Nước Mỹ đã "kịch trần" cường quốc thế giới

Báo Les Echos, trong mục Ý kiến và bình luận, có bài đáng chú ý của cây bút chính luận quốc tế Jacques Hubert Rodier : "Nước Mỹ đã chạm đến giới hạn cường quốc thế giới".

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Lake Charles, Louisiana, ngày 11/10/2019. Reuters/Leah Millis

Hoa Kỳ rút quân khỏi Syria, mở đường cho Nga đưa quân đến và mở đường cho Thổ Nhĩ Kỳ tấn công người Kurdistan. Điều trớ trêu là chính nhờ sự giúp đỡ của lực lượng Kurdistan mà quân đội Mỹ tiêu diệt được thủ lĩnh tổ chức Nhà nước Hồi giáo Daesh Abu Bakr al- Baghdadi. Khi rút quân khỏi Syria, cũng như muốn rút quân khỏi Afghanistan, tổng thống Donald Trump đang làm những việc không khác mấy người tiền nhiệm Barack Obama. Ẩn chứa trong đó, theo cây bút xã luận Jacques Hubert Rodier, là chính quyền Washington thừa nhận sức mạnh quân sự của Mỹ đã "kịch trần", không thể hơn được nữa.

Thực ra, việc chính quyền Trump rút khỏi khu vực đang có xung đột không phải là điều gây ngạc nhiên. Vài tháng trước khi triển khai kế hoạch tái tranh cử tổng thống, ông Trump khẳng định lại : "Nước Mỹ sẽ không tiếp tục đóng vai sen đầm quốc tế". Dân biểu Duma Nga, Viatcheslav Molotov, nhấn mạnh "Donald Trump làm đúng điều ông đã hứa. Ông làm điều mà ông cho là tốt cho nước Mỹ". Molotov cũng nhận định "Donald Trump là triệu chứng, chứ không phải nguyên nhân" các vấn đề trên thế giới.

Quả thực, Donald Trump không phải tổng thống Mỹ đầu tiên tạo ra "khoảng trống địa chính trị". Ngay từ thời người tiền nhiệm Barack Obama, Washington đã không muốn để Mỹ can thiệp khắp nơi trên thế giới, từ Iraq, Bắc Triều Tiên, đến Iran, Afghanistan như các cố vấn quanh tổng thống Georges W.Bush từng muốn. Georges W.Bush, cho dù có "cái nhìn quá khích" về sức mạnh Hoa Kỳ, cũng đã từ bỏ ý định mở rộng NATO sang tận Ukraine và Gruzia. Chính quyết định này đã tạo cơ hội cho Nga sau này xâm chiếm lãnh thổ Gruzia và sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine.

Còn Barack Obama là người đã để Pháp và Anh lên tuyến đầu tại Lybia để lật đổ Kadhafi. Cũng chính Obama hồi năm 2013 đã hủy lệnh không kích nhắm vào các căn cứ quân sự của chế độ Bachar al-Assad do nghi ngờ tổng thống Syria dùng vũ khí hóa học tấn công dân thường.

Nhưng người đi xa nhất chính là tổng thống đương nhiệm Donald Trump. Khẩu hiệu "Nước Mỹ trên hết" được áp dụng vào mọi chính sách đối ngoại của Mỹ. Yêu cầu Châu Âu chia sẻ gánh nặng chi tiêu quân sự, Donald Trump đã làm giảm vai trò của Washington ngay trong NATO.

Dân biểu Nga, Viatcheslav Molotov, hài lòng phát biểu, sự rút lui của Mỹ phản ánh một thực tế là sức mạnh của phương Tây suy giảm. Năm 1989, khi bức tường Berlin sụp đổ, kinh tế Tây phương chiếm tỉ trọng 80% kinh tế thế giới. Tỉ lệ này hiện chỉ còn 40%. Tuy nhiên, đó còn là do sự trỗi dậy của hai nền kinh tế Trung Quốc và Ấn Độ.

Donald Trump không phải là người đầu tiên rút Mỹ khỏi các xung đột của thế giới, nhưng ông đã đẩy nhanh tiến trình này. Chỉ có điều Donald Trump làm ngược lại lời khuyên của tổng thống Theodore Roosevelt : "Ăn nói nhỏ nhẹ và cầm một cây gậy lớn" để tiến xa hơn. Les Echos kết luận, thời nước Mỹ với "cây gậy lớn" không còn nữa. Cho dù Mỹ vẫn là siêu cường quân sự hàng đầu thế giới, nhưng Hoa Kỳ đã để mất ưu thế địa chính trị.

Dịch tả heo tại Trung Quốc : Cuộc khủng hoảng mới chỉ bắt đầu

Báo Les Echos đặc biệt quan tâm và dành bài điều tra nói về "Dịch tả heo tàn phá Trung Quốc". Không gây bệnh cho người, nhưng dịch lây lan rất nhanh và làm heo nhiễm bệnh chết chỉ sau vài ngày. Xuất hiện từ tháng 08/2018 ở miền đông bắc Trung Quốc, dịch bệnh tả heo đã lan ra khắp cả nước.

Theo một chuyên gia, trong vòng 6 tháng, dịch bệnh lây lan tại Trung Quốc nhanh bằng 5 năm tại Châu Âu. Bắc Kinh công bố có 160 ổ bệnh và 1,2 triệu con heo bị tiêu hủy, nhưng các chuyên gia Châu Âu tại Trung Quốc cho biết con số trên thực tế lớn hơn rất nhiều. Rabobank, ngân hàng đầu tư trong lĩnh vực chế biến thực phẩm dự báo đàn heo nuôi tại Trung Quốc giảm 55% trong cả năm 2019 (200 triệu).

Ernan Cui, chuyên gia phân tích của Văn phòng nghiên cứu Gavekal Dragonomics tại Bắc Kinh giải thích Trung Quốc có 26 triệu trang trại nuôi heo, nên việc quản lý dịch bệnh sẽ rất phức tạp, nhất là vì ba phần tư số heo được nuôi tại các trang trại nhỏ, quy mô gia đình, vốn không bảo đảm điều kiện an toàn, vệ sinh chăn nuôi. Người Trung Quốc chỉ thích ăn thịt tươi nên heo thường được vận chuyển xa đến tận nơi tiêu dùng mới đưa vào lò mổ, các xe chở heo hầu như không bao giờ được cọ rửa, tẩy uế.

Chỉ cần một con heo trên xe nhiễm bệnh, virus sẽ dính vào xe. Toàn bộ số heo được chở trên xe trong suốt nhiều tháng sau đó sẽ nhiễm virus. Thêm vào đó, do số tiền bồi thường khi tiêu hủy heo nhiễm bệnh quá ít nên người chăn nuôi thường "bán tống bán tháo" qua địa phương khác, khiến dịch bệnh lây lan càng nhanh.

Trong khi đó, tại các địa phương, nếu chính quyền công nhận tỉnh có dịch tức là thừa nhận thất bại và sẽ bị chính quyền trung ương khiển trách, trừng phạt. Nhà chức trách địa phương vì thế thường che giấu thông tin về dịch bệnh để "che mắt" trung ương. Điều này khiến dịch tả heo vượt ra ngoài tầm kiểm soát của chính quyền Bắc Kinh.

Để khắc phục tình trạng khan hiếm thịt lợn, nguồn đạm động vật chính trong bữa ăn của người Trung Quốc, chính quyền tăng nhập khẩu 43% trong 9 tháng đầu năm nay, chủ yếu từ Tây Ban Nha, Đức và Canada. Tuy nhiên, 55 triệu tấn thịt heo tiêu thụ tại Trung Quốc mỗi năm lớn gấp 5 lần tổng số thịt tiêu thụ trên phần còn lại của toàn thế giới. Vì thế, kể cả nếu Trung Quốc tăng gấp đôi số thịt heo nhập khẩu thì cũng không đủ đáp ứng nhu cầu người dân.

Điều đáng lo ngại là kể cả khi chính quyền Bắc Kinh thực sự dốc sức xử lý dịch tả heo Châu Phi, thì cũng sẽ phải mất nhiều năm Trung Quốc mới có thể xóa sổ dịch bệnh này. Các chuyên gia của văn phòng nghiên cứu Gavekal Dragonomics tại Bắc Kinh cho biết trong số 50 quốc gia từng bị dịch tả heo trong quá khứ, chỉ có 13 nước tiêu diệt được hoàn toàn dịch bệnh này và sau ít nhất là 5 năm. Nhưng chưa có nước nào phải đối mặt với một thách thức lớn và phức tạp như Trung Quốc.

Báo Les Echos kết luận cuộc khủng hoảng thịt heo tại Trung Quốc mới chỉ ở giai đoạn khởi đầu. Và điều này cũng có nghĩa là hệ quả cho cả thế giới cũng chỉ mới bắt đầu !

Argentina : Thách thức chờ đón tân tổng thống Fernandez

Những ngày này, thời sự Nam Mỹ được nhắc tới nhiều : kỳ bầu cử tổng thống ở Argentina và Bolivia, cuộc phản kháng xã hội tại Chile. Báo Le Monde số ra hôm nay đặc biệt quan tâm đến những thách thức đang chờ đón tân tổng thống Argentina Alberto Fernandez : Giảm nhẹ gánh nặng nợ nần mà không phải kéo dài chính sách thắt lưng buộc bụng khắc nghiệt khiến dân chúng khổ sở.

Chính tân thổng thống phe trung tả, ngay sau khi tuyên bố thắng cử từ vòng 1 bầu cử, cũng thừa nhận mọi chuyện tới đây sẽ không dễ dàng, và điều duy nhất mà ông quan tâm là làm thế nào để người dân không phải chịu đựng thêm nữa. Trên thực tế, tình trạng nghèo đói đã tăng đáng kể dưới thời tổng thống Mauricio Macri thuộc phe trung hữu, lên nắm quyền từ năm 2015. Hiện nay, hơn 35% dân Argentina sống dưới ngưỡng nghèo, ngày càng nhiều doanh nghiệp phá sản, tỉ lệ thất nghiệp đạt mức cao nhất từ 13 năm trở lại đây.

Martin Karlos, kinh tế gia trưởng văn phòng tư vấn Elypsis, đánh giá ưu tiên hàng đầu của chính phủ hiện nay là ổn định tiền tệ. Kể từ đầu năm, đồng peso đã mất giá 50% so với đồng đô la. Lạm phát lên đến 55% trong vòng 12 tháng qua. Vào năm 2018, do nợ công quá cao, chính quyền Argentina đề nghị Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (IMF) trợ giúp tài chính. Khi đó, IMF cho Argentina vay 57 tỉ đô la, con số cao chưa từng có trong lịch sử định chế tài chính này. Hiện giờ, nợ công của Argentina đã tăng gấp đôi sau 10 năm, chiếm 80% tổng sản phẩm nội địa.

Năm 2050 : 300 triệu người sống trong ngập lụt ít nhất 1 lần

Trong lĩnh vực môi trường, khí hậu, trong bài viết "Số người bị đe dọa do mực nước biển dâng sẽ tăng gấp 3 lần", báo Le Figaro trích dẫn kết quả nghiên cứu của tổ chức Climate Central tại Princeton, Hoa Kỳ, đăng trên tạp chí Nature Communications hôm qua 29/10/2019.

Theo các tác giả bài báo, từ nay tới năm 2050, sẽ có 1 tỉ người sống ở các vùng đất thấp dưới mực nước biển 10m và con số trên sẽ còn tăng mạnh cho đến cuối thế kỷ XXI. 300 triệu người sẽ chịu cảnh ngập lụt ít nhất 1 lần/năm. Đến năm 2100, mực nước biển tăng khoảng 6 cm, sẽ có 400 triệu người thường xuyên sống trong ngập lụt, trong đó 237 triệu người tập trung tại 6 nước Châu Á, nhiều nhất là tại Trung Quốc, Bangladesh và Ấn Độ.

Các chuyên gia dự báo đê điều sẽ không đủ để ngăn nước lũ. Điều thiết yếu vẫn là giảm thải khí CO2 ra môi trường để hạn chế Trái đất nóng dần lên, tránh để băng tan quá nhanh.

Khi bảo tàng có quá đông du khách tham quan

Trong lĩnh vực văn hóa, báo Le Monde quan tâm đến "các bảo tàng trước thách thức có quá đông du khách". Khách phải đặt vé trước trên internet, chọn vé theo giờ, bị giới hạn khoảng thời gian đứng trước một kiệt tác, bảo tàng mở thêm lối vào, lắp đặt băng chuyền trước các tác phẩm để du khách không thể đứng tại chỗ quá lâu, mời khách chụp ảnh selfie trước tranh chép để giảm lượng khách muốn tận mắt ngắm bức tranh thật … là những biện pháp mới của nhiều bảo tàng. Thậm chí, có bảo tàng đã phải mời các chuyên gia ở sân bay, nhà ga đến tư vấn cho ban quản lý về cách phân luồng khách.

Thu hút được đông du khách tới thăm bảo tàng là một thành công của ban quản lý. Tuy nhiên, khi có quá đông du khách thì các bảo tàng đang phải "vắt óc" nghĩ ra cách để bảo đảm khách không phải chờ quá lâu khi mua vé, khách không đến quá đông vào cùng một thời điểm, không phải đợi chờ quá lâu để đến lượt chiêm ngưỡng một kiệt tác, nhất là trong bối cảnh du lịch đang trở thành một hiện tượng xã hội của thế kỷ XXI, khi mà chưa đi thăm bảo tàng, chưa chụp ảnh selfie trước kiệt tác được trưng bày trong bảo tàng đó thì chưa được coi là đi du lịch.

Tại Pháp, kỷ lục về số lượt khách thuộc về bảo tàng Louvre : 10,2 triệu khách trong năm 2018, tăng 25% so với năm 2017. Tính trung bình, mỗi ngày có 30.000 du khách đến chiêm ngưỡng dung nhan nàng Mona Lisa.

Thùy Dương

Hồng Kông, Iraq, Liban, Chile… đấu tranh toàn cầu hóa

Từ Hồng Kông, Trung Đông cho đến Nam Mỹ... hàng chục chế độ đối đầu với phong trào nhân dân phản kháng. Al-Baghdadi chết nhưng Daesh vẫn tồn tại. Đó là hai chủ đề lớn trên báo chí Pháp 29/10/2019.

Biểu tình chống chính phủ ngày 28/10/2019 tại Santiago (Chile). Reuters/Edgard Garrido

Cùng biểu tượng, cùng thông điệp

Cùng đeo khẩu trang, mặt nạ, cùng biểu ngữ và biểu tượng, các cuộc biểu tình lan tỏa đó đây trên thế giới nói lên một thông điệp : cuộc tranh đấu của những người dân vô danh chống chính phủ của họ.

Khác với các đồng nghiệp tập trung vào từng nước, Libération dành 6 trang kể cả trang bìa với tựa đậm : Cuộc Nổi Dậy : Hồng Kông, Chile, Iraq… Tất cả các phong trào này đều giống nhau một cách lạ thường. Tất cả đều tố cáo bất công xã hội, tố cáo tình trạng một thiểu số ưu quyền ngày càng bức hiếp đa số người dân còn lại. Từ 40 năm nay, lại có thêm tình trạng tầng lớp chính trị cấu kết với tầng lớp đại gia tài chính. Một yếu tố mới biến tâm trạng bất mãn thành hành động là tệ nạn tham ô công khai của tầng lớp lãnh đạo.

Ai được chia phần chiếc bánh lợi nhuận kinh tế ? Ai được phần to nhất ? Ai cầm dao cắt bánh ? Branco Milanovic, cựu chuyên gia kinh tế của Ngân Hàng Thế Giới xác nhận người biểu tình thấm thía phương trình này. Trong 30 năm trở lại đây, dân nghèo và thành phần trung lưu, tức đại đa số dân chúng, là những người bị bỏ bên lề tăng trưởng kinh tế thế giới. Trong khi đó, thành phần triệu phú, tỷ phú chỉ độ 1% dân số địa cầu, bỏ túi đến 2% thu nhập toàn cầu. 50% người nghèo nhất chia nhau 13% thu nhập.

Nhưng bên cạnh khủng hoảng kinh tế, còn có khủng hoảng niềm tin. "Chúng tôi cùng niềm đau với người Argentina", một sinh viên Algeria tâm sự. Một người bạn giải thích : chế độ ở mọi nơi đều già nua, có lẽ chúng tôi phải đoàn kết với nhau để chống độc tài trên khắp thế giới. Còn tại Chile, "nhân dân phải nổi dậy vì không thể tin cậy vào tầng lớp chính trị tham ô", một tài xế taxi giải thích.

Dường như ý thức sức mạnh của tinh thần liên đới, trong mọi cuộc biểu tình dù ở châu lục nào đều có biểu ngữ cám ơn "phe bạn" : các nhà hoạt động ở Hồng Kông "sung sướng" vì nhận được lời cám ơn từ Chile, từ Catalunya.

Khởi đầu một "mùa xuân thế giới" ?

Cũng theo Libération, cuộc tranh đấu của các phong trào xã hội này không chỉ tố cáo tình trạng tham ô, độc tài mà còn tố giác tình trạng bất công quá mức. Tại Iraq, giới trẻ, sinh viên, học sinh chống "chính phủ ăn cướp", Hồng Kông "phẫn nộ Trung Quốc". Phải chăng đây là những ngọn gió khởi đầu một "mùa xuân các dân tộc" ?

Nhận định về thời cuộc Iraq, trong bối cảnh khủng hoảng chính trị và xã hội gia tăng, Les Echos cho rằng chế độ Bagdad đang đứng trước thách thức cực kỳ nguy hiểm vì từ thứ Hai, học sinh và sinh viên bắt đầu tham gia phong trào phản kháng. Hơn 250 người biểu tình chống vật giá leo thang và tham nhũng đã chết vì trúng đạn đàn áp, càng làm cho phong trào phản kháng mạnh thêm.

Quân đội Sudan chỉ lật đổ nhà độc tài Bachir sau khi đàn áp biểu tình làm cho hơn 300 người chết. Liệu các phong trào ở Iraq, Chile sẽ đi về đâu ?

Theo nhật báo thiên tả Libération, nhược điểm của các phong trào phản kháng là không có lãnh đạo, không có thống nhất chỉ huy mà chỉ có khát vọng thay cũ đổi mới. Do vậy không nên vội hy vọng sẽ có một "mùa xuân thế giới". Thất vọng vì toàn cầu hóa kinh tế, người dân sẽ quay về bản sắc dân tộc. Nhưng vì không có chương trình hành động, không có chiến lược lâu dài, không thỏa hiệp với chế độ, phong trào sẽ làm gì sau khi chiếm đường phố, công thự ? Nhật báo thiên tả cảnh báo : đấu tranh chính trị cũng giống như gieo hạt. Sau mùa xuân, phải tính chuyện thu hoạch. Một phong trào xã hội không liên kết với công đoàn, với các tác nhân trung gian, sẽ có nguy cơ trắng tay khi tàn cuộc.

Al-Baghdadi : kẻ gây xương máu

Hai ngày sau khi thủ lĩnh Daesh tự sát tại Syria, tương lai tổ chức thánh chiến Hồi giáo khát máu này sẽ ra sao ? Tất cả báo Pháp đều lo ngại : Daesh sẽ tồn tại. Không những tồn tại mà còn trở thành nguy hiểm hơn.

Trong bài "Cái chết của thủ lĩnh Daesh", Le Monde điểm qua bốn năm ngự trị của một người chỉ huy thánh chiến đầu tiên làm chủ được một lãnh thổ rộng lớn và áp đặt một trật tự đẫm máu : Từ một kẻ tội phạm hình sự người Jordani, tên thật là Abu Musab al-Zarkaoui, vào năm 2003 thành lập một nhóm chiến binh quốc tế tại Iraq, dần dần được bin Laden, lúc còn sống, nhìn nhận là al-Qaeda tại Iraq bất chấp khác biệt về ý thức hệ và chiến lược.

Những hành động sau đó của thủ lĩnh Daesh tương lai là tốc chiến tốc thắng tại Syria và Iraq, bắt cóc, chặt đầu hàng loạt con tin Tây phương và Iraq, ép buộc phụ nữ làm nô lệ tình dục, bạo ngược với người cùng đạo, ám sát giáo sĩ quản lý đền thờ al-Nouri, đặt bom phá đền thờ ở Mosul rồi xưng là "calif" thừa kế nhà Tiên tri Mohamed. Cuối cùng bị liên quân quốc tế đánh tan, mất hết cơ đồ, mạng sống và giấc mơ tín đồ Hồi giáo khắp thế giới quy thuận.

Trong bài xã luận "Từ thất bại này đến thất bại khác, Hồi giáo chính trị tiến tới", Le Figaro chỉ trích các chính quyền Mỹ từ Obama cho đến Donald Trump và báo chí Mỹ thích làm rầm rộ kết quả truy diệt kẻ thù bin Laden, al-Baghdadi. Thái độ này đưa đến hai hậu quả xấu : Một là kích thích giới trẻ Hồi giáo bất mãn tìm theo thánh chiến. Hai là làm công luận Tây phương tưởng lầm là chỉ cần giết được một thủ lĩnh khủng bố là có thể xóa sổ được phong trào.

Tất cả những chiến thắng từ 2001 đến nay, nào là lật đổ chế độ Taliban ở Afghanistan, giết bin Laden, tái chiếm Mosul, giết al-Baghdadi và đập tan "giáo triều" Daesh, tốn kém hàng trăm tỷ đôla, huy động hàng chục đồng minh vào cuộc chiến chống thánh chiến, cuối cùng phương Tây bất lực trước những kẻ chỉ biết tin một cách ngây thơ vào Allah của họ.

Taliban hồi sinh tại Afghanistan, Huynh Đệ Hồi giáo vẫn nằm đó tại Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ, ở Châu Phi, ở sa mạc Sahara, các nhóm al-Qaeda địa phương vẫn thường xuyên tấn công thường dân, phục kích quân đội.

Theo Le Figaro, phương Tây, tuy có thực tâm hy sinh binh sĩ và tiền bạc để theo đuổi chính nghĩa chống khủng bố nhưng lại xem thường những xã hội đã đan kết chặt chẽ với Hồi giáo truyền thống như cây bắt rễ trong đất.

Không những Daesh không chết mà còn lan rộng. Bài phóng sự của Libération tại thành phố Marawi, ở Philippines, nơi mà vào năm 2017, quân đội chính phủ phải mất đến nửa năm mới chiếm lại được từ tay Daesh địa phương, ghi nhận "Chậm mà chắc, Daesh phục hồi sinh lực".

Hai năm sau trận chiến đẫm máu, một phần ba thành phố vẫn còn bị bỏ hoang. Chính phủ không trợ giúp, dân không có tiền xây lại nhà cửa. Tâm lý nghi kỵ chính quyền Manila trong dân địa phương là môi trường thuận lợi cho thánh chiến Daesh.

Tiêu diệt thánh chiến với giải pháp trường kỳ

Đánh vào "căn nguyên nguồn cội của thánh chiến" đó là câu trả lời của nhật báo độc lập Le Monde. Đồng ý là phải tiêu diệt các thủ lĩnh khủng bố, nhưng theo Le Monde, ngay từ đầu lẽ ra phải để cho các cơ quan mật vụ đối phó chống al-Qaeda, Washington đã sai lầm giao nhiệm vụ cho quân đội. Hệ quả là chiến tranh diễn ra khắp nơi và tạo điều kiện cho thánh chiến phát triển.

Le Monde kêu gọi phải phối hợp quân sự lẫn chính trị và văn hóa trong một cuộc chiến có thể kéo dài đến nhiều thế hệ. đã đến lúc phải có kết hoạch toàn cầu nhận dạng và tấn công vào những cội nguồn khủng bố.

Hồi giáo tín ngưỡng chống Hồi giáo chính trị ?

Nước Pháp, một trong những thành viên trong liên minh quốc tế chống khủng bố và cũng là nạn nhân của thánh chiến, đang đối mặt với một cuộc chiến rất tế nhị : chống Hồi giáo chính trị nhưng không đụng tới tự ái tôn giáo của một bộ phận công dân. Làm cách nào ?

La Croix tỏ ra ít nhiều tin tưởng vào cuộc gặp gỡ hôm thứ Hai giữa tổng thống Macron và đại diện Ủy ban Tín ngưỡng Hồi giáo tại Pháp. Trong bối cảnh mà mọi vụ việc liên quan đến đạo Hồi, từ khăn choàng đầu cho đến một vụ ấu đả, đều có thể bị bên này hay bên kia quy kết hoặc là kỳ thị tôn giáo hoặc là mù lòa không thấy nguy cơ khủng bố, tổng thống Pháp chọn thái độ khôn ngoan, kêu gọi đại diện Hồi giáo" làm "phát ngôn viên" lên án Hồi giáo chính trị.

Tòa Án Châu Âu : Máy bay đi trễ, công ty phải bồi thường

Xin kết thúc với một tin vui cho hành khách đi máy bay. Les Echos cho biết Tòa Án Châu Âu vừa ra phán quyết bênh vực hành khách trong trường hợp máy bay trễ hơn ba tiếng đồng hồ. Trong trường hợp này, công ty hàng không phải tự động bồi thường không cần phải chờ hành khách khiếu kiện. Đi trong Châu Âu, tiền bồi thường từ 250 euro đến 600 euros.

Tú Anh

Trừ khử thủ lãnh Daesh : Bước ngoặt của cuộc chiến chống khủng bố

Thông báo về việc đặc nhiệm Mỹ hôm 27/10/2019 tiêu diệt trùm khủng bố Abu Bakr al-Baghdadi, thủ lĩnh Tổ chức Nhà nước Hồi giáo, xuất hiện dày đặc trên khắp các mặt báo Pháp ra hôm nay 28/10/2019.

Một lá cờ của tổ chức Nhà nước Hồi giáo trên con đường dẫn đến căn cứ quân sự Al Fatiha, ở miền nam Hawija, Iraq, ngày 02/10/2017. Reuters/Stringer

Dưới hàng tựa lớn : "Trump đánh đòn chí tử vào Tổ chức Nhà nước Hồi giáo", Le Figaro đăng bức hình tổng thống Donald Trump cùng các quan chức chính phủ ngồi tại phòng chỉ huy dưới tầng hầm Nhà Trắng theo dõi trực tiếp cuộc đột kích. Libération thông báo : "Abu Bakr al-Baghdadi chết, Nhà nước Hồi giáo mất đầu" cùng với hình chân dung khổ lớn của thủ lĩnh Tổ chức Nhà nước Hồi giáo trên trang nhất.

Đây là một tin tốt lành cho cả thế giới. Trong bài xã luận, Le Figaro bình luận đó là "kết cục hiển nhiên của hung thần Hồi giáo cực đoan, từng gây ra hàng nghìn cái chết, những vụ chặt đầu, cắt cổ man rợ của thời Trung cổ, những vụ khủng bố đẫm máu nhằm vào người vô tội mà y đã chỉ đạo tiến hành từ Châu Âu sang nước Mỹ".

Tổng thống Mỹ Donald Trump đang gặp khó khăn, rắc rối trong chiến dịch tranh cử với mối đe dọa điều tra phế truất, đã nắm bắt cơ hội này. Cũng giống như Obama hồi năm 2011 khi tiêu diệt được thủ lĩnh al-Qaeda, bin Laden, ông Trump đã khoác ngay lên mình chiếc áo tổng chỉ huy quân đội.

Hôm qua, tổng thống Mỹ đã tổ chức họp báo, dành 45 phút để kể lại khá chi tiết, từ công tác chuẩn bị đến các hành động tác chiến tại chỗ của lực lượng đặc nhiệm trong vụ đột kích tiêu diệt trùm Daesh. Như ông Trump mô tả chiến dịch diễn ra như "một cuốn phim" và ông nhấn mạnh thủ lĩnh Daesh đã "chết như như một con chó… một kẻ hèn hạ".

Cũng để ý đến cách thông báo chiến thắng của tổng thống Mỹ, xã luận báo Libération ghi nhận : "Đáng ra có một thông báo khiêm nhường thì hơn. Nhưng vì đã thành thói quen, ông Donald Trump tỏ ra thái quá để công bố cái chết của thủ lĩnh khủng bố bị săn lùng gắt gao nhất thế giới. Cho dù không thể phủ nhận việc loại trừ được kẻ sát nhân của thế giới này là thành công của lượng đặc nhiệm Mỹ, được nhiều nước trong vùng hỗ trợ. Trong đó có đóng góp của lực lượng Kurdistan vừa bị Mỹ bỏ rơi và đang bị Thổ Nhĩ Kỳ truy đuổi".

Libération nhận định "Ông Trump phải cảm ơn lực lượng Kurdistan… Mỹ phải công nhận những đóng góp của họ vào cố gắng chung là rất quý giá". Vì sau chiến dịch này sẽ còn những chiến dịch khác nữa khốc liệt không kém. Bị suy yếu, mất đi thủ lĩnh, bị mất đất, tổ chức Nhà nước Hồi giáo chưa hẳn đã thành tro bụi. Tờ báo kết luận : "Dẫu gì thì đây cũng không phải là thời điểm tốt nhất để phương Tây rút ra khỏi vùng này".

Mất thủ lĩnh, tương lai Daesh ra sao ?

Đi kèm với thông tin về cái chết của trùm khủng bố Abu Bakr al-Baghdadi, các báo đều có nhiều bài viết khai thác các góc cạnh khác của sự kiện. Le Figaro khẳng định : "Mất thủ lĩnh, Daesh vẫn sẽ sống sót".

Theo bài báo, cái chết của bin Laden năm 2011 hay của Abu Bakr al-Baghdadi là kết quả tất yếu của cuộc chiến đến chết mà al-Qaeda cũng như Daesh đã chủ trương. Các thủ lĩnh khủng bố này đã chết và đều mang theo những bí mật.

Ngay từ khi truy lùng khắp nơi và nhất là khi bị thất thủ, y đã chuẩn bị cơ cấu hoạt động mới cho tổ chức. Rõ ràng là các chết của thủ lĩnh Abu Bakr al-Baghdadi là một thất bại lớn nhất của Daesh. Nhưng một thất bại mang "tính tượng trưng chứ không chiến lược" - tác giả bài báo khẳng định. "Tổ chức này vẫn còn những quân chủ bài cho phép chúng tự vực dậy ở Iraq-Syria và cả ở những lục địa khác, ở những nơi mà các chiến binh và ý tưởng của nó đã ăn sâu cắm rễ".

Bài báo cho biết, ở Iraq, Daesh vẫn còn rất nhiều phân nhóm nằm vùng chờ thời cơ. Dù đã bị đánh bại trên chiến trường nhưng khả năng gây hại của tổ chức này vẫn còn. Những rối ren chính trị, tôn giáo tại chỗ sẽ lại là đất tốt để Daesh trỗi dậy.

Tờ báo trích nguồn của an ninh Iraq phân tích : "Sau khi Saddam Hussein đổ, Hoa Kỳ đã phá hủy Nhà nước Iraq, hệ thống thể chế bị mất đi, al-Qaeda rồi Daesh xuất hiện. Nhưng chúng ta không chối bỏ trách nhiệm vì Daesh không ra đời ở Pháp hay Hoa Kỳ, Daesh là hệ quả của sự bình định tồi Iraq từ năm 2003".

Hơn thế nữa thủ lĩnh mất nhưng túi tiền của Daesh vẫn còn. Tất cả các mạng lưới tài chính ở nước ngoài như ở Lebanon, Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan vẫn không bị phá. Còn tiền thì vẫn mua được thuốc nổ, vẫn mua được lòng trung thành.

Các báo đều khẳng định chung một điều là Abu Bakr al-Baghdadi chính là sản phẩm phụ của cuộc chiến tranh Iraq và tổ chức Nhà nước Hồi giáo chính là biến thái của al-Qaeda, ra đời trong hỗn mang ở Iraq.

Đơn vị tinh nhuệ Delta Force, trái tim của cuộc chiến chống khủng bố

Nhật báo Libération còn dành sự chú ý đặc biệt đến lực lượng Delta Force, vừa thực hiện cuộc tấn công vào sào huyệt của al-Baghdadi tại Bericha, Syria.

Đây là "đơn vị tinh nhuệ, trái tim của cuộc chiến chống khủng bố". Tờ báo cho biết cuộc đột kích tại Iraq không phải do Navy Seals, đơn vị đã tiêu diệt Osama bin Laden năm 2011, thực hiện mà là Delta Force.

Delta Force được "thành lập năm 1977, đảm nhiệm các chiến dịch quan trọng, hành động hạn chế tối đa báo cáo trước và trong bí mật tuyệt đối". Tờ báo cũng cho biết là không phải chiến dịch nào của đơn vị này cũng thành công cả. Chiến dịch đầu tiên của Delta Force bị thất bại là cuộc giải thoát các nhà ngoại giao Mỹ bị sinh viên Iran tại Tehran bắt làm con tin, ngày 04/11/1979.

Đã có 6 lính của Delta Force bị thiệt mạng trong một chiến dịch ở Somalia năm 1993. Gần đây nhất, đơn vị đặc nhiệm này đã thất bại trong cuộc giải cứu hai nhà báo Mỹ James Foley và Steven Scotloff, để cuối cùng bị Daesh hành hình.

Delta Force đã có mặt ở Iraq từ cuộc chiến tranh vùng Vịnh đầu tiên năm 2003. Đơn vị này đã tham gia vào cuộc săn đuổi thủ lĩnh của al-Qaeda tại Iraq, Abu Musab al-Zarqawi. Năm 2011 rút về rồi đến 2014 Delta trở lại Iraq, khi Daesh vừa chiếm Mosul. Tổng hành dinh vùng Vịnh của Delta Force đặt ở Erbil, thủ phủ của người Kurdistan ở Iraq. Sứ mệnh chính của đơn vị giờ là truy diệt các thủ lĩnh khủng bố và giải cứu con tin.

Biểu tình ở Chile : Từ giá vé tàu đến phản kháng chống chính phủ

Nhìn sang Châu Mỹ, các báo đều có chung một hướng là Chile, nơi phong trào biểu tình diễn ra cả tuần nay với đỉnh điểm là ngày thứ Sáu tuần qua (25/10), hơn một triệu người xuống đường ở thủ đô Santiago, đòi chính phủ từ chức và thực hiện các cải thiện dân sinh.

Le Monde có bài phóng sự với tiêu đề : "Cuộc huy động lịch sử chống bất bình đẳng tại Chile". Bất bình đẳng, theo tờ báo, cũng là một nguyên nhân nguyên nhân làm bùng nổ phong trào phản kháng chính phủ kéo dài hàng tuần nay ở đất nước Nam Mỹ này. Và chưa có dấu hiệu nào dịu xuống, cho dù chính phủ đã có nhiều động thái lùi bước, sau một hồi mạnh tay trấn áp không kết quả.

Còn nhật báo công giáo La Croix thì cho rằng phong trào phản kháng hiện nay ở Chile là "tàn lửa không dập hết của chế độ độc tài Chile".

Theo những người biểu tình, phần đông sinh ra sau khi chế độ độc tài Pinochet đã sụp đổ, được La Croix trích dẫn, họ xuống đường để đòi cho đất nước được công bằng. Điều mà người dân Chile đã hy vọng sau khi lật đổ chế độ độc tài Pinochet. Từ đó đến nay nhiều chính quyền thay nhau lãnh đạo đất nước, thế nhưng nhiều chính sách từ thời Pinochet vẫn không thay đổi, làm tình hình kinh tế xã hội và đời sống người dân ngày càng trở nên tồi tệ hơn.

Ban đầu là để phản đối chính phủ nâng giá vé tàu điện ngầm, giờ đây các cuộc biểu tình trở thành phong trào phản kháng chính phủ. Yêu sách của người biểu tình cũng mở rộng ra, đòi cải cách toàn diện hệ thống an sinh xã hội, cải thiện đời sống cho người dân và thậm chí sửa đổi Hiến Pháp.

Anh Vũ

Nguồn : RFI, 27/10/2019

Những cuộc nổi dậy tại các nền dân chủ

Những "cuộc đọ sức" dưới muôn hình vạn trạng chiếm nhiều trang báo Paris ngày 25/10/2019. Dân Bolivia chống đối tổng thống bám quyền, Chile tổng đình công bảo vệ miếng cơm manh áo, 1/4 dân số Lebanon vùng lên chống giới quan lại tham ô vơ vét công quỹ.

Biểu tình tại thủ đô Santiago. Ảnh ngày 25/10/2019. Reuters

Tại thủ đô Luân Đôn, thủ tướng Boris Johnson đương đầu với Nghị Viện đòi bầu cử trước thời hạn, coi đây là điều kiện để tránh kịch bản Brexit No Deal, tức là chia tay với Liên Hiệp Châu Âu mà không đạt được thỏa thuận.

Trên chính trường Mỹ, tổng thống Trump "sa lầy vì hồ sơ Ukraine, bị đả kích về chính sách Syria". Nhà tỉ phú địa ốc New York này đang lao vào cuộc "đọ sức" với cái mà ông gọi là "cả một hệ thống nhà nước chống đối ông".

Hai ông khổng lồ của thế giới tin học, Google và Facebook, kẻ thì "đọ sức" với làng báo Châu Âu trên vấn đề bản quyền, người thì "đọ sức" với Quốc hội Mỹ chung quanh kế hoạch cho ra đời đồng tiền ảo Libra.

Phải chăng chỉ còn lại Moskva là một "ốc đảo bình yên" ?

Sotchi, trung tâm ngoại giao của thế giới ?

Vào lúc các nền dân chủ trên thế giới, bất luận lớn hay bé, đau đầu vì các cuộc xuống đường của dân chúng, hay biến thành đấu trường giữa đảng cầm quyền và phe đối lập, thì tại Nga, tổng thống Vladimir Putin ghi những bàn thắng quan trọng về ngoại giao.

Le Figaro và Les Echos cùng trở lại thượng đỉnh Nga- Châu Phi đầu tiên vừa khép lại tại thành phố biển Sotchi. "Chủ nhân điện Kremlin muốn có được một bức ảnh lưu niệm đẹp, Vladimir Putin đứng cạnh các lãnh đạo của Châu Phi tương tự như các thượng đỉnh Pháp - Phi hay Trung Quốc và Châu Phi". Sochi là cơ hội cho phép thực hiện mong muốn ấy, cho dù về thực chất, "không có nhiều hợp đồng được ký kết" nhân sự kiện ngoại giao này.

Dù vậy, theo phóng viên báo Le Figaro, Moskva đã khai thác lá bài an ninh để khẳng định dấu ấn của mình tại Lục Địa Đen. Trong bài diễn văn khai mạc thượng đỉnh, nguyên thủ Nga đã nhấn mạnh : "Khủng bố và mùa xuân Ả Rập gây trở ngại cho đà phát triển của Châu Phi. Các chi phí về an ninh là một gánh nặng đối với các quốc gia trong vùng, do vậy Nga sẽ "hỗ trợ nhóm nước G5 trong vùng Sahel - gồm Burkina Faso, Mali, Mauritanie, Niger và Tchad - trong nỗ lục chống khủng bố". Moskva không úp mở về ý định xóa bớt nợ cho Châu Phi. Theo tác giả bài báo, lời lẽ này của nguyên thủ Nga nhằm khiêu khích Paris : Pháp là điểm tựa chính của nhóm G5 tại Sahel.

Châu Phi : Putin sao chép thành công của Trung Quốc

Báo kinh tế Les Echos đưa ra cùng quan điểm : Các bên không thông báo những biện pháp cụ thể tại thượng đỉnh Nga-Châu Phi đầu tiên. "Những dự án bạc tỉ Vladimir Putin hứa hẹn vẫn chưa được khởi động". Thế nhưng đây là cơ hội để Moskva nối lại mối quan hệ đặc biệt với Châu lục này. Hơn thế nữa Sochi là phiên bản của thượng đỉnh Trung Quốc - Châu Phi vào thời điểm mà một phần công luận tại Châu lục rộng lớn này bắt đầu dè chừng với với chủ nợ là Bắc Kinh.

Nhưng nếu Bắc Kinh có tiền thì Nga có vũ khí. Gian trưng bày vũ khí của tập đoàn sản xuất súng trường Kalashnikov tại Sochi trong ba ngày hội nghị vừa qua đông không ngớt khách. Hàng loạt các chính khách và quan chức Châu Phi xếp hàng dài để được chụp ảnh bên những khẩu AK. Đấy là một trong những biểu tượng của quan hệ Nga-Châu Phi. Nhưng tham vọng của Moskva không dừng lại ở đó. Ngoài vũ khí, nhiều tập đoàn Nga trong các lĩnh vực nông nghiệp, dầu khí, năng lượng hạt nhân, đường sắt đều đã có mặt và có rất nhiều kế hoạch hợp tác với các nước Châu Phi. Trên mặt trận này, một lần nữa Nga muốn gặm nhấm thị trường trường vốn được xem là sân sau của Pháp và thậm chí là một bãi đáp tiện lợi của các tập đoàn Trung Quốc.

Châu Mỹ Latinh : Công phẫn của quần chúng

Phần tin quốc tế trên tờ Libération dành hai trang để nói về tình hình Chile. Bên trên bức ảnh đen trắng người biểu tình trèo lên tượng đài ở thủ đô Santiago trong ngày đầu tiên cuộc tổng đình công hôm 23/10/2019 là hàng tựa : "Dân nghe thấy những hứa hẹn của chính quyền nhưng tức giận vẫn không nguôi".

Quyết định tăng giá vé metro chỉ là ngòi nổ của một cuộc khủng hoảng âm ỉ tại quốc gia thịnh vượng và ổn định nhất tại Châu Mỹ Latinh. Thật vậy kinh tế Chile liên tục tăng trưởng trong ba thập niên. Mới chỉ cách nay hai tuần, tổng thống Pinera không khỏi tự hào tuyên bố "Chile là ốc đảo bình yên trong lúc Châu Mỹ Latinh đang trải qua bão tố (...). Chile tạo thêm được 176.000 việc làm một năm người lao động được tăng lương". Cách nay vài tháng, con trai tổng thống Brazil tham quan Chile đã không ngớt lời ca ngợi chính sách hưu bổng trên đất nước của tổng thống Pinera.

Nhưng đằng sau những thống kê đẹp đẽ đó thì Chile trong nhiều thập niên qua cũng là một đất nước nơi khoảng cách giàu nghèo, cơ hội thăng tiếng thuộc hàng "bất bình đẳng" bậc nhất. Đây là nơi 1% dân số trên toàn quốc kiểm soát đến 25% tài sản quốc gia. Theo nhà xã hội học Emmanuelle Barozet được Libération trích dẫn, phẫn uất lại càng chồng chất trước những bất công. Những người có chức có quyền dù có phạm tội cũng chỉ bị phạt lấy lệ. Gần đây hơn vừa lộ ra vụ tổng thống Pinera và người tiền nhiệm Michelle Bachelet từ nhiều năm qua không hề phải đóng thuế thổ trạch tại những ngôi nhà nghỉ mát của họ.

Tờ Les Echos chán ngán ghi nhận tại Bolivia và Chile, "tổng đình công kéo dài và phong trào phản kháng không có dấu hiệu hụt hơi". Cũng tờ báo này chú ý nhiều hơn đến một quốc gia khác trong khu vực là Argentina. Chủ Nhật 27/10/2019 cử tri Argentina bầu lại tổng thống. Cánh tả có cơ may trở lại nắm quyền. Tổng thống Macri thất bại trên vế kinh tế. Đối thủ của ông hiện đang dẫn đầu đến 15 điểm trong các cuộc thăm dò về ý định bỏ phiếu.

Trump sa lầy vì Ukraine

Trong bài viết mang tựa đề "Donald Trump sa lầy trong vụ Ukraine", Le Monde điểm lại một cách chi tiết những cuộc điều trần với những lời khai ngày càng bất lợi cho tổng thống Mỹ. Tờ báo nhận định bên đảng Cộng hòa "dày công gây trở ngại cho công việc điều tra" về nghi ngờ Donald Trump nhờ Kiev triệt hạ một đối thủ chính trị. Và trong quá trình điều tra người ta khám phá ra rằng, cựu thị trưởng New York, Rudy Giuliani không ngần ngại đi đêm, lập hẳn một kênh ngoại giao riêng chỉ để phục vụ quyền lợi của cá nhân ông Trump.

Tờ Le Figaro nói đến hai mặt trận Donald Trump phải đương đầu đang diễn ra ngay tại thủ đô Washington : một là hồ sơ Ukraine và hai là chính sách Trung Đông của chủ nhân Nhà Trắng đang bị đảng Cộng hòa chỉ trích.

Liên quan đến cáo buộc ông Trump cầu viện Ukraine can thiệp vào chính trị Mỹ, Nhà Trắng hô hào rằng đấy là một đòn bẩn của bên đảng đối lập Dân chủ dùng để tấn công ông, tựa như điều họ đã làm ngay từ khi nhà tỉ phú New York vừa đắc cử năm 2016. Bị ngay chính đảng Cộng hòa chỉ trích bỏ rơi đồng minh Kurdistan, phó mặc chính sách Trung Đông cho chính quyền Nga, tổng thống Donald Trump ầm ĩ cho rằng đấy là thủ đoạn của giới chính khách ở Washington, của những tầng lớp ăn trên ngồi trước, thù ghét ông. Có điều, như ghi nhận của tờ báo, điểm mạnh của Trump là ông đã bắt mạch đúng công luận : dân Mỹ mệt mỏi với các cuộc chiến kéo dài ở Trung Đông và số này sẵn sàng "nhường" hồ sơ Trung Đông lại cho nước Nga của Vladimir Putin.

Đáng lo ngại hơn cả, theo như ghi nhận của Jeff Gedmin, tổng biên tập tạp chí The American Interest chuyên về quan hệ quốc tế, nền dân chủ của Hoa Kỳ đang bị chao đảo, ngay cả khi nước Mỹ sang trang được những năm tháng dưới chính quyền Trump. Nói cách khác, ngay cả trong trường hợp tổng thống Trump có bị truất phế đi chăng nữa và đảng Dân chủ đắc cử tổng thống vào năm tới, thì "gốc rễ nuôi dưỡng chủ nghĩa Trump sẽ còn tồn tại" và chưa chắc gì đảng Dân chủ sẽ tránh được vết xe đổ của bên đảng Cộng hòa. Chuyên gia này cho rằng, những lập trường mang tính mị dân và bảo hộ, chủ trương cô lập nước Mỹ với thế giới bên ngoài là một trào lưu có thực trên đất Mỹ và trào lưu đó có nhiều cơ hội để phát triển mạnh thêm nữa trong tương lai.

Thanh Hà

Chuyến xe tử thần đến Anh của 39 di dân Trung Quốc

Việc phát hiện xác chết của 39 người nhập cư trong một chiếc xe tải ở Anh là sự kiện chấn động được tất cả các báo Pháp hôm nay 24/10/2019 đề cập đến.

Cảnh sát khám nghiệm chiếc xe tải chứa 39 xác di dân Trung Quốc phát hiện tại Grays, thuộc hạt Essex, cách Luân Đôn 20 km, ngày 23/10/2019. Reuters/Peter Nicholls

Thảm kịch xảy ra lúc Anh đang muốn chống di dân lậu

Bài xã luận của La Croix mang tựa đề "Khủng khiếp xung quanh vấn đề di dân" cho biết chủ đề được chuẩn bị cho số báo hôm nay là tình hình tồi tệ ở trại tị nạn Moria trên đảo Lesbos của Hy Lạp, nhưng thông tin này đã khiến bức tranh thêm đen tối. Không rào cản nào ngăn được ý định của những người quyết tâm tìm đến Tây Âu.

Thảm kịch này còn mang tính biểu tượng vì có liên quan đến Đông Âu, trong lúc Anh quốc đang muốn ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu, đặc biệt là để tránh luồng người nhập cư. Mạng lưới đưa người vượt biên muốn kiếm lợi nhuận tối đa, đã nhẫn tâm đưa các khách hàng đến chỗ chết. Thủ tướng Anh Boris Johnson bày tỏ sự đau xót trước bi kịch, còn lãnh đạo Công Đảng Jeremy Corbyn đánh giá là "thảm kịch nhân đạo khó tin".

Trong bài "Chiếc xe tải nhục nhã", thông tín viên Libération tại Luân Đôn cho biết đơn vị cấp cứu được gọi đến vào lúc 1 giờ 40 phút sáng hôm qua 23/10, chỉ bất lực đưa ra từng nạn nhân một, đều đã chết, trong đó có một nữ vị thành niên. Ba mươi chín xác người vô danh, hiện chưa có ai than khóc. Họ đã để lại những người thân nào phía sau : cha mẹ, vợ con…, từ vùng đất xa xôi nào họ đã ra đi ? Các nạn nhân bị dồn ép trong chiếc xe tải đông lạnh, trong bóng tối hoàn toàn, không có không khí để thở - những điều kiện khủng khiếp.

Bungari, trung tâm của nạn buôn người

Chính quyền Bulgaria xác nhận chiếc xe đăng ký ở nước mình nhưng dưới tên một công ty của một phụ nữ Ireland, và chưa hề quay về Bulgaria từ năm 2017.

Theo tin AFP hôm nay, tất cả 39 nạn nhân bị chết cóng trong xe đều là người Trung Quốc. Trước đó ngày 18/06/2000, một trong những ngày nóng nhất trong năm, xác 58 người Trung Quốc được tìm thấy tại Dover, họ bị chết ngạt trong một chiếc xe tải từ Rotterdam đến, chỉ có hai người may mắn sống sót. Gần đây cũng đã có năm di dân khác thiệt mạng khi trốn trong xe tải để đến Anh. Những thảm cảnh này sẽ còn tiếp diễn, do những khó khăn trong việc đối phó với các mạng lưới đưa người vượt biên và sự thiếu phối hợp giữa các nước Châu Âu.

Le Figaro kể thêm, ngày 25/08/2015 cảnh sát Áo chận một chiếc xe tải đông lạnh bốc mùi khó chịu ở cách biên giới Hungary 20 km, phát hiện 71 xác chết. Kẻ buôn người mang quốc tịch Afghanistan đã nhận 1.000 đến 1.500 euro mỗi đầu người, rồi ra lệnh cho tài xế bỏ rơi các nạn nhân. Hắn ta đã lãnh 25 năm tù, cùng với ba người Bulgaria đồng phạm. Bi kịch này đóng vai trò ngòi nổ cho việc Hungary quyết định đóng cửa biên giới.

Theo Le Figaro, "Bulgaria là trung tâm của nạn buôn người". Trong báo cáo năm 2016, Europol nhận định trên 90% nhờ đến các mạng lưới đưa người vượt biên trong một phần hoặc toàn bộ cuộc hành trình của họ, thậm chí cảnh sát Pháp còn cho rằng tỉ lệ này lên đến 100%. Đó là những đường dây có tổ chức chặt chẽ, biết thích ứng theo với nhu cầu của khách cũng như lực lượng an ninh được huy động.

Người Trung Quốc và Việt Nam trong các băng nhóm đưa người vượt biên

Các tuyến đường chính đi vào Châu Âu hầu như không thay đổi, các băng nhóm đưa người thường là người Trung Quốc hay người Việt Nam. Đại đa số đến bằng đường bộ, một số qua Đại Tây Dương, bằng ba ngõ khác nhau. Con đường trung tâm nối Libya và Tunisia với Malta và Ý, rất dài và nguy hiểm, hoạt động tích cực nhất trong hai năm 2016 và 2017 nhưng nay đã giảm nhiều. Tuyến đường phía tây giữa Morocco và Tây Ban Nha thì rất nhộn nhịp : trên 17.000 người đã đến được Andalousy (nam Tây Ban Nha) trong năm 2019 ; đa số di dân đến từ Tây Phi hoặc Đông Phi. Tuyến phía đông có điểm đến đầu tiên là Hy Lạp, gần 40.000 người đã đến nơi trong năm nay. Ngoài ra còn có những tuyến đường khác đi xuyên qua Nga, Ukraine để đến Trung Âu, hoặc trực tiếp đến Bắc Âu, nhưng ít phổ biến.

Một khi đã vào được Hy Lạp, di dân thường mơ đến được Đức, Thụy Điển, Anh thông qua Croatia hay Bulgari ; và có những đường dây thứ cấp phụ trách. Đó có thể là những cá nhân giúp vượt qua biên giới để kiếm thêm tiền, nhưng còn là những tổ chức mafia. Các tổ chức này, theo số liệu của Europol năm 2015, tuyển dụng đến 40.000 "nhân viên", từ tài xế, môi giới cho đến đầu sỏ, hầu hết ở Đông Âu. Trong số đó người Bulgaria chiếm đa số, tiếp theo là Hungary và Iraq, các nghi can Bulgaria bị bắt không chỉ tại nước này mà cả tại Hy Lạp, Ý, Áo.

Những tuyến đường đưa người vượt biên còn được mafia sử dụng cho những hoạt động bất hợp pháp khác như buôn ma túy. Theo Liên Hiệp Quốc, việc đưa người nhập cư lậu mang lại nguồn lợi lớn thứ nhì chỉ sau ma túy, nhưng cũng gây nhiều chết chóc, mà cái chết của 39 người Trung Quốc hôm qua (31 nam, 8 nữ) là bằng chứng mới nhất.

Luật phạt vạ khách mua dâm tại Pháp

Cũng trên lãnh vực xã hội nhưng tại Pháp, Le Figaro nhận xét "Luật chống mại dâm được áp dụng khá chậm chạp", và không đồng đều tại các địa phương.

Ngày 06/04/2016, nước Pháp đã làm một cuộc cách mạng khi thông qua một đạo luật trừng phạt khách mua dâm, và bỏ việc phạt vạ các cô gái mại dâm chèo kéo khách. Kết quả cho đến nay ra sao ? Quỹ Scelles vốn ủng hộ luật này, cùng với cơ quan phụ trách hòa hợp xã hội (DGCS) đã làm một cuộc điều tra sơ khởi về tình hình từ tháng 1/2018 đến tháng 7/2019.

Nhà xã hội học Jean-Philippe Guillemet cho biết có ba trường hợp : Paris áp dụng rất tích cực, Narbonne rất yếu còn Bordeaux và Strasbourg thuộc loại trung bình. Tại Paris, có đến 2.263 khách mua dâm đã bị phạt vạ từ 1.500 euro đến 3.750 euro (trong trường hợp tái phạm), nhưng tại Strasbourg chỉ có ba ông khách bị phạt.

Các biện pháp khác để hỗ trợ cho gái mại dâm hoàn lương, về mặt xã hội, y tế và giáo dục cũng thế. Ở Paris, có 74 phụ nữ bán hoa cam kết bỏ nghề, trong khi tại Strasbourg chỉ có 3 người còn Narbonne không có ai. Nhưng nhìn chung, có 70 địa phương đã lập ra chương trình chống nạn mại dâm, trong khi trước đây không hề hành động. Thụy Điển đã khống chế được nạn mại dâm sau 20 năm kiên trì, và Pháp nay cũng đang hy vọng.

Tình hình Tunisia bất định sau cú sốc bầu cử

Nhìn sang Bắc Phi, Les Echos đặt vấn đề "Sau cú sốc bầu cử, Tunisia có còn quản lý nổi ?". Người dân đã hạ bệ giới tinh hoa lãnh đạo, nhưng do sốt ruột muốn thay đổi, họ không suy nghĩ kỹ về hệ quả của cuộc bỏ phiếu. Với một tổng thống không đảng phái, một Quốc hội manh mún và bức tranh toàn cảnh lộn xộn, có nguy cơ là đất nước rơi vào tình trạng vô tổ chức.

Cử tri đã chọn lựa một tổng thống không có kinh nghiệm chính trường, trước đó vài tháng vẫn còn vô danh, và nhất là không được tổ chức nào hỗ trợ. Kế hoạch cải cách của tân tổng thống Kaïs Saïed vẫn còn mơ hồ, và không có nhóm dân biểu ủng hộ nào tại Quốc hội, ông sẽ phải nhờ vào các nhân tố hiện có thậm chí cả phe Hồi giáo, nhưng ngay cả nhóm này cũng đang chia rẽ.

Chuyện dài Brexit

Về Brexit, Les Echos đặt ra năm câu hỏi xung quanh vấn đề làm tốn hao giấy mực này.

Thứ nhất, Bruxelles sẽ trả lời thế nào về việc hoãn ngày Brexit. Thứ hai, ông Boris Johnson liệu có thể đạt được việc tổ chức bầu cử trước Noel hay không. Thứ ba, dự luật Brexit sẽ ra sao, thứ tư, những tu chính án nguy hiểm nhất là gì và cuối cùng, chừng nào Anh mới chính thức ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu.

Về câu hỏi cuối, có hai khả năng : hoặc Boris Johnson được 27 nước EU chấp nhận cho hoãn khoảng vài tuần lễ, gây áp lực lên các nghị sĩ ở Westminster ; hoặc có được thời hạn dài hơn để tổ chức bầu cử sớm. Dù sao đi nữa, khó thể dời lại được quá ngày 31/1 sang năm, vì EU muốn sớm kết thúc hồ sơ này.

Nhưng ba năm rưỡi sau cuộc trưng cầu dân ý tháng 6/2016, đã có quá nhiều điều xảy ra nên giờ đây không có gì là bất khả. Nhất là những người còn hy vọng ở lại trong Liên Hiệp Châu Âu muốn thúc đẩy một Brexit "mềm", kéo dài thời gian để mong một ngày đẹp trời nào đó có thể đảo ngược tình hình.

Tựa chính báo Pháp

Le Mondehôm nay chạy tít trang nhất "Brexit : Nghị Viện Anh thông qua thỏa thuận của ông Johnson nhưng chận lại về thời hạn" khiến thủ tướng Anh khó thể thực hiện được lời hứa ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu vào ngày 31/10. Những người chủ trương Brexit bây giờ đứng trước câu hỏi, một khi rời EU sẽ theo chính sách tự do hay xã hội ? Nhật báo kinh tế Les Echos nói về "Di sản của Draghi", chủ tịch Ngân hàng Trung ương Châu Âu vừa mãn nhiệm, đã điều hành trong bối cảnh căng thẳng chưa từng thấy. Tờ báo vẽ lên chân dung nhân vật đã "cứu vãn đồng euro".

Về mặt xã hội, Le Figaro cho biết "Các nhà hoạt động cực đoan chống ăn thịt gây lo ngại cho giới nông dân". Những tòa nhà bị đốt cháy, gây hoảng sợ cho gia súc, ghi hình lén… số vụ đột nhập vào các trang trại đã tăng gấp ba so với năm ngoái, đây là một mối lo ngại thực sự cho chính quyền. La Croix chạy tựa "Sống sót trong các trại tị nạn" với tấm ảnh những đứa bé bên cạnh một chiếc lều, báo động số di dân đến Hy Lạp lần đầu tiên đã gia tăng kể từ sau cuộc khủng hoảng năm 2015.

Libération đăng ảnh một cặp tân giai nhân trong đó chú rể mặc áo linh mục, nói về một điều cấm kỵ sắp được dỡ bỏ trong Giáo hội Công giáo : Đức giáo hoàng Phanxicô cho biết sẵn sàng cho những người đã có gia đình được thụ chức linh mục riêng tại Amazon để đối phó với tình hình thiếu các cha xứ tại vùng này. Đây là chủ đề đang được thảo luận tại Vatican và nếu thành sự thực, sẽ là một cuộc cách mạng đưa giáo triều Phanxicô đi vào lịch sử.

Thụy My

Bàn cờ Syria : Nga cao tay ấn

Le Figaro và Les Echos hôm 23/10/2019 cùng quan tâm đến cuộc gặp giữa nguyên thủ Nga Vladimir Putin với đồng nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ, trước thềm thượng đỉnh Nga - Châu Phi. Le Figaro nói đến "thỏa thuận giữa Putin và Erdogan" về Syria. Còn Les Echos có bài giải thích làm thế nào "Putin kềm hãm đà tiến của Erdogan tại Syria".

Tổng thống Nga, Vladimir Putin và đồng nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ, Tayyip Erdogan, tại buổi họp báo, Sochi, Nga ngày 22/10/2019.Sputnik/Alexei Druzhinin/Kremlin via Reuters

Sau sáu giờ bàn thảo, hai bên đã đạt được đồng thuận về việc thiết lập "vùng an toàn" theo như ý muốn của Ankara cũng như là những lực lượng nào phụ trách việc kiểm soát khu vực. Trước đó, Damascus và đồng minh Tehran đã cảnh báo là họ phản đối ý định của Ankara muốn thiết lập các căn cứ quân sự.

Quả thật, tổng thống Erdogan từng dự kiến lập 12 chốt quan sát tại Syria. Tuy nhiên, dưới áp lực của điện Kremlin - đồng minh chủ chốt của chế độ Bachar al-Assad, tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đổi giọng, khẳng định "không có ý định ở lại phía bắc Syria." Nhưng ông nhắc lại muốn đưa một nửa trong số 3,6 triệu người tị nạn Syria hiện đang sống trong các trại tạm cư ở Thổ Nhĩ Kỳ vào trong vùng an toàn này.

Một dấu hiệu khác cho thấy ảnh hưởng của Nga đối với Ankara : Recep Tayyip Erdogan tuyên bố có thể chấp nhận sự hiện diện của các lực lượng Syria tại những khu vực thuộc "vùng an toàn", với điều kiện không có sự hiện diện của người Kurdistan thuộc lực lượng YPG. Mặt khác, dường như tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, vốn ủng hộ quân nổi dậy chống Damascus, cũng đã bí mật bắt liên lạc với chế độ Assad thông qua trung gian Nga.

Điện Kremlin dường như đã đề nghị thành lập một vùng an toàn do một liên minh quốc tế kiểm soát trong đó có cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Theo đó, binh sĩ Nga sẽ hiện diện ở cả hai phía biên giới. Quân đội Nga sẽ tháp tùng binh sĩ Syria tuần tra khu vực. Giờ đây, cờ Nga phấp phới tại những nơi mà Mỹ từng đồn trú để hỗ trợ chiến binh Kurdistan.

Tóm lại trong ván cờ này, phương Tây trơ trọi vì thiếu tầm nhìn và chiến lược dài hạn, Hoa Kỳ thì rút lui trong làn mưa chỉ trích, chỉ có Nga và Thổ Nhĩ Kỳ nghiễm nhiên trở thành chủ nhân cuộc chơi, quyết định vận mệnh của Syria và nhất là Bachar al-Assad !

Thượng đỉnh Nga - Châu Phi : Putin phô trương thế mạnh

Cũng liên quan đến Nga, Le Monde và Libération có bài nhận định về cuộc họp thượng đỉnh Nga - Châu Phi lần thứ nhất, diễn ra trong hai ngày 23 và 24/10/2019, tại Sotchi, Nga. Theo hai nhật báo Pháp, qua sự kiện này, tổng thống Vladimir Putin khẳng định những tham vọng kinh tế - chính trị của Nga tại châu lục đen này.

Nước Nga đang trở lại Châu Phi, đây chính là thông điệp của tổng thống Nga khi lần đầu tiên tổ chức thượng đỉnh Nga - Châu Phi. Một sự kiện mang tính biểu tượng cao. Bởi vì, con số hơn 40 nguyên thủ quốc gia về dự thượng đỉnh vượt xa số những vùng ảnh hưởng truyền thống của Nga tại Bắc Phi và Tây Phi.

Nếu như mục tiêu của cuộc gặp cấp cao lần này là dành để bàn về hợp tác kinh tế, thì theo hai nhật báo sự kiện còn mang dáng dấp của một sự biểu dương thế mạnh. Nói một cách khác, Moskva đang cho thấy rằng không có phương Tây, nước Nga vẫn có những giải pháp thay thế. "Phía Châu Phi cũng có cùng lập luận. Một cuộc họp cấp cao như thế cho phép kích động sự cạnh tranh giữa các cường quốc khác, nhất là những cường quốc có nhiều phương tiện hơn Nga", bà Tatiana Kastouéva-Jean, Viện Quan hệ Quốc tế Pháp (IFRI) lưu ý.

Về điểm này, cả Libération lẫn Le Monde có cùng nhận xét là Nga có lợi thế lịch sử tại Châu Phi : Không có quá khứ thực dân. Nước Nga không tham dự vào việc phân chia thuộc địa tại hội nghị Berlin năm 1885. Ngược lại, thời còn hoàng kim, Liên Xô ủng hộ mạnh mẽ các phong trào giải phóng chống đế quốc, thắt chặt quan hệ với nhiều nước "anh em" trong suốt thời kỳ chiến tranh lạnh. Và nhất là, Nga không bao giờ áp đặt mô hình điều hành đất nước như phương Tây và luôn bảo vệ chế độ hiện hành.

Mặt khác, Nga có thể trông cậy vào số 1,5 triệu trí thức Châu Phi được đào tạo ở Nga, cũng như là số doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực khai thác đá và kim loại quý hay công nghiệp thực phẩm.

Dù vậy, cả hai nhật báo Pháp cùng nhận thấy khả năng bành trướng ảnh hưởng của Nga cũng có những hạn chế. Nước Nga khó có thể đóng vai trò "anh cả" do những khó khăn về kinh tế ở trong nước dưới tác động của các lệnh trừng phạt. Đầu tư của Nga tại Châu Phi còn thua xa so với Trung Quốc hay là Pháp. "Vì là chú lùn kinh tế, nên thật ra Moskva cần đến Châu Phi nhiều hơn là Châu Phi cần đến Nga", theo như một ghi chú của Arnaud Kalika, Viện Quan hệ Quốc tế Pháp, đăng tải hồi tháng 4/2019, được Libération trích dẫn lại.

Tuy nhiên, Libération và Le Monde đều nhìn nhận rằng để có được ngày trở lại Châu Phi đầy ngoạn mục này, nước Nga đã dựa vào một chiến lược "chờ thời và giá rẻ" hiệu quả. Theo phân tích của chuyên gia Poline Tchoubar, trong một bài viết do Quỹ Nghiên cứu Chiến lược (FRS) đăng tải, được Libération trích dẫn : "Cách tiếp cận kết hợp hợp tác quân sự và ảnh hưởng truyền thông chẳng tốn kém là bao và cho phép có được một tác động đến mức tối đa khi cam kết cung cấp một dịch vụ tối thiểu nào đó.

Nga đến thâm nhập vào những vùng đất mới bằng cách lấp vào những chỗ trống do các cường quốc phương Tây để lại (như tại Trung Phi chẳng hạn, sau khi Pháp rút quân khỏi chiến dịch Sangaris năm 2016). So với phương Tây, Nga giống như Trung Quốc, ít đưa ra những ràng buộc về cách điều hành trong nước có nguy cơ gây cản trở việc nước này đi sâu vào những mối quan hệ tham nhũng với chính quyền để có được các hợp đồng của Nhà nước".

Quả thật, theo Le Monde, sự trở lại của Nga tại Châu Phi được đánh dấu bằng hợp đồng cung cấp vũ khí khổng lồ cho Algeria và quyết định xóa nợ cho nước này vào năm 2006. Giờ đây, Nga được xem như là quốc gia cung cấp vũ khí quan trọng cho hầu như toàn châu lục, từ vũ khí hạng nhẹ cho đến cả trực thăng. Các tập đoàn quân sự tư nhân của Nga đóng một vai trò ngày càng lớn, bất kể là trong lĩnh vực hợp tác quân sự hay đầu tư kinh tế, khai thác khoáng sản, hay cung cấp các dịch vụ bảo đảm an ninh…

Brexit : Nghị viện Anh đồng ý đi ra, nhưng còn lưu luyến !

Đề tài Brexit tiếp tục ngự trị các trang báo Pháp ngày hôm nay. Le Figaro thông báo Nghị viện Anh "đồng thuận việc ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu".

Hôm 22/10, các nghị sĩ Anh đã bỏ phiếu chấp thuận về nguyên tắc dự thảo thỏa thuận Brexit mà thủ tướng Anh Boris Johnson đạt được với Bruxelles. Tuy nhiên, niềm vui đó không trọn vẹn đối với ông Johnson. Bởi vì, Nghị viện lại bỏ phiếu bác lịch trình xem xét văn bản thỏa thuận, bị cho là quá ngắn để mà có đủ thời gian nghiên cứu tập tài liệu dày 110 trang, chưa kể các phần chú thích dầy đặc.

Trong hoàn cảnh này, tờ Les Echos cho rằng "quả bóng một lần nữa trên sân Bruxelles". Với Le Figaro, "Bruxelles chuẩn bị cho một giải pháp hoãn Brexit tạm thời". Với việc bác lịch trình thảo luận, Liên Hiệp Châu Âu sẽ phải nhanh chóng cho Anh Quốc biết về nguyên tắc và thời gian của hạn định mới. Các nghị sĩ Anh một lần nữa lại làm cho Bruxelles phải khốn khổ. Một điều chắc chắn, một khi xong Brexit, các đại biểu Châu Âu sẽ là những chuyên gia toán học chuyên giải đố những bài toán hóc búa !

Nam Mỹ sôi sục

Trong lĩnh vực xã hội, các cuộc khủng hoảng tại Nam Mỹ là đề tài chính của La Croix. Trên trang nhất, nhật báo công giáo chạy tít lớn "Những rạn nứt tại Nam Mỹ".

Từ Ecuador cho đến Chile, đi qua cả Argentina, "một làn sóng phản đối đang làm rúng động cả Nam Mỹ", bạo động bùng nổ khắp nơi. Người dân xuống đường biểu tình phản đối tăng giá các dịch vụ công : xăng dầu (Ecuador), vé tầu điện ngầm (Chile)…

Tại Argentina, thất vọng vì một cuộc khủng hoảng mới về kinh tế, người dân có thể sẽ thể hiện sự phẫn uất qua lá phiếu bầu cử trong ngày Chủ nhật 27/10 này để chối bỏ vị tổng thống mãn nhiệm theo xu hướng tự do.

Nguyên nhân vì đâu ? Theo giải thích của ông Juan Antonio Morales, giáo sư kinh tế đại học công giáo Bolivia, các nước Nam Mỹ, giống như Venezuela, chủ yếu sống dựa vào nguồn thu từ xuất khẩu tài nguyên thiên nhiên. Khi giá cả lên, két tiền Nhà nước được lấp đầy. Nhưng khi giá xuống, do không có những ngành sản xuất công nghiệp, những nước này bắt đầu ăn lạm dần vào nguồn dự trữ vốn dĩ rất có hạn.

Trong khi đó, mấy đời chính phủ liên tiếp lại không có những chính sách kinh tế - xã hội phù hợp, thích ứng với những biến đổi kinh tế thế giới để thúc đẩy tăng trưởng, duy trì nguồn thu. Hệ quả là chi nhiều hơn thu, lạm phát tăng vọt, tầng lớp bình dân, vốn quen được hưởng các khoản trợ cấp xã hội, nay phải thắt lưng buộc bụng là bị ảnh hưởng nhiều nhất !

Minh Anh

Phương Tây tự hại nếu nhượng bộ Putin và Erdogan

Tình hình địa chiến lược tại Trung Đông, bạo động xã hội ở Chile, ở Lebanon, bế tắc Brexit vẫn là chủ đề chung của báo Pháp ngày 22/10/2019. Bên cạnh đó, Le Monde giải thích vì sao cần phải cứng rắn với Putin và Erdogan. Le Figaro chú ý "cuộc chiến đòi nợ" của những đứa trẻ mà cha mẹ bị Stalin lưu đày. La Croix dành một bài cho thông điệp hòa bình của Kim Phúc, một nạn nhân chiến tranh Việt Nam, hơn 40 năm sau khi chiến tranh kết thúc, ra mắt sách "Cứu rỗi từ địa ngục".

Sử gia Françoise Thom : Người luận tội Putin

Sử gia Françoise Thom, người luận tội Putin" - Ảnh minh họa

Hãy chấm dứt cuốn phim dài nhiều tập nhàm chán này, Le Monde công kích Anh Quốc qua bài xã luận cùng tựa, 10 ngày trước khi đến thời điểm Brexit. Nhưng đối tượng bị phê phán nghiêm khắc nhất là tổng thống Nga Putin và tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan.

Với tựa "Françoise Thom, người luận tội Putin", Le Monde giới thiệu một nữ sử gia, giáo sư đại học Pháp vừa về hưu, người bị tổng thống Nga xem là khắc tinh.

Được đào tạo trong trường phái của sử gia Alain Besançon, phản tỉnh từ thời hoàng kim của Liên Xô, Françoise Thom là một trong những tiếng nói bị Kremlin thù ghét nhất. Luận án tiến sĩ với đề tài "lưỡi gỗ", Françoise Thom luôn nói thẳng nói thật điều mình nghĩ. Trong một cuộc hội thảo do Le Monde tổ chức ngày 05/10/2019 về chính sách can thiệp của Putin, một phóng viên đài Russia Today, cơ quan tuyên truyền thân Putin, vừa chìa micro định phỏng vấn thì nhận ngay một câu từ chối : anh nên chọn một nghề lương thiện mà làm.

Giáo sư chuyên gia về Liên Xô và nước Nga cũng rất thẳng thắn khi gọi chế độ Putin là "chế độ dã thú". Bà là tiếng nói công kích Putin triệt để khác với cựu ngoại trưởng Hubert Vedrine, chủ trương thân thiện với Moskva vì nhu cầu "thực dụng".

Tháng 8/2019, trước khi tổng thống Pháp tiếp đồng nhiệm Nga nhân G7, Françoise Thom cùng với một giáo sư gốc Nga Galia Ackerman ký một bức tâm thư tố giác sai lầm của Emmanuel Macron : Mời một kẻ công khai chủ trương tiêu diệt trật tự thế giới và kéo Châu Âu vào một chế độ quân phiệt - cảnh sát trị để làm gì ?

Quyển sách "Tìm hiểu chủ thuyết Putin" được nhiều người xem là kim chỉ nam, là binh pháp chống Nga. Mạng xã hội thân Putin không tiếc lời xỉ vả Françoise Thom "là gái điếm của Do Thái" là "lãnh tụ chống Nga". Còn Bộ Ngoại giao Nga cáo buộc nữ chuyên gia Pháp "nhận tiền" của Luân Đôn. Bà bất chấp.

Thực ra, Françoise Thom, lúc nhỏ theo cha sống bốn năm tại Mỹ, nhưng khi lên đại học, do khám phá nền văn học Nga, bà sang Nga du học. Nhờ đó, như chính bà tâm sự "tôi nhìn thấy cái xấu xa của hiện tượng lẫn cái tồi tệ trong bản chất". Cả một xã hội sống trong lừa dối và lừa dối nhau.

Thầy trò Alain Besançon - Françoise Thom trong một thời gian dài bị giới trí thức Pháp thiên tả nghi kỵ, thù ghét. Nhưng chuyện gì phải đến đã đến vào năm 1990 như mọi người đã thấy. Riêng Françoise Thom, khi thấy Yeltsin huy động xe tăng bà đâm ra lo ngại. Rồi đến Putin lên cầm quyền "với một băng đảng được đào tạo trong rừng hoang hậu cộng sản" làm bà rợn người.

Cũng trên Le Monde, liên quan đến Syria, hai chuyên gia Stephane Breton và Patrice Franchesci cùng viết chung một bài đòi phải "trục xuất Thổ Nhĩ Kỳ"ra khỏi NATO. Biết rằng không được nhưng sẽ làm cho Erdogan bớt lớn lối bắt chẹt các nền dân chủ phương Tây.

Mỹ lùi đến đâu ? Anh Pháp đoàn kết lại

Thái độ nhân nhượng của Mỹ tạo khoảng trống cho Nga và Trung Quốc lấn tới. Le Figaro phân tích cội nguồn và đề xuất giải pháp đối phó qua bài "Hoa Kỳ lùi bước đến đâu ?".

Theo tác giả Renaud Girard, trong quan hệ quốc tế, không có gì nguy hiểm cho bằng biểu lộ sự yếu đuối qua việc rút lui. Donald Trump đã ba lần liên tiếp phạm lỗi này : không trả đũa Bắc Triều Tiên, không giữ lời hứa bảo vệ Saudi Arabia khi bị Iran oanh kích và gần đây là nhượng bộ Thổ Nhĩ Kỳ bỏ người Kurdistan.

Hành động này là một tín hiệu xấu cho các nước Baltic, cho Đài Loan là Mỹ không muốn chiến đấu nữa. Tệ hơn nữa, là trợ sức một cách không cần thiết cho Putin và Erdogan và Tập Cận Bình.

Liên quan đến Trung Quốc, Hoa Kỳ đã gửi tín hiệu yếu đuối này từ thời Obama. Chính trong nhiệm kỳ của Obama, hải quân Trung Quốc tự do quân sự hóa hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.

Trong tình huống này, có nên hy vọng Hoa Kỳ tỉnh thức hay không ? Renaud Girard bi quan. Theo ngòi bút này, điều chắc chắn duy nhất, có thể tin cậy được là Anh và Pháp, hai cường quốc quân sự Châu Âu phải hợp tác chặt chẽ với nhau, cho dù Brexit hay không Brexit, tuân thủ hiệp định phối hợp hành quân Lancaster House năm 2010.

Nga : Hành trình đòi công lý cho nạn nhân Goulag

Cũng liên quan đến Nga, nhật báo thiên hữu dành một trang trình bày hành trình đòi công lý của ba người phụ nữ có cha mẹ, trong số 20 triệu nạn nhân của Stalin vùi thây trong các quần đảo ngục tù Goulag. Hôm nay, là ngày Tòa Bảo Hiến Nga xét đơn yêu cầu chính quyền hiện tại thi hành luật bồi thường, ban hành năm 1991, vài tháng trước khi chế độ cộng sản sụp đổ.

Ba người phụ nữ, không cùng gia đình nhưng có số phận thương tâm giống nhau. Họ quyết tâm đòi lại căn hộ bị chính quyền tịch biên, cha mẹ bị lưu đày lên vùng Siberia.

Sau khi Stalin qua đời, chính sách phục hồi danh dự nạn nhân Stalin được ban hành nhưng rất nhiều nạn nhân không được phục hồi quyền công dân. Bởi lẽ, đa số căn hộ tịch biên đã được cấp cho nhân viên mật vụ chính trị NKVD. Cụ thể là trong số 7.000 căn hộ ở Moskva của tù nhân chính trị, Bộ Nội vụ chiếm 4.300.

Đại đa số tù chính trị bị cấm cư ngụ ở 300 thành phố và trong một đường kính 100 km tính từ trung tâm thủ đô Moskva.

Khi lòng dân bất mãn thì châu lục nào cũng thế

Người dân Lebanon ở Trung Đông và Chile ở Nam Mỹ tiếp tục xuống đường bạo động. Dân Thụy Sĩ đưa phong trào môi trường lên hàng thứ hai trong sinh hoạt chính trị. Đâu là những điểm tương đồng ?

Tại Lebanon, nhân dân đoàn kết xuống đường chống lãnh đạo chính trị tham nhũng, thủ tướng Saad Hariri hứa sẽ ban hành các biện pháp cải cách với hy vọng làm giảm cơ phẫn nộ của một phong trào Mùa Xuân Ả Rập, theo màu sắc Lebanon.

Đồng điệu với đồng nghiệp Le Monde, nhật báo La Croix trong bài bình luận "cơn giận của nhân dân" cảnh báo : từ Ecuador, Iraq, Lebanon, Chile… không thiếu những hình ảnh phẫn nộ. Trong nhiều tuần qua, dân chúng xuống đường chống chế độ đương quyền và đôi khi diễn ra trong thảm kịch với hơn 100 người chết như ở Iraq hay hơn một chục người chết ở Chilê.

Lòng dân bất mãn cũng là cội nguồn biểu tình ở các nước khác và với hình thức khác như phong trào "Gilets jaunes" (Áo Vàng) ở Pháp. Dĩ nhiên không thể so sánh cuộc sống ở Iraq với Pháp hay Chile. Nhưng tất cả có cùng một điểm chung là chống "bất công xã hội" và lên án chính phủ đứng về phía kẻ mạnh. Giải pháp duy nhất là giới cầm quyền phải tỏ ra thật sự gương mẫu và đứng về phía nhân dân.

Le Figaro đi sâu vào chi tiết với nhận định : Chile ngày nay không phải là Chile thời Pinochet. Nhưng từ khi chế độ quân phiệt sụp đổ đến nay, các đảng chính trị dân sự tả hữu đều tiếp tục mô hình kinh tế tân tự do của chính quyền quân sự để lại. Đã thế, hai lời hứa của tổng thống Pinera kích thích tăng trưởng kinh tế và làm giảm thất nghiệp không được thực hiện. Sinh viên Chile phải vay nợ để đóng học phí, giờ đây với biện pháp tăng giá vé chuyên chở công cộng, dân chúng nổi giận và nổi dậy là điều không thể tránh được.

Lòng dân Thụy Sĩ : chống biến đổi khí hậu qua lá phiếu

Tại Thụy sĩ, chiến thắng của phong trào môi trường trong cuộc bầu cử Quốc hội hôm Chủ nhật (20/10/2019) là "một trận động đất". Số ghế của đảng xanh, cánh tả và đảng xanh tự do, cánh hữu được tăng gấp đôi, đưa phong trào bảo vệ môi trường chống biến đổi khí hậu trở thành lực lượng thứ hai tại Thụy Sĩ, Libération nhấn mạnh. Đảng cánh hữu, dân túy vẫn đứng nhất nhưng bị mất đến 4 điểm.

Giải thích của Le Monde : tại quốc gia miền núi đang bị biển đổi khí hậu tác hại, giới trẻ Thụy Sĩ nghe theo tiếng gọi của Greta Thunberg, xuống đường đông đảo nhân cuộc biểu tình chống biến đổi khí hậu do cô bé đấu tranh Thụy Điển phát động hồi tháng 9. Tinh thần ý thức này được thể hiện qua lá phiếu bầu Quốc hội cuối tuần qua.

Kim Phúc : Phía sau ngọn lửa Napalm có Chúa

"Bác Đồng ơi, bác mà không tin Chúa là có nguy cơ xuống địa ngục". Đó là lời khuyên chân tình của Kim Phúc trong một dịp trao đổi với cố thủ tướng Việt Nam Phạm Văn Đồng. Nhật báo công giáo La Croix thuật lại trong bài "Chúa, đằng sau ngọn lửa của bom Napalm".

Bức ảnh "Cô bé napalm" của phóng viên chiến trường Nick Ut được giải thưởng Pulitzer năm 1973.

Kim Phúc cách nay hơn 46 năm là nạn nhân của một vụ ném bom napalm ở Việt Nam. Bức ảnh "Cô bé napalm" của phóng viên chiến trường Nick Ut được giải thưởng Pulitzer năm 1973. Nhân dịp ra mắt quyển sách "Cứu rỗi từ địa ngục" (Sauvée de l’enfer) tại Paris, Kim Phúc dành cho La Croix một buổi tiếp xúc. Cô bé năm xưa nay là một phụ nữ ở tuổi 50, thân thể vẫn còn hằn vết sẹo, nhưng đã hoàn toàn "hòa giải" với quá khứ đau thương : "Trước vụ ném bom, tôi có một cuộc sống tự do, vô tư, giữa vườn cây trái và bầy gia súc".

Kim Phúc hồi tưởng lại, khi chiến trận xảy ra, cô bé 9 tuổi cùng anh em trú ẩn trong một ngôi chùa. Binh sĩ Nam Việt Nam kêu các em chạy ra nhưng quá trễ, bốn quả bom từ trên trời rơi xuống. Kim Phúc vẫn tiếp tục chạy trước khi ngã xuống, quần áo, da thịt nào chịu nổi sức nóng 3000°C.

Câu chuyện tiếp tục với những tình tiết mà cả thế giới đều biết. Trong thập niên 1980, Kim Phúc trong nỗ lực tìm hiểu về cuộc đời đã cảm thấy khát vọng tìm đến Chúa Jesus.

Chính quyền Việt Nam lập tức cấm Kim Phúc đi học vì thần tượng dùng để tuyên truyền đã chọn theo đạo Thiên Chúa. Nhưng Kim Phúc vẫn kiên trì và như có phép lạ, Kim Phúc được thủ tướng Việt Nam lúc bấy giờ là Phạm Văn Đồng che chỡ. Năm 1986, Người "cha tinh thần" đã giúp Kim Phúc đi du học tại Cuba, lấy chồng là một sinh viên Việt Nam, ở miền Bắc. Sau đó hai vợ chồng có cơ hội tị nạn chính trị tại Canada và đã có hai con, lại một phép lạ. Từ năm 1997, Kim Phúc là đại sứ thiện chí của UNESCO.

Đối với Kim Phúc, những phép lạ trong đời là do Chúa ban cho. Khi chồng và gia đình chồng quyết định theo đạo Thiên Chúa, đó cũng là một phép lạ. Đức tin của Kim Phúc lớn mạnh đến mức cô không ngần ngại chia sẻ với công chúng qua quyển sách "Cứu rỗi từ địa ngục" như đã một lần chia sẻ với nhân vật mà cô gọi là "bác" Phạm Văn Đồng : "Bác ạ, nếu bác không tin Chúa, bác có thể bị sa địa ngục".

Tú Anh

Phải chăng Hồng Kông đang sống những ngày tự do cuối cùng ?

Cuộc đình công bất ngờ trong ngành xe lửa Pháp SNCF từ thứ Sáu tuần trước, gây trở ngại đáng kể cho đông đảo người Pháp nhân dịp nghỉ lễ Chư Thánh (Toussaint), là chủ đề được hầu hết các báo hôm 21/10/2019 đưa lên trang nhất. Bên cạnh đó, trở ngại mới trong tiến trình Brexit tại Anh và các cuộc biểu tình rầm rộ của phe đòi độc lập cho vùng Catalunya tại Tây Ban Nha, là hai chủ đề quốc tế được quan tâm.

Cảnh tượng ở một khu phố trong Hồng Kông ngày 21/10/2019. Reuters/Kim Kyung-Hoon

Về Châu Á, rất đáng chú ý là nhận định rất bi quan của giáo sư Dominique Moisi, cố vấn đặc biệt tại Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp Ifri trên báo Les Echos theo đó "Hồng Kông đang sống những ngày tự do cuối cùng".

Mở đầu bài nhận định mang tựa đề "Hồng Kông : Giờ của Trung Quốc sắp điểm", giáo sư Moisi đã đặt ngay câu hỏi : "Phải chăng chúng ta đang sống những ngày cuối cùng của Hồng Kông, với tư cách là một đô thị thế giới nằm tại Châu Á, nơi mà luật pháp vẫn còn ngự trị ? Câu hỏi được đặt ra là vì vùng lãnh thổ tự do đó đang ngày càng cảm thấy tính chất Trung Quốc của mình ít đi, càng lúc càng thấy mình đơn độc trong nỗ lực tuyệt vọng nhằm duy trì bản sắc của chính mình".

Đối với ông Moisi, chỉ mới đây thội, khi tìm kiếm tự do, sáng tạo, tức là tìm nguồn dưỡng khí, người phương Tây đã đến trú ẩn tại vùng lãnh thổ này, vào dịp cuối tuần, để thoát khỏi bầu không khí "trật tự" ở Singapore hoặc Thượng Hải nơi họ phải làm việc. Ngày nay, thì những công dân giàu có của Hồng Kông tìm cách mở tài khoản ngân hàng ở Singapore.

Trước đây, khi đi phà để đi đến Hồng Kông, người ta thấy mùi Hồng Kông gợi lên mùi của các kênh đào của thành phố ý Venise. Ngày nay, thành phố dường như bị ám mùi khói cay mà cảnh sát tung ra một cách không kềm chế.

Theo giáo sư Moisi, sự gia tăng của bạo lực, sự bất lực của chính quyền Hồng Kông trong việc khôi phục trật tự, sau khi cố tình gieo rắc rối loạn bằng cách mưu toan thay đổi hiện trạng, chẳng phải là khúc dạo đầu cho hành động của Bắc Kinh, dùng võ lực trực tiếp chiếm lại vùng lãnh thổ này hay sao ?

Đối với chuyên gia Pháp, làm sao mà một chế độ chuyên chế như của ông Tập Cận Bình có thể chấp nhận một cuộc nổi dậy, mà với thời gian, đã trở thành một cuộc cách mạng ? Mỗi ngày qua đi là mỗi ngày người dân Hồng Kông có dấu hiệu chế nhạo thêm vị hoàng đế cộng sản cuối cùng bằng cách thách thức tính hợp pháp của chính quyền thành phố.

Tại Bắc Kinh, chính phủ có thể bắn tin cho rằng chỉ có số phận của Đài Loan mới thực sự làm họ lo lắng, nhưng đó chỉ là một động thái lừa bịp. Trung Quốc đang chuẩn bị trả thù khi thời cơ đến. Giờ đây, lễ kỷ niệm 70 năm ngày thành lập Cộng Hòa Nhân Dân đã trôi qua, thời cơ này đang đến gần mà không ai có thể cưỡng lại.

Đình công ngành hỏa xa, dân Pháp lại nếm mùi khổ sở

Cuộc đình công không báo trước của công nhân đường sắt Pháp đã xuất hiện trên trang nhất, dạng tựa lớn trên ba tờ báo Le Figaro, Les Echos và La Croix, và dưới một tựa đậm nhỏ trên Le Monde.

Dưới hàng tựa : "Đình công tại công ty SNCF : Cú lấn lướt của các công đoàn", tờ báo cánh hữu Pháp Le Figaro không tránh khỏi bất bình hộ cho các hành khách sử dụng xe lửa tại Pháp.

Theo tờ báo, những người này từng tưởng lầm là đã chạm đỉnh khổ sở vào mùa xuân năm ngoái 2018, với chuỗi đình công kéo dài ba tháng của ngành đường sắt. Thế nhưng họ đã lầm. Phát động một cách bất ngờ hôm thứ Sáu tuần trước, cuộc đình công được rất nhiều tài xế xe lửa của công ty hỏa xa SNCF tham gia, đã đẩy biết bao hành khách vào tình cảnh khốn khổ, đúng vào lúc mọi người đổ xô đi nghỉ nhân dịp lễ Chư Thánh.

Nhật báo kinh tế Les Echos cũng dành tựa chính trang nhất cho cuộc đình công, nhưng nhận định rằng đây là tiếng chuông "Báo động về mặt xã hội trước kế hoạch cải tổ hưu bổng". Theo tờ báo, ngày hôm nay, tình trạng lưu thông trên các tuyến đường sắt chính tại Pháp sẽ trở lại bình thường.

Les Echos ghi nhận là sau khi đình công bộc phát, nhiều công đoàn đã cố gắng thuyết phục những người tham gia là nên làm việc trở lại vì biết rằng cuộc đình công này hết sức mất lòng dân, đặc biệt là đối với tầng lớp bình dân vì hầu như tất cả các tuyến xe lửa giá hạ đều bị hủy bỏ hôm thứ Bảy vừa qua.

Tuy nhiên, dù hoạt động đã trở lại bình thường, nhưng theo một cán bộ công đoàn được tờ báo trích dẫn, cuộc đình công bất ngờ và bất hợp pháp vừa kết thúc là dấu hiệu phản ánh một tâm lý bất bình rộng lớn có thể bùng lên bất cứ lúc nào nếu không được xử lý kịp thời : "Với việc chấm dứt thu nhận tài xế xe lửa theo quy chế độ đặc biệt, kế hoạch cải tổ công ty đường sắt, việc tìm kiếm tiết kiệm bằng cách tinh giản nhân sự, kế hoạch cải tổ các chế độ hưu bổng đặc biệt, khả năng mở rộng ngành đường sắt cho tự do cạnh tranh, tất cả những yếu tố này gộp lại đang trở thành một thùng thuốc nổ".

Quyền dừng việc vì nguy cấp hay đình công trái phép ?

Nhật báo công giáo La Croix cũng cùng quan điểm với Les Echos. Tựa lớn trang nhất tờ báo nêu bật "Một vụ trật đường rầy nhỏ, một nỗi bất bình lớn".

Theo La Croix, nguyên nhân dẫn đến cuộc đình công là một tai nạn xẩy ra với một chuyến tàu địa phương TER, với tài xế là nhân viên duy nhất trên tàu. Việc để cho tài xế một mình chịu trách nhiệm cả con tàu, không có ai phụ giúp, đã bị các công đoàn phê phán, xem đấy là một điều nguy hiểm, không chỉ cho tài xế mà cho cả hành khách. Các công đoàn đã sử dụng "quyền dừng việc khi gặp nguy hiểm" để giải thích quyết định đình công. Chính quyền ngược lại xem đấy là một cuộc đình công bất hợp pháp vì không báo trước.

Đối với La Croix, khi tỏ thái độ cứng rắn, chính quyền có nguy cơ lao vào một cuộc đọ sức mới với giới công nhân hỏa xa, dẫn đến những cuộc đình công có thể làm đất nước tê liệt.

Còn Le Monde chạy tựa một cách khách quan : Đình công bất ngờ nhân ngày đầu tiên của kỳ nghỉ lễ (Chư Thánh). Tờ báo ghi nhận tình trạng rối loạn tàu xe nặng nề ở các nhà ga do việc nhân viên đường sắt áp dụng "quyền dừng việc" sau một tai nạn.

Brexit : Boris Johnson chưa đủ tinh ranh

Như nói ở trên, chuyện dài Brexit ở Anh Quốc, tưởng đã đến hồi kết, nhưng lại bị kéo dài thêm, đã thu hút sự chú ý của tất cả các báo.

Nhật báo La Croix đã ghi nhận trong hàng tựa trang quốc tế là "Các dân biểu Anh duy trì sự hoài nghi trên vấn đề Brexit". Việc Hạ Viện Anh từ chối thông qua thỏa thuận, trước khi có được toàn bộ luật áp dụng thỏa thuận quy định việc chia tay với Liên Hiệp Châu Âu sẽ có tác dụng lùi ngày Brexit.

Vấn đề, theo tờ báo, là trong khi chờ đợi, nhiều phong trào chống Brexit mới có khả năng xuất hiện làm tình hình thêm phức tạp

La Croix đã giành bài xã luận cho hồ sơ Brexit, cho rằng thủ tướng Anh Boris Johnson "Tinh ranh nhưng chưa đủ mức", và hệ quả là đã lãnh thêm một cái tát tai mới vào hôm thứ Bảy vừa qua.

Bị vố đau mới đó, để thoát ra khỏi bế tắc trong hồ sơ Brexit, thủ tướng Anh một lần nữa sẽ lại phải dựa vào lòng nhân từ của giới lãnh đạo Liên Hiệp Châu Âu, và câu hỏi đặt ra là liệu họ sẽ cho Anh Quốc thêm một thời hạn hay không ?

Thủ tướng Anh thì vẫn cứng giọng cho rằng ông không cần đến điều đó, cho rằng ông đủ sức thúc đẩy Hạ Viện xác nhận thỏa thuận trong hạn định.

Đối với La Croix, "những ai đánh cuộc quá đáng trên sự táo bạo thường hay dựa vào các đối tác kiên nhẫn và thông minh hơn. Do vậy, Boris Johnson sẽ có thể lặp lại cách làm lung tung của ông vì người Châu Âu hiện vẫn suy xét hợp lý… Vấn đề là là liệu thái độ kiên nhẫn của Châu Âu có thể kéo dài mãi mãi hay không ?"

Báo Libération cũng ghi nhận thực tế là câu chuyên "Brexit mãi không thấy kết thúc".

Tờ báo không ngần ngại tóm lược "hồi mới nhất của chuyện dài nhiều tập như sau : "Boris Johnson, bị Nghị Viện của ông thúc bách, một mặt xin Bruxelles một thời hạn mới, nhưng một mặt khác vẫn khẳng định rằng Vương Quốc Anh sẽ nhổ neo vào đúng ngày 31/10."

Cataluyna : Phong trào đòi độc lập cực đoan hóa ?

Về tình hình nóng bỏng tại vùng Catalunya ở Tây Ban Nha, các báo Pháp đều ghi nhận xu hướng cực đoan hóa của phong trào đòi độc lập cho vùng lãnh thổ này.

Báo Le Monde đã dành tựa lớn thứ hai trên trang nhất cho tình hình này để nêu bật "Tại Catalunya, một nửa triệu người xuống đường", kèm theo bức ảnh rừng người biểu tình ở Barcelona hôm 18/10/2019 với ở giữa là một lá cờ lớn của vùng Catalunya.

Tờ báo nêu bật sự kiện là ban ngày thì đám đông khổng lồ đã biểu tình một cách ôn hòa, hô vang các khẩu hiệu như "Hãy trả tự do cho các tù nhân chính trị", nhưng khi đêm xuống thì các vụ bạo loạn đã bùng lên, đặc biệt dữ dội.

Đối với Le Monde, "Tại vùng Catalunya, xu hướng đòi độc lập cực đoan đang tổ chức lại", tựa bài phân tích bên trong.

Indonesia : Jokowi làm thế nào để phát huy dân chủ

Như nói ở trên, liên quan đến Châu Á, báo Le Monde đã có bài phân tích về những thách thức đã chờ đón tổng thống Indonesia, Joko Widodo, đã chính thức bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai kể từ hôm qua, 20/10.

Theo Le Monde, 5 năm sắp tới có thể rất phức tạp đối với tổng thống Widodo, được bầu lại vào ngày 17 tháng 4 vừa qua.

Nhiều cuộc biểu tình của sinh viên vào cuối tháng 9 đã phản ánh, đôi khi một cách tàn bạo, tâm trạng bất mãn phổ biến ở quần đảo ngay cả trước khi tổng thống chính thức bắt dầu nhiệm kỳ thứ hai.

Vào thời điểm khó khăn hiện nay, tại Indonesia, nơi mà nền dân chủ sinh động của những năm đầu tiên thoát khỏi chế độ độc tài vào đầu thế kỷ, nhiều lúc đã có dấu hiệu thụt lùi, ngày càng có nhiều người ủng hộ vị tổng thống 58 tuổi đặt nghi vấn về sự chân thành trong các cam kết của ông.

Theo Hiến Pháp, ông Joko Widodo sẽ không được ra ứng cử nhiệm kỳ thứ ba, do đó trong nhiệm kỳ này, ông sẽ được rảnh tay hành động.

Câu hỏi đặt ra là ông sẽ chọn lựa các ưu tiên nào với chủ trương dung hòa giải chủ nghĩa thực dụng kinh tế với nhu cầu bảo vệ các thành tựu dân chủ ? Ở Jakarta, người ta đang tự hỏi về di sản mà tổng thống muốn để lại cho 260 triệu công dân của mình tại đất nước rộng lớn có khả năng trở thành cường quốc kinh tế thế giới thứ tư vào giữa thế kỷ.

Trọng Nghĩa

Kurdistan-Syria : Donald Trump bội phản, Phương Tây tự sát

Thảm kịch Kurdistan-Syria, sự phản bội của Donald Trump, tính toán "thâm độc" của Erdogan và Putin. Nước Pháp đối mặt với Hồi giáo chính trị. Về Châu Á, Hồng Kông nổi bật với bài phân tích "Ngõ cụt" của Trung Quốc. Đây là những chủ đề chính của các tuần báo Pháp.

Xe tăng Thổ Nhĩ Kỳ trên đường sát biên giới Syria. Ảnh ngày 18/10/2019. Reuters/Stoyan Nenov

Silence, on tue (Im đi, để chúng tôi giết), tựa màu máu đỏ trên trang bìa của Courrier International mở đầu cho một loạt bài về Kurdistan-Syria và "những điều mà Bắc Kinh không hiểu về Hồng Kông" là hai hồ sơ lớn trên tạp chí mỗi tuần tổng hợp 1.500 bài báo thế giới.

Giấc mơ của người Kurdistan-Syria được sống yên lành sau 5 năm chiến tranh bị tan biến. Quyết định rút quân bốc đồng của Donald Trump gieo rắc hỗn loạn, mở đường cho Thổ Nhĩ Kỳ tấn công, nhưng nghiêm trọng hơn cả là giúp cho Nga trở thành chủ nhân ông tại khu vực.

L’Orient-Le Jour của Lebanon xót xa cho số phận người Kurdistan-Syria phải bỏ làng ra đi trước đoàn quân Thổ Nhĩ Kỳ với tâm trạng vĩnh viễn mất quê hương. Một cô gái 17 tuổi, phân trần trong nước mắt : tôi không dám chống cự, tôi không phải là Che Guevara. Giải pháp duy nhất là chạy. Cũng theo tờ báo Lebanon này, Mỹ rút quân giúp cho Moskva trở thành chủ nhân ông và rồi đây chế độ Damascus sẽ áp đặt các điều kiện trói tay cộng đồng Kurdistan.

Phê phán nghiêm khắc, nhất vẫn là báo chí Mỹ. Los Angeles Times lên án "hành động bốc đồng "của Donald Trump gây ra những hệ quả tai hại trên diện địa mà còn đi ngược lại quyền lợi của nước Mỹ : Trong nhiều chính phủ, một câu hỏi thường được đặt ra là "ai tuyên bố nhân danh tổng thống". Trong chính quyền Trump thì chỉ có Trump, đã vậy ông ta còn không ngần ngại tuyên bố trái ngược nhau. Trên trường quốc tế, tiếng nói của Nhà Trắng đã mất trọng lượng. Người dân Mỹ sẽ lãnh hậu quả.

NATO rạn nứt

Trong nhãn quan địa chiến lược, tuần báo Le Point nhận định dứt khóat : tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ nhanh chóng ra tay để đặt Tây Phương vào chân tường. Cuộc tấn công của Ankara chứng tỏ Liên Minh NATO, nền tảng của các chế độ dân chủ bị nứt rạn. Phản bội người Kurdistan, Tây Phương tự sát.

Theo Le Point, bỏ người Kurdistan sau khi phó mặc Ai Cập cho "Huynh Đệ Hồi giáo" cho thấy xu hướng của Mỹ rút bỏ Trung Đông và xem nhẹ lời cam kết với đồng minh. Hành động này của Mỹ đe dọa Israel, Đài Loan cũng như Châu Âu.

Thảm bại tại Syria chỉ là một loạt thất bại chính trị của Donald Trump : Chủ nhân Nhà Trắng không còn "quả đấm thép" nào để đấu với Trung Quốc, Iran, Bắc Triều Tiên và Venezuela.

Nói cách khác, thái độ tiền hậu bất nhất, thiển cận nhưng thích khoe khoang, không rõ có phải do bệnh tâm thần hay không, Donald Trump đã giúp Tập Cận Bình và Vladimir Putin toại nguyện. Donald Trump không phải là nguyên nhân. Ông là sản phẩm của xu hướng nước Mỹ ích kỷ mị dân.

Nước Mỹ hào hùng của 1945 đã chết, Le Point kết luận.

"Việt Nam" của Erdogan

Bên cạnh tâm trạng bi quan này cũng có những lời xác quyết : Người Kurdistan- Syria sẽ không bao giờ bỏ cuộc, hãy làm cho Thổ Nhĩ Kỳ trả giá đắt, miền đông bắc Syria sẽ là "Việt Nam" của Erdogan.

Một ngày sau khi Thổ Nhĩ Kỳ tấn công, nhật báo Israel Ha’Aretz, hy vọng người Kurdistan không buông súng, trái lại nên chiến đấu mới là thượng sách cho dù bị bỏ rơi. Với câu hỏi : liệu Erdogan sẽ sa lầy như Mỹ tại Việt Nam ?, tác giả tin rằng với kinh nghiệm trận mạc, FDS thừa khả năng sử dụng chiến thuật du kích để làm tiêu hao quân đội Thổ Nhĩ Kỳ. Ankara cần đánh thật nhanh để áp đảo trong khi người Kurdistan không cần yếu tố thời gian, vừa đánh để tranh thủ sự ủng hộ của công luận quốc tế, vừa gây thiệt hại cho quân đội Thổ Nhĩ Kỳ, tạo làn sóng chống chiến tranh ngay tại nước Thổ.

Đồng quan điểm, tuần báo L’Obs dành cho nhà nhân chủng học mang hai dòng máu Mỹ-Pháp Scott Atran một bài phỏng vấn dài. Chuyên gia này rất tức giận Donald Trump và dự phóng cuộc chiến sẽ kéo dài và người Kurdistan sẽ không bao giờ đầu hàng. Ông cho biết đã từng chứng kiến tận mắt trên chiến trường "tinh thần quả cảm của từng người dân Kurdistan kể cả phụ nữ và người trên 80 tuổi".

Trong cuộc chiến chống Daesh, từ 2014 đến chiến thắng, FDS đã hy sinh 10.000 chiến binh trong khi đồng minh Hoa Kỳ có 17 binh sĩ tử trận.

Bỏ người Kurdistan là một quyết định "lãng phí" vì họ là sắc dân có nhãn quan khá tự do, có niềm tin vào một chế độ thượng tôn pháp luật. Sau Nhật Bản và Israel, ở phía đông Châu Âu, hệ thống chính trị Kurdistan là tương đối cởi mở nhất.

Scott Atran kết luận : Bỏ đồng minh Kurdistan là tự bỏ các giá trị cơ bản để đánh đổi những món lợi vật chất.

Hồng Kông : Trung Quốc phải chấp nhận thực tế

Trong bối cảnh phong trào phản kháng tại Hồng Kông không có dấu hiệu suy giảm sau bốn tháng đấu tranh và để truy tìm căn nguyên vì sao chính quyền Bắc Kinh bị rơi vào thế kẹt không lối thoát, một nhà nghiên cứu chính trị Hồng Kông phải trở lại thời thực dân Anh tìm câu trả lời. Courrier International đăng lại bài tham luận ngày 25/09/2019 nhân một cuộc hội thảo tại Hồng Kông.

Những điều không biết

Theo tác giả Diệp Kiện Dân (Ray Yep Kin Man), dự luật xét lại các nguyên tắc dẫn độ đã gây ra cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất tại Hồng Kông kể từ năm 1997. Cường độ đề kháng của dân Hồng Kông không ngừng gia tăng cho dù dự luật đã được hủy bỏ. Đúng vào ngày quốc khánh của Hoa Lục, một cảnh sát viên rút súng bắn vào một người biểu tình làm tình thế trở thành rất nguy hiểm. Tuy nhiên, theo nhận định của giáo sư Diệp Kiện Dân, kẻ gây ra thiệt hại lớn nhất trong hơn 100 ngày qua là Đảng cộng sản Trung Quốc. Vì thiếu hiểu biết nên sử dụng chiến lược chà đạp nguyên tắc "một quốc gia hai chế độ" do Đặng Tiểu Bình đề xuất để thuyết phục dân Hồng Kông trở về đất mẹ. Nếu theo đúng tinh thần "nhất quốc lưỡng chế" thì bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga phải từ chức từ lâu.

Cơ sở của công thức này là "đồng cảm giữa hai cộng đồng". Mục tiêu của công thức là bảo đảm cho chế độ tư bản tại Hồng Kông và nền kinh tế thị trường, thừa kế của chế độ thực dân Anh, được hoạt động hài hòa.

Thế mà trong những tháng gần đây, chiến lược của Bắc Kinh là "bôi bẩn" người dân Hồng Kông. Rồi vì lý do chính trị, Bắc Kinh tấn công vào một loạt xí nghiệp địa phương từ hãng hàng không Cathay Pacific cho đến các tập đoàn địa ốc và công ty MTR, quản lý hệ thống xe điện ngầm, bắt ép họ phải hợp tác với Bắc Kinh, cụ thể là đóng cửa một số trạm để gây khó khăn cho người đi biểu tình.

Hậu quả, người dân Hồng Kông không thấy Bắc Kinh ban "ân sủng" gì , vậy thì chơi với Hoa Lục để làm gì ? Khái niệm "nhất quốc lưỡng chế" còn là chiêu bài trong chính sách đối với Đài Loan. Nếu Tập Cận Bình ra tay đàn áp Hồng Kông thì chẳng khác nào khai tử nỗ lực của nhiều thế hệ lãnh đạo vận động quốc tế nhìn nhận Hồng Kông, Ma Cao, Đài Loan là lãnh thổ Trung Quốc. Thế mà, mỗi lần xảy ra khủng hoảng là mỗi lần Đảng cộng sản gia tăng kềm kẹp. Lần sau cùng là sau phong trào Dù vàng 2014, các ứng cử viên nghị viện bị buộc phải ký giấy cam kết Hồng Kông là "lãnh thổ bất khả phân" của Trung Quốc.

Thiếu hiểu biết về công thức "một quốc gia hai chế độ", Bắc Kinh còn hiểu lầm về mối quan hệ "mẫu quốc- nhượng địa" thời thực dân Anh, tưởng rằng "toàn quyền" chỉ là bù nhìn. Vì vậy, Đảng cộng sản Trung Quốc giữ nguyên trạng quy chế này khi thu hồi nhượng điạ vào năm 1997. Trên thực tế, theo giáo sư Diệp Kiện Dân, trong suốt 150 năm đô hộ, toàn quyền Hồng Kông thường xuyên "chống lại Luân Đôn" mỗi khi có lý do chính đáng bảo vệ quyền lợi địa phương, kể cả chuyện tự ý giảm ngân sách tài trợ cho lực lượng Hoàng gia trấn đóng tại nhượng địa mà triều đình không làm gì được.

Những điều mới khám phá

Thật ra, theo giáo sư Diệp Kiện Dân, với tinh thần thực tế, sau 100 ngày đối đầu với khủng hoảng, lãnh đạo Trung Quốc cũng ý thức được là "không thể đàn áp". Hồng Kông đã thay đổi và quyết liệt hơn những đợt tranh đấu trước. Hàng triệu công dân tận tình dấn thân, chống lại bạo quyền với một kho tàng sáng kiến thông minh và tinh thần đồng cam cộng khổ mỗi ngày.

Giải pháp khả thi nhất cho Bắc Kinh là phải kiên nhẫn chinh phục một phần dân cư sẵn sàng thỏa hiệp. Càng đàn áp thì càng nguy hiểm.Trong phong trào tranh đấu hiện nay có hai xu hướng : một bên muốn Bắc Kinh tôn trọng tôn chỉ "hai chế độ", để cho Hồng Kông thêm quyền tự trị, bầu cử tự do. Xu hướng thứ hai chủ trương "ly khai" thậm chí "độc lập". Hai xu hướng này đang "cạnh tranh nhau", bên thắng sẽ quyết định tương lai chính trị của Hồng Kông.

Giải pháp tối ưu của Đảng cộng sản Trung Quốc là chấp nhận thực tế này, ủng hộ xu hướng muốn sống trong một xã hội tự do, với các quyền và giá trị phổ quát. Chỉ như thế thì mới hy vọng công thức "nhất quốc lưỡng chế" được tồn tại.

Phát hiện khủng bố : Nước Pháp chưa sẵn sàng….

Vụ 4 cảnh sát bị một đồng nghiệp theo đạo Hồi giết chết ở ngay cơ quan anh ninh Paris tiếp tục được bàn luận. L’Express trở lại cuộc đời của hung thủ để kết luận : Đồng nghiệp và vợ của Mickael Harpon "không thấy có một bằng chứng nào cho thấy hung thủ bị cực đoan hóa" trừ một lần sau vụ tòa soạn tuần báo trào phúng Charlie Hebdo bị tấn công. Lúc đó Mickael Harpon có tuyên bố "Charlie Hebdo tự gieo gió".

Nhưng nếu có cảnh giác phát hiện thì làm sao ? Tuần báo L’Obs đặt câu hỏi nát óc : Phát hiện tín đồ cực đoan đã là chuyện khó. Khó hơn nữa là giúp đối tượng trở lại bình thường và tìm một chỗ đứng mới trong xã hội. Nhà nước Pháp chưa có câu trả lời.

Vì sao có loài chim di trú chọn Tây Ban Nha làm quê hương ?

Vì biến đổi khí hậu, vì ngại bay qua biển và vì được cung ứng đầy đủ. Báo El Independiente, trích dẫn các nhà điểu cầm học Tây Ban Nha, giải thích.

Theo El Independiente, thay đổi khí hậu và đời sống tiến hóa của xã hội đã làm cho đa số loài chim di trú không dám lấy rủi ro bay qua vịnh Gibraltar về Châu Phi tìm mặt trời khi mùa đông tới. Loài cò trắng chọn ở lại Tây Ban Nha vì nơi đây cũng ấm áp và có đủ thức ăn, từ những đống rác thành phố.

Hệ quả là chính phủ Tây Ban Nha phải thành lập những khu bảo tồn thiên nhiên để có cho loài chim di trú từ Bắc Âu bay đến có chỗ dừng chân. Nếu thấy đất lành thì chim cứ đậu và nhận nơi này làm quê hương, khỏi phải đi xa. Có khu bảo tồn thiên nhiên thì có du khách. Chim nhập cư và nước đón tiếp cùng có lợi .

Tú Anh