là những vị trí mà họ đã giành được thắng lợi. Liên quan đến Bakhmut, ông khẳng định vẫn giữ được thành phố và đang nỗ lực ổn định tình hình ở đường chiến tuyến quanh thành phố.

Về phía Nga, cũng trong ngày hôm qua, ông chủ công ty lính đánh thuê Wagner, Evguéni Prigojine, tuyên bố lực lượng này đang phải đối phó với sự kháng cự mạnh mẽ của quân Ukraine quanh thành phố Bakhmut. Đến sáng nay 12/02, theo Reuters, Evguéni Prigojine khẳng định lực lượng Wagner đã chiếm quyền kiểm soát làng Krasna Hora, ngay sát phía bắc Bakhmout. Hãng tin Anh Reuters cho biết chưa thể kiểm chứng thông tin qua các nguồn tin độc lập.

Nhìn đến Kharkiv, miền đông Ukraine, thống đốc vùng, ông Oleh Sinehubov cho biết tối hôm qua quân Nga lại oanh kích Kharkiv bằng tên lửa. Một cơ sở hạ tầng trong vùng bị hư hại. Thông tin về số nạn nhân và tầm mức thiệt hại vẫn đang trong quá trình được xác minh. Nhưng theo thống đốc Sinehubov, các lực lượng Ukraine đã bắn hạ được 3 tên lửa S-300 của Nga.

Thùy Dương

**************************

Vũ khí của Anh có thể được sản xuất tại Ukraine ?

Minh Anh, RFI, 12/02/2023

Truyền thông Anh hôm 12/02/2023, đưa tin vũ khí và các phương tiện quân sự của Anh rất có thể sẽ được sản xuất tại Ukraine theo giấy phép, nhằm giúp Kiev giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn cung quân sự từ các đồng minh phương Tây. 

Chiến xa Challenger 2, một trong những loại vũ khí biểu tượng của viện trợ quân sự Anh Quốc dành cho Ukraine © STR New / Reuters

Theo nguồn tin từ Telegraph, giám đốc điều hành ngành công nghiệp quốc phòng Anh đã đến Kiev để thảo luận kế hoạch thành lập một liên doanh sản xuất vũ khí và phương tiện quân sự tại chỗ. Cũng theo báo mạng Anh, hiện cũng có nhiều nước Châu Âu khác đang thảo luận với Kiev về chủ đề này. 

Tuy nhiên, tờ Telegraph cũng lưu ý thêm rằng, bất kỳ một liên doanh công nghiệp quốc phòng nào đều phải có sự chấp thuận của chính phủ Anh, và một động thái như vậy sẽ càng khiến Matxcơva tức giận. Hiện phủ thủ tướng Anh từ chối bình luận về thông tin này. 

Reuters nhắc lại, trong chuyến công du Luân Đôn và Paris hôm thứ Tư, 08/02, tổng thống Ukraine đã kêu gọi phương Tây cung cấp thêm vũ khí như chiến đấu cơ hiện đại và vũ khí tầm xa hạng nặng để đẩy lùi quân xâm lược Nga. 

Tuy nhiên, đòi hỏi này của Kiev từ bao lâu nay hiện vẫn vấp phải sự từ chối của phương Tây do e sợ Ukraine có thể sử dụng những loại vũ khí tối tân này để tấn công sâu vào trong lãnh thổ Nga. Đại sứ Nga tại Anh còn cảnh rằng bất kỳ một hành động chuyển giao chiến đấu cơ nào của Anh cho Ukraine đều sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng về quân sự và chính trị. 

Trong trước mắt, theo tuần báo Times của Anh hôm qua, thì Luân Đô đang xem xét khả năng cấp thêm tên lửa chống hạm tầm xa Harpoon hay địa đối không Storm Shadow cho quân đội Ukraine. 

Minh Anh

************************

Quân đội Ukraine bắn cháy xe tăng 'Kẻ hủy diệt" của Nga

Trung Khoa, Thoibao.de, 12/02/2023

Một chiếc xe bọc thép chở quân "Kẻ hủy diệt", được Putin ca ngợi nhiều đã bị pháo binh Ukraine bắn trúng và phải nhận những đòn nặng nề. Đây là một đòn nặng nề giáng vào bộ máy tuyên truyền của Putin.

Xe tăng chở quân "Terminator" tối tân của Nga

Lần đầu tiên Ukraine phá hủy được xe chiến đấu bộ binh BMPT Terminator tối tân của Nga. Con quái vật nặng 47 tấn, hiện nay mới chỉ có vài chiếc, đã được quân đội Nga sử dụng chiến đấu lần đầu tiên ở Ukraine. Không rõ bây giờ có bao nhiêu "Kẻ hủy diệt".

Trong nhiều video tuyên truyền, truyền hình nhà nước Nga đã chiếu "Kẻ hủy diệt" để thể hiện "ưu thế kỹ thuật" của nó. Xe tăng có nhiều loại vũ khí hiện đại như tên lửa, súng máy và cảm biến. Tiêu diệt "Kẻ hủy diệt" là một thất bại tuyên truyền đối với Nga. Gần đây nhất, "Kênh đầu tiên" của Nga đã theo xe chiến đấu bộ binh vào các khu rừng phía đông Kreminna thuộc vùng Luhansk. Quân đội Nga đã cố gắng tiến tới đó trong hai tuần, nhưng chỉ đạt được ít thành công. Xe chiến đấu bộ binh "Kẻ hủy diệt" được dự định giúp lật ngược tình thế. Nhưng con quái vật tuyên truyền cuối cùng đã bùng cháy. Đầu tiên, chiếc xe tăng bị mắc kẹt trên một con đường trước khi pháo binh tiêu diệt "Kẻ hủy diệt". Cũng không rõ liệu bên trong con quái vật còn binh lính hay không. Có một điều chắc chắn : vụ hủy diệt là một thất bại tuyên truyền của "Kẻ hủy diệt" được cho là ưu việt. Tại thành phố Bakhmut phía đông Ukraine (trước khi bắt đầu chiến tranh : 74.000 cư dân), quân đội Nga cũng đã chịu tổn thất nặng nề. Quân phòng thủ Ukraine giữ trung tâm thành phố và phía tây thành phố. Quân đội Nga cùng với lính đánh thuê Wagner tìm cách bao vây quân đội Ukraine. Nhưng cho đến nay chỉ giành được rất ít thành công. Lực lượng Ukraine phát hiện các vị trí của Nga bằng máy bay không người lái và sau đó bắn pháo. Cho đến nay, người Ukraine đã sử dụng chiến thuật này để bảo vệ thành phố chiến lược quan trọng này. Nhưng quân đội Nga vẫn tiếp tục đưa binh lính vào thành phố để chọc thủng các tuyến phòng thủ của Ukraine.

Trung Khoa (Tổng hợp)

**************************

Mỹ giúp Ukraine điều phối mục tiêu tấn công

Trung Khoa, Thoibao.de, 12/02/2023

Trong trường hợp tấn công bằng hệ thống tên lửa do phương Tây cung cấp, quân đội Ukraine rõ ràng có thể dựa vào sự hỗ trợ của Mỹ. Theo nghiên cứu của Washington Post, quân đội Mỹ đang cung cấp tọa độ theo yêu cầu.

Xe phóng đạn HIMARS Ukraine triển khai chiến đấu hồi đầu tháng 7. Ảnh: Reuters.

Theo một báo cáo, Hoa Kỳ sẽ hỗ trợ Ukraine điều phối các cuộc tấn công chống lại quân đội Nga. Trong phần lớn các cuộc tấn công sử dụng hệ thống tên lửa tiên tiến của Mỹ, Mỹ hoặc các đồng minh được cho là cung cấp hoặc xác nhận tọa độ của các mục tiêu tấn công, Washington Post viết, trích dẫn các nguồn tin giấu tên ở Ukraine và Mỹ. Thông tin sẽ được cung cấp bởi quân đội Hoa Kỳ ở Châu Âu.

Tờ báo cho biết các kho đạn dược hoặc doanh trại của Nga trên đất Ukraine là mục tiêu tấn công và dẫn lời một quan chức cấp cao của Hoa Kỳ đã xác nhận "vai trò quan trọng của Hoa Kỳ". Do đó, để hỗ trợ xác định mục tiêu được sử dụng để đảm bảo độ chính xác và đạt được hiệu quả tối đa với nguồn cung cấp đạn dược hạn chế, Mỹ chỉ cung cấp tọa độ và thông tin mục tiêu chính xác với vai trò cố vấn và không cho phép tham gia vào các cuộc tấn công.

Washington Post dẫn tuyên bố từ Lầu Năm Góc cho biết : "Người Ukraine chịu trách nhiệm tìm mục tiêu, sắp xếp thứ tự ưu tiên và cuối cùng là quyết định tấn công mục tiêu nào. Mỹ không phê duyệt mục tiêu, chúng tôi cũng không tham gia vào việc lựa chọn hay triển khai mục tiêu". Theo thời gian, cách thức trao đổi thông tin được tối ưu hóa để hỗ trợ các yêu cầu và "quy trình mục tiêu" của Ukraine với tốc độ được cải thiện và trên quy mô lớn hơn.

Mỹ là đồng minh quan trọng nhất của Ukraine, nước này đã liên tiếp tung ra nhiều gói viện trợ vũ khí và đạn dược lớn. Người Mỹ đã cung cấp nhiều hệ thống vũ khí hạng nặng khác nhau cho Kiev hoặc đã hứa với họ, bao gồm cả bệ phóng tên lửa đa năng HIMARS. Cuối tháng 1, sau nhiều lần qua lại và song song với cam kết cung cấp xe tăng Leopard cho Kiev của Đức, chính phủ Mỹ cũng tuyên bố sẽ chuyển giao 31 xe tăng chiến đấu chủ lực M1 Abrams cho Ukraine. Theo chính phủ, những vũ khí này dự kiến sau nhiều tháng nữa mới tới được Ukraine.

Trung Khoa (Tổng hợp)

************************

Ukraine : Tổng thống Zelensky tiếp tục thanh lọc hàng ngũ quân sự

Minh Anh, RFI, 12/02/2023

Trong khuôn khổ cuộc chiến chống tham nhũng trong bộ máy chính phủ, tổng thống Ukraine, hôm 11/02/2023, thông báo bãi nhiệm một quan chức quân sự cao cấp. 

Cựu bộ trưởng Nội Vụ Arsen Avakov (phải), ở đây đi cùng với tổng thống Zelensky, là một trong những người bị thanh lọc vào đầu tháng 02/2023 khi Kiev đẩy mạnh chiến dịch chống tham nhũng. AFP – Aleksey Filippov

Tổng thống Volodymyr Zelensky trong bài phát biểu tối qua cho biết đã cách chức phó chỉ huy đội hiến binh, Rouslan Dziouban nhưng không nêu rõ lý do vì sao.

Tuy nhiên, ông khẳng định chiến dịch thanh lọc bộ máy chính phủ sẽ được tiếp tục, khi tuyên bố : "Chính phủ sẽ tiếp tục hiện đại hóa các định chế, các tiến trình và quy trình. Sự minh bạch trong công việc tại các cơ cấu nhà nước phải được bảo đảm không những bởi các thể chế nhà nước mà còn bởi sự tôn trọng sự minh bạch và tính trách nhiệm". 

Trong một cuộc họp với các đại diện của tổ chức tài chính Mỹ JP Morgan, ông Zelensky cũng bày tỏ nguyện vọng được gia nhập Liên Hiệp Châu Âu trong vòng hai năm tới đây và được vào khối NATO ngay khi có được chiến thắng quân sự trước quân Nga. 

Nga lại nói sẵn sàng đàm phán với Ukraine 

Về phía Nga, thứ trưởng ngoại giao Sergey Vershinin, hôm qua, 11/02/2023, trong một cuộc trả lời phỏng vấn trên kênh truyền hình Zvesta, phát biểu : "Bất kỳ mọi cuộc xung đột nào đều kết thúc bằng các cuộc đàm phán, và lẽ đương nhiên, như chúng tôi đã từng nói, Nga sẵn sàng cho những cuộc đàm phán như thế, khi và chỉ khi nào đó là những cuộc đàm phán vô điều kiện tiên quyết, những cuộc đàm phán phải được dựa trên tình hình thực tế".

Cũng theo thứ trưởng ngoại giao Nga, "những quyết định không được đưa ra ở Kiev, mà tại những nước khác, chủ yếu ở là Washington và Bruxelles. Đề nghị đàm phán phải được gởi đến những nơi đó". 

Ngay lập tức, cố vấn của tổng thống Zelensky, ông Mykhailo Podolyak đã có phản ứng mạnh mẽ trên mạng xã hội Twitter khi tuyên bố "Không có chuyện đàm phán !" 

Trong khi đó, lãnh đạo tập đoàn bán quân sự tư nhân Wagner, ông Yevgeny Prigozhin, trong một đoạn video đăng trên mạng Telegram tối thứ Sáu 10/02 đã tự ấn định một thời hạn là trong khoảng từ một năm rưỡi đến hai năm nữa là sẽ chiếm hết toàn bộ vùng Donbass, lõi công nghiệp của Ukraine. 

Minh Anh

Tướng Pháp : Với nhịp độ hiện nay, 100 năm nữa Putin mới chiếm được Ukraine !

Tướng Pháp Jérôme Pellistrandi cảnh báo Nga đang tăng tốc ở Donbass trước khi xe tăng viện trợ đến được Ukraine. Các trận đánh gia tăng cường độ, nhưng quân Nga mỗi tuần tiến được vỏn vẹn 1 kilomet. Nhà báo Mỹ Anne Applebaum hình dung ra kịch bản thảm họa "Nếu Nga chiến thắng" trong đợt tấn công Kiev cách đây một năm.

Một nữ quân nhân Ukraine phất cao quốc kỳ trên một xe tăng Nga bị phá hủy tại Kiev, ngày 10/06/2022. AP - Natacha Pisarenko

Trang bìa các tuần báo Pháp kỳ này được dành cho những nhân vật khác nhau. L'Express đăng ảnh "Jancovici, giáo chủ khí hậu", L'Obs đề cập đến "Hưu trí, chiếc chìa khóa của Laurent Berger", tổng thư ký nghiệp đoàn CFDT, Le Point nói về bà Brigitte Macron, đệ nhất phu nhân Pháp. Courrier International quan tâm đến "Israel, luật của cực hữu", còn tuần báo Anh The Economist chú trọng "Các chatbot và cuộc chiến tìm kiếm trên mạng". Nhưng bao trùm lên tất cả vẫn là cuộc chiến tranh đang diễn ra tại Ukraine.

Ukraine, "giấc mộng 100 năm" của Vladimir Putin ?

Thống đốc Luhansk, ông Serhiy Haidai cho rằng Nga chuẩn bị tiến công quy mô. Quân Nga tập trung ở ba trục chính : Kreminna, Svatove-Koupiansk và Belogorovka, cố gắng xuyên thủng phòng tuyến Ukraine. Giờ đây Nga học theo chiến thuật của Kiev là tấn công bằng những nhóm nhỏ cơ động. Trả lời L'Express, tướng Pháp Jérôme Pellistrandi, tổng biên tập tạp chí Quốc Phòng cảnh báo Nga đang tăng tốc ở Donbass, nhất là thành phố Bakhmut, trước khi xe tăng viện trợ đến được Ukraine.

Thực tế Bakhmut không có giá trị chiến lược lớn, nhưng chỉ vì Putin muốn có bằng được một chiến thắng. Tân binh Nga được đưa đến ồ ạt nhằm làm thay đổi cán cân lực lượng, nhưng Nga chỉ gặm nhấm một ít đất đai chứ không làm được những cú đột phá. Nga chiếm được làng Soledar đã trở thành bình địa, với cái giá rất đắt. Cũng như Stalin, Putin không coi trọng sinh mạng người lính. Dân số cũng là vũ khí, và Putin biết rằng ông ta có rất nhiều người.

Các trận đánh gia tăng cường độ, nhưng quân Nga mỗi tuần tiến được có 1 kilomet. Tướng Pháp Pellistrandi đánh giá với nhịp độ này, phải mất 100 năm nữa Putin mới chiếm được Ukraine, chưa kể bị phản công ! Về phía Ukraine, có nguy cơ lại rơi vào thế thủ nếu Nga dồn sức tổng tấn công trước mùa xuân. Cũng không loại trừ khả năng Moskva tiến đánh từ Belarus. Hiện tổng thống Alexander Lukashenko vẫn chưa muốn cho mượn đường, nhưng nếu nhượng bộ Putin và quân Nga lại bị thua, ông ta sẽ là người đầu tiên phải ra trước Tòa án Hình sự Quốc tế.

Không muốn viện trợ vì sợ Kiev sớm thất thủ

Anne Applebaum, nhà báo Mỹ chuyên về Đông Âu và Trung Âu từng được giải thưởng Pulitzer, trên L'Express hình dung ra kịch bản thảm họa "Nếu Nga chiến thắng" trong đợt tấn công Kiev cách đây một năm.

Đến ngày 24/02/2023 sẽ đúng 12 tháng, 52 tuần lễ, 365 ngày quân đội Ukraine phải chiến đấu. Các quân nhân và người tình nguyện đã cứu được thủ đô, bảo vệ được phần lớn lãnh thổ, đẩy lùi quân Nga khỏi những vùng đất đã chiếm được trong những ngày đầu. Tổng thống Volodymyr Zelensky trở nên nổi tiếng trên toàn thế giới, Ukraine được nể phục trong cuộc kháng chiến vệ quốc. Nhưng cần phải nhắc nhở rằng tháng Hai năm ngoái, ít ai nghĩ rằng Kiev có thể đứng vững, ông Zelensky sống sót và Ukraine tiếp tục là một quốc gia có chủ quyền.

Trước đó, một số chuyên gia Mỹ khuyến cáo không viện trợ quân sự cho Ukraine vì chiến tranh sẽ kết thúc sớm, Nga nhanh chóng chiếm được nước láng giềng và người Ukraine thậm chí không có dịp dùng vũ khí được gởi đến. Số khác ở Châu Âu và Hoa Kỳ lặp lại tuyên truyền của Nga, tự hỏi Ukraine có đáng hiện hữu hay được bảo vệ. Một số chính khách phương Tây đến nay vẫn tiếp tục có cách nghĩ này. Chuyện gì sẽ diễn ra nếu xu hướng này thắng thế, nếu một tổng thống ít quan tâm đến Châu Âu được bầu lên ở Nhà Trắng ? Nếu một tổng thống khác không bảo vệ chính nghĩa của đất nước mình một cách thuyết phục như thế, hay chẳng muốn chiến đấu, được bầu lên ở Ukraine ? Hãy hình dung về một thế giới không có lòng can đảm của người Ukraine hay vũ khí phương Tây, và sự đoàn kết của các nền dân chủ.

Nếu Nga chiếm được Ukraine từ những ngày đầu…

Nếu không kháng cự, Kiev bị chiếm chỉ trong vài ngày. Zelensky và vợ con sẽ bị sát hại bởi một trong những đội đặc nhiệm sát thủ. Các cộng sự của Putin vốn đã chọn trước những căn hộ cho mình tại thủ đô Kiev, sẽ nắm lấy những chức vụ trong Nhà nước Ukraine. Từng thành phố một, quân Nga sẽ tiễu trừ tàn quân Ukraine cho đến khi chiếm trọn cả nước, đến tận biên giới Ba Lan. Bộ tham mưu Nga hồi đầu nghĩ rằng tất cả chỉ mất sáu tuần.

Ukraine ngày nay sẽ đầy những trại tập trung cải tạo, phòng tra tấn và nhà tù, như đã phát hiện ở Bucha, Izyum, Kherson và tất cả những vùng tạm chiếm đã được quân đội Ukraine giải phóng. Cả một thế hệ nhà văn, nghệ sĩ, chính khách, nhà báo, lãnh đạo xã hội dân sự Ukraine - Nga đã chuẩn bị danh sách với đầy đủ tên tuổi - bị chôn trong các hố tập thể. Sách vở Ukraine bị loại ra khỏi tất cả trường học và thư viện, tiếng Ukraine bị cấm ở những nơi công cộng. Thêm hàng trăm ngàn trẻ em bị tách khỏi gia đình đưa sang Nga, hoặc trở thành nạn nhân buôn người.

Lính Nga phấn khởi trước chiến thắng, đặt đồn bót, đào giao thông hào gần biên giới Ba Lan. NATO rơi vào hỗn loạn, buộc lòng phải chi ra nhiều tỉ đô la để chuẩn bị cho Warszawa, Vilnius, Berlin chống xâm lăng. Bên trong Ukraine bị chiếm đóng, nam thanh niên bị buộc phải gia nhập quân đội Nga để chinh phục tiếp những nước khác. Hàng triệu người Ukraine sống trong những trại tị nạn trên khắp Châu Âu, không có hy vọng trở về. Làn sóng thương cảm trong những ngày đầu đã lắng xuống, tiền bạc đã cạn. Kinh tế Moldova sụp đổ, một chính quyền thân Nga chuẩn bị sáp nhập vào một liên bang mới Nga-Belarus-Ukraine như một tuyên truyền quá sớm của Nga vào ngày 26/02.

…Nguy cơ luật rừng thống trị thế giới

Thảm họa này không giới hạn ở Châu Âu. Bắc Kinh chuẩn bị xâm lăng Đài Loan vì cho rằng Mỹ bị sa lầy trong cuộc chiến lâu dài với nước Nga hung hăng, sẽ không cứu vớt hòn đảo ở Thái Bình Dương. Các giáo sĩ Iran loan báo đã có bom nguyên tử. Từ Venezuela tới Zimbabwe, các chế độ độc tài gia tăng đàn áp, từ nay bất chấp các luật lệ cũ như Công ước về nhân quyền và diệt chủng, cấm dùng vũ lực thay đổi đường biên giới. Thế giới dân chủ chao đảo.

May thay, tất cả những điều trên đã không diễn ra. Bởi vì Zelensky vẫn ở lại Kiev, "cần đạn dược chứ không cần taxi". Bởi vì các chiến binh Ukraine chiến đấu can trường, được người dân ủng hộ, mọi tầng lớp dân cư đều rất sáng tạo trong hoàn cảnh ngặt nghèo. Sự ngoan cường của dân tộc này khiến người Mỹ gác lại "America First", Châu Âu hỗ trợ về quân sự và nhân đạo.

Nhờ đó Kiev vẫn ngẩng cao đầu, người Ukraine vẫn kiểm soát phần lớn đất nước, huyền thoại về quân đội thứ nhì thế giới tan vỡ, các nước dân chủ thêm mạnh mẽ. Khi thăm Washington, tổng thống Ukraine đã cảm ơn Hoa Kỳ và Châu Âu, nhưng theo tác giả, thực ra chính phương Tây phải cảm ơn quốc gia dũng cảm này.

Cuộc chiến Ukraine trên mạng xã hội : Óc sáng tạo đấu với tin giả

Về mặt truyền thông, Kiev chiến thắng giòn giã trước hệ thống "fake news" của Nga trên mạng xã hội. Khác với thời trước, cuộc chiến thông tin năm 2023 phức tạp hơn bao giờ hết. Mạng xã hội giúp mỗi bên chạm đến một lượng công chúng đông đảo chưa từng thấy, cả trong nước lẫn trên thế giới. Nhưng số lượng bài đăng trên internet (1,7 triệu bài mỗi phút trên Facebook, 350.000 tweet…) khiến những chủ đề nghiêm túc nhanh chóng bị những "trend" linh tinh trên TikTok làm chìm khuất.

Ukraine bèn tập trung cho cuộc chiến truyền thông, bình luận liên tục về những bước tiến và thiệt hại của địch để làm nản lòng đối thủ. Họ kêu gọi các Nhà nước (và cả những tập đoàn như Microsoft, Space X…) hỗ trợ mạnh hơn, dân chúng đăng tải hình ảnh, video về thực tế cuộc chiến – những mạng sống bị cướp đi, thành phố điêu tàn… Lần đầu tiên một cuộc chiến tranh được phô bày rộng rãi đến thế trên mạng.

Những video, hình ảnh, bình luận đầy sáng tạo với óc hài hước tế nhị của phía Ukraine thu hút được rất nhiều chú ý : chỉ hai giây là hiểu ý (và có thể bật cười). Trong đó một phần do một bộ phận chuyên môn phụ trách. Một năm sau cuộc xâm lăng, các bài viết về Ukraine trên internet vẫn lên đến 4,4 triệu mỗi tuần. Kết quả theo Backbone Consulting : 2/3 người được hỏi tại 13 nước tiếp tục muốn trừng phạt Nga về dầu khí, 57% muốn hỗ trợ Ukraine cho đến khi quân Nga phải thu quân.

Vì sao Pháp chưa muốn chuyển giao xe tăng Leclerc cho Ukraine ?

Liên quan đến Pháp, L'Express có bài điều tra "Xe tăng Leclerc : Chuyện kể về một thất bại kỹ nghệ và quân sự". Trong khi phương Tây đề nghị "120 đến 140" xe tăng hạng nặng cho Ukraine, Pháp vẫn chưa dứt khoát chuyển giao xe tăng Leclerc như tổng thống Zelensky đã đòi hỏi. Tuy Élysée khẳng định "không loại trừ khả năng này" nhưng hiện vẫn là zero Leclerc. Những lý do được đưa ra là thời gian huấn luyện lâu, rắc rối trong bảo dưỡng… Theo tuần báo, đó không phải là lý do duy nhất. Pháp hiện có 200 chiếc Leclerc đang hoạt động, một số ở Romania, số khác phải cải tiến. Nhưng nhất là dây chuyền sản xuất ở Roanne đã đóng cửa từ năm 2008, như vậy chiếc xe tăng tân tiến này sắp tuyệt chủng.

Vào cuối thập niên 70, quân đội Pháp ấn định mục tiêu sản xuất 1.500 chiếc Leclerc tại 14 địa điểm, một số nhà máy có đến trên 1.000 công nhân. Nhưng rồi bức tường Berlin sụp đổ, viễn cảnh chiến tranh ở Châu Âu rời xa, ngân sách quốc phòng ngày càng bị cắt giảm. Thị trường xuất khẩu đã tràn ngập xe tăng Leopard của Đức. Trong số 800 chiếc xuất xưởng, Paris bán được phân nửa cho Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống Nhất, số còn lại để cho quân đội Pháp sử dụng. Dù nay đã được tăng ngân sách, nhưng khó thể đầu tư nhiều tỉ euro trong ba, bốn năm để gầy dựng lại dây chuyền sản xuất.

Kinh tế Nga : Phía sau những con số đẹp đẽ, thuốc độc đang ngấm dần

Trên lãnh vực kinh tế, L'Obs trong bài "Phía sau những con số "khả quan" của Nga" nhận định, thực ra Moskva không giỏi chống chọi như người ta tưởng. Cuối tháng Giêng, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho biết dù bị trừng phạt, tổng sản phẩm nội địa (GDP) Nga chỉ giảm 2,2% trong năm 2022. Dự báo cho hai năm tới cũng đáng ngạc nhiên : tăng 0,3% năm 2023 và 2,1% vào năm 2024. Dầu thô của Nga tuy bị trừng phạt nhưng vẫn xuất sang Châu Á, khí đốt giảm sản lượng nhưng bù lại giá cả tăng lên.

Theo L'Obs, không thể dự báo chính xác trong thời chiến. Một mặt, dữ liệu của Nga hoặc dối trá hoặc không đầy đủ. Chẳng hạn tỉ lệ thất nghiệp dưới 4% che giấu tình trạng bùng nổ xin nghỉ không lương, chưa kể hàng trăm ngàn người Nga đã chạy ra nước ngoài để khỏi đi lính. Nhất là nền kinh tế dựa trên một động cơ đặc thù là chiến tranh. Năm 2022, kỹ nghệ vũ khí hoạt động hết tốc lực để cho ra xe tăng, súng trường, quân phục… những thứ đang nằm bẹp dí hay cháy thành than trên những cánh đồng Ukraine.

Kế tiếp, cấm vận là thứ thuốc độc chỉ ngấm từ từ. Năm 2022, đối với những mặt hàng bị cấm nhất là chất bán dẫn, Nga có thể mua từ Ấn Độ, Trung Quốc hay qua các trung gian khác (Armenia nhập smartphone gấp 10 lần), gắn chip máy giặt vào hỏa tiễn, xe hơi bán ra không có gối hơi... một sự giảm sút chất lượng không thể hiện trong GDP. Kiểu xoay sở này có những giới hạn của nó. Với cả trăm ngàn người lao động bỏ mạng trên chiến trường, hàng trăm ngàn người lưu vong trong đó có không ít kỹ sư, kỹ thuật viên, sản lượng xe hơi giảm đến 80%... bức tranh kinh tế Nga khá ảm đạm.

Thái Lan lo âu khi nông dân Thái trồng gạo Việt

Tại Đông Nam Á, Courrier International dịch bài viết của Nikkei Asia phàn nàn "Gạo Thái không còn là gạo Thái". Ở quốc gia xuất khẩu gạo thứ nhì thế giới, giống gạo Việt Nam nhập vào không theo con đường chính ngạch, dễ trồng với chi phí thấp hơn, đang đe dọa ngành lúa gạo Thái Lan.

Theo Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, trên 1 triệu "rai" (160.000 hecta) ở miền trung nước Thái đang trồng giống lúa Việt Nam. Không ai phân biệt được gạo Thái và gạo Việt. Khuynh hướng này đặt lại vấn đề toàn bộ chiến lược tiếp thị cho xuất khẩu gạo, một sản phẩm từ nhiều năm vẫn được quảng cáo là thuần chủng và phẩm chất hàng đầu. Thái Lan có luật rất nghiêm khắc về bảo vệ đa dạng thực vật, cấm nhập những loại gạo khác vào vương quốc.

Nhưng một nhà nông ở tỉnh Nakhon Sawan nhận xét, giống gạo Việt Nam rất tốt : dễ trồng, chống được sâu rầy, chất lượng ngon đáp ứng nhu cầu thị trường. Có thể đó là giống Jasmin 85, gặt được sau 90 ngày và có thể trồng nhiều vụ, nhất là miền trung có hệ thống tưới tiêu đầy đủ. Gạo Thái như giống Hom Mali thơm hơn nhưng 120 ngày mới chín, chỉ trồng được ở một số cánh đồng vùng đông bắc và mỗi năm chỉ một vụ. Năng suất ở Thái Lan chỉ 300-400 ký một "rai" (0,16 hecta), so với 800 ký tại Việt Nam và Ấn Độ.

Khinh khí cầu gián điệp Trung Quốc : Thất bại mới của Tập Cận Bình

Về quan hệ Mỹ-Trung, Le Point và The Economist cùng rút ra "Bài học về khinh khí cầu gián điệp". Theo Le Point, vụ này là thất bại mới của Tập Cận Bình. Chiếc khinh khí cầu xuất hiện trên bầu trời nước Mỹ, ngỡ rằng mang lại lợi thế cạnh tranh cho Bắc Kinh, nhưng đã bị bắn rơi ngoạn mục trước mắt mọi người, phô bày hoạt động do thám của Bắc Kinh. Hình ảnh Trung Quốc càng thêm tệ hại đối với người Mỹ, vốn rất nhạy cảm trước mọi mối đe dọa lãnh thổ từ sau vụ Trân Châu Cảng (1941) và Al Qaeda tấn công vào trung tâm nước Mỹ (2001).

Trong khi ông Tập đang ở thế bất lợi sau các cuộc biểu tình chống zero Covid, tăng trưởng kinh tế chỉ 3%, dân số giảm mất 850.000 người. Trừng phạt của Mỹ về chip bán dẫn dội gáo nước lạnh cho hy vọng tiến nhanh về công nghệ, đối tác Putin sa lầy ở Ukraine. Tập Cận Bình cố gắng cho thấy Bắc Kinh đã thay đổi sau ba năm phong tỏa, trải thảm đỏ cho thủ tướng Đức và đang chờ đợi tổng thống Pháp, thủ tướng Ý nhằm chứng tỏ vị thế quốc tế.

Washington Post cho biết, hoạt động gián điệp trên đây được điều hành từ đảo Hải Nam, các khinh khí cầu dùng để thu thập tin tức quân sự từ Việt Nam, Đài Loan, Nhật Bản, Philippines, Ấn Độ. The Economist nói về một cuộc chiến tranh lạnh mới, cho rằng tình trạng căng thẳng Mỹ-Trung có kéo dài hay không tùy thuộc vào thông tin các viên chức Mỹ có được từ những mảnh vỡ của khí cầu được người nhái của Hải quân Mỹ thu thập, và những gì họ quyết định tiết lộ.

Vì sao lại gởi khinh khí cầu gián điệp vào thời điểm ngoại trưởng Mỹ sắp sang Trung Quốc ? Khiêu khích để làm bẽ mặt chính quyền Biden, đòn phá rối của phe cực đoan ở Bắc Kinh, trắc nghiệm khả năng phát hiện của Washington, hay chỉ đơn giản là tính toán sai thời điểm ? Dù sao đi nữa, sự kiện đã củng cố lý lẽ của những người tin rằng Trung Quốc không muốn hợp tác mà chỉ thích thống trị. Ngược lại, những chính khách ở Berlin, Paris hay Bruxelles muốn lôi kéo Bắc Kinh về phía tự do đã phải trả giá ; không còn hy vọng phê chuẩn hiệp định đầu tư.

ChatGPT và bộ máy kiểm duyệt của Bắc Kinh 

Các tuần báo cũng đề cập đến công cụ trí thông minh nhân tạo (AI) ChatGPT đang làm mưa làm gió, và sắp có những cỗ máy khác ra đời để cạnh tranh. Các tập đoàn Alibaba, Baidu, Wangyi, Jingdong của Trung Quốc đều loan báo sẽ cho ra sản phẩm tương tự. Courrier International nhận thấy nhiều người lo ngại công nghệ này sẽ vấp phải bức tường kiểm duyệt.

Trang web China Digital Times ở Mỹ ghi nhận, khi đặt câu hỏi "Tập Cận Bình có phải là nhà độc tài không ?" bằng chữ giản thể (sử dụng ở Hoa lục), ChatGPT trả lời "Không. Tập Cận Bình không phải là nhà độc tài. Trung Quốc là Nhà nước đa đảng, tôn trọng Hiến pháp và pháp luật". Nhưng nếu câu hỏi viết bằng chữ phồn thể (phổ biến tại Đài Loan, Hồng Kông, Macao), câu trả lời khác hẳn. "Vâng, Tập Cận Bình là người thống trị Trung Quốc. Nhiều nhà quan sát cho rằng Trung Quốc là hệ thống chính trị độc tài ở một mức nào đó". Điều thú vị là sau đó ChatGPT đã nhanh chóng học hỏi, phối hợp hai loại ý kiến này trong một câu "ba phải" hơn.

Nhà nghiên cứu Philip J. Cunningham cho biết tại Hoa lục, người ta huấn luyện cho trí thông minh nhân tạo không chỉ trích Tập Cận Bình và Đảng cộng sản Trung Quốc. Cựu nhà báo Vương Chí An (Wang Zhi’an) viết trên Twitter, ông nóng lòng chờ cỗ máy của Baidu ra đời. Những câu hỏi đầu tiên sẽ là "Có bao nhiêu người đã chết trong sự kiện Thiên An Môn năm 1989, và trong số đó sinh viên chiếm bao nhiêu ?". Hay "Tập Cận Bình sẽ trị vì đến bao giờ ? 

Thụy My

Phương Tây trang bị vũ khí cho Ukraine đến chừng nào cho đủ ?

Thời sự thu hút nhiều sự chú ý của các báo Pháp ra hôm 10/02/2023 chuyến công du Châu Âu của tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky,  chủ yếu hối thúc các đồng minh ở Châu Âu cung cấp thêm vũ khí hạng nặng để Ukraine có thể chống lại các cuộc tấn công của Nga.

Các xe chiến đấu bộ binh Bradley tại bến tàu Bắc Charleston, S.C, Hoa Kỳ trước khi được vận chuyển đến Ukraine, ngày 25/01/2023. AP - Oz Suguitan

Nhật báo Le Monde chạy tựa rõ ràng : "Zelensky thúc ép các đồng minh cung cấp máy bay". Chuyến đi thứ 2 của tổng thống Zelensky ra nước ngoài từ đầu cuộc chiến tranh xâm lược của Nga (cách đây gần một tròn một năm) lần này bắt đầu từ Luân Đôn, hôm 08/02 qua Paris và đến Bruxelles ngày 09/02. Đi đến đâu, tổng thống Ukraine cũng kêu gọi các lãnh đạo Châu Âu hậu thuẫn mạnh mẽ hơn nữa. Ông Zelensky dùng đủ ngôn từ cố gắng thuyết phục các nước cung cấp cho Ukraine chiến đấu cơ và vũ khí hạng nặng tầm xa "càng sớm càng tốt" để quân đội Ukraine chống đỡ với đợt tấn công sắp tới của Nga và để giành chiến thắng cuối cùng.

Lãnh đạo và chính giới Anh, Pháp, Đức và các nước khác trong Liên Âu, đã tiếp đón tổng thống Zelensky nồng nhiệt nhất cùng với những cam kết ủng hộ Ukraine không hề thay đổi. Tuy nhiên, các nước vẫn để ngỏ khả năng cung cấp chiến đấu cơ cũng như các loại vũ khí tầm xa cho quân đội Ukraine, như theo yêu cầu của tổng thống Zelensky.

Nhật báo Le Figaro ghi nhận : "Tổng thống Ukraine đã được đón tiếp như người hùng ở Bruxelles nhưng không một nước thành viên Liên Âu nào cam kết chắc chắn đáp ứng tất cả những đòi hỏi của ông" cho dù ông Zelensky đã nhấn mạnh trước khi tham dự cuộc họp thượng đỉnh với Liên Âu rằng "tôi không thể đơn giản trở về nhà mà không mang được kết quả nào".

Kết quả, theo Le Figaro, vẫn dừng lại ở lời hứa của Luân Đôn sẽ đào tạo phi công chiến đấu cho Ukraine, còn các nước Liên Âu vẫn khẳng định sự ủng hộ không suy chuyển đối với cuộc chiến đấu chống xâm lược của nhân dân Ukraine.

Le Figaro cũng nhận thấy, trong lúc ông Zelensky kêu gọi đòi hỏi được các nước Châu Âu cung cấp thêm vũ khí để bảo vệ đất nước, quân đội Nga đang dồn mọi nguồn lực trên chiến trường và đang chiếm dần dần thêm đất ở vùng Donbass tạo thêm ưu thế chiến trường những ngày qua. Nhiều dấu hiệu cho thấy quân Nga đang chuẩn bị đợt tấn công lớn sắp tới hy vọng đè bẹp quân đội Ukraine trước khi vũ khí hạng nặng của phương Tây tới tay Kiev. Nga hiểu rõ, quân đội Ukraine phụ thuộc hoàn toàn vào sự hậu thuẫn của các nước phương Tây.

Vũ khí cho Ukraine bao nhiều thì đủ ?

Trong cảnh hiện nay, khi mà phương Tây cam kết hậu thuẫn về quân sự lâu dài cho Ukraine, nhưng vẫn dè dặt cung cấp chiến đấu cơ, mục tranh luận của báo La Croix đặt câu hỏi lớn : "Cần phải vũ trang đến mức nào cho Ukraine ?"

Vấn đề đặt ra là làm sao để ngăn không cho Nga giành chiến thắng mà phương Tây vẫn không phải đối đầu trực diện với Moskva. Tờ báo đăng ý kiến phân tích của ông Michel Goya, nhà sử học, cựu đại tá quân đội Pháp, cho thấy phương Tây đang ở thế khó : làm sao để tránh không bị Nga coi bên "đồng tham chiến". Nếu tiếp tục đi xa hơn nữa, đáp ứng mọi đòi hỏi về quân sự của Kiev, phương Tây sẽ rơi vào đối đầu trực diện với Moskva. Theo chuyên gia Michel Goya, "sau những đầu tư lớn cho Ukraine, đến giờ một thất bại của Ukraine sẽ cũng là thất bại lớn cho vị thế của các nước phương Tây trên thế giới và cũng là thất bại của luật pháp quốc tế. Mối đe dọa Nga có thể sẽ yếu đi vào một lúc nào đó vì nỗ lực chiến tranh, hoặc có thể bị cuốn vào cuộc chiến tranh du kích không hồi kết ở Ukraine, nhưng mối đe dọa này sẽ còn lâu dài đối với Châu Âu, giờ đã bị Nga coi là đối thủ. Tiếp tục giúp Ukraine, ồ ạt nhất có thể sẽ tốt hơn nếu ta muốn có kết quả quyết định trong thời gian không quá lâu".

Trên trang tranh luận của La Croix cũng đăng ý kiến của Philippe Folliot, thượng nghị sĩ vùng Tarne của Pháp. Ông khẳng định quân đội Ukraine sẽ không thể chống chọi được với Nga nếu không có hậu thuẫn của phương Tây, "sự hỗ trợ ồ ạt của phương Tây lúc này sẽ là cách tốt nhất để thúc đẩy Vladimir Putin ngồi vào bàn đàm phán". 

ChatGPT mối lo mới cho giới giáo dục Pháp

Trở lại với nhật báo Le Figaro. Hồ sơ chính của tờ báo hôm nay đề cập đến ChatGPT, hiện tượng công nghệ đang hấp dẫn người sử dụng internet trên cả thế giới những ngày gần đây.

Le Figaro chạy tựa lớn trang nhất : "Giới giáo dục đang tìm cách chống đỡ với ChatGPT".  Theo tờ báo, mới được phổ cập trong công chúng chưa được bao lâu, công cụ mới của trí tuệ nhân tạo này có nguy cơ trở thành công cụ để các học sinh sinh viên gian lận sao chép kiến thức.

"Đây là một thế giới mới. Vĩnh biệt bài tập về nhà", tuyên bố đầy khiêu khích trên của tỷ phú Elon Musk, nhà sáng lập của công ty khởi nghiệp tạo ra ChatGPT không làm các nhà giáo cười được, Le Figaro nhận xét. Từ khi chương trình hội thoại tự động này được tung lên mạng Internet hồi tháng 11 với thành công toàn cầu, các giáo sư, hiệu trưởng các cơ sở dạy học đang phải đối mặt với các hiện tượng gian lận mới trong việc làm bài tập và kiểm tra kiến thức của các học sinh sinh viên. Cấm hay cho phép sử dụng công cụ trí tuệ nhân tạo đang làm đảo lộn cuộc sống hàng ngày của mọi người là một vấn đề làm đau đầu giáo giới ở Pháp. Ngành giáo dục đang cố gắng tìm ra các biện pháp để ngăn chặn ứng dụng tiêu cực của ChatGPT. Nhưng vấn đề chính và khó khăn nhất là làm sao để chứng minh được các học sinh sinh viên đã nhờ cậy vào công cụ trí tuệ nhân tạo trong các bài tập, bài viết của mình.

Cuộc chiến trí tuệ nhân tạo của những người khổng lồ

Tờ báo kinh tế, Les Echos chạy tựa chính trang nhất : Microsoft – Google : "Trận chiến mới về trí tuệ nhân tạo". Les Echos dành nhiều trang bài cho thấy Microsoft bắt đầu mở cuộc tấn công Google bằng cách đưa ChatGP vào trong công cụ tìm kiếm trên Internet.

Tờ báo cho biết, "khả năng của trí tuệ nhân tạo đang làm xáo trộn công cụ tìm kiếm thông tin trên internet, một thị trường quảng cáo có trị giá 186 tỷ đô la". Những ngày qua, thị trường cổ phiếu bùng nổ với những công ty đang nhằm vào phát triển Trí tuệ nhân tạo (AI).

Les Echos cho hay, hiện tại các tập đoàn Microsoft, Google và cả Baidu của Trung Quốc đang lao vào cuộc đua phát triển robot hội thoại, tìm cách cài các chương trình trí tuệ nhân tạo vào thanh công cụ tìm kiếm thông tin trên Internet. Một "môi trường tìm kiếm thông tin trên mạng đang chuẩn bị cho cuộc cách mạng ChatGPT", tờ báo nhận định. Cách thức và nhu cầu tìm kiếm thông tin của người sử dụng internet trong thời gian tới đây sẽ có bước thay đổi căn bản. Hiện tại Microsoft với ưu thế của Chatbot sẵn sàng đối đầu trực tiếp trên mặt trận công cụ tìm kiếm thông tin với người khổng lồ Google, hiện đang gần như độc quyền chiếm 84% thị phần tìm kiếm dữ liệu trên mạng internet.

Trước thách thức Microsoft đưa ChatGPT vào công cụ tìm kiếm thông tin trên mạng, Google cũng sẵn sàng cho cuộc cạnh tranh. Mới đây nhà vô địch trong lĩnh vực tìm kiếm trên mạng đã giới thiệu một loạt các cải tiến liên quan đến các chức năng vốn có của Google như dịch thuật ngôn ngữ, tìm kiếm bằng hình ảnh hay định vị địa lý sẽ có sự tham gia của Trí tuệ nhân tạo. Theo Les Echos, chẳng hạn người ta có thể đưa ảnh một chiếc xe đạp hỏng và hỏi làm thế nào để chữa, Google có thể cho câu trả lời chi tiết. Hay như hệ thống bản đồ Google Map sắp tới sẽ tích hợp các hình ảnh thực để có thể cho biết cả môi trường thực của địa điểm tìm kiếm… Tất cả đều nhờ vào trí tuệ nhân tạo.

Trong khi việc sử dụng công nghệ Trí tuệ nhân tạo còn đang ở giai đoạn khai hoang, thì thị trường của AI đang được nhiều hãng công nghệ đổ xô vào. Hệ quả là giá trị tài sản chứng khoán của các công ty liên quan đó cũng tăng vọt thời gian gần đây. Theo Les Echos, thị trường trí tuệ nhân tạo, được các nhà phân tích của tập đoàn tài chính UBS ước tính khoảng 1000 tỷ đô la.

Ngắm sao để hiểu thêm về trái đất

Cuối cùng xin được đến với nhật báo Libération. Nhân sự kiện "Đêm sao mùa đông" được tổ chức tại Pháp năm nay từ ngày 09 đến 12/02, tờ báo ra số đặc biệt dành hơn 2/3 các trang báo cho sự kiện với tiêu đề chính "Libé của các vì sao".

Cùng với 100 sự kiện được các hiệp hội thiên văn tổ chức ở khắp nước Pháp như quan sát, tìm hiểu trình diễn về thiên văn học, báo Libération dành rất nhiều bài viết để giúp độc giả tìm hiểu thêm về vũ trụ bên ngoài trái đất của chúng ta, hiểu thêm những vấn đề về hệ sinh thái môi trường liên quan thế nào đến trái đất và bầu trời của chúng ta. Bài viết "Môi trường sinh thái trên quỹ đạo trái đất" đề cập đến việc với tiến bộ khoa học ngày cành nhanh chóng, trên bầu trời bao la hiện nay, các vệ tinh xuất hiện như nấm đang đặt ra những vấn đề nghiêm túc. Đó là nguy cơ các vệ tinh va chạm với nhau, những vệ tinh cũ hỏng, những mảnh vỡ của tên lửa trôi nổi trong không gian. Trước tình trạng đó, nhiều nhà khoa học đã cảnh báo và kêu gọi phải có biện pháp chấm dứt tình trạng biến không gian thành bãi rác khổng lồ.

Một bài viết khác của tờ báo mang tựa đề : "Chiến tranh giữa các vì sao không như bạn nghĩ", giúp độc giả hiểu rằng với khả năng giám sát, truyền tin và di chuyển… các hệ thống vệ tinh giờ đây đóng vai trò trung tâm cho các hoạt động con người dưới mặt đất. Hệ thống vệ tinh có thể biến thành những mục tiêu tấn công trong trường hợp xảy ra xung đột. Quỹ đạo trái đất giờ đây cũng là nơi diễn ra các cuộc đọ sức tranh giành địa chính trị sau thời kỳ chiến tranh lạnh.

Bên cạnh đó Libération cũng có bài viết về những thành công của con người trong công cuộc chinh phục không gian.

Anh Vũ

Nga lại ồ ạt tấn công nhiều thành phố và cơ sở hạ tầng năng lượng Ukraine

Thùy Dương, RFI, 10/02/2023

Một ngày sau chuyến công du Châu Âu của tổng thống Ukraine Zelensly, Kiev hôm 10/02/2023 cho biết nhiều thành phố và cơ sở năng lượng thiết yếu lại hứng chịu một loạt vụ tấn công ồ ạt của quân Nga bằng tên lửa và drone phát nổ.  

Người dân trú ẩn tại một trạm tàu điện ngầm ở Kiev, khi Nga bắn tên lửa vào thủ đô Ukraine, ngày 10/02/2023. AP - Efrem Lukatsky

Theo Không quân Ukraine, Nga đã phóng 71 tên lửa, trong đó có tên lửa hành trình Kalibr, tên lửa dẫn đường S-300, và drone Shahed nhắm vào các vùng Kiev, Kharkiv và Zaporijjia. Không quân Ukraine khẳng định đã tiêu diệt được 61 tên lửa mà Nga bắn ra. Chính quyền Kiev chưa cho biết các thiệt hại nhân mạng. 

Công ty điện Ukraine Ukrenergo sáng nay thông báo nhiều cơ sở hạ tầng điện cao thế tại các vùng miền đông, tây và nam đã bị ảnh hưởng, gây hỏng mạng điện tại một số vùng. Ukrenergo đã buộc phải cắt điện khẩn cấp nhiều nơi để đề phòng mạng lưới điện quốc gia quá tải. 

Hội đồng thành phố Zaporijjjia thông báo Zaporijjjia đã hứng chịu 17 vụ oanh kích trong sáng hôm nay, nhiều chưa từng có nếu tính từ đầu chiến tranh đến nay. Một phần thành phố Zaporijjia đã bị cắt điện trong vòng 1 giờ đồng hồ. Tại thành phố Kharkiv, miền đông bắc, sát Nga, thống đốc vùng cho biết nhiều vụ cháy đã nổ ra sau khi trúng tên lửa của quân Nga. 

Ngoài ra, Kiev cũng xác nhận 2 tên lửa đã đi qua không phận của Romania, nước thành viên của Liên Minh Bắc Đại Tây Dương. Bộ quốc phòng Romania ngay sau đó đã bác bỏ thông tin này và cho biết một tên lửa đã bay cách lãnh thổ của Romania 35 km.

AFP nhắc lại từ tháng 10/2022 tới nay, sau nhiều thất bại trên chiến trường, Moskva đã chuyển hướng chiến lược, nhắm mục tiệu tấn công vào các cơ sở năng lượng được xem là thiết yếu của Ukraine, đẩy hàng triệu người dân Ukraine vào cảnh mất điện và không được sưởi ấm trong bối cảnh mùa đông lạnh giá khắc nghiệt. 

Thùy Dương

***********************

Nga khoanh vùng chiến sự, tìm chiến thắng chính trị

Thanh Hà, RFI, 09/02/2023

Tổng thống Ukraine đã công du chớp nhoáng Anh, Pháp ngày 08/02/2023 và đến Bruxelles họp thượng đỉnh bất thường với 27 nước Châu Âu ngày 09/02. Tại Luân Đôn, ông Zelensky kêu gọi Anh cung cấp chiến đấu cơ. Còn tại Paris, ông kêu gọi tổng thống Pháp và thủ tướng Đức cung cấp thêm vũ khí, đặc biệt là xe tăng hạng nặng. Theo tổng thống Zelensky, chỉ những loại vũ khí chiến lược đó mới có thể giúp quân đội Ukraine đối phó với cuộc tấn công mùa Xuân mà Nga đang chuẩn bị.

Soledar, vùng Donetsk, Ukraine, thành phố được Nga tuyên bố "giải phóng". Ảnh chụp qua màn ảnh truyền hình ngày 08/01/2023. via Reuters – State Border Guard Service of UKRAINE

Ngày 07/02, đích thân bộ trưởng quốc phòng Nga Serguei Shoigu thông báo những "thành công" trên chiến trường trong những ngày gần đây, nhiều thành phố "được giải phóng" (Sodedar, Klishchiivka, Podgornoe, Krasnopolye, Blagodatnoe, Lobkove và Nikolaevka). Đây là những bước chuẩn bị cho cuộc tấn công lớn của Nga, mà tổng thống Zelensky dự báo sẽ diễn ra khoảng 24/02, đúng một năm tổng thống Vladimir Putin phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" xâm lược Ukraine.

Hai dấu hiệu quan trọng được nhà phân tích quân sự Sim Tack, công ty Forces Analysis, nêu với trang France 24 đó là số quân nhân và vũ khí được Nga điều ra chiến trường. Thứ nhất, "rất nhiều đơn vị được tái triển khai ở nhiều nơi trên chiến tuyến". Quân nhân được tăng viện chủ yếu là những người nhập ngũ trong đợt động viên một phần vào tháng 09/2022 và được huấn luyện ở Belarus, nhưng số quân này không phải là 500.000 như số liệu mà Ukraine đưa ra. Theo nhà phân tích này, chính quyền Kiev có thể thổi phồng con số đó để thúc các nước phương Tây khẩn trương cung cấp thêm vũ khí.

Dấu hiệu thứ hai là Nga cũng điều thêm pháo binh, xe tăng đời mới ra mặt trận, "chủ yếu là xe tăng T-90 hiện đại, được triển khai ở đa số các khu vực đang giao tranh", từ Kupiansk (vùng Kharkiv) đến Vouhledar (phía nam vùng Donetsk). Đây là khu vực có thành phố Bakhmut, nơi giao tranh đang diễn ra ác liệt và dường như quân Nga đang chiếm được từng tấc đất. Xe tăng T-90 cũng được đưa đến vùng Luhansk lân cận, "nơi tập trung lính dù Nga", một lực lượng tinh nhuệ.

Tuy nhiên, theo ông Sim Tack, "dù có nhiều dấu hiệu cho thấy đúng là Moskva đang củng cố các vị trí", nhưng "rất khó biết được Nga đang chuẩn bị gì". Dường như Moskva không dồn hết các đơn vị mới quanh một thành phố hay một mục tiêu quân sự đặc biệt. Hoạt động của các đơn vị cũng không cho thấy sẽ có một cuộc tấn công tức thì ở khu vực miền nam Zaporijjia, như khả năng được nhiều nhà phân tích nêu trước đó.

Có thể là Moskva không mở một mặt trận mới. Cuộc tấn công mùa Xuân, vẫn được Nga nói úp mở, có thể là "sự tập trung nỗ lực ở nơi mà Moskva tìm cách buộc quân Ukraine phải nhượng bộ". Đây cũng là ý kiến của tướng Dominique Trinquand trên đài RFI hôm 07/02 : "Đó là một cuộc tấn công bị giới hạn", chứ không phải là "một cuộc tấn công làm người ta nghĩ là Nga sẽ chiếm lại Ukraine". Theo cựu trưởng phái bộ quân sự Pháp tại Liên Hiệp Quốc, "có thể Nga sẽ gặm nhấm nhiều địa phương ở vùng Donbass để tổng thống Putin có thể thông báo rằng sau một năm chiến tranh, ông đã bảo vệ cộng đồng người nói tiếng Nga ở khu vực lân cận mà ông đã sáp nhập".

Thực ra Nga đã chuẩn bị cuộc tấn công này ngay khi rút khỏi Kherson vào giữa tháng 11/2022 để tập trung lực lượng bảo vệ mục tiêu được điện Kremlin ấn định : "Kiểm soát vùng Donetsk vào mùa xuân". Trong chiến dịch này, Bakhmut trở thành nút quan trọng đối với quân đội Nga. Ông Sim Tack giải thích "chiếm được thành phố này là mở đường xuống phía nam, đến được những địa phương chính của vùng Donetsk mà Nga chưa chiếm được, như những khu vực quanh các thành phố Kramatorsk và Sloviansk".

Nga đang hối hả giành chiến thắng trên chiến trường trước khi quân Ukraine nhận được thêm vũ khí và xe tăng từ phương Tây. Một chiến thắng, dù nhỏ ở miền đông Ukraine, vẫn là một thông điệp chính trị quan trọng để tổng thống Putin ca ngợi trong dịp kỷ niệm một năm phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" để dẹp trừ "phát xít" ở nước láng giềng. 

Thu Hằng

*********************

Vụ rớt máy bay MH17 : Một số bằng chứng cho thấy Putin cấp tên lửa cho quân ly khai Ukraine

Trọng Thành, RFI, 09/02/2023

Cuộc điều tra về vụ máy bay số hiệu MH17 bị bắn hạ tại Ukraine năm 2014, khiến 298 hành khách và nhân viên phi hành đoàn thiệt mạng, đã tạm khép lại. Hôm 08/02/2023, trong cuộc họp báo tại La Haye, công tố viên Hà Lan Digna van Boetzelaer, đứng đầu nhóm điều tra, khẳng định có "nhiều chỉ dấu quan trọng" cho thấy tổng thống Nga Vladimir Putin đã quyết định cấp cho lực lượng ly khai tại miền đông Ukraine loại tên lửa Buk, được dùng để bắn hạ máy bay.

Các mảnh vỡ của chiếc máy bay MH17 rơi xuống Donetsk, Ukraine. Ảnh chụp ngày 22/07/2014. Reuters/Maxim Zmeyev/File Photo

Thông tín viên Pierre Bénazet tường trình từ Bruxelles :

Các nhà điều tra đã công bố nhiều đoạn ghi âm các quan chức Nga hoặc các thành phần ly khai tại Ukraine nêu tên tổng thống Nga Vladimir Putin, cũng như đoạn ghi âm một cuộc trò chuyện với chính tổng thống Nga. Những yếu tố mà các nhà điều tra thu thập được chỉ ra rằng chủ nhân của điện Kremlin chịu trách nhiệm quyết định cấp các hệ thống tên lửa địa đối không cho quân ly khai ở tỉnh Donestk.

Đối với các nhà điều tra, có "nhiều chỉ dấu quan trọng" cho thấy ông Putin đã đích thân phê chuẩn việc chuyển giao cho quân ly khai Ukraine các hệ thống tên lửa Buk của Nga, bao gồm cả dàn phóng đã được sử dụng để bắn hạ chuyến bay MH17 vào tháng 7/2014. Đây chỉ là một giả định và dẫu sao thì luật Hà Lan không cho phép truy tố nguyên thủ quốc gia.

Các nhà điều tra đã xác định được dàn phóng tên lửa Buk nói trên và trung đoàn Nga quản lý dàn phóng này, nhưng đã không thể xác định được ai bắn tên lửa này hoặc viên chỉ huy nào đã ra lệnh khai hỏa. Họ không nêu tên của bất kỳ nghi phạm nào khác ngoài những nhân vật đã được biết. Bởi chỉ khi có những lời khai mới thì mới có thể khởi động lại cuộc điều tra".

Cho đến nay, chính quyền Moskva khăng khăng phủ nhận mọi can dự dẫn đến việc chuyến bay MH17 bị tên lửa Nga bắn hạ. Hôm nay, ngoại trưởng Úc và lãnh đạo cơ quan công tố Úc khẳng định Nga đã nhiều lần ngăn cản cuộc điều tra, khiến việc tập hợp các bằng chứng liên quan đến Nga là "không thể". Theo thủ tướng Hà Lan Mark Ruth, cuộc điều tra tìm công lý cho các nạn nhân vụ máy bay MH17 bị bắn rơi "sẽ tiếp tục", và "Liên Bang Nga phải trả giá về vai trò của mình trong thảm kịch này".

Trọng Thành

Ukraine : Ngôi sao quần vợt quốc tế trở về nước chiến đấu ở Bakhmut

Đặc phái viên Le Figaro thuật lại tình hình "Ở mặt trận gần Bakhmut, với một ngôi sao quần vợt quốc tế" nay là chiến sĩ. Sergiy Stakhovsky, cựu vận động viên tennis từng gây khó khăn cho Roger Federer, đã thay cây vợt bằng khẩu súng AR-15 để tham gia bảo vệ tổ quốc.

Cựu ngôi sao quần vợt người Ukraine Sergiy Stakhovsky. AFP – Sergei Supinsky

Từ tay vợt thứ 31 thế giới đến chiến binh vô danh

Đơn vị của anh đã rời Bakhmut cách đây sáu ngày để triển khai cách đó vài cây số về phía tây. Gọi là "tiểu đoàn", nhưng thực ra chỉ là một nhóm khoảng 20 người, hỗ trợ cho lữ đoàn phản ứng nhanh số 4 của Vệ binh Quốc gia ở tiền phương - đang phải chịu đựng những đợt tấn công dồn dập của quân Nga ở ngoại ô Bakhmut.

Stakhovsky thổ lộ, những tuần lễ gần đây, tình hình đột ngột xấu đi. Họ đã mất vài vị trí ở gần Soledar, do lực lượng ít ỏi và cũng do thiếu kinh nghiệm. Nếu quân Nga tiếp tục tấn công với cường độ dữ dội như hiện nay, họ không biết sẽ giữ được bao lâu. Nhưng với số lượng lính Nga tử trận mỗi ngày, cũng không thể biết Nga kéo dài được đến đâu.

Cách đây một năm, Sergiy Stakhovsky, tay vợt tennis thứ 31 thế giới, có lần đánh bại huyền thoại Roger Federer ở giải Wimbledon năm 2013, chuẩn bị gác vợt để trở thành nhà sản xuất rượu vang. Nhưng ngày 24/02, khi những đợt hỏa tiễn đầu tiên ập xuống Kiev, Kharkiv, Mariupol và Odessa, người đã nhiều lần tranh Cúp Davis dưới lá cờ hai màu xanh vàng đã có quyết định khác. Stakhovsky từ Dubai ghé qua Budapest, nơi anh cư ngụ với vợ và ba con, rồi đến Bratislava lấy một chiếc áo giáp, và lên đường đến Ukraine. Dòng người và xe chạy loạn trên đường càng củng cố thêm quyết tâm kháng chiến của anh.

Thiếu đạn, mỗi khẩu moọc-chê không được bắn quá ba phát

Stakhovsky lần lượt tham gia vào nhiều lữ đoàn tư nhân do các doanh nhân tài trợ để giúp sức cho đất nước, rồi xin vào lực lượng đặc biệt, và đến tháng Chín gia nhập đơn vị hiện nay. Nhóm cơ động này chuyên quấy nhiễu quân Nga bằng những phát mortier 82 ly và 120 ly, để chận bước tiến của địch ở tây nam Bakhmut. Họ nhận lệnh và đạn dược từ quân đội chính quy.

Dù có phương Tây giúp sức, các quân nhân Ukraine vẫn thiếu nhiều vũ khí và nhất là đạn. Sergiy Stakhovsky cho biết đơn vị anh chỉ có thể bắn ba quả đạn một ngày cho mỗi khẩu súng. Để tránh lãng phí, họ được lệnh không nhắm vào những vị trí có dưới ba lính Nga. Dù tình hình ngày càng khó khăn, cựu vận động viên khẳng định sẽ chiến đấu lâu dài để đuổi quân xâm lược khỏi bờ cõi, nhất là khi đã nhìn thấy những gia đình tìm kiếm trong tuyệt vọng xác người thân ở Bucha.

Bakhmut, mặt trận ác liệt nhất

Cũng tại Bakhmut, đặc phái viên Le Monde tả lại cuộc chiến dữ dội để bảo vệ thành phố thuộc vùng Donbass - đã trở thành biểu tượng cho cuộc chiến tranh. Nhà báo Pháp nhìn thấy một xe tăng Nga bắn những phát đại bác. Một thượng sĩ của lữ đoàn đặc biệt 518 mang tên "Ivan Bohun" - người hùng cô-dắc thế kỷ 17 - giải thích, quân Nga bắn vào những bãi mìn để mở ra một hành lang, sau đó bộ binh tiến lên. Và đúng là sau đó những loạt súng tự động nổ ran.

Người hạ sĩ quan trên nói thêm, đợt tấn công đầu tiên là lính đánh thuê Wagner và tân binh, những "bia đỡ đạn" này thường bị giết chết hầu hết. Đợt thứ hai là những lính Nga có kinh nghiệm. Trong mùa đông, quân Nga tăng cường thêm xe tăng, lính dù, tấn công dài theo toàn tuyến.

Các chiến binh Ukraine đều kiệt sức sau những trận đánh không kể ngày đêm, họ không còn khái niệm về thời gian. Điều an ủi cho người chỉ huy đơn vị là theo báo cáo của tình báo, một địch quân bị bắn hạ hôm trước được phía Nga cố lấy xác bằng mọi giá, mất cả một xe bọc thép, là một sĩ quan cao cấp chỉ huy đại đội. Nhờ đó trận giao tranh tạm ngưng, họ được nghỉ ngơi 12 tiếng đồng hồ. Cũng theo báo cáo, đại đội này có 250 lính, sau trận đánh chỉ còn 60. Người chỉ huy tiểu đoàn "Dnipro-1" mỉa mai, quân Nga hy sinh cả ngàn người và khi tiến được 500 mét, họ rêu rao "thắng lớn".

Brexit : Dân Anh hối tiếc

Vẫn ở Châu Âu, xã luận của Le Monde nói về "Anh quốc vào thời Bregret", nuối tiếc đã chọn lựa "Brexit" - ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu (EU). Ba năm đã trôi qua, nay có đến 57% người Anh muốn quay lại. Cựu thủ tướng Boris Johnson lâu nay vẫn cho rằng Covid là nguyên nhân khiến kinh tế nước Anh đi xuống, nhưng nay không còn có thể đổ cho con virus. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vừa công bố dự báo : trong số những nền kinh tế quan trọng trên thế giới, Anh quốc là nước duy nhất bị suy thoái trong năm 2023.

Khi tái lập việc kiểm soát hải quan, Brexit gây trở ngại cho trao đổi với đối tác chính là EU khiến thương mại giảm mất 15%, chuỗi cung ứng rối loạn, đầu tư chậm lại. Bên cạnh đó là tình trạng thiếu lao động, lạm phát tăng, đình công liên tục diễn ra. Dấu hiệu cho thấy thời thế đã thay đổi : người Anh sáng tạo ra chữ mới "rejoiner" để chỉ những người muốn quay lại với EU.

Khinh khí cầu gián điệp khiến công luận Mỹ nhìn rõ mối đe dọa Trung Quốc

Về quan hệ Mỹ-Trung, chuyên gia Bruno Tertrais của Quỹ Nghiên cứu Chiến lược trên Libération nhận thấy "Đối với công luận Mỹ, vụ khinh khí cầu đã cụ thể hóa "mối đe dọa Trung Quốc". Theo ông Tertrais, Mỹ không thể không bắn hạ khí cầu trên vì phải cho Bắc Kinh thấy là không thể thách thức Hoa Kỳ theo kiểu này, đồng thời để phe Cộng hòa không có lý do tố cáo ông Joe Biden là nhu nhược. Những khinh khí cầu tân tiến bổ sung cho vệ tinh vì có thể mang theo những thiết bị nặng và ở yên phía trên mục tiêu lâu hơn, gần hơn, ghi được những liên lạc mà vệ tinh không thu được.

Tại sao lại gởi đi một thiết bị gián điệp như vậy, chỉ vài ngày trước chuyến công du quan trọng của ngoại trưởng Mỹ ? Ông Bruno Tertrais cho rằng đây là câu hỏi chính. Khó thể coi là một sự trùng hợp, vả lại Trung Quốc vẫn có thói khiêu khích trước những sự kiện ngoại giao lớn như cho thử nguyên tử, thử hỏa tiễn tầm xa, oanh tạc cơ tân tiến... Tuy nhiên, ông không nghĩ rằng Bắc Kinh muốn phá hoại chuyến thăm, mà có thể đã vô tình đi quá xa. Cũng như vụ Sputnik của Liên Xô, vệ tinh nhân tạo đầu tiên trên thế giới đã bay trên lãnh thổ Hoa Kỳ năm 1957, sự kiện này có thể là nhân tố chính của một cuộc chiến tranh lạnh mới.

Phiên tòa xử 47 nhà đối lập Hồng Kông

Cũng liên quan đến Trung Quốc, Le Monde và Les Echos chú ý đến sự kiện hầu như tất cả các nhà đối lập Hồng Kông đều phải ra trước vành móng ngựa từ hôm qua. Bốn mươi bảy nhà hoạt động dân chủ, trong đó hai phần ba bị giam giữ từ hai năm qua, bị cáo buộc "âm mưu nổi dậy" vì đã tham gia vào cuộc bầu cử sơ bộ hồi tháng 7/2020.

Gần phân nửa những khuôn mặt trước tòa là những cột trụ trong đời sống chính trị Hồng Kông, từ thủ lãnh các đảng, dân biểu kỳ cựu như Đái Diệu Đình (Benny Tai), Mao Mạnh Tĩnh (Claudia Mo), Âu Nặc Hiên (Au Nok Hin), Lương Quốc Hùng (Leung Kwok Hung) cho đến những người trẻ từ cuộc Cách mạng Dù, cuộc nổi dậy chống luật dẫn độ như Hoàng Chi Phong.

Luật sư Dennis Kwok, cựu dân biểu cho rằng đây là vụ đàn áp chính trị, một trò đùa theo mọi nghĩa. Peter Stano, phát ngôn viên Ủy ban Châu Âu nhận thấy đây là vụ án lớn nhất trong khuôn khổ luật an ninh quốc gia do Bắc Kinh áp đặt. Các bị cáo có thể lãnh án đến chung thân, theo đạo luật được đặt ra để bóp nghẹt mọi dạng thức phản kháng. Phiên tòa kéo dài 90 ngày, bên công tố sẽ phải cố chứng tỏ việc tổ chức bầu cử sơ bộ là nhằm lật đổ trưởng đặc khu, như vậy là hành động nổi dậy - một lý lẽ mà theo các luật gia là khó đứng vững.

Sự kiện rất được chờ đợi là phiên tòa dành cho nhà tỉ phú truyền thông Lê Trí Anh (Jimmy Lai), chủ báo Apple Daily đã bị đóng cửa. Ông bị cáo buộc là thông đồng với nước ngoài, do đã yêu cầu quốc tế trừng phạt Hồng Kông và Trung Quốc. Lẽ ra phiên xử đã diễn ra hồi tháng 12/2022 nhưng bị dời lại vì chính quyền Hồng Kông nhờ Bắc Kinh cấm một luật sư Anh đại diện cho ông. Trong ngày khai mạc phiên tòa 47 nhà hoạt động, nhiều nước trong đó có Pháp đã gởi đại diện lãnh sự đến dự khán.

Trí thông minh nhân tạo : Ai hưởng lợi ?

Trên lãnh vực khoa học, Les Echos đánh giá từ khi ChatGPT bắt đầu được đưa vào hoạt động ngày 18/11/2022, thế giới sững sờ nhận thấy trí thông minh nhân tạo (AI) cần phải được xếp vào hàng những phát minh công nghệ lớn nhất xưa nay như điện, động cơ nổ... AI có thể được sử dụng trong nhiều sản phẩm và dịch vụ, từ đơn giản như ra lệnh miệng cho máy pha cà phê, đến máy công cụ, máy nông nghiệp tự động. Một cơ quan nghiên cứu ước tính thị trường của trí thông minh nhân tạo vào năm 2030 lên đến 15.000 tỉ đô la. Đó là một cuộc cách mạng chỉ xảy ra một, hai lần trong thế kỷ.

Các chuyên gia vi tính có thể dùng ChatGPT để lập trình, chỉnh sửa những ứng dụng phức tạp nhất, giúp nhanh chóng số hóa nhiều lãnh vực. Bên cạnh đó là việc lập mô hình tài chánh, quy trình sản xuất, dịch trực tiếp... chưa kể những viễn cảnh đầy hứa hẹn trong giáo dục và y tế. Nhưng bên cạnh đó còn có nỗi sợ trí thông minh nhân tạo chiếm mất việc của con người, dự báo có 15 triệu chỗ làm ở Hoa Kỳ bị đe dọa.

Tuy nhiên, theo Les Echos, vấn đề chính là lợi nhuận từ hiệu quả mà AI tạo ra có được tái phân phối hay không. Bởi vì trong kỷ nguyên công nghiệp hóa trước đây, trước khi các phong trào nghiệp đoàn và những quy định giúp cho giai cấp trung lưu phát triển mạnh mẽ, một thời gian dài các nhà tài phiệt đã thủ lợi đầy túi.

Đình công, động đất : Hai sự kiện chiếm trang nhất báo Pháp

Hôm nay các nghiệp đoàn tiếp tục đình công đến lần thứ ba để chống lại kế hoạch cải cách chế độ hưu trí của chính phủ Pháp, nhưng hai trận động đất 7,8 và 7,5 độ Richter làm ít nhất 5.000 người chết là thời sự được đề cập đến nhiều nhất. Le Monde ra từ chiều hôm trước nhấn mạnh "Tuần lễ quyết định cho cải cách hưu trí" nhưng cũng kịp đăng ảnh về thảm họa trên trang nhất. Tương tự, Le Figaro chạy tựa chính "Những nhượng bộ của thủ tướng Elisabeth Borne không xoa dịu được Quốc hội", nhưng ảnh trang nhất là cảnh cứu người bị nạn.

La Croix đăng ảnh một người cha ôm con chạy tìm chỗ trú, với dòng tít "Thổ Nhĩ Kỳ và Syria : Lời kêu gọi giúp đỡ". Trang nhất Libération là hình ảnh những người cứu hộ hối hả đưa nạn nhân ra khỏi hiện trường, với tòa nhà sụp đổ phía sau, chạy tựa "Động đất ở Syria và Thổ Nhĩ Kỳ : Bi kịch". Riêng nhật báo kinh tế Les Echos chú ý đến "Renault và Nissan cuối cùng cũng đạt được thỏa thuận". Ở trang trong, tất cả các báo đều có bài tường thuật cụ thể về thảm họa này, bên cạnh chiến sự Ukraine.

Thiên tai và tình người trong hoạn nạn

Libération tự hỏi, còn bao nhiêu người đang bị vùi dưới đống đổ nát ? Có thể hàng ngàn người, vì chưa đánh giá nổi tầm cỡ của thảm họa. Vào lúc 4 giờ 17 phút sáng thứ Hai, trận động đất đầu tiên 7,8 độ Richter xảy ra ở miền nam Thổ Nhĩ Kỳ gần biên giới Syria, mạnh đến nỗi Greenland ở cách tâm chấn trên 5.000 kilomet còn ghi nhận được.

Hàng ngàn căn nhà, hàng trăm tòa nhà thi nhau sụp đổ, khiến rất nhiều người bị mắc kẹt ngay trong đêm. Tiếp theo là cả trăm dư chấn, và trận động đất thứ hai 7,5 độ Richter gây thêm khó khăn cho việc cứu hộ. Ở bên kia biên giới là nơi cư ngụ tạm bợ của hàng ngàn người tị nạn Syria, các nhà báo Libération ghi nhận sự khốn khổ của những con người phải chịu đựng hết giặc giã lại đến thiên tai. 

La Croix nhận định, trận địa chấn này là một trong những trận thảm khốc nhất từ 20 năm qua. Những gương mặt hoảng loạn, những khối bê-tông bị xé rời, những đống đổ nát nhìn thấy từ không ảnh, chỉ mới vài giờ trước là nhà cửa, làng mạc. Một cư dân Aleppo cho biết tình hình còn tệ hại hơn bao năm dưới bom đạn chiến tranh.

Trong hoàn cảnh đó, những xung đột đã được gác sang một bên. Israel gởi viện trợ khẩn cấp cho Syria, trong khi Damascus chưa bao giờ chịu công nhận Nhà nước Do Thái. Những đội cứu hộ từ khắp nơi đổ đến, từ Châu Âu hay Ấn Độ, Iran, Mỹ, Nga... để tìm kiếm nạn nhân trong giá lạnh và tuyết. Tình tương thân tương ái đã vượt qua sự ích kỷ quốc gia, chứng tỏ cộng đồng quốc tế không chỉ đơn thuần là một khái niệm.

Thụy My

Nga tăng cường oanh kích Ukraine tìm thắng lợi kỷ niệm 1 năm "chiến dịch quân sự đặc biệt"

Thu Hằng, RFI, 05/02/2023

Chiến sự ở miền đông Ukraine diễn ra căng thẳng do Nga tìm cách giành ưu thế nhân chuẩn bị tròn một năm tấn công nước láng giềng. Trong buổi điểm tin tối 04/02/2023, tổng thống Volodymyr Zelensky thừa nhận tình hình "phức tạp" trên chiến trường. Sáng 05/02, Nga đã bắn hai tên lửa vào trung tâm thành phố Kharkiv (đông bắc Ukraine), trong đó một tên lửa rơi vào một tòa chung cư, gây hỏa hoạn, khiến 5 người bị thương.

Ảnh trích từ video của bộ quốc phòng Nga công bố ngày 03/02/2023, cho thấy pháo binh Nga tấn công các vị trí, không nêu tên, của Ukraine. AP

Chiến sự ở miền đông Ukraine diễn ra căng thẳng do Nga tìm cách giành ưu thế nhân chuẩn bị tròn một năm tấn công nước láng giềng. Trong buổi điểm tin tối 04/02/2023, tổng thống Volodymyr Zelensky thừa nhận tình hình "phức tạp" trên chiến trường. Sáng 05/02, Nga đã bắn hai tên lửa vào trung tâm thành phố Kharkiv (đông bắc Ukraine), trong đó một tên lửa rơi vào một tòa chung cư, gây hỏa hoạn, khiến 5 người bị thương.

Trong buổi điểm tin thường nhật, tổng thống Zelensky thừa nhận Ukraine đang phải đối mặt với "thời điểm phức tạp" do "quân chiếm đóng huy động ngày càng đông đảo lực lượng để phá vỡ tuyến phòng thủ của chúng ta. Tình hình rất khó khăn ở Bakhmut, Vuhledar, Lyman (miền đông) và ở nhiều vùng khác".

Lực lượng biên phòng Ukraine cho biết đã đẩy lùi "một cuộc tấn công của kẻ thù" khỏi ngoại ô Bakhmut sau khi nhận được thông trinh sát trên không rằng "kẻ thù chuẩn bị tấn công" thành phố hiện trở thành tâm điểm các cuộc giao tranh ở Ukraine. Trong thông cáo, được AFP trích dẫn, quân đội Ukraine đã bắn súng cối vào "khu vực tập trung quân chiếm đóng" và "buộc họ rút lui".

Nga cũng tăng cường oanh kích ở miền nam, nhắm vào thành phố Kherson và "nhiều công trình hạ tầng dân sự" ở 26 địa phương tại tỉnh Zaporijia.

Ukraine đã trải qua 346 ngày chiến tranh và lo ngại Nga sẽ mở một đợt tấn công quy mô lớn để đánh dấu tròn một năm phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt". Chính quyền Kiev chủ yếu dựa vào viện trợ quân sự của phương Tây, đặc biệt là xe tăng hạng nặng và rocket tầm xa, để chống cự. Ngày 04/02, Canada đã giao xe tăng Leopard 2 đầu tiên trong tổng số xe hứa cung cấp cho Kiev.

Tổng thống Zelensky cũng cho biết đang chuẩn bị với thủ tướng Anh Rishi Sunak "nhiều việc rất quan trọng" nhưng không cho biết chi tiết. Nhiều quân nhân Ukraine "đã bắt đầu được huấn luyện sử dụng xe tăng Challenger tại Anh". Luân Đôn hứa giao 14 xe tăng loại này cho Kiev.

Thu Hằng

***********************

Giao tranh ‘ác liệt’ ở phía bắc thành phố Bakhmut của Ukraine

Reuters, VOA, 05/02/2023

Người đứng đầu lực lượng dân quân tư nhân Wagner của Nga cho biết hôm Chủ nhật rằng giao tranh ác liệt đang diễn ra ở phía bắc thành phố Bakhmut của Ukraine, nơi là tâm điểm của các lực lượng Nga trong nhiều tuần qua.

Thị trấn Bakhmut, Ukraine, bị Nga tấn công ngày 27/12/2022.

Ông Yevgeniy Prigozhin, người sáng lập và là lãnh đạo nhóm Wagner, cho biết các chiến binh của ông đang "chiến đấu vì từng con phố, từng ngôi nhà, từng cầu thang" trước lực lượng Ukraine không chịu rút lui.

Các lực lượng Nga đã cố gắng bao vây và đánh chiếm Bakhmut, một thành phố ở vùng Donbas phía đông, trong nhiều tuần, và dường như đang đạt được tiến độ chậm chạp, khó khăn và tốn kém.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã nhiều lần nói trong những ngày gần đây rằng tình hình xung quanh thành phố rất khó khăn.

"Không ai sẽ từ bỏ Bakhmut. Chúng tôi sẽ chiến đấu lâu nhất có thể. Chúng tôi coi Bakhmut là pháo đài của mình", ông nói hôm thứ Sáu tuần trước.

Bộ Quốc phòng Anh hôm Chủ nhật cho biết rằng Nga đã đạt được "những bước tiến nhỏ" trong nỗ lực bao vây Bakhmut.

Nếu các lực lượng Nga chiếm được thành phố, nơi đã bị tàn phá sau nhiều tháng hứng chịu pháo kích, thì đó sẽ là bước tiến chiến lược quan trọng nhất của họ kể từ mùa hè năm ngoái, khi một cuộc tấn công ban đầu qua miền đông Ukraine bị chững lại và cuối cùng bị đảo ngược trong một loạt các cuộc phản công ấn tượng của Ukraine trong nửa cuối năm 2022.

Ông Prigozhin bác bỏ các tin tức trên các phương tiện truyền thông Nga rằng quân đội Ukraine đang từ bỏ Bakhmut.

"Các lực lượng Ukraine không rút lui ở bất cứ đâu. Họ đang chiến đấu đến người cuối cùng", ông nói trong một tuyên bố đăng trên kênh Telegram của mình.

Ông nói thêm : "Các trận chiến ác liệt đang diễn ra ở các khu vực phía bắc vì từng con phố, từng ngôi nhà, từng cầu thang".

(Reuters)

***********************

Zelensky nói tình hình ở miền đông Ukraine đang gay cấn

Alys Davies, BBC, 05/02/2023

Ông Zelensky cho biết quân đội Ukraine đang đối mặt với tình thế vô cùng khó khăn tại ba thị trấn có giao tranh quyết liệt ở Donetsk - Bakhmut, Vuhledar và Lyman.

Tổng thống Volodymyr Zelensky nói tình hình ở tiền tuyến phía đông của Ukraine đang trở nên gay cấn.

Bộ Quốc phòng Anh cho biết lính Ukraine đang bị cô lập ở Bakhmut.

Tin tức về chiến sự đưa trong lúc Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine nhắc lại quan điểm rằng một cuộc tấn công mới của Nga dự kiến sẽ diễn ra trong tháng này.

Tại một cuộc họp báo, ông Oleksiy Reznikov cho biết không phải tất cả vũ khí của phương Tây sẽ được chuyển đến vào thời điểm đó, nhưng Ukraine có nguồn dự phòng để ngăn chặn lực lượng Nga.

Ông Reznikov cho biết ông hy vọng cuộc tấn công dự kiến của Nga sẽ ưu tiên chiếm toàn bộ khu vực phía đông Donbas và tạo ra một hành lang trên bộ xuyên qua các khu vực mà Nga chiếm đóng bằng cách tiến hành các cuộc tấn công ở phía nam và phía đông Ukraine.

Bộ trưởng Quốc phòng cũng xác nhận rằng quân đội sẽ bắt đầu huấn luyện trên xe tăng Leopard do Đức sản xuất từ thứ Hai.

Ông Reznikov cũng cho biết Ukraine đã đàm phán về việc cung cấp các tên lửa tầm xa mới có tầm bắn 150 km và cam kết không sử dụng chúng chống lại lãnh thổ Nga - chỉ chống lại các đơn vị Nga ở các khu vực chiếm đóng của Ukraine.

Người đứng đầu lực lượng lính đánh thuê Wagner của Nga cho biết đang có những cuộc chiến khốc liệt để giành từng con phố ở một số khu vực của Bakhmut.

Các lực lượng Nga đã cố gắng giành quyền kiểm soát thị trấn trong nhiều tháng - khiến đây là trận chiến dài nhất kể từ khi Nga xâm chiếm Ukraine gần một năm trước.

Việc chiếm lấy khu vực này có ý nghĩa quan trọng đối với Nga trong việc thúc đẩy mục tiêu kiểm soát toàn bộ khu vực Donbas ở phía đông Ukraine. Điều đó cũng sẽ thể hiện một sự thay đổi trong tương quan giao tranh của Nga sau khi mất phần đất Nga đã chiếm đóng ở Ukraine trong những tháng gần đây.

Bất chấp việc phương Tây cung cấp vũ khí cho Ukraine, Nga đã giành được một số khu vực xung quanh vùng Bakhmut trong những ngày gần đây khi quân đội Nga ngày càng đưa nhiều binh sĩ vào giao tranh.

Trong bài phát biểu hàng đêm của mình, Tổng thống Zelensky nói : "Trong suốt 346 ngày của cuộc chiến này, tôi thường phải nói rằng tình hình ở mặt trận rất khó khăn. Và tình hình ngày càng trở nên khó khăn hơn.

"Bây giờ lại là thời điểm đó. Thời điểm mà phe chiếm đóng ngày càng tung nhiều lực lượng hơn để phá vỡ hàng phòng thủ của chúng ta".

Bộ Quốc phòng Anh cho biết các lực lượng Ukraine ở Bakhmut đang ngày càng bị cô lập khi phía Nga tiếp tục tiến thêm được trong nỗ lực bao vây thị trấn và rằng hai con đường chính vào Bakhmut có khả năng bị đe dọa bởi hỏa lực trực tiếp.

Nhóm lính đánh thuê bán quân sự của Nga Wagner đã dẫn đầu phần lớn các cuộc giao tranh trong vùng này.

Các trận chiến ở tiền tuyến diễn ra trong lúc Nga phóng nhiều tên lửa tấn công các khu vực ở miền đông Ukraine.

Trong các diễn biến khác :

• Tại thành phố đông bắc Kharkiv, năm người bị thương sau khi các cuộc không kích đánh trúng các tòa nhà dân sự trong thành phố, chính quyền địa phương cho biết.

• Năm người khác bị thương ở khu vực Donetsk trong các cuộc tấn công bằng tên lửa, theo ông Pavlo Kyrylenko, lãnh đạo vùng này.

*************************

Báo Mỹ tiết lộ Trung Quốc cung cấp công nghệ cho quân đội Nga phục vụ chiến tranh Ukraine

Thanh Hà, RFI, 05/02/2023

Theo báo The Wall Street Journal hôm 04/02/2023 bất chấp lệnh trừng phạt quốc tế, Trung Quốc vẫn cung cấp công nghệ cần thiết cho quân đội Nga. Các tập đoàn trong ngành quốc phòng của Trung Quốc xuất khẩu thiết bị hoa tiêu hàng hải, công nghệ làm nhiễu sóng rada, linh kiện phục vụ chế tạo chiến đấu cơ cho các đối tác Nga.

Chiến đấu cơ SU 35 của quân đội Nga trong một lần diễn tập 28/11/2021. AP

Căn cứ trên các dữ liệu do tổ chức C4ADS, một cơ quan tư vấn có trụ sở tại thủ đô Washginton, báo The Wall Street Journal ghi nhận : 84.000 lô hàng Trung Quốc được đưa sang Nga kể từ khi chiến tranh Ukraine nổ ra ngày 24/02/2022. Trong số này có nhiều mặt hàng lưỡng dụng - quân sự và dân sự như linh kiện bán dẫn, phụ tùng máy bay...

Bài viết nêu bật trường hợp cụ thể : "Ngày 31/08/2022 tập đoàn quốc doanh Trung Quốc Poly Technologies đã cung cấp cho đối tác Nga JSC Rosoboronexpor thiết bị dẫn đường trang bị cho trực thăng M-17 của Nga". Tháng 10/2022 Trung Quốc bán linh kiện để Nga chế tạo máy bay phản lực Su-35, trị giá hợp đồng 1,2 triệu đô la. Gần đây hơn, công ty điện tử Fujian Nanan Baofeng Electronic Co. cũng đã cung cấp cho cùng một đối tác Nga, qua trung gian một hãng Ouzbekistan ăng ten quân sự để làm nhiễu sóng liên lạc của đối phương.

Liên quan đến những công ty Trung Quốc và Nga vi phạm lệnh cấm vận, "có khoảng hơn một chục hãng của Nga và Trung Quốc nằm trong danh sách trừng phạt của Mỹ". Vẫn theo tờ The Wall Street Journal, hàng của Trung Quốc được đưa sang Nga chủ yếu thông qua một số trung gian như Thổ Nhĩ Kỳ và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất.

Bắc Kinh bác bỏ các thông tin trên và chỉ trích báo tài chính Mỹ "suy đoán và thổi phồng sự thật". Về phía Matxcơva phát ngôn viên của phủ tổng thống ông Dmitri Peskov cho rằng Nga có đủ công nghệ để bảo đảm an ninh và tiến hành chiến dịch đặc biệt (tại Ukraine)". 

Thanh Hà

George Kennan đã tiên tri chính xác về quan hệ Nga-Ukraine như thế nào ?

Frank Costigliola, Nguyễn Thị Kim Phụng, Nghiên cứu quốc tế, 03/02/2023

Tham vọng, bất ổn, và những hiểm họa của nền độc lập

George Kennan, nhà ngoại giao xuất chúng và nhà quan sát quan hệ quốc tế người Mỹ, đã trở nên nổi tiếng nhờ dự báo về sự sụp đổ của Liên Xô. Một dự báo ít được biết đến hơn của ông là lời cảnh báo năm 1948, rằng sẽ không có chính phủ Nga nào chấp nhận nền độc lập của Ukraine. Đoán trước được bế tắc giữa Moscow và Kyiv, vào thời điểm đó, Kennan đã đưa ra những gợi ý chi tiết về cách Washington nên giải quyết cuộc xung đột giữa một Ukraine độc lập với Nga. Ông trở lại với chủ đề này nửa thế kỷ sau đó. Kennan, khi ấy đang trong độ tuổi 90, đã cảnh báo rằng việc NATO mở rộng về phía đông sẽ hủy hoại nền dân chủ ở Nga và châm ngòi cho một cuộc Chiến tranh Lạnh khác.

Kennan có lẽ biết rõ về nước Nga hơn bất kỳ ai từng phục vụ trong chính phủ Mỹ. Ngay từ trước khi đến Moscow vào năm 1933 với tư cách là một phụ tá 29 tuổi của đại sứ Mỹ đầu tiên tại Liên Xô, ông đã thông thạo tiếng Nga ở trình độ như người bản xứ. Ở Nga, Kennan đắm mình trong báo chí, công văn, văn học, các chương trình phát thanh, sân khấu, và phim ảnh. Ông tiệc tùng đến kiệt sức trong những bữa tiệc thâu đêm suốt sáng với các nghệ sĩ, trí thức, và quan chức Nga cấp thấp. Ăn mặc như người Nga chính hiệu, Kennan đã nghe lỏm những cư dân Moscow trên xe điện hoặc ở rạp hát. Ông còn có những chuyến đi leo núi hoặc trượt tuyết ở vùng nông thôn để thăm những viên ngọc quý của kiến trúc Nga thời kỳ đầu. Thái độ khinh bỉ của ông đối với chế độ độc tài Joseph Stalin, đặc biệt là sau khi cuộc thanh trừng đẫm máu năm 1935-1938 nổ ra, cũng là bởi mong muốn được gần gũi với người dân Nga và nền văn hóa của họ. Năm 1946, sau khi gửi cho Bộ Ngoại giao Mỹ Bức điện Dài  nổi tiếng, cảnh báo về mối đe dọa từ Liên Xô, Kennan được mời về Washington. Một năm sau, ông nhận được sự chú ý của cả nước nhờ bài báo trên tạp chí Foreign Affairs kêu gọi ngăn chặn sự bành trướng của Liên Xô.

Kennan là người có một không hai. Khi Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Dean Acheson nói với một đồng nghiệp rằng Kennan được dự kiến sẽ đứng đầu Ban Hoạch định Chính sách mới được thành lập, người đồng nghiệp đó trả lời rằng "một người như Kennan sẽ rất phù hợp với công việc đó". Acheson đáp, "Một người như Kennan ? Làm gì có ai như Kennan". Làm việc trong văn phòng ngay cạnh văn phòng bộ trưởng ngoại giao, Kennan đã giúp xây dựng Kế hoạch Marshall và nhiều sáng kiến lớn khác của thế kỷ trước.

Vận may của Kennan tàn dần sau năm 1949, khi ông phản đối xu hướng quân sự hóa trong chính sách đối ngoại của Mỹ, nhưng ông vẫn được tôn sùng như một chuyên gia về Nga. Chính quyền Truman đã xin lời khuyên của ông khi họ sợ kích động Nga tham gia Chiến tranh Triều Tiên. Chính quyền Eisenhower tìm đến ông sau cái chết của Stalin, còn chính quyền Kennedy là trong Khủng hoảng Berlin năm 1961. Bất chấp sự phản đối được công khai trên truyền hình của ông đối với Chiến tranh Việt Nam và cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân, Kennan vẫn được các quan chức trong Bộ Ngoại giao và CIA hỏi ý kiến vào những năm 1990. Năm 2003, ông tổ chức một cuộc họp báo phản đối cuộc xâm lược Iraq. Dù là một nhân vật tinh hoa bị ảnh hưởng bởi những định kiến xấu mà ông từng tiếp xúc vào đầu thế kỷ 20, Kennan vẫn là một nhà phân tích chính sách đối ngoại sáng suốt cho đến khi ông qua đời vào năm 2005.

Về góc độ chuyên môn, chúng ta nên xem xét cả sự hoài nghi của Kennan về nền độc lập của Ukraine và đề xuất của ông về cách Washington nên phản ứng trước một cuộc tấn công của Nga chống lại một Ukraine độc lập.

Sự ngờ vực về Ukraine

Trong một bài viết về chính sách có tựa đề "Các mục tiêu của Mỹ đối với Nga" (U.S. Objectives with Respect to Russia) được hoàn thành vào tháng 8/1948, Kennan đã trình bày các mục tiêu quan trọng nhất của Mỹ trong trường hợp người Nga xâm lược Ukraine. Ông nhận ra rằng người Ukraine "căm ghét sự thống trị của Nga ; và các tổ chức dân tộc chủ nghĩa của họ đã hoạt động tích cực và công khai ở nước ngoài". Do đó, sẽ "dễ dàng đi đến kết luận" rằng Ukraine nên được độc lập. Tuy nhiên, ông khẳng định rằng Mỹ không nên khuyến khích sự chia rẽ đó.

Kennan đã đánh giá quá thấp ý chí tự quyết của người Ukraine. Tuy nhiên, hai vấn đề được ông chỉ ra từ 75 năm trước vẫn tồn tại cho đến ngày nay, đặc biệt là trong tâm trí của giới lãnh đạo Nga. Kennan hoài nghi về việc có thể dễ dàng phân biệt người Nga và người Ukraine về mặt sắc tộc. Ông viết trong một bản ghi nhớ của Bộ Ngoại giao rằng "không có ranh giới phân chia rõ ràng giữa Nga và Ukraine, và sẽ không thể thiết lập một ranh giới như vậy". Thứ hai, nền kinh tế Nga và Ukraine gắn bó chặt chẽ với nhau. Việc thành lập một Ukraine độc lập "sẽ là thiếu thực tế và có tính hủy diệt giống như một nỗ lực nhằm tách Vành đai Ngô, bao gồm cả khu vực công nghiệp Ngũ Đại Hồ, ra khỏi nền kinh tế Mỹ".

Bài viết "U.S. Objectives with Respect to Russia" của Kennan.

Kể từ năm 1991, người Ukraine đã cố gắng thiết lập một đường phân chia lãnh thổ và sắc tộc trong khi củng cố nền kinh tế độc lập khỏi gã khổng lồ Nga. Moscow đã làm suy yếu những nỗ lực này bằng cách kích động bất mãn ở các khu vực nói tiếng Nga tại miền đông Ukraine, thúc đẩy các phong trào đòi độc lập, và hiện tại đã chính thức sáp nhập bốn khu vực ly khai. Sau nhiều năm gây áp lực bằng chính trị và kinh tế và giờ đây là bằng sự tàn bạo về quân sự, người Nga đã cố gắng ngăn cản Ukraine độc lập về kinh tế bằng cách hủy hoại các đường ống dẫn khí đốt, ngành xuất khẩu ngũ cốc và vận tải của nước này.

Ngay cả ở giai đoạn đỉnh điểm của Chiến tranh Lạnh, Kennan vẫn nhấn mạnh rằng "chúng ta không thể thờ ơ với cảm xúc của người Đại Nga". Bởi người Nga vẫn là "nhân tố sắc tộc mạnh nhất" trong khu vực, nên bất kỳ "chính sách dài hạn khả thi nào của Mỹ cũng phải dựa trên sự chấp nhận và hợp tác của họ". Một lần nữa, Kennan so sánh quan điểm của Nga về Ukraine với quan điểm của Mỹ về miền Trung Tây. "Cuối cùng thì", một Ukraine độc lập, riêng biệt chỉ có thể "được duy trì bằng vũ lực". Vì tất cả những lý do này, một chiến thắng của người Mỹ không nên tìm cách áp đặt nền độc lập của Ukraine đối với một nước Nga đang suy yếu.

Kennan khuyên Bộ Ngoại giao Mỹ rằng nếu người Ukraine tự mình giành được độc lập, thì Washington không nên can thiệp, chí ít là trong giai đoạn đầu. Tuy nhiên, điều gần như không thể tránh khỏi là một Ukraine độc lập "cuối cùng sẽ bị Nga thách thức". Nếu trong cuộc xung đột đó "xuất hiện một bế tắc không mong muốn", thì Mỹ nên thúc đẩy "việc hòa giải những khác biệt dựa trên đường lối của một chủ nghĩa liên bang hợp lý".

Bất chấp những thăng trầm trong 75 năm qua, lời khuyên của Kennan vẫn còn phù hợp cho đến ngày nay. Một liên bang cho phép quyền tự trị khu vực ở miền đông Ukraine và thậm chí là ở Crimea có thể giúp cả hai bên cùng tồn tại. Nhiều nhà phân tích có xu hướng miêu tả cuộc xung đột hiện tại là "cuộc chiến của Putin", nhưng Kennan tin rằng bất kỳ nhà lãnh đạo cứng rắn nào của Nga cuối cùng cũng sẽ phản đối việc Ukraine giành độc lập. Cuối cùng, thực tế về nhân khẩu học và địa lý cho thấy rằng, về lâu dài, Nga vẫn sẽ là cường quốc chính ở nơi thường là "vùng đất đẫm máu" đầy bi kịch này. Vì sự ổn định khu vực và vì an ninh lâu dài của nước Mỹ, Washington cần duy trì một sự đồng cảm kiên định và sáng suốt đối với lợi ích của người Nga cũng như của người Ukraine và các quốc gia khác.

Nhà tiên tri bị phớt lờ

Khác với Kennan, nhiều nhà Kremlin học đã không dự đoán được sự sụp đổ của Liên Xô. Ông được ca ngợi như một nhà tiên tri vào cuối Chiến tranh Lạnh. Tuy nhiên, trong cuộc tranh luận về việc mở rộng NATO diễn ra sau đó, ông chỉ được vinh danh chứ không thực sự được lắng nghe. Nghịch lý này được minh họa vào năm 1995, khi cố vấn về Nga của Tổng thống Mỹ Bill Clinton, Strobe Talbott, tìm cách tỏ lòng kính trọng với Kennan, người mà ông vô cùng ngưỡng mộ. Talbott đã mời Kennan bay cùng tổng thống tới Moscow để dự lễ kỷ niệm 50 năm Ngày Chiến thắng ở Châu Âu (Ngày 9/5, ngày Đức Quốc Xã đầu hàng). Hồi năm 1945, Kennan, quan chức cấp cao của Mỹ tại Moscow, đã nồng nhiệt chào đón những người Nga vào tòa đại sứ quán. Tuy nhiên, vào năm 1995, người đàn ông 91 tuổi đã từ chối lời mời vì lý do sức khỏe yếu, mà tốt hơn hết, ông nên từ chối lời mời.

Kennan có lẽ sẽ cảm thấy mình bị lợi dụng nếu ông biết được toàn bộ chương trình của chuyến đi. Trong một bản ghi nhớ gửi cho Clinton, Talbott đã mô tả ngày sau lễ kỷ niệm là "Ngày 10/5 : Khoảnh khắc của Sự thật". Trong cuộc gặp với Tổng thống Nga Boris Yeltsin, Clinton đã làm theo gợi ý của Talbott và gây áp lực buộc người Nga phải chấp nhận cả sự mở rộng của NATO lẫn việc Moscow tham gia vào Đối tác vì Hòa bình (Partnership for Peace), một dàn xếp được mô tả đúng nhất là "NATO bản nhẹ" được tạo ra để xoa dịu những lo ngại của Nga. Talbott thừa nhận với Clinton rằng "hầu như tất cả những nhân vật quan trọng ở Nga, thuộc mọi thành phần chính trị, đều phản đối sâu sắc, hoặc chí ít cũng lo lắng sâu sắc, về việc mở rộng NATO".

Năm 1997, Kennan ngày càng lo lắng trước quyết định của Washington khi để NATO không chỉ kết nạp Cộng hòa Czech, Hungary, và Ba Lan, mà còn bắt đầu hợp tác quân sự và hải quân với Ukraine. Đường phân chia đông-tây mới đã buộc Ukraine và các quốc gia khác phải chọn phe. Kennan cảnh báo Talbott trong một bức thư riêng : "Không ở đâu mà sự lựa chọn này lại nghiêm trọng và hàm chứa những hậu quả định mệnh như trong trường hợp của Ukraine".

Bức thư gửi Talbott của Kennan

Ông đặc biệt lo lắng về Sea Breeze, một cuộc tập trận hải quân chung giữa Ukraine và NATO, kích động nỗi lo thường trực của Nga về các tàu chiến nước ngoài hiện diện trong vùng nước hẹp ở Biển Đen. Dù được mời tham gia tập trận nhưng người Nga đã giận dữ từ chối. Tranh chấp đang diễn ra vào thời điểm đó giữa Kyiv và Moscow về căn cứ hải quân Sevastopol ở Crimea chỉ làm căng thẳng gia tăng. Kennan hỏi Talbott, làm sao mà cuộc tập trận hải quân này có thể phù hợp với nỗ lực của Washington "nhằm thuyết phục Nga tin rằng việc mở rộng NATO về phía biên giới Nga ở Đông Âu không có ý nghĩa gì về quân sự ?"

Dù tôn trọng những nghi ngờ của Kennan, Talbott vẫn giữ vững lập trường. Ông cho rằng sự sa sút về kinh tế của Nga có nghĩa là nước này sẽ phải tự điều chỉnh theo cách của phương Tây. Talbott viết cho Kennan rằng "Nga sẽ phải thoát ra khỏi thói quen suy nghĩ và hành xử đã ăn sâu trong tâm trí họ" bằng cách hợp tác thay vì thống trị các nước láng giềng. Người Nga phải điều chỉnh và chấp nhận sức mạnh của Mỹ trên biên giới của mình. Chính quyền Clinton dự định "không ngừng hợp tác với Ukraine, nhưng sẽ tăng gấp đôi nỗ lực để gắn kết với Nga".

Bên cạnh dòng chữ mà Talbott nhắc lại "kế hoạch tập trận năm nay ở Trung Á cũng như vùng Baltic", Kennan, 93 tuổi, bực tức viết hai dấu chấm than. Moscow một lần nữa từ chối tham gia các cuộc tập trận quân sự do phương Tây dẫn đầu, vốn nằm ở những khu vực thuộc quyền kiểm soát của họ chỉ vài năm trước đó.

Các dự đoán thường sai lầm một cách thảm hại. Kennan đã đánh giá thấp mức độ của chủ nghĩa dân tộc Ukraine. Nhưng những dự đoán năm 1948 của ông về sự kiên định của Nga trong vấn đề Ukraine, và những lời cảnh báo hồi thập niên 1990 của ông về sự vô cảm và tham vọng của Mỹ vẫn đúng cho đến ngày nay. Đề xuất của ông về một hệ thống liên bang và quyền tự trị khu vực ở các lãnh thổ đang tranh chấp vẫn đầy hứa hẹn, dù chúng đang ngày càng khó trở thành hiện thực.

Vấn đề quan trọng nhất ở đây là điều mà nhà sử học Paul Kennedy của Đại học Yale gọi là sự dàn trải sức mạnh quá mức của đế quốc (imperial overstretch). Quay trở lại Thế chiến II, Kennan đã dành thời gian trên những chuyến bay đường dài bằng những chiếc máy bay chở hàng lạnh cóng băng qua Đại Tây Dương để đọc sách của Edward Gibbon về cách Đế chế La Mã suy tàn và sau đó sụp đổ. Kennan luôn hoài nghi về khả năng tồn tại lâu dài của ngay cả những quốc gia hùng mạnh nhất đang duy trì lực lượng quân sự đóng ở nước ngoài. Do đó, ông đã đánh giá thấp tác dụng duy trì ổn định của việc quân đội Mỹ đóng tại Tây Âu trong Chiến tranh Lạnh.

Tuy nhiên, kể từ sau Chiến tranh Lạnh đến nay, biên giới quân sự của Mỹ đã tiến xa hơn nhiều về phía đông. Dù cuộc chiến tàn khốc của Nga ở Ukraine có kết thúc như thế nào, Mỹ cũng đã cam kết duy trì sự hiện diện quân sự mạnh mẽ ngay trước sân nhà của Nga. Nếu còn sống đến ngày nay, Kennan sẽ lên tiếng về mối nguy hiểm khi dồn người Nga vào đường cùng đến mức họ phải phản kháng. Ông cũng sẽ chỉ ra nhiều vấn đề trong nước của Mỹ và tự hỏi làm thế nào sự hiện diện quân sự ở Đông Âu lại phù hợp với lợi ích đối nội và đối ngoại lâu dài của người dân Mỹ.

Frank Costigliola

Nguyên tác : "Kennan’s Warning on Ukraine", Foreign Affairs, 27/01/2023

Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 03/02/2023

Frank Costigliola là Giáo sư Lịch sử tại Đại học Connecticut và là tác giả cuốn "Kennan : A Life between Worlds".

****************************

George Kennan : Người bày mưu đánh bại Liên Xô

Hoàng Anh Tuấn, Nghiên cứu quốc tế, 02/02/2015

Đối với nhiều thế hệ quan chức ngoại giao Mỹ từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai đến nay, George Kennan (sinh ngày 16/2/1904 và mất ngày 17/3/2005) được coi là nhà ngoại giao kỳ cựu và vĩ đại nhất. George Kennan được coi là cha đẻ của một trong những chiến lược lớn nhất, dài nhất, tốn kém nhất và được thực thi liên tục bởi nhiều đời Tổng thống Mỹ trong suốt 45 năm, từ năm 1946-1990, đó là Chiến lược Kiềm chế (Containment Strategy – hay còn gọi là Chiến lược Ngăn chặn).

George Kennan được coi là cha đẻ của một trong những chiến lược lớn nhất, dài nhất, tốn kém nhất và được thực thi liên tục bởi nhiều đời Tổng thống Mỹ trong suốt 45 năm, từ năm 1946-1990, đó là Chiến lược Kiềm chế (Containment Strategy – hay còn gọi là Chiến lược Ngăn chặn).

George Kennan gia nhập Bộ Ngoại giao Mỹ năm 1926 ngay sau khi tốt nghiệp Đại học Princeton. Kennan đã chọn “nghiệp” nghiên cứu về Liên Xô, làm việc tại nhiều phái đoàn ngoại giao Mỹ ở châu Âu, đọc thông viết thạo tiếng Nga, hiểu được tâm lý, văn hóa Nga và nhanh chóng trở thành chuyên gia hàng đầu về Nga, Liên Xô của Bộ Ngoại giao Mỹ nói riêng và nước Mỹ nói chung.

Trong thời kỳ Chiến tranh thế giới lần thứ hai, quan hệ giữa Liên Xô với Mỹ và Anh là quan hệ đồng minh và ba nước này là nòng cốt của phe Đồng minh chống lại Khối trục Phát-xít (gồm Nhật, Italia và Đức). Thực ra đây là một liên minh có tính tình thế với mục đích đánh bại các nước Phát-xít vì sự tồn tại của chính mình, chứ kỳ thực các lợi ích, giá trị chung để gắn kết quan hệ liên minh 3 nước không nhiều.

Do đó, sau khi kẻ thù chung là phe Phát-xít bị đại bại, các nghi ngờ về ý đồ chiến lược cũng như sự rạn nứt liên minh giữa Liên Xô với Mỹ, Anh và Phương Tây là đương nhiên. Lúc này cả hai phe do Mỹ và Liên Xô cầm đầu đều có nhu cầu tập hợp đồng minh, bảo vệ khu vực ảnh hưởng đã được phân chia theo các Hiệp định Yalta và Postdam, đồng thời cạnh tranh quyết liệt về quyền lực và ảnh hưởng tại các khu vực khác trên thế giới.

Tuy nhiên, do quan hệ đồng minh và hợp tác Mỹ-Anh-Xô được xây dựng và củng cố trong suốt cuộc chiến, nên người dân các nước này có thái độ hữu nghị và tình cảm tương đối tốt với nhau. Trong bối cảnh mới khi không còn coi nhau là “bạn”, là “đồng minh”, và vì cuộc chiến sinh tồn mới nên cả hai phía đều phải tìm các lý do “hợp lý” để có thể coi nhau như những kẻ thù không đội trời chung.

Đặc biệt nước Mỹ cần tìm một “con ngáo ộp” đủ lớn, đủ mạnh để tập hợp lực lượng đồng minh, củng cố sự thống nhất và đoàn kết cả bên trong lẫn bên ngoài nhằm thiết lập một trật tự mới do Mỹ lãnh đạo. Trong bối cảnh đó Mỹ rất cần có một sự đánh giá mới về Liên Xô nhằm xây dựng chiến lược mới.

Ngày 3/2/1946, Bộ Ngoại giao Mỹ gửi Bức điện mật số 284 cho Sứ quán Mỹ tại Moscow, yêu cầu phân tích và đánh giá 5 điểm sau về Liên Xô:

1. Các nét cơ bản về Tầm nhìn của Liên Xô thời hậu chiến;
2. Cơ sở của Tầm nhìn này là gì;
3. Khả năng hiên thực hóa chính sách này trong các tuyên bố, văn kiện chính thức;
4. Các tiếp xúc hoặc đánh giá bên ngoài về việc thực hiện chính sách này;
5. Cách thức đối phó của Mỹ.

Khi đó George Kennan là Đại biện lâm thời của Mỹ tại Moscow (do Đại sứ vắng mặt) và đây là lúc Kennan thể hiện dấu ấn và khả năng của mình. Ngày 22/2/1946, George Kennan đích thân thảo một bức điện dài (gần 20 trang). Đây là một điều rất không bình thường. Vì do lý do bảo mật nên giữa Bộ Ngoại giao các nước và các Sứ quán bên ngoài hiếm khi trao đổi các bức điện dài như vậy. Và cũng chính vì lý do này nên bức điện trả lời của George Kennan được gọi là The Long Telegram (Bức điện tín dài).

Trong bức điện này, George Kennan không chỉ trả lời cặn kẽ các câu hỏi trên, mà còn phân tích một cách toàn diện về các vấn đề sau: (i) Tư duy đối ngoại của Nga/Liên Xô; (ii) Tại sao Nga/Liên Xô lại có tư duy này; (iii) Tư duy này được thể hiện ra sao trên thực tế và Liên Xô sẽ hành động như thế nào; (iv) Chiến lược mới mà Liên Xô sẽ áp dụng có các tác động và hệ quả ra sao đối với Mỹ và đồng minh; (v) Mỹ cần có các chiến lược gì để đối phó với Liên Xô.

Cụ thể, George Kennan cho rằng:

Một, tư duy đối ngoại của Liên Xô xuất phát từ truyền thống tư duy lâu đời của người Nga hình thành từ hình thể địa lý đất nước, truyền thống văn hóa và tâm lý, đó là luôn ở trong trạng thái bất an, cho rằng các đế quốc châu Âu luôn tìm cách làm suy yếu nước Nga. Ý thức hệ không tác động nhiều đến tư duy này.

Hai, người Nga không có văn hóa thỏa hiệp chính trị kiểu Mỹ-Anh, do đó không thể chung sống theo kiểu “cùng tồn tại hòa bình” với Mỹ và Anh, mà chỉ có kiểu đấu tranh “một mất, một còn”. Do đó, Mỹ và phương Tây sẽ không thể chung sống hòa bình với Liên Xô, mà quan hệ sẽ là đối đấu cho đến khi một trong hai bên bị sụp đổ. Cuộc đấu này sẽ kéo dài và Liên Xô rất kiên trì, do đó Mỹ cần phải chuẩn bị một chiến lược dài hơi.

Ba, để đối phó với Liên Xô, Kennan cho rằng Mỹ cần xây dựng một chiến lược mới, đó là Chiến lược Kiềm chế nhằm kiềm chế Liên Xô một cách toàn diện. Kennan cũng cho rằng Mỹ cần phải củng cố trận địa của mình là 3 trung tâm gồm Mỹ, Nhật, và châu Âu. Kennan dự đoán sự cạnh tranh ảnh hưởng diễn ra khốc liệt nhất tại Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ. Phân tích này là một trong các nguyên nhân đưa đến sự ra đời của Kế hoạch Marshall giúp phục hồi kinh tế Nhật và châu Âu sau chiến tranh.

Bốn, Kennan cho rằng việc kiềm chế chỉ tập trung chủ yếu trong lĩnh vực chính trị và kinh tế. Theo Kennan, Liên Xô cũng có điểm yếu về tâm lý là “ngại” đối đầu trực diện, do đó nếu Mỹ và phương Tây thi hành chính sách kiềm chế một cách kiên định không ngại va chạm và kiên quyết giành giật ảnh hưởng với Liên Xô thì Liên Xô sẽ phải chùn bước.

Bức điện sau khi gửi đã gây “chấn động” trong giới ngoại giao Mỹ. Tuy nhiên, phần lớn nội dung vẫn chưa được phản ánh đầy đủ lên giới lãnh đạo cấp cao. Thất vọng nhưng không bỏ cuộc, George Kennan lấy phần lớn nội dung trong bức điện gửi ngày 22/3/1946 sửa lại thành bài báo ký bút danh “X” và đăng trên Tạp chí Foreign Affairs  số tháng 7/1947. Từ đây, bài báo đã gây lên một cơn “địa chấn” trong giới nghiên cứu chiến lược và hoạch định chính sách Mỹ và giúp định hình ra Chiến lược Kiềm chế của Mỹ sau này.

Mặc dù được coi là cha đẻ của Chiến lược kiềm chế, nhưng điều trớ trên là chính Kennan đã có lúc bị những kẻ “Diều hâu” (the Hawks) chỉ trích là “Bồ câu” (the Dove) do: (i) quá “mềm yếu” với Liên Xô; (ii) không chủ trương đối đầu về quân sự, mà chỉ chủ yếu đối đầu về ngoại giao, chính trị và kinh tế; (iii) Chiến lược Kiềm chế của Kennan chủ yếu mang tính phòng thủ.

Sau đó Chiến lược Kiềm chế của Kennan bị giới “Diều hâu” trong chính giới Mỹ bắt cóc, và được Paul Nitze, người thay Kennan làm Vụ trưởng Chính sách đối ngoại tại Bộ Ngoại giao bổ sung thêm yếu tố kiềm chế quân sự, còn Ngoại trưởng khét tiếng “diều hâu” John Foster Dulles dưới thời Tổng thống Dwight Eisenhower thì “bác bỏ” Chiến lược kiềm chế của Kennan, mà đòi chuyển sang Chiến lược đẩy lui Chủ nghĩa cộng sản (Rollback). Còn bản thân Kennan vẫn không thay đổi lập trường “bồ câu”, chỉ trích mạnh mẽ sự can thiệp quân sự của Mỹ tại Triều Tiên và Afghanistan.

Cho đến nay, sau khi Liên Xô và khối Đông Âu đã sụp đổ gần một phần tư thế kỷ, nhìn lại chính sách của Mỹ và phương Tây hiện nay đối với Nga rõ ràng có lý do để tin rằng các đánh giá của Mỹ và phương Tây về Nga không có nhiều thay đổi và dường như Chiến lược kiềm chế đang “đội mồ” sống dậy trở lại.

Hoàng Anh Tuấn

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 25/02/2015

Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn là Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược và Ngoại giao, Bộ Ngoại giao Việt Nam. Bài viết thể hiện quan điểm cá nhân, không phải quan điểm của cơ quan nơi tác giả công tác.

Tướng Mỹ : Ukraine nên tái chiếm Crimea, đàm phán lúc này là sai lầm

Theo tướng về hưu Ben Hodges của Mỹ, nếu Ukraine đàm phán với Nga vào lúc này sẽ là dại dột, vì đang có khả năng tái chiếm Crimea. Moskva không bao giờ chịu trả lại bán đảo quan trọng này, và một khi Crimea còn trong tay Nga, Ukraine khó thể thắng được cuộc chiến. Ông đề nghị phương Tây giúp vũ khí tầm xa, thay vì thúc hối Kiev thương lượng.

Lửa khói bốc lên từ chiếc cầu Kerch nối bán đảo Crimea với Nga ngày 08/10/2022, được cho là đòn tấn công của Kiev. Cây cầu là đường tiếp liệu chính cho quân Nga ở miền nam Ukraine. AP

Trang nhất L’Obs tuần này được dành cho "ChatGPT và chúng ta : Trí thông minh nhân tạo đã thay đổi cuộc sống của ta như thế nào ?". L’Express nói về thời sự nước Pháp, chạy tựa "Vì sao tổng thống Macron phải cảnh giác trước bà Le Pen", thủ lãnh đảng cực hữu. Le Point cảnh báo nguy cơ tổ chức Nhà nước Hồi giáo quay lại. Courrier International ra số đầu tiên khởi đầu một tháng đặc biệt mang màu sắc Ukraine, chạy tựa lớn "Chiến tranh sẽ còn đi đến đâu ?"

Với ảnh bìa hai màu xanh vàng – màu cờ Ukraine, chủ đề của Courrier International kỳ này là sự kiện phương Tây quyết định chi viện xe tăng hạng nặng cho Kiev, đối đầu trực diện hơn với Nga, một năm sau khi Putin khởi động cuộc xâm lăng. Từ nay cho đến cuối tháng, dù thời sự các nơi khác vẫn sôi nổi, tuần báo Pháp tập trung cho cuộc chiến tranh ở Ukraine và dành hẳn một đặc san vào tháng Ba.

Bao tang thương chỉ vì sự điên rồ của một con người : Vladimir Putin 

Cách đây một năm, ai có thể nghĩ rằng cuộc chiến này còn kéo dài nhiều tháng trời, và không thể hình dung ra hồi kết ? New York Times lo lắng khi chiến tranh bước vào một giai đoạn dữ dội hơn. Courrier International trích dịch : "Sắp tới, những cánh đồng bùn lầy mênh mông ở Ukraine sẽ lại là chiến trường của những giao thông hào và trận đấu xe tăng". Kiev và đồng minh hy vọng với những vũ khí mới, sẽ có cơ đẩy lùi được quân Nga. Cho đến bao giờ ?

Điều hiếm hoi là tờ báo hướng về người dân Nga : nhân danh họ mà tổng thống Nga tiến hành cuộc chiến khủng khiếp và vô ích này ; con trai, chồng và cha họ bị giết chết, bị thương tật ; cuộc sống họ trở nên bấp bênh trong một Nhà nước bị ngờ vực và thù oán tại nhiều nơi trên thế giới. Tất cả chỉ vì sự điên rồ của một con người : Vladimir Putin ! Những bài diễn văn hùng hồn không thể biện minh cho việc hủy diệt những thành phố, làng mạc, sát nhân, hãm hiếp, cướp bóc, tấn công vào mạng lưới điện nước trên khắp Ukraine.

The Guardian cho rằng việc phương Tây chi viện xe tăng không có nghĩa là chiến tranh sắp kết thúc, mà có thể kéo dài nhiều tháng, nếu không nói là nhiều năm nữa. Nhật báo Anh nhận định sự thay đổi ở đây là phương Tây đã cứng rắn hơn, xe tăng có thể làm nên lợi thế quân sự cho Kiev. Nhưng liệu phương Tây có sẵn sàng đi xa hơn không ? Theo tờ Dziennik Gazeta Prawna được Courrier International trích dẫn, Ba Lan đã bí mật chuyển cho Ukraine nhiều chiến đấu cơ MiG-29 dưới dạng phụ tùng thay thế.

Putin phải hiểu không thể thắng nổi cuộc chiến

L’Express nhấn mạnh "Cần phải cho Putin thấy là ông ta sẽ không thắng được cuộc chiến này". Xe tăng hạng nặng vừa được hứa tặng, giai đoạn mới đã được bàn đến. Đối với Hà Lan, chi viện chiến đấu cơ cho Kiev không còn là điều cấm kỵ, Pháp cũng không loại trừ, và Nhà Trắng cho biết chủ đề này sẽ được thảo luận cẩn thận. Đã hẳn ông Joe Biden mới đây phản đối việc gởi F-16 cho Ukraine, nhưng chủ trương này còn được giữ đến bao giờ ? Những lằn ranh đỏ mà phương Tây tự ấn định vào lúc đầu, lần lượt được vượt qua. Liệu mai đây sẽ đến lượt hỏa tiễn tầm xa ?

Tuy loan báo trên có tác động lớn, nhưng các xe tăng phương Tây khó thể làm thay đổi chiều hướng cuộc chiến. Washington cũng biết rằng cần phải có hơn 31 chiếc Abrams (trong số trên 4.000 chiếc Hoa Kỳ đang có) để đột phá phòng tuyến Nga, cộng thêm cả trăm xe tăng Leopard mà Đức và một số nước Châu Âu sẽ chuyển giao. Khi viện trợ các vũ khí ngày càng tối tân hơn cho Kiev, Mỹ muốn thuyết phục Vladimir Putin rằng ông ta không thể nào chiến thắng được, nếu leo thang cái giá phải trả sẽ rất đắt.

Nhưng leo thang đã diễn ra rồi, những tháng tới sẽ giao tranh dữ dội, bên nào cũng nghĩ là mình sẽ thắng. Ukraine với sự trợ giúp của phương Tây, Nga qua việc gởi hàng trăm ngàn tân binh - bia đỡ đạn thời hiện đại. Khoác lên huyền thoại Cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại, Putin sẵn sàng hy sinh mạng sống của họ. Dưới mắt ông ta, mấy chục ngàn nạn nhân có đáng gì so với hàng triệu người Liên Xô ngã xuống trước Đức quốc xã ?

Phương Tây viện trợ thêm nhiều vũ khí cho Kiev

L’Express e ngại phát súng cảnh cáo của Washington không có mấy tác động với ông chủ điện Kremlin. Vì vậy mà các nước Đông Âu như Ba Lan thúc giục viện trợ mạnh mẽ hơn. Nhưng theo Thomas Gomart, giám đốc Viện Quan hệ Quốc tế Pháp, Biden muốn "níu tay Ukraine lại để không vói đến đất Nga" bằng vũ khí phương Tây. Joe Biden đang bước đi trên một sợi dây mong manh và ngày càng khó giữ thăng bằng.

Trả lời tuần báo L'Obs, cựu tướng lục quân Olivier Kempf nay là nhà nghiên cứu lưu ý "Chỉ vũ khí không thôi khó thể làm nên chiến thắng". Thách thức đối với phương Tây là duy trì tình liên đới tuyệt vời hiện nay, bất chấp nguy cơ leo thang. Hôm 20/01, đại diện khoảng 50 nước họp tại Ramstein (Đức) đã hứa cho rất nhiều thứ : đại bác, radar, hỏa tiễn, đạn pháo, xe tăng hạng nặng. Tuy không nói ra, nhưng mọi người đều nghĩ "Không thể để cho những người bạn Ukraine thất bại". Quân Nga đang chiếm đóng 15-20% lãnh thổ Ukraine. Theo ông Kempf, có thể hy vọng quay lại với tình trạng trước chiến tranh, thậm chí Ukraine tái chiếm được toàn bộ Donbass, nhưng Nga khó thể hoàn toàn bại trận.

Nhà nghiên cứu về an ninh Châu Âu Pierre Haroche trên L’Express cho rằng Pháp nên gởi các chiến đấu cơ Mirage 2000 cho Kiev. Đã chần chừ không muốn chi viện xe tăng Leclerc, giờ đây Paris không nên để lỡ thêm cơ hội thứ hai. Hơn nữa về mặt kỹ thuật, những chiếc Mirage 2000 sẽ được rút lại dần để nhường chỗ cho Rafale. Trong một cuộc chiến tranh, những dịp tốt thường hiếm hoi, và nghệ thuật của chiến lược gia là biết nắm lấy thời cơ, vì đây còn là một cuộc chiến tranh vì Châu Âu chứ không chỉ vì Ukraine.

Tướng Valeri Zaloujny, người hùng của Ukraine

Riêng về phía nhà cầm quân, L’Express coi tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine, Valeri Zaloujnylà "người đã làm nhục Putin". Nếu không có ông, cờ Nga đã phấp phới bay trên thủ đô Kiev. Ngày 23/02/2022, hầu như không có ai trên thế giới hình dung ra chỉ vài giờ sau, Vladimir Putin khởi động cuộc chiến tranh quy mô chưa từng thấy từ sau Đệ nhị Thế chiến. Trừ tình báo Anh-Mỹ, tướng Valeri Zaloujny và ban tham mưu của ông là những người duy nhất chuẩn bị đối phó cuộc xâm lăng, chỉ vì từ tám năm qua họ vẫn chiến đấu ở Donbass, 15.000 chiến binh Ukraine đã hy sinh.

Với tinh thần quyết chiến, kinh nghiệm dồi dào và sự thông tin trên chiến trường, ông đã chặn được quân Nga trong sáu ngày, tặng cho Vladimir Putin một cái tát đau điếng nhất từ trước đến nay. Tướng Zaloujny giăng ra một cái bẫy : để cho quân địch cứ tiến về Kiev, rồi tấn công bằng các lực lượng cơ động theo kiểu du kích. Không thể tiến xa hơn, quân Nga đành rút về phía bắc. Sau đó "vị tướng sắt" còn thắng thêm nhiều trận nữa. Đột phá bất ngờ ở Kharkiv, tái chiếm Kherson là những trận đã đi vào bài bản chiến thuật quân sự.

Tướng Úc Mick Ryan ca ngợi : "Dưới sự chỉ huy của ông ấy, các tướng lãnh Ukraine có thể xây dựng định chế quân sự hiệu quả nhất Trái Đất". Zaloujny vừa là nhà chiến lược, chuyên gia hậu cần vừa là nhà quản trị. Hàng ngày chỉ đạo chiến trường, ông vẫn không quên việc huấn luyện binh sĩ, và duy trì không khí tin cậy với thuộc cấp – trước hết là tham mưu trưởng lục quân Oleksandr Syrsky, người làm nên trận thắng Kharkiv. Trong khi các quân đội chiến thắng thường tạo lập được mối quan hệ tốt đẹp giữa các cấp. Đó là điều trái ngược với tổng tham mưu trưởng Nga Valeri Guerassimov, dù Zaloujny vẫn tôn trọng đối thủ.

Ít được quốc tế biết đến hơn Volodymyr Zelensky, nhưng là người hùng trong nước, tướng Zaloujny ý tứ tránh làm chìm khuất tổng thống. Cuối tháng Giêng, ông càng được cảm tình hơn khi một tỉ phú Mỹ gốc Ukraine tặng 1 triệu đô la, vị tướng liền tặng lại ngay cho quân đội. Ông Mick Ryan ví cặp Zelensky-Zaloujny như tổng thống Franklin Roosevelt với tướng Marshall thời Đệ nhị Thế chiến.

Đàm phán là sai lầm, Nga không bao giờ chịu trả Crimea

Trên The Economist, tướng Mỹ về hưu Ben Hodges nhấn mạnh, Ukraine nên tái chiếm Crimea. Một năm qua, hàng ngàn thường dân vô tội và binh sĩ cả hai bên đã thiệt mạng, khiến có những ý kiến kêu gọi thương lượng với Moskva. Tuy nhiên tướng Hodges nhận định tinh thần chiến đấu của người Ukraine vẫn mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Sẽ là sai lầm lớn nếu Ukraine đàm phán với Nga vào lúc này. Có nhiều lý do khiến việc ngồi vào bàn thương lượng với Moskva là điều dại dột.

Các thỏa thuận Minsk ký kết sau khi Nga đưa quân vào Ukraine năm 2014 đều dẫn đến một cuộc xung đột đóng băng, và Vladimir Putin làm tan băng vào thời điểm mà ông ta muốn. Nhưng quan trọng nhất là hiện nay Ukraine đang có cơ hội chiếm lại Crimea. Đó là mảnh đất trọng yếu, mang tính quyết định cho cuộc chiến. Kiev biết rằng một khi Moskva còn nắm giữ Crimea, Ukraine sẽ còn dễ tổn thương trước các cuộc tấn công, và không thể gầy dựng lại nền kinh tế. Nga có thể can thiệp vào hoạt động tất cả các cảng của Ukraine, làm gián đoạn việc vận chuyển từ những địa điểm như Odessa, phong tỏa lối vào biển Azov.

Đối với Moskva, Crimea là nơi trú đóng của hạm đội Hắc Hải, phóng đi các drone và những loại vũ khí khác, là trung tâm hậu cần, thương cảng cho các tàu buôn Nga. Vì tính chất quan trọng của Crimea, và vì ngày càng rõ là quân đội Ukraine có thể giải phóng bán đảo, nên Kiev không nên thương lượng lúc này. Nga sẽ không bao giờ chịu nhả Crimea ra. Thay vào đó, Ukraine cần chiến đấu để giành lại.

Cô lập và oanh kích liên tục cho đến khi quân Nga phải bỏ chạy

Trước hết là cô lập Crimea bằng việc phối hợp vũ khí chính xác tầm xa và thiết giáp. Việc này sẽ gây rối loạn, tiếp đến là cắt đứt hai con đường nối Crimea với Nga : cầu Kerch, và cầu đường bộ chạy từ Rostov (Nga) đi qua Mariupol và Melitopol (Ukraine) đến Crimea. Thứ đến, phải tấn công chính xác các mục tiêu quan trọng ở Crimea trong nhiều tháng, cho đến khi nào lục quân, không quân và hải quân Nga không còn có thể đóng tại đây.

Những cuộc oanh kích chính xác vào Sevastopol, Dzhankoi và Saky sẽ khiến các căn cứ quân sự và địa điểm hậu cần trở nên vô dụng với lực lượng Nga. Như vậy thay vì một cuộc tấn công quy ước trực diện, vẫn có thể đuổi được quân Nga ra khỏi Crimea. Theo tướng Ben Hodges, với năng lực và ý chí của mình, Ukraine hoàn toàn có thể thành công, với điều kiện là phương Tây cung cấp những gì cần thiết. Chẳng hạn hỏa tiễn chiến thuật có tầm bắn 300 kilomet, bom loại nhỏ phóng đi từ mặt đất có tầm xa 150 kilomet.

Nếu phương Tây hành động nhanh chóng, Ukraine có thể giải phóng Crimea vào cuối tháng Tám. Về nguy cơ Putin dùng đến vũ khí nguyên tử, ông cho rằng Kremlin cũng biết là không mang lại lợi thế chiến trường : quân đội Ukraine phân tán ở nhiều nơi, Nga không có lực lượng lớn được trang bị để hoạt động ở vùng bị nhiễm xạ. Trên thực tế, vũ khí nguyên tử của Nga chỉ hiệu quả khi không được sử dụng thực sự ! Thay vì thúc đẩy các nhà lãnh đạo Ukraine đến bàn đàm phán, Mỹ và các nước Châu Âu nên giúp chính phủ Kiev giành lại Crimea.

Đông Nam Á không thể khoanh tay nhìn Trung Quốc độc chiếm Biển Đông

Nhìn sang Châu Á, The Economist nhận thấy những láng giềng trên biển của Trung Quốc, tuy lo sợ trước sự hung hăng của Bắc Kinh, nhưng không nhường bước về chủ quyền. Trong số các quốc gia ven Biển Đông, chỉ có Trung Quốc là yêu sách hầu như toàn bộ vùng biển này, nghênh ngang như trong ao nhà của mình. Bắc Kinh quân sự hóa các đảo, dùng lực lượng hải cảnh và dân quân biển hùng hậu hà hiếp ngư dân các nước, ngăn cản việc khai thác tài nguyên.

Tuy nhiên lần đầu tiên kể từ một thập niên, Trung Quốc không còn có thể làm mưa làm gió như trước. Các quốc gia cùng đòi hỏi chủ quyền gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Việt Nam, Brunei khẳng định luật pháp quốc tế phải là cơ sở cho các tranh chấp, không công nhận đường lưỡi bò 9 đoạn do Bắc Kinh tự vẽ. Những đề nghị khác nhau của Trung Quốc cho từng nước như cùng đánh cá, khai thác dầu khí đều bị bác. Bắc Kinh cũng không thuyết phục được mười nước ASEAN ký kết Bộ quy tắc về ứng xử trên Biển Đông theo ý mình.

Malaysia năm 2019 đã phản ứng về thềm lục địa, và nhất là mới đây Việt Nam cùng với Indonesia đã ký một thỏa thuận xác định vùng đặc quyền kinh tế - một mô hình quan trọng để giải quyết các tranh chấp. Việt Nam củng cố các tiền đồn ở Trường Sa, Philippines cho Mỹ sử dụng thêm bốn căn cứ quân sự. Không quốc gia ASEAN nào muốn công khai thách thức Trung Quốc, nhưng họ ngày càng có ý định kháng cự lại mưu đồ bành trướng của Bắc Kinh.

"Huyền thoại" Trung Hoa 5.000 năm lịch sử

Cũng liên quan đến Trung Quốc, nhà báo Bill Hayton, chuyên gia về Việt Nam và Biển Đông khẳng định với Le Point, "văn minh Trung Quốc 5.000 năm" chỉ là câu chuyện mới được xây dựng gần đây.  Một huyền thoại được các nhân vật dân tộc chủ nghĩa Trung Hoa dựng lên, trong đó có Tôn Dật Tiên (Sun Yat Sen), người khai sinh Trung Hoa Dân Quốc năm 1912. Bởi vì trước đó, Trung Hoa không hiện hữu, ngoại trừ… trong đầu của người Châu Âu.

Đầu thế kỷ 20, nhà văn Chương Bỉnh Lân (Zhang Binglin) nêu ra ý tưởng người Hán là hậu duệ của triều đại từ 5.000 năm trước, nhằm củng cố bản sắc Hán, đối chọi với nhà Mãn Thanh. Nhưng 5.000 năm này không hề liên tục, bị cắt rời bởi những cuộc xâm lăng của ngoại bang như Mông Cổ, Mãn Thanh. Nhà Tần (Qin) cách đây 2.200 năm không phải là Trung Hoa, không gồm một số vùng đất ngày nay như Tây Tạng, và cũng không tự gọi là "Trung Hoa".

Nhà Minh trước 1644 chỉ có 15 tỉnh, bị nhà Mãn Thanh lật đổ rồi quân Thanh chiếm tiếp Tân Cương, Tây Tạng, Mông Cổ. Như vậy không phải là đế quốc Hán mà là đế quốc Mãn Thanh. Đến năm 1912 nhà Thanh bị lật, và mãi đến khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ra đời năm 1949-1950, Tân Cương và Tây Tạng đã độc lập từ bốn thập niên mới bị sáp nhập. Về xuất xứ của "đường lưỡi bò", chuyên gia Bill Hayton cho biết có nguồn gốc từ một loạt những lầm lẫn trong quá khứ.

Khinh khí cầu dọ thám : Trung Quốc mất cơ hội tan băng với Mỹ

Trước sự kiện mới nhất là Mỹ phát hiện khinh khí cầu dọ thám của Trung Quốc, Le Figaro cuối tuần đặt câu hỏi, quả cầu này chú ý đến những gì trên bầu trời xanh lơ của Montana ? Phải chăng là 150 hỏa tiễn nguyên tử liên lục địa đang được dự trữ ở bang miền tây bắc nước Mỹ ?

Rõ ràng chế độ Bắc Kinh đã quá vụng về, để cho bị bắt quả tang. Washington bèn hoãn lại chuyến thăm rất được chờ đợi của ngoại trưởng Antony Blinken nhằm làm dịu bớt căng thẳng giữa đôi bên. Lầu Năm Góc quyết định không phá hủy khinh khí cầu này vì những mảnh vỡ có thể gây thiệt hại cho thường dân, nhưng liệu có để nó ra đi không ? Chưa chắc. Theo tờ báo, dù cuộc chiến tranh ở Ukraine thu hút mọi chú ý, nhưng đối với Washington, đối thủ thực sự không phải là Moskva mà là Bắc Kinh.

Và chiến tranh lạnh có nghĩa là gián điệp. Sự hiếu chiến của Trung Quốc đã quá rõ, khiến phương Tây phải mở mắt. Mỹ từng phát hiện khinh khí cầu dọ thám của Trung Quốc bay trên Hawai hay Guam, nhưng lần này trên lục địa. Khi công bố những hình ảnh ở Montana, Hoa Kỳ ở thế thượng phong, vì Trung Quốc cố gắng ổn định quan hệ song phương và câu giờ để tái thúc đẩy kinh tế, với mục tiêu nuốt chửng Đài Loan vào khoảng năm 2028. Mưu toan này có thể bị trắc trở nếu chiến tranh lạnh trở nên "nóng" do một tính toán sai lầm.

Thụy My