Thông Luận

Pháp : Cải tổ chế độ hưu bổng, chính quyền có thể phải trả giá đắt

Các báo Pháp hôm 06/12/2019 nhất loạt dành tựa trang nhất cho phong trào đấu tranh xã hội chống cải tổ chế độ hưu bổng tại Pháp.

Đông đảo người dân xuống đường tuần hành ở Paris, Pháp, trong ngày 05/12/2019 để chống cải tổ chế độ hưu bổng. Zakaria ABDELKAFI / AFP

Tờ báo thiên tả Libération chơi chữ, chạy tựa "Tiến bước" trên nền ảnh đoàn người tuần hành đông đảo trên đường phố. "Tiến bước" cũng là tên của phong trào do Emmanuel Macron sáng lập trước khi trở thành tổng thống Pháp. Và cuộc phản kháng xã hội lần này lại chính là để phản đối công cuộc cải tổ chính sách hưu bổng của chính quyền Macron. Báo kinh tế Les Echos nhận định "Hưu bổng : Cuộc đọ sức bắt đầu". Trong khi Le Monde đặt câu hỏi "Chính quyền hy vọng kềm chế xung đột xã hội bằng cách nào ?", báo Le Figaro thiên hữu dự báo "Đối mặt với đường phố, chính quyền sẵn sàng nhượng bộ".

Trong bài xã luận mang tiêu đề "Cái giá đắng chát", Le Figaro viết không ai có thể dự báo cuộc đọ sức giữa chính phủ và những người phản đối cải tổ chế độ hưu bổng sẽ kéo dài bao nhiêu lâu. Nhưng ngày 05/12/2019 có giá trị như một bài trắc nghiệm trên cả ba mặt trận.

Thứ nhất là liệu các nghiệp đoàn có còn khả năng huy động quần chúng hay không, vào thời điểm các tổ chức này bị coi là "đang hấp hối" ? Thực tế cho thấy tỉ lệ người tham gia đình công không hề nhỏ, nhất là trong lĩnh vực công. Điểm thứ hai là phong trào tuần hành có thể diễn ra mà không có bạo lực hay không ? Đúng là một số vụ xô xát đã xảy ra, nhưng mức độ thì "không nhằm nhò gì" so với các cuộc bạo động trong những ngày biểu tình của phong trào Áo Vàng, mà Le Figaro gọi đó là "cơn sốt vàng da", hồi mùa đông năm 2018.

Câu hỏi cuối cùng là liệu chính phủ có tiến hành cải cách đến cùng hay không ? Nếu có thì cái giá phải trả sẽ là thế nào ? Để hạn chế sự liên minh của các lực lượng, khiến phong trào phản kháng xã hội trở nên nghiêm trọng hơn, chính quyền ra sức vận động, trấn an lực lượng cảnh sát, giáo viên và nông dân. Le Figaro nêu ra một vài biện pháp đối phó của chính quyền trong những ngày qua và kết luận là vì quá vội vàng, chính phủ đang gỡ trái phá này và thay bằng một trái phá khác.

Mục tiêu cải tổ của tổng thống Macron là chế độ hưu bổng phải công bằng, đơn giản và hiệu quả hơn. Nhưng theo Le Figaro, kết quả rất có thể sẽ theo hướng ngược lại : chính sách mới có thể bất công, khó hiểu và không hiệu quả. Mục tiêu ngân sách được cân đối vào năm 2025 dường như sẽ không thể đạt được, thậm chí gánh nặng tài chính cho Nhà nước sẽ càng tăng lên.

Thực tế cho thấy cải cách chế độ hưu bổng luôn đẩy nước Pháp vào cảnh rối ren. Tờ báo thiên hữu Le Figaro dự báo, vì thiếu phương pháp, chính quyền của tổng thống Macron cũng không thoát khỏi quy luật nói trên. Nhưng lần này, cái giá phải trả có thể sẽ lớn chưa từng có !

Công luận Pháp : Trọng tài trong cuộc đọ sức giữa chính phủ và đường phố

Một phần nước Pháp bị tê liệt do phong trào đấu tranh chống công cuộc cải cách hưu trí của chính phủ. Le Monde nhận định ý kiến công chúng sẽ giữ vai trò then chốt xác định thắng thua trong cuộc đọ sức giữa người dân trên đường phố với nhà cầm quyền. Theo nhiều thăm dò ý kiến, hiện giờ người dân Pháp ủng hộ phong trào phản kháng, nhưng cũng cho rằng một cuộc cải cách hưu trí là cần thiết.

Hiện giờ, mọi cánh cửa vẫn đang để ngỏ ! Tỉ lệ dân chúng ủng hộ phong trào đình công giảm sẽ càng đẩy mạnh quyết tâm cải cách đến cùng của chính phủ. Ngược lại, nếu ngày càng có nhiều người ủng hộ phong trào phản kháng, chính quyền Macron sẽ phải chịu sức ép rất lớn giống như hồi năm 1995 khi chính phủ Alain Juppé cuối cùng đã phải "đầu hàng" trước phong trào khản kháng xã hội.

Biểu tình chống cải tổ hưu bổng : 6.000 cảnh sát hiến binh được huy động bảo vệ Paris

Vài chục ngàn cảnh sát được huy động khắp nơi trên toàn nước Pháp để bảo đảm an ninh cho 245 cuộc tuần hành biểu tình trong ngày 05/12/2019, đồng thời đối phó với các hành động đập phá bạo lực như đã từng xảy ra trong những ngày xuống đường của phong trào Áo Vàng thời gian qua. Báo Le Monde cho biết chỉ riêng tại Paris, trung tâm phong trào đấu tranh chống cải tổ hưu trí do các nghiệp đoàn và nhiều hiệp hội của giới trẻ tổ chức, có 6.000 cảnh sát và hiến binh được huy động với rất nhiều phương tiện cơ giới.

Nhà chức trách lo ngại sẽ có hàng ngàn, hàng chục ngàn người cực tả bạo lực hoặc những người cực đoan của phong trào Áo Vàng trà trộn vào các đoàn người biểu tình do các nghiệp đoàn tổ chức để gây bạo động, cản trở các cuộc tuần hành ôn hòa. Hôm qua, người biểu tình bị cấm tập trung tại những khu vực được bảo vệ như đại lộ Champs-Elysées, nhà thờ Đức Bà Paris, khu vực quanh phủ tổng thống, trụ sở Nghị Viện và nhiều Bộ quan trọng… Sở cảnh Sát Paris cũng kêu gọi chủ các cửa hàng, cửa hiệu ở những nơi nằm trên lộ trình của các cuộc tuần hành đóng cửa đề phòng nguy cơ bị cướp phá.

Tuy chính quyền huy động đông đảo lực lượng an ninh tại thủ đô, nhưng theo báo Le Monde, nhà chức trách Pháp cũng hiểu rõ nguy cơ cảnh sát phản ứng thái quá sẽ khiến các cuộc tuần hành không diễn ra bình thường và càng làm người dân tức giận. Ngoài ra, cảnh sát cũng lo ngại nếu an ninh được thắt chặt ở Paris, những kẻ cực đoan sẽ tụ tập phá rối tại tại các tỉnh thành khác.

"Não bộ" của NATO liệu vẫn đang hoạt động ?

Chuyển sang thời sự quốc tế, Le Monde quan tâm đến vai trò của NATO. Trong bài xã luận "NATO tạm lắng", tờ báo gọi cuộc họp thượng đỉnh nhân dịp NATO tròn 70 năm là một thượng đỉnh "khác lạ". Điều tồi tệ nhất mà mọi người lo sợ đã không xảy ra. Ngược lại, những lời hứa hẹn biến thượng đỉnh thành dịp phô bày tình đoàn kết và phối hợp chặt chẽ cũng không được cụ thể hóa. Donald Trump, là một nhân vật "khó chịu" nhưng đã không đạp đổ bàn đàm phán, các đối tác của ông cũng học được cách kềm chế nguyên thủ Mỹ. Không phải mọi bất đồng với tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đều được giải quyết, nhưng chính quyền Ankara cũng đã có những nhượng bộ. Và cuối cùng, nguyên thủ các nước thành viên NATO không dự kiến họp lại với nhau trước năm 2021.

Trong khi chờ đến thượng đỉnh tiếp theo, một nhóm chuyên gia của NATO, dưới dự dẫn dắt của chủ tịch Jens Stoltenberg, sẽ khởi động chương trình suy ngẫm về tương lai của Liên Minh Quân Sự Bắc Đại Tây Dương, nhằm mục đích củng cố tầm vóc chính trị của định chế này. Đây là biện pháp đáp trả việc tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhận định NATO "đang trong tình trạng chết não". Hôm thứ Ba 03/12 khai mạc thượng đỉnh, nguyên thủ Mỹ đã coi đây là một sự lăng nhục.

NATO sẽ phải chứng minh là định chế này có "não bộ" và bộ não của vẫn "đang hoạt động". Nhóm công tác này có thời hạn từ nay đến hết quý 1/2020 để hoàn thành nhiệm vụ. Nguyên thủ Pháp hy vọng "giai đoạn tạm lắng" này sẽ cho phép xác định lại các mục tiêu chiến lược của Liên Minh, trong bối cảnh thế giới đã có nhiều đổi thay kể từ khi được thành lập vào năm 1949.

Le Monde nhận định như vậy có nghĩa là tổng thống Pháp đã thành công trong việc chuyển nội dung thảo luận tại thượng đỉnh NATO từ ngân sách thuần túy và vấn đề về số lượng sang lĩnh vực chính trị. Không có điều gì cho phép khẳng định nhóm công tác của NATO sẽ tìm ra những giải pháp mang tính cách mạng, nhưng ít nhất thì thượng đỉnh ngắn ngủi lần này cũng là dịp để đặt ra những câu hỏi thực thụ.

Việc xem xét lại lợi ích của NATO đã dẫn đến việc lãnh đạo Hoa Kỳ Donald Trump tái khẳng định lòng tin vào NATO và nhất là về việc kích hoạt điều khoản số 5 huy động lực lượng Liên Minh nếu một nước thành viên NATO bị tấn công quân sự. Điều này có tác dụng trấn an một số nước Châu Âu.

Trong tuyên bố cuối cuộc họp, NATO vẫn coi Nga là mối đe dọa hàng đầu mà Liên Minh phải đối phó, trên cả nguy cơ khủng bố. Đối với NATO, khả năng đối thoại với Nga vẫn còn, với điều kiện Nga phải thể hiện thiện chí qua hành động. Tổng thống Pháp cũng đã tranh thủ thượng đỉnh để trấn an các đối tác Châu Âu về việc Châu Âu có thể tự phòng vệ với NATO mà vẫn có thể xích lại gần nước Nga theo như ý tưởng của ông.

Và cuối cùng, tại thượng đỉnh NATO năm nay, lần đầu tiên Liên Minh Quân Sự Bắc Đại Tây Dương nhắc đến việc các nước cần cùng chung sức đối phó với những thách thức từ sự lớn mạnh của Trung Quốc. Le Monde kết luận ý tưởng trên vẫn còn mơ hồ nhưng đó là một cách cho thấy sự tồn tại của NATO là có ý nghĩa, cho dù Liên Minh đang trong cảnh "rối loạn".

Hồng Kông : "Nếu tôi có vấn đề gì, thì không phải là do tôi tự tử"

Chuyển sang lĩnh vực xã hội, nhìn sang Châu Á, báo Libération vẫn quan tâm đến phong trào đấu tranh đòi dân chủ ở Hồng Kông.

Từ nhiều tháng nay, người dân Hồng Kông không còn niềm tin vào cảnh sát, nhất là từ sau vụ Christie, một thiếu nữ 15 tuổi ủng hộ phong trào đòi dân chủ, mất tích hôm 21/09/2019, rồi sau đó cảnh sát kết luận là cô gái tự tử. Thi thể của cô được tìm thấy trên biển. Vấn đề là công chúng chỉ được biết thông tin về cái chết của cô gái 3 tuần sau khi thi thể Christie được tìm thấy, và 1 ngày sau khi thi thể cô được hỏa thiêu. Trường học của Christie cũng đợi nhiều giờ sau mới công bố băng ghi hình không đầy đủ có liên quan đến nạn nhân. Nhiều người đặt câu hỏi về lý do thực sự khiến Christie mất mạng. Họ không tin là cô gái đã tự sát như cảnh sát thông báo.

Mối ngờ vực ngày càng lan rộng. Trong giai đoạn tháng 06 đến tháng 09/2019, số vụ tự tử và số thi thể được tìm thấy tăng mạnh so với cùng kỳ năm 2018 càng khiến công chúng nghi ngờ. Hiện nay, để đề phòng chuyện tương tự của Christie, một số người, trước khi đi biểu tình, để lại di ngôn : "Tôi không muốn tự sát. Nếu có chuyện gì đó xảy ra với tôi, thì đó cũng không phải là một vụ tự tử".

Xã hội Ấn Độ đối mặt với nạn cưỡng hiếp

Vẫn về Châu Á, Le Figaro lưu ý "Xã hội Ấn Độ đối mặt với nạn cưỡng hiếp". Một lần nữa đất nước này lại bàng hoàng về vụ một phụ nữ 27 tuổi bị cưỡng hiếp tập thể, bị sát hại và thi thể bị đốt cháy hôm 27/11. Vụ việc thương tâm làm công luận nhớ lại một vụ tương tự từng làm rung chuyển Ấn Độ hồi tháng 12/2012.

Các vụ cưỡng hiếp xảy ra thường xuyên ở đất nước Châu Á này. Theo số liệu chính thức, trong năm 2017 xảy ra 32.500 vụ cưỡng bức. Nhiều cuộc biểu tình đã nổ ra ở các thành phố lớn từ ngày 30/11, biểu ngữ nổi bật nhất là "Những kẻ cưỡng hiếp nhẫn tâm, phải treo cổ chúng".

Một luật sư cho biết việc tăng án phạt hình sự cũng không thay đổi được gì. Bà phê phán cảnh sát vô cảm, coi những vụ cưỡng hiếp không có gì nghiêm trọng và không muốn điều tra. Họ thường đỗ lỗi cho nạn nhân. Theo một luật sư khác, một nhà bảo vệ nhân quyền, phụ nữ ở Ấn Độ bị coi là ở đẳng cấp thấp, thậm chí chỉ để thỏa mãn nhu cầu của đàn ông.

Khí hậu nóng lên, các loài chim nhỏ đi

Sau 40 năm thu gom và quan sát 70.000 xác con chim thuộc 50 loài chim Bắc Mỹ, một nhóm nhà nghiên cứu Mỹ kết luận khi khí hậu ấm dần lên, các loài chim có kích cỡ nhỏ dần đi. Theo kết quả công trình nghiên cứu được công bố trên tạp chí Ecology Letters, ngày 04/12/2019, kích thước cơ thể trung bình của những con chim này nhỏ dần theo thời gian, tính từ năm 1978, còn sải cánh của chúng tăng dần lên.

Trọng lượng cơ thể trung bình của các loài chim giảm khoảng 2,6%, chiều dài xương chân cũng giảm khoảng 2,4%. Ngược lại, sải cánh lại tăng 1,3%. Theo các nhà nghiên cứu, do cơ thể chim nhỏ đi nên sải cánh tăng để giúp chúng có thể hoàn thành chặng đường di trú dài.

Kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc đại học Michigan một lần nữa khẳng định quy luật Bergmann, theo đó những con chim có khuynh nhướng nhỏ đi ở các vùng có khí hậu ấm áp hơn và to lên ở vùng lạnh hơn. Và khuynh hướng trên có thể thay đổi theo từng năm : những năm nhiệt độ trung bình thấp đi thì kích thước các loài chim cũng lớn hơn, và ngược lại.

Thùy Dương

Đình công chống cải tổ hưu trí tại Pháp : Cuộc trắc nghiệm đối với Macron

Phong trào đình công biểu tình chống cải tổ hưu trí là đề tài chiếm trang nhất các nhật báo Pháp hôm nay.

Ga xe lửa Paris vắng lặng trong ngày đình công toàn quốc chống cải tổ hưu trí tại Pháp 05/12/2019. Reuters

Đối với nhật báo thiên hữu Le Figaro, đây là một cuộc "đọ sức", còn theo nhật báo thiên tả Libération, đây là "màn đầu" của một phong trào có thể kéo dài và sẽ buộc chính phủ phải thương lượng. Nhật báo kinh tế Les Echos thì phỏng đoán đối sách của chính phủ trước phong trào tổng đình công. Báo công giáo La Croix thì nói đến một "cuộc cải tổ triền miên", nhắc lại rằng hệ thống hưu trí ở Pháp đã được cải tổ nhiều lần trong 30 năm qua, lần nào cũng rất là "đau đớn".

Theo Le Monde, cuộc đình công hôm nay là một cuộc trắc nghiệm đối với tổng thống Macron. Khi tranh cử tổng thống, ứng cử viên Macron đã tuyên bố sẽ tiến hành một cuộc chuyển đổi sâu rộng nước Pháp. Ba năm sau, tư thế một lãnh đạo táo bạo, không lùi bước trước mọi trở ngại, vẫn là điểm mạnh chủ yếu của vị nguyên thủ quốc gia trẻ.

Le Monde cho rằng thông qua việc cải tổ hệ thống hưu trí, ông Macron chứng tỏ khả năng tiếp tục con đường canh tân mà ông đã vạch ra. Như nhận định của một bộ trưởng quan trọng trong chính phủ : "Hồ sơ hưu trí là cuộc trắc nghiệm lớn. Nếu thất bại, coi như nhiệm kỳ này là chấm dứt, chúng ta sẽ không thể làm gì khác nữa".

Trong nội bộ phe đa số cầm quyền, không ai nghĩ là sẽ tái diễn kịch bản của năm 1995, khi thủ tướng thời đó là Alain Juppé đã phải lùi bước, từ bỏ kế hoạch cải tổ các chế độ hưu trí đặc biệt, dưới áp lực của đường phố. Vấn đề là chính phủ của thủ tướng Philippe có thể đương đầu được với một phong trào ồ ạt và kéo dài hay không.

Trong bài xã luận tựa đề "Thỏa hiệp", tờ Libération so sánh tình hình nước Pháp hiện nay với nước Pháp năm 1995. Theo Libération, vào năm 1995, cuộc đình công đã khiến mọi người bất ngờ, số người biểu tình rất đông đảo, họ rất được dân chúng ủng hộ và các hệ thống xe lửa và giao thông đô thị tê liệt hoàn toàn. Và nhất là cuộc đình công đã kéo dài suốt một tháng cho đến khi chính phủ Juppé "đầu hàng".

Như vậy, theo tờ báo, có thể dựa trên ba yếu tố để đánh giá tình hình hiện nay : số người biểu tình, thời gian đình công và thái độ của công luận. Nhưng Libération cho rằng chính phủ có một cách để tránh đối đầu với các công đoàn, đó là tỏ ra mềm dẻo, ai cũng phải hiểu rằng thỏa hiệp bao giờ cũng hơn là "được ăn cả ngã về không".

Một cuộc đình công không thể chấp nhận được

Trong bài xã luận, nhật báo Les Echos ghi nhận điều lạ lùng trong cuộc tổng đình công chống cải tổ hưu trí lần này, đó là thái độ của công luận đối với những phiền toái mà họ sẽ phải gánh chịu : xe lửa và métro ngừng chạy, trường học đóng cửa, các chuyến bay bị hủy…

Nhưng theo Les Echos, nếu chúng ta chỉ nhìn vào lý do của cuộc đình công thì thật khó mà chấp nhận được. Tờ báo viết : "Thật vậy, không thể chấp nhận việc phát động một phong trào quy mô như vậy và bắt hàng trăm ngàn dân Pháp làm con tin để chống một dự án mà chưa ai biết hình thù sẽ ra sao. Không thể chấp nhận việc phong trào lần này có mục tiêu trên hết là bảo vệ những người được quyền về hưu trước 60 tuổi, với mức lương hưu trung bình trên 2000 euro, cao hơn nhiều so với những người làm việc trong khu vực tư nhân. Không thể chấp nhận việc trong một công ty như SNCF (Công ty đường sắt quốc gia Pháp), những người đình công lấy cớ bảo vệ chế độ hưu trí để bảo vệ một quy chế với quá nhiều đặc quyền. Và cuối cùng, đây có lẽ là điều nghiêm trọng nhất : không thể chấp nhận việc các công đoàn đang mất dần thế lực mạo hiểm lao vào một cuộc đối đầu mà không ai biết là sẽ đi đến đâu. Để lấy lại uy thế, nay các công đoàn đó đang đùa với lửa khi dựa trên những thành phần cực đoan ở cơ sở, một thiểu số chỉ có mục tiêu duy nhất là đập phá mọi thứ".

Nhật báo công giáo La Croix hôm nay cũng dành bài xã luận về đề tài này, với hàng tựa "Sẽ phải cần một cuộc cải tổ", bày tỏ quan điểm ủng hộ dự án cải tổ hệ thống hưu trí do chính phủ đề ra.

Tờ báo nhắc lại rằng từ một phần tư thế kỷ qua, nước Pháp đã nhiều lần cải tổ hệ thống hưu trí, kể cả các hệ thống hưu trí đặc biệt. Dù muốn dù không cũng phải tiếp tục cải tổ. Những thay đổi trong lực lượng sản xuất khiến cho số người đóng góp cho quỹ hưu trí ngày càng ít đi. Tuổi thọ tăng lên khiến cho các chi phí y tế cũng tăng theo. Nguồn tài chính cho hệ thống hưu trí không thể được giữ nguyên như vậy.

La Croix ghi nhận, trước tình hình đó, tổng thống Macron đề nghị một cải tổ quy mô : chuyển sang một hệ thống hưu trí phổ quát. Nhưng theo nhật báo này, để làm được như thế thì phải có hai yếu tố : có một bầu không khí tin cậy và chi tiêu thêm để bù đắp thiếu hụt cho một bộ phận dân Pháp sẽ bị thiệt thòi do cải tổ. Nhưng hiện nay hai yếu tố đó lại không hội đủ : Khủng hoảng Áo Vàng khiến người dân không còn tin tưởng chính quyền và tình hình tài chính hiện nay không cho phép gia tăng chi tiêu để tạo điều kiện cho việc áp dụng những quy định mới.

Nhật báo thiên hữu Le Figaro cũng cho rằng, dù phải gánh chịu một cuộc đình công kéo dài, cũng phải tiến hành một cuộc cải tổ đầy tham vọng để giải quyết dứt điểm hồ sơ hưu trí. Ai cũng thấy đây là một bài toán rất đơn giản : làm sao cho các thế hệ tương lai có đủ tiền để sống khi về già, khi mà tuổi thọ càng lúc càng tăng và số người hưu trí ngày càng nhiều ? Le Figaro ghi nhận dự án hệ thống hưu trí phổ quát do tổng thống Macron đề nghị về lý thuyết thì rất hấp dẫn, nhưng thực hiện thì phức tạp vô cùng và chắc là phải cần nhiều thời gian để cải tổ thành công.

NATO đối phó với Trung Quốc

Về thời sự quốc tế, Les Echos có bài nhận định về sự kiện hôm qua 29 quốc gia thành viên khối Liên minh Bắc Đại Tây Dương NATO thông qua một tuyên bố lần đầu tiên nêu lên thế lực ngày càng mạnh của Trung Quốc.

Tổng thư ký khối NATO Jens Stoltenberg đã nhấn mạnh Trung Quốc là nước có ngân sách quân sự cao thứ hai thế giới (khoảng 230 tỷ đô la/năm), chỉ sau Hoa Kỳ (730 tỷ). Đối với NATO, "ảnh hưởng ngày càng lớn và các chính sách quốc tế của nước này là những cơ hội nhưng cũng là những thách thức".

Tuy nhiên, theo Les Echos, không một nước thành viên nào của NATO xem Bắc Kinh là kẻ thù, mà theo lời tổng thống Pháp Macron, "khủng bố mới là kẻ thù của chúng ta".

Cũng về Trung Quốc, Libération ghi nhận việc Bắc Kinh nay để cho các nhà ngoại giao của nước này phát biểu mạnh mẽ và công khai hơn. Trong những ngày qua, một số nhà ngoại giao Trung Quốc đã liên tục chỉ trích và đe dọa các chính phủ nước ngoài. Hôm 3/12, sau khi Hạ Viện Mỹ thông qua luật đòi trừng phạt Bắc Kinh về việc giam giữ cả triệu người Duy Ngô Nhĩ ở tân Cương, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Xuân Oánh đã cảnh cáo là Trung Quốc "sẽ đáp trả tùy theo diễn tiến tình hình".

Theo Libération, những tuyên bố như trên cho thấy Trung Quốc can thiệp ngày càng nhiều vào chuyện nội bộ của các nền dân chủ và thể hiện một chiến lược truyền thông mang tính đe dọa, vào lúc có ngày càng nhiều xung khắc giữa Trung Quốc với thế giới : tập đoàn viễn thông Hoa Vi, số phận người Duy Ngô Nghĩ, phong trào dân chủ ở Hồng Kông, tranh chấp Biển Đông, chiến tranh thương mại Mỹ-Trung.

Libération nêu ví dụ về một đòn tấn công ngoại giao của Bắc Kinh vào Liên Hiệp Châu Âu : Sau khi Thượng viện Ý tổ chức một hội nghị qua màn ảnh video với lãnh đạo phong trào dân chủ Hồng Kông Hoàng Chi Phong (Joshua Wong) hôm 29/11/2019, đại sứ quán Trung Quốc đã cực lực chỉ trích các chính khách Ý, xem đây là "một sai lầm nghiêm trọng và một hành vi vô trách nhiệm". Khi chính phủ Ý phản đối "một sự can thiệp không thể chấp nhận được" của Bắc Kinh, đại sứ Trung Quốc tại Roma hôm Chủ nhật vừa qua đã cho đăng một bài báo trên tờ Republica để làm rõ vấn đề : "Chuyện Hồng Kông là chính sách nội bộ của Trung Quốc. Sự can thiệp của các thế lực bên ngoài là không thể chấp nhận được".

Tư pháp Nga : Cổ máy kết án không thương tiếc

Như các phiên xử những người biểu tình chống chính phủ đã cho thấy, hệ thống tư pháp ở Nga được kiến tạo để làm sao tránh mọi khả năng tha bổng. Đó là ghi nhận của tờ Libération.

Tờ báo nêu lên trường hợp những thanh niên Matxcơva bị kết án nhiều năm tù chỉ vì đã ném thùng rác hoặc chai nhựa rỗng về phía cảnh sát, hoặc trường hợp của Egor Joukov, 21 tuổi, hôm 4/12 vừa qua đã bị tòa kêu án 4 năm cải tạo chỉ vì trên mạng Youtube đã hô hào biểu tình chống chính quyền.

Chỉ cần đưa ra một con số là đủ để tóm tắt cách vận hành của hệ thống tư pháp Nga : 99,8% các phiên tòa đều kết thúc bằng một bản án. Theo lời luật sư Serguei Davidis, thuộc hiệp hội Memorial, được tờ Libération trích dẫn, đây là tập quán có từ thời Liên Xô. Thời đó, các thẩm phán, nhà điều tra, công tố viên có chung mục tiêu là chống tội phạm. Bây giờ, họ cũng tự xem mình đều là những người phục vụ Nhà nước, phải phối hợp với nhau và không bao giờ đối chọi với nhau.

Có một điều nghịch lý là chỉ trong những trường hợp đặc biệt mới thật sự có sự can thiệp của chính quyền vào hệ thống tư pháp ở Nga, đó là khi vụ việc gây tổn hại nặng nề cho bộ mặt chế độ đến mức chính quyền phải ngăn chận cỗ máy tư pháp. Như vụ nhà báo Ivan Golounov, bị bắt trong một vụ buôn ma túy được dàn dựng từ đầu đến cuối. Nếu không có sự vận động của các đồng nghiệp, nếu không có sự yểm trợ của các phương tiện truyền thông ở Nga, buộc chính quyền phải can thiệp vào hệ thống tư pháp, thì nhà báo Golounov đã ngồi tù rồi.

Những nô lệ thời hiện đại ở Anh

Về xã hội, tờ Le Monde hôm nay đưa chúng ta đến với một đất nước mà con người rẻ hơn cả máy móc, đó là Anh Quốc, nơi mà những máy rửa xe tự động đã biến mất từ lâu, thay vào đó là những người rửa xe bằng tay, mà một số làm việc như là những nô lệ thời hiện đại.

Theo thống kê, tại Anh Quốc hiện nay, chỉ còn khoảng 4 ngàn trạm rửa xe tự động, trong khi con số các trạm rửa xe bằng tay là từ 10 ngàn đến 20 ngàn. Hai giáo sư đại học đã tiến hành nghiên cứu các trạm rửa xe ở hai thành phố Nottingham và Leicester. Họ đã phỏng vấn 24 người lao động và được biết là những người này lãnh lương ít hơn 14% so với mức lương tối thiểu theo luật định. Lý do của tình trạng này là các trạm rửa xe ở Anh Quốc hiện nay không còn tuân thủ các quy định hiện hành, mà những cơ quan chuyên trách thì hoàn toàn vô hiệu quả, vì biên chế của các cơ quan đó đã bị cắt giảm rất nhiều sau 10 năm chính phủ Luân Đôn thi hành chính sách thắt lưng buộc bụng.

Theo lời kể của một giám mục Anh giáo, đây là một mạng lưới rất tinh vi. Họ dụ dỗ người nhập cư là sẽ được lãnh lương rất cao, nhưng khi họ đến nơi thì người chủ tịch thu ngay hộ chiếu, cảnh cáo họ là không được báo cảnh sát, khủng bố tinh thần họ. Đôi khi người ta lấy tên của họ để mở tài khoản ngân hàng và bảo họ ký những giấy tờ mà họ chẳng biết là cái gì, thậm chí người ta lấy tên họ để vay tiền mà họ không hề hay biết.

Nguy cơ tiềm tàng của sản phẩm nhựa

Những sử dụng hiện nay các sản phẩm nhựa là "một vấn đề lớn về y tế công cộng" và các quy định luật lệ hiện hành không đủ để giúp đối phó với nguy cơ này. Đó là báo động của các nghị sĩ Quốc hội Pháp trong một báo cáo công bố ngày 04/12/2019. Theo lời một nghị sĩ trong nhóm này, mỗi tuần mỗi người trong chúng ta hấp thụ vào người 5 gram hạt nhựa, tương đương với một thẻ tín dụng.

Sau khoảng 60 cuộc điều trần, chủ yếu là với các nhà công nghiệp, nhà nghiên cứu, bác sĩ và lãnh đạo các cơ quan y tế, các nghị sĩ Pháp báo động về "tính chất rất đáng quan ngại của việc người dân bị tiếp xúc một cách toàn diện với những chất gây rối loạn nội tiết và những hậu quả của việc này đối với sức khỏe". Cụ thể, những chất gây rối loạn nội tiết có trong nhựa bị nghi là gây các căn bệnh như rối loạn tâm thần và hành vi, béo phì, tiểu đường type 2, ung thư, vô sinh, các bệnh về tuyến giáp. Các nghị sĩ nêu vài con số đáng ngại : chất lượng tinh dịch đã suy giảm phân nửa trong 50 năm, và cứ sáu cặp vợ chồng thì có một cặp gặp khó khăn trong việc sinh đẻ theo cách tự nhiên.

Các tác giả báo cáo đưa ra một loạt khuyến nghị để ngăn ngừa những thành phần dễ bị tổn thương (phụ nữ có thai, trẻ em, thiếu niên, bệnh nhân) với những chất nhựa.

Thanh Phương

Ám sát, rửa tiền, bán hộ chiếu… tiểu quốc Malta làm xấu mặt EU

Liên quan đến tình trạng lộn xộn gần đây tại Malta, đất nước nhỏ bé là thành viên Liên Hiệp Châu Âu (EU), bài xã luận của Le Monde nhấn mạnh "Châu Âu phải hành động để chống nạn tham nhũng".

Biểu tình tại Valletta, Malta ngày 02/12/2019 đòi công lý trong vụ ám sát nhà báo điều tra Daphne Caruana Galizia. Reuters/Vincent Kessler

Ngày 16/10/2017, nhà báo Daphne Caruana Galizia bị ám sát, bị thiêu sống khi một quả bom gài trong xe phát nổ. Bà đang điều tra một vụ tham nhũng có liên quan đến các quan chức cấp cao. Sự kiện này không phải đã xảy ra tại một nước độc tài xa xôi nào đó, mà ở Malta, quốc gia nhỏ nhất trong Liên Hiệp Châu Âu. Hơn hai năm đã trôi qua, điều tra của cảnh sát vẫn dậm chân tại chỗ.

Tuy ba kẻ thủ ác có liên quan đến mafia đã bị bắt, nhưng kẻ chủ mưu cho đến nay vẫn là bí mật, việc bắt được một tay trùm cờ bạc đã bất ngờ giúp tăng tốc cho cuộc điều tra. Được bảo đảm không truy tố, người này đã khai ra một doanh nhân quyền lực là Yorgen Fenech. Đại gia này khai tiếp Keith Schembri, chánh văn phòng và là bạn thân của thủ tướng Joseph Muscat. Nhưng ông Schembri, người bị nhà báo Daphne tố giác ăn hối lộ vẫn được tự do và không bị khởi tố, các nhà báo bị ngăn chận thô bạo, thủ tướng giữ im lặng…

Đến Chủ nhật 1/12, thủ tướng Malta mới loan báo từ chức nhưng nói rằng không thể trước tháng Giêng, khi chưa có người thay thế. Hôm sau, hàng ngàn người biểu tình đòi ông Muscat phải ra đi ngay, tố cáo ông muốn tại vị để bảo vệ mình và những người thân cận bị cáo giác trong hồ sơ trên.

La Croix trong bài "Cơn sốt không ngừng tăng lên ở Malta" ghi nhận từ hai tuần qua, mỗi ngày những tiếng hô "barra, barra" (hãy ra đi) xung quanh dinh thủ tướng càng rầm rộ hơn, tại đảo quốc chỉ có 450.000 dân. Một nhà quan sát cho biết, "bản thân ba kẻ đặt bom cũng lo sợ cho sinh mạng của họ, từ chối các bữa ăn của nhà tù, thức ăn phải do gia đình mang đến".

Nghị Viện Châu Âu quyết định gởi khẩn cấp một phái đoàn đến Malta, nhưng quyền hạn chỉ mang tính tượng trưng. Không có nước Châu Âu nào lên tiếng về tình trạng dung dưỡng nạn rửa tiền, trốn thuế, bán hộ chiếu… của Malta đã làm phương hại cho hình ảnh EU. Le Monde cho rằng EU không chỉ là một thị trường, mà là một tổng thể các Nhà nước gắn liền với nhau bằng các giá trị và nguyên tắc đã được thử thách qua một lịch sử chung lâu dài. Tự do báo chí, độc lập tư pháp và Nhà nước pháp quyền phải là những cột trụ.

Nước Pháp trước cuộc tổng đình công

Tại Pháp, một ngày trước cuộc tổng đình công, các báo đều dành tựa chính cho chủ đề này. "Giao thông công cộng, trường học : Chiếc bẫy xung đột", tựa của Les Echos. Đối với người sử dụng dịch vụ công, Le Figaro cho biết "Giao thông, doanh nghiệp : Trước cuộc đình công, người Pháp phải tổ chức để đối phó", còn Le Monde nhìn ở một góc độ khác : "Chế độ hưu : Các nghiệp đoàn trước tác động Áo Vàng". Libération đăng ảnh người dân chen chúc đi bộ vì không có tàu xe công cộng, với hàng tít "Chế độ hưu : Ai được (một ít), Ai mất (nhiều)".

Le Monde giải thích vì sao cuộc tổng đình công năm 2019 không giống như hồi năm 1995 : sự ngờ vực đối với các nghiệp đoàn. Trong cuộc thăm dò hồi tháng Bảy, có đến 62% người làm công ăn lương cho biết không tin vào các công đoàn nữa. Tại hai công ty quan trọng hàng đầu về đường sắt công cộng là RATP và SNCF, tỉ lệ đi bầu đại diện nghiệp đoàn giảm rất mạnh.

Như vậy các nghiệp đoàn hô hào đình công lần này lao vào một cuộc phiêu lưu đầy rủi ro, khó thể buộc tổng thống Emmanuel Macron từ bỏ việc cải cách hưu bổng. Và nhất là có nguy cơ không còn kiểm soát được phong trào phản kháng, khó tránh được những hành động chệch hướng thậm chí bạo lực.

Macron-Trump lạnh nhạt tại NATO

Một chủ đề lớn khác được các báo Paris quan tâm là hai nguyên thủ Pháp-Mỹ tại hội nghị thượng đỉnh NATO. Le Figaro nhận định "NATO : Macron-Trump, bất đồng lớn". Le Monde mô tả một "NATO bị ảnh hưởng vì sự chia rẽ giữa các đồng minh", còn Libération chạy tựa "NATO : Macron và Trump, liên minh căng thẳng".

Libération ví von, NATO vẫn chưa "chết não", và các tuyên bố trong ngày khai mạc là bắng chứng. Hai mươi chín nhà lãnh đạo họp lại không chỉ làm công việc thổi 70 ngọn nến sinh nhật và thưởng thức sâm banh của hầm rượu nữ hoàng Elizabeth II, ý hướng cam kết và chiến lược của NATO là trung tâm những cuộc gặp gỡ trong ngày đầu tiên.

Tuy trước khi đến dự ông Donald Trump đả kích tổng thống Pháp, nhưng nguyên thủ Mỹ đã nhẹ giọng hơn khi gặp Emmanuel Macron trong hội nghị. Thậm chí ông Trump còn khen ngợi hoạt động của quân đội Pháp : "Tại Châu Phi, các ông đã làm việc rất tốt, hơn nhiều người khác", và gợi ra khả năng "tìm một giải pháp" cho vụ đánh thuế GAFA.

Về phía ông Macron nhấn mạnh việc xác định mối đe dọa chung là khủng bố quốc tế và tổ chức Nhà nước Hồi giáo. Ông Macron nhắc nhở, kẻ thù chung của NATO hiện nay rất khác với hồi mới thành lập năm 1949. Cuộc họp báo chung kết thúc với những nụ cười gượng gạo và không có cái bắt tay nào. Cũng chẳng có biểu hiện thân thiết nào trước Downing Street trong những cuộc gặp tiếp theo giữa tổng thống Pháp với thủ tướng Đức và tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ.

NATO và sự tồn tại mặc nhiên

Đối với nhà nghiên cứu Bertrand Badie, NATO có khuyết điểm là chưa bao giờ tái xác định sau khi chiến tranh lạnh kết thúc. NATO ra đời trong hoàn cảnh bị đe dọa bởi một khối mà năng lực chính trị, ngoại giao và quân sự được coi là tương đương ; và vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ không thể tranh cãi. Trong một thế giới mà phương Tây không còn địch thủ, không có hội nghị thượng đỉnh NATO nào từ 1989 đến nay định ra một chủ thuyết mới, và cũng không có tiêu chí nào để mở rộng. Là một khối đồng tâm nhất trí trong thời chiến tranh lạnh, nay sự đoàn kết đó không còn nữa : Thổ Nhĩ Kỳ, các nước vùng Baltic, Đông Âu không cùng có chung mục đích.

Trong bối cảnh Châu Âu không còn chịu đựng nguy cơ một sự đối đầu trực tiếp giữa hai khối tự do và cộng sản, một chính sách ngoại giao và quốc phòng chung, theo ông Badie, chỉ là ảo tưởng. Thật ra Châu Âu vẫn nuối tiếc thời kỳ được Mỹ bảo bọc, thế nên các nước đồng tình mặc nhiên kéo dài NATO để khỏi phải có chính sách quốc phòng riêng. Và như vậy, duy trì cuộc sống nhờ "thở máy" của NATO có vẻ kinh tế hơn và ít phức tạp hơn.

Thuế GAFA : Ván bài tẩy của tổng thống Pháp

Về sắc thuế đánh vào các tập đoàn công nghệ GAFA, Les Echos cho rằng đây là ván bài tẩy của tổng thống Pháp Emmanuel Macron.

Theo tờ báo, khó thể đánh bại ông Trump bằng chính trò chơi của ông. Macron hy vọng thuyết phục được Mỹ ủng hộ sắc thuế về kỹ thuật số của các nước OCDE. Nhưng thuế khóa là lãnh vực hiếm hoi đòi hỏi phải có sự đồng thuận của 28 quốc gia thành viên Liên Hiệp Châu Âu, và chưa chi đã có 4 nước chống đối (Ireland, Malta, Chyprus, Đan Mạch). Tổng thống Pháp đành phải dùng đến ván bài rủi ro cao là ra tay trước với hy vọng các nước Châu Âu khác sẽ đi theo, và hiện giờ chỉ mới có Tây Ban Nha, Ý, Anh, Áo.

Bị Washington đe dọa trừng phạt, Paris cần có sự hỗ trợ của EU để đáp trả, như trong hồ sơ nhôm thép trước đây. Vấn đề là vì muốn đi nhanh, Emmanuel Macron đã một mình dấn thân vào nhiều chủ đề như quan hệ EU-NATO, mở rộng Liên Hiệp Châu Âu, khối Mercosur, Nga… Muốn thúc đẩy Bruxelles, rốt cuộc ông Macron lại tự cô lập.

Hàng hải quân sự : Pháp-Đức cạnh tranh nhau, Trung Quốc được lợi

Trên lãnh vực quân sự, Les Echos cho biết : "Châu Âu không tái cơ cấu được ngành hàng hải quân sự, Trung Quốc thủ lợi". Tuy Pháp và Đức cùng đẩy mạnh kế hoạch quốc phòng chung trên bộ và trên không, nhưng không có sự hợp tác nào trên biển.

Trước sự cạnh tranh quyết liệt của các nước mới nổi mà đứng đầu là Trung Quốc, kỹ nghệ đóng tàu chiến của Châu Âu quá manh mún để có thể đảm bảo chủ quyền về công nghệ. Paris và Berlin có rất nhiều dự án cùng hợp tác sản xuất phi cơ tiêm kích, xe tăng tác chiến, máy bay không người lái… nhưng Hải quân thì không. Tệ hơn nữa, hai bên lại cạnh tranh với nhau về tàu ngầm : TKMS của Đức và Naval Group của Pháp đều tự cho mình là nhất thế giới.

Cay cú vì hợp đồng đóng tàu ngầm cho Úc lọt vào tay Pháp, TKMS dùng mọi cách để thắng thầu ở Na Uy, và đóng chiến hạm cho Brazil, Ai Cập. Các khu vực cảng biển Đức gây áp lực lên Quốc hội để khỏi gọi thầu Châu Âu về chiến hạm, còn các đơn đặt hàng của Hải quân Pháp cũng cung cấp việc làm cho vùng Normandie, Bretagne. Tờ báo phê phán việc đặt lợi ích địa phương lên trên, thay vì tập trung cho việc xây dựng kỹ nghệ hàng hải Châu Âu hiện đại để đương đầu với Trung Quốc.

Venezuela và những thành phố không điện nước

Nhìn sang Châu Mỹ la tinh, Libération có bài phóng sự về thành phố dầu lửa Maracaibo. Trở thành biểu tượng cho cuộc khủng hoảng, thành phố một triệu rưỡi dân nay không điện, không nước, không có dịch vụ y tế, cũng như nhiều thành phố khác của Venezuela.

Đặc phái viên của tờ báo mô tả những dây đèn trang trí Noel vẫn nhấp nháy cùng với câu khẩu hiệu của tòa thị chính "Maracaibo tái sinh". Nhưng cách đó không xa là những dãy nhà chìm trong bóng tối. Điện bị cúp thường xuyên, trong khi trời nóng có lúc lên đến 40°C. Nhưng khó khăn nhất là nước sinh hoạt chỉ được cung cấp mỗi 20-25 ngày. Cũng có những xe xi-tẹc đến bán nước nhưng giá cả ngoài tầm tay với của hầu hết người dân.

Hậu quả rất nặng nề về y tế : bệnh ghẻ và sốt xuất huyết hoành hành tại các khu phố nghèo của Maracaibo. Nếu vào bệnh viện phải có trong túi khoảng 300 đô la để mua thuốc và dụng cụ, một khoản tiền mà ít ai có được. Bệnh viện thì xuống cấp trầm trọng, dịch vụ X quang không còn, ngay cả các bác sĩ cũng gần như làm việc không công vì lương tháng chỉ khoảng hơn 13 đô la.

Macaraibo, thủ đô dầu lửa của Venezuela đang lịm chết

Chợ đen có nhiều loại hàng hóa buôn lậu từ Colombia, nhưng chỉ những ai có thân nhân ở nước ngoài gởi tiền về mới có khả năng mua thịt cá, thuốc men…Tại một gia đình mà nhà báo Pháp đến thăm, bốn đứa trẻ chỉ còn da bọc xương.

Trước đây Maracaibo sản xuất 1,5 triệu rưỡi thùng dầu/ngày (60% sản lượng toàn quốc), nay chỉ có 200.000 thùng. Đối với Evaristo Perez-Suarez, chuyên gia về dầu lửa Venezuela thân chính quyền, thì chính phủ chưa bao giờ biết sử dụng đúng đắn nguồn tài nguyên này. Ngay cả Hugo Chavez cũng đã bổ nhiệm những người bất tài quản lý kỹ nghệ dầu lửa. Một cựu kỹ sư trong ngành cho biết những người có năng lực không ai muốn làm cho Nhà nước Venezuela vì mỗi khi có vấn đề thì lại bị quy trách nhiệm.

Maracaibo đang trở thành một thành phố ma với bóng tối bao trùm hàng đêm, những chiếc xe hiếm hoi trên đường phải chạy thật chậm để tránh ổ gà. Trên các bức tường, những hình vẽ graffiti mô tả đúng đắn hơn câu khẩu hiệu của tòa thị chính : "Maracaibo đang lịm chết".

Doping : Sau Nga sẽ là Trung Quốc ?

Trên lãnh vực thể thao, La Croix nhận xét xì-căng-đan sử dụng thuốc kích thích của Nga thật ra không có gì mới. Các nước thuộc Liên Xô cũ, Đông Đức và cả Tây Đức đều dùng đến doping trong các cuộc thi tài thể thao quốc tế, và Trung Quốc rất có thể nằm trong danh sách sắp tới.

Theo chuyên gia Jean-François Bourg, việc cấm các vận động viên Nga thi đấu trong bốn năm tới là khó tránh khỏi, "vì đã đạt đến đỉnh với nước Nga của Putin. Có ít nhất bảy trường hợp vi phạm nghiêm trọng luật chống doping thế giới".

Tuy nhiên Nga không phải là nước đầu tiên và cuối cùng dính doping. Điều bất ngờ là xì-căng-đan dùng thuốc kích thích đầu tiên nổ ra không phải tại Liên Xô hay Đông Đức mà ở Tây Đức, nhằm đoạt nhiều huy chương hơn nước anh em bên Đông. Còn Trung Quốc sau vụ Tôn Dương (Sun Yang), vận động viên bơi lội hàng đầu đã tự đập vỡ ổng thử nước tiểu để khỏi bị lộ, cũng đang trong tầm ngắm. Từ một nước trắng tay không có huy chương nào năm 1989, bỗng chốc vọt lên trên 100 huy chương thế vận, theo chuyên gia Bourg, không thể là chuyện tự nhiên.

Thụy My

Trưởng đặc khu Hồng Kông lo ngại về hậu quả của luật Nhân Quyền Mỹ (RFI, 03/12/2019)

Bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga (Carrie Lam), trưởng đặc khu Hồng Kông, hôm nay 03/12/2019 cảnh báo đạo luật được Hoa Kỳ ban hành nhằm ủng hộ người biểu tình có thể làm phương hại đến lòng tin của doanh nghiệp, trong lúc phong trào phản kháng đã làm cho nền kinh tế Hồng Kông lâm vào suy thoái.

Trưởng đặc khu Hồng Kông Lâm Trịnh Nguyệt Nga (Carrie Lam). Reuters/Marko Djurica

Phát biểu trước các nhà báo, bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga nói Luật Nhân Quyền và Dân Chủ Hồng Kông (Hong Kong human rights and democracy Act) gây tác động lên lòng tin của giới kinh doanh, vì họ "lo ngại về các hành động của chính phủ Mỹ trong tương lai". Trưởng đặc khu cũng loan báo sẽ có những biện pháp bổ sung để hỗ trợ cho nền kinh tế Hồng Kông, bên cạnh việc giải ngân tài trợ cho lãnh vực giao thông và du lịch.

Các cuộc biểu tình chống chính quyền làm rung chuyển đặc khu kể từ tháng Sáu đến nay đã khiến nền kinh tế Hồng Kông lần đầu tiên bị suy sụp kể từ 10 năm qua.

Đạo luật được Thượng Viện Hoa Kỳ nhất trí thông qua (và chỉ có vỏn vẹn 1 phiếu chống trên 417 phiếu tại Hạ Viện), đòi hỏi bộ Ngoại Giao Mỹ phải xét mỗi năm ít nhất một lần xem Hồng Kông có đủ quyền tự quyết hay không. Nếu không, Hồng Kông sẽ không còn được dành cho các đặc quyền trong thương mại với Mỹ - một ưu tiên lâu nay đã giúp cho cựu thuộc địa Anh trở thành trung tâm tài chính thế giới.

Bên cạnh đó theo Hong Kong Free Press, các dân biểu dân chủ đang soạn thảo một dự luật nhằm giảm nhẹ mức phạt dành cho tội danh "tụ tập bất hợp pháp" từ 3 năm còn 6 tháng tù, và tội danh "nổi dậy" từ 10 năm còn 3 năm tù. Để bị kết tội "nổi dậy", số người liên can tối thiểu phải là 12, và phải có chung mục đích, và tội danh này phải do tòa án quyết định.

Thụy My

***************

Người Hồng Kông sang lánh nạn tại Đài Loan tăng gần 30% (RFI, 03/12/2019)

Từ khi khởi đầu các cuộc biểu tình ở Hồng Kông đến nay, số người Hồng Kông chạy sang Đài Loan tạm trú đã tăng vọt. Theo AFP, trong 9 tháng đầu năm nay, số người Hồng Kông được cấp thẻ tạm trú tại Đài Loan tăng gần 30%. Phải chăng Đài Loan là mảnh đất lành cho dân Hồng Kông lánh nạn ?

Một cặp vợ chồng Hồng Kông tị nạn đang làm việc trong quán cà phê, tại thành phố Cao Hùng (Kaohsiung), Đài Loan. Ảnh chụp ngày 13/11/2019. Sam Yeh / AFP

Từ Đài Bắc, thông tín viên Adrien Simorre gởi về bài phóng sự :

"Liệu một ngày nào đó Đài Loan sẽ trở thành nơi tị nạn cho những người Hồng Kông bị Trung Quốc đe dọa ? Chỉ cách đặc khu có một giờ bay, câu hỏi này đã được nghiêm túc đặt ra. Nhưng vấn đề là Đài Loan không có luật tị nạn.

Yu Fan Chen, phát ngôn viên của một tập thể luật sư chuyên hỗ trợ người Hồng Kông tị nạn ở Đài Loan, cho biết : Theo các quy định hiện nay, rất hiếm có người được cấp giấy phép cư trú vì lý do chính trị. Chúng tôi đòi hỏi một luật di trú thực sự của Đài Loan, một đạo luật có thể áp dụng cho những người bị đe dọa vì quan điểm của họ, cho dù đó là người Hồng Kông, Trung Quốc, Tây Tạng hoặc bất kỳ nước nào khác.

Trong quá khứ, nhiều dự luật tị nạn có mục đích đón nhận các nhà ly khai Tây Tạng đã bị Quốc hội Đài Loan bác bỏ.

Hiện nay Đài Loan đang trong chiến dịch tranh cử, và đảng Dân Tiến cầm quyền muốn tránh đặt ra vấn đề này một lần nữa. Lý Yến Dong (Yen Jong Lee), phát ngôn viên của đảng Dân Tiến, nói : Chúng tôi liệu đã sẵn sàng để nhận hết những người này hay chưa ? Còn phải xem lại hệ thống y tế, xã hội… nhưng vấn đề còn là quan hệ giữa Đài Loan với Hồng Kông, với Trung Quốc. Đó là một chủ đề nhạy cảm.

Theo các tổ chức phi chính phủ, chỉ có vài trăm người Hồng Kông chạy sang Đài Loan vì lý do chính trị. Hầu hết trong số này hiện vẫn muốn quay về Hồng Kông tiếp tục tranh đấu".

Thụy My

*******************

Hồng Kông thâm thủng ngân sách vì thương chiến Mỹ-Trung và biểu tình (RFI, 02/12/2019)

Lãnh đạo tài chính Hồng Kông ngày 02/12/2019 cảnh báo nguy cơ thâm thủng ngân sách lần đầu tiên trong vòng 15 năm qua, do hai cú sốc kép : Các cuộc biểu tình đòi dân chủ và thương chiến Mỹ - Trung.

Người biểu tình cầm cờ Mỹ tại quảng trường Edinburgh, Hồng Kông ngày 28/11/2019 để cảm ơn việc Hoa Kỳ thông qua dự luật nhân quyền Hồng Kông. Reuters/Thomas Peter

Bộ trưởng Tài Chính Hồng Kông Paul Chan trước các nghị viên cho biết, tăng trưởng kinh tế của lãnh thổ này bị thu hẹp chỉ còn ở mức 1,3% cho năm 2019 đã tác động mạnh đến "két tiền" của chính phủ vốn dĩ luôn đầy ắp.

Năm tài chính 2019-2020, ngân sách bị thâm thủng do nguồn thu từ thuế giảm, các hoạt động kinh doanh tại đặc khu bị chựng lại và do các chính sách hỗ trợ kinh tế mà chính phủ vừa ban hành nhằm chinh phục công luận trong một năm đầy biến động.

Vẫn theo ông Chan, tình hình kinh tế Hồng Kông trong báo động đỏ, "trong một giai đoạn cực kỳ khó khăn", do vậy, ông kêu gọi chấm dứt các hành động bạo lực. Các cuộc biểu tình từ 6 tháng qua đã làm giảm mạnh dòng du khách đến đảo (46%), khiến cho các hoạt động kinh doanh bán lẻ bị tụt giảm thê thảm.

Tuy nhiên, theo AFP, đặc khu hành chính này còn hứng chịu những tác động từ cuộc thương chiến Mỹ - Trung kéo dài gần hai năm qua. Hồng Kông là điểm kết nối giữa Trung Hoa lục địa với các thị trường tài chính thế giới.

Lần thâm thủng ngân sách gần đây nhất của Hồng Kông là vào năm 2003, sau một trận dịch cúm gà chết người SARS làm 300 người chết.

Hưu chiến chấm dứt, cảnh sát lại dùng hơi cay

Một tuần yên tĩnh sau cuộc bầu cử địa phương đã chấm dứt. Hôm 01/12/2019, cảnh sát Hồng Kông lại dùng hơi cay để giải tán người biểu tình chống chính phủ.

Theo mô tả của Reuters, cảnh sát đã bắn thẳng hơi cay vào đoàn người biểu tình tại Kowloon, khu vực có nhiều khách sạn hạng sang và trung tâm thương mại. Nhiều vụ bắt bớ cũng đã được tiến hành.

Bất chấp kết quả bầu cử địa phương hôm Chủ Nhật 24/11/2019 mà phần thắng nghiêng về phe Dân Chủ, những người phản đối cho biết sẽ tiếp tục xuống đường trong tuần tới, mà cuộc hẹn sắp tới là 08/12/2019.

Minh Anh

****************

Trung Quốc tố cáo Liên Hiệp Quốc can dự chuyện nội bộ Hồng Kông (RFI, 01/12/2019)

Ngày 30/11/2019, Bắc Kinh lên án lãnh đạo Cao Ủy Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc, bà Michelle Bachelet, đã có những can thiệp "không phù hợp" vào chuyện nội bộ Hồng Kông.

Nhiều người dân Hồng Kông tập hợp gần đại sứ quán Mỹ, giương cao cờ Mỹ để tỏ lòng cảm ơn sự ủng hộ của Washington, ngày 01/12/2019. Reuters/Thomas Peter

Đoàn ngoại giao của Trung Quốc bên cạnh Liên Hiệp Quốc cho rằng bà Michelle Bachelet đang gây áp lực với chính quyền đặc khu Hồng Kông và có những lời lẽ "chỉ kích động thêm những người gây bạo động lao vào những hành động ngày càng bạo lực hơn".

Bắc Kinh có những lời chỉ trích này sau khi lãnh đạo Cao Ủy Nhân Quyền có một bài viết đăng trên tờ South China Morning Post hôm thứ Bảy 30/11, cho rằng chính phủ của bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga nên ưu tiên cho một cuộc đối thoại "mang tính xây dựng" để giải quyết cuộc khủng hoảng.

Michelle Bachelet còn hối thúc chính quyền đặc khu nên mở "một cuộc điều tra độc lập và không thiên vị do một thẩm phán tiến hành" về hành vi bạo lực của cảnh sát nhắm vào những người biểu tình. Đây cũng chính là một trong những đòi hỏi chính yếu của những người biểu tình ủng hộ dân chủ trong suốt nhiều tháng qua.

Biểu tình "cảm ơn" Donald Trump

Tại Hồng Kông, hai cuộc biểu tình diễn ra sáng Chủ Nhật 01/12/2019 gần lãnh sự quán Mỹ, nhằm phản đối cảnh sát dùng khí hơi cay và cũng là để "cảm ơn" Quốc hội Mỹ đã thông qua đạo luật về Nhân quyền và tự do cho Hồng Kông.

Từ đặc khu hành chính, đặc phái viên đài RFI Stephane Lagarde tường thuật :

"Đó chỉ là bước khởi đầu. Hãy tiếp tục cuộc chiến ! Các nhà tổ chức dường như muốn tận dụng kết quả cuộc bỏ phiếu đông đảo dành cho phe ủng hộ dân chủ, được tổ chức cách nay một tuần trong cuộc bầu cử cấp quận huyện, để kêu gọi tập hợp sự ủng hộ cho một cuộc biểu tình lớn và ôn hòa.

Giống như hồi tháng Sáu và tháng Tám năm 2019, xe nôi trẻ em và các hộ gia đình rất được trông đợi tại khu Tsim Sha Tsoi. Người về hưu cũng vậy, hôm qua, họ có mặt trên nhiều nẻo đường, bên cạnh những người trẻ tuổi phản đối chính quyền.

Cuộc tuần hành tại khu đại học Bách Khoa (PolyU), từng bị sinh viên chiếm đóng trong hai tuần vừa qua, cũng được phép. Mạng lưới LIHKJ, chuyên chia sẻ thông tin cuộc biểu tình, kêu gọi : ʺXin các bạn hãy cố gắng kềm chế trong khi biểu tình. Hãy tỏ ra 100% hợp lý và không có bạo lực !ʺ

Mục tiêu cuộc tuần hành là nhắc lại 5 yêu cầu chính : Chính quyền từ bỏ việc truy tố những người biểu tình bị bắt, lãnh đạo đặc khu từ chức, tổ chức bầu cử theo phổ thông đầu phiếu hay lập ủy ban điều tra độc lập về hành động bạo lực của cảnh sát …

Bởi vì cho đến lúc này, cuộc bầu cử địa phương, vốn được xem như là một cuộc trưng cầu dân ý, vẫn chưa mang lại một lời đáp thỏa đáng như đánh giá của những người phản đối. Chính quyền đặc khu chỉ đơn giản cho biết sẽ lập một ủy ban độc lập để tìm hiểu nguồn cội cuộc khủng hoảng".

Trung Quốc bắt giữ hai người "xâm phạm an ninh quốc gia"

Hãng tin Reuters trích dẫn nguồn tin từ nhật báo đảng Cộng Sản tỉnh Quảng Đông, ngày 30/11/2019, xác nhận việc bắt giữ một người Belize và một người Đài Loan.

Người thứ nhất là ông Lee Henley Hu Xiang, một doanh nhân quốc tịch Belize, sinh sống tại Trung Quốc, bị nghi ngờ cung cấp tài chính cho các "thế lực thù địch" tại Mỹ, gây tổn hại cho an ninh quốc gia. Ông này còn bị cáo buộc ủng hộ các hoạt động gây hỗn loạn tại Hồng Kông. Báo đảng Trung Quốc xác nhận công dân Belize bị bắt hôm 26/11/2019 tại Quảng Châu, miền nam Trung Quốc.

Người thứ hai bị bắt hôm 31/10/2019 là một người Đài Loan, ông Lee Meng-Chu, ở Thâm Quyến. Ông bị nghi ngờ là đã đánh cắp và tiết lộ bí mật quốc gia cho các thế lực nước ngoài, sau một chuyến đi Hồng Kông nhằm ủng hộ phong trào "chống Trung Quốc".

Bản tin của hãng thông tấn Đài Loan Central News Agency nói rõ thêm là người đàn ông này, nhà cố vấn cho một thành phố nhỏ của Đài Loan, đã mất tích hôm 19/08/2019, sau chuyến đi đến Thâm Quyến. Ông đã cung cấp nhiều hình ảnh về cuộc biểu tình ở Hồng Kông và các cuộc tập hợp của lực lượng cảnh sát Trung Quốc ngay sát biên giới trước khi mất tích.

Phát ngôn viên Văn phòng Đại diện Đài Loan quan ngại người này có nguy cơ phải đối mặt với cáo buộc "tham gia các hành vi tội phạm đe dọa an ninh đất nước".

Minh Anh

Trung Quốc tham vọng mua cả thế giới

Thời sự được nhiều báo Pháp ra hôm nay chú ý : NATO kỷ niệm 70 năm thành lập tại Luân Đôn trong bối cảnh liên minh này đang rệu rã chưa từng thấy. Hội nghị khí hậu quốc tế COP 25 báo trước bế tắc, khi các nước lớn vẫn thiếu quyết tâm chính trị chung. Tuy nhiên các báo dành khá nhiều dung lượng cho chủ đề Trung Quốc.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nâng cốc chúc sức khỏe các đại diện tham dự diễn đàn Vành đai Con đường, Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 26/04/2019Nicolas Asfour/Pool via Reuters

Nhật báo La Croix trở lại dự án Một vành đai Một con đường vẫn được báo giới quen gọi là "những con đường tơ lụa mới", một dự án đặc trưng cho tham vọng bành trướng của Trung Quốc ra thế giới. Nhật báo Công Giáo chạy tựa lớn trang nhất "Trung Quốc đang mua thế giới như thế nào".

La Croix ghi nhận : "Từ khi được khởi xướng rầm rộ năm 2013, "những con đường tơ lụa mới" về mặt chính thức là nhằm mục đích kết nối thông thương giữa Trung Quốc với phần còn lại của thế giới, đến nay Bắc Kinh đã mở rộng phạm vi ảnh hưởng kinh tế trên 5 châu lục với số tiền đầu tư hàng tỷ đô la. Tham vọng mới này của Trung Quốc ngày càng tỏ ra là mối đe dọa đối với các nước nhỏ ở Châu Á, Châu Phi và cả Châu Âu. Các nước đó đang cảm thấy mình là con tin của chiến lược bá quyền, mà phía sau là các tham vọng quân sự".

Trong vòng 6 năm, theo La Croix, số lượng các nước tham gia vào dự án "những con đường tơ lụa mới" đã tăng gấp đôi. Tuy nhiên các tiếng nói phản bác và chỉ trích "đại dự án" này cũng bắt đầu nổi lên ở khắp nơi trên thế giới. La Croix bình luận : "Trung Quốc đã trỗi dậy, nhưng nó trỗi dậy như là một đe dọa trong một trật tự thế giới mới mà họ đang muốn làm chủ. "Giấc mơ Trung Hoa vĩ đại" của Tập Cận Bình đang biến thành cơn ác mộng đối với nhiều đối tác".

Trọng điểm là các láng giềng Đông Nam Á

Trong dự án đầy tham vọng này, theo La Croix, Trung Quốc chú ý trước tiên vào khu vực Đông Nam Á, nhắm vào các "mắt xích yếu" như Cam Bốt, Lào, đồng thời Trung Quốc tiếp tục củng cố hiện diện tại Miến Điện, Thái Lan, Malaysia và Indonesia, những nước tập trung rất đông Hoa kiều (chiếm 80% Hoa kiều sống trên thế giới).

Tờ báo nêu ví dụ Cam Bốt, trong 5 năm qua, Trung Quốc đã đầu tư vào nước này 5 tỷ đô la để xây dựng hạ tầng cơ sở, đường xá, sân bay và bất động sản. Cùng với đầu tư đó, khoản nợ Trung Quốc của Cam Bốt cũng đã chiếm tới 15% GDP. Tương tự như với Sri Lanka hay với Lào, nơi có gần "40% đất đai nằm trong tay người Trung Quốc", một nhà ngoại giao Châu Á tại Vientiane cho biết. Số nợ của Lào với Bắc Kinh còn chiếm tới 25% GDP.

La Croix cho biết, ở xa hơn là Pakistan, cảng Gwadar bên bờ biển Ả Rập, sẽ đón nhận 54 tỷ đô la đầu tư để trở thành cửa ngõ đi ra cho hàng hóa Trung Quốc. Đồng thời cảng này sẽ còn là điểm tiếp liệu cho các hạm đội tàu chiến Trung Quốc, trên đường sang phía Djibouti (82% nợ của nước này do Trung Quốc nắm). Từ năm 2017, tại căn cứ quân sự mới xây dựng ở Djibouti luôn có 10 nghìn quân Trung Quốc đồn trú. Ở Châu Phi, Trung Quốc đã cắm chân từ 10 năm qua, với những cái tên nổi bật như Angola, Ethiopia, Sudan, Kenya hay Cộngh Congo.

Châu Âu đang trong thời kỳ khủng hoảng khó khăn cũng đã trở thành mục tiêu của Bắc Kinh. Trung Quốc đã mở cuộc tấn công từ 5 năm nay, với việc thôn tính từng phần hoặc toàn bộ hàng chục hải cảng lớn, chiếm 10% năng lực cảng biển của Châu Âu. Trong số này, đặc biệt có cảng Piré của Hy Lạp, điểm trung chuyển quan trọng trên "các con đường tơ lụa mới" ở Châu Âu, giờ đã nằm trong tay người Trung Quốc.

La Croix nhấn mạnh điểm mà Liên Hiệp Châu Âu lo ngại, không chỉ là con số 175 tỷ euro thâm hụt thương mại với Trung Quốc, mà còn là vấn đề chính trị và sự đoàn kết trong Liên Hiệp. Ví dụ cụ thể là Hy Lạp hồi đầu năm nay đã phản đối một nghị quyết của Châu Âu lên án chính sách nhân quyền của Bắc Kinh. Hungary, Ba Lan, Cộng hòa Séc lần lượt tham gia sâu vào hệ thống "con đường tơ lụa" của Trung Quốc. Đến lúc này Châu Âu đã bắt đầu thức tỉnh. Ý thức được mối nguy hiểm, mới đây Ủy ban Châu Âu đã đánh giá Trung Quốc là đối thủ thường xuyên mang tính hệ thống.

Sri Lanka sập bẫy nợ Trung Quốc

Để thêm bằng chứng về chiến lược bành trướng ảnh hưởng của Trung Quốc, La Croix còn có bài phóng sự mang tiêu đề : "Sri Lanka rơi vào bẫy tín dụng Trung Quốc".

Bài phóng sự cho thấy sự hào phóng của Trung Quốc đã giúp Sri Lanka có được nhiều công trình hạ tầng cơ sở. Nhưng mặt trái của nó là giờ đây Colombo đang rơi vào cảnh nợ nần chồng chất buộc phải nhượng dần cảng biển, đất đai cho người Trung Quốc. Cách đây hơn một thập kỷ, Sri Lanka sau một thời gian dài nội chiến triền miên, muốn có nguồn tiền để phát triển. Ngay lập tức Trung Quốc đã tỏ ra hào phóng giang tay giúp đỡ và giờ đây người Sri Lanka mới sực tỉnh ra rằng đất nước của họ đang dần nằm trong sự kiểm soát của người Trung Quốc qua các cảng biển, các đặc khu kinh tế cho thuê đất 99 năm. Sri Lanka trở thành một công trường lớn trong chiến lược "chuỗi ngọc trai" nhằm phong tỏa Ấn Độ. Sự hiện diện của Trung Quốc đang gây lo lắng thực sự cho người dân, cũng như một số chính giới của Sri Lanka.

NATO 70 tuổi : Liên minh trước nguy cơ tan rã ?

Chuyển qua với thời sự chính trong ngày với tiêu đề lớn của Le Figaro : "NATO : Thượng đỉnh trên nền khủng hoảng và chia rẽ".

Hôm nay nguyên thủ các nước thành viên Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO gặp nhau tại Luân Đôn trong lễ kỷ niệm 70 ký hiệp ước Liên minh Quân sự Bắc Đại Tây Dương, bảo đảm an ninh cho các nước Châu Âu giữa thời kỳ chiến tranh lạnh. 70 năm sau, những đe dọa thời kỳ chiến tranh lạnh không những còn đó mà còn phức tạp hơn. Nhưng liên minh quân sự phương Tây đang đứng trước nhiều thách thức mới.

Một ngày trước, tổng thống Pháp đã tuyên bố rằng NATO đã "chết não". Paris thừa nhận các thành viên NATO giờ đây không cùng nhìn theo một hướng. Trong đó đặc biệt có thành viên Thổ Nhĩ Kỳ đang một mình một ngựa đi theo hướng riêng, không tuân theo khuôn khổ hay quy định nào của liên minh. Bên cạnh đó là quan điểm bất thường không biết đâu mà lường của tổng thống Mỹ Donald Trump về mối quan hệ liên minh đã có lịch sử phát triển 70 năm này.

Trong loạt bài về sự kiện này, Le Figaro có bài : "Trump muốn lôi kéo các đối tác vào cuộc đọ sức với Trung Quốc". Bài báo ghi nhận, kỷ niệm ngày ra đời NATO tại Luân Đôn sẽ có có thể lại xảy ra những lời qua tiếng lại căng thẳng giữa Hoa Kỳ và các đồng minh. Trong những cuộc gặp thượng đỉnh NATO trước, ông Trump từng nhiều lần có những lời chỉ trích thô thiển về mối liên minh do chính Mỹ từng đóng góp nhiều công sức nhất cho sự ra đời và phát triển.

Trước khi lên đường sang Luân Đôn, tổng thống Mỹ đã hứa hẹn "sẽ đấu tranh vì nhân dân Mỹ" và ông tiếp tục phàn nàn nước Mỹ đóng góp quá nhiều cho liên minh. Ông Trump muốn cắt giảm đóng góp tài chính của Hoa Kỳ cho tổ chức. Hiện tại đóng góp của Mỹ chiếm 22%, ông Trump muốn giảm xuống 16%, tức là bớt đi khoảng 150 triệu đô la, khoản tiền không thấm vào đâu so với khả năng của Mỹ.

Theo Le Figaro, ngoài vấn đề tài chính, Hoa Kỳ còn muốn đề cập với các đồng minh về sự trỗi dậy thành cường quốc của Trung Quốc. Một quan chức Nhà Trắng đã nhận xét : "Trung Quốc đang tích cực tìm cách mở rộng sự hiện diện và ảnh hưởng trên khắp thế giới, kể cả trong các thành viên NATO… Trung Quốc đề nghị các khoản vay ưu đãi, các khoản đầu tư và xây dựng hệ thống hạ tầng cơ sở, trong đó đặc biệt là các công trình cảng và mạng lưới điện. Họ tìm cách đưa các nước vào bẫy nợ, để rồi đổi lại bằng sự nhượng bộ về ngoại giao. Trung Quốc tìm cách phá hoại trật tự quốc tế dựa trên các quy định chung".

Về sự chia rẽ của NATO, xã luận Le Figaro bình luận : "hãy lưu ý đến liều thuốc độc bất hòa. Ukraine, Syria, chống khủng bố, phòng thủ không gian mạng …. Không thiếu gì những thách thức mang tính tập thể. Trái lại, cứ phơi bày các bất đồng ra, cuối cùng sẽ là tai họa với NATO, như vậy thì Vladimir Putin sẽ không cần phải đánh cũng thắng".

Anh Vũ

Giáo quyền Iran giẫm lên vết xe đổ của Liên Xô ?

Thượng đỉnh khí hậu COP25 tại Madrid trong tình thế nước đã đến chân. Tuần lễ đấu tranh xã hội tại Pháp với ngày tổng đình công 05/12/2019. Nước Pháp vinh danh 13 quân nhân tử nạn trong chiến dịch chống thánh chiến. Cuộc đọ sức giữa phong trào phản kháng và các chế độ độc tài ở Trung Đông là những chủ đề lớn trên báo Pháp hôm nay.

Cảnh sát dùng hơi cay giải tán người biểu tình chống tăng giá xăng tại Tehran, Iran. Nazanin Tabatabaee/WANA

Phản ảnh thời sự nóng bỏng trong tuần, Le Monde chạy tựa lớn : "Nước Pháp huy động các tầng lớp lao động ngày 05/12" chống dự án cải cách luật hưu bổng. Libération, với bức ảnh minh họa một cuộc mít-tinh của công đoàn CGT, đưa hàng tựa ngắn : "Nước Pháp chuẩn bị".Từ chính phủ cho đến mọi ngành lao động sửa soạn cho ngày thứ Năm đen. Les Echos báo động :"Một tuần lễ nguy hiểm cao độ cho tổng thống Macron". Trái lại, Le Figaro khuyến cáo chính phủ phải nói sự thật : gia tăng tuổi lao động hoặc kéo dài thời gian đóng góp.

"Iran : Đế chế chống nhân dân"

Về thời sự quốc tế, trong bối cảnh người dân Trung Đông nổi dậy chống các chế độ tham nhũng, độc đoán, Le Monde đưa độc giả đến Iran với "hơn 160 người chết và 7.000 người bị bắt, phần lớn là sinh viên, nhà báo, nhà hoạt động xã hội, nhà thơ…". Trong khi đó, nhật báo Le Figaro thiên hữu tố cáo chế độ giáo quyền Iran trong bài bình luận "Đế chế chống lại nhân dân" mà hậu quả khó tránh là sẽ sụp đổ như Liên Xô.

Mượn một câu nói của văn hào Victor Hugo "các đế chế xâm lược chết vì bội thực", tác giả Nicolas Baverez cho là Iran đang ở trong tình trạng này. Bốn mươi năm sau khi lật đổ vương quyền Iran, và lơi dụng sai lầm chiến lược của Mỹ, chế độ giáo quyền Iran trở thành một cường quốc khu vực.

Lợi dụng tình hình khu vực hỗn loạn sau khi Washington can thiệp vào Iraq năm 2003 và sau đó rút quân khỏi Iraq và Syria, Tehran thành công trong việc xây dựng một vùng ảnh hưởng rộng lớn cho hệ phái Shia, trải dài từ Lebanon cho đến Afghanistan. Với hai cánh tay nối dài là Hezbollah ở Lebanon và Hamas ở Gaza, với lực lượng viễn chinh al-Qods giúp cho chế độ Bachar al-Assad sống còn và lực lượng dân quân Shia ở Iraq chống Daesh, Tehran kiểm soát được toàn bộ khu vực.

Chính sách đối đầu của Donald Trump chỉ tạo thuận lợi cho Tehran trong việc củng cố tiềm năng quân sự. Cho đến nay, chiến lược bành trướng của Iran cùng với sự trở lại của Nga trong vùng Trung Đông chỉ gặp một cản lực duy nhất là không lực Israel, thường xuyên tấn công các căn cứ của Iran tại Syria.

Thế nhưng, thế mạnh vũ lực này đụng phải cuộc nổi dậy của nhân dân các nước trong vùng, và ở trong nước Iran, do chế độ giáo quyền bị suy sụp vì khủng hoảng kinh tế và xã hội. Phong trào xuống đường chống độc tài và tham nhũng là sự trả thù của tinh thần dân tộc chống lại giáo quyền Shia. Cuộc nổi dậy tại 15 thành phố Iran hồi trung tuần tháng 11 chống biện pháp tăng giá xăng diễn ra trong bạo lực cao độ như đưa đất nước vào một cuộc nội chiến. Và cũng như trong những năm 2017-2018, cuộc phản kháng không giới hạn trong giới trung lưu mà còn lan rộng, lôi cuốn cả thành phần dân nghèo được xem là "nền tảng" của chế độ.

Theo bước Liên Xô

Lý do thứ nhất làm người dân nổi dậy là sự khủng hoảng của một nền kinh tế hoàn toàn dựa trên xuất khẩu dầu hỏa đang bị Mỹ cấm vận, nhưng phần khác cũng vì bất bình chế độ giáo quyền, chính sách hoang phí tiền bạc và nhân mạng phục vụ cho tham vọng hạt nhân và địa chính trị để bám trụ. Tại Iraq và Lebanon, người dân theo hệ phái Shia, cùng hệ phái với chế độ Iran, là nòng cốt trong các cuộc biểu tình chống tham nhũng và khủng hoảng kinh tế.

Vấn đề là trên các mặt trận này, Iran chủ trương dùng sức mạnh đàn áp tối đa để tái lập trật tự bằng khủng bố.

Theo tác giả, chiến thuật này có thể mang lại kết quả trong nhất thời nhưng chỉ để che giấu những nhược điểm sinh tử của một chế độ tham ô không có khả năng cải cách. Kinh tế kém phát triển, dân chúng kiệt sức, bị xã hội dân sự tẩy chay, sớm muộn gì giáo quyền Iran cũng sẽ tan thành từng mảnh. Được xây dựng bằng máu, đế chế Hồi giáo Iran sẽ bám trụ bằng máu. Về lâu về dài, chủ nghĩa giáo quyền cũng kết thúc như chủ nghĩa cộng sản Liên Xô : sẽ bị dân sẽ xóa sổ như giấy thấm uống mực.

Nước Nga của Putin : Đối tác hay kẻ thù của Châu Âu ?

Tuy chia sẻ chung mối lo ngại nhưng Paris và Berlin theo đuổi hai chiến lược khác nhau đối với Moskva. La Croix giới thiệu bài phân tích của hai chuyên gia Pháp-Đức.

Trước hết, theo chuyên gia Pháp Martin Michelot, nước Nga không phải là kẻ thù nhưng là một mối đe dọa với nhiều hình thức khác nhau. Đúng là về lãnh thổ, các nước Baltic và Đông Âu như Ba Lan, Bulgaria bị Nga đe dọa và NATO có biện pháp đối phó. Trên thực tế, thủ đoạn đáng ngại của Moskva hiện nay là tin tặc, là chiến tranh mạng, là tung tin giả để kích động nước này chống nước kia, chia rẽ và làm dân Châu Âu mất niềm tin vào NATO và các định chế quốc gia.

Trong bối cảnh nước Mỹ của Obama chuyển trục về Châu Á, cho dù Donald Trump có tái đắc cử hay không thì chính sách này cũng không đảo ngược, do vậy an ninh Châu Âu bắt buộc phải có Nga tham gia. Có thể đề nghị này của tổng thống Pháp bị xem là ngây thơ nhưng không thể trách ông ấy đưa ra những sáng kiến mới.

Hơn nữa, chính Berlin cũng không chống lại sáng kiến đối thoại với Moskva.

Quan điểm thứ hai là của chuyên gia Đức Daniela Schwarzer : Nga đe dọa cả Mỹ lẫn Châu Âu. Moskva làm thay đổi biên giới Châu Âu, lấn chiếm Crimée bằng sức mạnh, tiếp tục can thiệp vào Ukraine, vi phạm luật quốc tế. Nga cũng tiếp tục can thiệp vào Châu Âu, tung tin giả tác động công luận trong các cuộc bầu cử.

Tuy vậy, ở Pháp có xu hướng thoát ra khỏi vòng xoáy chiến tranh lạnh. Bởi vì quan hệ với Mỹ không ổn định như trong quá khứ. Trung Quốc có khả năng sẽ liên kết với Nga, nhúng tay nhiều hơn vào bàn cờ thế giới. Do vậy, tổng thống Macron mới tính đến việc cải thiện quan hệ với Nga. Nhưng điều làm Đức "kinh ngạc" là Pháp lại đặt an ninh của Trung Âu và Đông Âu vào hàng thứ yếu, trong khi yếu tố an ninh này lại là "cốt lõi" đối với Berlin.

"Vinh danh người chết, an ủi người sống"

Về thời sự Pháp, tất cả các báo đều đưa lên trang nhất tang lễ 13 quân nhân Pháp tử nạn tại Mali được cử hành vào hôm nay tại điện Invalides.

Với tựa "Vinh danh người chết, an ủi người sống", nhật báo công giáo La Croix đã dành một bài xã luận, kêu gọi "đoàn kết và can đảm" cùng với nhiều trang phóng sự chia sẻ tâm sự của thân nhân của các người lính hy sinh : "Hôm nay, vào lúc nước Pháp tri ân 13 quân nhân hy sinh trong cuộc chiến chống khủng bố tại Mali thì bên kia bờ biển Manche, Anh Quốc khóc thương ba nạn nhân bị khủng bố đâm chết hôm thứ Sáu tại Luân Đôn".

Trong bầu không khí tang tóc này, theo nhật báo công giáo, vũ khí hiệu nghiệm nhất để chống đe dọa khủng bố là lòng can đảm và tinh thần đoàn kết : sự can đảm của người lính, của người cảnh sát, của những người dân đã lao vào chận bắt hung thủ. Và trong tinh thần liên đới xã hội, người cha của một nạn nhân đã trách thủ tướng Anh lợi dụng vụ việc, tuyên bố ồn ào, để kiếm phiếu tranh cử

"Hãy ngưng nói dối"

Trở lại bầu không khí xã hội căng thẳng đang chờ chính phủ Macron trong tuần này, các báo có hai xu hướng : một là đồng ý với tâm trạng lo ngại của người lao động sợ mất thụ đắc hưu bổng, và hai là muốn chính phủ đi tới nhưng phải nói thật không sợ mất lòng.

Đối với Le Monde, công luận ủng hộ phong trào đình công nhưng e ngại không ai biết chuyện gì sẽ xảy ra trong một phần tư thế kỷ tới đây nếu không có cải cách quỹ hưu bổng. Trái lại, Les Echos lưu ý là đa số dân chúng biết rõ hệ thống hưu bổng với những thụ đắc hiện nay sẽ không kéo dài, tuy nhiên đa số cũng sợ hệ quả cải cách.

Trong tinh thần này, Le Figaro khuyến cáo chính phủ phải tiến tới nhưng phải nói thật cho dân chúng biết là sẽ làm gì và hệ quả như thế nào. Nhật báo thiên hữu trích tuyên bố của chủ tịch Thượng viện Gérard Larcher : "Phải ngưng nói dối với dân Pháp". Gián tiếp chỉ trích thái độ thiếu minh bạch của hành pháp là nguyên nhân dẫn đến nguy cơ tổng đình công, chủ tịch Thượng viện yêu cầu chính phủ phải nói ba sự thật, ba giải pháp không còn con đường nào khác : hoặc gia tăng tiền đóng góp hưu bổng, hoặc giảm tiền hưu bổng, hoặc đàm phán về tuổi về hưu.

Về môi trường, Le Monde chạy tựa lớn : "Châu Âu đối diện với trách nhiệm biến đổi khí hậu". 196 nước họp tại thủ đô Tây Ban Nha từ ngày 02 đến 13/12, nhân hội nghị lần thứ năm của Liên Hiệp Quốc về biến đổi khí hậu. Thế nhưng, 5 năm sau hiệp định Paris, chỉ có quốc đảo Marshall là nộp kế hoạch chống hiệu ứng nhà kính. Châu Âu, với Ủy ban lãnh đạo mới trong đó phe "môi trường" lên điểm, sẽ là một tín hiệu tốt, theo hy vọng của Le Monde.

Sức mạnh thần bí của Mặt Trăng ?

Trong lĩnh vực khoa học, Le Figaro tìm cách trả lời câu hỏi mà hầu như mọi người đều muốn rõ : Mặt Trăng có tác động lên sức khỏe hay không ?

Từ thời đế chế Pharaon, Ai Cập, trăng tròn có tiếng (đồn) là ảnh hưởng lên sức khỏe, nào là làm động kinh, gây mất ngủ. Nhà vật lý vũ trụ Pháp Jean-Jacques Ingremau có câu trả lời lý thú : Đúng, mặt trăng không chỉ hút nước biển mà thôi. Sức hút của mặt trăng tác động lên mọi sinh vật… nhưng rất nhẹ, "nhẹ như con muỗi đậu lên da của bạn". Nói cách khác, "quyền lực" của Mặt Trăng chẳng có tác động gì cả lên sức khỏe. Nếu có là do tín ngưỡng dân gian…

Khảo sát thống kê khai sinh, các nhà khoa học cũng không thấy có sự khác biệt nào giữa đêm trăng trăng rằm và các đêm khác, số trẻ em chào đời và tỉ lệ trai gái cũng bình thường…

Tú Anh

Nguồn : RFI, 01/12/2019

Hồng Kông : Hoàng Chi Phong, "Anh hùng của tự do"

Chiến thắng áp đảo của phe dân chủ Hồng Kông trong cuộc bầu cử địa phương ngày 24/11/2016, sau gần 6 tháng biểu tình phản kháng, dĩ nhiên đã được các tuần báo cuối tháng 11 này chú ý phân tích.

Từ phong trào Dù Vàng năm 2014 đến nay, Hoàng Chi Phong, 23 tuổi, luôn đương đầu với Trung Quốc" và "đã làm cho Tập Cận Bình phải mất ngủ".

Nổi bật nhất là tạp chí Pháp Le Point, đã cử đặc phái viên qua tận Hồng Kông để gặp Hoàng Chi Phong, cậu thanh niên mà tạp chí giới thiệu là "Anh hùng của tự do", tựa lớn trang bìa, bên cạnh bức ảnh của gương mặt tiêu biểu cho phong trào phản kháng Hồng Kông kèm theo chú thích "Cuộc gặp gỡ với người đang đối đầu với Trung Quốc".

Le Point đã dành một hồ sơ 13 trang để đề cập đến phong trào biểu tình ở Hồng Kông và dĩ nhiên là Hoàng Chi Phong.

Phóng viên của Le Point tỏ vẻ rất ngưỡng mộ : "Từ phong trào Dù Vàng năm 2014 đến nay, Hoàng Chi Phong, 23 tuổi, luôn đương đầu với Trung Quốc" và "đã làm cho Tập Cận Bình phải mất ngủ". Là một tác nhân của phong trào phản kháng đa dạng tại Hồng Kông, chàng sinh viên này đã từng phải vào tù và có nguy cơ sẽ trở lại nhà tù.

Hoàng Chi Phong : Chuộng dân chủ, nhưng khá thực tế

Le Point ghi nhận hai điểm nơi Hoàng Chi Phong. Trước hết, cậu thanh niên có thể làm cho báo giới phương Tây thất vọng vì anh từ chối tô vẽ thêm cho huyền thoại đã có về anh, một thanh niên đang nối gót những gương mặt dân chủ vĩ đại, một nhân tài trẻ tuổi đã từng đọc qua sách của Martin Luther King hay Nelson Madela và như đang lao vào một cuộc thập tự chinh cho tự do.

Trái với những gì rất thường được viết về anh, Hoàng Chi Phong không hề được nuôi nấng trong sự sùng bái phong trào Thiên An Môn 1989.

Bên cạnh đó, theo tạp chí Pháp, Hoàng Chi Phong cũng có một quan điểm khá thực tế. Anh biết rõ rằng ly khai là một làn ranh đỏ đối với Bắc Kinh cho nên đã thiên về đòi hỏi quyền tự quyết và muốn cho người Hồng Kông có được khả năng quyết định về giai đoạn hậu 2047, tức là khi không còn quy chế "một đất nước hai chế độ".

Quan điểm ôn hòa này khiến Hoàng Chi Phong có hình ảnh "nhạt nhẽo" hơn so với những người thẳng thừng đòi độc lập.

Theo Le Point, Hoàng Chi Phong cũng rất bực tức đối với những gì các nhà báo nước ngoài thường nói về anh. Họ đọc trên Wikipédia và cứ nhại đi nhại lại cùng một ý, ví dụ như nói rằng ở Hồng Kông, tỉ lệ người ủng hộ và phản đối phong trào dân chủ ngang bằng nhau là 50/50. Theo Hoàng Chi Phong điều đó không đúng, mà phải nói là 80/20, với phong trào đấu tranh gần như giành được đồng thuận.

Theo tạp chí Pháp, thắng lợi áp đảo trong cuộc bầu cử vừa qua đã xác nhận đánh giá của Hoàng Chi Phong. Điều đó đã mang đến cho phong trào đấu tranh một hơi sức mới để tiếp tục qua năm 2020.

Về phần mình, Hoàng Chi Phong sẽ tiếp tục làm cho lãnh đạo Trung quốc đau đầu. Anh sẵn sàng "chờ xem họ sẽ tìm cách loại bỏ" anh ra khỏi đời sống chính trị Hồng Kông bao nhiêu lần nữa từ đây đến năm 2047. Lúc ấy thì Hoàng Chi Phong đã 51 tuổi.

Người Hồng Kông tiêu thụ theo quan điểm chính trị

Tạp chí Courrier International cũng chú ý đến tình hình Hồng Kông, nhưng nêu bật một khía cạnh khác của phong trào phản kháng qua tựa đề : "Tiêu thụ cũng là một lựa chọn chính trị".

Courrier trích dẫn phóng sự của trang mạng Đài Loan Baodaozhe, cho thấy phong trào biểu tình kéo dài từ hơn 5 tháng đã ảnh hưởng đến thói quen tiêu thụ của người dân Hồng Kông, phân biệt rõ những cửa hàng ủng hộ biểu tình hay thân Bắc Kinh và mua sắm theo xu hướng của họ.

Tác giả bài viết nhớ lại cảnh đi ăn tối với một cô bạn ở Hồng Kông (được đặt tên là Fang để tránh nêu tên thật). Vào giờ phút chót, cô bạn đề nghị một nhà hàng ở Mongkok, vì nhà hàng dự kiến lúc ban đầu bị đánh giá là rất "xanh", màu của phe thân Bắc Kinh.

Nhà hàng được chọn ở Mong Kok, treo những dải màu vang, màu phong trào dân chủ. Nhà hàng đông nghẹt khách và phát ra những bài hát phản kháng.

Cũng như những người chọn lựa nhà hàng ăn, những ai đi mua sắm cũng vậy. Thậm chí nhiều người còn sẵn sàng thay đổi thói quen di chuyển để khỏi bỏ tiền cho phe "địch". Để phản đối chính quyền, nhiều người đã cổ vũ cho "một chu trình kinh tế mầu vàng", tức là chỉ ăn uống, mua sắm tại cửa hiệu thân thiện với phong trào phản kháng.

Thậm chí hệ thống tàu điện cũng bị phe phản kháng tẩy chay. Như giải thích của cô Fang, từ 3 tháng qua, cô không đi tàu điện tuy có nhiều tiện lợi, nhưng phương tiện đó do chính quyền quản lý đã bị đánh giá không tốt, mở cửa cho cảnh sát vào đàn áp, để cho côn đồ đánh người biểu tình ở ga tàu điện. Cô Fang do đó đã dứt khoát không để công ty tàu điên lấy tiền của cô cho dù một xu.

Một cư dân mạng Hồng Kông đã có sáng kiến tạo ra một ứng dụng đặt tên là WhatsGap để giúp phân biệt những nhà hàng "dân chủ" màu vàng và những nhà hàng thân Bắc Kinh, màu xanh. Cũng có một bản đồ cho những cửa hiệu màu vàng phân biệt với màu xanh. Trên Facebook, nhóm "Thế giới mua sắm thức ăn của người Hồng Kông" thân dân chủ đã có 112.000 thành viên.

Phải lên tiếng về người Duy Ngô Nhĩ !

Ngoài Hồng Kông, nhìn về Trung Quốc, tạp chí Courrier International, còn chú ý đến vấn đề người Duy Ngô Nhĩ, Tân Cương qua hàng tựa "Duy Ngô Nhĩ : Chúng ta phải đứng lên chống lại Trung Quốc !"

Courrier trích tờ báo Đức Süddeutsche Zeitung, tố cáo Bắc Kinh cầm giữ gần 1 triệu người Duy Ngô Nhĩ trong các trại tại Tân Cương và cho rằng với lịch sử của mình, Berlin có một trách nhiêm đặc biệt và phải chống lại chế độ gieo rắc kinh hoàng này.

Theo tờ báo Đức, truy bức có hệ thống cả triệu người Hồi giáo, phá hủy văn hóa của họ, đó là những tội ác. Những tài liệu rò rỉ cho thấy tình trạng này không thể tiếp tục kéo dài.

Trách nhiêm đối với Đức rất nặng. Do lịch sử của chính mình về đàn áp và truy bức, Berlin có một trách nhiệm lịch sử, cho nên phải can thiệp nhân danh cư dân vùng tây bắc Trung Quốc.

Cho đến giờ Đức đã không làm đủ trách nhiệm của mình. Các tập đoàn Đức như Volkswagen và BASF vẫn hoạt động trong vùng Tân Cương. Phớt lờ thảm kịch đang diễn ra, tập đoàn xe hơi mà Nhà Nước Đức là cổ đông, vẫn thu lợi béo bở tại đấy. Không thể chấp nhận được.

Tờ báo Đức kêu gọi phải áp đặt ngay trừng phạt đối với những người đã vi phạm nhân quyền (ở Tân Cương), cũng như những công ty có dính líu đến việc giam cầm hay kiểm soát, và cả đối với những công ty Đức đã nhắm mắt làm ngơ trước thảm họa nhân đạo.

Các trại giam là triệu chứng của một chế dộ sẵn sàng diệt trừ tất cả những ai đòi xét lại vấn đề quyền lực độc tôn của họ. Năm 1989 đã xảy ra vụ thảm sát phong trào mùa Xuân Bắc Kinh, 30 năm sau thì trấn áp phong trào dân chủ Hồng Kông. Tại Tây Tạng thì Trung Quốc đã phá hủy văn hóa và lối sống người dân bản xứ từ lâu, và đã cô lập vùng lãnh thổ này. Tại Tân Cương thì chỉ trong vài năm, nơi này đã trở thành một nhà tù lộ thiên.

Việc kiểm soát người dân bằng điện tử cũng là một tội ác chưa từng thấy trong lịch sử nhân loại.

Phương Tây mềm yếu

Tờ báo bực tức trước sự lộng hành của Trung Quốc nhưng càng bực tức hơn trước phản ứng không mấy mạnh mẽ của phương Tây trong đó có Đức.

Theo tờ báo, đã từ lâu rồi, chế độ Trung Quốc không giới hạn việc gây kinh hoàng ở trong nước. Những nền dân chủ, trong đó có Đức cũng càng ngày càng bị sức ép. Trung Quốc truy bức các nhà hoạt động, ly khai ngay trên lãnh thổ Đức, đe dọa truyền thông, đại học và tấn công, hù dọa các nghị sĩ dám nói đến nhân quyền ở Trung Quốc.

Trên cả thế giới Bắc Kinh gây xáo trộn nhân danh quyền lợi chính trị của họ. Khi Đức và 22 quốc gia trách cứ Trung Quốc giam cầm người một cách tùy tiện thì có ngay 37 nước hậu thuẫn Bắc Kinh, trong đó có Nga, Syria, Miến Điện, những nước không có gì gắn bó với nhau ngoài quan điểm khinh miệt dân chủ và dân quyền. Đây là một liên minh giới chuyên chế mà ngồi trên đỉnh là Trung Quốc.

Nhóm chuyên chế lại thường khi thống trị các cuộc tranh luận ở Liên Hiệp Quốc. Dưới sự bảo trợ của Trung Quốc, họ phá các tổ chức quốc tế từ bên trong và biến các đinh chế này thành công cụ phục vụ lợi ích của họ. Trung Quốc mua chuộc sự trung thành với các khoản đầu tư, thỏa thuận thương mại, những ai không đi theo thì bị hù dọa.

Tuy nhiên, ở nhiều vùng, Trung Quốc không phải là tác nhân hùng mạnh nhất. Tại đấy, các đồng minh của Trung Quốc lại lợi dụng chính sách an ninh quốc tế do liên minh phương Tây đảm bảo. Nhưng thay vì tự bảo vệ mình, thì Phương Tây bất lực đứng nhìn Trung Quốc hành động.

Cho nên đối với tờ báo Đức, phải xem xét lại kỹ càng lại các mối quan hệ giữa Đức và Trung Quốc. Tranh luận về Hoa Vi cho thấy có nhiều người không hiểu gì cả. Không thể chấp nhận được việc để cho một tập đoàn chịu ảnh hưởng của một chính quyền đã áp đặt một hệ thống giám sát điện tử ở Tân Cương, lại có thể thiết lập hạ tầng cơ sở kỹ thuât số chiến lược ở Đức.

Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Đức. nhưng Bắc Kinh đã lợi dụng vị trí này để gây sức ép với Berlin. Nếu muốn giữ được sự độc lập, Đức nên thoát ra sự kềm tỏa của Trung Quốc.

Theo tờ báo, phải có những quy tắc rõ ràng trong quan hệ với chế độ Bắc Kinh. Châu Âu nên có một chính sách chung đối với Trung Quốc.

Châu Mỹ La Tinh rối loạn

Dù đã đề cập đến vấn đề Tân Cương trong bài dài ở trang trong, Courrier International tuần này đã dành trang bìa và hồ sơ chính cho vùng châu Mỹ La Tinh. Bên cạnh hình vẽ một người đang la hét, tuần báo Pháp chạy tựa "Châu Mỹ La Tinh : Tại sao lại đổ vỡ ?" và ghi nhận tình hình rối loạn từ Ecuador, Colombia, cho đến Bolivia, Chile.

Theo Courrier International, tại Chile, biểu tình bùng lên vào trung tuần tháng 10, do giá tàu điện tăng, quân đội đã được triển khai để đàn áp, nhưng bạo động tiếp diễn. Tổng thống Sebastián Piñera đã cách chức một số nhân vật trong chính phủ, thông báo cải tổ Hiến Pháp năm 2020, nhưng biểu tình không kết thúc cho dù có người chết. Diều đó cho thấy là người dân đang chán ngán, muốn thay đổi triệt để hơn.

Còn tại Ecuador, các thổ dân đã vùng lên chống chính sách cải tổ kinh tế thắt lưng buộc bụng, trong lúc tại Bolivia, tổng thống Evo Morales phải lưu vong do biểu tình phản đối sau cuộc bầu cử tổng thống.

Courrier International trích dẫn trang mạng Mexico Animal Politico, giải thích là tại các quốc gia nói trên, người dân chán ngán cảnh tham nhũng, phân biệt đối xử, không muốn mình trở thành thành phần bị bỏ quên trong những xã hội mà tiền ngự trị.

Theo trang mạng trên, Châu Mỹ La Tinh là vùng bất bình đẳng nhất thế giới, không chỉ trên thu nhập, mà cả về các quyền được hưởng.

Điểm lại tình hình tại các nước này, vốn trong một thời gian dài chịu sự thống trị của quân đội, Courrier lo ngại cho chế độ dân chủ còn rất mong manh. Trong mắt tạp chí là cả một lục địa đang sụp đổ như một lâu đài cát. Courrier kêu gọi thế giới thận trong về hậu quả.

Những vết rạn trong xã hội Pháp

L’Express tuần này thì dành trang bìa cho xã hội Pháp, nói về hiện tượng mà tạp chí gọi là "Những vết rạn Pháp" và lời khuyên thành tựa đậm "Cuộc nói chuyện mà quý vị phải đọc", với chân dung hai khách mời của tạp chí : Nicolas Mathieu, giải văn học Goncourt 2018, và Jérôme Fourquet, tác giả quyển biên khảo chính trị "L’Archipel français".

Trong hồ sơ dài 13 trang, hai tác giả đã nêu lên những vết rạn nứt trong xã hội Pháp ngày nay, nêu lên nỗi hoang mang, thất vọng, phiền muộn ở những vùng có nhà máy đóng cửa. Nicolas Mathieu tóm lược tình hình trong một câu: có một "cảm nhận về thiên đường đã mất và đứng trước khả năng tuột hạng sắp đến".

Cả hai nhà văn đều chú ý đến những yếu tố nhỏ cuộc sống hàng ngày nhưng phản ánh một cái gì đó không ổn : Ví dụ mức tiêu thụ cần sa. Jerôme Fourquet nêu số liệu cụ thể khó tin : cần sa tạo ra đến 200.000 việc làm ở Pháp, không kém gì tập đoàn xe lửa Pháp SNCF !

Ông Fourquet còn nêu một ví dụ khác, được L’Express dành 4 trang đê khai thác, đó là vũ điệu Country du nhập từ Mỹ từ 15 năm nay và đã thành công chớp nhoáng ở Pháp, với 9% dân chúng Pháp từ 18 tuổi trở lên, tức khoảng 4 triệu người, bị lôi cuốn, và lập những câu lạc bộ, hiệp hội vũ điệu country.

Tận thế ?

Về phần mình, tạp chí L’Obs dành trang bìa cho một chủ đề rất thời thượng : Thế giới sụp đổ và nêu ngay trang bìa hàng tựa lớn dưới dạng câu hỏi : "Ngày mai, sụp đổ ?"

L’Obs ghi nhận suy nghĩ theo đó thế giới chúng ta đứng trước nguy cơ sụp đổ thực sự đang lan rộng, trở thành chủ đề bàn tán thời thượng. Ác mộng cận kề vì việc phá hủy môi trường thiên nhiên không thể cứu vãn được nữa.

Nhưng suy nghĩ bi quan xuất phát từ đâu ? L’Obs giải thích là ở Pháp, suy nghĩ về sụp đổ lan rộng với tác phẩm của hai nhà nghiên cứu Pablo Servigne và Raphaël Stevens : "Mọi sự sụp đổ như thế nào - Comment tout peut s'effondrer", xuất bản năm 2015, được người đọc truyền miệng cho nhau, và không mấy chốc đã bán được 45.000 quyển. Trong giới cổ vũ cho quyển sách này có cả thành viên của đảng cánh tả Nước Pháp Bất khuất.

Tạp chí L’Obs như đã chạy theo thuyết sụp đổ này và khuyên là nên tích trữ đồ hộp nếu sống trong một đô thị lớn : "Những người theo khuynh hướng sụp đổ này đã vẽ ra những cảnh hãi hùng, nhưng thực tế cho thấy họ cũng có lý. Ví dụ như ở các thành phố lớn hiện nay, dự trữ lương thực chiến lược chỉ đủ dùng trong vài ngày. Như vậy thì người dân Paris, hay New York sẽ ăn gì nếu không có xe lửa hay xe tải để vận chuyển lương thực ?"

Mai Vân

Khí hậu : Mặt trận đầu tiên của tân Ủy ban Châu Âu

Thời sự trong nước là chủ đề lớn của nhiều nhật báo Pháp. "Ngày thứ Sáu đen" mua sắm (Black Friday) gây nhiều phản ứng trái ngược. Hồ sơ cải cách hưu trí nóng hẳn lên trước ngày 05/12/2019, với cuộc tổng đình công dự kiến theo lời kêu gọi của nhiều nghiệp đoàn.

Tân chủ tịch Ủy ban Châu Âu, nữ chính trị gia người Đức, Ursula von der Leyen. Reuters/Vincent Kessler

Trước hết xin giới thiệu bài xã luận của Le Monde, "Những thách thức chủ yếu cho (tân) Ủy ban Châu Âu".

Về mặt chính thức, thành phần Ủy ban Châu Âu được đa số rộng rãi các nghị sĩ ủng hộ, với 461 phiếu thuận, 157 chống và 89 phiếu trắng, trong cuộc bỏ phiếu hôm thứ Tư 27/11. Tỷ lệ này trái ngược hẳn với đa số mong manh, hơn 9 phiếu quá bán, dành cho nữ chủ tịch Ursula von der Leyen hồi tháng 7.

Tuy nhiên, ẩn đằng sau tỉ lệ ủng hộ lớn này là nhiều bất đồng sâu sắc trong nội bộ Châu Âu. Ủy ban Châu Âu, do nữ chính trị gia Đức Ursula von der Leyen lãnh đạo, chính thức đi vào hoạt động ngày thứ Hai, 01/12 tới, trễ hơn dự kiến một tháng, thời gian cho các thương lượng về nhân sự Ủy ban.

Lần đầu tiên, Ủy ban Châu Âu do một phụ nữ lãnh đạo, phải đối mặt với một bối cảnh chính trị và quan hệ quốc tế "đặc biệt khó khăn". Le Monde cảnh báo là tân chủ tịch Ủy ban Châu Âu, cựu bộ trưởng Quốc Phòng Đức, sẽ phải xử lý hàng loạt hồ sơ lớn liên quan đến vận mệnh Châu lục.

Chủ tịch Ủy ban Châu Âu đã quyết định chọn khí hậu là mặt trận mở màn. Bà Ursula von der Leyen sẽ dành chuyến công du đầu tiên cho vấn đề Khí hậu và Môi trường. Mồng 3/12, tân chủ tịch sẽ có mặt tại Madrid, để tham dự thượng đỉnh Khí hậu của Liên Hiệp Quốc. Phó chủ tịch Frans Timmermans, nhân vật số hai của Ủy ban Châu Âu, trực tiếp phụ trách hồ sơ này. Cho đến nay, mục tiêu cắt giảm hơn 50% khí thải trước 2030 và đánh thuế các-bon tại Liên Âu vẫn gặp phải nhiều chống đối.

Cùng với khí hậu và môi trường, kỹ thuật số là ưu tiên khác của tân Ủy ban. Tìm ra một thỏa thuận mới trong lĩnh vực di cư là thách thức thứ ba được Le Monde nêu ra.

Xã luận Le Monde nhấn mạnh là, mệnh lệnh sống còn đối với Liên Hiệp Châu Âu là huy động được các nguồn lực và phương tiện cho phép bảo vệ được các lợi ích của khối, đối mặt với ba đại cường, Mỹ, Trung Quốc và Nga. Để làm được điều này, bên cạnh việc tân Ủy ban ý thức được rõ về các thách thức, Ủy ban Châu Âu cũng cần nhận được sự ủng hộ của các quốc gia thành viên trong nỗ lực chung này.

Nghị quyết về "Tình trạng khẩn cấp Khí hậu"

Trong hồ sơ Khí hậu, theo nhật báo La Croix, Nghị Viện Châu Âu hôm 28/11, đã bỏ phiếu thông qua nghị quyết về Tình trạng khẩn cấp về Khí hậu và Môi trường, với đa số áp đảo (429 thuận, 225 chống và 19 vắng mặt). Đây là một nghị quyết "mang tính biểu tượng", nhằm gây áp lực với các tân lãnh đạo Châu Âu, với tân Ủy ban Châu Âu, vào thời điểm trước thềm thượng đỉnh Khí hậu COP25.

Nghị quyết khẳng định mục tiêu giới hạn nhiệt độ Trái đất không tăng quá 1,5°C, mục tiêu ở mức cao mà cộng đồng quốc tế đã đề ra với Hiệp định Paris 2015 (mục tiêu tối thiểu là không tăng quá 2°C).

Trang nhất phụ trương Les Echos có bài "Khí hậu : Bruxelles nâng cao chỉ tiêu", dẫn lời chủ tịch Ủy viên Môi trường của Nghị Viện Châu Âu, chính trị gia Pascal Canfin (đảng Cộng Hòa Tiến Bước, Pháp), nhấn mạnh : "Việc Châu Âu là lục địa đầu tiên trên thế giới tuyên bố Tình trạng Khẩn cấp về Khí hậu ngay trước thềm COP25, và ba tuần sau khi tổng thống Mỹ rút khỏi Hiệp định Khí hậu Paris là một thông điệp mạnh mẽ gửi đến các công dân Châu Âu và phần còn lại của thế giới". (Tuyên bố tình trạng Khẩn cấp về Khí hậu, để huy động toàn lực cho mục tiêu chống khí thải, là đòi hỏi lâu nay của nhiều phong trào xã hội, môi trường Châu Âu và quốc tế).

Tân chủ tịch ủng hộ mục tiêu giảm ít nhất 50% khí thải

Theo Les Echos, khí hậu là "những quyết định đầu tiên" trong chiến lược hành động của tân Ủy ban. Nhật báo kinh tế Pháp, dẫn lại một nguồn tin nội bộ Châu Âu, mà Financial Times đăng tải, cho thấy tân Ủy ban sẽ yêu cầu các quốc gia thành viên ngay từ năm tới cam kết giảm lượng khí thải "ít nhất là 50% và hướng đến 55%", trước năm 2030. Mục tiêu này là cao hơn nhiều so với tỉ lệ 40% dự kiến lâu nay. Hiện tại mới có 9 trên tổng số 28 thành viên Liên Hiệp Châu Âu ủng hộ mục tiêu giảm hơn 55%, trong đó có Pháp và Tây Ban Nha.

Việc thông tin về chủ trương Khí hậu nói trên của tân chủ tịch Ủy ban lọt ra ngoài hôm 29/11 được Les Echos coi là một tín hiệu cho thấy Ủy ban Châu Âu đã lắng nghe nghị quyết về Tình trạng Khí hậu, Nghị viện thông qua hôm qua. Ủy ban Châu Âu cũng chính thức công bố chính sách khí hậu vào ngày 11/12.

Châu Âu đầu tư mạnh cho Không gian

Một mặt trận khác mà Châu Âu vừa có được thành công là không gian. Hai mươi hai quốc gia Châu Âu, thành viên Cơ quan Không gian Châu Âu, vừa đạt thỏa thuận đầu tư hơn 14 tỉ euro cho ngành không gian của Châu lục trong những năm tới. Theo Le Figaro, bước đi này cho phép Châu Âu hướng đến một "Không gian hợp nhất - United Space of Europe", để không bị NASA vượt mặt. Thỏa hiệp vừa đạt được là điều hoàn toàn không dễ. Đức là quốc gia đầu tư nhiều nhất, với 3,29 tỉ euro, Pháp, thứ hai, với 2, 66 tỉ.

Donald Trump khiến Bắc Kinh giận dữ

Về Trung Quốc, Les Echos có bài "Donald Trump khiến Bắc Kinh giận dữ, vì ra luật ủng hộ (người tranh đấu) Hồng Kông". Hôm thứ Tư 27/11, tổng thống Mỹ đã chính thức ban hành đạo luật về Dân chủ và Nhân quyền của Hồng Kông, được lưỡng viện Quốc hội Mỹ thông qua trước đó. Theo Les Echos, với quyết định này từ phía Mỹ, khả năng Washington và Bắc Kinh đạt thỏa thuận thương mại trở nên khó khăn. Các thị trường tại Châu Á phản ứng tiêu cực, nhưng ở mức độ vừa phải.

Vạch mặt kẻ đứng sau các đàn áp Tân Cương

Báo La Croix có bài vạch mặt kẻ trực tiếp đứng đằng sau các đàn áp tàn bạo nhắm vào người Duy Ngô Nhĩ (Uighur) tại khu tự trị Tân Cương, Trung Quốc. Theo La Croix, Chu Hải Luân (Zhu Hailun), sinh năm 1958 tại tỉnh Giang Tô, sát Thượng Hải, lớn lên tại Tân Cương trong thời gian Cách mạng Văn hóa. Chính tại đây, Chu Hải Luân đã học được tiếng nói của người Duy Ngô Nhĩ.

Theo Hiệp hội quốc tế các nhà báo điều tra (ICJI), trong một tài liệu được công bố hôm 25/11, thì chính nhân vật này là người trực tiếp thực thi các chiến dịch đàn áp, theo chỉ đạo của lãnh đạo Tập Cận Bình, để biến vùng Tân Cương trở thành một trại cải tạo mênh mông. ICJI cho biết Chu Hải Luân đã đứng đầu cơ quan an ninh và pháp luật của Đảng cộng sản tại khu vực này.

Ông ta chính là người nắm trọn quyền lực trong tay và sử dụng quyền lực này để truy bức những người Hồi Giáo. Khả năng nói và hiểu tiếng Duy Ngô Nhĩ không hề làm cho ông ta có chút đồng cảm nào với dân tộc này, mà ngược lại, nhờ năng lực này Chu Hải Luân đã thực thi tận tụy chính sách đồng hóa và thanh lọc sắc tộc, được cấp trên ban xuống.

Bất đồng về ngày "thứ Sáu đen"

Hôm nay là "Ngày thứ Sáu đen" (Black Friday), tức ngày mà hàng hóa được bán hạ giá hàng loạt, trước dịp Noel, để kích thích mua sắm. Lối kinh doanh – tiêu thụ từ Hoa Kỳ lan sang Pháp, bị Libération phản đối. Trang nhất nhật báo thiên tả chạy tựa : "Tiêu thụ : Mặt mờ ám của ngày thứ Sáu đen".

Theo Libération, ngày kích thích mua sắm này đã trở thành một hiện tượng "ngày càng mất lòng dân, cho dù có được đông người hưởng ứng". Libération nhấn mạnh đây là một ngày hội kích thích tiêu thụ đến điên cuồng, đi ngược lại với xu thế hướng đến một xã hội tiêu thụ có trách nhiệm, hạn chế tổn hại đến môi trường. Libération dẫn lại kết quả thăm dò dư luận của báo Le Figaro, theo đó hơn 50% độc giả đồng tình với quan điểm phê phán ngày thứ Sáu đen của một số thành viên chính phủ.

Cùng với Libération, nhật báo L’Humanité, lên án mạnh mẽ ngày thứ Sáu đen, làm đảo lộn nền kinh tế và hệ thống an sinh xã hội, không gian đô thị và cuộc sống chung.

Ngược lại nhật báo kinh tế Les Echos có bài "Liệu người ta có đi đến chỗ cấm ngày Noel hay không ?", lên án thái độ cực đoan nhắm vào ngày thứ Sáu đen. Cho dù việc lên án ngày thứ Sáu đen - vì có hại cho môi trường, sinh thái - vấp phải nhiều chỉ trích trong công luận, vì bị coi là biện pháp cực đoan. Áp lực lên những hoạt động kinh doanh gây hại cho khí hậu và môi trường gia tăng.

Khí hậu : Các nhà băng ngày càng bị áp lực

Trong một báo cáo công bố hôm 28/11, trước thềm Ngày Khí hậu Tài chính (Climate Finance Day), hai tổ chức bảo vệ môi trường Oxfam và Les Amis de la Terre kêu gọi chính phủ Pháp có các biện pháp để buộc các ngân hàng phải thoái vốn ra khỏi các đầu tư vào năng lượng hóa thạch.

Trang nhất các báo

Về hồ sơ các cải cách của chính phủ, trang nhất nhật báo Le Monde chạy tựa : "Hưu trí : Chính phủ sẵn sàng nhân nhượng". Thủ tướng Edouard Philippe hôm thứ 27/11 cho biết mở cửa đón nhận với ý tưởng hoãn lại việc áp dụng dự án cải cách bị phản đối.

Trang nhất La Croix : "Muốn tiến hành cải cách thì phải giảng giải", với bài phỏng vấn thống đốc Ngân hàng Pháp François Villeroy de Galhau. Chủ đề chính của Le Figaro hôm nay là việc chính quyền Pháp mở rộng nhiều biện pháp chống Hồi giáo cực đoan ra toàn quốc, tiếp theo các thí điểm tại một số địa phương.

Vẫn về khủng hoảng khí hậu, trang nhất Le Monde đăng tải lời kêu gọi của một nhóm nghệ sĩ, với tiêu đề "Khí hậu : Chúng ta là dàn nhạc trên con tàu Titanic". Nhóm The Freaks đề xuất 42 cử chỉ nhỏ cho phép góp phần chống biến đổi khí hậu.

Trọng Thành

Quan chức Trung Quốc : Tập Cận Bình không thể bám mãi quyền lực (RFI, 27/11/2019)

Dù đã bỏ điều khoản trong Hiến Pháp Trung Quốc quy định chủ tịch nước không được nắm quyền quá hai nhiệm kỳ, ông Tập Cận Bình sẽ không thể bám quyền bao lâu tùy thích. Một cán bộ cao cấp của Trường Đảng Trung ương đưa ra nhận định này trong một buổi hội thảo do Hiệp hội Nhà báo toàn Trung Quốc tổ chức vào đầu tháng 11/2019.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu nhân Diễn đàn kinh tế tại Bắc Kinh ngày 22/11/2019. Reuters/Jason Lee/Pool

Theo trang Asia Times ngày 26/11/2019, ông Tạ Xuân Đào (Xie Chuntao), phó chủ tịch Trường Đảng Trung ương Trung Quốc, khẳng định trước báo giới rằng việc xóa điều khoản giới hạn nhiệm kỳ chủ tịch trong hai khóa không đồng nghĩa với việc bảo đảm rằng chủ tịch sẽ nắm quyền trọn đời.

Lấy ví dụ hai nước Đức và Nhật Bản, nơi thủ tướng Angela Merkel và Shinzo Abe đứng đầu nội các từ nhiều năm nay, ông Tạ Xuân Đào cho rằng chính "việc đánh giá những khác biệt về tình hình, cũng như những nhu cầu của đất nước" giúp một quốc gia quyết định "một nhà lãnh đạo có thể nắm quyền bao lâu". Ông Tạ Xuân Đào khẳng định đảng Cộng Sản Trung Quốc từ lâu đã áp dụng một cơ chế kế nhiệm trước cả khi Hiến Pháp được sửa đổi, nhằm bảo đảm một cuộc chuyển giao quyền lực êm thắm, không xảy ra sự cố.

Tại các nước Cộng Sản, chủ tịch nước là chức vụ mang tính hình thức, còn thực quyền là nằm trong tay tổng bí thư đảng và chủ tịch Quân ủy Trung ương. Ông Tập Cận Bình hiện đang nắm cả ba chức vụ này. Riêng chức tổng bí thư đảng Cộng Sản không có quy định thành văn về số nhiệm kỳ. Tuy nhiên, theo Asia Times, kể từ khi nước Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa được thành lập năm 1949, chỉ có hai ông Giang Trạch Dân (Jiang Zemin) và Hồ Cẩm Đào (Hu Jintao) là tuân thủ luật bất thành văn chỉ làm tổng bí thư đảng tối đa là 10 năm.

Thu Hằng

*****************

Học giả Đức tố cáo Trung Quốc "diệt chủng văn hóa" người Duy Ngô Nhĩ (RFI, 27/11/2019)

Tống giam hàng loạt không hề qua xét xử, trừng phạt tùy tiện, giám sát 24/24 : các tài liệu mật của Trung Quốc vừa được tổ hợp các nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ) gồm 17 cơ quan báo chí trên thế giới công bố hôm 24/11/2019 đã vạch trần tình trạng ngược đãi tù nhân trong hệ thống trại cải tạo ở Tân Cương mà Bắc Kinh vẫn chối cãi, gọi là trường dạy nghề.

Người Duy Ngô Nhĩ tại Urumqi, Tân Cương. Ảnh tư liệu 1/05/2014. Reuters/Petar Kujundzic

Nhà xã hội học Adrian Zenz, người đầu tiên phát hiện quy mô của các trại cải tạo người Duy Ngô Nhĩ, khi trả lời phỏng vấn RFI hôm nay, 27/11/2019, đã nhấn mạnh Trung Quốc đã dối trá trong một thời gian dài nhằm che giấu sự thật. Ông nói :

"Các tài liệu khẳng định rất rõ và rất chi tiết. Không thể nào nghi ngờ được nữa : Bắc Kinh rõ ràng đã dối trá ! Theo ước tính mới nhất của tôi, có khoảng 1.200 trại cải tạo và từ 100 đến 200 nhà tù. Ít nhất 900.000 người đang bị giam giữ trong các trại này kể từ mùa xuân năm 2017, thậm chí tổng số tù nhân có thể lên đến 1.800.000 người.

Những người này bị giam giữ chỉ vì họ thuộc sắc tộc thiểu số. Trước hết là người Duy Ngô Nhĩ, nhưng ngày càng có thêm những thiểu số đạo Hồi khác như người Kazakhstan hay Kyrgyzstan. Tôi cho rằng đây là diệt chủng văn hóa.

Sở dĩ nói văn hóa, đó là vì người tù không nhất thiết bị sát hại, không phải diệt chủng kiểu như người Do Thái trước đây. Nhưng chúng ta có thể coi đây là diệt chủng, vì việc các nạn nhân bị cưỡng bức vào trại nhằm mục đích tiêu diệt bản sắc và cội rễ văn hóa của người Duy Ngô Nhĩ và người Kazakhstan.

Lần cuối cùng nhân loại chứng kiến việc bắt người vào trại tập trung hàng loạt và có hệ thống theo nhóm chủng tộc và tôn giáo, đó là dưới thời Đức quốc xã".

Chuyên gia Adrian Zenz sau khi kiểm tra tính xác thực của các công văn mật bị rò rỉ, cho biết thêm về cuộc sống trong trại cải tạo :

"Các chỉ thị mật này là bằng chứng cụ thể nhất cho đến nay về các quy định khắc nghiệt về an ninh được áp đặt ở các trại cải tạo, như trong trại lính. Trại viên phải dậy thật sớm, không có được chút riêng tư nào. Việc tắm rửa, vệ sinh bị hạn chế và thậm chí còn bị giám sát bởi các quản giáo hoặc camera. Sau đó họ phải ngồi nhiều tiếng đồng hồ trên những chiếc ghế rất cứng để học tiếng Hoa, hay thú nhận những sai lầm và tự kiểm.

Rất nhiều nhân chứng khẳng định họ bị cấm hành đạo. Người ta nói với họ, chính đảng Cộng Sản mới nuôi dưỡng họ, và "người hướng dẫn tinh thần là chủ tịch Tập Cận Bình chứ không phải Thượng Đế". Những ai bị coi là ngoan đạo nhất bị buộc phải ăn thịt heo và uống rượu, vốn bị cấm đối với người Hồi giáo. Nếu không tuân lệnh, họ sẽ bị trừng phạt nặng nề".

Thụy My