Tập Cập Bình, một Stalin "made in China"

Đức Tâm, RFI, 08/09/2022

Đại hội Đảng cộng sản Trung Quốc lần thứ 20 sẽ khai mạc ngày 16/10/2022. Tổng bí thư Tập Cận Bình chắc chắn tái đắc cử thêm một nhiệm kỳ nữa. Tuần báo Pháp Le Point ngày 14/07/2022 có bài "Tập Cận Bình, một phiên bản Stalin sản xuất tại Trung Quốc" của Luc De Barochez. RFI xin giới thiệu.

Ảnh tư liệu : Tổng bí thư Tập Cận Bình vẫy tay chào các tân ủy viên Bộ Chính Trị Đảng cộng sản Trung Quốc, tại Đại lễ đường Nhân Dân, Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 25/10/2015. AP - Ng Han Guan

Liên Xô đã thua trong chiến tranh lạnh bởi vì đã quay lưng lại với những lời dạy của Joseph Stalin. Trung Quốc phải "thấm nhuần" những bài học này để đối đầu với Hoa Kỳ : đó là lập luận của nhân vật số 1 Trung Quốc, Tập Cập Bình. Sự nhục nhã do Liên Xô sụp đổ năm 1991 đã đóng vai trò chủ chốt trong quan niệm của ông Tập về thế giới. Trong thời gian qua, các cán bộ đảng viên Đảng cộng sản Trung Quốc buộc phải xem bộ phim tài liệu nhan đề Chủ nghĩa hư vô lịch sử và sự tan rã của Liên Xô. Bộ phim khẳng định rằng Nikita Khrushchev đã mở đường dẫn tới thảm họa khi tiến hành chiến dịch bài Stalin năm 1956.

Tập Cận Bình, người tự xếp mình ngang hàng với Mao Trạch Đông, đã có cái nhìn ngưỡng mộ Stalin giống như Mao trước đây. Người sáng lập ra Cộng hòa nhân dân Trung Hoa rất trung thành với nhà độc tài Xô Viết, cho dù Mao đã bị Stalin làm mất mặt nhiều lần trong chuyến công du Moskva. Tuy nhiên, sau khi Mao qua đời, Đảng cộng sản Trung Quốc không phải lúc nào cũng đi theo hướng này. Vào bước ngoặt của thế kỷ, ở Bắc Kinh, người ta thiên về ý kiến cho rằng chế độ ở Moskva, bị sơ cứng trong thời kỳ chiến tranh lạnh, không có cải cách chính trị, đã không đủ khả năng thích ứng, điều này dường như giải thích cho thất bại của Mikhail Gorbachev vào cuối những năm 1980.

Tôn sùng cá nhân

Kể từ khi lên cầm quyền, năm 2013, Tập Cận Bình đã áp đặt một quan điểm hoàn toàn khác. "Nghị quyết lịch sử" mà ông Tập cho thông qua, vào năm 2021, tại hội nghị toàn thể Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Trung Quốc, đã hoàn toàn hướng tới sự cần thiết duy trì vai trò thống trị của Đảng và việc Đảng kiểm soát người dân, nhằm chống lại "các âm mưu" của phương Tây. Theo gương Stalin, Tập Cận Bình sử dụng thanh trừng để loại bỏ các những người đối lập và củng cố quyền lực bên trong Đảng. Ông thiết lập sự tôn sùng cá nhân không kém gì sự tôn sùng dưới thời Bolsheviks, giam cầm hàng trăm ngàn người Duy Ngô Nhĩ trong các trại cải huấn, giống như Stalin đã cho đi đày người Tatars vùng Crimea hay người Đức vùng Volga ; tiến hành các đợt trấn áp tư tưởng hà khắc kể từ khi xẩy ra thảm kịch Thiên An Môn năm 1989. Ông Tập đã thẳng tay bác bỏ những đòi hỏi dân chủ của những người biểu tình Hồng Kông, áp dụng chế độ kiểm soát xã hội đối với người dân chưa từng thấy trong Lịch sử.

Ngày nay tại Trung Quốc cũng giống như ngày xưa tại Liên Xô, Đảng cộng sản không phải đối mặt với ly khai, cạnh tranh tư tưởng. Ngay cả xã hội dân sự, nếu như các tổ chức của nó không thuần phục và nằm dưới sự kiểm soát của Đảng, thì cũng chỉ là con ngựa thành Troy (nội gián) của các thế lực tư bản chống cộng sản và do vậy chống Trung Quốc. Văn hóa, nghệ thuật và văn học chỉ có quyền tồn tại nếu như phục vụ các mục tiêu của Đảng và nhồi sọ quần chúng.

Quảng bá mô hình Trung Quốc

Tuy vậy, Tập Cận Bình không phải là Stalin. Không phải vì sự tàn bạo thực sự của lãnh đạo Trung Quốc còn rất thấp so với nhà lãnh đạo gốc Gruzia và hàng triệu người chết do các chính sách của ông ta gây ra. Mà cái chính là tham vọng quốc tế của hai người không có cùng bản chất. Stalin đấu tranh cho một cuộc cách mạng cộng sản toàn thế giới, làm cho từng nước ngả vào không gian Xô Viết. Stalin không ngừng ủng hộ tư tưởng đập phá, lật đổ của chủ nghĩa cộng sản. 

Còn Tập Cận Bình – theo như những gì mà người ta biết – thì không bao giờ hăng hái kích động thay đổi chế độ ở bên ngoài Trung Quốc, còn Hồng Kông không phải làm một ngoại quốc. Tuy nhiên, một trong những nét của cuộc chiến tranh lạnh mới giữa Mỹ và Trung Quốc đó là Bắc Kinh đầu tư vào việc quảng bá mô hình của Trung Quốc trên thế giới, một mô hình kết hợp giữa các đại công ty của Nhà nước và sự kiểm sát người dân. Một mô hình được giới thiệu như một giải pháp cho chủ nghĩa tự do phương Tây, gìn giữ độc lập dân tộc và nhất là sự yên bình của những kẻ chuyên quyền, tạo thuận lợi cho các giai cấp trung lưu làm giàu nhanh chóng. Và ở đây, người ta tìm ra được sợi dây xuyên suốt từ Stalin tới Tập Cận Bình, sợi dây nối liền Đảng Cộng Sản Liên Xô với người em của nó là Đảng cộng sản Trung Quốc đã lớn mạnh : đó là niềm tin tưởng dấn thân vào cuộc đấu tranh không khoan nhượng chống lại chủ nghĩa tự do phương Tây. Một cuộc đấu trranh chỉ có thể kết thúc với sự thắng lợi của chủ nghĩa cộng sản.

Đức Tâm

Nguồn : RFI, 08/09/2022

************************

Đảng cộng sản Trung Quốc sẽ sửa điều lệ trong đại hội đảng vào tháng 10

Reuters, VOA, 09/09/2022

Đảng cộng sản cầm quyền của Trung Quốc sẽ sửa đổi điều lệ vào tháng tới, khi diễn ra đại hội đảng được tổ chức 5 năm một lần, sự kiện thường gắn với các thay đổi về lãnh đạo. Động thái sửa điều lệ sắp tới được một số nhà phân tích cho rằng có thể sẽ củng cố quyền lực và vị thế của Chủ tịch Tập Cận Bình trong đảng.

Hình ảnh Chủ tịch Tập Cận Bình trên đường phố Trung Quốc vào dịp đại hội của đảng cộng sản cầm quyền, tháng 10/2017.

Hãng thông tấn nhà nước Tân Hoa xã hôm thứ Sáu 9/9 cho biết Bộ Chính trị đã thảo luận về dự thảo điều lệ đảng sửa đổi trong một cuộc họp do ông Tập chủ trì, nhưng không nêu cụ thể về những thay đổi.

Có nhiều dự báo là ông Tập sẽ phá vỡ tiền lệ tại đại hội khai mạc vào ngày 16/10 và nắm chắc nhiệm kỳ lãnh đạo thứ ba kéo dài 5 năm, củng cố vị thế của ông là nhà lãnh đạo quyền lực nhất Trung Quốc kể từ thời Mao Trạch Đông, người sáng lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.

Điều lệ của Đảng cộng sản Trung Quốc được sửa đổi lần gần đây nhất là vào năm 2017 để tôn vinh "Tư tưởng Tập Cận Bình về Chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc", một động thái đã đánh dấu vị thế của ông Tập.

Những nhà quan sát chính trị cho rằng có một khả năng sửa đổi là cụm từ kể trên sẽ được viết ngắn lại thành "Tư tưởng Tập Cận Bình", nâng tầm vóc của nó lên ngang với "Tư tưởng Mao Trạch Đông".

Cũng có thể có một sự sửa đổi nữa, và điều này cũng được coi là nâng cao quyền lực của ông Tập, đó là đưa vào điều lệ cụm từ "Hai cơ sở". Cụm từ này mới xuất hiện gần đây, có nghĩa là đảng xác lập ông Tập làm "cốt lõi" và tư tưởng của ông làm nguyên tắc chỉ đạo.

Một sửa đổi ít có khả năng diễn ra nhưng có một số chuyên gia bàn đến, đó là điều lệ đảng có thể tái lập chức vụ chủ tịch đảng có vị trí tối cao, chức vụ này đã bị đưa ra khỏi điều lệ vào năm 1982.

Điều lệ đảng chỉ có thể được sửa đổi trong kỳ đại hội 5 năm một lần.

(Reuters)

Nguồn : VOA, 09/09/2022

**********************

Freedom House : Trung Quốc tăng tốc chiến dịch toàn cầu để khuynh đảo truyền thông nước ngoài

RFA, 08/09/2022

Theo báo cáo  mới công bố ngày hôm nay, 8/9/2022 của Freedom House , một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Washington, Trung Quốc đang thực hiện một chiến dịch đồng bộ nhằm thao túng truyền thông thế giới. Báo cáo này được viết bởi bốn tác giả và có sự đóng góp của hơn 30 nhà nghiên cứu trên khắp thế giới.

Biểu đồ nỗ lực thao túng truyền thông toàn cầu của Bắc Kinh, theo khảo sát của Freedom House - Freedom House

Lý do không khảo sát Việt Nam

Trả lời câu hỏi của RFA về phương pháp luận nghiên cứu của bản Báo cáo, và vì sao Báo cáo không đề cập đến trường hợp Việt Nam, Angeli Datt, nhà phân tích cấp cao chuyên trách về Trung Quốc, Hong Kong, và Đài Loan của Freedom House, một trong số đồng tác giả của bản Báo cáo, cho biết "Chúng tôi tập trung vào những nước được đánh giá là "tự do" hoặc "tự do một phần" trên thế giới. Chính vì lý do này, chúng tôi không khảo sát Việt Nam".

Nhìn một cách tổng quan, theo Báo cáo, ở quy mô toàn cầu, Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Đài Loan là ba nước mà Trung Quốc dồn nhiều nguồn lực để thao túng truyền thông. Ở Đông Nam Á, từ đầu năm 2019 đến cuối năm ngoái, hai nước Hồi giáo Indonesia và Malaysia dễ bị chiến dịch thao túng truyền thông quốc tế của Bắc Kinh ảnh hưởng hơn cả, còn Philippines tỏ ra kiên cường hơn trước chiến dịch của họ. 

Mục đích và chiến thuật của Đảng cộng sản Trung Quốc

"Bắt đầu từ đầu những năm 2000, thực hiện theo chỉ thị của các nhà lãnh đạo cao nhất, các quan chức của Đảng cộng sản Trung Quốc đã đầu tư hàng tỷ đô la vào một chiến dịch đầy tham vọng hơn để định hình nội dung và tường thuật truyền thông trên khắp thế giới và bằng nhiều ngôn ngữ", báo cáo của Freedom House cho biết.

Đến khi uy tín toàn cầu của Trung Quốc và vị chủ tịch của nó ngày càng suy giảm trên toàn cầu, Đảng cộng sản Trung Quốc đã đẩy mạnh chiến dịch gây ảnh hưởng trên các phương tiện truyền thông nước ngoài, đặc biệt tập trung vào những nước có nền dân chủ nghị viện.

"Trong khảo sát của mình, chúng tôi nhận thấy rằng Đảng cộng sản Trung Quốc đã tăng cường nỗ lực ảnh hưởng ở 18 quốc gia và 16 quốc gia phải đối mặt với mức độ ảnh hưởng cao hoặc rất cao" – Tiến sĩ Angeli Datt cho biết.

"Chúng tôi đã quan sát các chiến thuật bí mật và có tính cưỡng bách mà chính phủ Trung Quốc và các lực lượng tay sai của họ đã sử dụng, chẳng hạn như bắt nạt trên mạng, các chiến dịch thông tin sai lệch và triển khai mạng lưới tài khoản giả mạo để quảng bá các luận điểm của Bắc Kinh. 

Mục đích của Đảng cộng sản Trung Quốc khi thực hiện chiến dịch này là bóp méo dư luận ở các quốc gia trên thế giới, chống lại sự lên án khắp toàn cầu đối với các hành vi xâm phạm nhân quyền ở Trung Quốc và các chính sách ở nước ngoài, sau khi các cuộc biểu tình ở Hồng Kông nổ ra, những hành động tàn bạo đối với người Duy Ngô Nhĩ và cách thức xử lý đại dịch Covid-19 được phơi bày". 

Theo nhà nghiên cứu Angeli Datt, bộ máy tuyên truyền của Đảng cộng sản Trung Quốc gồm có các phương tiện truyền thông nhà nước, các quan chức ngoại giao và các tổ chức truyền thông ở nước sở tại có hợp tác với Trung Quốc thông qua các thỏa thuận chia sẻ nội dung. 

Họ tập trung vào việc quảng bá hình ảnh tích cực của Trung Quốc, các mối quan hệ song phương, các công ty và hoạt động của Trung Quốc ở nước ngoài. Ở một số quốc gia, như Đài Loan, Úc, Anh, Mỹ và Ấn Độ, họ đã phổ biến những bài viết công kích chính quyền địa phương, các chính sách và thể chế của họ. 

Freedom House phát hiện thấy ở tất cả 30 quốc gia mà mình khảo sát là các phương tiện truyền thông nhà nước hoặc các nhà ngoại giao Trung Quốc đã phổ biến thông tin sai lệch hoặc gây hiểu lầm, chủ yếu là về các hành vi xâm phạm nhân quyền ở Tân Cương, các cuộc tấn công vào các quyền dân sự và chính trị ở Hồng Kông, cũng như cố gắng gây nhầm lẫn về nguồn gốc của dịch bệnh Covid-19.

Đánh giá một cách tổng quan về chiến dịch thao túng truyền thông toàn cầu của Bắc Kinh, nhà nghiên cứu Angeli Datt giới thiệu một nhận xét trong Báo cáo : "Chính phủ Trung Quốc, dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình, đang đẩy nhanh một chiến dịch lớn nhằm gây ảnh hưởng đến các hãng truyền thông và công chúng truyền thông trên khắp thế giới. Họ một mặt tiếp tục các công cụ của ngoại giao công chúng truyền thống, mặt khác đã thực hiện nhiều hoạt động mới, có tính bí mật, cưỡng bách và có khả năng dùng cả biện pháp hối lộ".

Hai tờ báo ủng hộ Bắc Kinh ở Hong Kong với các quảng cáo từ các công ty và doanh nghiệp hàng đầu ca ngợi việc lựa chọn ông John Lee làm Trưởng đặc khu Hong Kong hôm 9/5/2022. AFP

Khả năng đáp trả của các nước 

"Theo phương pháp luận và hệ thống tính điểm mới mà chúng tôi đã phát triển, Nigeria phải đối mặt với nỗ lực gây ảnh hưởng ở cấp độ cao thứ tư và dễ bị ảnh hưởng nhất bởi ảnh hưởng của Bắc Kinh". Báo cáo cho biết.

Ba quốc gia khác phải đối mặt với nỗ lực ảnh hưởng ở mức độ cao hơn - Đài Loan, Mỹ và Anh - đều có khả năng phục hồi và đáp trả rất cao. Báo cáo của Freedom House chấm điểm đánh giá họ thuộc mức độ "kiên cường". 

Nhà nghiên cứu Angeli Datt chia sẻ với RFA : 

"Trong số các quốc gia Đông Nam Á mà chúng tôi khảo sát, Malaysia phải đối mặt với "mức độ ảnh hưởng cao" của chiến dịch truyền thông của Trung Quốc. Chúng tôi xếp họ vào nhóm "dễ bị ảnh hưởng của Đảng cộng sản Trung Quốc". 

Indonesia phải đối mặt với "mức độ ảnh hưởng cao" nhưng lại có khả năng phục hồi và đáp trả cao hơn. Tuy vậy, Báo cáo của Freedom House vẫn cho rằng nước này "dễ bị ảnh hưởng bởi chiến dịch truyền thông của Đảng cộng sản Trung Quốc". 

Philippines bị Trung Quốc tập trung nguồn lực nhằm "gây ảnh hưởng truyền thông ở mức độ cao" nhưng họ lại có khả năng phục hồi và đáp trả mạnh mẽ trước chiến dịch truyền thông đó, nên được Báo cáo xếp vào mức độ "kiên cường".

Ở Indonesia, Malaysia và Philippines, Trung Quốc đã mời và tài trợ cho nhiều nhà báo, những người có ảnh hưởng, các nhà lãnh đạo Hồi giáo, chính trị gia và sinh viên tham gia các chuyến đi đến Tân Cương. Một số người đã lặp lại các luận điểm của Bắc Kinh, phủ nhận các hành vi xâm phạm nhân quyền ở đó. Tuy vậy, theo Báo cáo, những nỗ lực này của Trung Quốc không xoa dịu được những lo ngại của cộng đồng người Hồi giáo ở nhiều nước Đông Nam Á.

Trong những năm gần đây, ngày càng nhiều quốc gia đã phản kháng một cách đáng kể chiến dịch thao túng truyền thông của Trung Quốc, nhưng các chiến thuật của Bắc Kinh cũng đồng thời trở nên tinh vi hơn, hung hăng hơn và khó bị phát hiện hơn.

Con đường phía trước 

Trong buổi ra mắt bản Báo cáo ngày hôm nay, Sarah Cook, một trong những tác giả của Báo cáo và là Giám đốc nghiên cứu của Freedom House về Trung Quốc, Hồng Kông và Đài Loan, cho rằng Trung Quốc lợi dụng quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí của các nền dân chủ để thực hiện thao túng truyền thông, và nhiều nền dân chủ dường như đang bất lực trước những nỗ lực này của Bắc Kinh. Ở nhiều quốc gia, các hành động có hại của một số nhà lãnh đạo chính trị hoặc chủ sở hữu phương tiện truyền thông đang làm suy yếu khả năng phòng thủ tự nhiên của nền dân chủ, trước sức ảnh hưởng của chế độ độc tài ấy.

Tuy nhiên, các nhà báo và các nhóm xã hội dân sự đang điều phối các nguồn lực một cách sáng tạo, nhằm tìm cách cản trở các nỗ lực thao túng truyền thông của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Đây là một thời điểm quan trọng. Các chính phủ và xã hội trên toàn thế giới nên tăng cường tính minh bạch và bảo vệ quyền tự do báo chí và tự do ngôn luận. Mặc dù Trung Quốc lợi dụng quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí của các nền dân chủ để lũng đoạn truyền thông, nhưng chiến lược đáp trả đúng đắn không phải là siết lại quyền tự do đó mà là tự do dân chủ hơn nữa. Dân chủ hơn, chứ không phải là siết chặt hơn, là lời giải cho thách thức mà chiến dịch kiểm soát tin tức và thông tin trên khắp thế giới của Bắc Kinh đặt ra cho các nền dân chủ.

Nguồn : RFA, 08/09/2022

************************

Tập Cận Bình chọn Trung Á cho chuyến công du đầu tiên thời hậu Covid-19

Trọng Nghĩa, RFI, 06/09/2022

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ đến thăm Kazakhstan vào ngày 14/09/2022 tới đây. Trong một buổi họp báo vào hôm qua, 05/09, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Kazakhstan đã xác nhận như trên. Chuyến thăm quốc gia vùng Trung Á này là chuyến xuất ngoại đầu tiên của ông Tập kể từ khi đại dịch Covid-19 bắt đầu.

Ngày 05/09/2022, Bộ Ngoại giao Kazakhstan thông báo chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ công du Astana ngày 14/09. © Reuters/Yoan Valat POOL

Ngay sau Kazakhstan, chủ tịch Trung Quốc sẽ qua Uzbekistan, một nước Trung Á khác, để dự hội nghị của Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải, nơi ông sẽ có cuộc tiếp xúc với tổng thống Nga Vladimir Putin.

Thông tín viên RFI tại Bắc Kinh, Stéphane Lagarde ? cho biết thêm chi tiết :

2 năm, 7 tháng và 26 ngày là khoảng thời gian mà Tập Cận Bình không rời Trung Quốc : Tình hình này đủ để cho thấy rằng chuyến thăm nước ngoài đầu tiên sắp tới đây của chủ tịch Trung Quốc rất được chờ đợi.

Tại Astana, ông Tập Cận Bình sẽ gặp tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev, 8 tháng sau cuộc bạo loạn ở Kazakhstan đã bị quân đội Nga trấn áp.

Chuyến đi đầu tiên này cho thấy tầm quan trọng mà nền ngoại giao Trung Quốc dành cho Trung Á, nơi các đoàn tàu trong con đường tơ lụa mới của Trung Quốc đi qua.

Chuyến công du cũng có mục tiêu chiến lược, với "trật tự thế giới mới" mà Bắc Kinh bảo vệ bên cạnh đồng minh Nga. Tại hội nghị của Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải ở Samarcand, Uzbekistan, vào ngày 15-16/09, Tập Cận Bình và Vladimir Putin sẽ một lần nữa phô trương một mặt trận thống nhất trước các nền dân chủ phương Tây, trước khi gặp lại nhau tại Indonesia vào tháng 11 cho hội nghị thượng đỉnh G20.

Chuyến công du ngoại quốc đầu tiên này cũng là một tín hiệu cởi mở gửi đến thế giới. Trước Đại hội lần thứ 20 của Đảng Cộng Sản Trung Quốc dự kiến vào ngày 16/10, chế độ Cộng Sản không muốn đưa ra hình ảnh một Trung Quốc giống như Bắc Triều Tiên.

Lần xuất ngoại đầu tiên này của chủ tịch Trung Quốc cũng là một thông điệp nội bộ gửi tới người Trung Quốc, mà phần đông vẫn chưa lấy lại hộ chiếu kể từ khi đại dịch Covid-19 bắt đầu : Các chuyến du lịch ngoại quốc đang được tái lập và Tập Cận Bình, vốn có ý định kéo dài nhiệm kỳ của mình nhân Đại hội lần thứ XX, đang năng nổ hơn bao giờ hết.

Trọng Nghĩa

**********************

Trung Quốc bị tố cáo thu thập mẫu DNA để "kiểm soát" dân Tây Tạng

Chi Phương, RFI, 06/09/2022

Chính quyền Trung Quốc tăng cường các chính sách kiểm soát, bao gồm cả việc thu thập DNA của cư dân tại nhiều khu vực ở Tây Tạng, theo báo cáo của tổ chức Human Rights Watch công bố ngày 05/09/2022. 

Ảnh minh họa : Quảng trường Potala tạ Lhasa thủ phủ Tây Tạng (Ảnh chụp 29/10/2010). Reuters/Ben Blanchard

Báo cáo của tổ chức phi chính phủ Theo dõi Nhân quyền, Human Rights Watch, chỉ ra rằng Trung Quốc thu thập DNA hàng loạt tại nhiều quận ở khu tự trị Tây Tạng."Người dân không thể từ chối cung cấp DNA và cảnh sát không cần bằng chứng phạm tội để lấy DNA của họ", báo cáo trên khẳng định. 

Giám đốc văn phòng nghiên cứu về Trung Quốc của Human Rights Watch, bà Sophie Richardson lên án chính phủ Trung Quốc vốn đã thực hiện các chính sách đàn áp người Tây Tạng thì "hiện nay, chính quyền còn đang lấy máu của người dân, theo đúng nghĩa đen, mà không có sự đồng thuận từ họ, nhằm mục đích tăng cường khả năng giám sát người dân trong vùng này". 

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền HWR đã xác định việc thu thập mẫu máu DNA được thực hiện ở 14 địa phương khác nhau trong 7 tỉnh của Tây Tạng. Hơn nữa, có những thông tin chỉ ra rằng Trung Quốc đang tiến hành thu thập DNA trên toàn khu vực. Tại một số vùng, chính quyền Bắc Kinh thu thập các mẫu máu để lấy DNA từ trẻ tại các trường mẫu giáo với trẻ từ 5 tuổi trở lên. 

Human Rights Watch cũng lưu ý rằng từ những năm 2010, cảnh sát Trung Quốc đã tiến hành thu thập DNA trên diện rộng ở những nhóm người mà họ coi là "có vấn đề". Chiến dịch thu thập DNA ở Tây Tạng diễn ra trong bối cảnh Tập Cận Bình phải đối mặt với các áp lực quốc tế về việc giám sát và đàn áp người thiểu số Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương, có thể cấu thành "tội ác chống lại loài người". 

Bị sáp nhập vào Trung Quốc năm 1951, Tây Tạng như là một "cái gai trong mắt" của Bắc Kinh. Từ nhiều năm qua Trung Quốc bị chỉ trích vì chính sách "cai trị" người dân Tây Tạng, bao gồm cả việc cố gắng loại bỏ lãnh tụ tinh thần của khu vực tự trị - Đạt Lai Lạt Ma. 

Chi Phương

Bắc Kinh hiện đã chẳng còn lý lẽ nào để bào chữa cho cuộc khủng hoảng việc làm tiềm tàng – và việc tái sinh các chính sách thời Mao.

Chỉ số xuất khẩu của Trung Quốc giảm mạnh nhất trong ba năm - Ảnh minh họa : Containers hàng hóa xuất khẩu ứ đọng trên đại thương cảng Thượng Hải tháng 3/2019

Trung Quốc, thường được mệnh danh là "công xưởng của thế giới", chiếm khoảng 30% sản lượng sản xuất toàn cầu. Tuy nhiên, có một mặt hàng mà Trung Quốc không thể sản xuất đủ nhanh : việc làm cho hàng triệu sinh viên mới tốt nghiệp đại học.

Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế ngày càng trầm trọng, gần 1/5 số người ở Trung Quốc trong độ tuổi từ 16 đến 24 hiện đang thất nghiệp, và hàng triệu người khác đang trong cảnh ‘bán thất nghiệp’. Một khảo sát cho thấy trong số 11 triệu sinh viên Trung Quốc tốt nghiệp đại học vào mùa hè này, chưa đến 15% đã nhận được lời mời làm việc vào giữa tháng 4. Trong khi tiền lương của các công nhân người Mỹ hoặc Châu Âu tăng vọt, sinh viên tốt nghiệp Trung Quốc năm nay có lẽ sẽ kiếm được ít hơn 12% so với nhóm tốt nghiệp năm 2021. Thậm chí, nhiều người trong số này có thể còn kiếm được ít hơn các tài xế xe tải – đấy là nếu họ đủ may mắn tìm được việc làm.

Nói một cách đơn giản, Trung Quốc đang có nguy cơ rơi vào khủng hoảng việc làm. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc biết rõ điều đó – và đã tìm cách ứng phó bằng các đề xuất chính sách gợi nhớ về quá khứ, như gửi sinh viên thành thị đến làm việc ở nông thôn. Vấn đề đối với Đảng cộng sản Trung Quốc ngày nay là những phương sách từ quá khứ sẽ chẳng còn mấy tác dụng, dù cho nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình có sửa chữa các chính sách gây ra cuộc khủng hoảng tài khóa của đất nước ông nhanh đến mức nào.

Những rủi ro từ cuộc khủng hoảng việc làm hiện hữu đang ở mức cao nhất đối với Tập, người đang muốn tiếp tục giữ chiếc ghế tổng bí thư tại Đại hội Đảng lần thứ 20 vào mùa thu năm nay. Nó cũng là một lời nhắc nhở rõ ràng rằng hệ thống kế hoạch hóa tập trung của Trung Quốc hoàn toàn không được trang bị đủ để nuôi dưỡng, tuyển dụng, và giữ chân những nhân tài hàng đầu, ngay cả khi Trung Quốc đã tăng tốc đổi mới công nghệ để cố gắng vượt qua Mỹ.

Cũng giống như nhiều quốc gia khác, Trung Quốc từ lâu đã phải đối mặt với chu kỳ tăng trưởng và suy thoái việc làm. Trong nhiều thập niên, các nhà lãnh đạo Đảng cộng sản Trung Quốc đã chứng tỏ khả năng vượt trội trong việc đánh bại các mối đe dọa thất nghiệp từ rất lâu trước khi chúng lộ diện. Một vài trong số những mối nguy này là do các chính sách kinh tế của Đảng cộng sản Trung Quốc, chẳng hạn như cuộc đàn áp ngành công nghiệp giáo dục trị giá hàng tỷ đô la. Các đợt khủng hoảng khác bắt nguồn từ các sự kiện nằm ngoài tầm kiểm soát của Bắc Kinh, như khủng hoảng tài chính phương Tây 2008-2009 và theo sau là sự sụt giảm nhu cầu đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc trên toàn cầu. Nhận thức được mối đe dọa đối với sự ổn định của chế độ do tình trạng thất nghiệp hàng loạt ở thành thị gây ra, Đảng cộng sản Trung Quốc đã liên tục tìm cách giải quyết sớm những thách thức này, thường đưa ra những thỏa thuận lớn với người dân Trung Quốc để ngăn chặn thảm họa chính trị.

Chẳng hạn, sau vụ thảm sát Thiên An Môn năm 1989, Đảng cộng sản Trung Quốc đã khích lệ giới trẻ bằng cách hứa hẹn những cơ hội gần như vô hạn trong bối cảnh của đợt bùng nổ kinh tế vĩ đại nhất trong lịch sử nước này. Những lo ngại của Đảng cộng sản Trung Quốc về tình trạng bất ổn xã hội không dẫn tới việc hình thành một mạng lưới an sinh xã hội mạnh mẽ, mà tạo ra một hệ thống giáo dục đại học có giá cả phải chăng, đến nỗi nợ sinh viên hầu như không tồn tại ở Trung Quốc. Tính đến năm 2020, sinh viên tại 10 trường đại học hàng đầu của Trung Quốc chỉ phải trả khoảng 800 đô la học phí hàng năm, so với mức 50.000 đô la tại các trường đại học hàng đầu của Mỹ. Một thập niên sau cú sốc Thiên An Môn, khi Trung Quốc đang đối mặt với thị trường việc làm thắt chặt và chuẩn bị gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới, Đảng cộng sản Trung Quốc đã tiến xa hơn, luật hóa một chương trình mở rộng tuyển sinh đại học dài hạn được thiết kế để kích thích nền kinh tế Trung Quốc. Kết quả : tỷ lệ nhập học đại học tăng vọt 47% trong năm đầu tiên triển khai chương trình.

Nhưng cuộc khủng hoảng việc làm hiện tại lại khác. Nó không có nhiều điểm chung với thời điểm lạc quan năm 1990, mà có sự tương đồng với thời kỳ Đại Nhảy vọt của Mao Trạch Đông, lần cuối cùng nền kinh tế Trung Quốc rơi vào tình trạng khó khăn nghiêm trọng. Hồi đó, khi công chúng ngày càng chỉ trích các chính sách kinh tế của ông, Mao đã triển khai chiến dịch hạ phóng (hsia-fang) khét tiếng nhằm giảm bớt nạn thất nghiệp ở thành thị bằng cách cưỡng chế, buộc hàng chục triệu thanh niên chuyển từ các thành phố đông đúc của Trung Quốc về vùng nông thôn. Chiến lược của Mao bắt nguồn từ thực tế rằng mỗi năm hàng triệu học sinh tốt nghiệp trung học sẽ đến tuổi đi làm ở các thành phố lớn nhất của Trung Quốc, nhưng số lượng công việc chỉ bằng một nửa số lượng người tốt nghiệp. Hạ phóng cũng cung cấp cho Mao một vỏ bọc rất cần thiết để chia tách những kẻ chống đối tư tưởng của ông, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để tách thanh niên Trung Quốc khỏi gia đình của họ, mà về bản chất là ràng buộc họ với đảng. Tập, cùng với hàng triệu đồng niên của mình, đã trải qua nhiều năm vất vả ở vùng nông thôn – mãi cho đến khi Mao qua đời, và sự phản đối kịch liệt của công chúng dẫn đến việc chấm dứt chiến dịch hạ phóng vào năm 1980.

Đảng cộng sản Trung Quốc sau đó đã coi các chính sách hạ phóng của Mao là một "thảm họa", một lời chỉ trích hiếm hoi trong lịch sử. Tuy nhiên, điều đó đã không ngăn được Tập làm sống lại các thành tố chính sách thời Mao. Cách đây vài năm, Tập đã công bố các chương trình mới nhằm khuyến khích học sinh ở thành thị đến làm tình nguyện ở các vùng nông thôn trong kỳ nghỉ hè. Các chương trình tương tự dành cho sinh viên đại học cũng sớm được thực hiện, đỉnh điểm là một nghị quyết của Đảng cộng sản Trung Quốc mới ban hành gần đây, trong đó đề cập đến các khoản trợ cấp khởi nghiệp hưởng một lần, các khoản vay do chính phủ hậu thuẫn, cùng nhiều ưu đãi thuế khác dành cho sinh viên tốt nghiệp đại học khởi nghiệp kinh doanh tại nông thôn Trung Quốc. Công bằng mà nói, những chương trình này vẫn chưa mang tính bắt buộc. Nhưng các chương trình của Mao cũng không bắt buộc, chí ít là ở giai đoạn đầu.

Một điểm tương đồng khác với thời Mao đó là Tập đã nhận ra quy mô của cuộc khủng hoảng việc làm hiện nay của Trung Quốc quá trễ. Suốt nhiều năm, Tập vẫn hy vọng rằng việc tăng cường đô thị hóa, tăng chi tiêu (bằng nợ vay) để xây dựng thêm cơ sở hạ tầng, và các cải cách cơ cấu ít ỏi sẽ giúp hồi sinh sự tăng trưởng đang suy yếu của Trung Quốc. Giờ đây, sau nhiều thập niên xây dựng hệ thống giáo dục đại học nhằm đáp ứng nhu cầu chính trị thay vì nhu cầu thị trường, theo lời đối thủ chính trị của Tập đồng thời cũng là Thủ tướng sắp mãn nhiệm Lý Khắc Cường, Trung Quốc phải đối mặt với một thị trường việc làm "phức tạp và nghiêm trọng", dường như đang có nguy cơ sụp đổ dưới sức nặng của các cuộc phong tỏa zero-Covid không hồi kết của Tập.

Cuộc khủng hoảng việc làm của Tập đã trở nên tồi tệ hơn do cuộc đàn áp mạnh tay của ông đối với những gã khổng lồ công nghệ của Trung Quốc, dẫn đến tình trạng sa thải hàng loạt trong chính ngành công nghiệp mà Tập tuyên bố sẽ thúc đẩy giai đoạn phát triển tiếp theo của đất nước. Những người tìm việc cũng sẽ không lựa chọn lĩnh vực bất động sản đang gặp khó khăn, vốn cũng đang là ngành sa thải hàng loạt nhân công, khi các tập đoàn xây dựng của Trung Quốc tính đến số nợ ngày càng tăng và việc không ai muốn mua các trái phiếu doanh nghiệp đầy rủi ro của họ. Sau khi nhận ra rằng việc làm ở các nhà máy Trung Quốc đã đạt đỉnh từ nhiều năm trước, những người lao động nhập cư không có tay nghề đã dần chuyển sang các công việc thuộc khu vực dịch vụ cấp thấp, chủ yếu là trong nền kinh tế hợp đồng thời vụ. Do các vị trí tuyển dụng trong nhà máy có lẽ sẽ không thể phục hồi trong bối cảnh kinh tế toàn cầu suy thoái, tình trạng thất nghiệp trầm trọng nhiều khả năng sẽ khiến tiền lương sụt giảm, trong lúc các công nhân đang tuyệt vọng cố gắng cạnh tranh để giành lấy những công việc cần ít hoặc không cần kỹ năng.

Ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy người dân Trung Quốc đang đạt đến ngưỡng chịu đựng của mình. Tháng 7 năm nay, các cuộc biểu tình bạo lực đã nổ ra bên ngoài nhiều ngân hàng Trung Quốc sau khi các tài khoản bị đóng băng mà không có lời giải thích. Cùng tháng đó, các gia đình ở 24 trong số 31 tỉnh của Trung Quốc đã tẩy chay việc thanh toán thế chấp cho các dự án căn hộ chưa hoàn thành. Kết quả khảo sát cho thấy khoảng 10.000 người Trung Quốc giàu có, với khối tài sản khoảng 48 tỷ đô la, đang tìm cách rời khỏi nước này. Đảng cộng sản Trung Quốc đã lựa chọn một phản ứng nửa vời đối với loạt khủng hoảng này, cho tiến hành một số cải cách. Nhưng rõ ràng là tình trạng bất ổn vẫn tiếp diễn, và niềm tin mong manh giữa Đảng cộng sản Trung Quốc và người dân sẽ còn rạn nứt.

Lịch sử cho thấy rằng Tập rất có thể sẽ có một lựa chọn chính sách bất ngờ, dù những thay đổi lớn trước đại hội đảng vào mùa thu năm nay có lẽ khó xảy ra. Về lý thuyết, và tương tự như việc Mao củng cố ảnh hưởng của đảng-nhà nước trong cuộc sống hàng ngày của người dân Trung Quốc, Tập có thể ra lệnh cho các doanh nghiệp nhà nước tiến hành các chiến dịch tuyển dụng khổng lồ, tốn kém, và không hiệu quả nhằm giải quyết bất ổn chính trị gây ra bởi đám đông sinh viên ra trường đang thất nghiệp. Ông có thể sẽ đưa hàng trăm nghìn công nhân vào tổ hợp công nghiệp-quân sự rộng lớn của Trung Quốc, dù việc điều chỉnh các kỹ năng không phù hợp của nhóm công nhân mới tuyển dụng này sẽ tốn kém về thời gian và tiền bạc. Tập cũng đã cử các phái viên cải thiện các mối quan hệ bị tổn hại nặng nề của Trung Quốc với Liên minh Châu Âu và Australia, một phần nhằm củng cố cơ sở sản xuất của Trung Quốc, nhưng những nỗ lực như vậy khó có thể thành công nếu Bắc Kinh tiếp tục ủng hộ cuộc xâm lược Ukraine của Moscow.

Vẫn chưa rõ liệu Mỹ và các quốc gia khác có thể tận dụng cơ hội này để biến thặng dư chất xám của Trung Quốc thành lợi thế cho mình hay không, có thể bằng cách sửa đổi các quy định về di cư để thu hút những cá nhân xuất sắc nhất của Trung Quốc đến định cư lâu dài ở phương Tây. Trong Thế chiến II và Chiến tranh Lạnh, các chương trình tương tự đã làm suy yếu các đối thủ của phương Tây bằng cách thu hút những bộ óc hàng đầu tìm kiếm nơi ẩn náu khỏi sự áp bức của Đức Quốc Xã và Liên Xô, dù các chương trình và quy trình kiểm tra lý lịch mới sẽ cần được cập nhật để đối phó với bộ máy gián điệp của Trung Quốc.

Trong khi đó, Tập có thể sẽ sớm phải đối mặt với những giới hạn thực tế trong nỗ lực tôn vinh di sản của Mao. Dù quan điểm chính thức của Đảng cộng sản Trung Quốc nói rằng trải nghiệm thời kỳ hạ phóng của Tập giúp ông lưu tâm nhiều hơn đến những lo ngại của dân thường và giúp thế hệ của ông trở thành xương sống của một nước "Trung Quốc mới", điều đó không chắc sẽ có thể xoa dịu giới trẻ ngày nay, khi họ phải đối đầu với cuộc "đại nhảy lùi’ sắp tới của chính họ.

Craig Singleton

Nguyên tác : "Xi’s Great Leap Backward", Foreign Policy, 04/08/2022

Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 23/08/2022

Craig Singleton là nghiên cứu viên cấp cao về Trung Quốc tại Quỹ Bảo vệ các Nền dân chủ và là một cựu quan chức ngoại giao Mỹ.

Hơn ba tháng trước Đại hội thứ 20 của đảng Cộng Sản Trung Quốc, lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình vẫn phải tiếp tục có thêm nhiều nỗ lực để bảo đảm kiểm soát được tình hình, trước thềm sự kiện chính trị quan trọng này.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong lời chúc mừng năm mới trên truyền hình vào ngày 31 tháng 12 năm 2021. (Nguồn : GT)

Trong một phân tích đăng tải trên Asialyst, trang mạng chuyên về thời sự chính trị Châu Á, nhà chính trị học Alex Payette, giám đốc Groupe Cercius, trung tâm tư vấn chiến lược và địa chính trị, nhấn mạnh đến việc các phản kháng trong nội bộ đang buộc người được coi là lãnh đạo tối cao của Trung Quốc, tổng bí thư, chủ tịch nước Tập Cận Bình, phải huy động nhiều phương tiện, từ pháp lý cho đến truyền thông, hay kỷ luật nội bộ đảng, đặc biệt với mục tiêu răn đe các phe phái khác trong nội bộ. RFI xin giới thiệu một số nét chính trong bài nhận định "Chine : Xi Jinping proche d’une "victoire boiteuse" au XXème Congrès du Parti ?", Asialyst, 13/07/2022.

***

Quan chức địa phương tung hô Tập Cận Bình : Dấu hiệu "bất ổn định ngấm ngầm"

Bài phân tích của Alex Payette bắt đầu với việc mô tả không khí thành công tại các Đại hội đảng ở cấp tỉnh và các địa phương cấp dưới. Việc bầu chọn các đại biểu đi dự Đại hội đảng toàn quốc dường như diễn ra suôn sẻ, tốt đẹp. Tuy nhiên, có một điểm đặc biệt mà tác giả ghi nhận, đó là một số lãnh đạo cấp tỉnh đã bày tỏ sự trung thành với cá nhân ông Tập Cận Bình hơn mức bình thường, thông qua các tuyên bố công khai, hay qua các bài viết. Cụ thể là bí thư tỉnh tây bắc Thanh Hải, trong một bài viết công bố ngày đầu tháng 6. Bí thư tỉnh Sơn Đông, vào giữa tháng 6. Bí thư tỉnh Hồ Nam, vào cuối tháng 6. Cũng vào cuối tháng 6, lãnh đạo thành phố Thiên Tân tái khẳng định vai trò "lãnh đạo hạt nhân" (tức vị trí lãnh đạo tối cao, theo cách gọi mới trong đảng CS Trung Quốc) của ông Tập.

Thông thường, những phát biểu như trên gây ấn tượng là ông Tập có được đông đảo người trung thành tại các địa phương, đặc biệt là ở cấp tỉnh. Tuy nhiên, việc các lãnh đạo địa phương phô trương lòng trung thành với Đảng và với cá nhân nhà lãnh đạo tối cao như trên có thể coi là một con dao hai lưỡi với chính bản thân họ. Cụ thể như hồi tháng 4/2022, một lãnh đạo tỉnh Quảng Tây đã cho ra mắt một "cuốn sách Đỏ" để ca ngợi ông Tập Cận Bình. Hành động này nhắc lại phong trào sùng bái lãnh tụ Mao Trạch Đông trước đây với cuốn Mao tuyển màu đỏ ("Mao chủ tịch ngữ lục"), một hành động dễ được coi như một nỗ lực sùng bái cá nhân mới, gây phản cảm. Theo nhà nghiên cứu Alex Payette, việc diễn ra dồn dập sáng kiến cá nhân của một số lãnh đạo địa phương ca ngợi quá mức như trên là điều "bất thường" trước dịp Đại hội đảng, phần nào cho thấy không khí "bất ổn định ngấm ngầm" trong nội bộ chính quyền Trung Quốc. Bởi, thông thường một lãnh đạo "đủ mạnh" có được sự ủng hộ của các chức sắc cao cấp cấp trung ương chắc chắn sẽ không cần đến người ta phải tung hô ủng hộ rầm rộ tại các hội nghị cấp tỉnh.

Chuyên gia Alex Payette cũng đặc biệt lưu ý đến việc ông Tập Cận Bình tìm cách kiểm soát chặt hai lĩnh vực trọng yếu là quân đội và hệ thống tuyên huấn.

"Chiến khu Tây Bộ" và "Hoạt động quân sự phi chiến tranh"

Quân đội là cái đích ông Tập Cận Bình nhắm đến kiểm soát trọn vẹn. Trong chuyến đi thị sát tại tỉnh Tứ Xuyên hồi đầu tháng 6, khi dừng chân ở thủ phủ Thành Đô, chủ tịch - tổng bí thư Tập Cận Bình đã không triệu tập các cuộc họp của đảng hay của chính quyền địa phương. Ngược lại, ông Tập cùng với phó bí thư Quân ủy Trung ương đã triệu tập một cuộc họp của "Chiến khu Tây Bộ" (một trong 5 đại quân khu của Trung Quốc). "Chiến khu Tây Bộ" là quân khu lớn nhất trong năm đại quân khu. Các chỉ huy quân sự và chính trị của quân khu này thường xuyên được thay thế trong những năm gần đây. Người đứng đầu "Chiến khu Tây Bộ" được thăng hàm thượng tướng dưới thời Tập Cận Bình.

"Chính quyền trên đầu ngọn súng" là châm ngôn của cố lãnh đạo đảng Cộng Sản Trung Quốc Mao Trạch Đông. Ông Tập cũng tiếp tục đi theo đường hướng nay. Theo Alex Payette, ông Tập Cận Bình ắt hẳn phải dựa vào quân đội để sẵn sàng đối phó trước hết với các phe phái phản kháng trong nội bộ, có thể tập hợp thành một "mặt trận chống đối", bao gồm những người phản đối chính sách Zero Covid nghiệt ngã, người phản đối chính sách ủng hộ chính quyền Nga, bất chấp cuộc xâm lăng Ukraine, bị cộng đồng quốc tế lên án, hay chính sách khiến nền kinh tế quốc gia rơi vào khủng hoảng hiện nay.

Một tài liệu đặc biệt của chính quyền Trung Quốc vừa được công bố cách nay ít tuần về "Đề cương về các hoạt động quân sự phi chiến tranh" đã được giới quan sát nhìn nhận chủ yếu trong liên hệ với Đài Loan, như một động thái mở đường về mặt pháp lý cho một can thiệp quân sự bên ngoài lãnh thổ. Tuy nhiên, "‘Đề cương về các hoạt động quân sự phi chiến tranh" rất có thể hướng đến mục tiêu chính mang tính "chính trị nội bộ". Theo Alex Payette, tài liệu này cho phép đưa quân đội can thiệp vào các hoạt động như "chống khủng bố", "đàn áp các bạo động", "các hoạt động gây rối loạn trật tự công cộng", "kiểm soát biên giới"… Điểm được nhấn mạnh hàng đầu trong các hoạt động này là "chống khủng bố" và "chống bạo loạn".

Thay thế hàng loạt lãnh đạo Tuyên huấn 

Chuyến thị sát tại Thành Đô với việc tổ chức các cuộc họp với Chiến khu Tây Bộ và Đề cương các hoạt động "quân sự phi chiến tranh" là các ví dụ rõ ràng cho thấy ông Tập Cận Bình đang nỗ lực nắm chặt hơn nữa việc kiểm soát bộ máy vũ trang để buộc tất cả những ai bất đồng trong nội bộ phải dè chừng. Alex Payette nhấn mạnh đến một trong các đối thủ nội bộ hàng đầu trong nỗ lực này của ông Tập Cận Bình là thủ tướng Lý Khắc Cường. Quân đội có thể sẽ tiếp tục được điều động tham gia vào các hoạt động trấn áp, duy trì an ninh, như trong đợt phong tỏa Covid vừa qua tại Thượng Hải.

Về mặt tuyên huấn, chuyên gia Payette cũng chú ý đến việc Tập Cận Bình vừa bổ nhiệm mới nhiều lãnh đạo hệ thống tuyên huấn, từ lãnh đạo hệ thống phát thanh, truyền hình, cho đến Trường Đảng Trung ương. Việc bổ nhiệm Lý Thư Lỗi (Li Shulei), một trong những cận thần của ông Tập, là một chỉ dấu đáng chú ý. Mục tiêu là sẵn sàng gửi đi các tín hiệu răn đe trong nội bộ nhắm vào một số ít phương tiện truyền thông vẫn do đối thủ trong nội bộ nắm giữ như tạp chí "Bán Nguyệt Đàm" (Banyuetan) (tạp chí Bán Nguyệt Đàm do Tân Hoa Xã phát hành từ năm 1980), cũng như các quan điểm bất đồng được truyền đi qua đường tin đồn. Chuyên gia Payette dự đoán đấu tranh về ngôn luận trong nội bộ đảng Cộng Sản Trung Quốc có nhiều khả năng sẽ tiếp tục mạnh từ đây đến cuối tháng 8, đặc biệt liên quan đến những bất đồng từ phía các thành phần thuộc thế hệ Thái tử Đỏ (tức con cái các lãnh đạo cấp cao thời đầu) hay những giới chức cao cấp thuộc "chính quyền cũ" (từ dùng để chỉ vây cánh cựu lãnh đạo Giang Trạch Dân).

Trong bối cảnh hiện nay, các quan chức nào mạo hiểm cố tình thảo luận về các vấn đề chính trị nội bộ của đảng trong công luận, hay trong các nhóm nhỏ, sẽ có nguy cơ bị Ủy Ban Kỷ Luật của đảng "viếng thăm".

Quan hệ với các doanh nghiệp tư nhân : Đe dọa lơ lửng

Chuyên gia Alex Payette đặc biệt chú ý đến một số tín hiệu mạnh khác của Tập Cận Bình gởi đến các phe phái khác. Ngày 17/06, Bộ Chính Trị đảng Cộng Sản Trung Quốc họp, với chủ đề chính là tiếp tục áp dụng lượt thứ 8 điều tra về tham nhũng trong nội bộ đảng. Thông điệp rất rõ ràng : các quan chức của đảng phải chịu trách nhiệm cả về các hành vi của những người trong gia đình, cụ thể liên quan đến các hoạt động "doanh nghiệp tư nhân". Các cán bộ lãnh đạo – trước khi được thăng chức – sẽ phải rút ra khỏi các hoạt động kinh tế tư nhân, và có nghĩa vụ khai báo về các liên hệ mà họ biết của các thành viên trong gia đình (bố mẹ, vợ chồng, con cái) với các hoạt động kinh doanh tư nhân.

Theo chuyên gia Payette, điều vốn được coi là bình thường tại phương Tây đã gây ra một cơn chấn động trong nội bộ đảng Cộng Sản tại Trung Quốc. Đây được coi là hành động tấn công có chủ đích nhắm vào thế hệ "Thái tử Đỏ", và những người trung thành với Giang Trạch Dân, đặc biệt trong đó có có nhiều trùm tài phiệt, nắm giữ quyền lực lớn trong kinh tế từ những năm 1990. Đe dọa treo lơ lửng này có khả năng buộc nhiều nhân vật cộm cán phải im tiếng trước thềm Đại hội đảng.

Ba vụ án

Chuyên gia Payette cũng đặc biệt chú ý đến ba phiên tòa quan trọng, trong đó có vụ xử tỉ phú Tiêu Kiến Hoa (Xiao Jianhua) ("mất tích" cách nay 5 năm), người có liên hệ mật thiết với nhiều chức sắc cao cấp và vụ cựu thứ trưởng Công An Tôn Lập Quân (Xun Lijun), bị bắt cách nay hai năm (vụ thứ ba là vụ xử cựu bộ trưởng Tư Pháp Phó Chính Hoa – Fu Zhenghua).

Vụ xử tỉ phú Tiêu Kiến Hoa ngay trước thềm Đại hội đảng nhắc lại hai vụ án chấn động, vài tháng trước các Đại hội đảng lần trước : vụ Bạc Hy Lai năm 2012 (Đại hội 18), và vụ Tôn Chính Tài 2017 (Đại hội 19). Vụ Tiêu Kiến Hoa – được đưa ra đúng vào lúc chế độ cộng sản Trung Quốc bắt đầu áp dụng lượt điều tra về tham nhũng thứ 8 trong nội bộ - đe dọa đưa nhiều quan chức cao cấp vào nhà tù Tần Thành (Qincheng), Bắc Kinh (Tần Thành là nơi giam giữ tù nhân chính trị và quan chức cao cấp).

Ba vụ xử nói trên được đưa ra trước Đại hội đảng gửi đi tín hiệu gì ? Theo chuyên gia Payette, có nhiều thông điệp. Bên cạnh thông điệp răn đe rõ ràng, cũng có cả thông điệp hòa dịu. Việc cựu thứ trưởng công an họ Tôn được giảm đi tội danh "lập phe phái" chống đối, và việc tội danh về "kinh tế" được nhấn mạnh, có thể được coi như một cử chỉ khoan dung từ phía lãnh đạo tối cao. Phán quyết từ các vụ án này có thể mang lại nhiều chỉ dấu về quan hệ giữa các phe phán trong nội bộ chế độ chính trị Trung Quốc.

Ngành Công an chưa chắc trong vòng kiểm soát

Thêm một chỉ dấu, mà theo nhà nghiên cứu Payette, cho thấy Tập Cận Bình khó khăn trong việc nắm trọn vẹn quyền lực, đó là việc thay thế bộ trưởng Công An. Quyết định có vẻ như khá bất ngờ, vì trước đó bộ trưởng tiền nhiệm vẫn được coi là chắc chắn tại vị. Dường như lần đầu tiên, ông Tập đưa được người thực sự thân tín nắm bộ Công An, ông Vương Hiểu Hồng (Wang Xiaohong). Việc bổ nhiệm diễn ra ngày 24/06 chỉ ít tuần sau khi bùng nổ vụ rò rỉ tài liệu quy mô lớn liên quan đến các đàn áp tại Tân Cương (các tài liệu Xinjiang Files – Hồ sơ Tân Cương - được liên minh của 14 cơ sở truyền thông quốc tế tung ra ngày 24/05/2020).

Các tài liệu rò rỉ trong nội bộ đảng Cộng Sản Trung Quốc cho thấy hệ thống đàn áp quy mô lớn nhắm vào người Duy Ngô Nhĩ, và mệnh lệnh trực tiếp xuất phát từ cá nhân lãnh đạo tối cao họ Tập (theo chính một văn bản do bộ trưởng Công An tiền nhiệm Triệu Khắc Chí [Zhao Kezhi] ký tên). Chuyên gia Payette nhấn mạnh : vụ rò rỉ quy mô về Tân Cương có thể là hệ quả của "các đấu đá nội bộ". Tiếp theo đó là vụ rò rỉ thông tin liên quan đến gần tỉ dân Trung Quốc (từ bộ máy công an thành phố Thượng Hải), diễn ra chỉ 6 ngày sau khi Vương Hiểu Hồng nhậm chức.

Vụ tử vong bất ngờ đầu tháng 7 do "bệnh" của lãnh đạo Công An tỉnh Hồ Bắc (Lưu Tỉ Văn - Liu Wenxi), chỉ ít tuần sau khi được bổ nhiệm, cũng cho thấy có thể có sự đối đầu dữ dội giữa các phe phái, mà quan chức nói trên là một nạn nhân. Bởi thông thường sức khỏe của những người sắp được bổ nhiệm vào các chức vụ cao cấp là điều được theo dõi rất chặt chẽ tại Trung Quốc. Ông Lưu Tỉ Văn được bổ nhiệm với sứ mạng lập lại trật tự, sau khi bùng lên vụ hành hung "Đường Sơn Thị" (tỉnh Hồ Bắc), địa điểm nổi tiếng với nhóm tội phạm, nạn tham nhũng, và giới chức địa phương "ỳ trệ". Cựu lãnh đạo Công An tỉnh Hồ Bắc vốn được coi là một nhân vật thân tín với tân bộ trưởng Công An Vương Hiểu Hồng.

Kịch bản "Giang Trạch Dân" ?

Căn cứ trên các yếu tố vừa quan sát, chuyên gia Payette dự báo kịch bản có nhiều xác xuất trở thành hiện thực là Tập Cận Bình sẽ phải có nhiều thỏa hiệp với các phe phái chống đối. Phe Tập Cận Bình giương cao "thanh gươm" của các quy định nội bộ và của Ủy Ban Kỷ Luật, "trong lúc các phe phái khác tăng cường các tuyên truyền phản đối. Tuy nhiên hiện tại chưa bên nào dám vượt qua lằn ranh đỏ như Chu Vĩnh Khang hồi 2012 (nguyên ủy viên thường vụ Bộ Chính Trị, bộ trưởng Công An họ Chu bị bắt hồi 2014)". Lợi ích chung của các bên là "tránh sự sụp đổ của đảng". Ông Tập vẫn sẽ được tung hô và tiếp tục nắm quyền tại Đại hội 20, nhưng sẽ phải chuẩn bị cho kịch bản rút dần, rút một cách an toàn ra khỏi vị trí lãnh đạo tối cao, tương tự như Giang Trạch Dân trước đây.

Alex Payette

Nguyên tác : "Chine : Xi Jinping proche d’une "victoire boiteuse" au XXème Congrès du Parti ?", Asialyst, 13/07/2022.

Trọng Thành tóm lược

Nguồn : RFI, 19/07/2022

Một danh hiệu mới – "lãnh tụ vĩnh cửu" – đã xuất hiện ngay trước mật nghị mùa hè ở Bắc Đới Hà.

Một cuộc chiến đang diễn ra gay gắt trong nội bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc về việc liệu có nên nâng Tập Cận Bình lên vị trí giống Mao hay không. (Ảnh của Ken Kobayashi)

Một tập tài liệu chính trị được phát hành ở một vùng nông thôn của Trung Quốc đã khiến nhiều người phải bất ngờ, vì nó sử dụng một cụm từ chưa từng được dùng trước đây để ca ngợi Chủ tịch Tập Cận Bình.

Đó là sự kết hợp của "vĩnh cửu" và "lãnh tụ" (lingxiu).

Bản thông cáo được ban hành sau Đại hội Đảng bộ Khu tự trị Dân tộc Choang Quảng Tây lưu ý rằng : cần phải trung thành với nhà lãnh tụ cốt cán, "ủng hộ lãnh tụ mãi mãi, bảo vệ lãnh tụ, và đi theo lãnh tụ".

Từ "mãi mãi" là một ẩn ý về lãnh đạo trọn đời, trong khi "lãnh tụ" là một danh hiệu chỉ được sử dụng bởi Mao Trạch Đông.

Văn kiện ngày 17/04 không được ban hành ở Bắc Kinh, thủ đô và trung tâm chính trị của Trung Quốc, mà ở Quảng Tây, một khu vực ở phía nam, giáp biên giới với Việt Nam.

Để ca ngợi Tập, người kiêm luôn chức Tổng bí thư đảng, thông cáo đã sử dụng ngôn ngữ thách thức những lý lẽ thông thường của đảng, chưa kể đến việc điều lệ đảng cấm các lời lẽ sùng bái cá nhân.

Có một lý do rõ ràng cho hành động tung hô này. Đại hội Đảng bộ Quảng Tây ngày 22/04 đã nhất trí bầu Tập làm đại biểu tham dự đại hội toàn quốc thường niên tối quan trọng của đảng, sẽ được tổ chức vào mùa thu năm nay.

Không có quy tắc nào liên quan đến khu vực mà lãnh đạo tối cao của đảng sẽ đại diện tại đại hội toàn quốc. Tại đại hội toàn quốc gần đây nhất, được tổ chức 5 năm trước, Tập là đại biểu đến từ tỉnh Quý Châu nghèo khó ở phía tây nam.

Hồi ấy, Trần Mẫn Nhĩ, người mà ai cũng biết là phụ tá thân cận của Tập, đang giữ chức vụ lãnh đạo cao nhất của Quý Châu. Sau đó, Trần chuyển đến Trùng Khánh để tiếp quản vị trí bí thư thành phố từ tay người bị ‘thất sủng’ Tôn Chính Tài, và được thăng chức vào Bộ Chính trị gồm 25 thành viên.

Trần Mẫn Nhĩ là bí thư tỉnh Quý Châu vào năm 2017, khi đại hội đảng Quý Châu chọn Tập Cận Bình làm đại biểu dự đại hội toàn quốc. Sau đó, ông được đề bạt vào Bộ Chính trị gồm 25 thành viên. (Nguồn ảnh : Akira Kodaka)

Quảng Tây, hiện đang ở vị trí tiên phong trong nỗ lực mở đường cho Tập trở thành lãnh tụ vĩnh cửu, cũng vừa mới phát sóng một bộ phim tài liệu ca ngợi nhà lãnh đạo.

Tại đại hội toàn quốc sắp tới của đảng ở Bắc Kinh, Tập sẽ tham dự phiên họp của khu vực Quảng Tây cùng với các đại biểu từ khu vực này. Do đó, Quảng Tây đã trở nên gắn bó chặt chẽ với vận mệnh chính trị của Tập.

Trước đây, chức danh lãnh tụ là danh hiệu độc quyền của người cha lập quốc Mao Trạch Đông. Trong trường hợp của Mao, tên gọi phổ biến hơn là "lãnh tụ vĩ đại".

Việc sử dụng các cụm từ như "lãnh tụ vĩnh cửu" và "lãnh tụ của nhân dân", cho thấy Tập đang nhắm tới việc giành được vị trí "chủ tịch đảng" mà Mao đã giữ cho đến cuối đời.

Trong một diễn biến khác, một điệp khúc ca ngợi Tập đã vang lên ở Hắc Long Giang, một tỉnh miền đông bắc, giáp với Nga.

Ngày 02/05, tại đại hội ở tỉnh này, đảng đã thông qua một nghị quyết cũng mang dấu ấn sùng bái cá nhân. Nó cam kết biến lòng trung thành với lãnh tụ thành lối sống vì phát triển và thịnh vượng.

Lưu Ninh, bí thư của Quảng Tây, và Hứa Cần, người giữ chức vụ tương tự ở Hắc Long Giang, đều tương đối trẻ, ít nhất là so với chính trường Trung Quốc. Ra đời trong những năm 1960, họ đã được đào tạo về khoa học và kỹ thuật.

Các nhà phân tích lưu ý rằng kể từ khi thời kỳ Tập Cận Bình bắt đầu, nhiều quan chức có chuyên môn là kỹ sư đã được bổ nhiệm vào các vị trí chủ chốt. Theo lẽ thường, họ là những người dễ tuân phục về chính trị.

Tập Cận Bình vẫy tay chào trong lúc đứng trên bức chân dung khổng lồ của cố Chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông vào cuối sự kiện kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc, tại Quảng trường Thiên An Môn, Bắc Kinh, vào ngày 07/01/2021. © Reuters

Nhưng liệu những thông cáo như vậy có thể củng cố vị trí của Tập hay không ? Mọi chuyện không hẳn dễ dàng như vậy.

Rõ ràng đã có sự kháng cự từ nhiều thành phần khác nhau trong đảng – những cán bộ lớn tuổi, những người không thuộc phe cánh của Tập, và những trí thức tự do.

Trong một trường hợp, bộ phận tuyên truyền của đảng ở Nam Ninh, thủ phủ của Quảng Tây, đã xuất bản một tập sách đỏ để giúp mọi người nghiên cứu hệ tư tưởng Tập Cận Bình, "Tư tưởng Tập Cận Bình về chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc trong kỷ nguyên mới".

Nhưng tập sách này lại gợi lên ký ức về "Những câu nói của Chủ tịch Mao Trạch Đông", còn được gọi là "hồng bảo thư", mà các sinh viên Hồng Vệ Binh cấp tiến ủng hộ Mao trong Cách mạng Văn hóa (1966-1976) vẫn thường trích dẫn.

Chuỗi hoạt động biểu dương Tập ở Quảng Tây có sự hỗ trợ của một người phụ tá, Hoàng Khôn Minh, Trưởng ban Tuyên truyền của đảng. Nhưng có lẽ ông đã cố gắng quá mức để ghi điểm với chủ tịch.

Hình ảnh của "hồng bảo thư" hiện không có trên các công cụ tìm kiếm của Trung Quốc ; chúng đã bị xóa sạch.

Người ta tin rằng quan chức hàng đầu phụ trách tư tưởng và tuyên truyền, Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Vương Hỗ Ninh, đã nhúng tay vào việc kiềm chế các hành động thái quá, sau khi thảo luận rõ ràng với Tập.

Đây không phải là lần đầu tiên xu hướng nâng cao địa vị của Tập xuất hiện.

Năm năm trước, tại đại hội toàn quốc năm 2017, Thái Kỳ, một phụ tá thân cận của Tập và quan chức cấp cao nhất của Bắc Kinh, đã ca ngợi sếp của mình là một "lãnh đạo thông thái".

Dù ở thời điểm đó, không có nhiều đảng viên chú ý đến lời nói này, nhưng nhận xét của Thái thực chất là một phần trong quá trình chuẩn bị cho việc sửa đổi hiến pháp quốc gia vào tháng 03/2018. Bản sửa đổi hiến pháp cuối cùng đã loại bỏ giới hạn hai nhiệm kỳ 5 năm đối với chức vụ chủ tịch nước Trung Quốc, theo đó mở đường để Tập trở thành lãnh tụ trọn đời.

Tại đại hội toàn quốc lần trước của đảng, Thái Kỳ đã ca ngợi Tập Cận Bình là một lãnh tụ thông thái. © Reuters

Sau khi loại bỏ giới hạn nhiệm kỳ, một chiến dịch ngắn trong đó ông Tập được gọi là "lãnh tụ của nhân dân" đã xuất hiện vào mùa hè năm 2018.

Nhưng nó đã nhanh chóng bị dỡ bỏ. Ẩn sau bước thay đổi này là sự quan ngại lan rộng của những cán bộ lão thành trong đảng, và các phe phái không chính lưu về sự sùng bái cá nhân ; những lời lẽ kiểu này rõ ràng đã bị cấm bởi điều lệ đảng.

Một vòng tròn tương tự đang được lặp lại, nhưng lần này các phụ tá đã nhận thức được rằng nỗ lực nâng cấp và xác lập địa vị của Tập không nhất thiết sẽ tiến triển thuận lợi. Giờ đây, họ lựa chọn một bước đi bất thường.

Văn phòng Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, ban thư ký phụ trách các công việc của Tập, đã đưa ra một thông báo đanh thép, trong đó yêu cầu các đảng viên cao tuổi đã nghỉ hưu phải cẩn trọng trong phát ngôn trong giai đoạn trước khi diễn ra đại hội đảng. Vào ngày 15/05, phương tiện truyền thông nhà nước đã tiết lộ thông báo này trong mục "sự kiện gần đây".

Đó là một nỗ lực để bịt miệng những cán bộ lão thành – như các cựu Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị và các cán bộ hưu trí khác. Một quan chức thuộc Ban Tổ chức của đảng đã giải thích chi tiết nội dung chỉ thị.

"Họ không được tranh luận về các chủ trương chính trị lớn của Ban Chấp hành Trung ương Đảng mà không có lý do chính đáng … không được truyền bá các quan điểm tiêu cực về chính trị [và] không được tham gia vào các hoạt động tổ chức xã hội bất hợp pháp".

Chủ tịch Tập Cận Bình, Thủ tướng Lý Khắc Cường, và các cựu chủ tịch Hồ Cẩm Đào và Giang Trạch Dân đến Cổng Thiên An Môn để tham gia một cuộc duyệt binh ở Bắc Kinh vào tháng 10/2019. © Reuters

Ai vi phạm "sẽ bị kỷ luật nghiêm".

Thông báo xuất hiện trên trang nhất của tờ Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của đảng, là lời cảnh báo từ chính quyền Tập rằng mọi ý kiến đều sẽ bị theo dõi và kiểm soát – ngay cả ý kiến của các cán bộ lão thành.

Có một cách giải thích là Tập không có lựa chọn nào khác ngoài hành động này, bất chấp nguy cơ tiết lộ cho công chúng về cuộc giằng co ác liệt đang diễn ra trong nội bộ đảng, với hy vọng lật ngược thế cờ theo hướng có lợi cho ông.

Vào khoảng thời gian thông báo được đưa ra, Tân Hoa Xã và các hãng truyền thông nhà nước khác đã khởi động lại một chiến dịch gắn tên tuổi Tập với chức danh "lãnh tụ của nhân dân".

Những diễn biến chính trị thay đổi nhanh chóng này cho thấy ‘nghi lễ’ mùa hè thường niên đang đến gần : Mật nghị ở Bắc Đới Hà, khi các nhà lãnh đạo đảng đương nhiệm lắng nghe tiếng nói của những thành viên lớn tuổi đã nghỉ hưu tại một khu nghỉ mát bên bờ biển.

Không biết cuộc họp năm nay sẽ diễn ra như thế nào, khi dịch Covid-19 vẫn còn lan tràn.

Văn phòng Trung ương Đảng – nơi ban hành thông báo yêu cầu các thế hệ đã nghỉ hưu phải biết giữ miệng – được đứng đầu bởi Đinh Tiết Tường, một quan chức được cho là tài cán mà Tập đã gặp trong thời gian ở Thượng Hải.

Đinh Tiết Tường (Ảnh chụp màn hình từ trang web của Nhân dân Nhật báo)

Người ta tin Đinh sẽ đóng một vai trò quan trọng trong cuộc đối thoại đầy khó khăn của Tập với các cán bộ lão thành của đảng, những người có quan điểm mạnh mẽ. Nếu thành công trong vai trò này, ông có thể mang về cho mình cơ hội thăng tiến, có lẽ là vào Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị.

Tập vẫn đang hướng tới một danh hiệu trao cho ông sự vĩ đại và nhiều phụ tá thân cận đang cạnh tranh nhau để giúp chủ tịch thành công trong việc đạt được mục tiêu này. Họ đang tham gia vào một cuộc tranh giành quyền lực khốc liệt để có thể sinh tồn. Đương nhiên, họ sẽ được phân thành người thắng và kẻ thua.

Và người sống sót sẽ được quyết định trong những tuần sắp tới.

Katsuji Nakazawa

Nguyên tác : "Xi shushes party elders as he marches toward 3rd term", Nikkei Asia, 09/06/2022

Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 15/06/2022

Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cao cấp của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.

Ông Tập Cận Bình đang chờ được tấn phong chức chủ tịch nước và chủ tịch đảng một lần nữa trong đại hội tháng 11, có thể sẽ làm chủ tịch vĩnh viễn. Ông không thể đứng ra chịu trách nhiệm về tất cả những vụ tử vong nếu Omicron được thả lỏng.

Quỹ Tiền Tệ Quốc tế dự đoán kinh tế Trung Quốc sẽ chỉ tăng được 4,4% trong năm nay.

Khi bệnh dịch Covid-19 phát khởi, Trung Quốc và Nam Hàn đối phó giống nhau : Cô lập tất cả người bị nhiễm bệnh, đóng cửa các khu đông người, dân chúng bị cấm cung. Nhưng sau hai năm, Nam Hàn đã thay đổi. Bây giờ tình trạng hai nước khác hẳn nhau.

Hai năm sau, biến thái vi khuẩn Omicron xuất hiện ở Nam Hàn, số người nhiễm bịnh tăng vọt lên, có lúc hơn 400.000. Nhưng thay vì phản ứng mạnh, chính phủ Seoul đã giảm bớt những biện pháp cấm đoán và hạn chế. Còn ở Trung Quốc, bị Omicron tấn công vào tháng Ba, Thượng Hải, dân số 25 triệu, đã hoàn toàn đóng cửa khi chỉ có 4.500 người nhiễm Omicron.

Chính phủ Nam Hàn thay đổi chiến lược đối phó với bệnh dịch. Họ tìm cách giảm bớt tỷ lệ số tử vong trên số người mắc bệnh, chú trọng đến những người dân đáng lo nhất : người già hoặc đang bị bệnh nặng khác. Seoul chích ngừa càng nhiều càng tốt. Cho nên khi Omicron tấn công, đã có 95% dân Nam Hàn được chích đầy đủ, 39% cao hơn nước Mỹ. Nhờ thế, mặc dù số người nhiễm bệnh tăng vọt, số người phải vô bệnh viện hoặc chết vẫn giảm bớt.

Trung Cộng theo chính sách nặng tay cũ : Đóng cửa, cấm cung, dùng mệnh lệnh từ trên ban xuống. Vì ông Tập Cận Bình vẫn hài lòng từ lúc đầu khi giới nghiêm 11 triệu dân Vũ Hán. Kết quả là ngăn chặn được bệnh dịch, số người chết nhẹ nhất thế giới, ông không muốn thay đổi.

Ở Thượng Hải dân chúng bị cấm ra đường, phải chờ tiếp tế thức ăn, có khi bị đói đi biểu tình phản đối, lần đầu tiên xảy ra ở Trung Quốc. Các siêu thị, các tiệm ăn không được phép giao hàng tới nhà ; xe chuyên chở hoặc taxi của tư nhân cũng bị cấm. Chỉ có người được cấp giấy "thông hành" của cơ quan y tế mới được phép lái xe trên đường. Trong mấy ngày, giá một "thẻ thông hành" lên tới 2.000 mỹ kim một ngày. Dân chợ đen sẵn sàng chi ra món tiền đó để được giao thức ăn, rau, thịt tận nhà, vì vẫn có lời.

Sau hơn một tháng, Thượng Hải đã cho mở cửa các cơ xưởng lớn, với nhiều công ty quốc tế. Nông dân sống ở ngoại ô cũng được cho phép ra ruộng, vườn làm việc, vì mùa đã bắt đầu. Công nhân trong thành phố có thể phải ở lại sở, han chế số giờ được về nhà. Nông dân được đi từ nhà đến nhà kiếng trồng hoa quả, không ra ngoài giới hạn của khuôn khổ 200 hộ khẩu.

Các thành phố khác chứng kiến cảnh dân Thượng Hải chịu đựng và lo sợ sẽ đến lượt mình. Nhiều thành phố hàng chục triệu dân chỉ có một người bị bệnh cũng đóng cửa toàn diện.

Omicron đã tới Bắc Kinh, với 21 triệu dân, Đảng cộng sản đã dè dặt không muốn làm kinh động dân thủ đô, nơi tập trung những gia đình quyền qúy thuộc guồng máy lãnh đạo chính trị và kinh tế. Bộ máy kiểm soát chỉ nhắm đặt vòng đai không cho dân bên ngoài vào thành phố. Nhiều người sống ở ngoại ô nhưng làm việc trong Bắc Kinh phải xin giấy chứng nhận của sở. Các kỹ sư, kế toán viên, dân áo trắng được phát giấy dễ dàng. Dân lao động mỗi ngày vào quét dọn, lau rửa nhà cửa thì khó, vì thường không được coi là nhân viên chính thức.

Ngay khi nghe tin Bắc Kinh sắp ban lệnh cấm đoán người dân đã lo xa, phản ứng ngay. Họ hỏi thăm bạn bè ở Thượng Hải, Giang Tô, Tây An, chuẩn bị mua đồ tích trữ. Trên mạng xã hội, người ta chuyền cho nhau danh sách "Những món dân Thượng Hải đã tiếc không mua sẵn trước !" Mọi người chép mang tới các siêu thị và cửa hàng.

Tại Triêu Dương (朝阳,Chaoyang), khu đông đúc và giàu có nhất, nhiều ủy ban khu vực chỉ cho phép các nhân viên chính phủ lo việc tiếp tế, phân phối hàng tiêu dùng. Dân không được tự đi mua nhiều món đơn giản nhất, như giấy vệ sinh, sữa bột, tã lót cho trẻ em. Có khu cấm mua cả trái cây, cà phê và rượu bia. Nhiều người đi mua ngay tủ đá để chứa thực phẩm dự trữ !

Chính sách cứng rắn của ông Tập Cận Bình chắc sẽ có kết quả, số người nhiễm bệnh và chết vì Covid sẽ rất thấp. Nhưng đời sống dân chúng đã bị xáo trộn hoàn toàn, có thể kéo dài mấy tháng. Và hậu quả kinh tế sẽ nặng nề.

Trong tuần trước, đã có 373 triệu người Trung Hoa sống trong 45 thành phố bị giới nghiêm một phần hay hoàn toàn, vì vi khuẩn Omicron. Họ sản xuất 40% Tổng Sản Lượng Nội Địa Trung Quốc, dù chỉ chiếm 24% dân số, theo cơ quan nghiên cứu Nomura, dẫn trênThe Wall Street Journal. Trong tháng Ba, số tiêu thụ trong cả nước đã giảm 3,5% ; số tiền đi ăn tiệm giảm 16%, theo thống kê của nhà nước. Quỹ Tiền Tệ Quốc tế dự đoán kinh tế Trung Quốc sẽ chỉ tăng được 4,4% trong năm nay.

Tình trạng cả thành phố tê liệt như ở Thượng Hải sẽ khiến nhiều công ty nước ngoài mai mốt dè dặt hơn trước khi đầu tư. Nhiều chuyên gia đang làm việc về tài chánh, ngân hàng ở Thượng Hải tính đường sẽ tìm nơi khác sau khi được tự do di chuyển. Hồng Kông là một trung tâm thu hút họ.

Cách chống trả cứng rắn ở Trung Quốc gây thiệt hại cho nền kinh tế. Nhưng đảng cộng sản sẽ biện minh rằng nhờ chính sách đó nên số người nhiễm bệnh và chết rất thấp. Điều này đúng đối với các biến thái trước của vi khuẩn corona. Bây giờ với biến thái Omicron, ở nước nào số người bệnh và chết cũng rất thấp. Dân Nam Hàn không bị cấm cung ở trong nhà, trường học, cơ xưởng, văn phòng vẫn được mở cửa.

Cho tới nay, không ai đoán được bao giờ vi khuẩn Omicron sẽ bị ngăn chặn hoàn toàn trong lục địa Trung Hoa. Khi nào không thấy một người nào bị nhiễm bệnh, trong cả nước, trong cùng một ngày và kéo dài vài tuần lễ, thì lúc đó ông Tập Cận Bình có thể tuyên bố toàn thắng. Nếu vẫn còn một "mật khu" ở nơi nào đó, Omicron tiếp tục bám vào thân thể con người hay cầm thú, thì không biết lúc nào sẽ bay tới đâu. Mỗi lần đám du kích này xuất hiện, nhà nước sẽ phải ban ra những lệnh cấm và hạn chế cứng rắn hơn.

Người dân Trung Quốc sẽ tự hỏi có đáng hay không ? Những thiệt hại kinh tế và xáo trộn trong đời sống suốt mấy tháng trời tháng trời dù bệnh không nguy hiểm như cũ ? Họ có thể hỏi thầm nhau, không dám nói lớn tiếng. Vì đảng cộng sản Trung Quốc sẽ tiếp tục các biện pháp cứng rắn. Đâm lao phải theo lao, họ không thể nào thay đổi. Ít nhất, không thay đổi trước tháng 12 năm nay.

Thử tưởng tượng cộng sản Trung Quốc ngưng các lệnh cấm ngặt nghèo. Omicron được thả lỏng, nhiều người sẽ bị nhiễm. Ở khắp thế giới phần lớn người chết vì bị Omicron là các cụ già chưa được chích ngừa đủ ba, bốn mũi. Ngay từ đầu, các nước như Nam Hàn, Nhật Bản, Âu và Mỹ Châu đặt ưu tiên chích vaccine ngừa bệnh Covid cho người lớn tuổi hoặc có bệnh sẵn. Trung Cộng không theo cách đó ; được chích ngừa nhiều nhất là lớp người thuộc tuổi lao động, sản xuất. Cho nên, đến giữa tháng Ba, trong số 36 triệu người già trên 80 tuổi, chỉ có 20% đã được chích ngừa hai mũi. Ở Thượng Hải chỉ có 15%, và những người mới chết vì Omicron trung bình thọ 81 tuổi.

Vì vậy, nếu bắt chước Nam Hàn cho Omicron bay nhảy dễ dàng, tỷ số các trường hợp tử vong ở Trung Quốc sẽ rất cao, vượt trên các nước khác. Lúc đó, người dân sẽ đổ tội cho nhà nước ! Tâm lý này dễ hiểu. Hơn một tỷ con người đã bị kiềm hãm trong cảnh cấm cung, đổi lai, được thấy số người bệnh và người chết rất thấp. Họ đã quen sống như vậy rồi. Bây giờ nhà nước đổi chính sách, số người bệnh, người chết tăng vọt lên. Lỗi vì ai ?

Tất nhiên dân Trung Hoa lục địa sẽ chỉ ngón tay vào ông Tập Cận Bình,

Ông Tập Cận Bình đang chờ được tấn phong chức chủ tịch nước và chủ tịch đảng một lần nữa trong đại hội tháng 11, có thể sẽ làm chủ tịch vĩnh viễn. Ông không thể đứng ra chịu trách nhiệm về tất cả những vụ tử vong nếu Omicron được thả lỏng.

Ngô Nhân Dụng

Nguồn : VOA, 29/04/2022

Các hoàng đế Trung Hoa thường lo không biết mình sẽ được lịch sử ghi tên như thế nào. Cái tật này do ông cụ Khổng gây ra. Khổng Tử viết bộXuân Thu với chủ ý khen chê những vua, quan trước và trong thời ông sống. Cuốn sách sau được dùng để dạy học hơn hai ngàn năm. Mao Trạch Đông luôn luôn mang bên mình bộ "Nhị thập tứ Sử" (Sử 24 Triều đại). Ông nghĩ đã có công thống nhất Trung Quốc (như Tần Thủy Hoàng) và khai sáng một thời đại huy hoàng (như Hán Vũ Đế). Trong bài thơ mang tựa đề "Tuyết" Mao đã nhắc đến "Tần Hoàng, Hán Vũ", nhưng chê cả hai đều "thiếu vẻ văn hoa", ngầm nói họ còn thua mình. Giờ đến lượt Tập Cận Bình.

Hình Tập Cận Bình tại Tử Cấm Thành. Hình minh họa.

Trong mấy tháng vừa qua, nhật báoNhân Dân (ở Bắc Kinh) và Tân Hoa Xã đăng rất nhiều bài ca ngợi Tập Cận Bình như một "chính khách, nhà lý luận và chiến lược gia mác xít" xứng đáng lãnh đạo Trung Quốc và thế giới ! Họ đã chuẩn bị cho cuộc họp Trung Ương Đảng tuần trước, tấn phong Tập Cận Bình lên ngôi "đại đế" bằng một "nghị quyết lịch sử".

Tập Cận Bình đã chuẩn bị rất kỹ lưỡng đề nắm độc quyền cai trị trong tương lai, không giới hạn. Sau khi Tập lên ngôi năm 2012, đảng Cộng sản Trung Quốc đã sửa cương lĩnh, thay đổi hiến pháp để người cầm đầu đảng và đứng đầu cả nước có thể được tái cử không giới hạn. Donald Trump và Joe Biden đều có thể bị thất cử ; Tập Cận Bình muốn được như Vladimir Putin, đã cầm quyền 21 năm mặc cho dân phản đối.

Trong 100 năm, đảng Cộng sản Trung Quốc mới hai lần biểu quyết các "nghị quyết lịch sử". Lần đầu, năm 1945, Mao Trạch Đông nhắm lên án các lãnh tụ cộng sản trước mình đi lạc đường, tự tôn vinh rồi nắm độc quyền lãnh đạo cho đến chết. Năm 1981, Đặng Tiểu Bình dùng hai phần ba một bản "nghị quyết lịch sử" để công kích cuộc "Cách Mạng Văn Hóa" của Mao. Năm 2021, Tập Cận Bình không bài xích ai mà dành phần lớn bản nghị quyết lịch sử mới để kể các thành tích của chính mình ; củng cố địa vị "lãnh tụ hạch tâm" lèo lái con thuyền Trung Quốc mãi mãi.

Bản "nghị quyết lịch sử" mới được công bố ngày Thứ Hai tuần này, viết tên Mao Trạch Đông 18 lần, chứng tỏ Tập Cận Bình vẫn muốn thừa kế Mao. Tên Đặng Tiểu Bình chỉ được nhắc đến 6 lần. Bản văn đả kích những Lâm Bưu và Giang Thanh và vẫn coi Cách Mạng Văn Hóa là một "lầm lẫn lý thuyết và thực tế", như đã Đặng kết tội Mao năm 1981. Nhưng Đặng Tiểu Bình còn chỉ trích nạn "sùng bái cá nhân" dưới triều đại Mao, thì không thấy nói. Chính Tập Cận Bình cũng đang chơi trò tự "sùng bái".

Giang Trạch Dân, Hồ Cẩm Đào chỉ được nêu tên mỗi người một lần, nhưng bị gián tiếp chỉ trích. Hai người tiền nhiệm đã thả lỏng cho tham nhũng hoành hành ; giảm bớt vòng kiềm tỏa xã hội ; và không kiểm soát các tập đoàn tư bản cũng như dư luận trên mạng internet để cho chúng ngoi lên quá mạnh. Tập Cận Bình xuất hiện để cứu Đảng !

Vụ Thiên An Môn năm 1989 được nêu ra nhưng không nhắc đến cuộc tàn sát hàng ngàn công nhân và sinh viên, mà đổ tội các thế lực chống cộng ở trong và ngoài nước gây ra. Bản "nghị quyết lịch sử" so sánh thể chế chính trị độc tài và dân chủ, nhấn mạnh Trung Quốc phải "ngăn chặn những ảnh hưởng tai hại của tư tưởng chính trị Phương Tây" như phân chia ba quyền Hành pháp, Lập pháp và Tư pháp ; kết luận rằng "Phương Đông đang lên, Phương Tây đang xuống !" Đó là một ý kiến được Tập Cận Bình hô hào lâu nay !

Nói Trung Quốc đang lên có đúng sự thật không ?

Về ngoại giao, các nước lớn đang liên kết với nhau để ngăn chặn tham vọng bành trướng của Bắc Kinh. Các nước nhỏ trên thế giới, từ Châu Phi đến hâu Mỹ La Tinh, bắt đầu thất vọng về các món tiền Trung Quốc cho vay, lo có ngày sẽ bị ép phá sản. Quân lực Trung Quốc lớn mạnh rất nhanh nhưng cũng chỉ xưng hùng xưng bá ở một góc của Á Châu và Thái Bình Dương. Bên trong Hoa Lục, kinh tế bắt đầu giảm bớt tốc độ tăng trưởng, không phải chỉ vì bệnh dịch Covid-19 mà còn vì sức phát triển đã đụng tới giới hạn.

Khi kinh tế Trung Quốc tiến lên đến hàng lớn thứ nhì, sau kinh tế Mỹ, thì cũng xuất hiện các vấn đề mà các nước tiểu bang Tây phương đã trải qua : Phát triển chậm lại, lợi tức bình quân không tăng, những người nghèo nhất càng bị bỏ rớt lại. Kinh tế tăng trưởng gây chênh lệch giàu nghèo : Người giàu tiếp tục giàu hơn còn người nghèo cứ nghèo mãi mãi. Các nước Tây phương phát triển một nửa thế kỷ hay trăm năm mới thấy hiện tượng này. Ở Trung Quốc, chỉ mới 30 năm đã thành trầm trọng.

Năm ngoái, Trung Quốc có hơn 1.000 tỷ phú đô la, chiếm một nửa thế giới, theo Hurun Report, một công ty nghiên cứu ở Thượng Hải. Ông Tập Cận Bình có thể hãnh diện đem khoe con số này. Nhưng, cùng lúc đó, Thủ tướng Lý Khắc Cường công nhận có 40% dân lục địa sống mỗi tháng với số tiền tương đương 140 mỹ kim hay thấp hơn. Theo Ngân hàng Thế giới thì vào năm 2020 mỗi người dân quê Trung Quốc cần lợi tức 180 đô la mới đủ sống – 40% dân Trung Quốc tức là 560 triệu người.

Hai lớp người ở Trung Quốc, lớp trên thuộc 10% lợi tức cao nhất và lớp dưới, gồm 50% kiếm ít tiền nhất trong cả nước, vào năm 1978 họ kiếm được như nhau, mỗi lớp chiếm một phần tư lợi tức quốc gia. Sau 40 năm, Ngân hàng Thế giới, năm 2018, lớp trên (10% cao nhất) chiếm 40% lợi tức toàn dân, trong khi lớp dưới (một nửa nghèo nhất) chỉ được hưởng 15% lợi tức chung. Năm 2000, 1% những người giầu nhất Trung Quốc làm chủ 10% tài sản quốc gia, năm 2020 họ đã chiếm lãnh 30%, tăng gấp ba lần, theo Stella Yifan Xie trên báoWall Street Journal ngày 14/11/2021.

Yifan Xie kể chuyện một thanh niên 23 tuổi, quê ở Quế Châu, một tỉnh nghèo nhất. Cha mẹ dành dụm nuôi cho đứa con đầu tiên tốt nghiệp đại học. Bây giờ anh ở Ninh Phố, lãnh lương khoảng 1.080 đô la, nhưng không đủ tiền mua một căn hộ và cũng không biết bao giờ đủ tiền để cưới vợ. Nhiều thanh niên Trung Quốc cũng lâm tình trạng đó. Giá một căn hộ ở Bắc Kinh cao gấp 25 lần lợi bình quân tức một gia đình ; ở Thượng Hải lớn gấp 20 lần. Để so sánh, ở New York, London giá chỉ cao gấp 7,8 lần lợi tức.

Bất công xã hội biểu hiện rõ nhất trong việc giáo dục. Những gia đình giàu có thường chi tiêu một phần tư lợi tức cho con cái đi học thêm, chiếm các ghế trong đại học. Năm 1990 trong sinh viên Đại học Thanh Hoa (Tsinghua) có 22% gốc từ nông thôn, đến năm 2016 tỷ số tụt xuống còn hơn 10%.

Năm 2017, sinh viên Hùng Hiên Ngang (Xiong Xuan’ang, 熊轩昂) nổi tiếng vì được số điểm cao nhất nước trong kỳ thi tuyển vào đại học. Nhưng anh bị cả chế độ chỉ trích khi thú nhận rằng số anh may mắn có bố mẹ đều là nhân viên ngoại giao khá giàu, lại được sống ở Bắc Kinh nơi có nhiều trường luyện thi tốt nhất. "Con nhà nghèo ở nhà quê hoặc ngoài Bắc Kinh không bao giờ được như vậy", anh nói thật tình.

Tập Cận Bình sẽ phải đối phó với hàng trăm triệu người Trung Hoa, nhất là những thanh niên đang sống trong một xã hội ngày càng bất công, sẽ gia tăng kiểm soát và đàn áp. Tập Cận Bình đã ra lệnh giới trẻ chỉ được vào internet một số giờ giới hạn, chỉ được chơi "trò điện tử" ba giờ một tuần. Hệ thống kiểm soát ngặt nghèo đến nỗi cả nước vừa mới xôn xao về câu chuyện "chơi game lúc 3 giờ sáng !".

Một đêm, có người tự nhận là 60 tuổi chơi một trò điện tử rất nổi tiếng và đã thắng lớn. Nhưng người này có thật là 60 tuổi không ? Nếu là một thiếu niên khai tuổi giả để chơi trái lệnh Đại Lãnh Tụ thì sao ? Công ty sản xuất trò chơi Tencent phải mở cuộc điều tra, dùng Trí khôn Nhân tạo, AI, để tìm "thủ phạm". May mắn, đó là một ông 60 tuổi thật !

Câu chuyện trên cho thấy Cộng sản Trung Quốc đang kiểm soát dân chúng chi li như thế nào. Càng kiểm soát mạnh càng chứng tỏ mình đang lo sợ. Sang năm Tập Cận Bình sẽ lên "ngôi cửu ngũ" theo gót Tần Thủy Hoàng, Hán Vũ Đế, và Mao Trạch Đông. Nhưng liệu 1,400 triệu dân Trung Hoa có tiếp tục cúi đầu thần phục mãi hay không ?

Ngô Nhân Dụng

Nguồn : VOA, 18/11/2021

Ông Tập Cận Bình được dọn đường để tiếp tục lãnh đạo Đảng cộng sản Trung Quốc

Đảng cộng sản Trung Quốc hôm 11/11 đã thông qua nghị quyết về lịch sử và thành tựu của Đảng, Tân Hoa Xã đưa tin, một biện pháp được cho là củng cố hơn nữa quyền lực của Chủ tịch Tập Cận Bình.

Hình ông Tập Cận Bình tại lối vào Tử Cấm Thành ở Bắc Kinh

‘Nghị quyết lịch sử’ được đưa ra vào lúc cao trào của Hội nghị Trung ương 6 với khoảng 370 ủy viên trung ương dự họp kín ở Bắc Kinh kể từ hôm 8/11.

Nghị quyết được thông qua một năm trước Đại hội Đảng cộng sản Trung Quốc lần thứ 20 vào năm 2022 khi ông Tập dự kiến sẽ tiếp tục nắm quyền lãnh đạo nhiệm kỳ thứ ba – phá vỡ tiền lệ của Đảng.

Đây là ‘nghị quyết lịch sử’ thứ ba kể từ khi Đảng cộng sản Trung Quốc được thành lập vào năm 1921. Hai nghị quyết trước đó, vào các năm 1945 và 1981, có tác dụng củng cố quyền lực của các nhà lãnh đạo Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình. ‘Nghị quyết lịch sử’ được đưa ra dưới thời Tập Cận Bình là cách để nâng ông lên ngang hàng với Mao và Đặng.

Ông Tập được xem là lãnh đạo quyền lực nhất Trung Quốc kể từ Mao Trạch Đông.

Nghị quyết tuyên bố hệ tư tưởng của Tập Cận Bình là ‘tinh hoa văn hóa Trung Hoa’. Trung ương Đảng nói rằng ‘điều này có ý nghĩa quyết định’ đối với ‘sự phục hưng của quốc gia Trung Quốc’.