Le Monde trong hai bài viết "Thất bại của hệ thống cảnh báo Trung Quốc trước virus corona", và "Trận chiến chống virus corona còn lâu mới kết thúc, Trung Quốc ca khúc khải hoàn quá sớm" nhận xét, lợi dụng sự bất lực của Âu-Mỹ trong cuộc khủng hoảng dịch tễ, Bắc Kinh tìm cách khoa trương mô hình của mình.

Ảnh minh họa : Tượng Mao Trạch Đông tại Vũ Hán, khi Trung Quốc tổ chức quốc tang tưởng niệm các nạn nhân của virus corona nhân tiết thanh minh, ngày 04/04/2020. © Reuters/Aly Song

Quay lại cuốn phim Vũ Hán

Bác sĩ Ngải Phân (Ai Fen) mất tích ? Sự tái xuất hiện trên mạng xã hội ở Hoa lục những ngày gần đây đã bác bỏ các tin đồn cho rằng bà đã bị bắt. Tuy nhiên những tin đồn này cho thấy người dân không tin tưởng vào chính quyền trong việc xử lý cuộc khủng hoảng dịch tễ xuất phát từ Vũ Hán.

…Trưa ngày 30/12/2019, bà Ngải Phân, bác sĩ trưởng khoa cấp cứu bệnh viện trung tâm Vũ Hán quan sát buồng phổi của một bệnh nhân bị nhiễm virus qua video mà một đồng nghiệp tại một bệnh viện khác chuyển cho, với một thông tin đang lan truyền trên mạng : "Đừng đến chợ thịt rừng Hoa Nam, có rất nhiều người đã bị sốt".

Từ gần hai tuần qua, khoa cấp cứu của bà và khoa hô hấp tiếp nhận một số bệnh nhân bị sốt và ho, mà các loại thuốc thường dùng tỏ ra không tác dụng. Bác sĩ Ngải Phân yêu cầu kiểm tra kỹ lưỡng hơn một bệnh nhân nay đã chuyển qua khoa hô hấp, và đến chiều 30/12 thì nhận được kết quả : "Coronavirus - SARS. Lây nhiễm qua giọt bắn ở khoảng cách gần hay các cơn ho". Bà run bắn người khi đọc được.

Sau khi trao đổi với đồng nghiệp khoa hô hấp, bác sĩ Ngải Phân gởi video cùng với bản báo cáo cho các bạn học cùng khóa và các bác sĩ trong khoa, khoanh đỏ dòng chữ "Coronavirus-SARS". Một bác sĩ nhãn khoa trong bệnh viện là Lý Văn Lượng (Li Wenliang) chuyển tiếp cho khoảng 100 đồng nghiệp với ghi chú "Bảy ca SARS từ chợ Hoa Nam".

Dập tắt mọi tiếng nói cảnh báo

Trường hợp bác sĩ Lý Văn Lượng bị công an bắt làm kiểm điểm và sau đó nhiễm bệnh rồi qua đời thì chúng ta đều đã biết. Đối với bác sĩ Ngải Phân, mọi rắc rối cũng bắt đầu từ đây.

Theo lệnh của Bắc Kinh, chính quyền Vũ Hán hôm 31/12/2019 ra thông báo trấn an, tuy đã phát hiện được 27 ca liên quan đến chợ Hoa Nam nhưng không có bằng chứng cho thấy có thể lây từ người sang người. Tuy nhiên chỉ vài giờ sau, ngày 01/01/2020, đến phiên chủ một dưỡng đường tư nhân bên cạnh ngôi chợ này, đã chữa nhiều bệnh nhân bị sốt, lại phải nhập viện khoa cấp cứu. Bác sĩ Ngải Phân không nghi ngờ gì nữa : rõ ràng đã lây nhiễm từ người sang người, và yêu cầu ê-kíp phải đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên.

Đến 23 giờ 46 phút cùng ngày, bà được tin nhắn của trưởng ban thanh tra kỷ luật yêu cầu trình diện. Bà bị phê phán lan truyền tin đồn, được lệnh không đề cập đến chứng bệnh mới này, "kể cả với chồng". Bác sĩ Ngải Phân xin từ chức nhưng không được. Khi về nhà, bà chỉ nói đơn giản với người chồng là : "Nếu tôi có mệnh hệ gì, ông ráng lo cho con".

Sự thật chỉ được sáng tỏ vào ngày 20/01/2020, sau khi giáo sư Chung Nam Sơn (Zhong Nanshan) tiết lộ với cả nước điều mà Ngải Phân và các đồng nghiệp đã biết từ ba tuần trước : virus corona chủng mới lây từ người sang người.

Nếu sớm có biện pháp, giảm được đến 95% số ca bị nhiễm

Sự trễ tràng này gây hậu quả nghiêm trọng. Trong một nghiên cứu công bố hôm 13/3, mười hai nhà khoa học khẳng định : "Nếu các sáng kiến không cần dùng thuốc như giãn cách xã hội đã được tiến hành ba tuần trước đó tại Trung Quốc, thì số ca bị nhiễm virus corona đã giảm được đến 95%".

Ngày 10/03/2020, tạp chí Nhân Vật (Ren Wu) ở Hoa lục đăng bài phỏng vấn bác sĩ Ngải Phân với tiêu đề "Phát tiêu tử đích nhân" (Những người thổi sáo cảnh báo). Chỉ ba tiếng đồng hồ sau khi đăng, bài báo đã bị gỡ bỏ.

Những cố gắng của chế độ Bắc Kinh nhằm dập tắt tiếng nói của những người cảnh báo là một vết nhơ khó thể xóa nhòa. Ba tuần lễ quý giá ấy bị mất đi, giúp cho con virus độc hại lan tràn với tốc độ khủng khiếp, vượt qua các biên giới. Trong lúc đó Trung Quốc gây sức ép lên Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) để làm chậm trễ việc tuyên bố đại dịch.

Tâm chấn chuyển sang phương Tây, Trung Quốc muốn trở thành hình mẫu

Sau những đau thương ở Vũ Hán, trung tâm đại dịch chuyển sang Châu Âu rồi đến Hoa Kỳ. Tập Cận Bình muốn lợi dụng sự đảo ngược tình hình này để chuyển bại thành thắng. Cách đây hai tháng, ông Tập cho rằng đại dịch "là một thử thách quan trọng cho hệ thống Trung Quốc và năng lực quản lý", cho rằng thử nghiệm này đã thành công, và Trung Quốc phải được coi là mô hình để thế giới noi theo.

Cây bút bình luận Sylvie Kauffmann của Le Monde nhận định "Cuộc chiến đấu chống virus corona còn lâu mới kết thúc, Trung Quốc đã sai lầm khi ca khúc khải hoàn quá sớm".

Bức tranh toàn cảnh thật ấn tượng. Tại Hoa Kỳ, tổng thống Donald Trump đã phải nhìn nhận thực trang sau khi cố giảm thiểu tác hại của con "virus Vũ Hán". Số người chết phá tất cả mọi kỷ lục, lượng người thất nghiệp bùng nổ, nhân viên y tế thiếu thốn các trang bị.

Châu Âu cũng không hơn gì tuy mạng lưới y tế ra sức chống chọi và có hệ thống an sinh xã hội. Sự tranh giành mua khẩu trang, máy thở… biến thành cuộc chiến tương tàn giữa các thống đốc tiểu bang và chính quyền liên bang Hoa Kỳ, giữa các quốc gia thành viên của Liên Hiệp Châu Âu. Sau nhiều cuộc hội nghị truyền hình, các nước EU cố vượt qua bất đồng để chia sẻ gánh nặng kinh tế. Châu Âu biết rằng chỉ có thể trông cậy vào chính mình : tính lãnh đạo của Mỹ không còn nữa.

Lợi dụng dịch bệnh, Trung Quốc sẽ đi xa hơn trên Biển Đông ?

Đó là lúc Trung Quốc bắt đầu "hành tẩu giang hồ". Khi Vũ Hán ra khỏi tình trạng phong tỏa, Bắc Kinh xuất hiện khắp nơi, trên mọi lãnh vực từ nhân đạo cho đến thương mại, tỏ ra quan tâm đến việc giúp đỡ các nước trên thế giới đang tuyệt vọng, sau khi tung hê con virus corona sang họ.

Hình ảnh những chiếc máy bay Trung Quốc giao khẩu trang và thiết bị y tế cho các nước Châu Âu được các đại sứ Trung Quốc lan truyền trên mạng xã hội khắp thế giới một cách hãnh tiến, trong một chiến dịch tuyên truyền đại quy mô. Bất chấp sự thật là chính các quốc gia Châu Âu đã hào hiệp viện trợ y tế cho Trung Quốc hồi tháng Giêng và tháng Hai nhưng không hề khoe khoang.

Ý là mục tiêu ưu tiên : Roma năm 2019 đã ký thỏa thuận nguyên tắc tham gia "Con đường tơ lụa mới". Tập Cận Bình còn cho biết cũng sẽ hào phóng giúp đỡ Hoa Kỳ - một chiến dịch "quyền lực mềm" khổng lồ. Nga cũng cố gắng đóng một vai trò.

Khi làm bật lên sự lệ thuộc của phương Tây về dược phẩm thiết yếu và thiết bị y tế, con virus corona đã giúp Trung Quốc đóng lại vai trò trung tâm. Tập Cận Bình cho rằng thời cơ đã đến, cần phải chứng tỏ sự hiệu quả của mô hình Trung Quốc. Liệu ông ta sẽ đi xa hơn hay không, có thúc đẩy lợi thế mang tính chiến lược ? Washington lo ngại điều này, sau khi một tàu hải cảnh Trung Quốc đã tông chìm một tàu đánh cá của Việt Nam trên Biển Đông vào tuần trước.

"Con đường tơ lụa y tế" trước hết đi qua trụ sở WHO ở Genève

Tuy nhiên phải chăng như tiêu đề của Le Monde, Bắc Kinh đã ca khúc khải hoàn quá sớm ?

Dù các con số được Trung Quốc công bố cho thấy có vẻ hiệu quả hơn các nước dân chủ - buộc phải minh bạch - không có gì chứng tỏ lợi thế này tồn tại nếu sự thật được kiểm chứng. Cũng chưa biết được thế giới sẽ trỗi dậy như thế nào sau thảm họa kinh tế, ai thắng ai bại, cũng như tác động đến chế độ chính trị.

Cuối cùng nếu xem xét kỹ, "ngoại giao dịch tễ" của Trung Quốc nổi bật nhờ sự ủng hộ nhiệt tình của Tổ chức Y tế Thế giới, mà giờ đây mới thấy được hậu quả. Nhà Trung Quốc học Alica Ekman đã phân tích bài diễn văn hôm 18/08/2017 tại Bắc Kinh của tổng giám đốc WHO, vài ngày sau khi được bầu lên nhờ sự hỗ trợ của Trung Quốc. Thật khủng khiếp : hơn một chục lần ông Tedros Adhanom Ghebreyesus lặp lại y nguyên "các cụm từ chính thức, quan điểm và cơ chế của chính quyền Trung Quốc".

Tờ báo kết luận, "Con đường tơ lụa y tế" trước hết đi qua Genève, trụ sở của WHO và hệ thống Liên Hiệp Quốc.

Cũng cần nói thêm, kiến nghị  đòi tổng giám đốc WHO từ chức trên trang change.org đến ngày 08/04/2020 đã thu thập được gần 750.000 chữ ký.

Thụy My

Nguồn : RFI, 08/04/2020

Trung Quốc, về mặt chính thức, đã khống chế được đại dịch xuất phát từ Vũ Hán nhưng lần đầu tiên Bắc Kinh công bố phát hiện 1.367 ca Covid không có triệu chứng ho, sốt. Con số này sẽ gia tăng trong những ngày tới. Trên toàn quốc, trong 24 giờ qua, có 7 ca tử vong vì Covid-19.

Công nhân tại một cơ xưởng sản xuất phụ kiện cho xe kéo sẽ được xuất qua Mỹ. Ảnh chụp ngày 28/03/2020 ở một nhà máy tỉnh Giang Tô (Trung Quốc). Reuters - CHINA DAILY

Trong bối cảnh kinh tế ngưng trệ, ngày 31/03/2020, Bắc Kinh thông báo chi ra hơn 130 tỷ đô la để kích cầu, đặc biệt là hỗ trợ cho các công ty nhỏ và trung bình. Lãnh vực xe hơi được ưu đãi.

Từ Bắc kinh, thông tín viên Stephane Lagarde tường thuật : 

"Cho đến nay, Bắc Kinh vẫn chưa sử dụng vũ khí ngân sách mà họ gọi là "đại pháo". Thế nhưng, đầu máy kinh tế của cường quốc thứ hai thế giới khởi động một cách khó khăn. Do vậy, chính quyền Trung Quốc phải mở kho bạc.

Vấn đề là trong khi Trung Quốc cần khách hàng, thì đến lượt Châu Âu và Hoa Kỳ lâm vào đại dịch Covid-19, kinh tế ngưng trệ, không mua hàng hoặc giảm nhập khẩu hàng Trung Quốc.

Lẽ nào để cho các nhà máy, các công xưởng láp ráp chạy khống ? Do vậy, Trung Quốc bơm tiền kích cầu thị trường nội địa. Nỗ lực chính là hỗ trợ cho 25 triệu công ty vừa và nhỏ, nạn nhân vô tình của siêu vi Corona, sử dụng đến 40% nhân lực lao động đang đứng trước nguy cơ phải sa thải hàng loạt.

Trong số các biện pháp kích thích tiêu dùng, có biện pháp miễn thuế lưu hành trong hai năm cho người mua xe không gây ô nhiễm. Thị trường xe hơi tại Trung Quốc giảm đến 78% trong vòng một năm, tính đến tháng hai vừa qua".

Đài Loan viện trợ 10 triệu khẩu trang cho Châu Âu và Mỹ

Tin này được đích thân tổng thống Thái Anh Văn thông báo và được Bruxelles hoan nghênh, theo bản tin của Financial Times ngày 31/03/2020.

Theo tổng thống Đài Loan, dù đơn độc vì bị Bắc Kinh gây sức ép, hải đảo đã tự mình khống chế được đại dịch, đã đến lúc cần tỏ tình tương trợ với cộng đồng quốc tế. Theo Financial Times, nhã ý của Đài Bắc chắc chắn sẽ làm Bắc Kinh tức giận.

Tú Anh

Tham vọng của Bắc Kinh xây dựng PLA thành một lực lượng quân đội hàng đầu thế giới sẽ đặt ra những thách thức đối với các lợi ích của Mỹ cũng như các đồng minh và đối tác của nước này trong và ngoài khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Giới thiệu

Trong bài phát biểu trước Đại hội toàn quốc lần thứ XIX của Đảng Cộng sản Trung Quốc (Đảng cộng sản Trung Quốc) tháng 10/2017, Tổng bí thư Tập Cận Bình đã cam kết xây dựng Quân Giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) trở thành một lực lượng "tầm cỡ thế giới" vào giữa thế kỷ 21. Ông nói thêm rằng PLA sẽ trở thành một lực lượng cơ giới hóa hoàn toàn với việc gia tăng đáng kể các năng lực chiến lược vào năm 2020 và một quân đội hiện đại về cơ bản vào năm 2035. Cùng với nhau, những cột mốc này tạo thành một lịch trình và giúp xác định mục tiêu cho tham vọng sâu rộng của Tập Cận Bình trong việc tăng cường sức mạnh quân sự của Trung Quốc - điều mà ngay sau khi lên nắm quyền vào năm 2012, ông đã tuyên bố là "Giấc mộng Trung Hoa về một quân đội hùng mạnh".

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc vẫn chưa đưa ra những chi tiết cụ thể về chính xác những gì một quân đội tầm cỡ thế giới cần có, nhưng hiện đã có thể thấy rõ những đường nét cơ bản của lực lượng này. Cơ bản nhất, một quân đội tầm cỡ thế giới sẽ hiện thực hóa tham vọng của Bắc Kinh là tạo dựng cho mình vị thế nước lãnh đạo toàn cầu trong mọi lĩnh vực quan trọng về sức mạnh và sức ảnh hưởng quốc gia. Lực lượng này sẽ có thể tương xứng về sức mạnh và răn đe Mỹ cũng như các cường quốc quân sự hàng đầu khác, đồng thời buộc các nước láng giềng phải chấp nhận những tuyên bố chủ quyền bành trướng và vị thế lãnh đạo của Bắc Kinh trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Mặc dù chủ yếu tập trung vào việc đạt được các mục tiêu khu vực của Trung Quốc, nhưng chí ít trong ngắn hạn, lực lượng này cũng sẽ ngày càng được trang bị để bảo vệ các lợi ích của Trung Quốc bên ngoài khu vực và mở rộng vành đai phòng thủ của Trung Quốc ra xa bờ biển nước này. Tóm lại, những năng lực của một PLA tầm cỡ thế giới sẽ hỗ trợ các nhà lãnh đạo Đảng cộng sản Trung Quốc trong nỗ lực đưa Trung Quốc vào trung tâm của các vấn đề thế giới khi nước này hoàn thành nhiệm vụ kéo dài nhiều thập kỷ là đạt được "sự phục hưng quốc gia".

Bài viết này đi sâu tìm hiểu những động lực và tham vọng đằng sau mục tiêu quân đội tầm cỡ thế giới của Trung Quốc, việc PLA phát triển những năng lực nhằm hỗ trợ chỉ thị này, và chiến lược của Bắc Kinh về việc triển khai lực lượng này nhằm đạt được các mục tiêu khu vực và bảo vệ các lợi ích toàn cầu của họ. Cuối cùng, bài viết xem xét những tác động của việc tiếp tục hiện đại hóa PLA đối với Mỹ cũng như các đồng minh và đối tác của nước này cả trong và ngoài khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Bài viết được dựa trên phiên điều trần của Ủy ban đánh giá kinh tế và an ninh Mỹ-Trung (USCC) vào tháng 6/2019 về vấn đề này, chuyến công tác của USCC vào tháng 5/2019 tới Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, các cuộc tham vấn với các chuyên gia về PLA và những tham vọng địa chính trị của Trung Quốc, cùng với các nghiên cứu và phân tích nguồn mở.

Một quân đội xứng tầm tham vọng của Bắc Kinh

Quân đội tầm cỡ thế giới và việc đạt được vị thế cường quốc toàn cầu

Từ khi lên nắm quyền vào năm 2012, Tổng bí thư Tập Cận Bình đã liên kết chặt chẽ những nỗ lực của ông nhằm tăng cường sức mạnh quân sự của Trung Quốc với tham vọng rộng lớn hơn của Đảng cộng sản Trung Quốc là khôi phục điều mà họ coi là vai trò lịch sử và chính đáng của Trung Quốc với tư cách một cường quốc hàng đầu thế giới. Mục tiêu thứ hai này - điều mà Tập Cận Bình tuyên bố là "Giấc mộng phục hưng dân tộc Trung Hoa vĩ đại" - từ khi hình thành đã bao hàm một thành tố quân sự không thể tách rời : Giấc mộng Trung Hoa về một quân đội hùng mạnh. Từ đó, Đảng cộng sản Trung Quốc đã xác định và làm rõ thêm thành tố quân sự này trong mục tiêu quốc gia bao trùm của họ.

Tại Đại hội XIX, Tập Cận Bình tuyên bố chính sách chính thức của Trung Quốc là xây dựng "quân đội tầm cỡ thế giới" vào năm 2049 - cũng là dấu mốc ông đặt ra cho mục tiêu phục hưng dân tộc. Tuy nhiên, Tập Cận Bình không chỉ sử dụng thuật ngữ này cho PLA. Trong bài phát biểu tại Đại hội XIX, ông cũng đã tóm lược mong muốn thành lập các doanh nghiệp Trung Quốc, các năng lực sản xuất tiên tiến, các trường đại học, các nhà khoa học và công nghệ "tầm cỡ thế giới". Ông đưa những mục tiêu này vào khuôn khổ mở rộng hợp lý của cách Trung Quốc tiến gần tới "vị trí trung tâm trên trường quốc tế" - điều được nhắc lại nhiều lần trong Sách Trắng quốc phòng mới nhất của Trung Quốc công bố vào tháng 7/2019. Như vậy, một PLA tầm cỡ thế giới đại diện cho thành tố quân sự của một mục tiêu nhiều mặt nhằm thiết lập vị thế hàng đầu của Trung Quốc trên thế giới trong mọi khía cạnh quan trọng của sức mạnh quốc gia.

Định nghĩa về quân đội tầm cỡ thế giới

Mặc dù các nhà lãnh đạo Trung Quốc vẫn chưa cung cấp những chi tiết cụ thể liên quan tới những thành tố của một quân đội tầm cỡ thế giới, nhưng các nhà chiến lược và các tổ chức học thuật hàng đầu của PLA đã và đang nỗ lực xác định những ý nghĩa và yêu cầu của mục tiêu này. Theo những nguồn phân tích này, về cốt lõi, một quân đội tầm cỡ thế giới sẽ có thể đạt được sức mạnh, độ tinh vi và uy tín ngang hàng với các quân đội hàng đầu khác trên thế giới. Theo mô tả của một giáo sư thuộc Đại học Quốc phòng PLA, một lực lượng như vậy sẽ có "sức mạnh to lớn và sức răn đe sánh ngang với quân đội các cường quốc thế giới". Theo một nhà quan sát khác thuộc Học viện khoa học quân sự PLA, một quân đội tầm cỡ thế giới sẽ có thể "cạnh tranh với các đối thủ tầm cỡ thế giới".

Các nguồn phân tích khác mô tả những năng lực của các lực lượng quân đội tầm cỡ thế giới. Cao Yimin, Tham mưu trưởng các lực lượng mặt đất thuộc PLA ở vùng tác chiến miền Tây, đánh giá rằng một quân đội tầm cỡ thế giới phải có "các lý thuyết tác chiến, nhân sự, vũ khí, trang thiết bị, sức mạnh chiến đấu và năng lực đổi mới tầm cỡ thế giới". Các nhà bình luận khác nhất trí với đánh giá này, cho rằng một lực lượng như vậy sẽ có "các lý thuyết quân sự, hệ thống quân sự, vũ khí và trang thiết bị, nhân sự và trình độ huấn luyện tầm cỡ thế giới". Hơn nữa, một lực lượng như vậy sẽ làm sâu sắc thêm tiến trình "hợp nhất quân sự-dân sự" - phá bỏ tất cả những rào cản giữa khu vực dân sự và cơ sở công nghiệp quốc phòng của Trung Quốc - và đạt được "sự phát triển tổng hợp của cơ khí hóa, thông tin hóa và trí tuệ hóa", đề cập tới tầm quan trọng trung tâm của công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo trong việc đạt được mục tiêu này.

Không có quốc gia nào được đề cập một cách nổi bật trong tầm nhìn của Trung Quốc về hiện đại hóa quân đội như Mỹ. Mặc dù các nguồn phân tích của PLA viện dẫn Nga, và ở mức độ thấp hơn là Pháp và Anh, như những ví dụ về các quốc gia sở hữu quân đội tầm cỡ thế giới, nhưng đa số đều công nhận Mỹ là ví dụ hàng đầu về một lực lượng quân đội tầm cỡ thế giới cũng như là mối đe dọa lớn nhất đối với những tham vọng quân sự của Trung Quốc. Trong một ví dụ điển hình, "Khoa học chiến lược quân sự" - một cuốn sách do Học viện khoa học quân sự PLA xuất bản năm 2013 - nêu chi tiết một số năng lực quân sự của Mỹ, trong đó có các năng lực thuộc các lĩnh vực chiến tranh hạt nhân, không gian và không gian mạng, mà PLA phải tự phát triển trong thời đại đấu tranh quân sự ngày càng quyết liệt trên trường quốc tế. Như M. Taylor Fravel, giáo sư khoa học chính trị thuộc Học viện công nghệ Massachusetts, đã lưu ý trong phiên điều trần trước USCC, đối với PLA, "tác động của việc đạt tới tầm cỡ thế giới là rất rõ ràng : Trung Quốc sẽ có được vị thế bắt kịp và răn đe Mỹ". Sách Trắng quốc phòng Trung Quốc năm 2019 củng cố cách nhìn về Mỹ vừa như nước đi đầu về quân sự trên toàn cầu, vừa như mối đe dọa quân sự đáng chú ý đối với Bắc Kinh. Sách Trắng bày tỏ báo động về điều được cho là "đổi mới về công nghệ và thể chế nhằm theo đuổi sự vượt trội tuyệt đối về quân sự" của Washington, cho rằng Mỹ đang dẫn dắt những nỗ lực mới trên toàn cầu nhằm "nắm bắt những khía cạnh chiến lược then chốt trong cạnh tranh quân sự".

Đóng vai trò trung tâm trong mục tiêu hiện đại hóa quân đội mới của Bắc Kinh chính là quan điểm của các nhà lãnh đạo dân sự và quân sự hàng đầu rằng PLA tiếp tục tụt hậu so với Mỹ và các lực lượng quân đội hàng đầu khác trong nhiều phương diện của sức mạnh quân sự. Theo cách nói đơn giản của Tiến sĩ Fravel : "Điều tiềm ẩn và cũng thường rõ ràng trong các cuộc thảo luận về tiêu chuẩn này là đánh giá cho rằng PLA chưa đạt được những gì có thể tạo nên một lực lượng quân đội tầm cỡ thế giới". Đánh giá này cũng được phản ánh trong Sách Trắng quốc phòng Trung Quốc năm 2019, trong đó lưu ý rằng mặc dù Trung Quốc đã có tiến bộ lớn trong việc cải thiện năng lực quân sự, nhưng PLA vẫn chưa hoàn tất những nhiệm vụ hiện đại hóa được Đảng cộng sản Trung Quốc giao phó và vẫn tụt hậu rất xa so với các lực lượng quân đội hàng đầu thế giới. Một nhóm chuyên gia thuộc Học viện khoa học quân sự giải thích rõ hơn về một vài trong số những thiếu sót này, lập luận rằng "so với các quân đội hạng nhất thế giới, quân đội nước ta vẫn đang ở giai đoạn lịch sử của việc phát triển tổng hợp cơ giới hóa và thông tin hóa, và vẫn tồn tại nhiều thiếu sót trong quá trình phát triển".

Do đó, trong khi quy mô của PLA và chất lượng của nhiều hệ thống chiến đấu thuộc lực lượng này đem lại cho họ lợi thế đáng kể khi tác chiến trong một cuộc xung đột khu vực - nhất là nếu họ thành công trong việc cô lập các nước láng giềng khỏi sự hỗ trợ của Mỹ - thì rõ ràng các nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc lại tiếp tục cho rằng PLA cần tiến bộ hơn nữa trước khi có thể theo kịp quân đội Mỹ và các cường quốc quân sự khác về mặt chất lượng.

Một lực lượng vượt trội ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương - lực lượng quân sự thách thức toàn cầu

Dù đã chỉ đạo PLA tiếp tục chú trọng chủ yếu tới Đông Á, nhưng Bắc Kinh ngày càng hướng lực lượng này sang mục tiêu bảo vệ các lợi ích của Trung Quốc trên khắp khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và thậm chí ở các nước xa xôi hơn bên ngoài. Hiện tại, hướng đi chiến lược chính của PLA vẫn tập trung vào phía Đông Trung Quốc, đòi hỏi lực lượng này phải tập trung vào các công tác chuẩn bị cho chiến tranh dựa trên các tình huống quân sự khẩn cấp nhắm mục tiêu vào Đài Loan. Đảng cộng sản Trung Quốc cũng chỉ thị PLA tăng cường chuẩn bị cho các cuộc xung đột ở những nơi khác xung quanh khu vực ngoại vi của Trung Quốc, trong đó có các cuộc xung đột với Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và các nước khác trong khu vực trong trường hợp nổ ra chiến tranh liên quan đến Đài Loan hoặc một tuyên bố chủ quyền lãnh thổ khác của Trung Quốc, một kịch bản được gọi là "phản ứng dây chuyền" trong cuốn Khoa học chiến lược quân sự. Trong những năm gần đây, Bắc Kinh đã sử dụng PLA để khẳng định những tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trong các tranh chấp chủ quyền khu vực, ngay cả khi phải đối mặt với sự phản đối từ phía Mỹ và các bên tham gia khu vực khác. Hơn nữa, Bắc Kinh ngày càng tự tin rằng hầu hết các nước trong khu vực đều ngầm chấp nhận lập trường của Trung Quốc rằng "các quốc gia Châu Á-Thái Bình Dương là thành viên của cộng đồng chung vận mệnh" - cụm từ được Đảng cộng sản Trung Quốc sử dụng để chỉ một trật tự cuối cùng lấy Trung Quốc làm trung tâm.

Theo quan điểm của các nhà lãnh đạo Trung Quốc, việc xây dựng PLA trở thành một lực lượng tầm cỡ thế giới sẽ củng cố hơn nữa lập trường của Bắc Kinh trong những tranh chấp này. Khi phải đương đầu với khả năng phải đối mặt với một đối thủ tầm cỡ thế giới, các quốc gia ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương sẽ buộc phải quy phục trước sức ép quân sự áp đảo của Trung Quốc. Trong khi đó, Mỹ trên thực tế sẽ bị ngăn chặn can thiệp vào một cuộc xung đột khu vực mà nước này ít có khả năng chiến thắng, khiến các quốc gia khu vực không còn sẵn sàng đối đầu với Bắc Kinh.

Đồng thời, Bắc Kinh đã ra một chỉ đạo rõ ràng rằng PLA phải tăng cường các hoạt động ra bên ngoài khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Một mục tiêu của chiến lược này là làm gia tăng những khó khăn mà Mỹ phải đối mặt khi can thiệp vào một cuộc xung đột khu vực. Vì mục tiêu này, các nhà lãnh đạo quân sự Trung Quốc đã nói về một Hải quân PLA tầm cỡ thế giới có thể "thách thức và trả đòn" một "đối thủ hùng mạnh" - thuật ngữ dùng để chỉ Mỹ - ở các vùng biển xa. Một mục tiêu khác là bảo vệ các lợi ích của Trung Quốc ở nước ngoài, mà Bắc Kinh mô tả trong Sách Trắng quốc phòng 2019 là có ý nghĩa trọng yếu và trong những năm gần đây tầm quan trọng của mục tiêu này đã được nâng lên ngang hàng với việc bảo vệ lãnh thổ của họ. Trung Quốc cũng lập luận rằng chính sách quốc phòng của nước này có "tầm quan trọng toàn cầu" và chỉ đạo PLA "tích cực tham gia cải cách hệ thống quản trị an ninh toàn cầu". Xét tổng thể, những tuyên bố này cho thấy rõ Trung Quốc cho rằng một lực lượng quân đội tầm cỡ thế giới không chỉ cho phép họ đạt được các mục tiêu khu vực mà còn hỗ trợ các lợi ích và tham vọng toàn cầu của nước này.

Xây dựng quân đội tầm cỡ thế giới

Chiến thắng cuộc cách mạng quân sự tiếp theo trên bình diện toàn cầu

Để đáp ứng những yêu cầu và sứ mệnh mà Đảng cộng sản Trung Quốc giao phó, PLA đã tiếp tục nỗ lực hiện đại hóa quân sự kéo dài nhiều thập kỷ của mình. Bắc Kinh tập trung vào việc phát triển năng lực nhằm thúc đẩy các mục tiêu khu vực của họ, trong đó có việc răn đe và ngăn Mỹ tiếp cận quân sự tới khu vực này trong một cuộc xung đột, đồng thời đẩy mạnh nỗ lực phát triển các năng lực viễn chinh nhằm hỗ trợ cho sứ mệnh mới hình thành của họ là triển khai sức mạnh bên ngoài khu vực. Đóng vai trò trung tâm trong những nỗ lực hiện đại hóa PLA là việc giành được vị thế dẫn đầu trong "cuộc cách mạng quân sự" tiếp theo - một sự biến đổi trong việc tiến hành chiến tranh nhờ đưa vào sử dụng các công nghệ, học thuyết, chiến lược và chiến thuật mới. Cuốn Khoa học chiến lược quân sự năm 2013 lưu ý rằng các cường quốc thành công trên thế giới đang điều chỉnh các chiến lược và năng lực của họ để phản ánh tầm quan trọng ngày càng gia tăng của công nghệ mới trong cuộc cách mạng quân sự tiếp theo trên bình diện toàn cầu. Trong bối cảnh này, mặc dù nhiều đặc điểm trong chương trình hiện đại hóa của PLA tìm cách bắt chước hoặc bắt kịp các năng lực mà quân đội Mỹ sở hữu, Bắc Kinh cũng đang tìm cách rút ngắn khoảng cách với những lợi thế của Mỹ bằng cách phát triển lợi thế về tên lửa tầm xa, năng lực tác chiến trên không gian mạng, không gian vũ trụ và tác chiến điện tử. Ngoài ra, Bắc Kinh tìm cách phát triển vượt bậc so với Mỹ trong một số công nghệ quốc phòng thế hệ mới, trong đó có các hệ thống vũ khí siêu thanh, vũ khí năng lượng định hướng, súng điện từ, vũ khí ngoài không gian, vũ khí không người lái và vũ khí được trang bị trí tuệ nhân tạo.

Quyết tâm của Đảng cộng sản Trung Quốc tăng cường năng lực công nghệ bắt nguồn từ quan điểm của họ rằng sự tụt hậu về công nghệ là nguồn gốc dẫn tới phần lớn sự yếu kém về quân sự của Trung Quốc trong thời kỳ hiện đại. Như Christopher A. Ford, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách an ninh quốc tế và vấn đề không phổ biến vũ khí, đã lưu ý trong phiên tường trình trước USCC, Trung Quốc thừa nhận rằng nước này có thể đã thất bại trong cuộc cách mạng quân sự gần đây nhất, "nhưng quyết tâm dẫn đầu trong cuộc cách mạng tiếp theo". Dean Cheng, nhà nghiên cứu cấp cao thuộc Quỹ Di sản, lưu ý trong phiên tường trình trước USCC rằng để theo đuổi mục tiêu này, PLA đang tập trung vào công nghệ trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và điện toán đám mây. Theo Sách Trắng quốc phòng Trung Quốc năm 2019, việc áp dụng nhanh chóng những công nghệ nói trên và các công nghệ tương tự - chẳng hạn như công nghệ lượng tử và Internet kết nối vạn vật - trong các lực lượng quân đội đang góp phần vào "những thay đổi mang tính lịch sử đang diễn ra" trong cuộc cạnh tranh quân sự.

Cụ thể, PLA cho rằng trí tuệ nhân tạo đóng vai trò trọng yếu trong quá trình phát triển từ chiến tranh thông tin hóa sang chiến tranh trí tuệ hóa - trong đó tận dụng trí tuệ nhân tạo và những ứng dụng của nó trong chiến đấu - và đã chú trọng đáng kể vào lĩnh vực này. Trung Quốc đang tìm cách trở thành nước đi đầu trên thế giới về ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong các lĩnh vực quốc phòng truyền thống như các hệ thống hàng không, không gian, hạt nhân, đóng tàu và mặt đất, đồng thời cũng nhắm tới mục tiêu đặt ra chuẩn mực quốc tế cho những công nghệ tiền đề - trong đó có mạng 5G và Internet kết nối vạn vật - mà sẽ có ý nghĩa trọng yếu đối với chiến tranh có sự tham gia của trí tuệ nhân tạo trong tương lai.

Đạt được ưu thế về thông tin

Các nỗ lực hiện đại hóa của PLA được tiến hành dưới sự chỉ đạo của Đảng cộng sản Trung Quốc, yêu cầu PLA phải luôn sẵn sàng tham chiến trong "các cuộc chiến tranh thông tin hóa cục bộ" - các cuộc xung đột mà trong đó khả năng chi phối lĩnh vực thông tin có ý nghĩa quyết định đối với chiến thắng. Daniel K. Taylor, sỹ quan tình báo phụ trách khu vực Đông Á thuộc Cơ quan tình báo quốc phòng, lưu ý trong phiên điều trần trước USCC rằng PLA từ lâu đã cho rằng "ưu thế trong lĩnh vực thông tin là ưu tiên hàng đầu trong các cuộc xung đột hiện đại". Sách Trắng quốc phòng Trung Quốc năm 2019 nhấn mạnh : "Hình thức chiến tranh đang chuyển biến theo hướng chiến tranh thông tin hóa", và cuốn Khoa học chiến lược quân sự năm 2013 tuyên bố rằng thông tin hóa "là cốt lõi của sự biến đổi mới về mặt quân sự của thế giới". Theo nhà nghiên cứu Dean Cheng, để phục vụ mục tiêu này, việc đạt được ưu thế về thông tin sẽ bao gồm "một số phương châm tác chiến then chốt, trong đó bao gồm tác chiến điện tử, tác chiến mạng và tác chiến không gian".

Đối với PLA, việc đạt được ưu thế về thông tin trong một cuộc xung đột hiện đại đòi hỏi phải phát triển các năng lực tấn công trong lĩnh vực thông tin. Theo lời điều trần của Dean Cheng, không thể giành được ưu thế thông tin bằng các biện pháp phòng thủ thuần túy. Theo quan điểm của các nhà chiến lược quân sự Trung Quốc, năng lực tấn công trong lĩnh vực thông tin có ý nghĩa trọng yếu đối với việc bảo vệ các mạng lưới và hệ thống của một quốc gia. Quả thật, theo một bản hướng dẫn nghiên cứu của Học viện khoa học quân sự , "việc chú trọng vào khả năng tấn công liên quan tới lĩnh vực thông tin có ý nghĩa quan trọng hơn so với trong các lĩnh vực trên bộ, hàng hải và hàng không theo truyền thống".

Lực lượng hỗ trợ chiến lược PLA - được thành lập sau khi PLA tái cơ cấu vào năm 2016 - nằm ở tuyến đầu trong nỗ lực của Bắc Kinh nhằm đạt được ưu thế về thông tin. Mục tiêu của Bắc Kinh là xây dựng Lực lượng hỗ trợ chiến lược thành một lực lượng có thể cạnh tranh được trong phạm vi không gian mạng và điện từ, đồng thời hỗ trợ hoạt động tác chiến của các lực lượng khác thông qua việc sử dụng những lĩnh vực này nhằm đạt được các mục tiêu tác chiến của PLA. Sách Trắng quốc phòng năm 2019 của Bắc Kinh nêu cụ thể tầm quan trọng đặc biệt của các năng lực trong không gian mạng, tuyên bố rằng Trung Quốc sẽ xây dựng năng lực phòng thủ không gian mạng phù hợp với vị thế quốc tế của Trung Quốc với tư cách một quốc gia chủ chốt về không gian mạng". Văn kiện này tiếp tục nêu bật rằng Lực lượng hỗ trợ chiến lược là "một kiểu lực lượng tác chiến mới nhằm bảo vệ an ninh quốc gia và có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của các năng lực tác chiến mới". Tướng Cao Tân, cựu tư lệnh Lực lượng hỗ trợ chiến lược, cho rằng lực lượng này đem lại "sự hỗ trợ sống còn cho việc bảo vệ và xây dựng ‘chiếc ô thông tin’ cho hệ thống quân sự, mà sẽ được tích hợp với những hoạt động của các lực lượng lực quân, hải quân, không quân và tên lửa của Trung Quốc xuyên suốt toàn chiến dịch, và sẽ là lực lượng then chốt nhằm giành chiến thắng trong các cuộc chiến tranh". Lực lượng hỗ trợ chiến lược vốn đã nắm trong tay các kỹ thuật tinh xảo, và theo các nhà phân tích Mỹ, lực lượng này được cho là "đưa vào phiên chế những phương tiện bao trùm toàn bộ 'chuỗi thông tin', trong đó có giám sát dựa trên không gian, tiếp sóng vệ tinh và thông tin liên lạc, cũng như đo xa, bám sát và điều hướng".

Chú trọng sức mạnh hải quân và không quân

Tổng Bí thư Tập Cận Bình cũng đặc biệt chú trọng các lĩnh vực hàng hải và hàng không, điều mà các nhà lãnh đạo Đảng cộng sản Trung Quốc đã ưu tiên chí ít là từ đầu những năm 2000. Theo truyền thống, Lục quân PLA được coi là quân chủng quan trọng nhất của Trung Quốc, nhưng trong những năm gần đây lại nhận được ít sự chú ý hơn. Bắc Kinh đã hy sinh Lục quân để tăng chi tiêu cho Hải quân, Không quân và Lực lượng tên lửa chiến lược, đẩy mạnh hơn nữa sự chú trọng của Tập Cận Bình đối với việc giành chiến thắng trong các cuộc chiến tranh hiện đại trong các lĩnh vực trên biển và trên không.

Sự chuyển mình của Hải quân PLA thành một lực lượng biển khơi hiện đại là cơ sở cho mục tiêu lớn hơn là xây dựng một lực lượng quân đội tầm cỡ thế giới. Theo một bài viết vào tháng 4/2019 của Tư lệnh Hải quân PLA Thẩm Kim Long và Chính ủy Hải quân PLA Tần Sinh Tường, "một lực lượng hải quân hiện đại, hùng mạnh là biểu tượng quan trọng của một quân đội tầm cỡ thế giới". Bài viết cũng nhắc lại một cụm từ được Tập Cận Bình sử dụng trong một bài phát biểu vào giữa năm 2013 trước Bộ Chính trị : "Những nước mạnh nhất giành chiến thắng trên biển, những nước sa sút thì yếu kém". Nhấn mạnh sự chú trọng này, Sách Trắng quốc phòng năm 2015 của Trung Quốc tuyên bố rằng toàn thể PLA sẽ tập trung vào "cuộc đấu tranh quân sự trên biển", phản ánh một yếu tố mới trong chiến lược quân sự của Trung Quốc.

Hướng tới mục tiêu này, Hải quân PLA đã ưu tiên việc phát triển các tàu sân bay và hiện đại hóa lực lượng tàu ngầm, các lực lượng mặt nước đa nhiệm và năng lực tấn công đổ bộ của họ. Họ đã nhiều lần triển khai nhóm tàu sân bay đặc nhiệm tới Tây Thái Bình Dương từ năm 2016 đến nay. Một lĩnh vực trọng tâm khác đối với Hải quân PLA là các hoạt động ngầm dưới nước. Hải quân PLA đã nghiên cứu và phát triển các phương tiện ngầm không người lái tiên tiến có khả năng tiến hành tấn công tập thể nhằm vào tàu ngầm cũng như các cuộc đánh lén. Theo một bài viết vào tháng 10/2018 trên tờ Nhật báo PLA, "các hoạt động tấn công và phòng thủ dưới mặt nước là một lĩnh vực tác chiến chủ chốt để giành được ưu thế trên biển, và là một phương tiện chủ chốt để giành được ưu thế trong các hoạt động trên biển". Việc Trung Quốc tiếp tục nhanh chóng tăng cường sức chiến đấu cho Hải quân PLA sẽ hình thành năng lực triển khai sức mạnh biển khơi ngay từ năm 2025, sớm hơn rất nhiều so với thời hạn hoàn thành nhiệm vụ hiện đại hóa PLA vào năm 2035, theo đánh giá mà USCC đã đưa ra trước đó.

Việc ưu tiên hiện đại hóa Không quân PLA và Lực lượng tên lửa PLA cũng phản ánh việc Bắc Kinh chú trọng chuẩn bị cho một cuộc xung đột có thể liên quan tới Mỹ. Không quân PLA có thể tìm cách trở thành một "lực lượng không quân chiến lược" - có khả năng triển khai không lực ở tầm xa hơn - và tiếp tục phát triển, giành được và triển khai những máy bay ngày càng tiên tiến để phô trương sức mạnh tới Tây Thái Bình Dương. Lực lượng tên lửa PLA đang phát triển và thử nghiệm các biến thể tên lửa mới, chẳng hạn như các vũ khí siêu thanh với năng lực tấn công toàn cầu và vũ khí năng lượng có định hướng, đồng thời phát triển các phương thức mới để chống lại những hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo. Trong lễ kỷ niệm quốc khánh Trung Quốc ở Bắc Kinh vào ngày 1/10/2019, PLA đã trình diễn một số hệ thống vũ khí không gian tiên tiến, trong đó có tên lửa siêu thanh DF-17, tên lửa đạn đạo liên lục địa DF-41, tên lửa hành trình CJ-100 cũng như các phương tiện bay không người lái tàng hình và siêu thanh. Cuối cùng, Lục quân PLA cũng vẫn duy trì vai trò chủ chốt trong các sứ mệnh như bảo vệ biên giới Trung Quốc và là lực lượng mũi nhọn trong một cuộc xâm lược Đài Loan. Trong những năm gần đây, họ đã tập trung vào việc phát triển "quân đội kiểu mới", nhỏ gọn hơn, cơ động hơn và phù hợp với các cuộc triển khai ở nước ngoài nhằm bảo vệ các lợi ích toàn cầu của Trung Quốc. Lục quân có thể được triển khai kết hợp với Lính thủy đánh bộ PLA, vốn cũng được giao nhiệm vụ tiến hành các hoạt động viễn chinh.

Thúc đẩy những giới hạn của "năng lực răn đe hạt nhân tối thiểu"

Trung Quốc đang có những bước đi nhằm thúc đẩy những giới hạn của chính sách vốn đã có từ lâu là duy trì "năng lực răn đe hạt nhân tối thiểu" bằng cách phát triển, hiện đại hóa và đa dạng hóa kho vũ khí hạt nhân và các hệ thống phóng của họ. Bộ chỉ huy chiến lược Mỹ ước tính rằng Trung Quốc đã tăng gấp đôi số lượng đầu đạn của nước này trong thập kỷ qua, và các quan chức chẳng hạn như Trung tướng Robert Ashley, Jr., Giám đốc Cơ quan tình báo quốc phòng và Thiếu tướng hải quân Michael Brooks, người phụ trách các vấn đề tình báo thuộc Bộ chỉ huy chiến lược Mỹ, đánh giá rằng Trung Quốc đang trong quá trình một lần nữa tăng gấp đôi kho vũ khí của họ trong thập kỷ tiếp theo. Trung tướng Robert Ashley mô tả cụ thể hơn nữa các đợt tăng cường này là "sự mở rộng và đa dạng hóa kho vũ khí hạt nhân một nhanh chóng nhất trong lịch sử Trung Quốc". David Santoro, giám đốc kiêm nhà nghiên cứu cấp cao trong lĩnh vực chính sách hạt nhân thuộc Diễn đàn Thái Bình Dương, đã lưu ý trong phiên điều trần của ông trước USCC rằng Trung Quốc giờ đây sở hữu một kho vũ khí có khả năng tấn công nội địa nước Mỹ hơn bao giờ hết và đã tăng cường đáng kể các năng lực của mình.

Các đợt tăng cường này bao gồm việc phát triển tên lửa cơ động trên đường bộ DF-41, trang bị cho các tên lửa hiện có các phương tiện chứa nhiều đầu đạn độc lập có thể nhắm bắn, và thử nghiệm công nghệ phương tiện lượn siêu thanh mà sẽ cho phép các tên lửa hạt nhân xâm nhập hệ thống phòng thủ tên lửa của đối thủ một cách hiệu quả hơn. PLA cũng có thể đang phát triển máy bay ném bom chiến lược có khả năng mang đầu đạn hạt nhân mà sẽ tạo ra một bộ ba hạt nhân khi Trung Quốc bổ sung năng lực phóng từ trên không cho các hệ thống phóng đầu đạn hạt nhân trên mặt đất và trên biển của họ. Trung Quốc không công bố số liệu chính thức về các lực lượng hạt nhân của nước này, nhưng Chính phủ Mỹ và các nguồn tin khác trong những năm gần đây đều đưa ra ước tính nhất quán rằng Trung Quốc sở hữu vài trăm đầu đạn hạt nhân, tăng so với con số 100 đầu đạn được Cơ quan tình báo quốc phòng Mỹ ước tính vào cuối những năm 1990.

Chính sách và sự bố trí hạt nhân của Trung Quốc cũng có thể có những thay đổi đáng kể do việc Trung Quốc mở rộng kho vũ khí hạt nhân, khả năng hình thành một bộ ba hạt nhân và việc nâng cấp Lực lượng pháo binh 2 của PLA trước đây từ một chi nhánh thành một binh chủng. Như Sách Trắng quốc phòng năm 2019 đã lưu ý, các lực lượng hạt nhân của Trung Quốc đang gia tăng tính sẵn sàng chiến đấu nhằm tăng cường năng lực răn đe của nước này để "bảo vệ an ninh chiến lược quốc gia và duy trì sự ổn định chiến lược quốc tế". Tiến sĩ David Santoro nhận định rằng trong khi tiếp tục tập trung vào sự răn đe, chiến lược hạt nhân Trung Quốc sẽ đòi hỏi "một tư thế răn đe đồng bộ hơn", có thể có liên quan tới việc hợp tác với Lực lượng hỗ trợ chiến lược, vốn được giao nhiệm vụ hỗ trợ các lực lượng hạt nhân trong các hoạt động răn đe trong lĩnh vực thông tin, không gian vũ trụ và không gian mạng. Tập Cận Bình đã tuyên bố rằng Lực lượng tên lửa PLA cần chuẩn bị sẵn sàng để tiến hành "răn đe và chiến đấu toàn diện", có thể với hàm ý rằng lực lượng này - bao gồm cả thành phần hạt nhân của nó - sẽ không bị giới hạn chỉ trong các chức năng răn đe, và thay vào đó có thể có một cách bố trí chủ động hơn. Bắc Kinh cũng có thể thay đổi cách bố trí của mình trong việc phản công hạt nhân bằng cách áp dụng cách bố trí "phóng tên lửa khi có cảnh báo" ; những sự cải thiện đối với hệ thống thông tin và cảnh báo sớm trên không gian của PLA sẽ khiến cho cách bố trí đó trở nên khả thi. Tất cả những diễn biến này có thể làm gia tăng khả năng leo thang ngoài ý muốn với Mỹ.

Mặc dù thuật ngữ "tầm cỡ thế giới" không được sử dụng cụ thể cho các lực lượng hạt nhân của Trung Quốc, nhưng Tập Cận Bình đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sở hữu năng lực hạt nhân hùng mạnh đối với Trung Quốc. Ông nói rằng Lực lượng tên lửa PLA sẽ là "một trụ cột chiến lược đối với vị thế nước lớn của đất nước, và là một nền tảng quan trọng trong việc bảo vệ an ninh quốc gia của chúng ta". Bắc Kinh dường như không tìm kiếm sự bình đẳng về số lượng với lực lượng hạt nhân của Mỹ. Tuy nhiên, như Daniel K. Taylor đã điều trần trước USCC, nhờ sự cải thiện năng lực hạt nhân của Bắc Kinh - trong đó có việc bổ sung những hệ thống có khả năng tấn công chính xác, việc phát triển một bộ ba hạt nhân và gia tăng số lượng đầu đạn - Trung Quốc sẽ có nhiều lựa chọn hơn trong lĩnh vực hạt nhân trong tương lai.

Ngân sách quốc phòng tiếp tục lấn át các nước láng giềng

Trung Quốc đã chi tiêu cho quân đội nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào ngoài Mỹ kể từ năm 2002, và ngân sách quốc phòng của nước này lớn hơn nhiều so với các nước láng giềng trong khu vực. Như Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) đã lưu ý trong một nghiên cứu năm 2019, "chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc đã tăng gần 8 lần trong 2 thập kỷ qua". Ngân sách quốc phòng chính thức của Trung Quốc lên tới 177,61 tỷ USD, nhiều hơn ngân sách chính thức của Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc cộng lại. Sự chênh lệch trong chi tiêu quốc phòng giữa Trung Quốc và các nước láng giềng cũng đang gia tăng, với việc ngân sách quốc phòng Trung Quốc năm 2019 ghi nhận mức tăng 7,5% so với năm 2018, trong khi ngân sách của Ấn Độ và Nhật Bản năm 2019 lần lượt tăng 6,87% và 1,3%. Các nhà phân tích cũng lưu ý tới sự khác thường trong cách Trung Quốc tăng cường sức mạnh quân sự - mức chi tiêu quân sự lớn nhất thế giới theo cách tính tuyệt đối kể từ Chiến tranh thế giới thứ hai - vào thời điểm biên giới nước này vẫn an toàn và nhu cầu tiêu dùng trong nước đang gia tăng.

Ngân sách chính thức của Trung Quốc không minh bạch. Các nhà quan sát đáng tin cậy lưu ý rằng không thể tin vào những số liệu chính thức của Trung Quốc do Bắc Kinh chỉ đưa ra số liệu tổng và bỏ sót các khoản chi lớn có liên quan tới quốc phòng, chẳng hạn như việc nghiên cứu và phát triển hay mua vũ khí nước ngoài. Vì những lý do này, trong phiên điều trần trước USCC, Phillip C. Saunders, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu các vấn đề quân sự Trung Quốc thuộc Đại học quốc phòng Mỹ, ước tính rằng ngân sách thực sự có khả năng lớn hơn 30-50 tỷ USD so với số liệu báo cáo chính thức. Bộ Quốc phòng Mỹ đã cộng thêm 25% vào các số liệu ngân sách chính thức của Trung Quốc trong giai đoạn 2012-2017 trong báo cáo trình Quốc hội Mỹ về quân đội Trung Quốc, và các tổ chức tư vấn có uy tín ước tính ngân sách quân sự thực tế của Trung Quốc lớn hơn tới 40-50% so với số liệu báo cáo chính thức của chính phủ trung ương. Theo Viện nghiên cứu hòa bình Stockholm, ước tính tổng chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc trong năm 2018 đạt 250 tỷ USD, lớn hơn tổng chi tiêu của Saudi Arabia, Ấn Độ và Pháp (lần lượt là nước chi tiêu nhiều thứ 3, thứ 4 và thứ 5). Con số này chiếm 1,9% GDP của Trung Quốc và 5,5% chi tiêu công năm 2018.

Ngay cả khi chấp nhận những con số chính thức, thì mức tăng chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc năm 2019 cũng sẽ vượt từ 6-6,5% so với mục tiêu tăng trưởng kinh tế được nước này công bố - con số mà một số nhà quan sát cho là bị phóng đại. Dù được tính theo tỷ lệ tăng trưởng chính thức hay theo ước tính, thì chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc vẫn tăng nhanh hơn tăng trưởng kinh tế nói chung trong hầu hết các năm kể từ khi Tổng Bí thư Tập Cận Bình lên nắm quyền - một sự thật đáng chú ý phản ánh ưu tiên ở mức cao của Bắc Kinh đối với quân đội Trung Quốc trước những vấn đề khác cũng đòi hỏi nguồn lực của chính phủ. Tiến sĩ Saunders lưu ý với USCC rằng đã có sự tranh giành nguồn lực giữa các quân chủng của Trung Quốc ; nếu nền kinh tế Trung Quốc giảm tốc hơn nữa ; cạnh tranh giữa các quân chủng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn và có thể làm trì hoãn việc sản xuất hay đưa các tài sản tân tiến vào phiên chế.

Quân đội tầm cỡ thế giới trong khu vực và xa hơn nữa

Mở rộng chiến trường ra bên ngoài biên giới Trung Quốc

Trong những năm gần đây, chiến lược quân sự của Trung Quốc, vốn từng tập trung vào bảo vệ lãnh thổ, đã trở nên phù hợp với tham vọng ngày càng gia tăng về các mục tiêu địa chính trị của Bắc Kinh là tăng cường tập trung mở rộng phạm vi chiến đấu ra xa biên giới của Trung Quốc nhất có thể. Các văn bản chính thức của PLA giờ đây nhắc tới một khái niệm được mô tả là "hệ thống phòng thủ tuyến đầu", tức là PLA tìm cách mở rộng tầm với vượt ra ngoài khu vực ngoại vi nhằm bảo vệ các lợi ích của Trung Quốc ở nước ngoài. Theo cuốn Khoa học chiến lược quân sự năm 2013, một mục tiêu then chốt của PLA là mở rộng từ phòng thủ trên lãnh thổ trong nước sang phòng thủ tuyến đầu, mở rộng phạm vi phòng thủ của Trung Quốc nhằm hình thành một vùng chiến lược hình vòng cung bao quanh Tây Thái Bình Dương và Bắc Ấn Độ Dương. Cuốn sách này cũng thảo luận về đòi hỏi cấp thiết phải tấn công kẻ thù ở tầm xa nhất có thể và phát triển năng lực nhằm tiến hành các hoạt động chung với quy mô tương đối lớn bên ngoài chuỗi đảo thứ nhất để đạt được mục tiêu có liên quan tới các tranh chấp lãnh thổ của Trung Quốc.

Để thực hiện mục tiêu này, Đảng cộng sản Trung Quốc đã giao nhiệm vụ cho Hải quân PLA chuyển trọng tâm từ "phòng thủ các vùng biển gần" sang kết hợp giữa "phòng thủ các vùng biển gần" và "bảo vệ các vùng biển xa". Điều này bao gồm việc "đẩy nhanh quá trình chuyển đổi các nhiệm vụ của Hải quân PLA từ phòng thủ ở các vùng biển gần bờ sang bảo vệ ở vùng biển xa bờ", một chỉ thị lần đầu tiên được đưa ra trong Sách Trắng quốc phòng Trung Quốc năm 2015 và được mô tả chi tiết hơn trong Sách Trắng quốc phòng năm 2019. Đáng chú ý là cách các nhà lãnh đạo quân sự thảo luận về việc Hải quân PLA cần chuẩn bị để thách thức và trả đũa Mỹ ở các vùng biển xa cho thấy chỉ thị mới này bao gồm cả nhiệm vụ hộ tống trong thời bình lẫn nhiệm vụ tác chiến trong môi trường thời chiến.

Những lợi ích toàn cầu và các căn cứ nước ngoài

Việc mở rộng các lợi ích của Trung Quốc trên toàn thế giới là động lực then chốt thúc đẩy mục tiêu của Đảng cộng sản Trung Quốc là xây dựng PLA trở thành một lực lượng quân sự hàng đầu thế giới. Sách Trắng quốc phòng Trung Quốc năm 2015 giải thích rằng "với việc không ngừng mở rộng các lợi ích quốc gia, an ninh quốc gia của Trung Quốc dễ bị tổn thương hơn trước những bất ổn quốc tế và khu vực", và nói thêm rằng việc bảo vệ an toàn cho các lợi ích ở nước ngoài như năng lượng và tài nguyên, các tuyến liên lạc trên biển và các thể chế, cá nhân và tài sản ở nước ngoài đã trở thành một vấn đề cấp bách. Sách Trắng năm 2019 đã triển khai ý tưởng này, tuyên bố rằng các lợi ích ở nước ngoài của Trung Quốc đang gặp nguy hiểm bởi một loạt mối đe dọa như chủ nghĩa khủng bố cũng như tình trạng bất ổn quốc tế và khu vực, và rằng PLA phải bảo vệ những lợi ích đó. Trước đó, ý tưởng này đã được trình bày trong cuốn Khoa học chiến lược quân sự năm 2013, trong đó nhận định rằng các lợi ích của Trung Quốc không còn bị giới hạn trong lãnh thổ nước này mà đã "mở rộng hướng tới các lĩnh vực công cộng trên toàn cầu, trong đó có các đại dương, không gian vũ trụ và không gian điện từ".

Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã có những bước đi ban đầu để thiết lập sự hiện diện quân sự lâu dài ở nhiều địa điểm trên toàn thế giới nhằm củng cố vành đai phòng thủ đang mở rộng và duy trì các hoạt động của Trung Quốc ở nước ngoài. Năm 2019, Bắc Kinh đã phát tín hiệu cho thấy họ có ý định mở rộng sự hiện diện này, tuyên bố rằng theo chính sách quốc gia, PLA "xây dựng lực lượng ở các vùng biển xa và phát triển các cơ sở hạ tầng hậu cần ở nước ngoài nhằm giải quyết những thiếu hụt trong các hoạt động và sự hỗ trợ ở nước ngoài". Năm 2017, PLA đã mở căn cứ thường trú nước ngoài đầu tiên ở Djibouti, dù Sách Trắng quốc phòng Trung Quốc năm 1998 đã viết rằng "Trung Quốc không đóng quân hay thiết lập bất kỳ căn cứ quân sự nào ở bất kỳ nước nào bên ngoài". Ngay sau đó, PLA đã mở một trạm kiểm soát nhiệm vụ vệ tinh và không gian ở vùng Patagonia thuộc Argentina, thiết lập sự hiện diện thường trực đầu tiên của họ ở Tây bán cầu. Bắc Kinh đã ký hợp đồng thuê đất kéo dài 50 năm, và các chuyên gia đánh giá rằng trạm kiểm soát này, vốn được Lực lượng hỗ trợ chiến lược điều hành, có thể được sử dụng để thu thập thông tin tình báo về các vệ tinh của Mỹ hay của các nước khác, các vụ phóng tên lửa và sự di chuyển của máy bay không người lái. Trạm này cũng có thể can thiệp hoặc phá hoại hệ thống thông tin liên lạc, các mạng lưới điện tử và hệ thống điện từ ở Tây bán cầu. Tháng 3/2018, Tướng Thomas D. Waldhauser, khi đó là Tư lệnh Bộ chỉ huy Châu Phi của Mỹ, trong phiên điều trần trước Ủy ban quân lực Hạ viện đã nhận định rằng "cảng ở Djibouti không phải là cảng cuối cùng mà Trung Quốc sẽ xây dựng ở Châu Phi". Tháng 2/2019, ông đã nhắc lại khả năng Trung Quốc xây dựng thêm các căn cứ ở Châu lục này trong một phiên trả lời chất vấn trước Ủy ban các lực lượng vũ trang của Thượng viện. Một số nhà phân tích đã chỉ ra vịnh Walvis ở Namibia là ví dụ về một căn cứ của PLA ở Châu Phi trong tương lai.

Trung Quốc cũng đã bắt đầu mở rộng sự hiện diện quân sự ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Theo tin tức truyền thông, Cảnh sát vũ trang nhân dân Trung Quốc, một lực lượng bán quân sự dưới sự chỉ huy của PLA, đã hoạt động từ những tiền đồn ở Tajikistan trong ít nhất 3 năm. Lực lượng này đóng quân cách biên giới Afghanistan khoảng 10 dặm, bề ngoài là đang thực hiện nhiệm vụ chống khủng bố, dù Bắc Kinh bác bỏ những tin tức về sự hiện diện của họ bên ngoài biên giới Trung Quốc. Gần đây nhất, theo các quan chức Mỹ, Bắc Kinh đã đạt được một thỏa thuận để PLA hoạt động từ một căn cứ hải quân ở Campuchia. Một số nguồn tin cho biết Phnom Penh sẽ cho phép Trung Quốc sử dụng căn cứ này trong 30 năm - và được tự động gia hạn mỗi 10 năm sau đó - tại đây Trung Quốc sẽ được ủy quyền đóng quân, trữ vũ khí và neo đậu tàu chiến.

Trung Quốc cũng được cho là sẽ tìm cách thiết lập sự hiện diện quân sự ở Vanuatu - quốc gia đã tán thành sáng kiến "Vành đai và Con đường" (BRI) - và nhiều nhà phân tích cho rằng Trung Quốc có kế hoạch xây dựng căn cứ hải quân thứ hai gần cảng Gwadar ở Pakistan, dù Chính phủ Trung Quốc bác bỏ thông tin này. Trung Quốc hiện cũng đang xây dựng căn cứ thứ 5 ở Nam Cực, nơi sẽ đặt sân bay cố định đầu tiên của Trung Quốc trên lục địa này. Cho đến nay, không có bằng chứng về sự hiện diện quân sự hay sự tham gia của quân đội Trung Quốc tại các cơ sở này, nhưng khả năng là chúng có thể hỗ trợ theo dõi tên lửa hoặc được sử dụng như vỏ bọc cho sự hiện diện quân sự bí mật hoặc thu thập thông tin tình báo.

Tiềm năng quân sự hóa BRI

BRI của Trung Quốc đã nổi lên như là khái niệm mang tính tổ chức rõ ràng nhất đằng sau sự hiện diện ngày càng được mở rộng của PLA ở nước ngoài, dù vẫn chưa biết chính xác PLA đóng vai trò gì trong việc bảo đảm an ninh cho BRI. Tháng 1/2019, Tổng bí thư Tập Cận Bình đã kêu gọi Trung Quốc xây dựng hệ thống bảo đảm an ninh cho BRI, nhắc lại những ngôn từ của Bộ trưởng Quốc phòng Ngụy Phượng Hòa hồi năm 2018 khi tuyên bố rằng PLA quan tâm tới việc hợp tác với Pakistan nhằm bảo đảm an ninh cho các dự án BRI.

Trong các ấn phẩm đăng trên các tạp chí quân sự, PLA đã mô tả BRI là một nỗ lực nhằm đưa chiến lược của Trung Quốc đi vào chiều sâu. Nỗ lực này đã tạo ra những yêu cầu và phương án mới để Bắc Kinh sử dụng và bố trí các lực lượng quân sự ở nước ngoài. Chẳng hạn, trong một bài viết của một vài sỹ quan Không quân PLA, các tác giả đã tiết lộ sự tồn tại của một chiến lược "bước ra toàn cầu" đòi hỏi PLA phải biến các hoạt động quân sự ngoài biên giới Trung Quốc thành một thông lệ đồng thời khuyến khích việc sử dụng các khoản đầu tư BRI - nhất là vào các cảng, sân bay và các tuyến đường sắt - nhằm hỗ trợ việc triển khai sức mạnh ở nước ngoài. Tương tự, trong một bài viết được xuất bản năm 2018, một sĩ quan cao cấp thuộc Hải quân PLA đã mô tả BRI là một lý do để Trung Quốc biện minh cho việc gia tăng sự hiện diện quân sự ở nước ngoài và tăng cường chiều sâu chiến lược, trong đó có việc thiết lập thêm các căn cứ quân sự ở nước ngoài. Cũng trong năm 2018, Chỉ huy hạm đội Nam Hải của Hải quân PLA đã tuyên bố rằng lực lượng này phải hợp tác chặt chẽ với BRI và bảo đảm rằng các năng lực chiến lược có thể mở rộng và lan tỏa ở bất kỳ nơi nào mà các lợi ích của Trung Quốc phát triển. Gần đây, vào năm 2019, tại một diễn đàn do Trung Quốc tổ chức dành cho nguyên thủ các quốc gia Caribe và Nam Thái Bình Dương, Ngụy Phượng Hòa đã nhắc lại ý tưởng rằng BRI đóng vai trò một nền tảng hữu ích cho sự hợp tác quân sự, kêu gọi trao đổi và hợp tác quân sự trong khuôn khổ BRI. Theo một bài viết đăng trên tạp chí PLA vào tháng 5/2019, tần suất và phạm vi của các hoạt động của PLA ở nước ngoài chắc chắn phải gia tăng để bảo vệ các lợi ích của Trung Quốc ở nước ngoài, nhất là các dự án BRI.

Việc bảo vệ các lợi ích của Trung Quốc có liên quan tới BRI có thể đòi hỏi phải đẩy mạnh triển khai các năng lực của PLA ở nước ngoài, dù trong thời gian đó, Bắc Kinh có thể dựa vào các lực lượng an ninh tư nhân và của nước sở tại để lấp vào chỗ trống. Các công ty Trung Quốc ở nước ngoài ngày càng sử dụng nhiều dịch vụ an ninh của các nhà thầu an ninh tư nhân Trung Quốc thay vì các nhà thầu của Mỹ hay Châu Âu. Ước tính có khoảng 20 công ty an ninh tư nhân Trung Quốc - nhân viên của các công ty này thường là các cựu sĩ quan PLA có quan hệ chặt chẽ với Bắc Kinh - hiện đang hoạt động ở nước ngoài và sử dụng 3.200 nhân viên an ninh ở các quốc gia như Iraq, Pakistan và Sudan. Khi xét tới việc luật pháp Trung Quốc cho phép Đảng cộng sản Trung Quốc kiểm soát ở mức độ đáng kể đối với các doanh nghiệp Trung Quốc vì mục đích an ninh quốc gia, có khả năng Bắc Kinh sẽ sử dụng những lực lượng này như một công cụ chính sách quốc gia trong thời bình hay trong một cuộc khủng hoảng.

Trong thập kỷ qua, phần nào thông qua BRI, đầu tư của Trung Quốc vào các cảng thương mại ở nước ngoài đã gia tăng đáng kể. Điều này đã làm dấy lên những mối quan ngại rằng Bắc Kinh có thể biến các đóng góp kinh tế thành các căn cứ hay các tiền đồn chiến lược khác. Tính đến năm 2019, các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc hoặc sở hữu vốn cổ phần hoặc có hợp đồng thuê còn hiệu lực tại ít nhất là 70 cảng ngoài Trung Quốc. Thái độ dè dặt đối với những ý định của Trung Quốc càng gia tăng khi Bắc Kinh chuyển đổi nợ tồn đọng thành cổ phần kiểm soát và hợp đồng thuê 99 năm đối với cảng Hambantota ở Sri Lanka vào năm 2017. Các nhà phân tích thuộc Trung tâm nghiên cứu quốc phòng tiên tiến có trụ sở tại Mỹ đã nghiên cứu các khoản đầu tư của Trung Quốc vào các cảng cũng như những ấn phẩm có căn cứ đích xác của Trung Quốc thảo luận về cơ sở hợp lý của các khoản đầu tư này và phát hiện ra rằng chúng tạo ra ảnh hưởng đòn bẩy chính trị, làm gia tăng sự hiện diện quân sự của Bắc Kinh và định hình lại môi trường hoạt động chiến lược theo cách có lợi cho Trung Quốc mà cái giá phải trả thường do nước nhận đầu tư gánh chịu.

Các cảng được các công ty Trung Quốc đầu tư cũng có thể có những tính năng lưỡng dụng quân sự ; chẳng hạn, những yêu cầu trong Luật vận tải quốc phòng 2017 của Trung Quốc về việc gắn liền mục đích quân sự với dân sự cho thấy các cảng thương mại có thể được các quân nhân sử dụng nếu Bắc Kinh quyết định rằng việc đó phục vụ cho lợi ích của họ. Bắc Kinh cũng đã đạt được các thỏa thuận để Hải quân PLA sử dụng các cảng thương mại mà ở đó các công ty Trung Quốc không có cổ phần thương mại, trong đó có cảng Salalah ở Oman, vào một loạt mục đích hỗ trợ các hoạt động quân sự bao gồm cả việc tiếp nhiên liệu và các chuyến thăm cảng. Do đó, Isaac B. Kardon, Phó Giáo sư Đại học Chiến tranh hải quân Mỹ, lưu ý trong phiên điều trần với USCC rằng mặc dù Trung Quốc có thể không tập trung riêng vào việc thiết lập thêm các thỏa thuận đóng quân chính thức - chẳng hạn như các thỏa thuận về quy chế của các lực lượng (SOFA) - nhưng "PLA sẽ tận dụng một mạng lưới các cơ sở hạ tầng thương mại mà không có bất kỳ thỏa thuận chính thức hay công khai nào về việc sử dụng những cơ sở này cho mục đích quân sự". Những thỏa thuận như vậy có khả năng đạt được là nhờ các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc nằm trong số các nhà điều hành cảng hàng đầu thế giới.

Một khái niệm quan trọng khác định hướng cho PLA gia tăng sự hiện diện ở nước ngoài là điều mà Bắc Kinh gọi là mô hình "điểm mạnh chiến lược". Theo mô hình này, các cảng được Trung Quốc đầu tư hoặc kiểm soát, từ các cảng thương mại mà các công ty nhà nước Trung Quốc nắm đa số cổ phần cho tới các căn cứ quân sự thực thụ chẳng hạn như căn cứ ở Djibouti, sẽ hỗ trợ lẫn nhau và tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động của PLA ở nước ngoài, bao gồm cả thông qua hoạt động tiếp tế và các dịch vụ hỗ trợ khác. Cuốn Khoa học chiến lược quân sự năm 2013 giải thích rằng những điểm mạnh chiến lược sẽ đưa PLA đi theo "hướng hai đại dương" (Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương), đóng vai trò như các căn cứ tác chiến tuyến đầu hoặc hỗ trợ các hoạt động quân sự theo cách khác, và tận dụng sức ảnh hưởng ở khu vực xung quanh. Theo tiến sĩ Kardon, các chiến lược gia Trung Quốc coi căn cứ hải quân của Trung Quốc ở Djibouti cũng như các cảng trên các đảo nhân tạo mà Bắc Kinh đã xây dựng ở Biển Đông là những điểm mạnh chiến lược và là một phần của nỗ lực phát triển một hệ thống phòng thủ trên biển trong khu vực rộng lớn.

Trong số hai đại dương được thảo luận trong cuốn Khoa học chiến lược quân sự, Conor Kennedy thuộc Đại học Chiến tranh hải quân Mỹ đánh giá rằng Bắc Kinh đang ưu tiên Ấn Độ Dương - vốn kết nối Djibouti và Biển Đông - trong việc phát triển hơn nữa các điểm mạnh chiến lược vì đó là hành lang quan trọng nhất đối với nhập khẩu dầu mỏ của Trung Quốc và các hoạt động thương mại đường biển khác. Đồng thời, các chiến lược gia Trung Quốc cũng thảo luận về tiềm năng của việc thiết lập các điểm mạnh chiến lược ở Thái Bình Dương và sự hợp tác an ninh mở rộng giữa Bắc Kinh và các quốc đảo Thái Bình Dương. Những nỗ lực được báo cáo nhằm thiết lập sự hiện diện quân sự trong khu vực, chẳng hạn như ở Vanuatu, có thể hỗ trợ cho nỗ lực này. Theo tiến sĩ Kardon, "việc bổ sung một căn cứ duy nhất, có năng lực tốt hơn ở trung tâm Ấn Độ Dương (chẳng hạn như ở Hambantota, nơi đang có nhiều suy đoán về những ý định của Trung Quốc), ở bờ Tây Châu Phi và Nam Thái Bình Dương, sẽ rút ngắn thời gian tiếp tế để Hải quân PLA có thể duy trì các hoạt động viễn chinh nhất định trên khắp khu vực Ấn Độ Dương, Nam Đại Tây Dương và Tây Thái Bình Dương".

PLA cải thiện năng lực viễn chinh

PLA đã có tiến bộ đáng kể trong việc phát triển và đưa vào phiên chế các phương tiện hỗ trợ cho việc triển khai sức mạnh ở nước ngoài. Hải quân PLA đang phát triển tàu sân bay thứ ba, nhưng sự phát triển đáng kể nhất trong năng lực triển khai sức mạnh của lực lượng này là việc đều đặn đưa các tàu tấn công đổ bộ vào hoạt động. Christopher D. Yung, từng là chuyên gia về tư duy chiến lược ngoài phương Tây thuộc Đại học Thủy quân lục chiến Mỹ, trong phiên điều trần trước USCC đã nhận định rằng chính việc mua sắm các tàu đổ bộ mới đã thực sự báo hiệu sự xuất hiện của năng lực viễn chinh của Hải quân Trung Quốc. Những tàu này bao gồm các tàu vận tải đổ bộ, tàu đổ bộ kiểu đệm khí và một lớp tàu mới lớn hơn được cho là có thể chuyên chở hơn 25 máy bay trực thăng. Chiếc tàu đầu tiên thuộc lớp tàu mới này chính thức được ra mắt vào tháng 9/2019, dù tuần san Jane’s Defense đánh giá rằng phải một năm nữa nó mới được tiến hành các cuộc thử nghiệm trên biển.

Ngoài ra, Trung Quốc đã tăng gấp đôi quy mô lực lượng lính thủy đánh bộ, vốn nằm dưới sự chỉ huy của Hải quân PLA, từ một lực lượng 20.000 quân ước tính tăng lên mức 40.000. Nhiệm vụ của lính thủy đánh bộ thuộc Hải quân PLA cũng đang được mở rộng. Trong khi nhiệm vụ chính của lính thủy đánh bộ thuộc Hải quân PLA theo truyền thống là chiếm giữ các đảo ngoài khơi Đài Loan cũng như các đảo và đá ở biển Hoa Đông và Biển Đông, thì giờ đây lực lượng này được mô tả là một "lực lượng tác chiến kiểu mới" có khả năng hoạt động trên mặt đất, trên không và trên biển, cũng như tiến hành các hoạt động trong môi trường biển, đô thị, rừng nhiệt đới, sa mạc và nơi có nhiệt độ thấp. Trong Không quân PLA, máy bay hạng nặng chiến lược mới Y-20 của Trung Quốc đã được đưa vào sử dụng trong năm 2016 và máy bay hạng nặng chiến lược AN-225 đang được sản xuất. Cả hai loại máy bay này sẽ tăng cường năng lực viễn chinh của PLA. Lục quân PLA cũng đang tìm cách tăng cường khả năng thích ứng với các hoạt động viễn chinh bên ngoài biên giới lãnh thổ Trung Quốc, trong đó có thông qua việc củng cố các hoạt động đặc nhiệm, năng lực trực thăng và cơ giới hóa nhẹ.

Việc PLA phát triển năng lực viễn chinh có thể làm gia tăng sự tự tin của Trung Quốc trong việc sử dụng vũ lực bên ngoài biên giới nước này. Tiến sĩ Yung đánh giá rằng hoạt động tác chiến bên ngoài khu vực đầu tiên của PLA có khả năng sẽ là một phần của liên minh gồm các quốc gia thuộc Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SCO), mà trong đó Trung Quốc là nước thành viên sáng lập, phản ứng trước một cuộc khủng hoảng an ninh, chẳng hạn như một cuộc tấn công khủng bố hoặc phong trào nổi dậy ở một nước thành viên. PLA đã chuẩn bị cho một hoạt động như vậy thông qua các cuộc diễn tập kết hợp thường xuyên tập trung vào chống khủng bố và các mối đe dọa an ninh trong nước mà PLA đã tiến hành với quân đội các nước khác thuộc SCO từ giữa những năm 2000, trong đó có Nga và các nước Trung Á. Cả tiến sĩ Yung lẫn tiến sĩ Kardon đều đánh giá rằng PLA có khả năng vận tải để triển khai binh lính cho một hoạt động như vậy và rằng Bắc Kinh, vốn nhạy cảm trước những mối quan ngại của các nước khác về sự hiện diện quân sự của Trung Quốc ở nước ngoài, có thể cảm thấy một hoạt động như vậy sẽ được coi là hợp pháp do nằm trong khuôn khổ một tổ chức quốc tế. Tiến sĩ Kardon lập luận rằng Bắc Kinh có thể cho rằng một hoạt động như vậy có căn cứ pháp lý hợp lý hơn do những quy định pháp lý trong thỏa thuận SCO quy định về các cuộc tập trận giữa các nước thành viên, điều mà một số học giả Trung Quốc cho là cung cấp một mô hình cho các căn cứ ở nước ngoài trong tương lai.

Việc PLA triển khai năng lực viễn chinh hải quân mới có thể làm thay đổi hơn nữa các động lực an ninh khu vực, thậm chí toàn cầu. Theo tiến sĩ Yung, điều không thể tránh khỏi là trong 10-15 năm tới, Trung Quốc sẽ triển khai một nhóm có khả năng đổ bộ, gồm các tàu chiến chở lực lượng mặt đất được trang bị cho các hoạt động đổ bộ, bên ngoài khu vực ngoại vi của nước này, có thể là tiến hành các cuộc tuần tra thường xuyên ở Ấn Độ Dương hoặc các nơi khác trong khu vực. Ông lập luận rằng những đợt triển khai như vậy sẽ cho phép Trung Quốc nhanh chóng ứng phó với một cuộc khủng hoảng mới nảy sinh hoặc đạt được các mục tiêu địa chính trị khác. Việc triển khai kiểu lực lượng này cũng có thể đem lại cho Bắc Kinh một công cụ mới có ý nghĩa quan trọng nhằm gia tăng sự cưỡng ép quân sự đối với các nước láng giềng, đặt ra cho Nhật Bản, Đài Loan, Philippines và các nước khác viễn cảnh về lực lượng lính thủy đánh bộ Trung Quốc, với quân số lên tới hàng nghìn người, sẵn sàng nhanh chóng chiếm giữ vùng lãnh thổ bị tranh chấp ở biển Hoa Đông và Biển Đông.

PLA đẩy mạnh triển khai lực lượng ở nước ngoài

Trong những năm gần đây, PLA đã gia tăng tần suất và độ phức tạp của các hoạt động ở nước ngoài trong thời bình, cho phép họ có được kinh nghiệm tác chiến có giá trị để chuẩn bị cho một cuộc khủng hoảng quân sự có thể diễn ra ở nước ngoài trong tương lai. Đáng kể nhất, nhóm đặc nhiệm chống cướp biển mà Hải quân PLA đã cử tới vịnh Aden trong hơn 10 năm qua đã tạo thành sự hiện diện gần như thường trực của PLA ở Ấn Độ Dương. Các nhóm đặc nhiệm này đã được bổ sung tàu ngầm từ năm 2013, mang lại cho PLA cơ hội cải thiện năng lực tác chiến ngầm cách xa bờ biển Trung Quốc. Các nước trong khu vực như Ấn Độ coi đây là một điều đáng báo động. Từ năm 2012, PLA cũng đã tham gia hơn 100 cuộc tập trận chung quốc tế với nhiều quốc gia và tổ chức khác nhau.

Những đợt triển khai quan trọng khác của PLA là dành cho các hoạt động hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa và các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc. Từ năm 2013, PLA đã tiến hành 10 hoạt động hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa ở nước ngoài và hiện đang tham gia 7 hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, và nhờ đó có cơ hội triển khai trên khắp Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, Châu Phi và Trung Đông. Trong khi PLA đã cải thiện đáng kể khả năng cung cấp hàng cứu trợ ở nước ngoài và triển khai thêm các năng lực và nhân lực cho những sứ mệnh này trong 15 năm qua, những đợt triển khai này cũng cho phép PLA có được những kinh nghiệm hữu ích có thể hỗ trợ cho việc triển khai binh lính tác chiến ở nước ngoài. Chẳng hạn, những sứ mệnh hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa đem lại cho PLA cơ hội thực hành và cải thiện các khả năng tác chiến, chẳng hạn như chỉ huy và kiểm soát, lãnh đạo đơn vị nhỏ, kỹ thuật, các hoạt động sử dụng trực thăng và hoạt động hậu cần cần thiết để triển khai và duy trì các lực lượng ở nước ngoài (nhất là cầu không vận chiến lược, viện trợ y tế và tiếp tế từ xa), dù không mang lại kinh nghiệm thực sự nào phục vụ trực tiếp cho tác chiến. PLA đã sử dụng hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc để có được những kinh nghiệm tương tự ; chẳng hạn vào tháng 12/2017, một máy bay trực thăng của Lục quân PLA được triển khai tới Sudan để hỗ trợ một hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, đánh dấu lần đầu tiên PLA triển khai năng lực hàng không của lục quân trong hoạt động ở nước ngoài trong thời gian dài.

Việc triển khai thường xuyên các lực lượng hải quân và không quân Trung Quốc ở nước ngoài cũng giúp cải thiện khả năng tác chiến của các quân chủng này ở nước ngoài. Hải quân PLA thường xuyên có các chuyến thăm cảng và tiến hành tập trận với hải quân các nước ở xa, trong đó có ở Địa Trung Hải, biển Baltic, vịnh Aden và vùng biển ngoài khơi Úc. Các chuyến thăm cảng và sự tham gia của PLA trong các cuộc tập trận với quân đội các nước khác ở Tây bán cầu trong những năm gần đây, mà mới đây nhất là triển khai một tàu bệnh viện đến Venezuela như một phần của chuyến thăm thiện chí vào tháng 9/2018, là minh chứng rõ ràng hơn nữa cho thấy sự hiện diện toàn cầu ngày càng gia tăng của Hải quân PLA. Không quân PLA cũng đã đúc kết được kinh nghiệm thông qua các đợt triển khai ở nước ngoài trong những năm gần đây, khi cử các máy bay ném bom chiến lược H-6K và máy bay vận tải Y-9 tới tham gia Hội thao quân sự quốc tế ở Nga năm 2018, đánh dấu lần đầu tiên Bắc Kinh cho vận hành những máy bay triển khai sức mạnh then chốt này ở nước ngoài. Mới đây, một máy bay ném bom H-6K đã được triển khai trở lại Nga, lần này là để tham gia cuộc thi Aviadarts 2019, cho thấy rằng những đợt triển khai này có thể diễn ra đều đặn.

Tuy nhiên, năng lực viễn chinh của PLA vẫn tồn tại những điểm yếu đáng kể, vì các lực lượng thiếu vắng một học thuyết được phát triển đầy đủ, hệ thống chỉ huy kiểm soát và hậu cần mạnh mẽ, cũng như những khả năng y tế, sửa chữa và bảo trì cần thiết cho những hoạt động viễn chinh lâu dài vượt ra ngoài khu vực ngoại vi của Trung Quốc. Tuy vậy, tiến sĩ Yung cũng phát biểu trước USCC rằng những bài học rút ra từ các hoạt động ở nước ngoài mà PLA đã tiến hành, cụ thể là các hoạt động chống cướp biển, đã khiến năng lực của PLA trong việc tiến hành và duy trì các hoạt động viễn chinh được cải thiện. PLA cũng rút ra những bài học quan trọng về các hoạt động ở nước ngoài từ những kinh nghiệm trước đây trong việc sơ tán công dân Trung Quốc khỏi các quốc gia bất ổn, trong đó có Libya vào năm 2011 và Yemen năm 2015. Những hoạt động này không mang tính tác chiến và cũng không thể thay thế hẳn cho hoạt động tác chiến, nhưng chúng đã mang lại cho PLA cơ hội thực hành và cải thiện các năng lực có thể được áp dụng cho một loạt sứ mệnh trong tương lai, trong đó có các hoạt động tác chiến.

Ý nghĩa đối với Mỹ

Tham vọng của Bắc Kinh xây dựng PLA thành một lực lượng quân đội hàng đầu thế giới sẽ đặt ra những thách thức đối với các lợi ích của Mỹ cũng như các đồng minh và đối tác của nước này trong khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và xa hơn thế. Việc phát triển một lực lượng thực sự có tầm cỡ thế giới về công nghệ, huấn luyện và nhân sự có khả năng sẽ cho phép Bắc Kinh chiến thắng trong một cuộc xung đột quân sự với bất kỳ đối thủ nào trong khu vực và có thể khiến các nhà lãnh đạo Trung Quốc càng sẵn sàng sử dụng PLA để buộc các nước láng giềng phải từ bỏ các yêu sách về lãnh thổ và các lợi ích chủ quyền khác của họ. PLA vốn đã thường xuyên ép buộc các nước láng giềng ở mức dưới ngưỡng xung đột quân sự, làm gia tăng khả năng Bắc Kinh sử dụng một PLA tinh nhuệ hơn theo cách thậm chí còn quyết đoán hơn.

Sở hữu một PLA tầm cỡ thế giới sẽ làm gia tăng sự tự tin của Bắc Kinh vào khả năng của họ trong việc giải quyết dứt điểm các tranh chấp chủ quyền trong khu vực bằng vũ lực. Trung Quốc có tranh chấp lãnh thổ đáng kể với hai đồng minh hiệp ước của Mỹ là Nhật Bản và Philippines và coi Đài Loan, một đối tác an ninh then chốt của Mỹ, như một tỉnh nổi loạn. Bắc Kinh có thể quyết định châm ngòi cho xung đột quân sự ngay cả khi tính toán rằng Mỹ sẽ can thiệp vì Bắc Kinh tự tin rằng họ sẽ có thể ngăn chặn hoặc đánh bại các lực lượng quân sự can thiệp của Mỹ trên thực tế.

Sự hiện diện quân sự của Trung Quốc bên ngoài Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương sẽ đặt ra thêm một thách thức cho sự can thiệp của Mỹ vì PLA có thể sử dụng mạng lưới các điểm mạnh ở nước ngoài nhằm trì hoãn hoặc dùng cách khác khiến các lực lượng Mỹ không thể tới được chiến trường chính trong khu vực. Nếu PLA chứng tỏ rằng họ có thể nhanh chóng đạt được các mục tiêu trên chiến trường - đây không phải là một viễn cảnh xa xôi khi xét tới phạm vi có giới hạn của một cuộc xung đột có thể xảy ra về tranh chấp chủ quyền - Mỹ có thể sẽ phải đối mặt với tình huống "sự đã rồi" trong quân sự. Theo lập luận của Elbridge Colby, khi đó là Giám đốc chương trình quốc phòng thuộc Trung tâm an ninh Mỹ mới, trong phiên điều trần trước USCC vào tháng 6/2019, "mối nguy trên hết mà chúng ta phải đối mặt là việc Trung Quốc sở hữu một lực lượng quân đội hàng đầu thế giới mà họ có thể sử dụng trong khu vực, chứ không phải một lực lượng toàn cầu".

Những tiến bộ mà PLA đạt được trong ứng dụng trí tuệ nhân tạo cũng có thể hạ thấp các rào cản đối với xung đột quân sự. Derek Grossman, nhà phân tích quốc phòng cấp cao thuộc Tổ chức RAND, đã viết trong tuyên bố tại phiên điều trần năm 2019 của USCC : "Khi bắt đầu dựa vào các phương tiện tự hành trong cách tiếp cận kết nối các hệ thống trong tác chiến, Bắc Kinh có khả năng nhận thấy nguy cơ leo thang đang giảm. Nói cách khác, việc tấn công các máy bay không người lái hay hệ thống máy tính mà họ dựa vào sẽ không gây nguy hiểm trực tiếp tới tính mạng con người, và do đó sẽ đơn giản được coi là chiến tranh robot". Grossman cũng đánh giá rằng với sự phụ thuộc gia tăng của PLA vào trí tuệ nhân tạo, "yếu tố con người - lẽ thường, cảm xúc và luân thường đạo lý - có thể sẽ bị thay thế bởi những tính toán vô cảm của máy tính, làm gia tăng khả năng tính toán sai lầm và leo thang chiến tranh".

Việc Mỹ hợp tác với Trung Quốc về thương mại hay học thuật trong việc phát triển công nghệ tiên tiến có thể khiến Mỹ trở thành đồng phạm trong những nỗ lực của PLA nhằm trở thành một lực lượng tầm cỡ thế giới. Tương tự, sự hợp tác giữa quân đội hai nước giúp cải thiện năng lực hoạt động của PLA và cung cấp huấn luyện cho các sĩ quan cũng có thể góp phần dẫn tới kết quả này. Trong khi nhiều cuộc trao đổi giữa quân đội hai nước giúp làm bình ổn mối quan hệ rộng lớn hơn, thì PLA cũng sử dụng các cuộc trao đổi khác như những cơ hội để cải thiện kỹ năng tác chiến cũng như các chương trình huấn luyện sĩ quan và quản lý quân nhân.

Ngay cả khi không có xung đột vũ trang giữa Trung Quốc và Mỹ, Bắc Kinh có thể sử dụng sự hiện diện quân sự ở nước ngoài của họ để gây ảnh hưởng tới các chính sách hay các sự kiện ở những nước bên ngoài Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Abraham M. Denmark, Giám đốc chương trình Châu Á thuộc Trung tâm học giả quốc tế Woodrow Wilson, phát biểu trong phiên điều trần trước USCC : "Đối với các quốc gia ít quan tâm đến các tham vọng chiến lược của Trung Quốc, nước này được coi là một đối tác tiềm năng trong việc cung cấp hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa, hỗ trợ quân sự và có thể là hỗ trợ an ninh trong nước". Đảng cộng sản Trung Quốc đã hỗ trợ cho một số quốc gia trên thế giới theo đuổi các chính sách có hại cho các lợi ích của Mỹ ; một sự hiện diện quân sự mạnh mẽ hơn sẽ đem lại cho Bắc Kinh thêm nhiều công cụ nhằm cho phép thực hiện những cơ chế đằng sau những hành động này. Một PLA tầm cỡ thế giới gần như chắc chắn sẽ là một đối tác thậm chí còn hấp dẫn hơn đối với nhiều quốc gia, làm gia tăng sức ảnh hưởng của Bắc Kinh ở nhiều nơi hơn trên thế giới, ngay cả những nơi họ không thể phô trương sức mạnh và duy trì các hoạt động tác chiến.

Hiện nay, năng lực và sự hiện diện toàn cầu ngày càng gia tăng của PLA đã đặt ra những thách thức đối với chính phủ và quân đội Mỹ, và những thách thức này sẽ chỉ gia tăng khi PLA tiến tới trở thành một lực lượng tác chiến thực sự hàng đầu thế giới. Theo nhận định của Thomas G. Mahnken, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Trung tâm đánh giá chiến lược và ngân sách, trong phiên điều trần trước USCC, thách thức mà Trung Quốc đặt ra không chỉ giới hạn trong khu vực lân cận nước này. Giờ đây, "Trung Quốc đặt ra thách thức - về chính trị, kinh tế và quân sự - vượt qua ranh giới của các bộ chỉ huy tác chiến theo khu vực địa lý của Bộ Quốc phòng Mỹ và các cơ quan khu vực của Bộ Ngoại giao Mỹ".

The U.S.-China Economic and Security Review Commission

Nguyên tác : 2019 Report to Congress of the U.S.-China Economic and Security Review Commission one hundred sixteenth Congress first sesion, November 2019

Minh Anh giới thiệu

Nguồn : Nghiên cứu Biển Đông, 30/03/2020

Bài viết được trích trong Báo cáo trước Quốc hội Mỹ của Ủy ban đánh giá kinh tế và an ninh Mỹ-Trung năm 2019, tr.285-304

Trung Quốc đã cố gắng giải quyết một cách thận trọng mối quan hệ với Mỹ, đồng thời triển khai sức mạnh kinh tế và quân sự ngày càng gia tăng trên toàn thế giới. Dịch Covid-19 đã làm trầm trọng thêm căng thẳng trong quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ và đặt ra những câu hỏi về vai trò lãnh đạo toàn cầu của Bắc Kinh.

Dịch Covid-19 đã làm trầm trọng thêm căng thẳng trong quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ và đặt ra những câu hỏi về vai trò lãnh đạo toàn cầu của Bắc Kinh.

Hỏi : Mối quan hệ Mỹ-Trung đã tác động như thế nào tới phản ứng trước dịch Covid-19 ?

Đáp : Trong bối cảnh virus SARS-CoV-2 lan rộng, sự mất lòng tin giữa Mỹ và Trung Quốc đã gây trở ngại cho sự phối hợp toàn cầu cần thiết cho một cuộc khủng hoảng như vậy. Cả hai nước đều phải chịu trách nhiệm vì đã không hợp tác với nhau. Sự thiếu minh bạch của Bắc Kinh về mức độ nghiêm trọng thực sự của dịch bệnh do những chỉ thị chính trị và quan ngại kinh tế đã thổi bùng lên mối nghi ngờ ngay từ đầu. Trước khi Covid-19 bùng phát tại Mỹ, Washington đã đề nghị cung cấp viện trợ và những sự trợ giúp mà Trung Quốc đã miễn cưỡng chấp nhận, và các chuyên gia y tế Mỹ cuối cùng đã được phép tham gia phái đoàn của Tổ chức y tế thế giới (WHO) tới Trung Quốc. Sau đó, Bắc Kinh đã chỉ trích Mỹ vì là một trong những quốc gia đầu tiên áp đặt các biện pháp hạn chế đi lại đối với những người đến từ Trung Quốc.

Trong khi đó, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã theo đuổi những chính sách - đều xuất phát từ thái độ từ chối can dự nói chung - đã khiến Mỹ không được chuẩn bị tốt đểứng phó với đại dịch. Dưới thời các chính quyền trước đây, Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ duy trì sự hiện diện đáng kể trên thực địa tại Trung Quốc. Các chuyên gia y tế cộng đồng Mỹ đã thiết lập mối quan hệ với những đồng nghiệp người Trung Quốc và xây dựng những quy trình đã được sử dụng khi dịch SARS bùng phát vào năm 2002 và 2003. Chính quyền Trump đã rút lại phần lớn sự hiện diện đó.

Hầu như không có lý do gì để trông đợi động lực này thay đổi khi mà giờ đây Trung Quốc dường như đang kiểm soát được virus, trong khi tốc độ lây lan ở Mỹ lại đang gia tăng. Trong tháng 2/2020, Thượng nghị sĩ Tom Cotton đã đưa ra những tuyên bố không có căn cứ rằng virus có thể bắt nguồn từ một phòng thí nghiệm của Trung Quốc hay được sử dụng như một vũ khí sinh học. Bộ máy tuyên truyền của Bắc Kinh đã khẳng định Trung Quốc đã có công làm giảm bớt mối đe dọa toàn cầu. Bộ Ngoại giao Trung Quốc thậm chí còn tuyên bố virus SARS-CoV-2 không có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Hỏi : Dịch bệnh bùng phát sẽ tác động như thế nào tới thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung ?

Đáp : Khó có thể đánh giá mức độ tác động mà Covid-19 sẽ gây ra đối với thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 vốn bắt đầu có hiệu lực vào tháng 2/2020. Gần đây, Bắc Kinh đã khẳng định rằng họ có ý định thực hiện thỏa thuận này đến cùng. Mặc dù đã có những mối quan ngại rằng Bắc Kinh có thể không thể đáp ứng được cam kết mua thêm 200 tỷ USD giá trị hàng hóa trong 2 năm, nhưng phần lớn cam kết này được phân bổ vào giai đoạn sau, vì giá trị hàng hóa được lên kế hoạch mua sắm trong năm 2020 chỉ ở vào khoảng 75 tỷ USD. Nếu phải đối mặt với khó khăn, Bắc Kinh có thể viện tới các điều khoản bất khả kháng trong thỏa thuận, như những gì Tổng công ty dầu khí quốc gia Trung Quốc đã làm để hủy bỏ một số hợp đồng khí đốt hóa lỏng.

Về phần mình, Chính quyền Trump đã gửi đi những thông điệp lẫn lộn về thỏa thuận này. Cố vấn kinh tế Nhà Trắng Larry Kudlow cho biết virus có thể trì hoãn các thương vụ nông sản cũng như những phương diện khác của thỏa thuận. Tuy nhiên, Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer và Bộ trưởng Nông nghiệp Sonny Perdue lại bác bỏ nhận định của Kudlow. Thay vào đó, họ xác nhận rằng Trung Quốc đang có những bước tiến trong cam kết mua hàng nông sản và đang nới lỏng những hạn chế thương mại khác. Trong một tuyên bố chung, Perdue cho biết họ "hoàn toàn trông đợi sự tuân thủ đầy đủ các phần của thỏa thuận".

Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin cũng đưa ra khẳng định tương tự vào ngày 23/2 khi cho rằng Covid-19 sẽ không gây bất kỳ ảnh hưởng nghiêm trọng nào đối với thỏa thuận giai đoạn 1, dù ông có đề cập rằng dịch bệnh bùng phát có thể khiến các cuộc đàm phán về giai đoạn 2 bị trì hoãn. Tuy nhiên, khi được hỏi vào ngày 3/3 liệu Chính quyền Mỹ có xem xét đình chỉ thuế quan đối với Trung Quốc và Châu Âu hay không, Mnuchin thừa nhận rằng chính quyền sẽ "xem xét tất cả các phương án" khi tác động kinh tế của dịch Covid-19 trở nên rõ ràng hơn. Không có gì đáng ngạc nhiên khi tờ Thời báo Hoàn cầu nhanh chóng nhận định rằng việc đình chỉ thuế quan sẽ là một bước ngoặt trong cuộc chiến thương mại.

Nếu một trong hai bên gặp khó khăn trong việc đáp ứng các cam kết, thì dịch Covid-19 có thể đưa ra một lối thoát. Khi cuộc đua tranh cử Tổng thống Mỹ bước vào giai đoạn nước rút, Trump có khả năng sẽ làm tất cả những gì có thể nhằm ngăn không cho thỏa thuận này tan vỡ hay bị bêu riếu như là một thất bại. Bắc Kinh cũng muốn duy trì thỏa thuận này nhằm tránh khỏi việc trở lại với các mức thuế quan cũng như bầu không khí bất ổn gia tăng như trước đây, nhất là trong bối cảnh những nỗ lực kích thích nền kinh tế Trung Quốc.

Hỏi : Covid-19 có ý nghĩa như thế nào đối với sáng kiến "Vành đai và Con đường" ?

Đáp : Đã xuất hiện những tin tức chi tiết về tình trạng chậm trễ đáng kể của các dự án cơ sở hạ tầng trong khuôn khổ sáng kiến "Vành đai và Con đường" (BRI) ở Bangladesh, Indonesia, Nepal và Sri Lanka do dịch Covid-19. Các biện pháp hạn chế đi lại đã ngăn không cho các công nhân Trung Quốc trở lại các công trường BRI ở nước ngoài, trong khi việc đóng cửa các nhà máy Trung Quốc cung cấp máy móc và nguyên liệu thô cho các dự án BRI đã cản trở tiến độ của các dự án này. Những sự chậm trễ này có thể gây thêm căng thẳng đối với các quốc gia vốn đã phải vật lộn với gánh nặng nợ nần.

Hơn nữa, thế bế tắc kinh tế của Trung Quốc trong quý I/2020 chắc chắn sẽ buộc chính phủ phải có phản ứng, có khả năng là dưới hình thức cắt giảm lãi suất, đẩy mạnh cho vay và áp dụng các biện pháp kích thích tài khóa. Ngay cả nếu nền kinh tế hồi phục, thì chính phủ cũng sẽ phải đối mặt với sức ép đầu tư nguồn lực ở trong nước thay vì nước ngoài.

Bất chấp những bước lùi đáng kể, khả năng là Bắc Kinh sẽ không từ bỏ BRI trong tương lai gần. Tương tự như vai trò trung tâm của thỏa thuận thương mại đối với nghị trình của Trump, BRI là biểu tượng của sự nổi lên của Trung Quốc như là một nước lớn và là dự án đặc trưng của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ngân hàng phát triển Trung Quốc gần đây đã đưa ra một tuyên bố về các kế hoạch hỗ trợ các công ty BRI bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.

Các quốc gia được hưởng lợi từ những cơ hội đầu tư và phát triển to lớn mà BRI mang lại, chẳng hạn như Campuchia, cũng đã lên tiếng bảo vệ Trung Quốc khi dịch bệnh bùng phát. Thủ tướng Campuchia Hun Sen, nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên đến Bắc Kinh sau khi dịch Covid-19 bùng phát, đã chỉ trích các quốc gia khác vì đã áp dụng những biện pháp hạn chế nghiêm ngặt đối với người đến từ Trung Quốc, đồng thời tiếp tục duy trì biên giới mở. Đáp lại, Tập Cận Bình nói với Hun Sen : "Một người bạn trong lúc hoạn nạn là một người bạn thực sự".

Một khi dịch bệnh được kiểm soát, các quốc gia vẫn đang phải vật lộn tìm cách phục hồi sau những cú sốc kinh tế có liên quan có thể lấy sự bùng phát này làm cái cớ để loại bỏ những dự án không thành công hoặc không được lòng người dân về mặt chính trị. Trái lại, Bắc Kinh có thể tìm ra những cơ hội mới để mở rộng dấu ấn của BRI tại các quốc gia tìm cách thúc đẩy phát triển kinh tế.

Hỏi : Dịch bệnh bùng phát gây ra những thách thức kinh tế lớn nào đối với Trung Quốc và Mỹ ?

Đáp : Bắc Kinh ngày càng quan ngại về thiệt hại lâu dài đối với nền kinh tế Trung Quốc cũng như với vai trò then chốt của nước này trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đang cố gắng đạt được sự cân bằng phù hợp giữa việc khôi phục hoạt động sản xuất kinh doanh và ngăn chặn khả năng số ca bệnh tăng đột biến khi người dân trở lại làm việc. Tuy nhiên, trong bối cảnh các nhà kinh tế cảnh báo về tình trạng suy thoái toàn cầu, các nhà hoạch định chính sách về kinh tế và ngân hàng trung ương đã bắt đầu phối hợp phản ứng. Nhưng nếu căng thẳng Mỹ-Trung ngăn không cho hai nước hợp tác chặt chẽ như trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, thì hiệu quả của bất kỳ phản ứng toàn cầu nào cũng có thể bị hạn chế nghiêm trọng.

Ở Mỹ, dịch Covid-19 đã làm khuếch đại những lời kêu gọi xa lánh Trung Quốc. Dịch bệnh bùng phát đang làm gia tăng mối quan ngại của các tập đoàn đa quốc gia có chuỗi cung ứng đặt tại Trung Quốc, mà trong số đó nhiều tập đoàn đã chứng kiến công việc kinh doanh bị hạn chế do sự thiếu minh bạch và những biện pháp cực đoan, được áp dụng nhanh chóng của Bắc Kinh. Những công ty đang cân nhắc việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng vì cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung có khả năng sẽ càng cảm thấy quyết định của họ là hợp lý và đẩy nhanh kế hoạch. Chẳng hạn, Apple được cho là có ý định dịch chuyển chí ít là một phần dây chuyền sản xuất các sản phẩm của họ (trong đó có AirPod và Apple Watch) sang Đài Loan do những thách thức mà dịch Covid-19 gây ra. Ở Washington, các nghị sĩ Quốc hội Mỹ đã tận dụng dịch bệnh bùng phát để kêu gọi giảm bớt sự phụ thuộc của Mỹ vào Trung Quốc đối với thuốc men, vật tư y tế và các trang bị quan trọng khác.

Hỏi : Phản ứng của Trung Quốc trước dịch Covid-19 có thể làm thay đổi vị thế của nước này trong cộng đồng quốc tế như thế nào ?

Đáp : Dịch Covid-19 đã thổi bùng lên những mối quan ngại ở Mỹ và các quốc gia phương Tây khác về sức ảnh hưởng ngày càng gia tăng của Bắc Kinh trong các thể chế quản trị toàn cầu then chốt. Sự thiếu minh bạch của Trung Quốc khi dịch bệnh mới bắt đầu bùng phát có thể đặt ra nhiều câu hỏi hơn nữa về khả năng sẵn sàng đảm nhận vai trò lãnh đạo toàn cầu ở quy mô mà Tập Cận Bình đã hình dung.

Những cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng trước đây như SARS, Ebola và bệnh bò điên đã buộc Tổ chức y tế thế giới (WHO) phải đối phó với các quốc gia đang tìm cách tạo thế cân bằng giữa những quan ngại về sức khỏe và những hậu quả kinh tế và chính trị. Việc Trung Quốc gia tăng sức ảnh hưởng trong các thể chế quốc tế đã khuếch đại những mối lo ngại đó và dẫn tới những câu hỏi về việc liệu WHO có thể thực sự đóng vai trò trọng tài trung lập trong thời kỳ khủng hoảng hay không.

Trong giai đoạn đầu bùng phát dịch bệnh, các nhà quan sát đã chỉ trích WHO vì sự chậm trễ trong việc tuyên bố tình trạng khẩn cấp về y tế công cộng đối với đợt bùng phát này - một quyết định mà một số nhà ngoại giao cho rằng là do sức ép từ phía Bắc Kinh. Hơn nữa, Đài Loan đã không được phép tham dự các cuộc họp và giao ban khẩn cấp của WHO về cuộc khủng hoảng này, dù đã có phản ứng nhanh chóng nhằm ngăn chặn sự lây lan của virus.

Cuộc khủng hoảng này cũng có thể khiến Bắc Kinh càng cảm thấy cần thiết phải tiếp tục xây dựng những thể chế quản trị toàn cầu song song của riêng mình. Theo thông tin từ trang tin Axios, các tổ chức tư vấn Trung Quốc đã nêu ra ý tưởng về một "tổ chức y tế toàn cầu do Trung Quốc dẫn dắt cạnh tranh với WHO".

Bất luận đợt bùng phát dịch Covid-19 diễn ra như thế nào, rõ ràng tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng này đã làm gia tăng căng thẳng trong mối quan hệ vốn dĩ đã phức tạp giữa Mỹ và Trung Quốc, đồng thời nêu bật những câu hỏi về vị thế của Trung Quốc trong một thế giới ngày càng kết nối lẫn nhau.

Paul Haenle

Nguyên tác : How has the U.S.-China Relationship impacted the Response to the Coronavirus ?

Minh Anh giới thiệu

Nguồn : Nghiên cứu Biển Đông, 20/03/2020

Paul Haenle là Giám đốc Trung tâm Carnegie- Tsinghua. Bài viết được đăng trên Viện Carnegie vì Hòa bình Quốc tế

Nạn nhân của virus corona ở Ý, họ là ai ? (VOA, 21/03/2020)

Số tử vong vì virus corona tại Ý tăng vọt thêm 627 người nữa, lên thành 4.032 ca tổng cộng, giới chức loan báo ngày 20/3. Đây là số tăng cao nhất trong một ngày kể từ khi dịch bệnh bùng phát tại Ý cách nay một tháng.

Một khu chăm sóc đặc biệt của một bệnh viện ở Ý.

Từ 19/3, Ý đã qua mặt Trung Quốc trở thành nước có nhiều người chết nhất vì virus corona.

Số người nhiễm virus tại Ý hiện là 47.021 người.

Trong phân tích đầy đủ nhất được công bố từ khi dịch bùng phát tới nay, Viện Y tế Quốc gia Ý cho biết độ tuổi trung bình của các nạn nhân tử vong vì Covid-19 là trên dưới 78, nạn nhân nhỏ tuổi nhất là 31 và nạn nhân cao tuổi nhất là 103.

41% các nạn nhân tử vong là từ 80-89 tuổi. Nhóm từ 70-79 tuổi thiệt mạng vì virus corona chiếm 35%.

Ý có dân số già nhất thế giới sau Nhật, 23% dân số trên 65 tuổi. Điều này, theo giới chuyên gia y tế, giải thích vì sao tử vong vì virus corona ở Ý cao hơn nhiều so với các nơi khác trên thế giới.

Phúc trình của Viện Y tế Quốc gia, dựa trên khảo sát 3.200 ca tử vong, cho thấy nam giới chiếm trên 70% và phụ nữ chiếm gần 30% ca tử vong.

Phân tích sâu hơn 481 trường hợp trong số các ca tử vong cho thấy gần 99% là những người có vấn đề về sức khỏe trước khi bị nhiễm virus corona như cao huyết áp, tiểu đường hay bệnh tim mạch.

Lúc nhập viện, 76% bị sốt, 73% khó thở, 40% bị ho, và 8% bị tiêu chảy.

Thời gian trung bình từ khi khởi phát triệu chứng đầu tiên cho tới ngày qua đời là 8 ngày, với trung bình khoảng 4 ngày nằm viện.

Trong 3.200 ca tử vong được khảo sát, chỉ có 9 người dưới 40 tuổi, đa số là đàn ông.

Theo Reuters

**********************

Dịch corona : Trung Quốc tiếp cứu EU, cãi cọ với Mỹ (VOA, 20/03/2020)

Khi Châu Âu trở thành tâm điểm của dịch bệnh do virus xuất phát từ Vũ Hán (Trung Quốc) gây ra, Bắc Kinh tăng cường hỗ trợ hoặc cam kết giúp đỡ từng chính phủ trong khối EU trong lúc khẩu chiến với Mỹ.

Kết quả là một cuộc chiến lý trí mà Trung Quốc xem ra đang thắng lợi, ít nhất là cho tới thời điểm này, theo nhận định trên tờ Straits Times.

Đối với Bắc Kinh, vươn tới EU là một phần trong nỗ lực trèo trở lại vào vai trò lãnh đạo quốc tế sau khi đã thoạt đầu che đậy bệnh dịch khiến virus lan tràn ra khỏi biên giới.

Chính phủ của Chủ tịch Tập Cận Bình đã tìm cách bóp nghẹt những chỉ trích và phát tán thuyết âm mưu về nguồn gốc virus.

Về mặt địa chính trị, động thái của Bắc Kinh tự dán nhãn cho mình như cứu tinh của Châu Âu nhằm cải thiện vị thế trên sân khấu quốc tế khi cả đôi bên đang có xích mích với chính quyền Mỹ do Tổng thống Donald Trump lãnh đạo, theo Straits Times.

Mỹ-Trung vẫn tiếp tục cuộc chiến giành ảnh hưởng toàn cầu, Bắc Kinh tuần này vừa trục xuất hơn chục ký giả Mỹ trong khi cũng tìm cách đánh lạc hưởng những chỉ trích về cách xử lý bệnh dịch của họ.

Tổng thống Trump nhiều lần gọi Covid-19 là ‘virus Trung Quốc’ khiến Bắc Kinh phẫn nộ. Ông cũng cấm cửa những ai tới từ Châu Âu để ngăn ngừa dịch bệnh, khiến EU bức xúc.

Tuần này, Chủ tịch Trung Quốc mô tả việc Bắc Kinh triển khai hàng loạt viện trợ y tế sang Châu Âu là nỗ lực ‘Con đường Tơ lụa Y tế’, nối dài sáng kiến Vành đai Con đường về cơ sở hạ tầng và thương mại.

Cùng với các hỗ trợ được quảng bá rầm rộ của nhà nước Trung Quốc dành cho Ý, các công ty tư nhân cũng rải viện trợ khắp Châu Âu nhân danh Bắc Kinh hầu đánh bóng hình ảnh của Trung Quốc từ Pháp tới Ukraine.

Hôm 18/3, đại sứ Trung Quốc tại Athens giao hơn 50 ngàn khẩu trang cho Bộ Y tế Hy Lạp.

Sứ quán Trung Quốc loan báo viện trợ đang được đưa tới Pháp, Bulgaria và Slovakia cũng nhận được viện trợ, trong khi Chủ tịch Trung Quốc cũng đã hứa với Thủ tướng Tây Ban Nha rằng Bắc Kinh hỗ trợ nước này chống dịch bệnh.

Tập đoàn Alibaba và Quỹ Jack Ma cũng tham gia không vận hàng tiếp tế tới Bỉ và Ukraine.

Các nước khác trong lúc này cũng quay sang Trung Quốc. Cyprus, Luxembourg và ngay cả Na-uy cũng kêu gọi Bắc Kinh ủng hộ hoặc đang cân nhắc tới việc này.

Việc Trung Quốc đề nghị đóng góp cho EU nói chung và cho từng nước thành viên trong khối ‘hết sức được cảm kích’, một phát ngôn nhân EU được Straits Times dẫn lời.

Tuy nhiên, EU xem sự hỗ trợ này mang tính cách đối ứng vì khi Trung Quốc cần giúp EU đã nỗ lực hết lòng hỗ trợ.

Chủ tịch Ủy ban Châu Âu, Ursula von der Leyen, lưu ý rằng EU đã quyên tặng 50 tấn thiết bị cho Trung Quốc hồi tháng Giêng khi bà lên Twitter đăng tin Trung Quốc loan báo sẽ cấp 2 triệu khẩu trang phẫu thuật, 200 ngàn khẩu trang N95 và 50 ngàn bộ xét nghiệm sang Châu Âu.

Bà Lucrezia Poggetti, nhà phân tích tại Viện Mercator ở Đức chuyên nghiên cứu về Trung Quốc, cho rằng lúc này hãy còn quá sớm để biết rằng việc Trung Quốc vươn tới Châu Âu có mang lại tác động lâu dài hay không.

Nhà nước độc đảng Trung Quốc và hồ sơ nhân quyền của Bắc Kinh thường bị đánh giá tiêu cực tại Châu Âu, nhưng hành động của Trung Quốc trong cuộc khủng hoảng hiện nay có thể giúp Bắc Kinh chinh phục được một chút.

*********************

Covid-19 : Chuyên gia khuyến cáo Trung Quốc chớ nên tự mãn (VOA, 20/03/2020)

Trong cuộc đấu tranh chống lại đại dịch Covid-19, Trung Quốc đã rẽ sang một khúc quanh mới khi lần đầu tiên từ khi dịch bùng phát, không có ca lây nhiễm nào bên trong Trung Quốc được báo cáo, AFP và SCMP đưa tin.

Các nhân viên y tế đến từ những tỉnh khác chụp ảnh lưu niệm trước lá cờ Đảng cộng sản Trung Quốc tại ga xe lửa trước khi rời Vũ Hán, tâm dịch Covid-19, ngày 17/3/2020. Reuters/Stringer

Các chuyên gia y tế công cộng cảnh báo Trung Quốc chớ nên vội vã ăn mừng bởi vì nguy cơ một đợt bột phát thứ nhì có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc hôm 18/3 cho biết tất cả 34 ca lây nhiễm mới được báo cáo ngày hôm trước đều là những ca lây nhiễm từ bên ngoài.

Đây cũng là lần đầu tiên tỉnh Hồ Bắc - nơi xuất hiện ca nhiễm virus corona đầu tiên - không ghi nhận ca lây nhiễm mới nào dù là từ trong nước hay từ nước ngoài.

Các số liệu đó tương phản hoàn toàn với những gì đang diễn ra tại các nơi khác, đặc biệt tại Hoa Kỳ và Châu Âu, nơi các ca nhiễm Covid-19 mới tiếp tục gia tăng. Tuy vậy, các nhà dịch tễ học nói không có lý do gì để Trung Quốc tuyên bố chiến thắng tại thời điểm này.

"Tôi nghĩ hãy còn quá sớm để ăn mừng, có khả năng đợt bột phát thứ hai đã bắt đầu ở Trung Quốc", Giáo sư dịch tễ học Ben Cowling thuộc Đại học Y tế Công/ Đại học Hồng Kông cảnh báo.

Bà Raina Maclntyre, người đứng đầu chương trình nghiên cứu an toàn sinh học tại Viện nghiên cứu Kirby của Đại học New South Wales, Úc Châu, nói con số các trường hợp lây nhiễm tiếp tục gia tăng ở ngoài Trung Quốc có nghĩa là Trung Quốc cần phải kiểm soát mức rủi ro do các ca lây nhiễm từ bên ngoài mang lại.

Bà MacIntyre nói : "Dù cho bạn có tin rằng các ca nhiễm ở Trung Quốc cao hơn gấp 100 lần so với những gì được phát hiện, thì số ca lây nhiễm vẫn thấp hơn 1% dân số - cho nên đại đa số mọi người vẫn có thể nhiễm virus, và do đó có nguy cơ xảy ra những vụ bột phát mới. Nhưng nếu tăng cường các biện pháp giám sát và xác định được sớm các ca nhiễm mới, thì có thể kiểm hãm các vụ bột phát".

Chuyên gia này nói cho đến khi có vắc-xin, tất cả các nước phải dồn mọi nỗ lực để kiềm hãm các vụ lây nhiễm, không để tăng quá cao, thì mới có thể duy trì được các hệ thống y tế trong tình trạng khả dĩ kiểm soát được. Bà MacIntyre đoán có lẽ phải mất từ 12 đến 18 tháng mới làm được như vậy, và vì vậy "thời gian sắp tới sẽ rất khó khăn cho tất cả mọi người".

Số các ca tử vong mới ở Hoa lục đã giảm xuống dưới mức một con số, chỉ có 8 ca được báo cáo, nâng tổng số người chết tạị Trung Quốc lên tới 3.245 người.

Ủy ban Y tế Quốc gia cho biết 23 trường hợp nghi nhiễm mới đã được báo cáo, với tổng số các ca nhiễm hiện nay là 80.928 ca. Tổng cộng có 70.420 bệnh nhân đã hồi phục.

Tại những nơi khác, các ca nhiễm virus trong đại dịch toàn cầu tiếp tục tăng. Tây Ban Nha báo cáo 3.237 ca nhiễm mới, đưa tổng số ca nhiễm lên 17.147, số tử vong là 767.

Ý báo cáo 3.526 trường hợp lây nhiễm mới qua đêm, Đức 4.070 ca và Tây Ban Nha, 4.719 ca. Hoa Kỳ báo cáo 1.875 ca nhiễm mới.

Ước lượng số tử vong trên toàn cầu vì dịch Covid-19 là 9.000 ca, cao nhất là ở Trung Quốc.

Covid-19 : Trung Quốc tung chiến dịch ngoại giao khẩu trang

Con virus corona tiếp tục bám vào báo chí Pháp ra ngày 20/03/2020. Không hẹn mà gặp hai tờ Le Monde và Le Figaro đều dành tựa lớn trang nhất cho tình trạng khan hiếm khẩu trang tại Pháp, trong lúc Libération và La Croix thì quan tâm đến giới y tá, bác sĩ đang đứng mũi chịu sào trong cuộc chiến chống dịch Covid-19. Trong bối cảnh Châu Âu gặp khó khăn vì dịch bệnh, Le Figaro đặc biệt ghi nhận sự kiện "Trung Quốc tung chiến dịch ngoại giao khẩu trang", tựa bài phân tích ở trang quốc tế.

Nhân viên cấp cứu di chuyển bệnh nhân bị nghi nhiểm Covid-19 từ nhà đến bệnh viện tại Paris (Pháp) ngày 20/03/ 2020. Reuters - BENOIT TESSIER

Le Figaro trước hết nêu bật một loạt cử chỉ của Trung Quốc đối với các nước đang bị lún sâu vào cuộc khủng hoảng Covid 19 : Tặng cho nước Pháp 1 triệu chiếc khẩu trang, cử 300 bác sĩ qua Ý cùng với trang thiết bị để giúp chống dịch, cung cấp thiết bị hay trợ giúp y tế cho hàng chục quốc gia và tổ chức quốc tế, từ Nhật Bản, Pakistan cho đến Lào, Thái Lan… Tại Châu Âu, ngoài Pháp và Ý, Bắc Kinh cũng ra tay giúp đỡ nhiều nước vùng Balkan, đặc biệt là Serbia

Cơ hội bằng vàng để tô điểm lại hình ảnh, đào sâu chia rẽ tại Châu Âu và giữa Mỹ với Châu Âu

Đối với Le Figaro, tình trạng rối loạn y tế mà dịch Covid-19 đang tạo ra tại Châu Âu và Hoa Kỳ, là cơ hội bằng vàng cho Bắc Kinh để đánh bóng lại hình ảnh bị hoen ố năng nề sau những sai sót ban đầu trong cách xử lý dịch bệnh vào lúc bùng lên tại Vũ Hán.

Theo Le Figaro, con virus corona đã phơi bày những vết rạn nứt trong nội bộ Châu Âu cũng như giữa Châu Âu và nước Mỹ thời tổng thống Donald Trump, những kẽ nứt mà Trung Quốc đã chen vào để khoét rộng từ nhiều năm nay.

Chuyên gia Natasha Kassam thuộc viện nghiên cứu Lowy tại Úc cho rằng : "Đây là một cái tát mới vào mặt liên minh phương Tây, đặc biệt là liên minh giữa Châu Âu và Hoa Kỳ. Viện trợ mà Trung Quốc dành cho Ý nổi bật lên thành một điểm tốt, đối nghịch với những tin đồn về những nỗ lực thô bạo của Trump để giành lấy một loại vác-xin từ một phòng thí nghiệm của Đức. Điều đó rất tốt cho hình ảnh của Trung Quốc".

Không đủ dùng trong nước nhưng vẫn tung khẩu trang ra thế giới

Đối với Le Figaro, dù là nhà sản xuất khẩu trang số một thế giới, Trung Quốc hiện vẫn phải đối mặt với sự thiếu hụt loại phương tiện bảo vệ này dù nhu cầu cực lớn tại các thành phố Châu Á. Thế nhưng Bắc Kinh đã tăng sản lượng lên gấp 10 lần trong vài tuần bằng cách huy động guồng máy công nghiệp của họ.

Từ mức 10 triệu chiếc mỗi ngày vào đầu tháng 2, trong vài ngày, sản xuất khẩu trang tại Trung Quốc đã tăng vọt, lên đến 54 triệu vào ngày 22/02, trước khi đạt kỷ lục 116 triệu đơn vị mỗi ngày kể từ ngày 29/02. Kỳ tích công nghiệp này đã có thể thực hiện được nhờ việc huy động các đại tập đoàn, sẵn sàng chuyển đổi công việc sản xuất, như tập đoàn dầu hỏa Sinopec, hay thậm chí là Foxconn của Đài Loan, thường sản xuất iPhone.

Trong bối cảnh sự gia tăng sản xuất ngoạn mục này vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu nội địa khổng lồ của quốc gia đông dân nhất thế giới này, với 530 triệu công nhân viên Trung Quốc cần khẩu trang mỗi ngày, Bắc Kinh vẫn đang thúc đẩy các nhà công nghiệp đáp ứng nhu cầu toàn cầu, vì đã đánh hơi cơ hội kinh tế và ngoại giao.

Trước lúc nổ ra cuộc khủng hoảng Covid-19, Trung Quốc đã là nhà sản xuất một nửa khẩu trang của hành tinh và đang cố tăng thêm thị phần. Thế nhưng, theo Le Figaro, các nước Châu Âu trong đó có Pháp sẽ phải tìm nguồn cung ứng khác, và nhất là dựa vào chính mình để có thể đáp ứng nhu cầu của người dân của mình trong trường hợp khẩn cấp như hiện nay.

Le Figaro kết luận : Đó sẽ là một bài toán hóc búa khác cho giới lãnh đạo phương Tây, những người đã chuyển cơ sở sản xuất sang Trung Quốc và hiện đang phải trả giá đắt cho sự lệ thuộc công nghiệp vào Bắc Kinh.

Thiếu khẩu trang, nhân viên y tế có nguy cơ bị phơi nhiễm

Về tình trạng thiếu khẩu trang tại Pháp, Le Monde báo động về hậu quả : "Nhân viên y tế bị phơi nhiễm", ghi nhận nỗi giận dữ đang trào dâng trong các bệnh viện, phòng mạch, hiệu thuốc, các đơn vị cấp cứu SAMU.

Theo tờ báo, mức cung ứng thấp hơn nhu cầu rất nhiều, và ở một vài nơi, những người tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân không có được khẩu trang để tự bảo vệ.

Vấn đề, theo Le Monde, là trái với những lời hứa của chính phủ, hàng cung cấp rất thất thường, ngay cả các cơ quan y tế cấp vùng có vẻ như cũng mù tịt về số lượng khẩu trang hiện có.

Đối với Le Monde, tình trạng cung cấp nhỏ giọt đã làm gia tăng rủi ro lây nhiễm cho những nhân viên y tế, vốn đã phải làm việc căng thẳng. Chính vì vậy mà ngày càng có thêm nhiều người cảm thấy mình bị chính quyền bỏ rơi, không có phương tiện để chống dịch.

"Những câu hỏi về một sự khan hiếm"

Tương tự như đồng nghiệp Le Monde, Le Figaro nêu bật "Những câu hỏi về một sự khan hiếm", với ghi nhận là từ nhiều tuần lễ nay, các bác sĩ và nhân viên y tế đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng thiếu khẩu trang nghiêm trọng.

Theo Le Figaro, trong bối cảnh dịch coronavirus đang lây lan mạnh, nước Pháp đang tìm mọi cách để trang bị khẩu trang cho mình, trước tiên hết là cho những người làm việc trong lãnh vực y tế, cho các bệnh viện, cho các bác sĩ tư nhân đang rất cần đến phương tiện tự bảo vệ này.

Chính phủ Pháp hiện cần phải gia tăng khối lượng khẩu trang, do đó đã tăng cường sức ép trên các nhà sản xuất Pháp, cũng như gia tăng nhập khẩu. Quân đội, cũng như các ngành công nghiệp khác cũng được yêu cầu đóng góp.

Vấn đề được Le Figaro nêu bật là người dân bình thường cũng muốn được trang bị khẩu trang, nhưng giới chức y tế Pháp đã cho rằng khẩu trang không cần thiết đối với những ai không bị bệnh.

Dẫu sao, theo Le Figaro, tại Quốc hội Pháp vào hôm qua, chính phủ đã bị các dân biểu chất vấn trên cách quản lý dịch Covid-19, trong đó có vấn đề để xẩy ra tình trạng khan hiếm khẩu trang.

Cảm Ơn giới y tá bác sĩ

Cũng chọn chủ đề dịch Covid-19, nhật báo Libération đã hô vang lời cảm ơn các nhân viên y tế Pháp đang ở trên tuyến đầu chống dịch. Hàng tựa đậm lớn viết bằng chữ in hoa "MERCI" trên trang nhất tờ báo, bên cạnh cận ảnh một nữ bác sĩ đeo khẩu trang, vẻ mặt đăm chiêu, đã nói lên lòng cảm ơn vô hạn của người Pháp trong mùa dịch bệnh khủng khiếp này.

Đối với Libération, cho dù tình hình đang ngày càng trở nên tồi tệ hơn, bất kể các điều kiện làm việc khắc nghiệt, toàn bộ guồng máy y tế đang chiến đấu, với ý thức trách nhiệm mẫu mực, để đối mặt với dịch bệnh do con virus corona gây ra.

Tờ báo đã dành 14 trang báo để ghi nhận những lời chứng, đặc biệt liên quan đến các khó khăn, nguy hiểm mà các nhân viên y tế đang gặp phải, cũng như những lời cám ơn, động viên của mọi giới đối với sự tận tâm của các bác sĩ, y tá.

Trong bài xã luận mang tựa đề "Lòng biết ơn - Gratitude", Libération đã nhắc lại một câu danh ngôn của thủ tướng Anh Churchill để cho rằng "Chưa bao giờ trong lịch sử y tế của đất nước, một số lượng người to lớn như thế lại mang nhiều ơn như thế đối với một nhóm nhỏ người như thế.

Câu nói của Churchill "Never so many owed so much to so few" - đưa ra trong thời Đệ nhị Thế chiến, để nói về công ơn của những phi công Hoàng Gia Anh - theo Libération, rất thích hợp trong hoàn cảnh hiện nay, khi mà mọi người đang lâm chiến với một con virus độc hại.

Lời chứng từ những người "trên tuyến đầu" chống dịch

Cũng vinh danh giới nhân viên y tế Pháp, nhật báo La Croix nêu bật sự kiện đây là những người đang đứng mũi chịu sào trong cuộc chiến chống Covid-19.

Ngay trang bìa, La Croix, chỉ chạy tít đơn giản "Trên tuyến đầu" bên trên ảnh chân dung một khuôn mặt phụ nữ đeo khẩu trang, đầu trùm một cái mũ y tế mầu xanh, hai bàn tay đeo găng xanh đang đưa lên chỉnh một cặp kính bảo hộ màu trắng.

Nhật báo công giáo Pháp đã dành diễn đàn của mình cho những người trong ngành y tế Pháp, hiện đang huy động toàn lực để đối phó với dịch Covid-19.

La Croix cũng không quên nhắc lại rằng tình trạng khan hiếm khẩu trang tại Pháp đang làm cho giới bác sĩ và y tá lo ngại.

Nguy cơ kinh tế bị tê liệt vì Covid-19

Tờ báo kinh tế Pháp ghi nhận là tổng thống Pháp Macron đã hô hào động viên cả nước nỗ lực duy trì các hoạt động. Les Echos đặc biệt chú ý đến những mối lo ngại của bộ Kinh tế Pháp trước ba dấu hiệu : Khó khăn và căng thẳng nẩy sinh trong ngành xây dựng và đóng gói, sự tụt giảm của mức tiêu thụ điện và sự sụp đổ của lãnh vực việc làm theo thời vụ.

Les Echos cũng ghi nhận một trong những cách đối phó : Đó là sẽ quy định một khoản tiền thưởng cho những ai chịu đi làm trong mùa dịch.

Nguy cơ kinh tế Pháp bị tê liệt còn gia tăng trong bối cảnh lệnh hạn chế đi lại và tụ tập để ngăn dịch sẽ được kéo dài.

Trọng Nghĩa

Covid-19 : Trung Quốc giảm tốc đột ngột, có thể mất vị thế ‘công xưởng thế giới’

Dịch virus corona chủng mới làm kinh tế Trung Quốc đột ngột giảm tốc, dẫn đến việc nhiều doanh nghiệp phải giảm lương, sa thải người lao động, thậm chí phải đóng cửa.

Môt công nhân Trung Quốc làm việc trong mùa dịch Covid-19, Hàng Châu, Chiết Giang, 2/3/2020

Một số chuyện gia kinh tế có uy tín ở tầm quốc tế nhận định rằng dịch Covid-19 sẽ chấm dứt vai trò của Trung Quốc là nhà chế tạo hàng đầu của thế giới. Tuy nhiên, chọn nước nào thay thế Trung Quốc có thể là điều khó khăn, theo các chuyên gia.

Covid-19 đã làm hơn 94.000 người nhiễm bệnh với hơn 3.200 người thiệt mạng, chủ yếu ở Trung Quốc.

Kinh tế Trung Quốc "co lại" lần đầu trong hơn 40 năm

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo tăng trưởng của Trung Quốc trong năm 2020 là dưới 5,6% vì dịch virus corona chủng mới lây lan trên toàn cầu, Giám đốc Điều hành IMF Kristalina Georgieva nói hôm 4/3 trong cuộc họp báo chung của IMF và Ngân hàng Thế giới (WB).

"Bản thân chính quyền Trung Quốc đang nhận thấy rằng tăng trưởng năm nay sẽ thấp hơn", bà Kristalina Georgieva nói.

Cũng hôm 4/3, Trung Quốc đón nhận một tin xấu và gây sốc. Tập đoàn truyền thông Caixin của nước này cho biết Chỉ số Quản lý Sức mua (PMI) trong lĩnh vực dịch vụ giảm còn 26,5 trong tháng 2 từ mức 51,8 của tháng 1, là mức thấp nhất kể từ khi Caixin thực hiện khảo sát từ năm 2005. Khi chỉ số thấp hơn 50, điều đó báo hiệu về suy giảm kinh tế, thay vì tăng trưởng.

"Kinh tế Trung Quốc quả thực đang ở trên một con đường rất xấu", Kid Juckes, chiến lược gia của hãng dịch vụ tài chính Societe Generale nói.

Các khảo sát riêng lẫn các khảo sát chính thức mới được công bố cho thấy hoạt động kinh tế ở Trung Quốc đã giảm mạnh về mọi mặt trong tháng 2, khi các công ty chật vật mở cửa trở lại.

Tính đến cuối tháng 2, chỉ có 30% các doanh nghiệp nhỏ và vừa trở lại hoạt động bình thường, theo khảo sát của Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc.

Dịch Covid-19 có thể làm cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới bị "co lại" lần đầu tiên kể từ thời những năm 1970.

Ông Larry Hu, kinh tế gia trưởng chuyên trách về Trung Quốc thuộc Tập đoàn Macquarie, viết trong một báo cáo rằng sau khi các dữ liệu chính thức được công bố hồi cuối tháng 2, có thể dự báo là tăng trưởng trong quý I của Trung Quốc sẽ thấp hơn 4%, giảm từ mức 6% của quý IV năm 2019.

"Thậm chí có thể là chính phủ Trung Quốc sẽ ghi nhận tăng trưởng bị âm trong quý I, lần đầu tiên bị như vậy kể từ khi kết thúc Cách mạng Văn hóa", ông Larry Hu nói thêm.

Một báo cáo của Viện Đông Á thuộc Đại học Quốc gia Singapore, đưa ra con số bi quan hơn, theo đó, Trung Quốc có thể ghi nhận mức tăng trưởng âm 6,3% trong quý I năm nay so với quý I năm ngoái.

Ở bình diện rộng hơn, mức tăng trưởng của cả năm 2020 được dự báo sẽ thấp hơn con số 5,6% mà Bắc Kinh đặt mục tiêu, theo báo cáo.

Một dự báo khác của ngân hàng ANZ, Australia, nói hôm 2/3 rằng GDP của Trung Quốc sẽ giảm còn 4,1% trong năm nay.

Kinh tế Trung Quốc "co lại" 1,6%, hay còn gọi là tăng trưởng âm, vào năm 1976, khi lãnh tụ Đảng Cộng sản Mao Trạch Đông qua đời và cũng chấm dứt một thập kỷ xáo trộn xã hội và chính trị.

Kể từ đó, Trung Quốc phát triển bùng nổ nhờ cải cách, với mức tăng trưởng trung bình 9,4%/năm trong giai đoạn 1978-2018.

Một nhà máy chế tạo cần cẩu ở Trung Quốc để xuất đi Mỹ và Myanmar

Mỹ, các nước rời khỏi Trung Quốc

Dịch virus corona chủng mới tác động đến kinh tế Trung Quốc mạnh hơn so với những gì được tiên liệu, và nhiều khả năng sẽ chấm dứt việc nước này trong gần 30 năm qua đóng vai trò là nhà chế tạo hàng đầu của thế giới.

"Mô hình sử dụng Trung Quốc làm một trung tâm đã chết trong tuần này", ông Vladimir Signorelli, lãnh đạo hãng nghiên cứu về đầu tư vĩ mô Bretton Woods Research, nói.

Trên trang Barron’s, chuyên tư vấn về đầu tư thuộc hãng Dow Jones, ông Shehzad H. Qazi, giám đốc điều hành China Beige Book (Sách Be Trung Quốc), viết rằng điều đáng sợ nhất trong cuộc khủng hoảng dịch hiện nay không phải là thiệt hại kinh tế ngắn hạn ở Trung Quốc, mà là sự gián đoạn tiềm tàng về dài hạn đối với các chuỗi cung.

Theo ông Qazi, các hãng ô tô và nhà máy hóa chất đóng cửa nhiều hơn cả. Các nhân viên ngành IT chưa quay trở lại làm việc ở hầu hết các hãng tính đến tuần trước. Các công ty vận tải và hậu cần có tỉ lệ đóng cửa cao hơn mức trung bình toàn quốc.

"Sự gián đoạn nghiêm trọng này sẽ có tác động lan tỏa đến các chuỗi cung của ngành ô tô, điện tử và dược phẩm trong nhiều tháng tới", ông Qazi viết.

Nhờ dịch Covid-19, nhiều công ty Mỹ nhận ra sự lệ thuộc của họ vào Trung Quốc và họ đang tìm cách thay đổi.

Mặt khác, các chuyên gia cũng chỉ ra rằng những thập niên mà Trung Quốc là công xưởng của thế giới với chi phí thấp đang sắp chấm dứt.

Khi mức lương của người Trung Quốc tăng lên và các quy định về môi trường chặt chẽ hơn, các công ty Mỹ và nước ngoài dần dần xem xét các địa điểm khác để thay thế Trung Quốc.

Cuộc thương chiến do Tổng thống Mỹ Donald Trump phát động đang đẩy nhanh thêm việc tìm kiếm này.

Nếu Tổng thống Trump được tái cử, điều đó sẽ làm tăng tốc hơn nữa tiến trình này vì các công ty sẽ lo lắng về nguy cơ thỏa thuận thương mại giai đoạn 2 giữa Mỹ và Trung Quốc có thể trục trặc.

Một khảo sát của ngân hàng Bank of America với hơn 3.000 công ty cho thấy các hãng thuộc 10 trong số 12 ngành công nghiệp, bao gồm cả bán dẫn, ô tô và thiết bị y tế, đã chuyển hoặc có kể hoạch chuyển ít nhất là một phần chuỗi cung của họ khỏi các địa điểm hiện nay ở Trung Quốc.

Giới kinh doanh chưa hết lo ngại rằng Mỹ, Trung Quốc sẽ gặp khó khăn về thỏa thuận thương mại giai đoạn 2

Nước nào thay thế Trung Quốc ?

Trung Quốc có hệ thống hậu cần-kho vận hoàn chỉnh hơn nhiều nước. Ít nước lớn nào có mức thuế như của Trung Quốc. Brazil không so được, Ấn Độ có thể so về thuế nhưng hậu cần-kho vận rất tệ. Vì vậy, nước nào thay thế được Trung Quốc là câu hỏi gây nhức đầu cho không ít công ty.

Ở thời điểm hiện nay, một số chuyên gia cho rằng Nam Á và Mexico sẽ là những nơi được hưởng lợi nhiều nhất.

Riêng đối với các doanh nghiệp Mỹ, Mexico đang nổi lên là sự lựa chọn hàng đầu. Là nước láng giềng có chi phí thấp duy nhất của Mỹ và cũng có hiệp định thương mại tự do với Mỹ, Mexico được cho là đang ở vào vị trí tốt nhất để tận dụng mâu thuẫn địa chính trị dài hạn giữa Mỹ và Trung Quốc.

"Chúng tôi ước tính lượng đầu tư nước ngoài trực tiếp (FDI) chuyển hướng sang Mexico từ Mỹ, Trung Quốc và châu Âu là từ 12 đến 19 tỉ đô la/năm", ông Sebastian Miralles, cổ đông nắm quyền điều hành tại hãng Tempest Capital ở thủ đô của Mexico nói.

"Sau giai đoạn lấy đà, tác động lan tỏa của FDI trong ngành chế tạo có thể làm tăng trưởng GDP của Mexico đạt 4,7%/năm", ông nói.

Tổng thống Mexico muốn thu hút các công việc cần sức lao động đến nước ông, trong khi đó, Tổng thống Trump cũng muốn thấy như vậy, nhất là khi điều này giúp giảm di dân Trung Mỹ tìm cách đi vào Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, bên cạnh các thuận lợi, vấn đề an ninh ở Mexico là trở ngại lớn đối với các nhà đầu tư nước ngoài khi họ phải lo lắng về nạn bắt cóc, băng đảng ma túy và chi phí tốn kém để bảo vệ cá nhân.

Chỉ cần Mexico an toàn bằng một nửa của Trung Quốc, điều đó cũng tăng điểm cho nền kinh tế Mexico rất nhiều. Nếu an toàn bằng Trung Quốc, Mexico sẽ là đất nước tốt nhất ở vùng Mỹ La tinh.

Theo Forbs, Wall Street Journal, CNN, CNBC, Los Angeles Times, South China Morning Post, Financial Post

Nguồn : VOA, 05/03/2020

Bắc Kinh đang thúc đẩy những câu chuyện về sự kiên trì, nhưng nhiều người trẻ đang công khai đặt câu hỏi về thông điệp của Đảng cộng sản.

Nhân viên y tế kiệt sức với khuôn mặt hằn vết đeo kính bảo hộ và đeo khẩu trang phẫu thuật hàng giờ. Những phụ nữ cạo trọc đầu để cống hiến. Những người về hưu quyên góp tiền tiết kiệm cho chính phủ.

Tranh của họa sĩ Jialun Deng - Ảnh minh họa

Bắc Kinh đang khai thác vở kịch tuyên truyền cũ khi chống lại dịch bệnh corona không ngừng nghỉ, thách thức lớn nhất đối với tính hợp pháp của họ qua nhiều thập kỷ. Truyền thông nhà nước phát đi những hình ảnh và câu chuyện về sự đoàn kết và hy sinh nhằm mục đích đoàn kết nhân dân. Thậm chí còn tạo các linh vật hoạt hình có tên Jiangshan Jiao và Hongqi Man, các nhân vật có ý nghĩa khuấy động lòng yêu nước trong giới trẻ trong cuộc khủng hoảng.

Vấn đề đối với các nhà lãnh đạo Trung Quốc là lần này các chiêu thức này không có kết quả.

Trên mạng, mọi người công khai chỉ trích báo chí nhà nước. Người dân lên án gay gắt những câu chuyện về sự hy sinh cá nhân khi nhân viên y tế tuyến đầu vẫn thiếu những vật dụng cơ bản như mặt nạ. Họ nhạo báng Jiang Sơn Jiao và Hongqi Man. Họ đã dè bỉu những hình ảnh của những người phụ nữ với đầu cạo trọc, đặt nghi vấn liệu những người phụ nữ có bị áp lực để cạo đầu không và tại sao đàn ông lại không làm vậy.

Một bài đăng có tiêu đề "Báo chí nên ngưng biến đám ma thành đám cưới".

Daisy Zhao, 23 tuổi, người Bắc Kinh, cho biết cô từng tin tưởng báo chí chính thống. Bây giờ cô căm giận báo chí đã buộc tội tám nhân viên y tế đưa tin đồn khi họ từng cố cảnh báo về mối đe dọa của vi rút Vũ Hán. Hình ảnh và video về khiển trách họ công khai đã được chia sẻ rộng rãi trên mạng.

"Các phương tiện truyền thông chính thức đã mất uy tín rất nhiều," Cô nói.

Mất uy tín

Bộ máy tuyên truyền của Trung Quốc với những hoạt động ngày càng tinh vi đã giúp Đảng Cộng sản nắm quyền trong nhiều thập kỷ, hiện đang đối mặt với một trong những thách thức lớn nhất.

Nhà cầm quyền đã chậm trễ trong việc công bố mối đe dọa của vi rút corona và ra tay đàn áp những người cố gắng cảnh báo dư luận. Khi làm như vậy, nhà cầm quyền đã làm suy yếu thỏa thuận ngầm với người dân khi người dân đã đánh đổi các quyền cá nhân để đổi lấy những lời hứa hẹn về an ninh.

Để chế ngự sự phẫn nộ của công chúng, Bắc Kinh quyết tâm tạo dựng một môi trường dư luận màu hồng. Nhà cầm quyền đã cử hàng trăm nhà báo được nhà nước đến Vũ Hán và nhiều nơi khác để dựng nên những câu chuyện thương tâm về các bác sĩ và y tá tuyến đầu cũng như sự ủng hộ của quần chúng.

Bộ máy tuyên truyền của Trung Quốc đã đối mặt với những thách thức lớn lao trong thực tế. Người dân Trung Quốc nhìn thấy hình ảnh một phụ nữ trẻ đang khóc than – Mẹ! Mẹ ơi! khi mẹ cô bị bắt đem đi. Họ đã nhìn thấy một người phụ nữ đập một chiếc chiêng tự chế từ ban công của mình để cầu xin được đưa vô nhập viện. Họ đã nhìn thấy một y tá kiệt sức gục xuống và gào thét.

Và tất cả họ đã nhìn thấy khuôn mặt của Lý Văn Lượng, người bác sĩ đã cố cảnh báo về vi rút đã cướp đi sinh mạng của anh.

Cuộc khủng hoảng đã là nhiều người sáng mắt ra, đặc biệt là giới trẻ khi chứng kiến những khía cạnh đáng lo ngại dưới chế độ độc tài. Việc bịt miệng những người như bác sĩ Lý Văn Lượng đã cho người dân thấy sự nguy hiểm của chính sách hạn chế quyền tự do ngôn luận. Từ những yêu cầu đau khổ được các bệnh nhân cũng như bệnh viện phát tán trên mạng hòng mong chính quyền giúp đỡ, người dân đã nhìn thấu mặt nạ của một chính phủ tự xưng vô lượng vô biên.

Gỡ gạc  không xong

Bắc Kinh đang làm mọi thứ có thể để lấy lại điểm son của chế độ. Truyền thông quốc doanh liên tục cung cấp thông tin về việc 41 người dân quyên góp tiền giấu mặt, hay nhân viên cấp cứu làm việc ngay sau khi thân mẫu qua đời, một phụ nữ mới sinh cũng tham gia đội quân chữa bệnh. Tất cả các câu chuyện đều na ná nhau.

Có những chuyện không thể tin được như hai đứa con sinh đôi của một y tá vừa mới được sinh ra đã hỏi cha đâu, hay một người chồng sống đời thực vật từ năm 2014 lại có thể mỉm cười mỗi khi tên vợ được nhắc tới vì hi sinh tham gia chống dịch bệnh.

Dù người dân ngưỡng phục các nhân viên y tế nhưng truyền thông quốc doanh đã không đề cập đến chuyện thiếu đồ bảo hộ hay 3.000 nhân viên y tế đã bị nhiễm bệnh.

Có người viết trên mạng Weibo rằng: " Hi sinh của họ là đáng ghi nhớ. Nhưng cần bảo đảm là bi kịch không lặp lại và đừng tung hô cái gọi là ‘hi sinh là vinh quan’".

Người viết bài " Đám ma thành đám cưới", Deng Xueping, cho biết chỉ phát đi hình ảnh một bệnh nhân vui vẻ mà che giấu sự khổ đau của tất cả mọi người khác thì chẳng có gì là thông tin đúng đắn về tình trạng đại dịch.

Người dân cũng phẫn nộ đối với thông tin nhà nước về một nữ nhân viên y tế cạo đầu ở tỉnh Cam Túc khi đang trên đường đến tỉnh Hồ Bắc, có người còn khóc.

Điều đó đặt ra câu hỏi trên mạng xã hội về việc phụ nữ có bị áp lực phải cạo trọc đầu hay không và tại sao đàn ông lại không làm vậy. Bệnh viện tỉnh Cam Túc trả lời rằng những họ tự nguyện làm điều đó.

Thất bại lớn nhất cho bộ máy tuyên truyền của đảng xảy ra vào tuần trước khi Đoàn Thanh niên Cộng sản công bố Jiang Sơn Jiao và Hongqi Man – hai hình tượng hoạt hình trong trang phục truyền thống của Trung Quốc. Tên của họ – "Giang Sơn" mang ý nghĩa là quốc gia Trung Quốc và "Mạnh Hồng" tượng trưng cho lá cờ đỏ của đảng – được lấy từ một bài thơ của Chủ tịch Mao Trạch Đông.

"Hãy cổ vũ cho các thần tượng của đoàn thanh niên" – Bộ máy tuyên truyền thúc dục quần chúng.

Người dân đã không cỗ vũ! Đoàn Thanh niên cộng sản đã phải xóa các bài đăng sau khi bị phê bình là tổ chức đảng đã tìm cách biến mối quan hệ giữa đất nước và công dân thành mối quan hệ thần tượng giải trí và giới hâm mộ. Một nhận xét trên mạng "Tôi là công dân không phải người hâm mộ" – đã nhận được hơn 50.000 lượt thích.

Phản ứng ngược này có thể đã thể hiện một thái độ mới của thế hệ trẻ đối với nhà cầm quyền.

Stephanie Xia, 26 tuổi, sống ở Thượng Hải cho biết trong tháng vừa qua, nhiều người trẻ đã đọc rất nhiều thông tin trực tiếp và các báo cáo chuyên sâu về dịch bệnh trên internet và cô nói "họ vừa tức giận vừa bối rối vì những gì họ tìm hiểu được".

Cô Xia cũng cho biết thêm là có khoảng cách giữa việc giới trẻ ra sao với việc nhà cầm quyền tin rằng giới trẻ là như thế.

Cò mồi

Mặc cho sự hoài nghi của quần chúng ngày càng tăng, đảng và nhà nước vẫn nhận được sự hỗ trợ rộng rãi. Trong khi đa số là những người già chỉ dựa vào truyền thông quốc doanh, đảng vẫn dựa vào sự ủng hộ của những người trẻ tuổi như Lu Yingxin.

Cô Lu cho biết cô rất cảm động trước những tường thuật về sự hy sinh của các nhân viên y tế tuyến đầu và những thường dân quyên góp tiền cho Vũ Hán. Cô đau buồn với cái chết của bác sỹ Lý Văn Lượng và không vui với việc công an cáo buộc bác sỹ tung tin đồn.

Tuy nhiên, cô vẫn không thất vọng với chính phủ và cô viện lý do rằng nhà nước có quá nhiều thứ để đối phó. Cô nói – "Ngay cả khi tôi nói rằng tôi không tin vào chính phủ, thì tôi có thể làm gì ? Có lẽ tôi chẳng làm được gì".

Chẳng có cách nào để đánh giá tình cảm của công chúng ở Trung Quốc. Nhưng thái độ của cô Lu có lẽ là một thái độ phổ biến và là thái độ mà đảng và nhà nước Trung Quốc muốn nuôi dưỡng.

Để đạt được điều đó, Bắc Kinh đã tăng cường kiểm duyệt internet trong vài tuần qua. Tài khoản truyền thông xã hội đã bị xóa hoặc bị đình chỉ. Bắt đầu từ thứ bảy, các mạng trực tuyến sẽ phải tuân theo các quy định mới với các giới hạn thậm chí chắc chắn còn chặt chẽ hơn.

Không được phép quên

Một số người thuộc thế hệ lón tuổi lo ngại rằng dịch bệnh sẽ bị lãng quên giống như nhiều thảm kịch khác ở Trung Quốc.

Nhà văn Yan Lianke đã nói trong một buổi thuyết giảng tại Đại học Khoa học và Kỹ Thuật Hồng Kông nói: "Nếu chúng ta không thể trở thành một người báo tin như Lý Văn Lượng, thì hãy là người biết lắng nghe".

Ông nói: "Nếu chúng ta không thể nói lớn thì hãy nói nhỏ, nếu chúng ta không thể nói nhỏ thì hãy im lặng nhưng phải nhớ và phải giữ gìn ký ức… Hãy trở thành một người có những mộ huyệt trong tim".

Trong nỗ lực xây dựng ký ức tập thể, hàng ngàn thanh niên đang xây dựng kho lưu trữ kỹ thuật số các bài đăng, video và câu chuyện truyền thông trực tuyến về dịch bệnh đã hoặc sẽ có khả năng xóa và họ đã đăng những bài báo, video này lên internet ngoài Trung Quốc.

Một số người trẻ đã có "những ngôi mộ trong tim" và họ muốn những người trẻ khác cũng làm như họ.

Cô Zhao, người Bắc Kinh, cho biết sau khi chứng kiến các cuộc thảo luận trực tuyến trái ngược trong thời gian bệnh dịch bùng phát, cô đã quyết định theo đuổi nghề giáo. "Hãy quan tâm về thế giới và con người trong đó".

Cô Xia, người có tài khoản Weibo đã bị đình chỉ 30 ngày vì các bài đăng liên quan đến dịch bệnh, cho biết cô quyết tâm lên tiếng cho dù kiểm duyệt có chặt chẽ đến đâu để thế hệ tiếp theo có thể nhớ đến những gì đã xảy ra. Và cô viết – "Can đảm tới đâu thì nói hết ra tới đó. Rốt cuộc thì có nói vẫn tốt hơn là không nói gì".

Li Yuan

Nguyên tác : Coronavirus Weakens China’s Powerful Propaganda Machine, The New York Times, 26/02/2020

Diễm My dịch

Nguồn : VNTB, 28/02/2019

Phương Tây vẫn chưa nắm bắt được động cơ thật sự trong việc Trung Quốc luôn sẵn sàng tham gia vào các phòng thí nghiệm vi sinh học P4, nơi nghiên cứu các virus gây chết người hàng đầu thế giới. Giờ đây đại dịch corona mới đã xảy ra ở Vũ Hán, ngay bên ngoài phòng thí nghiệm virus học cơ bản P4 của Trung Quốc.

Có phải Trung Quốc đã lên kế hoạch tiêu diệt Hoa Kỳ bằng vũ khí sinh học ?

Trong một bài diễn thuyết bí mật dành cho cán bộ cấp cao của Đảng cộng sản Trung Quốc gần hai thập kỷ về trước, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc, Tướng Trì Hạo Điền đã diễn giải về một kế hoạch dài hạn để đảm bảo sự phục hưng cho đất nước Trung Quốc.

Ông nói có ba vấn đề quan trọng cần phải nắm bắt. Đầu tiên là vấn đề về không gian sống vì Trung Quốc đang quá tải dân số trầm trọng và môi trường của Trung Quốc đang trở nên tồi tệ. Do đó, vấn đề thứ hai là Đảng cộng sản phải dạy người dân "ra nước ngoài". Ở đây, ông Trì ám chỉ việc chinh phục những vùng đất mới, nơi có thể xây dựng một "Trung Quốc thứ hai" bằng "chế độ thuộc địa". Từ vấn đề này nảy sinh vấn đề quan trọng thứ ba : "vấn đề Hoa Kỳ".

Ông Trì cảnh báo : "Có vẻ như điều này gây sốc, nhưng logic thực sự rất đơn giản... Trung Quốc mâu thuẫn về cơ bản với lợi ích chiến lược của phương Tây". Do đó, Hoa Kỳ sẽ không bao giờ cho phép Trung Quốc chiếm các nước khác để xây dựng Trung Quốc thứ hai. Hoa Kỳ sẽ cản trở Trung Quốc.

Ông Trì lý giải vấn đề như sau : Liệu Hoa Kỳ có cho phép chúng ta chiếm lĩnh các không gian sống mới hay không ? Trước hết, nếu Hoa Kỳ kiên quyết ngăn chặn, chúng ta khó có thể làm được gì đáng kể đối với Đài Loan, Việt Nam, Ấn Độ hoặc thậm chí Nhật Bản. Như vậy chúng ta có thể có thêm bao nhiêu không gian sống ? Không đáng kể ! Chỉ có các quốc gia như Hoa Kỳ, Canada và Úc mới có những vùng đất rộng lớn để đáp ứng nhu cầu thuộc địa to lớn của chúng ta".

"Chúng ta không ngu ngốc đến mức muốn bỏ mạng cùng với Hoa Kỳ bằng cách sử dụng vũ khí hạt nhân", tướng Trì nói. "Chỉ bằng cách sử dụng vũ khí không phá hủy mà lại có thể giết chết nhiều người, chúng ta mới có thể "dọn sạch" Hoa Kỳ cho Trung Quốc".

Đó chính là vũ khí sinh học.

"Tất nhiên, chúng ta đã không chậm trễ. Trong những năm qua, chúng ta đã nắm bắt cơ hội chế tạo vũ khí loại này".

Đảng cộng sản Trung Quốc coi vũ khí sinh học là vũ khí quan trọng nhất để hoàn thành mục tiêu chiếm lĩnh Hoa Kỳ". Ông Trì đánh giá việc nguyên tổng bí thư Đặng Tiểu Bình đã đặt vũ khí sinh học lên trên các loại vũ khí khác của Trung Quốc : "Đồng chí Đặng Tiểu Bình vẫn đang đồng hành cùng chúng ta. Ban Chấp hành Trung ương Đảng có đủ khả năng để đưa ra quyết định đúng đắn là không phát triển các tàu sân bay. Thay vào đó, chúng ta sẽ tập trung phát triển loại vũ khí giết người có thể giết sạch đông đảo dân chúng của kẻ thù".

Điều này có vẻ khó tin, nhưng ông Trì tự coi mình là một người cộng sản "nhân đạo", và do đó thừa nhận những cảm xúc cá nhân lẫn lộn về vấn đề này : "Đôi khi tôi nghĩ điều này thật tàn nhẫn nhưng bởi vì Trung Quốc và Hoa Kỳ là kẻ thù của nhau".

Rốt cuộc, ông lưu ý, Hoa Kỳ đã giúp Trung Quốc trong Thế chiến II. Người Trung Hoa vẫn nhớ rằng Hoa Kỳ đã chống lại chủ nghĩa đế quốc Nhật Bản. Nhưng những vấn đề đó giờ không còn quan trọng nữa.

"Về lâu dài, mối quan hệ Trung - Mỹ là một cuộc đấu tranh sinh tử". Chúng ta phải thừa nhận tình hình bi thảm này.

Ông Trì nói : "Chúng ta không được quên rằng lịch sử nền văn minh của chúng ta nhiều lần đã dạy cho chúng ta bài học rằng một núi không thể có hai hổ".

Theo ông Trì, vấn đề quá tải dân số và ô nhiễm môi trường cuối cùng sẽ dẫn đến sự sụp đổ xã hội và nội chiến. Theo ông ước tính, nếu cuộc sụp đổ xảy ra sẽ có "hơn 800 triệu" người Trung Quốc bị chết. Do đó, Đảng cộng sản Trung Quốc không có lựa chọn khác cho chính sách của mình.

Hoặc là vũ khí sinh học sẽ "giết sạch" đất nước Hoa Kỳ, hoặc là Trung Quốc sẽ phải hứng chịu một thảm họa trên toàn quốc gia.

"Chúng ta phải chuẩn bị hai kịch bản. Nếu chúng ta thành công trong một cuộc tấn công bất ngờ bằng vũ khí sinh học chống lại Hoa Kỳ, người Trung Hoa sẽ có thể chỉ bị tổn thất ở mức độ tối thiểu. Tuy nhiên, nếu cuộc tấn công thất bại và Hoa Kỳ trả đũa bằng vũ khí hạt nhân, thì có thể xảy ra thảm họa và hơn một nửa dân số Trung Quốc sẽ thiệt mạng. Đó là lý do tại sao chúng ta cần phải sẵn sàng với các hệ thống phòng không để bảo vệ các thành phố lớn và vừa của chúng ta".

Diễn thuyết của ông Trì đã cung cấp chiếc chìa khóa để tìm hiểu về chiến lược phát triển của Trung Quốc.

"Sự phát triển kinh tế của chúng ta tất cả đều là để chuẩn bị cho các nhu cầu chiến tranh !" - ông Trì nói.

Nó không phải là để cải thiện cuộc sống trước mắt của dân chúng Trung Hoa. Nó không phải là để xây dựng một xã hội tư bản định hướng tiêu dùng. Ông Trì cho biết : "Trước truyền thông, chúng tôi vẫn nhấn mạnh việc phát triển kinh tế là chính, nhưng trên thực tế, phát triển kinh tế là để phục vụ chiến tranh !".

Và mối quan tâm lớn của Trung Quốc đối với khoa học sinh học cũng là để phục vụ chiến tranh.

Phát triển Virus thành vũ khí

Phương Tây vẫn chưa nắm bắt được động cơ cơ bản để Trung Quốc sẵn sàng tham gia vào phòng thí nghiệm vi sinh học P4 của phương Tây, nơi nghiên cứu các vi khuẩn gây chết người của thế giới (đó là các phòng thí nghiệm nghiên cứu mầm bệnh gây chết người cấp độ an toàn sinh học cấp 4). Đó chính là chủng coronavirus mới, nguyên nhân gây ra đại dịch ở Vũ Hán, một thành phố thuộc miền Trung của Trung Quốc, nằm ngay bên ngoài phòng thí nghiệm virus học P4 (chuyên về virus gây chết người).

Năm 2003, không lâu sau buổi diễn thuyết, ông Trì từ chức bộ trưởng quốc phòng. Vào năm này cũng bùng phát dịch SARS (coronavirus) tại Trung Quốc. Cũng vào năm này, Bắc Kinh quyết định xây dựng phòng thí nghiệm virus học Vũ Hán P4. Suy ngẫm về bài diễn thuyết của ông Trì, liệu chủng coronavirus mới bùng phát ở Vũ Hán có phải là một tai nạn của việc chế tạo vũ khí sinh học tại phòng thí nghiệm đó không ?

Có hai yếu tố xác định của dữ liệu đáng được xem xét. Đầu tiên, vào năm 2008, một quan chức an ninh hàng đầu của Đài Loan nói với các nhà lập pháp rằng "Đài Loan có khả năng liên kết virus SARS với nghiên cứu được thực hiện tại các phòng thí nghiệm của Trung Quốc", theo báo Sydney Morning Herald.

Với cú đấm kinh tế của Trung Quốc và sự xâm nhập chính trị của các phương tiện truyền thông tiếng Hoa, Giám đốc Cục An ninh Quốc gia Tsai Chao-ming buộc phải rút lại tuyên bố của ông, không phải vì lý do "lỗi sơ sểnh". Liệu có phải ông Tsai bị ép phải rút lời tuyên bố cho dù đó là sự thật, vì không thể tiết lộ nguồn thông tin tình báo của mình bên trong đất nước Trung Quốc ?

Thứ hai, Trung Quốc đang bị cáo buộc trộm cắp công nghệ của phương Tây, bao gồm cả công nghệ trong các phòng thí nghiệm sinh học.

Trong một vụ việc mới xảy ra tại Winnipeg, Canada, nhà virus học nổi tiếng người Trung Quốc, Tiến sĩ Xiangguo Qiu, cùng với chồng và một số sinh viên đến từ Trung Quốc, đã bị thôi việc tại Phòng thí nghiệm Vi sinh Quốc gia Canada. Sở cảnh sát Hoàng gia Canada hiện đang điều tra về các hành vi "vi phạm chính sách" của bà Qiu, theo kênh thông tin CBC đưa tin. Bà Qiu được mời hợp tác với Phòng thí nghiệm an toàn sinh học quốc gia Vũ Hán thuộc Viện hàn lâm khoa học Trung Quốc với thời hạn 2 năm và mỗi năm tới làm việc hai lần. Một báo cáo của CBC sau đó đã bác bỏ tuyên bố rằng có bằng chứng về việc các nhà khoa học Trung Quốc đã đánh cắp Coronavirus từ phòng thí nghiệm.

Có rất nhiều thông tin chi tiết về vụ việc chưa được công bố. Tuy nhiên, mối liên kết giữa sự bùng phát dịch bệnh viêm phổi Vũ Hán và tham vọng của Trung Quốc về các vi khuẩn gây chết người là điều cần làm rõ.

Cần phải điều tra về dịch bệnh ở Vũ Hán. Người Trung Quốc có trách nhiệm minh bạch sự việc đối với thế giới. Nếu vô tội, các quan chức Trung Quốc không có gì phải che giấu. Nếu có tội, họ sẽ từ chối hợp tác

Mối quan ngại thực sự bây giờ là liệu phần còn lại của thế giới có đủ can đảm để yêu cầu tiến hành một cuộc điều tra thực sự và kỹ lưỡng hay không. Chúng ta không được sợ hãi đối với yêu cầu này và không được cho phép "lợi ích kinh tế" biến chúng ta thành nhút nhát và giả dối phủ nhận. Chúng ta cần một cuộc điều tra trung thực, và ngay bây giờ.

J.R. Nyquist

Nguyên tác : Coronavirus – China’s Secret Plan To Weaponize Viruses, Greatgameindia, 01/02/2020

Duy Nam phỏng dịch

Nguồn : ntdvn (NTD - New Tang Dynasty Tân Đường Nhân Việt Nam), The Epoch Times, 10/02/2020

J.R. Nyquist là một nhà bình luận của chuyên mục và là tác giả của các cuốn sách "Nguồn gốc của Thế chiến thứ tư", "Tên ngốc và Kẻ thù và Kẻ thù", và là đồng tác giả của cuốn "Các chiến thuật chiến tranh toàn cầu mới".

Quan điểm thể hiện trong bài viết này là ý kiến của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của The Epoch Times.

Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) đang phấn đấu trở thành lực lượng thống trị khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương bằng cách tăng cường sự kiểm soát của Trung Quốc đối với Đài Loan và các tranh chấp quốc tế ở Biển Đông.

Quân giải phóng nhân dân (PLA) Trung Quốc chuẩn bị cho một cuộc diễu hành quân sự năm 2017. China Daily via Reuters - Ảnh minh họa

Chính phủ Trung Quốc đang nỗ lực khiến cho quân đội nước này trở nên hùng mạnh, hiệu quả và tiến bộ hơn về công nghệ để trở thành lực lượng hàng đầu trong vòng 30 năm tới. Với ngân sách tăng vọt trong thập kỷ qua, PLA đã được xếp vào hàng ngũ các quân đội hàng đầu thế giới ở nhiều lĩnh vực, trong đó có trí tuệ nhân tạo và tên lửa đạn đạo chống hạm.

Các chuyên gia cảnh báo rằng sau khi được hiện đại hóa, quân đội Trung Quốc có thể trở nên quyết đoán hơn trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương bằng cách tăng cường sức ép đối với Đài Loan và tiếp tục quân sự hóa các đảo bị tranh chấp ở biển Hoa Đông và Biển Đông. Chính quyền Donald Trump tin rằng Trung Quốc là cường quốc đối đầu, cho dù theo lời các chuyên gia, PLA còn lâu mới có thể thách thức được Mỹ.

Quân đội Trung Quốc hiện đại khởi nguồn từ cuộc nội chiến (1927-1949) giữa lực lượng của Đảng Cộng sản Trung Quốc lực lượng Quốc dân đảng. Quân đội hoạt động theo kiểu du kích này phụ thuộc vào việc huy động đông đảo quần chúng Trung Quốc, và PLA vẫn giữ nguyên phần lớn cơ cấu tổ chức này trong nhiều thập kỷ sau đó để bảo vệ biên giới đất nước.

Thời điểm bước ngoặt rơi vào những năm 1990, khi Đảng Cộng sản Trung Quốc hai lần chứng kiến Mỹ phô trương sức mạnh quân sự trong phạm vi ảnh hưởng của họ : lần đầu trong Chiến tranh vùng Vịnh và lần sau trong cuộc khủng hoảng eo biển Đài Loan. Ấn tượng về độ tinh vi của các lực lượng Mỹ, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã thừa nhận rằng họ thiếu công nghệ để tiến hành một cuộc chiến tranh hiện đại và ngăn chặn các cường quốc bên ngoài can thiệp vào khu vực. Các quan chức đã nỗ lực bắt kịp các quân đội hàng đầu bằng cách tăng chi tiêu quốc phòng, đầu tư vào các loại vũ khí mới để tăng cường khả năng chống tiếp cận/ngăn chặn xâm nhập khu vực (2A/AD) và thiết lập các chương trình nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng của Trung Quốc.

Một sự thay đổi khác bắt đầu vào năm 2012, khi Chủ tịch Tập Cận Bình lên nắm quyền. Bảo vệ cái mà ông gọi là "Giấc mộng Trung Hoa", một tầm nhìn nhằm khôi phục vị thế cường quốc của Trung Quốc, Tập Cận Bình đã đi xa hơn những người tiền nhiệm trong việc thúc đẩy cải cách quân sự. Chủ tịch Quân ủy trung ương Tập Cận Bình cũng cam kết đến năm 2049 sẽ tạo ra một lực lượng đẳng cấp thế giới có thể thống trị khu vực Châu Á-Thái Bình Dương cũng như chiến đấu và chiến thắng trong các cuộc chiến tranh toàn cầu.

Cải cách các lực lượng quân sự

Tập Cận Bình đã tập trung thực hiện những thay đổi lớn về mặt cơ cấu. Những cải cách quan trọng nhất của ông bao gồm việc sáp nhập các vùng tác chiến, cắt giảm mạnh về nhân sự và cải thiện hợp tác dân sự-quân sự. Ông đang đẩy mạnh chuyển đổi PLA từ một lực lượng chủ yếu hoạt động trên đất liền thành một thế lực hùng mạnh trên biển.

Lục quân : Lục quân là lực lượng lớn nhất và từ lâu đã được xem là quan trọng nhất, nhưng ưu thế của lực lượng này đã suy giảm khi Bắc Kinh tìm cách phát triển một lực lượng chiến đấu tích hợp các năng lực hải quân và không quân hạng nhất. Theo Viện nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS), khi các lực lượng khác được mở rộng, Lục quân bị thu hẹp lại còn khoảng 975.000 binh sĩ. Các cải cách tập trung vào việc sắp xếp hợp lý hóa bộ máy chỉ huy cồng kềnh ; lập ra các đơn vị nhỏ hơn và tinh nhuệ hơn ; và trao quyền cho các chỉ huy cấp dưới. Lục quân cũng đang nâng cấp các loại vũ khí của mình. Chẳng hạn, xe tăng hạng nhẹ Type 15 của Lục quân đã đi vào hoạt động từ năm 2018 và cho phép lực lượng này can dự vào các khu vực vùng cao như Tây Tạng.

Hải quân : Hải quân đã được mở rộng với tốc độ đầy ấn tượng, trở thành lực lượng hải quân lớn nhất thế giới tính về số lượng tàu. Năm 2016, Hải quân Trung Quốc đã đưa 18 tàu vào hoạt động, trong khi đó Hải quân Mỹ mới chỉ có 5 tàu. Chất lượng tàu của PLA cũng đã được cải thiện : Theo ghi nhận của tổ chức RAND, hơn 70% hạm đội của PLA có thể được xếp vào loại hiện đại trong năm 2017, tăng so với mức dưới 50% trong năm 2010.

Các chuyên gia cho biết với quân số ước tính 250.000 binh sĩ đang tại ngũ, Hải quân Trung Quốc đã trở thành lực lượng chiếm ưu thế tại các vùng biển gần Trung Quốc và đang tiến hành nhiều hoạt động hơn ở những vùng biển xa hơn. Một trong những ưu tiên của Trung Quốc trong công cuộc hiện đại hóa quân sự là trang bị thêm tàu ngầm hạt nhân và tàu sân bay. Trung Quốc có hai tàu sân bay, trong khi đó Mỹ có 11 tàu. Tàu sân bay thứ ba của Trung Quốc đang được chế tạo trong nước và dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào năm 2022.

Không quân : Lực lượng không quân cũng đã phát triển với 395.000 binh lính tại ngũ trong năm 2018. Lực lượng này sở hữu các trang thiết bị tối tân, một số được cho là sao chép các mẫu thiết kế đánh cắp từ Mỹ, trong đó có các hệ thống cảnh báo và kiểm soát trên không, máy bay ném bom và các phương tiện bay không người lái. Lực lượng không quân cũng có một bộ sưu tập máy bay tàng hình, trong đó có các máy bay chiến đấu J-20. Năm 2015, tổ chức RAND ước tính rằng một nửa số máy bay chiến đấu và máy bay ném bom của Trung Quốc đều đã được hiện đại hóa.

Lực lượng tên lửa : Chịu trách nhiệm duy trì các tên lửa thông thường và tên lửa hạt nhân của Trung Quốc, lực lượng tên lửa được nâng cấp lên thành một lực lượng độc lập trong các đợt cải cách năm 2015. Lực lượng này có khoảng 120.000 binh sĩ đang tại ngũ. Trung Quốc đã từng bước bổ sung vào kho vũ khí hạt nhân của mình - ước tính có tới 290 đầu đạn hạt nhân vào năm 2019 - và hiện đại hóa các năng lực của lực lượng này, trong đó có việc phát triển các tên lửa đạn đạo chống hạm có thể nhắm mục tiêu vào các tàu chiến của Mỹ ở Tây Thái Bình Dương, như một phần trong chiến lược 2A/AD của họ. Các nguồn tin cho biết Trung Quốc là nước có nhiều tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo tầm trung nhất, những loại vũ khí mà cho đến gần đây Trung Quốc và Nga mới bị cấm sản xuất.

PLA cũng đang phát triển các tên lửa siêu thanh, có thể di chuyển nhanh hơn gấp nhiều lần so với vận tốc âm thanh và do đó khiến đối phương rất khó chống trả. Trong khi Nga là nước duy nhất đã triển khai tên lửa siêu thanh, tên lửa tầm trung DF-17 của Trung Quốc dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào năm 2020. Lầu Năm Góc cho rằng Mỹ có thể phải mất nhiều năm mới có được một vũ khí như vậy.

Lực lượng hỗ trợ chiến lược : Được thành lập trong giai đoạn cải cách năm 2015, Lực lượng hỗ trợ chiến lược quản lý các hoạt động tâm lý, chiến tranh điện tử và chiến tranh mạng của PLA, cùng nhiều nhiệm vụ công nghệ cao khác. Với quân số ước tính là 145.000 người, lực lượng này cũng phụ trách các hoạt động không gian của quân đội Trung Quốc, bao gồm cả các hoạt động sử dụng vệ tinh.

Mức chi tiêu quân sự của Trung Quốc

Bộ Tài chính Trung Quốc cho biết ngân sách quốc phòng năm 2019 của nước này là 177 tỷ USD ; tuy nhiên, ước tính của các nhà phân tích thường cao hơn những gì Bắc Kinh báo cáo. Ngân sách cấp cho PLA tăng vọt khi nền kinh tế Trung Quốc bùng nổ trong vài thập kỷ qua. Theo Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI), chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc đã tăng hơn 7 lần, từ 31 tỷ USD trong năm 1998 lên đến 239 tỷ USD trong năm 2018, biến Trung Quốc thành nước chi tiêu quân sự lớn thứ 2 thế giới sau Mỹ.

Tình trạng nền công nghiệp quốc phòng của Trung Quốc

Trong phần lớn chiều dài lịch sử, PLA phụ thuộc vào trang thiết bị quân sự nước ngoài, đặc biệt là từ Nga. Tuy nhiên, trong những thập kỷ gần đây, Chính phủ Trung Quốc đã đầu tư mạnh tay vào các công ty quốc phòng thuộc sở hữu nhà nước và tư nhân. Tập Cận Bình đã thúc đẩy việc giảm bớt các rào cản giữa hai nhóm công ty này, nhấn mạnh cái mà ông gọi là sự hợp nhất quân sự-dân sự. Nhiều công ty đã xây dựng quan hệ với các công ty và trường đại học nước ngoài nhằm học hỏi công nghệ và bí quyết cùng với các ứng dụng quân sự. Các chuyên gia cho rằng điều này đặc biệt hữu ích trong việc phát triển các năng lực tự động hóa và trí tuệ nhân tạo của PLA.

Phần lớn trang thiết bị của PLA hiện được sản xuất trong nước. Theo một báo cáo của SIPRI năm 2020, Trung Quốc được đánh giá là nhà sản xuất vũ khí lớn thứ hai thế giới, xếp sau Mỹ và đứng trước Nga. Phần lớn hàng hóa của Trung Quốc được xuất sang các nước đang phát triển, chẳng hạn như Pakistan. Trung Quốc vẫn nhập khẩu một số trang thiết bị chuyên dụng như động cơ phản lực, và bị cáo buộc sao chép các thiết kế của Nga, Mỹ và nhiều nước khác mà không được phép.

Quân đội đáp ứng các lợi ích quốc phòng và chính sách đối ngoại của Trung Quốc bằng cách nào ?

PLA là cánh tay vũ trang của Đảng Cộng sản Trung Quốc, và mục tiêu chính của PLA là bảo vệ sự lãnh đạo của đảng, điều mà họ lo sợ sẽ bị các nước đối địch, đặc biệt là Mỹ, làm cho suy yếu. PLA đóng một vai trò quan trọng trong việc đạt được mục tiêu của Tập Cận Bình là đưa Trung Quốc trở thành cường quốc thống trị khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, và mục tiêu chiến lược bao trùm của PLA là bảo vệ chủ quyền, an ninh và các lợi ích phát triển của Trung Quốc. Các ưu tiên hàng đầu của PLA là triển khai cơ sở hạ tầng quân sự tại các đảo tranh chấp ở Biển Đông, đặc biệt là quần đảo Senkaku/Điếu Ngư ; ngăn chặn Đài Loan giành độc lập ; và bảo vệ đường biên giới trên đất liền giữa Trung Quốc và 14 nước, trong đó có Ấn Độ và Triều Tiên. Tuy nhiên, PLA không chịu trách nhiệm về các vấn đề an ninh trong nước vốn thuộc về lực lượng Cảnh sát vũ trang nhân dân.

Một số chuyên gia cho rằng Đài Loan là chất xúc tác chính đối với công cuộc hiện đại hóa PLA. Đó là một hòn đảo tự trị nhiều thập kỷ qua, nhưng Bắc Kinh coi đó là một phần của Trung Quốc. Chính quyền Tập Cận Bình đã thi hành cách tiếp cận hung hăng, tuyên bố trong Sách Trắng quốc phòng năm 2019 rằng PLA sẽ quyết tâm đánh bại bất cứ ai cố gắng chia tách Đài Loan khỏi Trung Quốc. Mặc dù nhiều chuyên gia cho rằng Trung Quốc sẽ không sử dụng vũ lực đối với Đài Loan trong thời gian gần, nhưng nước này có thể sử dụng quân đội để chặn đứng các phong trào đòi độc lập và ngăn Mỹ can dự vào các cuộc xung đột trong tương lai.

Trung Quốc muốn triển khai sức mạnh quân sự trên toàn cầu ?

Nhiều nhà phân tích tin rằng Trung Quốc muốn trở thành cường quốc quân sự thống trị Châu Á-Thái Bình Dương, có khả năng ngăn chặn và đánh bại Mỹ trong một cuộc xung đột trong tương lai nếu cần. Tuy nhiên, chưa rõ liệu tham vọng cuối cùng của Trung Quốc có phải là triển khai sức mạnh trên toàn thế giới giống như Mỹ hiện nay hay không.

Trong Sách Trắng quốc phòng năm 2019, Chính phủ Trung Quốc nêu rõ họ sẽ không bao giờ đe dọa bất kỳ quốc gia nào khác hay tìm cách mở rộng phạm vi ảnh hưởng. Trung Quốc duy trì chính sách không sử dụng vũ khí hạt nhân để tấn công trước, không thành lập các liên minh quân sự và tuyên bố phản đối sự can thiệp vào công việc của các nước khác.

Joel Wuthnow, một chuyên gia về Trung Quốc thuộc Đại học quốc phòng Mỹ, phát biểu tại Hội đồng quan hệ đối ngoại (CFR) rằng ít nhất trong thời gian tới, PLA sẽ bận giải quyết các vấn đề trong nước. Ông cho rằng quân đội Trung Quốc còn lâu mới trở thành một lực lượng toàn cầu như quân đội Mỹ vì sự chú ý của họ chỉ giới hạn trong khu vực.

Tuy nhiên, khi các lợi ích kinh tế của Bắc Kinh đã mở rộng qua Trung Á và Châu Á - một phần trong sáng kiến "Vành đai và Con đường" - quân đội có thể ngày càng được yêu cầu hoạt động ở nước ngoài. Một số quan chức Mỹ, trong đó có Phó tổng thống Mike Pence, đã cảnh báo rằng dự án phát triển to lớn này cuối cùng có thể được sử dụng cho các mục đích quân sự. Tuy nhiên, Bắc Kinh tuyên bố điều này là sai sự thật, do hầu hết các dự án hiện đang được các công ty an ninh tư nhân của Trung Quốc bảo vệ.

Trung Quốc đã mở cửa căn cứ nước ngoài đầu tiên tại Djibouti vào năm 2017, cho dù đã cam kết trong Sách Trắng cách đây gần 2 thập kỷ là sẽ đóng cửa các căn cứ. Năm 2019, đã có nhiều báo cáo cho rằng Trung Quốc đang xây dựng một căn cứ khác ở Campuchia, nhưng các quan chức Trung Quốc đã bác bỏ điều này. Trung Quốc đang tiến hành ngày càng nhiều cuộc tập trận quân sự chung với các nước như Pakistan, Nga và các nước thành viên của Tổ chức hợp tác Thượng Hải (SCO). Tính đến năm 2019, 2.500 binh sĩ PLA đã tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc.

Các thách thức lớn đối với PLA

Thừa nhận trong Sách Trắng quốc phòng năm 2019 rằng PLA vẫn tụt hậu rất xa so với các quân đội hàng đầu thế giới, Chính phủ Trung Quốc tin rằng họ phải đầu tư hơn nữa vào các công nghệ mới và cải thiện hậu cần. Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cho rằng thách thức chính đối với quân đội là vấn đề nhân sự : PLA đã chật vật trong việc tuyển mộ, huấn luyện và duy trì một lực lượng chiến đấu chuyên nghiệp. Meia Nouwens đến từ IISS cho rằng kỹ năng là điều khó có thể đào tạo một cách nhanh chóng nhất do quân đội Trung Quốc có quy mô rất lớn.

Điều này phần nào xuất phát từ việc thiếu kinh nghiệm : PLA chưa từng tham gia một xung đột quân sự nào lớn trong 40 năm qua, kể từ khi lực lượng này xâm lược Việt Nam năm 1988. Bên cạnh đó, một số chuyên gia nhận thấy rằng các cải cách gần đây đã làm gia tăng sức ép và gây căng thẳng cho các binh sĩ.

Một thách thức khác là tình trạng tham nhũng và điều mà các nhà lãnh đạo Trung Quốc nhìn nhận là sự suy giảm lòng trung thành đối với Đảng Cộng sản Trung Quốc. Theo báo cáo của Bộ Quốc phòng Mỹ, trong 6 năm đầu cầm quyền, Tập Cận Bình đã giám sát việc xử phạt hơn 13.000 sĩ quan PLA, trong đó có 100 tướng lĩnh, vì đã đưa và nhận hối lộ như một phần trong chiến dịch chống tham nhũng mở rộng.

Phản ứng của các nước trước sự trỗi dậy của quân đội Trung Quốc

Quân đội Mỹ vẫn duy trì sự hiện diện mạnh mẽ ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương, với các căn cứ ở Úc, Guam, Nhật Bản, Singapore và Hàn Quốc. Tuy nhiên, khi quân đội Trung Quốc tiến gần vị thế ngang hàng với các lực lượng của Mỹ, thì Mỹ có thể sẽ gặp khó khăn hơn trong việc ngăn chặn sự quyết đoán của Trung Quốc. Chính quyền Trump ngày càng coi Bắc Kinh là kẻ thù, mô tả cả Bắc Kinh và Nga là các cường quốc theo chủ nghĩa xét lại với ý đồ cố gắng thay đổi trật tự quốc tế theo hướng có lợi cho họ. Thông qua chiến lược "Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và cởi mở", Mỹ đã tìm cách tăng cường các liên minh khu vực của họ, trong đó có liên minh với Nhật Bản và Hàn Quốc, bảo vệ quyền tự do đi lại trên biển, duy trì hòa bình và sự cai trị của pháp luật.

Các nước láng giềng của Trung Quốc cũng cần cảnh giác. Năm 2019, Bộ Quốc phòng Nhật Bản xác định Trung Quốc là mối đe dọa an ninh quốc gia lớn nhất của nước này. Tokyo có kế hoạch tăng cường chi tiêu quốc phòng và mua thêm vũ khí của Mỹ, và diễn giải lại hiến pháp theo đường lối hòa bình của họ để mở rộng phạm vi hoạt động của quân đội. Tuy nhiên, Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in cũng tìm cách tránh đối đầu và thậm chí còn tăng cường quan hệ với Bắc Kinh, trong một nỗ lực nhằm xoa dịu mối đe dọa từ Triều Tiên. Một đồng minh hiệp ước khác của Mỹ là Philippines cũng đã nghiêng về phía Bắc Kinh. Tổng thống Rodrigo Duterte đã nhiều lần đến thăm Trung Quốc, ký các hiệp định nhằm tăng cường hợp tác và thu hút các nhà đầu tư Trung Quốc. Tuy nhiên, căng thẳng giữa Manila và Bắc Kinh vẫn dai dẳng do các tuyên bố chủ quyền của hai nước ở Biển Đông. Các nước yêu sách khác ở Đông Nam Á như Việt Nam có ngân sách quốc phòng tương đối nhỏ và chưa thể điều phối các hoạt động quân sự chung thông qua Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

Đài Loan, vốn đã tăng cường mua sắm vũ khí của Mỹ trong đó có máy bay chiến đấu F-16, cho rằng Mỹ sẽ bảo vệ họ trong trường hợp bị Trung Quốc tấn công. Tuy nhiên, khi Trung Quốc tăng cường các năng lực quân sự, một số quan chức Đài Loan được cho là đã nghi ngờ liệu Mỹ có làm vậy hay không.

Mira Rapp-Hooper đến từ Hội đồng quan hệ đối ngoại (CFR) chỉ ra rằng nhiều chính phủ cũng đối mặt với thách thức tương tự là phải đối phó với nỗ lực hiện đại hóa quân sự của Trung Quốc trong khi vẫn duy trì quan hệ kinh tế chặt chẽ với Bắc Kinh. Bà cho biết : "Các nước này đang phải vật lộn với thực tế rằng Trung Quốc là đối tác thương mại gần gũi nhất và Mỹ là đồng minh quốc phòng gần gũi nhất của họ. Nhiều khả năng là các đồng minh của Mỹ sẽ ngả sang Trung Quốc nếu nghi ngờ khả năng bám trụ của Mỹ ở Thái Bình Dương".

Lindsay Maizland

Nguyên tác : China’s Modernizing Military, Council on Foreign Relations ; 05/02/2020

Minh Anh giới thiệu

Nguồn : Nghiên cứu Biển Đông, 26/02/2020

Lindsay Maizland là nhà bình luận về Châu Á của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR). Bài viết được đăng trên Hội đồng Quan hệ đối ngoại.