 | Tổng quan: | 3053809 |
Lạ quá ! Sao lại đổ lỗi "tư duy tiểu nông" làm hỏng ngành giáo dục ?
Báo Giáo Dục Việt Nam ngày 22/09/2016, đưa nhận định của Giáo sư Nguyễn Xuân Hãn Phó Chủ tịch Hội Vật Lý Việt Nam "Đừng làm chương trình, sách giáo khoa bằng tư duy... tiểu nông".
Hai năm sau, đến ngày 12/09/2018 cũng trên Báo Giáo Dục Việt Nam, Giáo sư Hãn lại đổ lỗi cho chương trình soạn và thẩm định sách giáo khoa theo "văn hóa tiểu nông" không khoa học nên mới dẫn đến việc khủng hoảng giáo dục.
Cải cách giáo dục của Việt Nam mấy chục năm nay thất bại vì tư duy tiểu nôngthiếu một người nhạc trưởng có tâm, có tầm, có uy tín và uy lực…
Trả lời BBC tiếng Việt, Tiến sĩ Nghiêm Thúy Hằng, khoa Đông Phương học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, cũng cho biết :
"Về chuyện cải cách giáo dục, tôi nhớ nhà toán học Hoàng Tụy từng nói Cải cách giáo dục của Việt Nam mấy chục năm nay thất bại vì tư duy tiểu nông, vì bóc ngắn cắn dài cắt khúc cuốn chiếu, thiếu một người nhạc trưởng có tâm, có tầm, có uy tín và uy lực, dám chịu trách nhiệm, huy động được cả tài lực lẫn vật lực của chính phủ và của xã hội."
Đã nói tới khoa học thì thay vì vô cớ đổ lỗi cho "tư duy tiểu nông" hay "văn hóa tiểu nông", chúng ta thử tìm hiểu nguyên nhân trước khi dẫn đến kết luận và tìm ra giải pháp để giải quyết vấn đề.
Văn hóa tiểu nông là gì ?
Người Việt đa số sống bằng nghề nông. Đời sống nông dân chủ yếu là tự lực, tự cường, tự cung, tự cấp, sống thực, không hình thức, không tham lam, trao đổi với bên ngoài chỉ xảy ra khi thật sự cần thiết…
Người nông dân vì thế rất độc lập, yêu quê hương, nhận trách nhiệm, sống nhân bản, hòa đồng với thiên nhiên, tôn trọng và duy trì những quy ước, những trật tự do cha ông để lại.
Đương nhiên nền văn hóa nào cũng có mặt trái như bản tính của người nông dân là ngại thay đổi, không cạnh tranh, không thích hợp cho việc buôn bán, không thích đời sống ồn ào phố thị…
Khi đất nước lâm nguy những nông dân sẵn sàng nhận trách nhiệm tòng quân cứu nước. Hết chiến tranh họ lại quay về lo cầy cấy ruộng vườn xây dựng gia đình và đất nước.
Việt Nam được tồn tại đến ngày nay chính nhờ những nông dân tay lấm chân bùn thật thà chất phát.
Nông thôn Việt Nam cho đến 1954 rất độc lập với sự quản lý của chính quyền trung ương. Xã hội Việt Nam vì thế được phân quyền một cách hết sức rõ ràng.
Khi triều đình thuyết phục được tầng lớp nông dân thì mọi việc dù lớn thế nào cũng xong. Còn nếu như nhà Vua không hợp với lòng dân thì "phép vua thua lệ làng" việc gì cũng hỏng.
Như Hội nghị Diên Hồng thà chết không hòa.
Như cải cách giáo dục tại Việt Nam trước năm 1945. Khi Vua Thành Thái ra sắc lệnh theo tân học dùng chữ Quốc ngữ các thầy đồ ở thôn quê đồng loạt tuân theo dạy chữ Quốc ngữ cho con em nông dân và khuyến khích nông dân cắt tóc ngắn theo tân học…
Nông thôn thời đó thay đổi rất nhanh và cũng nhờ thế mà phong trào Việt Minh cộng sản đã nhanh chóng cướp được chính quyền khi Nhật đầu hàng Đồng Minh.
Văn hóa cách mạng xã hội chủ nghĩa
Năm 1949 khi Đảng cộng sản Trung Hoa thắng cuộc, tình hình miền Bắc Việt Nam cũng bắt đầu thay đổi.
Đến năm 1952 Đảng cộng sản Việt Nam bắt đầu phóng tay phát động cải cách ruộng đất với chủ trương "trí phú địa hào, đào tận gốc trốc tận rễ", toàn miền Bắc ngập trong máu và nước mắt nông dân.
Đa số những người giàu có ở nông thôn đã rời lên thành phố tránh chiến tranh. Khi chỉ tiêu 5% dân số là địa chủ được đưa ra thì thầy giáo, nông dân và những người có văn hóa ở nông thôn là thành phần bị ảnh hưởng nặng nề nhất.
Văn hóa tiểu nông bị xóa bỏ được thay thế bằng văn hóa cách mạng nhập cảng từ Trung Hoa.
Văn hóa cách mạng tôn thờ lãnh tụ, trung thành với tổ chức, trung ương tập quyền và độc quyền lãnh đạo, là hồng hơn chuyên, là tuyên truyền ngụy biện phản khoa học…
Khi biến thái văn hóa này kết hợp quyền lực và quyền lợi biến thành các nhóm lợi ích chỉ biết đến quyền và tiền.
Văn hóa mới cần phải có con người mới. Lớp người mới thấm nhuần văn hóa cách mạng ở nông thôn được ồ ạt đưa vào chính quyền, được đưa vào ngành giáo dục, được đưa lên thành thị.
Hầu hết người thành thị tránh công sản di cư vào Nam. Lớp người mới xã hội chủ nghĩa mang những thói quen từ thôn quê lên thành thị biến thành phố ra nông thôn.
Hà Nội ngàn năm văn vật biến thành Hà Nội vạn vật. Nhà nhà nuôi chó, nuôi heo, nuôi gà, nuôi vịt để ăn thịt và để tăng gia sản xuất. Hải Phòng, Vinh và các thành phố lớn cũng chịu chung số phận.
Xã hội miền Bắc đảo lộn từ nông thôn đến thành thị. Văn hóa mang màu sắc Bắc Kinh ảnh hưởng nặng nề đến giáo dục, nghệ thuật, văn nghệ, chính trị, tư tưởng, quân đội... nói chung là toàn xã hội miền Bắc.
Tầng lớp người mới này được đưa sang Trung Hoa, Liên Xô, Đông Âu du học trở thành tầng lớp trí thức xã hội chủ nghĩa.
Mà xã hội chủ nghĩa là cái chi chi đến nay chưa ai rõ nên bao thế hệ trí thức xã hội chủ nghĩa miền Bắc cứ thế nhắm mắt mà đi, sai đâu sửa đó càng sửa càng sai.
Bởi thế thực hiện quản trị kiểu cuốn chiếu, không đâu vào đâu, lãng phí, gian dối, thiếu khoa học, thiếu viễn kiến, thiếu trách nhiệm, thiếu lãnh đạo có tâm có tầm… thì không chỉ riêng trong ngành giáo dục mà là phương cách quản trị ngày nay.
Phương cách quản trị đất nước này xuất phát từ văn hóa cách mạng xã hội chủ nghĩa không có chút tư duy tiểu nông tí nào.
Nông dân vốn bản tính làm đâu ra đó, sẵn sàng nhận trách nhiệm, không gian dối, ăn chắc mặc bền, quý trọng từng hạt gạo cộng rơm, tôn trọng của công, lo chuyện làng xã, tôn trọng quy ước và lãnh đạo làng xã…
Không hiểu cái gì cũng đổ lỗi cho ông bà coi chừng bị ông bà quở chết.
Bà Chủ tịch quốc hội nói gì về giáo dục ?
Trên Báo Giáo Dục Việt Nam ngày 13/09/2018, Giáo sư Nguyễn Xuân Hãn bắt đầu bằng lời phát biểu của Chủ tịch quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân : "Sách vở tôi học mấy năm sau em tôi vẫn dùng học lại được. Bây giờ mỗi năm một sách khác, tốn tiền nhân dân lắm !…".
Báo Lao Động nói rõ hơn về ý kiến của bà Chủ tịch Kim Ngân như sau : "Tôi thấy rất thương học sinh hiện nay học quá khổ sở. Thế hệ chúng tôi học cách đây đã 50, 60 năm nhưng kiến thức không quên điều gì. Tất cả các bài từ vỡ lòng vẫn nắm chắc. Trong đó, 3 tháng hè chúng tôi vẫn được nghỉ trọn vẹn. Học sinh hiện nay không có 3 tháng hè trọn vẹn, không có tuổi thơ, không có vui chơi…".
Bà Kim Ngân không nói rõ là trước đây học sinh chỉ học 1 buổi, hoặc sáng hay chiều. Không như ngày nay các em phải học cả ngày. Ở thành phố thích học thêm hội họa, võ thuật, nhạc,… cha mẹ cho học thêm không gò ép.
Bà Kim Ngân vốn xuất thân là nông dân, cả cha mẹ đều theo cộng sản, chính quyền miền Nam biết rõ nhưng không phải vì thế mà đối xử thiếu công bằng với bà.
Giáo sư Nguyễn Thanh Liêm, cựu Thứ trưởng Bộ Văn hóa Giáo dục và Thanh niên Việt Nam Cộng Hòa từng cho biết : "Chính trị chỉ là nhất thời, tương lai của dân tộc mới trọng đại, những gì thuộc phạm vi chính trị nhất thời đều phải ngưng lại trước ngưỡng cửa học đường".
Bà học xong Trung học rồi vào Đại học Văn khoa Sài Gòn nhờ vậy ngày nay bà mới hiểu rõ nên nay đứng trước Quốc hội mới tỏ bày sự luyến tiếc nền giáo dục Việt Nam Cộng Hòa.
Việc bà Kim Ngân so sánh chẳng khác nào phủ nhận con đường "bi đát" xã hội chủ nghĩa, và biểu lộ tư tưởng về nguồn lấy nền tảng triết lý giáo dục nhân bản, dân tộc và khai phóng làm căn bản.
Trên trang Báo Mới, bà Chủ tịch quốc hội Kim Ngân còn cho biết : "Chúng tôi ngày xưa đi học đâu đến mức vậy mà từ tên núi, tên sông, tên cao nguyên, thể hiện trên bản đồ sẽ ở đoạn nào giờ vẫn không thể quên được, lịch sử các trận đánh, các triều đại từ Lý, Trần, Tiền Lê đến giờ cũng vẫn nhớ nguyên. Còn giờ hỏi bọn trẻ những thứ đó hầu hết đều không biết".
Nghĩ thật buồn các em ngày nay không hiểu biết về địa lý về sử ký Việt Nam thì làm sao biết được cội nguồn mà tìm về.
Làm toán mà đặt sai vấn đề thì đáp số đương nhiên là sai.
Làm nhân văn xã hội mà nhìn sai vấn đề thì xã hội ngày càng loạn.
Cách nhìn, cách đánh giá khi so sánh thể chế giáo dục Bắc Nam của bà Kim Ngân là cách nhìn đúng đắn, rất khoa học rất đáng khuyến khích.
Cũng là người Việt Nam, cũng thoát khỏi sự cai trị của người Pháp, cùng chịu chiến tranh mà tại sao miền Nam thành công cho đến nay cả người theo cộng sản còn luyến tiếc. Còn miền Bắc càng cải cách càng lún sâu vào khủng hoảng.
Bấy lâu nay tôi rất áy náy khi nghe nói đến cụm từ "tư duy tiểu nông", nhân cơ hội mới được tỏ bày nếu có điều chi chưa đúng hay chưa rõ rất sẵn lòng đón nhận ý kiến và trao đổi.
Còn muốn có "một người nhạc trưởng có tâm, có tầm, có uy tín và uy lực, dám chịu trách nhiệm, huy động được cả tài lực lẫn vật lực của chính phủ và của xã hội", như băng khăng của nhà toán học Hoàng Tụy thì phải trả ngay lại quyền cho người dân chọn lựa.
Vì sao chúng ta nên ủng hộ dân chủ ?
Hết sức đơn giản vì nếu ông Tổng thống và Nội các của ông ấy không làm tròn nhiệm vụ như lời hứa hẹn thì chỉ trong vòng 4 năm người dân sẽ đuổi ông ta khỏi chính quyền trao quyền cho người khác thực hiện.
Vì giáo dục là trách nhiệm của toàn xã hội không phải của riêng ai, muốn thực hiện tốt ông ấy phải thăm dò ý kiến của Giáo sư Nguyễn Xuân Hãn, của Tiến sĩ Nghiêm Thúy Hằng, của các thầy cô khác, của phụ huynh học sinh và nhất là của người dân trong và ngoài nước để đưa ra và thực hiện những chính sách khả thi nhất trong hoàn cảnh đất nước.
Có dân chủ Việt Nam mới thoát khỏi cách quản lý độc quyền thiếu khoa học, thiếu viễn kiến, thiếu trách nhiệm sai lại sửa càng sai càng sửa đất nước trải qua mấy chục năm nay.
Các thế hệ con em chúng ta không còn bị biến thành khỉ vì giáo dục kiểu hiện nay (lời của Giáo sư Hồ Ngọc Đại) hay không bị biến thành "chuột bạch" tiếp tục bị mang ra làm thí điểm cho Công nghệ giáo dục.
Không con đường nào khác hơn Việt Nam phải tiến tới dân chủ tự do.
Melbourne, Úc Đại Lợi, 16/9/2018
Nguyễn Quang Duy
Nhân tiện cũng xin giới thiệu cùng các bạn 3 bài viết cũ về Giáo Dục thời Việt Nam Cộng Hòa :
1. Giáo dục Việt Nam : cố sửa hay trở về gốc ?
https://conghoathoibao.com.au/2018/09/16/giao-duc-vn-co-sua-hay-tro-ve-goc/
2. Cần tư thục hóa giáo dục Việt Nam
https://conghoathoibao.com.au/2018/09/16/can-tu-thuc-hoa-giao-duc-vie%CC%A3t-nam/
3. Ưu việt của giáo dục miền Nam
https://conghoathoibao.com.au/2018/09/16/uu-viet-cua-giao-duc-mien-nam/
Nam xôn xao về sách "Tiếng Việt 1-Công nghệ giáo dục".
Nhiều gia đình Việt Nam cố gắng muốn con họ được hưởng nền giáo dục quốc tế
Trước bối cảnh những tranh cãi này, một nữ giảng viên ở Hà Nội bình luận với BBC rằng cải cách giáo dục của Việt Nam mấy chục năm nay thất bại "vì tư duy tiểu nông, vì bóc ngắn cắn dài".
Giáo sư Hồ Ngọc Đại được báo Lao Động dẫn lời : "Sách "Tiếng Việt 1-Công nghệ giáo dục" của tôi có rất nhiều bài học ý nghĩa, nhân văn".
Trong khi đó, mạng xã hội dấy lên quan ngại về những hệ lụy đối với học sinh sau mỗi lần cải cách, cải tiến sách giáo khoa.
'Chỉ là khẩu hiệu'
Hôm 12/9, trả lời BBC, Tiến sĩ Nghiêm Thúy Hằng, khoa Đông Phương học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, cho biết : "Về chuyện cải cách giáo dục, tôi nhớ nhà toán học Hoàng Tụy từng nói : "Giáo dục Việt Nam có ba cục bướu lớn cần giải phẫu, đó là sách giáo khoa, nạn học thêm và nạn thi cử".
"Cải cách giáo dục của Việt Nam mấy chục năm nay thất bại vì tư duy tiểu nông, vì bóc ngắn cắn dài cắt khúc cuốn chiếu, thiếu một người nhạc trưởng có tâm, có tầm, có uy tín và uy lực, dám chịu trách nhiệm, huy động được cả tài lực lẫn vật lực của chính phủ và của xã hội".
"Cải cách thất bại còn vì không có được một hệ thống quản lý tận tâm, đồng tâm hiệp lực, đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên hàng đầu như thời còn chiến tranh".
"Câu "Giáo dục là quốc sách" bao năm qua chỉ là khẩu hiệu, không đi kèm với kế hoạch, tài chính tầm cỡ quốc gia và giám sát tương thích từ phía Chính phủ và Quốc hội, cơ quan quyền lực của dân".
Tiến sĩ Nghiêm Thúy Hằng nói các bên thảo luận về muốn sự tiến bộ
BBC : Dường như công luận đang chia làm hai phe và có vẻ chia rẽ trong những tranh luận về cải cách giáo dục Việt Nam. Bà có bình luận gì ?
Nghiêm Thúy Hằng : Theo tôi, những tranh luận đó là vì họ đều yêu nước, là vì họ là những người cha, người mẹ có lương tâm, đều đau đáu muốn hướng tới tiến bộ xã hội, hướng tới phát triển, hướng tới công bằng, minh bạch và đều yêu trẻ em. Những thiên thần vô tội không nên và không thể tiếp tục bị đem ra làm vật hy sinh cho các tranh cãi liên miên về cải cách giáo dục và chương trình - sách giáo khoa hay các thử nghiệm cải cách thi cử, các chiến dịch dẹp vấn nạn học thêm suốt từ năm 1979, trải qua 3 lần Nghị quyết cải cách, tiêu tốn hàng tỷ đôla chưa tổng kết được hiệu quả cho đến nay.
Dư luận có vẻ gay gắt, không bên nào chịu bên nào, đó là vì họ đều có những cái lý riêng, nhưng cái lý của khoa học thì không thể mang "sự hài lòng của người học hay của cha mẹ người học", "sự thành đạt của một số cá nhân tham gia thực nghiệm cải cách" ra biện minh mà cần có những công trình dùng các phương pháp khoa học khống chế được hết các biến lượng mới thực sự có được tiếng nói công tâm, khoa học về cải cách, được các bên đều hài lòng.
Cơ quan làm được việc này chỉ có Bộ Giáo dục dưới sự giám sát nghiêm minh của Chính phủ và của Quốc hội. Hy vọng những gì đã được sàng lọc, chứng minh qua thực tiễn sẽ tiếp tục trường tồn. Còn cái gì sai, chưa hoàn thiện thì phải được sửa, được hoàn thiện , mang thêm hơi thở thời đại kết hợp với hồn dân tộc, khí thiêng sông núi. Khoa học thực sự đòi hỏi tính tổng thể, sự hoàn thiện và đòi hỏi thực chứng.
Việc người dân khắp ba miền cũng như người Việt ở hải ngoại cùng lên tiếng về vấn đề giáo dục là tín hiệu đáng mừng, báo hiệu những thay đổi cơ bản vì Việt Nam vẫn tuyên bố là một thể chế của dân, do dân, vì dân.
Chính phủ và Quốc hội không thể và không được phép ngoảnh mặt lại với những vấn đề của đông đảo người dân, được dư luận người dân quan tâm.
BBC : Ở góc độ một giảng viên đại học, bà thấy, liệu sau những tranh cãi hiện tại thì đâu là giải pháp khiến người dân có thể yên tâm về việc học hành của con em họ ?
Nghiêm Thúy Hằng : Tôi nghĩ giải pháp căn bản là phải có tổng công trình sư, có người nhạc trưởng xứng tầm không liên quan đến những cải cách thất bại từ trước đến nay để lấy lại niềm tin cho người dân, đồng thời huy động được các nguồn lực trí tuệ trong và ngoài nước.
Tôi tin, với những trí thực hàng đầu của Việt Nam, không ai cần lấy tiền để làm những việc mà họ cho là có ích, đóng góp được cho xã hội. Thời buổi bây giờ, người tài sống được bằng thực tài, không cần tiền, chỉ cần được làm và được ghi nhận, được đóng góp cho tiến bộ xã hội.
Nhưng kể cả như vậy thì cơ chế nào cho họ, độc quyền in ấn sách giáo khoa vẫn thuộc Bộ Giáo dục, dẫu có một chương trình nhiều bộ sách thì cơ chế nào cho họ tập hợp, phát huy và xuất bản, cả còi lẫn bóng vẫn nằm trong tay Bộ Giáo dục và Nhà xuất bản Giáo dục.
Nếu không làm được một bộ sách giáo khoa cho ra hồn, giải pháp khả thi là mua một bộ sách giáo khoa của Anh. Mỹ về cho cháu nào học được thì học mà không học được thì dịch ra tiếng Việt mà học, nước Nam Hàn sao chép sách của Nhật có sao đâu, Trung Quốc cũng sao chép nhiều sách của Anh, Mỹ.
Nói đến đây tôi lại rớt nước mắt vì một giai thoại về Giáo sư Tạ Quang Bửu, cựu Bộ trưởng Giáo dục lúc cuối đời : Ông chỉ cần được ăn hai quả chuối mỗi ngày thì đỡ run tay, nhưng đó vẫn là điều xa xỉ lúc cuối đời của vị cựu bộ trưởng thanh liêm được người dân kính trọng.
BBC : Nhìn vào tình hình giáo dục Việt Nam hiện tại, bà có lo ngại hoặc hy vọng gì ? Bà có nghĩ rằng quan chức Bộ Giáo dục tiếp thu ý kiến phản hồi từ người dân,phụ huynh không ?
Nghiêm Thúy Hằng : Tôi cũng như nhiều ông bố, bà mẹ ở Việt Nam hướng tới công bằng, minh bạch và tiến bộ xã hội và sẽ dấn thân, sát cánh bên nhau, bên cơ quan quyền lực của dân trong nỗ lực chung.
Tôi nghĩ Bộ trưởng Giáo dục Phùng Xuân Nhạ là người có trách nhiệm giải trình và đưa ra biện pháp rõ ràng trả lời cho Chính phủ mà ông đang phục vụ, nơi ông đang đại diện làm nhiệm vụ quản lý nhà nước.
Quốc hội là là nơi ông Nhạ phải giải trình và là nơi giám sát hiệu quả công việc, đánh giá bỏ phiếu tín nhiệm việc thực thi chức trách của ông, nhất là trong bối cảnh tháng 10/2018 sắp bỏ phiếu tín nhiệm giữa nhiệm kỳ.
Việc này diễn ra sau nhiều vụ việc chấn động, đe dọa tính công bằng, minh bạch về thi cử, điều làm nên giá trị cốt lõi của cả một thể chế.
Về phần mình, tôi tin vào phần thiện của mỗi con người và tin cả dân tộc Việt sẽ hướng tới những điều tốt đẹp, hướng tới đại đoàn kết dân tộc, hướng tới cái thiện, cái có lợi cho sự phát triển.
Theo tôi, không chỉ trong ngành giáo dục, bất cứ cá nhân nào cũng đều chỉ là một quả bầu quả bí trên giàn bầu bí, một con ốc nhỏ bé trong tiến trình vĩ đại đó mà thôi, thuận dòng thì sống mà ngược dòng thì sẽ chết, sẽ bị đào thải.
BBC : Theo bà, vì sao Việt Nam nhìn chung học nhiều từ mô hình Trung Quốc trong các lĩnh vực, ngoại trừ giáo dục ?
Nghiêm Thúy Hằng : Theo như tôi hiểu, tại Trung Quốc, người kiến trúc sư trưởng cho cải cách mở cửa và tiến trình "Dò đá qua sông" của Trung Quốc là Đặng Tiểu Bình. Người nhạc trưởng cho chính sách "Khoa giáo hưng quốc", đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và khoa học kỹ thuật cũng là ông Đặng. Người tiếp nối với chính sách "Nhân tài cường quốc" là Hồ Cẩm Đào, Giang Trạch Dân, đằng sau đó là hàng trăm hàng ngàn tỷ đôla đổ vào giáo dục và công nghệ.
Trung Quốc họ tăng lương cho giáo viên gấp 10 lần trong vòng 10 năm đầu cải cách mở cửa, lương giáo sư Thanh Hoa cao hơn lương chủ tịch nước, các trường đại học thu hút tiến sĩ bằng các căn hộ từ 70 đến 180 m2 cho không hoặc bán rẻ, sắp xếp công việc cho người thân các tiến sĩ theo diện thu hút nhân tài, bỏ ra hàng núi tiền thu hút nhân tài từ nước ngoài về xây dựng đất nước trong kế hoạch Trường Thành và nhiều kế hoạch dài hơi khác.
Việt Nam mình làm thế được không ? Tiền đâu mà làm khi nguồn lợi của đất nước chui vào túi của các nhóm lợi ích, đất nước thì oằn mình vì "nạn ăn chặn đến cả tiền chính sách của người chết". Họ sẵn sàng ăn chặn cả đồng lương còm cõi của các nhà giáo nghèo, họ có xá gì chuyện ăn dỗ tiền sách vở của các cháu học sinh.
Tham những và nhóm lợi ích nghiêm trọng tới mức Giáo sư Hồ Ngọc Đại gần đây còn phải thốt lên "Tiêu chuẩn cơ bản là chia tiền". Phát ngôn này đúng hay sai, các đại biểu quốc hội và Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội cần vào cuộc giúp người dân. Nếu không còn gì là tính công bằng, giá trị cốt lõi của thể chế Xã hội chủ nghĩa và của thiết chế quyền lực nhân dân ?
Ben Ngô
Nguồn : BBC, 13/09/2018
Giáo dục hiện đại là làm sao để học sinh trở thành chính nó, chứ không noi gương ai.
Tôi thích tư duy giáo dục này của giáo sư Hồ Ngọc Đại. Dạy trẻ, từ thuở lên 3, đã buộc chúng phải biết yêu thương ông Bác Hồ, là thứ giáo dục bậy bạ, phản giáo dục.
Không am hiểu chuyên sâu nhiều về mặt ngữ âm, nên tôi không dám lạm bàn đúng - sai, nên - không ở việc dạy trẻ đánh vần và tiếp cận con chữ kiểu những ô vuông tròn của "công nghệ giáo dục". Nhưng tư duy một bộ sách, một kiểu dạy "đồng phục" là thứ giáo dục hủy hoại và triệt tiêu sáng tạo.
Giáo dục hiện đại là làm sao để học sinh trở thành chính nó, chứ không noi gương ai.
Tại sao cứ duy trì một cách tiếp cận con chữ duy nhất cho con trẻ, mà không phải nhiều cách, lối khác nhau ?
Đó là với trẻ bắt đầu tiếp cận con chữ ở lớp vỡ lòng. Với cấp học phổ thông và cao hơn, càng phải "thả" học sinh vào trường tư duy tự do hơn, không cột nhốt trong một khuôn mẫu bất kỳ nào. Con gái tôi, hồi học cấp 3, đã mấy lần tỏ vẻ khó chịu khi "cô giáo cứ bắt con phải thích Thúy Kiều, trong khi con lại thích Thúy Vân". Tôi bảo "hãy cứ là chính con, thích ai thì viết thích". Nó nhăn "không được, viết thế cô cho 0 điểm".
Hỏng. Giáo dục thế, tư duy thế, sẽ chỉ tạo nên tương lai những thế hệ công dân robot đồng loạt gật gù vâng dạ, triệt tiêu khác biệt, triệt tiêu phản kháng.
Tôi nhìn cuộc đánh đấm "công nghệ giáo dục" của giáo sư Hồ Ngọc Đại trên nghĩa đó. Chứ không hẳn ở chuyện vuông - méo - tròn cùng cách đánh vần, tiếp cận con chữ.
Hãy là chính mình. Tôi thích "triết lý" này. Nó đề cao, tôn trọng vai trò cá nhân, chứ không "đồng phục hóa" cả xã hội. Giáo dục, dạy dỗ sao để con trẻ là chính mình, không lẫn lộn, không noi gương, không ra rả học tập làm theo ai. Dạy trẻ, khác dạy con vẹt ở điểm đó.
Giáo dục, phải nhìn trên nghĩa đó. Chất lượng giáo dục là chất lượng con người. Chất lượng con người là chất lượng chế độ. Không độc lập tư duy, không là chính mình, suốt đời cứ "học tập và làm theo" một tấm gương nào đó, thì dân Việt mãi mãi chưa trưởng thành.
Hãy nghe thầy Đại nói về sự so sánh "cậu ấy đẹp trai như anh hàng xóm" : Tại sao lại so sánh thế, nó phải là chính nó chứ !
Cũng như tại sao, cứ phải ước ao Hà Nội như Paris, Sài Gòn như Singapore mà không là chính nó. Giá trị riêng biệt của Hà Nội, Sài Gòn là gì ?
Hoặc lớn hơn, đâu là giá trị Việt riêng biệt ?
Trương Duy Nhất
Nguồn : RFA, 12/09/2018
Cải cách giáo dục Việt Nam lại đang trở thành chủ đề nóng ở nhiều khía cạnh và cấp độ.
Giáo dục và đào tạo được nhà nước Việt Nam xếp là quốc sách hàng đầu
Khởi đầu từ sách Tiếng Việt 1 Công nghệ giáo dục do Giáo sư Hồ Ngọc Đại làm chủ biên. Có hai hướng mà truyền thông đang tập trung : một là tính khoa học và thực tế của 'công nghệ giáo dục' trong sách Tiếng Việt 1. Ý kiến ủng hộ nói cần có thay đổi so với 'truyền thống', 'trẻ con bây giờ cần được dạy khác', 'cha mẹ đừng áp đặt'… nhất là trong cách phát âm dựa vào 'âm tiết hay hình'.
Ngược lại, ý kiến phản đối cho rằng con em họ không phải là 'chuột bạch' để mang ra thử nghiệm, cần phải có đánh giá khách quan, công khai về 'công nghệ giáo dục' này.
Xa hơn, công luận phản ứng mạnh mẽ với cách mô tả bằng con số 'một số 7 và mười ba số 0' về kinh phí đề án cải cách giáo dục. Họ nói về các nhóm lợi ích, sự lãng phí tiền của xã hội, phải có người chịu trách nhiệm về hậu quả…
'Phun trào như núi lửa'
Khủng hoảng giáo dục được nhắc đến từ lâu, trong nhiều cuộc thảo luận, chính thức và không chính thức, 'lề phải' cũng như 'lề trái'. Những 'sự cố' như trên là những cơ hội để mổ xẻ, nhìn nhận đúng sai, phải trái, nguyên nhân, hậu quả… Cuộc khủng hoảng này vẫn đang diễn ra. Các biểu hiện của nó khi thì 'ngủ' khi 'phun trào' như núi lửa vậy.
Các ý kiến tranh luận đã đa chiều hơn và phân tích sâu hơn về thể chế trong cải cách giáo dục.
Truyền thông nhà nước có vẻ 'bớt định hướng' hơn cho chủ đề này, bởi vậy, các phản ánh sẽ làm rõ hơn câu trả lời : thể chế nào cho giáo dục trong quá trình cải cách ?
Có hai bài đáng chú ý liên quan trên trang GD.NET ngày 12/9/2018. Bài thứ nhất có tên : 'Giáo sư Nguyễn Xuân Hãn thất kinh với Tổng chủ biên lý giải thay sách giáo khoa'.
Từ góc độ người làm khoa học, Giáo sư Nguyễn Xuân Hãn sau khi đã liệt kê lại các nghị quyết của Đảng có liên quan cải cách giáo dục từ Nghị quyết số 14-NQ/TW của Bộ chính trị ra ngày 11/1/1979 đến Nghị quyết 29-NQ/TW tại Hội nghị Trung ương 8 khóa XI, ngày 1/11/2013, ông đặt câu hỏi vì sao trong suốt 40 năm đó vẫn chưa có được sách giáo khoa chuẩn.
Ông lý giải nguyên nhân và cho rằng 'tư duy đổi mới trong làm sách hiện nay đi theo hướng ngược lại 180 độ với tiền nhân'. Ông muốn có một 'chuẩn kiến thức' theo hệ thống tri thức của nhân loại, bao gồm 'Kiến thức cơ bản - các quy luật của tự nhiên và xã hội, tinh hoa nhất của loài người, ít thay đổi', và 'Kiến thức ứng dụng các kiến thức cơ bản vào cuộc sống, luôn luôn đa dạng và biến động'.
Có thể đồng tình với quan điểm này về đại thể. Tuy nhiên, với cách hiểu khác nhau về 'quy luật xã hội', đặc biệt là sự diễn giải nó, thậm chí duy ý chí, cho phù hợp với chế độ xã hội cụ thể tạo nên những rào cản cho việc thay đổi thể chế nói chung và thể chế giáo dục nói riêng
Bài thứ hai là 'Chủ tịch Quốc hội : Thực nghiệm gì mà mấy chục năm, học sinh khổ quá'. Bài báo tường thuật khái quát phiên họp thứ 27 ngày 12/9 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục cho ý kiến về dự án Luật Giáo dục sửa đổi. Các ý kiến cho thấy Luật Giáo dục còn nhiều điều cần sửa, nhiều vấn đề tồn đọng từ lâu như nội dung kiến thức 'hàn lâm', áp đặt, thiếu tự nhiên không phù hợp với trẻ, chương trình học quá tải, nội dung sách giáo khoa hay thay đổi và độc quyền phát hành gây lãng phí tiền của xã hội…
Các thành viên của Uỷ ban đã tỏ thái độ không đồng tình với vấn đề 'thí điểm' chương trình, sách giáo khoa. Chủ tịch Quốc hội đã nhận xét bức xúc như tựa đề của bài báo.
Chính phủ và ý thức hệ
Tại sao 'Thí điểm, thực nghiệm' mặc dù 'còn thiếu khuôn khổ pháp lý', nhưng vẫn diễn ra trong thời gian dài và trên diện rộng ? Ông Phó thủ tướng giải trình rằng 'Chính phủ không có chủ trương cải cách tiếng Việt'.
Trong điều kiện còn không ít chính sách giáo dục xa rời thực tế và việc thực thi không được công khai minh bạch, thiếu trách nhiệm giải trình và quyền lực không được kiểm soát, bộ máy và cán bộ tha hoá phẩm chất, lối sống… Thường trực Ủy ban đề xuất bổ sung quy định Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ trước khi quyết định thí điểm chính sách mới trong giáo dục… Liệu Quốc hội có giám sát được Chính phủ ?
Báo chí phản ánh thực chất và mạnh mẽ hơn những bức xúc và nêu sự cần thiết phải thay đổi thể chế, cơ chế giáo dục, đặc biệt khai thác chủ đề về nhóm lợi ích, tăng phản biện đối với hoạch định và thực thi chính sách, tạo dư luận ủng hộ đổi mới kể cả một số vấn đề được coi là 'nhạy cảm'.
Thể chế giáo dục là một bộ phận cấu thành của thể chế quốc gia. Cải cách giáo dục bao gồm cải cách thể chế giáo dục, trong đó Luật giáo dục phải được xây dựng và hoàn thiện đồng thời với sự thay đổi bộ máy, nhân sự quản lý giáo dục.
Hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu đã sụp đổ cùng với những chuẩn mực duy ý chí, đặc biệt về tự do và dân chủ, sao cho khác biệt với các giá trị phổ quát được hình thành trong quá trình phát triển thị trường - nền tảng kinh tế của xã hội tư bản.
Tuy nhiên ở Việt Nam, ý thức hệ giáo điều trong quá trình chuyển đổi sang kinh tế thị trường vẫn gây nên sự ngộ nhận chủ nghĩa xã hội là mục tiêu cải cách khiến cho mục đích giáo dục hướng đến xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa, thiếu tính thực tế, sai với lẽ tự nhiên, sẽ cản trở cải cách thể chế giáo dục.
Giáo dục là lĩnh vực gắn với sự hình thành và phát triển năng lực và phẩm giá con người thông qua việc cung cấp kiến thức và kỹ năng cần thiết cho cuộc sống.
Thực tế đang đòi hỏi cải cách giáo dục loại bỏ 'căn bệnh' duy ý chí, ý thức hệ giáo điều, xây dựng hệ giá trị bền vững cho con người tuân theo các quy luật phát triển tự nhiên. Các yêu cầu này cấp thiết để thay đổi thể chế giáo dục hiện nay ở Việt Nam để đảm bảo tính khả thi cho các chính sách giáo dục đúng đắn, phù hợp với thực tế, vì sự phát triển con người.
Phạm Quý Thọ
Nguồn : BBC, 13/09/2018
Tác giả Phạm Quý Thọ là chuyên gia về chính sách công, nguyên Chủ nhiệm Khoa Chính sách công, Học viện Chính sách và phát triển, thuộc Bộ Kế hoạch và đầu tư Việt Nam.
Sau 40 năm dạy thử, đến nay bộ tài liệu Tiếng Việt 1 Công nghệ giáo dục vẫn tiếp tục được dạy "thí điểm" cho 800.000 học sinh tiểu học, tự nó đã là một vấn đề xã hội đáng quan tâm.
Bộ tài liệu Tiếng Việt 1 Công nghệ giáo dục vẫn tiếp tục được dạy "thí điểm" cho 800.000 học sinh tiểu học, tự nó đã là một vấn đề xã hội đáng quan tâm
Cách dạy đánh vần C, K, Q đều là "cờ" và cách dạy tiếng Việt theo hình vuông, tròn, tam giác cũng sau 40 năm mới được đem ra tranh cãi cho thấy câu chuyện không đơn giản chút nào.
Hiểu rõ về nhóm lợi ích và phương cách bảo vệ lợi ích bên trong ngành giáo dục sẽ giúp chúng ta hiểu thêm về tình trạng giáo dục "buôn chữ, bán sách" tại Việt Nam.
Nhóm lợi ích thời toàn trị
Tại miền Bắc trước 1975, giáo dục và đào tạo con người hoàn toàn nằm trong kế hoạch Nhà nước.
Ai được đi học ? Học cái gì ? Học như thế nào ? Học ở đâu ? Học ai ? Học để làm gì ? Tùy thuộc vào Nghị quyết của Đảng và Nhà nước.
Nội dung dạy, sách giáo khoa, phương cách giảng dạy, trường lớp, đến cuộc sống cả của thầy giáo lẫn học trò đều được Đảng và Nhà nước lo cho.
Khi học xong có sẵn vị trí được Đảng và Nhà nước thu xếp để đi làm.
Trên lý thuyết guồng máy chịu ảnh hưởng kế hoạch hóa kiểu Liên Xô. Nhưng trên thực tế giáo dục, văn hóa, nghệ thuật, văn nghệ, chính trị, tư tưởng nói chung toàn là xã hội miền Bắc chịu ảnh hưởng nặng nề của Trung Quốc.
Ngành giáo dục được hoàn toàn định hướng theo lợi ích của Đảng và của Nhà nước nên khi ấy lợi ích cá nhân và lợi ích nhóm còn rất hạn chế.
Nhóm lợi ích bắt đầu công khai
Theo tin trên báo chí, giáo sư Hồ Ngọc Đại là con rể của Tổng Bí thư Lê Duẩn, được gởi học ở Trung Quốc rồi tiếp tục sang Liên Xô du học.
Ngay khi về nước năm 1978, ông được Liên Xô tài trợ mở Trường Thực nghiệm Giảng Võ dạy theo phương cách thực nghiệm của Liên Xô.
Bộ tài liệu dạy tiếng Việt hình vuông, tròn, tam giác đã bắt đầu mang vào thử nghiệm ngay khi trường được mở.
Nhưng vì số lượng học sinh có giới hạn nên việc chọn học sinh vào trường theo tiêu chuẩn quen biết và gởi gấm. Kết quả là hầu hết học sinh là con em trong ngành giáo dục.
Trường Thực Nghiệm Giảng Võ một hình thức công khai đầu tiên của nhóm lợi ích. Liên quan đến lợi ích tinh thần hơn là tiền bạc.
Thầy được dạy điều mình tin không dạy theo Nghị quyết. Phụ huynh được chọn lựa việc học cho con em.
Nếu nhóm lợi ích mang lợi ích thiết thực cho xã hội thì đó là một điều đáng mừng.
Nhóm lợi ích phát triển
Để thống nhất giáo dục, bộ sách giáo khoa đầu tiên được soạn dạy bắt đầu từ năm 1981 hoàn tất năm 1992.
Mặc dù là con rể của Lê Duẩn nhưng cách suy nghĩ của Giáo sư Hồ Ngọc Đại là cách suy nghĩ phản giáo dục chính thống, phản giáo dục cách mạng không tuân theo Nghị Quyết như ông đã bộc lộ trên Báo điện tử Giáo dục Việt Nam ngày 15/6/2014 :
"Chúng ta dạy hiện nay là dạy bắt chước, bắt chước thế nào cho khéo nhất và như vậy như việc chúng ta dạy khỉ".
Cách suy nghĩ này động chạm đến chuyên môn và quyền lợi của trường phái chính thống muốn bảo vệ giáo dục mang nặng dấu ấn Trung Quốc thời Mao Chủ Tịch và của đa số giới chức cầm quyền thời đó.
Thời kỳ này, Liên Xô suy yếu và cuối cùng sụp đổ. Trong khi đó Trung Quốc đang cải cách, vươn lên, nên ý thức hệ chính thống hoàn toàn thắng thế.
Nhờ là con rể của Lê Duẩn nên ông mới không bị đi học tập cải tạo, nhưng phương cách thực nghiệm và sách giáo khoa của ông được đưa ra biên giới dạy cho trẻ em vùng núi.
Cha mẹ các em vùng núi không nói tiếng Việt, không biết viết chữ. Con em họ được đến trường có miếng ăn là họ mừng rồi.
Đến năm 1989, Trường Thực nghiệm Giảng Võ cũng trở thành trường Trung học Phổ thông Thực nghiệm.
Từ năm 1980, việc cho mướn, bán sách giáo khoa, thu phí, học thêm, chạy tiền để con được đi học chỗ tốt đã bắt đầu hoạt động công khai. Đồng tiền bắt đầu ảnh hưởng nhóm giáo dục chính thống.
Rõ ràng nhóm lợi ích trong ngành giáo dục đã tồn tại từ lâu, không như một số người cho rằng nhóm lợi ích chỉ bắt đầu khi Việt Nam theo kinh tế thị trường.
Ba lần thay sách giáo khoa
Lần thay sách giáo khoa thứ nhất 1981-1992 vừa xong, tháng 10/1993 Bộ Giáo Dục đã vay được 78 triệu Mỹ kim từ Ngân hàng Thế giới cho Dự án Phát triển Giáo dục.
Bên cạnh đó, Việt Nam đã có nhiều khoản vay khác từ nguồn vốn ODA để phục vụ cùng mục tiêu.
Chương trình đổi mới giáo dục và sách giáo khoa cho ra bộ sách giáo khoa thứ hai 1996-2008.
Gây tốn kém ngân sách nhưng bộ sách giáo khoa mới bị chỉ trích là không có gì mới lạ, vẫn rập khuôn sao chép bộ giáo khoa cũ với nhiều lầm lỗi nghiêm trọng.
Quốc hội khóa 10 năm 2000 thông qua Nghị quyết 40 về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, quy định cả nước chỉ dùng chung một bộ sách giáo khoa và bảo vệ Bộ Giáo dục độc quyền trong việc in và bán sách giáo khoa cũng như tìm viện trợ ODA từ quốc tế.
Bộ sách giáo khoa thứ hai vừa xong năm 2008 thì Bộ Giáo dục lại bắt đầu thực hiện Đề án Đổi mới chương trình và thay sách giáo khoa một lần nữa.
Đề án bắt đầu soạn vào năm 2009, đưa ra từ 2011, được duyệt từ 2014 và bắt đầu áp dụng từ niên khóa 2019-2020.
Trường học mới Việt Nam
Khoảng năm 2010, Bộ Giáo dục còn nhận được từ Quỹ hỗ trợ toàn cầu về giáo dục của Liên Hiệp Quốc tài trợ 84,6 triệu Mỹ để đầu tư cho Giáo dục tiểu học xây dựng Dự án Mô hình trường học mới Việt Nam.
Mô hình 'Trường học mới' được thí điểm tại 1.447 trường tiểu học trên toàn quốc.
Trường học mới bắt đầu từ lớp 2. Lớp 1 là các lớp thí điểm học sách giáo khoa công nghệ giáo dục của Giáo sư Hồ Ngọc Đại.
Tài liệu Trường học mới dạy dựa trên sách lớp 2 một số môn học tại Colombia rồi biên soạn lại dựa vào bộ sách giáo khoa chính thống.
Mô hình Trường học mới bị chỉ trích là không hơn gì loại Trường học cũ thậm chí còn kém hơn vì thiếu ngân sách, thiếu sửa soạn, thiếu huấn luyện, được áp dụng tràn lan và ý thức hệ không có gì thay đổi.
Tài liệu Công nghệ Giáo dục
Giáo sư Hồ Ngọc Đại công khai cho biết Nguyên Bộ trưởng Phạm Vũ Luận đã "lách luật", cho phép dạy "thí điểm" các tài liệu Công nghệ Giáo dục.
Giáo sư Hồ Ngọc Đại nói về "Công nghệ Giáo dục" -VTC1, 10/09/2018
Các tài liệu này không phải là sách giáo khoa nên chỉ được dạy "thí điểm", nhưng chính Bộ trưởng Phạm Vũ Luận khi còn tại chức xuống tận các địa phương để đẩy mạnh chương trình thí điểm nhằm "buôn chữ, bán sách".
Rõ ràng nhóm lợi ích khai thác Công nghệ Giáo dục đã ảnh hưởng lên tới tận Bộ trưởng Phạm Vũ Luận và cả Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ khi cho phép tiếp tục "thí điểm" trên 800.000 học sinh.
Chỉ riêng năm học 2018-2019 có 800.000 học sinh được dạy thí điểm. Mỗi bộ sách Tiếng Việt 1 Công nghệ Giáo dục giá 340.000 đồng nếu 800.000 phụ huynh phải bỏ ra mua sách thì đã lên đến 272 tỷ đồng.
Số tiền không phải là nhỏ, chưa kể ngân sách và ưu đãi dành cho việc dạy Công nghệ Giáo dục.
Vì vậy, xã hội cần được biết rõ ai là người hưởng lợi về tiền bạc từ các quyết định thí điểm này.
Giáo dục thực nghiệm
Phương cách Công nghệ Giáo dục được Giáo sư Hồ Ngọc Đại giải thích như sau :
"Học sinh tự học hết, giáo viên chỉ hướng dẫn quá trình tự học, hướng dẫn học sinh tự làm lấy bài vở, nhà trường lo hết việc giáo dục, về nhà học sinh không cần phải học thêm".
50 năm về trước, trên Đài Truyền hình Sài Gòn băng tầng số 9, đã có chương trình 'Học mà chơi - Chơi mà học' dạy theo phương cách thực hành cho học sinh xem chơi, nên người miền Nam trước 1975 đã biết về giáo dục thực hành.
Tìm hiểu về thầy Đại tôi nhận ra khá nhiều suy nghĩ của thầy Đại về giáo dục, thật ra không hơn gì phe chính thống.
Lấy thí dụ thầy Đại là còn trăm nghìn các cô các thầy dạy thực nghiệm khác, họ là con người, nên mỗi người truyền đạt giáo dục mỗi khác, họ không thể theo mô hình thầy Đại đưa ra hay lấy thầy Đại làm gương được.
Tôi được hưởng nền giáo dục ở miền Nam tự do, ở đó mỗi thầy mỗi cô dạy mỗi khác và đều được học trò kính mến một cách khác nhau.
Có được sống tự do mới hiểu thế nào là tự do và hiểu tại sao người miền Nam chúng tôi đánh đổi mạng sống để đi tìm tự do.
Tại Úc học sinh tiểu học không sử dụng sách giáo khoa. Mỗi ngày các em đến lớp cô thầy phát cho tài liệu được in bằng máy photocopy xong hướng dẫn các em cho đến khi cả lớp nắm vững bài học. Về nhà các em không cần ôn bài, làm bài gì nữa.
Các em lớp lớn mỗi tuần tự chọn sách truyện mang về tự đọc xong vào lớp kể lại hay thảo luận với bạn bè.
Cha mẹ chỉ có mỗi việc là ký xác nhận các em ở nhà có tự đọc sách.
Thầy cô không cho điểm nhưng cuối mỗi học kỳ có đánh giá việc học các em gởi về cho cha mẹ. Giáo viên có gặp riêng cha mẹ và học sinh để nâng đỡ các em khi cần.
Nền giáo dục Úc dựa trên nguyên tắc tổ chức bất vụ lợi (non-profit organisation) trái ngược với hiện trạng "buôn chữ, bán sách" như tại Việt Nam ngày nay.
Tôi được dạy đếm và làm toán cộng trừ bằng bó đũa trước khi được dạy số, dạy tính toán cộng trừ bằng số.
Bởi thế phương cách dạy tiếng Việt theo hình vuông, tròn, tam giác theo tôi nghĩ chẳng có gì là mới lạ.
Điều đáng nói là phương cách này đã được "thí điểm" trên hằng triệu trẻ em từ 40 năm qua mà cả xã hội không hề hay biết vì không hề được giáo sư Đại đem ra công khai bàn luận.
Giáo dục là trách nhiệm của toàn xã hội không phải của riêng những người làm chuyên môn hay của thể chế chính trị.
Việc sách giáo khoa phải được Bộ Giáo dục kiểm duyệt là lý do chính trị không phải về chuyên môn.
Thầy cô và phụ huynh chính là những người có bổn phận và trách nhiệm chọn sách giáo khoa, chọn phương cách dạy, chọn trường lớp và ngay cả chọn một nền giáo dục cho học sinh.
Phụ huynh có bổn phận và trách nhiệm chọn thầy cô thích hợp cho con em mình.
Thầy cô cũng phải được quyền từ chối dạy các em không thích hợp với lớp họ dạy.
Ngày nay nhiều phụ huynh có tiền gởi con em ra nước ngoài học vì họ không còn tin vào giáo dục tại Việt Nam.
Tại Việt Nam ngày nay có khá nhiều trường tư thục ngoại quốc dạy theo chương trình ngoại quốc nên những trường thực nghiệm được hoạt động là chuyện bình thường.
Giáo sư Ngô Bảo Châu học chữ vuông, tròn
Giáo sư Hồ Ngọc Đại vừa rồi thố lộ "Ngô Bảo Châu không phải học trò tôi tự hào nhất mà là một cậu sửa xe".
Lời thổ lộ này nếu là người khác không có gì đáng nói. Nhưng với một người thầy một người làm giáo dục lại công khai so sánh trò này với trò khác theo tôi là một điều không nên.
Riêng với thầy Đại lại còn mâu thuẫn với chủ trương không chấm điểm học trò.
Thầy Đại còn cho biết "Kỳ 1 của lớp Giáo sư Ngô Bảo Châu không học chữ mà chỉ học hình vuông, tròn", nhưng lại không nói rõ có phải là nhờ học Trường Thực nghiệm Giảng Võ năm 1978 mà giáo sư Châu trở nên nổi tiếng hay không.
Giáo sư Ngô Bảo Châu được đào tạo chuyên môn và thành công tại Pháp, một môi trường giáo dục hoàn toàn khác với môi trường giáo dục Việt Nam.
Riêng Giáo sư Ngô Bảo Châu đã có lần 'bật mí' về nguyên nhân chinh phục toán học của mình là vào năm học lớp 6, khi ấy 12 tuổi :
"Tôi may mắn được học với các thầy cô giáo giỏi, tâm huyết với học trò khi học cấp 2. Các thầy cô đã khuyến khích, giúp tôi đối diện với thách thức, làm tôi tự ái khi thi trượt vào lớp chuyên. Bởi khi gặp lại, các thầy cô đều nói với tôi rằng : Em rất ít có cơ hội vào lớp đó. Điều này khiến tôi không muốn gặp lại giáo viên của mình và vùi đầu vào… học, đấy cũng là lý do khiến tôi yêu thích môn toán hơn".
Về sách giáo khoa trong một bài viết trên báo Tuổi trẻ ngày 11/5/2014, Giáo sư Ngô Bảo Châu cho ý kiến nên : "công bố hoàn toàn nội dung sách giáo khoa lên mạng".
Mọi sách giáo khoa kể cả tài liệu Tiếng Việt Công nghệ Giáo dục đều được soạn từ ngân quỹ quốc gia nên lẽ ra mọi người được quyền in để sử dụng, việc độc quyền xuất bản rồi bán như hiện nay là hoàn toàn sai trái.
Cần thay đổi thể chế
Việt Nam ngày nay kinh tế mở cho một nhóm người đi buôn quyết định, trong khi chính trị vẫn đóng do một nhóm người cầm quyền quyết định nên các nhóm lợi ích mới cấu kết tranh nhau tiếp tục đưa trẻ em ra làm vật thí nghiệm.
Tiếng nói của người dân trong việc đóng thuế, chi thu ngân sách, vay mượn quốc tế hầu như không có.
Tiếng nói của Nghiệp đoàn Giáo chức đại diện cho thầy cô tầng lớp bị ảnh hưởng trực tiếp các cuộc tranh giành phe nhóm trong ngành giáo dục hầu như không có.
Tiếng nói của Hội Phụ huynh học sinh về thân phận họ và số phận con em mình bị liên tục mang ra làm thí nghiệm cũng hầu như không có.
Ý thức hệ và guồng máy đã hỏng nên càng "cải cách" lại càng sa lầy, vì thế việc thay đổi thể chế là một nhu cầu thiết yếu cho Việt Nam.
Có thay đổi thể chế mới có được một nền giáo dục tự do và lành mạnh đào tạo những thế hệ tiếp nối đầy đủ đức, trí và tài vừa giữ gìn đất nước vừa đưa đất nước đi lên kịp đà tiến bộ của nhân loại.
Melbourne, Úc Đại Lợi, 11/9/2018
Nguyễn Quang Duy
Báo Pháp Luật Thành phố Hồ Chí Minh có bài "Kỳ thi Trung học phổ thông quốc gia : Cần cuộc đại phẫu !" rằng : "Sau những sự cố nghiêm trọng ở Hà Giang, Sơn La và Hòa Bình, ngành giáo dục nếu không "đại phẫu" thì cũng phải "tiểu phẫu" kỳ thi Trung học phổ thông quốc gia để bịt lỗ hổng".
Sau những sự cố nghiêm trọng ở Hà Giang, Sơn La và Hòa Bình, ngành giáo dục nếu không “đại phẫu” thì cũng phải “tiểu phẫu” kỳ thi Trung học phổ thông quốc gia để bịt lỗ hổng.
Thực tế, từ năm 1975 đến nay có ai nhớ được nền giáo dục Việt Nam dưới sự lãnh đạo của đảng và nhà nước cộng sản đã trải qua bao nhiều lần sửa chữa, cải cách, cải tiến (hay cải… lùi ?), thay đổi cứ xoành xoạch từ chữ viết, cách phát âm, bộ chữ cái, sách giáo khoa, chương trình học, việc tổ chức thi cử, v.v... ? Bao nhiêu thế hệ học sinh Việt Nam đã bị làm "chuột bạch" cho vô số lần thí nghiệm hỏng bét đó ? Nhưng cứ càng "cải" thì càng nát bét, còn người dân thì đổ xô nhau cho con đi du học, như một cách "tị nạn giáo dục" !
Rồi lại còn mơ học theo phương pháp, hệ thống giáo dục của Singapore, Phần Lan...gi đó. Nói thật, trước khi mơ xa như vậy (mà khó thành công lắm vì mỗi nước từ hoàn cảnh kinh tế, bối cảnh văn hóa, lịch sử, hệ thống chính trị... khác xa nhau), hãy học lại từ nền giáo dục của miền Nam Việt Nam trước năm 1975, vẫn còn khối điều hay và đáng học, mơ đâu cho xa. Nền giáo dục của miền Nam Việt Nam Cộng Hòa với triết lý giáo dục "dân tộc-nhân bản-khai phóng", "lấy con người làm gốc, lấy cuộc sống của con người làm căn bản, không xem con người như một phương tiện hay công cụ phục vụ cho mục tiêu của bất cứ cá nhân, đảng hay tổ chức nào… lấy quyền con người, quyền dân sự và lấy với bản Tuyên Ngôn Quốc Tế nhân quyền làm nền tảng để xây dựng con người" (trích "Ưu việt của giáo dục miền Nam" của tác giả Nguyễn Quang Duy, BBC).
…"Trong những thành tựu này, có thể nói, không gì sánh bằng nền giáo dục Việt Nam Cộng Hòa. Tuy non trẻ, ảnh hưởng của nó còn kéo dài, vị ngọt của nó còn thấm đẫm theo nhiều thế hệ người Việt ở hải ngoại lẫn quốc nội sau này. Việt Nam Cộng Hòa là một trong những quốc gia đưa giáo dục vào chính hiến pháp, bảo đảm công dân được học hành miễn phí, và nền đại học không bị chi phối bởi chánh trị. Giáo dục thời Việt Nam Cộng Hòa chú trọng các yếu tố nhân bản, dân tộc, và khai phóng, có thể kể vài con số ước lượng sơ khởi vào đầu thập niên 1970. Việt Nam Cộng Hòa có 2,5 triệu học trò tiểu học, trên nửa triệu học trò trung học, và hơn 100 ngàn sinh viên đại học.
Trên cả nước, số người biết đọc / viết chiếm khoảng 70% dân số. Ngành giáo dục Việt Nam Cộng Hòa có đến 3 máy chấm bài thi trắc nghiệm điện tử IBM thế hệ đầu của Mỹ. Lúc đó Singapore mới có 1 máy, và ở Việt Nam hơn ba mươi năm sau mới biết sử dụng trở lại... Việt Nam Cộng Hòa có hệ thống trường học cả công lẫn tư rất mạnh, ở mọi cấp học. Nhiều trường còn lưu danh đến ngày nay như : Viện Đại học Sài Gòn, Viện Đại học Huế, Viện Đại học Đà Lạt, Viện Đại học Vạn Hạnh, Viện Đại học Minh Đức, Học viện Quốc gia Hành chánh, trường Quốc gia Âm nhạc, trung học Pétrus Ký, Chu Văn An, Gia Long, Quốc Học (Huế), Nguyễn Đình Chiểu (Mỹ Tho), Lasan Taberd, Regina Pacis, Regina Mundi, Bác ái, v.v…" (Trích : "Việt Nam Cộng Hòa - Quốc gia trẻ trung của Đông Nam Á").
Đọc thêm : "Giáo dục trước và sau năm 1975", RFA, "Nền giáo dục ở miền nam 1954-1975", Nguyễn Thanh Liêm, "Nhìn lại nền Giáo dục Việt Nam Cộng Hòa : Sự tiếc nuối vô bờ bến", blog Huỳnh Minh Tú)…
Điều quan trọng nhất, giáo dục của Việt Nam Cộng Hòa không phải chỉ đào tạo ra những con người có kiến thức vững vàng, chuyên môn tốt (điều này thể hiện rất rõ khi so sánh trình độ chênh lệch từ học sinh, sinh viên, công nhân viên chức, kỹ sư bác sĩ... của miền Nam và miền Bắc sau khi thống nhất vào tháng 4/1975), mà nền giáo dục đó đã tạo ra những thế hệ con người có tư cách, có liêm sỉ, có tinh thần trách nhiệm với công việc và xã hội, có tinh thần quốc gia, dân tộc rất cao. Đồng thời nền giáo dục đó cũng đã tạo ra một môi trường giáo dục đàng hoàng, thầy ra thầy, trò ra trò.
Còn bây giờ ?
Một nền giáo dục không có tính triết lý giáo dục, nhồi sọ, nặng tính tuyên truyền, lạc hậu, chạy theo thành tích, không đặt mục tiêu đào tạo Con Người với đầy đủ phẩm chất làm người, phẩm chất công dân mà chỉ nhằm đào tạo những tầng lớp thanh thiếu niên bàng quan về chính trị, vô cảm với thực trạng của đất nước xã hội, học để lấy bằng ra làm quan hay kiếm tiền, kiếm một chỗ đứng trong xã hội… Sau hơn 40 năm, hai hậu quả nặng nề nhất từ nền giáo dục này là bệnh thành tích và gian dối, dối trá, ngày càng trơ trẽn, lộ liễu hơn.
Trong kỳ thi tốt nghiệp Trung học phổ thông 2018 vừa qua, cho đến nay đã có vài địa phương như Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình…bị phát hiện gian lận, nâng điểm, sửa điểm cho hàng trăm thí sinh ; nhưng ai dám chắc rằng chỉ những nơi này mới có gian lận ? Báo VietnamNet có bài "Sau gian lận thi cử ở Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình...còn gì nữa ?", qua phần trả lời phỏng vấn của các ông Nguyễn Văn Ngai, nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh, ông Nguyễn Hữu Tài, Trưởng phòng Khảo thí và Kiểm định chất lượng, Sở Giáo dục và đào tạo Tây Ninh, và thầy giáo Đỗ Việt Khoa, giáo viên Trường Trung học phổ thông Thường Tín, huyện Thường Tín, Hà Nội, người 12 năm trước đã lên tiếng tố cáo gian lận ở trường Trường Trung học phổ thông Phú Xuyên A (Hà Tây cũ, nay thuộc Hà Nội) cho chúng ta thấy hiện tượng gian lận trong hệ thống thi cử ở Việt Nam đã có từ lâu ! Và do không giải quyết tận gốc rễ của vấn đề, không xử phạt nặng nên những chuyện tiêu cực vẫn tiếp tục xảy ra, với mức độ ngày càng nghiêm trọng hơn !
Giáo dục lẽ ra phải là một ngành đàng hoàng tử tế, nhưng lâu nay không ai còn lạ gì những chuyện gian dối của ngành giáo dục như "chạy" điểm, mua bằng, xài bằng giả… Hệ quả là những con người không có đủ kiến thức, trình độ, năng lực nhưng vẫn vào được những trường đại học ngon lành, tốt nghiệp, có bằng cấp…trở thành kỹ sư, bác sĩ, giáo sư, quan chức…và họ đã gây ra bao nhiêu tai họa cho xã hội vì sự dốt nát của mình.
Mới đây, bài báo "Đào tạo phi công Vietnam Airlines, trắng trợn ra giá cả chục ngàn USD ?" (báo GDVN) đề cập đến việc Đại biểu Quốc hội Nguyễn Sỹ Cương-Phó chủ nhiệm Ủy ban đối ngoại của Quốc hội có văn bản gửi Bộ trưởng Bộ Giao thông và vận tải, ông Nguyễn Văn Thể, đề nghị làm rõ những tiêu cực trong đào tạo bay của Tổng Công ty hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines), khiến dư luận không khỏi lo lắng. Một ngành đòi hỏi phải được đào tạo nghiêm túc, với những quy định cực kỳ khắt khe như phi công mà cũng có thể có những tiêu cực trong quá trình huấn luyện, kiểm tra, phỏng vấn… thì quá nguy hiểm !
Một ngành cũng rất quan trọng vì liên quan trực tiếp đến sinh mạng con người là ngành Y thì cũng nhan nhản những vụ scandal xài bằng giả, ngay cả ông Cựu Thứ trưởng Bộ Y tế Cao Minh Quang cũng dính scandal gian dối bằng cấp ("Thứ trưởng Bộ Y tế khai gian học vị tiến sĩ", VnExpress) và dám chắc nếu khui ra thì quan chức ngành Y nói riêng và Việt Nam nói chung có khối người gian dối trong chuyện học hành, bằng cấp !
Báo Việt Nam Mới có bài "Hoảng hồn đào tạo cử nhân y dược : Cứ nộp tiền thi là đỗ !". Bài báo cho biết : "…Tiếp tục điều tra theo thông tin bạn đọc phản ánh về những sai phạm tại Trường mầm non Việt Úc (hay tên gọi là Trung cấp Việt Úc), ngày 1/8, PV được bạn đọc chuyển cho một tờ thông báo tuyển sinh của trường này và nói : "Bất cứ ai có nhu cầu học liên thông lên đại học mà là đại học dược hẳn hoi, chỉ cần nộp tiền, hồ sơ vào trường Việt Úc sẽ được nhận ngay" !
Đúng là "hoảng hồn" thật ! Trước đây chưa phát hiện vụ "cứ có tiền là đỗ" mà ngành Y của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã có bao nhiêu vụ sai sót, nhầm lẫn, bao nhiêu vụ bê bối kinh hoàng như đau chân trái thì mổ chân phải, đau một quả thận thì "lỡ" tay cắt cả hai "Những vụ mổ nhầm, cắt nhầm tai hại của ngành Y tế", 24 giờ, "5 sự việc gây phẫn nộ của ngành y năm 2016", Zing. vn), đàn ông đi khám thì lại nhận được phiếu siêu âm... tử cung và buồng trứng ("Nam bệnh nhân bàng hoàng vì bác sĩ chẩn đoán "tử cung và buồng trứng", Dân Trí), chân đau bình thường thì lại bó bột quá chặt đến nỗi hoại tử phải cắt cụt chân ("Vụ nữ sinh bị cắt cụt chân : "Gia đình tôi đã nhiều lần cầu cứu bác sĩ", Dân Trí) v.v...
Chuyên môn của nhiều y bác sĩ, cán bộ ngành Y đã kém mà vấn đề y đức càng tệ hơn. Dư luận vẫn còn nhớ hàng loạt vụ bê bối như hàng ngàn bệnh nhân bị "nhân bản" phiếu xét nghiệm tại Bệnh viện Đa khoa Hoài Đức, Hà Nội năm 2013, hàng ngàn bệnh nhân bị tráo nhân thủy tinh thể kém chất lượng ở Bệnh viện Mắt, Hà Nội năm 2013 hay vụ án Việt Nam Pharma buôn lậu thuốc chữa ung thư giả năm 2017…
Những vụ này gây rúng động dư luận vì tính chất vô lương tâm đến tột cùng của những con người khoác trên mình chiếc áo trắng tinh khiết của ngành Y nhưng vì tiền mà có thể nhúng tay thực hiện những việc làm gian dối, tàn nhẫn, bất chấp hậu quả. Thứ hai là tính nghiêm trọng của vấn đề xét trên hậu quả do sự việc gây ra đối với bệnh nhân, cuối cùng là quy mô của sự việc !
Còn ở mức độ lẻ tẻ cá nhân như bệnh nhi, bệnh nhân tử vong vì y tá, bác sĩ cho uống lộn thuốc, đi khám thai bị phát nhầm thuốc phá thai khiến sẩy thai ("3 bà bầu bị phát nhầm thuốc phá thai, một người mất con", Dân Trí) hay bác sĩ ném xác bệnh nhân xuống sông ("Bác sĩ thẩm mỹ gây chết bệnh nhân rồi vứt xác xuống sông Hồng", Thanh Niên) v.v… thì vô số kể.
Một sự thật đáng buồn, nếu nhìn vào xã hội Việt Nam bây giờ chúng ta sẽ thấy sự gian dối, phơi bày khắp mọi lĩnh vực, mọi ngành nghề, từ trung ương đến địa phương.
Mới đây, lại đến vụ gần 600 hồ sơ thương binh giả được phát hiện ở Nghệ An, tức là không phải thương binh nhưng lợi dụng sơ hở của pháp luật để làm hồ sơ thương binh nhằm trục lợi chính sách. ("Gần 600 thương binh giả tại Nghệ An : Bộ Lao động, thương binh và xã hội lên tiếng", báo Giao Thông). Người dân không khỏi nghi ngờ, riêng Nghệ An đã có gần 600 thương binh giả, vậy cả nước có bao nhiêu ? Rồi còn các diện khác cũng được hưởng những chính sách của nhà nước (thực tế là tiền thuế của dân) như Thanh Niên Xung phong, Gia đình có công với cách mạng… liệu có hiện tượng làm giả này ?
Cứ mỗi lần xảy ra một vụ bê bối nào đó, chúng ta tưởng như đã đến tột đỉnh của sự gian dối, liêm sỉ, vô lương tâm của con ngưởi nhưng không, sau đó lại xảy ra những vụ khác, với mức độ còn nặng hơn.
Tại sao vậy ?
Đó chính là hậu quả của một nền giáo dục không đặt nặng giáo dục cho con người những phẩm chất làm người, lòng tự trọng, tinh thần trách nhiệm, tính trung thực, sự tử tế…
Nhưng suy cho cùng, giáo dục Việt Nam cũng chỉ là "nạn nhân" của một hệ thống chính trị độc tài, ngu dân mà thôi. Nhìn lại sở dĩ giáo dục Việt Nam Cộng Hòa trước đây đạt được những thành tựu trong đào tạo Con Người là vì môi trường giáo dục nói riêng và cả miền Nam Việt Nam trước năm 1975 nói chung có sự tự do, dân chủ, tôn trọng cá nhân, tôn trọng Quyền Con Người, cho dù nền dân chủ ấy còn non trẻ và có những khiếm khuyết, cộng thêm hoàn cảnh chiến tranh có nhiều khó khăn, cản trở việc xây dựng một xã hội thực sự tự do, bình yên, thịnh vượng.
Tất cả các nước có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới đều là những nước có hệ thống chính trị tự do dân chủ, có nền luật pháp mạnh mẽ, minh bạch.
Chính vì vậy, nếu không có một hệ thống chính trị tự do dân chủ thì không thể có một nền giáo dục tốt được ; và không thể đào tạo ra những con người vừa có kiến thức vững, chuyên môn tốt mà còn có nhân cách, có tinh thần trách nhiệm của một công dân được ! Có "tiểu phẫu", "đại phẫu" nền giáo dục này bao nhiêu lần nữa cũng vậy thôi !
Song Chi
Nguồn : RFA, 07/08/2018 (songchi's blog)
Một chuyện của mấy tuần hè nóng bức ở Việt Nam là cha mẹ 'thất thần', 'òa khóc', 'van xin' để con được vào lớp 10 công lập.
Một hội chợ du học tại Việt Nam : thanh thiếu niên muốn ra nước ngoài học vì các kỳ thi tuyển được cho là bình đẳng cơ hội
Chỉ riêng ở TPHCM, việc tăng điểm chuẩn vào trung học của nhiều trường công khiến chừng 33 nghìn em học sinh bị rớt ra, theo Tuổi Trẻ (05/07).
Chỗ còn lại cho các em là trường tư thục, phải trả tiền, hoặc trường nghề.
Luật phổ cập giáo dục ở Việt Nam vẫn chưa tính đến hết cấp trung học phổ thông, và đây là điều cần bàn.
So sánh đầu tàu kinh tế của Việt Nam là TP HCM với Thượng Hải của Trung Quốc ta thấy ở Việt Nam đang thua kém.
Tổ chức OECD nói Thượng Hải xứng đáng đi đầu không chỉ Trung Quốc mà của cả thế giới về việc đảm bảo trẻ em có được giáo dục tiểu học : 99,9%, và trung học : 97%, tính đến 2010.
Khu du lịch, di tích cách mạng Củ Chi : Di sản cuộc chiến ở Việt Nam vẫn tác động vào chế độ tuyển chọn trong giáo dục
Còn tại Anh Quốc, đúng là trước đây luật quy định tuổi thôi học (school leaving age) chỉ là 16, sau đó có tăng lên 17.
Nhưng từ 2015, chính phủ Anh nhận thức rằng học hết trung học hay trường nghề đến 18 tuổi sẽ giúp giới trẻ tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động toàn cầu.
Vì thế, các trường công có nhiệm vụ phải nhận hết mọi học sinh chừng nào các em chưa tròn 18 tuổi.
Những nơi thiếu trường thì chính quyền cho xây thêm.
Theo một kế hoạch của chính phủ công bố năm 2016 thì đến 2020 chỉ riêng xứ Anh (England) sẽ xây thêm 378 trường trung học và 1744 trường tiểu học.
Nếu thiếu niên 16 tuổi chọn học nghề (vocational training), đi thực tập học việc(apprenticeship), luật giáo dục bắt các hội đồng địa phương phải hỗ trợ tài chính.
Ở Việt Nam thì có vẻ như xu hướng xã hội hóa, cho mở trường tư đã đồng hành cùng sự cởi mở hơn về giáo dục.
Nhưng nếu trường công không nhận học sinh, gồm cả những em đạt 37,5 trên 40 điểm, câu hỏi là Bộ Giáo dục có phải đã lơ là trách nhiệm đảm bảo quyền giáo dục cho nhiều công dân trẻ tuổi ?
Việc có nhiều trường tư thục không nên coi là lý do để tước cơ hội cho học sinh vào trường công.
Vì như ở Anh và nhiều nước khác, trường tư đã có từ lâu, nhà nào đủ tiền thì cho con học, từ mẫu giáo, tiểu học đến trung học, đại học cũng được.
Nhưng quyền giáo dục công đã được Liên Hiệp Quốc công nhận thì chính quyền phải nỗ lực đảm bảo có chỗ cho học sinh.
Việc loại trừ học sinh bằng điểm số là đi ngược lại một xu hướng tiến bộ, không tạo ra xã hội bao dung (inclusive).
Ưu tiên mấy đời ?
Cùng lúc, hệ thống giáo dục Việt Nam lại đầy các thứ ưu tiên mà xét cho cùng là việc bớt miếng bánh của người này trao cho người kia.
Ở Việt Nam, thi cử và bằng cấp là chủ đề xã hội rất quan tâm
Ở cấp trên trung học, rất nhiều bộ ngành có trường đại học hoặc cao đẳng đào tạo con em công chức làm thế hệ kế tiếp.
Ngay từ khởi điểm, những bạn này đã có ưu thế hơn con dân thường.
Bên ngoài xã hội thì có chế độ cộng điểm dài dòng, phức tạp và không giống nước nào cả.
Các văn bản chính thức ở Việt Nam nêu ra một loại nhóm người được ưu tiên khi thi vào đại học, cao đẳng, từ dân tộc thiểu số, dân vùng xa, hải đảo, vùng núi, thương binh, bệnh binh, người có 'giấy chứng nhận người được hưởng chính sách như thương binh', tới quân nhân, công an tại ngũ, đã xuất ngũ...
Không ai nói có phải các nhóm cư dân đó thiếu gì về học thức, học lực, trí tuệ mà cần cộng điểm.
Nhưng cách ưu đãi này không chỉ dừng lại ở đời 1, mà còn kéo sang đời 2.
Trong 7-8 diện đối tượng ưu tiên, được cộng điểm, thì di sản chiến tranh, cách mạng (mới nhất cũng là năm 1945), được lưu truyền sang cả đời sau :
- Con của thương binh, liệt sĩ
- Con của người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học ;
- Con của người hoạt động cách mạng, hoạt động kháng chiến bị địch bắt tù, đày ;
- Con của người hoạt động kháng chiến giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc và làm nghĩa vụ quốc tế ;
- Con của người có công giúp đỡ cách mạng ;
Ngoài ra, người có cha mẹ được công nhận 'lao động ưu tú', 'thợ giỏi, nghệ nhân', có 'huy hiệu lao động sáng tạo'... cũng được ưu tiên khi thi đại học (đối tượng 07).
Những bằng khen, huy hiệu này thì phải có đến hàng triệu trong xã hội, và ưu tiên người này thì khỏi ưu tiên người kia, nên không khỏi gây ra bất công.
Tóm lại, hệ thống nói là bình đẳng nhưng có không ít người được hưởng quyền 'bình đẳng hơn' qua mạng lưới phân phát 'phiếu chen hàng'.
Việc này nhắc lại thời hậu chiến sau 1975, khi chủ nghĩa lý lịch từng rất nặng nề, khoét sâu chia rẽ xã hội.
Trường thi Bắc Kỳ năm 1888 : thời phong kiến Việt Nam có chế độ thi cử không cộng điểm
Sự nâng đỡ là để bù đắp cho thiệt thòi của một số giới bị ảnh hưởng của chiến sự nhưng kéo dài quá dễ tạo ra tâm lý 'ăn mày dĩ vãng' và khiến cả triệu người Việt Nam đến nay vẫn như thể còn là 'nạn nhân chiến tranh'.
Các nước khác ra sao ?
Các nước Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore có hệ thống giáo dục ưu việt hơn cả tại Châu Á vì hoàn toàn dựa trên 'meritocracy' : thăng tiến nhờ tài năng cá nhân.
So Singapore với Malaysia thì thấy rất rõ : cùng một gốc thuộc địa Anh, thậm chí từng cùng một liên bang nhưng Singapore bật lên, còn Malaysia, vì ưu tiên người bản địa Mã Lay qua chính sách 'bumiputera privilege' nên không tiến bằng.
Chính phủ Mahathir Mohamad đang phải tìm cách cải cách hệ thống ưu đãi này vì nó không chỉ gây bất công xã hội, tạo sự lười biếng mà chỉ còn làm nảy sinh các nhóm lợi ích khổng lồ về chính trị và kinh tế, kéo lùi Malaysia lại.
Trong phát biểu mới nhất tại Tokyo, bác sĩ Mahathir Mohamad nói người Malaysia cần học 'văn hóa Nhật Bản trong mọi mặt', nếu không Malaysia sẽ tụt hậu.
Trung Quốc từng có hệ thống giáo dục nhiều thứ hạng ưu tiên như Việt Nam.
Nhưng cải cách giáo dục năm 1985 cũng xóa đi rất nhiều rào cản, và càng gần đây Trung Quốc càng thí điểm để mô hình ở Thượng Hải giống với Hong Kong.
Từ Thượng Hải, Bắc Kinh và các đô thị Tier 1, họ sẽ lan rộng cách làm thành công ra cả nước.
Tháng 4/2018, Bộ Giáo dục Trung Quốc tuyên bố xóa bỏ năm diện đối tượng ưu tiên, cộng điểm (bonus points) cho kỳ thi 'cao khảo' (Gaokao) ở 18 tỉnh.
Nên nhớ cách cộng 5-20 điểm ở Trung Quốc không còn dựa trên lý lịch (nội chiến đã chấm dứt từ năm 1949), mà chỉ là điểm cho dân tộc thiểu số, cho thành tích thi học sinh giỏi (Olympiad), thể thao.
Nhưng báo chí Trung Quốc từ lâu đã cười các chuyện như thành tích bơi giúp học sinh thêm 5 điểm vào một đại học không có bể bơi.
Họ cũng nói chẳng đại học ở nước ngoài nào chấp nhận chuyện ưu tiên điểm cho người Trung Quốc thì vì sao tự người Trung Quốc lại phân biệt đối xử lẫn nhau.
Hoặc có sự phi lý khi học sinh thiểu số được cộng điểm Hán ngữ (không cần thiết vì tiếng này đã quá phổ biến) nhưng thi tiếng Anh (khó hơn) không được ưu tiên.
Bộ trưởng Trần Bảo Sinh cho biết sẽ hoàn toàn xóa bỏ hệ thống cộng điểm trên cả nước Trung Quốc vào năm 2020 để đảm bảo giáo dục thực sự công bằng.
Giáo dục Việt Nam cần học theo kinh nghiệm quốc tế và các láng giềng, mau mau tạo cơ hội bình đẳng cho tất cả, không loại trừ và cũng không nâng đỡ bất cứ ai.
Nguyễn Giang
Nguồn : BBC, 05/07/2018
Bài ‘Đánh Thức Tiềm Lực’ của nhà thơ Nguyễn Duy được trích đưa vào đề thi tốt nghiệp phổ thông quốc gia môn Văn năm nay. Một số ý kiến cho rằng sứ mệnh ‘đánh thức tiềm lực’ và ‘tiềm lực còn ngủ yên’ như trong đề bài đưa ra dành cho học sinh đã không còn phù hợp với thực tiễn ngày nay. RFA có bài tìm hiểu về chủ đề này với chính tác giả bài thơ cùng một số người khác.
Các em học sinh trung học tham dự lễ khai giảng năm học mới tại Hà Nội vào ngày 5 tháng 9 năm 2016. AFP
Nhiều ý kiến trên mạng xã hội hầu như đều cho rằng đề thi năm nay hay, có nhiều điểm để mổ sẻ và tràn đầy tính thời sự. Nghệ sĩ Huyền Đan bày tỏ chính kiến của mình khi được hỏi về tiềm lực nào còn ngủ yên.
Tiềm lực ngủ yên ở đây em phân tích hai khía cạnh. Một là tiềm lực nghĩa đen là thiên nhiên thì đối với em đã tan nát rồi. Bây giờ là đến thời kỳ con người phải phụng sự thiên nhiên thì đối với em tiềm lực đó không còn nữa. Còn tiềm lực về nghĩa bóng, về con người, về xã hội thì đối với mình vẫn còn niềm tin chứ. Mình vẫn mong là xã hội sẽ tốt hơn, đẹp hơn, và cơ bản là vấn đề nhìn nhận về quyền con người phải được trỗi dậy.
Tuy vậy, Huyền Đan nhận xét tư duy ‘đánh thức tiềm lực’ trong trích đoạn mà đề bài đưa ra là một tư duy cũ.
Đó là tư duy của cách đây hai ba chục năm trước. Thời Tố Hữu ngợi ca Việt Bắc, rừng vàng biển bạc, thời Việt Nam mình còn trù phú. Cái tư duy của trích đoạn bài thơ là muốn con người đánh lực tiềm lực để sở hữu thiên nhiên, còn những vấn đề xã hội sâu xa hơn thì có thể không đúng tầm của những em nhỏ học phổ thông dưới mái trường xã hội chủ nghĩa.
Đồng quan điểm trên với Huyền Đan, tác giả Nguyễn Duy cho biết rằng tiềm lực trong con người ở phần cuối của bài thơ, phần không được trích dẫn trong đề thi, mới là điều ông trăn trở hiện nay. Nhà thơ Nguyễn Duy cũng nhận xét tiềm lực thiên nhiên đã có rất nhiều thay đổi so với thời điểm ông sáng tác bài thơ hơn 30 năm về trước.
Tài nguyên thiên nhiên thì bị cạn kiệt, hao mòn nhiều lắm rồi. Nhưng còn tiềm lực trong con người thì trong giờ phút này vẫn còn ngủ yên. Nhưng điều quan trọng của bài thơ là ở phần cuối cơ chứ không phải ở phần đầu này. Phần đầu chỉ là mào đầu thôi mà phần cuối mới nói lên tiềm lực của con người.
Nhà thơ Nguyễn Duy. Photo : RFA
Tuy nhiên, nhà thơ Nguyễn Duy nhận định với đường lối giáo dục hiện hành, nhà trường Việt Nam vẫn chưa thể đưa đoạn cuối trong bài Đánh Thức Tiềm Lực của ông vào. Ông cung cấp cho Đài Á Châu Tự Do một số câu thơ, trích đoạn như sau.
Cần lưu ý/ lời nói thật thà có thể bị xử tội/ lời ninh hót dối lừa có thể được tuyên dương/ đạo đức giả có thể thành dịch tả/ lòng tốt lơ ngơ có thể lạc đường.
Từ xưa đến nay, vấn đề giáo dục luôn được giới lãnh đạo và trí thức đưa ra bàn luận nhằm xây dựng một hệ thống dạy học trang bị kỹ năng và nâng cao kiến thức cho học sinh, sinh viên, những người chủ tương lai của đất nước. Tuy vậy, chương trình giáo dục xã hội chủ nghĩa lâu nay có thể giúp ‘đánh thức tiềm lực’ của lớp trẻ ?
Huyền Đan nhận xét về nền giáo dục Việt Nam hiện nay.
Đối với em đó là một nền giáo dục một chiều, bảo thủ và ấu trĩ. Cho nên thật ra mình cần một nền giáo dục khai phóng hơn. Nếu những người làm giáo dục mà đánh thức tiềm lực đúng thì phải cải tổ một nền giáo dục đa chiều thôi. Nền giáo dục một chiều nó còn liên quan đến một vấn đề là : đề thi ra như vậy nhưng ba rem chấm điểm lại khác à. Hễ nói khác ba rem thì không có điểm. Mà không có điểm thì không vô được đại học vậy thôi.
Nhà thơ Nguyễn Duy thì thẳng thắn nhận xét rằng nền giáo dục Việt Nam từ xưa đến nay không chỉ bị chính trị hóa một chiều mà còn méo mó và sai lạc.
Một nền giáo dục hụt hẫng, méo mó và có thể nói là sai lạc về đường đối giáo dục. Theo chuẩn mực của giáo dục nhân loại thế giới thì ta vẫn bưng bít, áp đặt nhiều thứ lắm chứ không khai thác được cái tự chủ, sáng tạo của học sinh. Chương trình xã hội như Văn, Sử thì bị chính trị hóa quá mạnh, chính trị một chiều.
Bên cạnh nền giáo dục cần nhiều cải tổ, thái độ sống của những người xung quanh cũng góp phần xây dựng phẩm cách cho các em học sinh. Quan sát các buổi thi tốt nghiệp phổ thông năm nay, một giảng viên Đại học tại Sài Gòn trăn trở lên trang mạng cá nhân.
Thấy mấy đứa nhỏ thi cử tội quá, tương lai mù mịt với ba mớ kiến thức "cơ bản", không được trang bị bất kỳ hành trang nào để bước vào đời ngoài áp lực, căng thẳng và nỗi sợ hãi. Những ông cha bà mẹ thì cứ một kiểu không quan tâm đến sự đời, ra sao thì ra, làm sao mà thay đổi được..., chỉ cần hết lòng thương con… bỏ mặc một cái kết không có hậu cho cuộc sống tương lai của những đứa nhỏ.
Trước thái độ thờ ơ tình hình chính trị xã hội của nhiều người, nghệ sĩ Huyền Đan cho rằng các em học sinh hiện nay sẽ khó có được kiến thức và sự dũng cảm để bày tỏ chính kiến khi chính các thế hệ đi trước là những kẻ ‘đớn hèn.’
Vấn đề đặt ra là những em nhỏ ở lứa tuổi đó, đề bài đặt ra vấn đề nghị luận xã hội hay ho như vậy nhưng lại đâu đủ kiến thức để phản biện nghị luận xã hội. Rõ ràng là nhiều thế hệ khác cũng đâu nói, thầy cô cũng không nói, thầy cô cũng đớn hèn, nền giáo dục đớn hèn, cha mẹ chú dì cũng đớn hèn thì làm sao đủ kiến thức phản biện xã hội.
Huyền Đan cho biết thêm vấn đề phản biện nghị luận xã hội đòi hỏi một người phải trưởng thành trong nền tảng gọi là ‘quyền cơ bản của con người’ và đối với anh, muốn thay đổi thế hệ thế hệ trẻ thì đòi hỏi nhiều thế hệ khác cùng phải hành động, không thể im lặng một cách ‘đớn hèn.’
Nguồn : RFA, 26/06/2018
Gọi là "con buôn giáo dục" vì "giáo dục" được ông bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo xác nhận đó cũng chỉ là thứ "hàng hóa" được mua bán mà thôi.
Bộ trưởng giáo dục Phùng Xuân Nhạ nói : Giá dịch vụ đào tạo' là theo... Luật giá
Sao lại muốn thay "học phí" vốn đầy đủ, chính xác, tồn tại bao đời bằng cụm từ dài dòng và khập khiễng "giá dịch vụ đào tạo". Thì ra giờ là buôn bán giáo dục đây". Ông thầy giáo môn văn đã nghỉ hưu Phạm Hồng Phước nhận xét chua chát khi thấy báo chí đưa tin hôm 30/5, tại nghị trường khi trình bày về dự luật sửa đổi Luật Giáo dục Đại học, ông Phùng Xuân Nhạ đã nói rằng : "Giá dịch vụ đào tạo' là theo... Luật giá" (1).
Đúng là trong xã hội kim tiền thì cái gì cũng được định bằng giá. Ngay cả ghế ở Quốc hội cũng được đồn đoán là có thể "chạy" bằng cả bạc triệu đô-la kia mà (2).
Giờ là mùa thi : thi vào lớp 10, thi "2 trong 1" vừa tốt nghiệp phổ thông lớp 12, vừa vào đại học nên sẽ lắm chuyện "thi không ăn ớt thế mà cay". Nay với tuyên bố giữa chốn nghị trường của ngài bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ, tôi lại nhớ đến bốn câu thơ cũng của Tú Xương, nó 'cay thời, cay thế' lắm :
"Lẳng lặng mà nghe nó chúc sang :
Đứa thì mua tước, đứa mua quan
Phen này ông quyết đi buôn lọng
Vừa bán vừa la cũng đắt hàng".
Xem ra chốn quan trường, chức tước, danh vị thời nay vẫn là thứ hàng hóa được mặc cả bằng tiền rồi khoác chiếc áo mỹ miều mà bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cùng người đồng liêu là bộ trưởng Giao thông và vận tải Nguyễn Văn Thể viện dẫn, là họ đang làm theo Luật giá.
Gọi ông Phùng Xuân Nhạ là con buôn giáo dục còn là vì ngành giáo dục do nhà nước cấp ngân sách từ tiền thu thuế mà dân chúng đóng, chiếm tỷ lệ rất cao trong ngân sách nhà nước, thì thay vì tận lực phục vụ, ông Phùng Xuân Nhạ lại chuyển sang làm dịch vụ.
Con buôn cùng phường với ông Nhạ có lẽ còn là với những ai thay vì xã hội hóa giáo dục thật sự, lại chấp nhận phình bộ máy quản lý giáo dục ra, không ngừng nghĩ ra những dự án tiêu tiền rồi không đủ ngân sách bèn tăng thu học phí. Học trường công mà đóng học phí giống như phí chồng phí, người dân muốn được giáo dục phải đóng học phí 2 lần : đóng thuế và đóng học phí.
Không biết nếu có sinh viên nào đó lễ phép hỏi vầy thì không biết ông bộ trưởng sẽ trả lời thế nào : "Nếu đổi tên thành "Giá dịch vụ đào tạo" và theo đúng như ý nghĩa của cái tên ấy, thì tức là bọn cháu đi học bây giờ là đang sử dụng dịch vụ đào tạo cũng giống như hầu hết tất cả các loại hình dịch vụ khác đúng không ạ ? Và khi đi học cháu có thể coi giảng viên như là nhân viên dịch vụ, và nhân viên dịch vụ luôn phải coi khách hàng là thượng đế ? Và tức là nhân viên có vấn đề thì chúng cháu phản ánh ngay với cả quản lý tức là hiệu trưởng và quản lý sẽ trực chỉnh đốn nhân viên của mình ?".
Nói đi thì cũng nên nói lại, cần vỗ tay khen ngợi ông Phùng Xuân Nhạ đã dũng cảm khi nhìn nhận trong nền giáo dục xã hội chủ nghĩa thì "giáo viên có chữ thì bán chữ, phụ huynh có tiền thì mua về cho con em mình". Các vụ bạo lực cơ bắp giữa phụ huynh với thầy cô giáo cũng vì "tôi trả tiền phải có món hàng như ý". Mối quan hệ này hình thành như một siêu thị để mua và bán theo cơ chế thị trường. Và lẽ tất yếu làm hỏng quan hệ giữa phụ huynh với giáo viên và nhà trường.
Đã là món hàng hóa có thể mua bán, làm dịch vụ thì sự chờ đợi đến 100 năm để trồng người dường như là quá đỗi ngớ ngẩn.
Nhiều người bạn của tôi đang là thầy cô giáo đã nói rằng nếu nghĩ "giáo dục" là "dịch vụ" thì những người "bán cháo phổi" nghèo "rớt mồng tơi" so với ai đó làm nghề bó chổi đót. "Chị Dậu, lão Hạc và thầy giáo - Ai khổ hơn ai ?". Nhớ mấy năm trước có ông bạn dạy văn đã ra câu đố như vậy.
Nghèo như chị Dậu thì không bàn cãi rồi, tài sản của chị có giá trị nhất là cái nón rách chị dùng đi mưa đi nắng. Nếu kết nạp Đảng, chị không phải lo về việc kê khai tài sản. Con thì một đống, chồng thì ốm yếu, thêm chú em chồng chết rồi vẫn để nợ sưu cho chị Dậu, phải bán con, bán chó, bán cả sữa... Tận cùng của sự bất hạnh. Ai là người khổ nhất ? Chị Dậu chứ ai.
Lão Hạc của Nam Cao thì vợ mất sớm, con trai duy nhất cũng bỏ lão mà đi, chỉ có con chó làm bạn cũng rời xa lão. Cả cuộc đời sống trong cô đơn cùng cực. Cuối cùng chọn cái chết thương tâm để giải thoát cuộc đời. Tận cùng của nỗi cô đơn,cô đơn đến khi chết. Ai khổ nhất ? Lão chứ ai.
Còn thầy giáo tốt nghiệp đại học hạng ưu, năm đầu tiên thử việc chỉ hưởng 85% lương. Sau 5 năm được hưởng lương bậc 2 (hệ số 2,67). Lương chính được 2.981.000 đồng/tháng cộng phụ cấp ưu đãi 969.000 đồng. Tổng cộng thầy giáo được 3.860.000 đồng. Số tiền này khấu trừ 9,5% bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, trừ tiền công đoàn phí, đảng phí, quỹ tổ chuyên môn… thầy giáo thực lãnh khoảng 3,5 triệu đồng. Trả tiền nhà trọ 1,5 triệu, tiền đổ xăng tiện tặn 600 ngàn. Số tiền còn lại là 1,4 triệu tiền chia đều 30 ngày, mỗi ngày được 46 ngàn đồng - Làm gì với số tiền này ? Chỉ thầy giáo biết. Ai là người khổ nhất ? Thầy chứ ai.
Cô giáo thì còn có thể bắt chước chị Dậu lấy sữa để bán, chứ còn thầy giáo thì có gì bán ngoài chữ và lương tâm. Nhưng cả hai thứ đó đều rẻ rúng lắm, mấy lại ai bán lương tâm bao giờ !
Xem ra chỉ có những phường buôn giáo dục như ngài bộ trưởng là sung sướng nhất.
Trần Thành
Nguồn : VNTB, 03/06/2018
Người ta vẫn ngạc nhiên - hay thất vọng - thấy chưa có một tác phẩm lớn lột trần hết cái xã hội băng hoại ở Việt Nam ngày nay. Một trong những lý do là sự thực nó khủng khiếp hơn cả trí tưởng tượng.
Cô giáo bắt học sinh uống nước vắt giẻ lau bảng - Ảnh minh họa - thoisunong.net
Một nhà văn dù trí tưởng tượng lớn tới đâu, ghét cộng sản tới mức nào, cũng không thể tưởng tương chuyện cô giáo quỳ, cô giáo bắt học trò uống nước giẻ lau bảng, cô giáo đòi học trò nộp tiền phạt vì phạm nội quy của cô đã đề ra.
Đéo mẹ, đây là giang sơn của tao, không đưa tao 100 ngàn thì cút, tao đéo cần cái tư cách giáo viên giẻ rách, không có trường nào dạy một con lợn như mày thành người được đâu, tiên sư mày, không nộp tiền thì cút.
Và học trò trả lời : Đéo đóng tiền, đéo học nữa.
Nếu chứng kiến chuyện đó, cũng khó viết, khó kể. Người đọc sẽ khó chịu, cảm thấy tác giả đi quá lố, và chép miệng : những gì quá lố đều vô nghĩa. Tout ce qui excessif est insignifiant !
Bởi vì sự thực trong tiểu thuyết nó khác với sự thực ngoài đời. Bởi vì sức chịu đựng của người đọc có giới hạn.
Người ta xúc động trước những chuyện đau buồn, nhưng khi chuyện đau buồn theo nhau hết trang này tới trang khác, và vượt qua, không phải sự thực, nhưng vượt qua sự chấp nhận của độc giả, người ta gấp sách, không đọc nữa, hay đọc mà không xúc động nữa. Gần như một phản ứng tự vệ, một cách từ chối cái xấu, cái đau, cái khổ khi nó đi quá xa , nó vượt lằn đỏ.
Sức chấp nhận cái buồn, cái thảm kịch của độc giả có giới hạn hơn là khả năng chịu đựng vô hạn ở ngoài đời. Vì vậy, muốn diễn tả những bi kịch lớn phải có những thiên tài như Shakespeare. Ngay cả Shakespeare cũng phải dùng những tiểu xảo. Trong hầu hết các kịch bản của Sir Willliam đều có một anh hề, một clown blanc, white clown, không liên hệ gì tới câu chuyện, nhưng đóng vai quan trọng. Mỗi khi bi kịch lên tới cực độ, anh hề nhẩy ra sân khấu, múa hát, giễu cợt. Để làm thư giãn tâm hồn khán giả. Để sửa soạn cho họ chấp nhận những bi kịch kế tiếp.
Nelson Mandela nói giáo dục là võ khí mạnh nhất để thay đổi thế giới. Giáo dục là thực trạng của xã hội ngày nay, là khuôn mặt tương lai của một dân tộc. Những cô giáo nói trên đã thay những nhà văn, những tác phẩm lớn , mô tả chân thực xã hội Việt Nam ngày nay, hé mở cho thấy tương lai của dân tộc. Nếu dân tộc còn có một tương lai, còn tồn tại trong những tháng tới, những năm mới.
Sự băng hoại của xã hội Việt Nam đã vượt qua sức tưởng tượng. Người viết văn bất lực. Các clown blanc bó tay, thua xa các anh hề lãnh tụ, các giáo sư, tiến sĩ thi nhau ăn nói ngớ ngẩn để mua vui một đám khán giả mệt mỏi, rã rời, không còn sức để cười. Shakespeare có tái thế cũng chào thua.
Từ Thức
Nguồn : tuthuc-paris-blog.com, 07/05/2018
