Ông Tập Cận Bình có một giấc mộng nhỏ. Giấc mộng lớn của ông, "Trung Quốc Mộng" là đưa nước Trung Quốc lên hàng cường quốc số một về kinh tế và quân sự. Giấc mộng nhỏ, ông từng nói rõ ràng, là có ngày nước của ông sẽ đứng ra tổ chức Túc Cầu Thế Giới (World Cup), hoặc đội tuyển Trung Quốc chiếm giải vô địch. "Em ơi nếu mộng (nhỏ) không thành thì sao ?", Tập Cận Bình phải ra tay cứu : Bài trừ tham nhũng !

Năm 2010 Công ty xây dựng Hằng Đại (Evergrande) đã mua đội banh thành phố Quảng Châu từ một công ty dược phẩm quốc doanh.

Lệnh ban ra ! Chủ tịch Hiệp hội Túc cầu Trung Quốc, kiêm phó thư ký đảng ủy, mới bị cất chức, tống giam để điều tra, sau khi đứng đầu từ năm 2019. Ngày 14/2, cơ quan thể thao của nhà nước cho biết ông Trần Tất Nguyên (陈戌源), từng làm phu bến tàu Thượng Hải, đã "vi phạm nghiêm trọng kỷ luật và luật pháp". Trong ngôn ngữ quen dùng của Đảng cộng sản Trung Quốc, đó là tội tham nhũng. Năm ngoái, huấn luyện viên trưởng tức ông bầu của đội banh toàn quốc đã bị vô tù vào tháng 11. Lý Thiết (李铁,Li Tie), 45 tuổi đã từng đấu cho Everton của Liverpool, nước Anh, khi còn tuổi 20. Tháng Giêng 2023, hai viên chức cao cấp của hội Túc cầu, kể cả tổng thư ký, cũng bị bắt.

Dân Trung Quốc không ngạc nhiên khi nghe tin các vụ bắt bớ trên ; có lẽ họ chỉ ngạc nhiên hỏi nhau tại sao đến bây giờ mới bắt. Nền Túc cầu Trung Quốc lẹt bẹt không sao ngóc đầu lên nổi trên sân banh thế giới. Trung Quốc đông dân nhất thế giới và kinh tế đứng hạng nhì chỉ thua Mỹ. Nhưng đội tuyển quốc gia chỉ được dự vòng chung kết World Cup đúng một lần, năm 2002, và bị loại ngay sau khi thua cả ba trận đấu mà không ghi được một bàn thắng nào. Nguyên nhân chính, ai cũng biết, chỉ vì nạn tham nhũng từ trên xuống dưới.

Bắt đầu từ cấp thấp nhất. Trẻ em muốn được chọn vào đội banh của trường, của làng, thị xã hay thành phố thì cha mẹ phải biết theo thủ tục đầu tiên : Tiền đâu ? Được tuyển vào học các trường có huấn luyện đá banh càng tốn tiền hơn. Việc tuyển chọn vào đội banh địa phương nào cũng vậy. Trong tất cả các chặng đường đó, tất nhiên con cháu các đảng viên được ưu đãi. Một chế độ như vậy không thể thắng giải World Cup !

Dân Trung Quốc biết hết. Ngày 17/6/2013, Đông Phương Vệ Báoở Nam Kinh tả cảnh các khán giả bao vây đội túc cầu toàn quốc, hô to : "Giải tán Quốc Túc !". Bữa đó, đội tuyển Trung Quốc thua đội Thái Lan ở vận động trường Hợp Phì, 5-1 trước 20.000 khán giả - sau khi đã thua hai đội Uzbekistan và Hòa Lan rồi.

Năm 2001, trưởng ty thể thao tỉnh Triết Giang đã công khai tố cáo chuyện các tay đánh cá hối lộ trọng tài. Hội Túc Cầu mở cuộc điều tra, cuối cùng chỉ có một trọng tài thú tội và bị tù. Năm 2008, đài truyền hình CCTV của nhà nước chấm dứt không chiếu các trận đá banh nữa.

Nhiều công ty mua các đội banh để quảng cáo cho các món hàng hay dịch vụ mình bán. Nhưng chưa đủ, các vị chủ nhân coi "câu lạc bộ túc cầu" như một đồ chơi của mình, các cầu thủ, huấn luyện viên giống như thủ hạ để sai bảo. Một tay tỷ phú, Chu Quân (朱军, Zhu Jun) mua cổ phần kiểm soát đội banh lớn Thân Hoa (申花) ở Thượng Hải. Trong một trận đấu với đội banh Anh quốc Liverpool năm 2007, Chu Quân, ngoài 40 tuổi, bắt huấn luyện viên phải cho mình ra sân cỏ, chạy loanh quanh 5 phút mới ra ngoài !

Năm 2009, hai đội banh ở Tứ Xuyên và Thanh Đảo đấu với nhau. MạngThe China Story, Trung Quốc Cố Sựkể chuyện : Gần hết hiệp nhì, chủ nhân đội Thanh Đảo bảo các cầu thủ phải chịu thua ngay một bàn, vì ông ta đã đánh cá như vậy. Một cầu thủ vâng lệnh, đá banh thẳng vô lưới nhà, nhưng trái bóng trượt ra ngoài. Cả nước Trung Quốc kể câu chuyện cười này, đặt tên là "Điếu Xạ Môn" (diaoshemen 吊射门), đá ngược cửa !

Chuyện tham nhũng ở Trung Quốc đã được phô bày trước thế giới năm 2008, khi Cảnh sát Quốc tế Interpol ở Singapore ra lệnh bắt người quản lý một đội banh thuộc tỉnh Liêu Ninh về tội gian lận, match-fixing, giàn xếp kết quả trận đấu theo đề nghị của dân đánh cá cược. Anh ta trốn về Trung Quốc, một năm sau cũng bị bắt. Chính phủ Bắc Kinh lập một ủy ban 12 bộ để điều tra nạn tham nhũng, nhưng không đi tới đâu.

Một trọng tài huýt còi nổi tiếng đức tính trung thực ở Trung Quốc, Lục Tuấn (陆俊, Lu Jun), được suy tôn là "Cây còi vàng" (Kim Tiêu). Tháng 12/2011, Lục Tuấn bị ra tòa, thú nhận đã ăn tiền khoảng 700.000 đồng nguyên trong bốn năm. Nhiều người trong đám lãnh đạo Hội Túc Cầu, trọng tài, cầu thủ, huấn luyện viên cũng bị dính vụ này, tổng cộng 33 người. Những đội banh thắng giải nhờ gian lận bị tước mất huy chương.

Giấc mộng nhỏ của ông Tập Cận Bình ngày càng xa vời. Năm 2017, túc cầu Trung Quốc được xếp hạng thứ 77 trên thế giới, ngang hàng với Curaçao, một cựu thuộc địa của Hòa Lan diện tích rộng 444 km2, với dân số 158.665 người. Năm 2022, đội tuyển Curaçao tụt xuống hàng 88 còn Trung Quốc đứng hàng thứ 80 !

Với hình ảnh không có gì đáng hãnh diện cho một cường quốc, dân Trung Hoa cũng không tha thiết cho con mình đá banh. Hơn nữa, trong các thành phố rất ít sân banh và trẻ em phải cắm cúi học để lo thi vào đại học, cũng không ham đá. Năm 2011, Hội Túc Cầu Trung Quốc chỉ có 7.000 trẻ em từ 13 đến 18 tuổi ghi tên. Con số ở nước Nhật là 600.000 và ở Pháp 1.460.000 !

Nhưng lòng yêu đá banh của ông chủ tịch đảng và nhà nước vẫn kích thích các công ty lớn đổ tiền vào bóng đá. Năm 2010 Công ty xây dựng Hằng Đại (Evergrande) đã mua đội banh thành phố Quảng Châu từ một công ty dược phẩm quốc doanh. Hai năm sau, họ mướn huấn luyện viên người Ý Marcelo Lippi, đã thắng giải World Cup. Tại sao đầu tư vào đá banh ? Chủ nhân Hứa Gia Ấn (Xu Jiayin,许家印) giải thích : Để quảng cáo, ngày nào các đài các báo cũng nhắc đến tên công ty mình.

Nhưng các tài chủ không phải chỉ quan tâm đến quảng cáo. Họ tỏ ra hăng hái yêu chuộng túc cầu cũng vì muốn có ngày được Tập Cận Bình để ý ! Sau khi Tập Cận Bình lên ngôi năm 2012, các đại gia Trung Quốc đã bỏ tiền đầu tư vào cả những đội banh Châu Âu nổi tiếng, từ Inter Milan tới Manchester City.

Hơn nữa, thuê các cầu thủ và huấn luyện viên ngoại quốc còn tạo cơ hội rửa tiền, lách được chế độ kiểm soát ngoại tệ của nhà nước. Những người ngoại quốc được trả lương rất cao, họ có thể lẳng lặng ký thác một số tiền vào tài khoản ở nước ngoài của các ông chủ. Lương các cầu thủ ngoại quốc rất cao, trung bình 1,2 triệu một năm, ngang với các đội cầu hạng nhất ở Pháp.

Nhiều người ngoại quốc vừa lãnh lương cao vừa cười. Carlos Tevez, một cầu thủ Argentina đã quá thời, kể rằng ông được trả 40 triệu USD. Ông nói, thời gian làm việc cho đội Thân Hoa ở Thượng Hải năm 2017 là "bảy tháng nghỉ hè được trả lương !".

Nhà nước cộng sản không những muốn can thiệp vào cả xã hội, cả đến chuyện đá banh, mà còn muốn đóng vai ông chủ, bảo gì bọn tôi tớ cũng phải vâng vâng dạ dạ. Năm 2017, các quan chức ngành thể thao ra lệnh các đội banh, trong mỗi trận, phải có một cầu thủ dưới 23 tuổi ! Không biết có quan chức lớn nào, hay một triệu phú nào có con mới 22 tuổi muốn ra sân cỏ !

Các đội banh đều tuân lệnh. Trận nào họ cũng đưa một cầu thủ dưới 23 tuổi ra sân. Một phút sau, cho anh bạn trẻ ra ngoài. "Lãnh đạo" bèn sửa lệnh : Phải có một cầu thủ dưới 23 tuổi trong suốt trận đấu !

Trong một bài về nạn tham nhũng ở Trung Quốc tuần này, báoEconomist trích dẫn một nhật báo ở Bắc Kinh, Economic Observer, viết rằng, "Trong đá banh, khi nhà nước can thiệp vào xã hội, can thiệp vào việc kinh doanh… sẽ phải đẻ ra tham nhũng".

Ngô Nhân Dụng

Nguồn : VOA, 06/03/2023

Mỹ có thể coi Trung Quốc là nước tài trợ khủng bố ?

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, ở giữa, bị kẹt giữa khó khăn và khó khăn. Bất kỳ sự hỗ trợ quân sự nào dành cho Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ làm trầm trọng thêm căng thẳng quốc tế, nhưng ông cũng không muốn cúi đầu trước những lời đe dọa từ Tổng thống Mỹ Joe Biden. (Nikkei dựng phim/Getty Images/Reuters)

Sau vụ Mỹ bắn rơi khí cầu do thám Trung Quốc  vốn đã bay qua khắp nước này, căng thẳng ngoại giao đã nổ ra giữa Washington và Bắc Kinh, về khả năng Trung Quốc hỗ trợ vũ khí sát thương cho Nga trong cuộc chiến ở Ukraine.

Trong lúc căng thẳng gia tăng, yếu tố có thể làm thay đổi cuộc chơi sẽ là việc chính quyền Biden chọn áp dụng các biện pháp trừng phạt cứng rắn hơn đối với Trung Quốc – những hình phạt tương đương với việc coi Trung Quốc là nhà tài trợ khủng bố.

Ngay cả khi Trung Quốc không bị nêu đích danh là khủng bố, thì các biện pháp trừng phạt khiến nước này bị xếp ngang hàng với Iran, Triều Tiên và Syria vẫn sẽ tạo thêm một khía cạnh nguy hiểm mới cho quan hệ Mỹ-Trung.

Một nguồn tin quen thuộc với ngoại giao Mỹ-Trung tin rằng điều có thể khiến Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình mất ngủ không phải là hậu quả từ vụ khinh khí cầu, mà là khả năng Mỹ có thể áp dụng một đường lối trừng phạt cứng rắn hơn trước.

Trong cuộc gặp ở Đức giữa Vương Nghị, nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc, và người đồng cấp Mỹ, Ngoại trưởng Antony Blinken, Blinken đã cảnh báo sẽ có "hệ lụy và hậu quả" nếu Trung Quốc hỗ trợ quân sự cho Nga hoặc giúp nước này trốn tránh các biện pháp trừng phạt một cách có hệ thống.

Tuyên bố đó có thể còn ẩn chứa nhiều hàm ý.

Vương Nghị, Chủ nhiệm Văn phòng Ủy ban Công tác Ngoại sự Trung ương Trung Quốc, và Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã gặp nhau tại Munich, Đức, vào ngày 18/2 để thảo luận về mức độ hỗ trợ của Trung Quốc đối với Nga trong cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine. (Nguồn ảnh : AP và EPA/Jiji)

Như một cách để phản ánh sự ngờ vực của Bắc Kinh đối với Washington, Trung Quốc đã lạnh lùng mô tả cuộc gặp ở Munich là "một cuộc tiếp xúc không chính thức" diễn ra theo yêu cầu của người Mỹ.

Sau cuộc gặp, Blinken đã lên mạng truyền hình Mỹ để trình bày câu chuyện từ góc nhìn của ông.

"Chúng tôi biết họ cung cấp hỗ trợ phi sát thương cho Nga để sử dụng ở Ukraine," Blinken nói với đài CBS. "Mối lo hiện tại của chúng tôi được dựa trên thông tin mà chúng tôi thu thập được, rằng họ đang xem xét cung cấp hỗ trợ sát thương, và chúng tôi đã nói rất rõ ràng với họ rằng điều đó sẽ gây ra vấn đề nghiêm trọng cho chúng tôi và cho quan hệ giữa hai bên".

Blinken đã nói rõ rằng Trung Quốc vẫn chưa vượt qua lằn ranh đỏ – tức viện trợ vũ khí sát thương cho Moscow – và bằng cách đó, họ đã để ngỏ cánh cửa cho hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Trung trong tương lai giữa Tập và Tổng thống Joe Biden.

Vài ngày sau, ở Thổ Nhĩ Kỳ, Blinken được các phóng viên hỏi về hậu quả của việc Trung Quốc cung cấp hỗ trợ cho Nga.

"Tôi sẽ không nêu chi tiết những hậu quả sẽ xảy ra," nhà ngoại giao này nói, đồng thời lưu ý rằng ông đã trực tiếp chuyển những lo ngại của Mỹ tới Vương Nghị ở Munich. "Tôi nghĩ Trung Quốc hiểu rủi ro là gì".

Theo nguồn tin ngoại giao, nguy cơ đó có thể gồm các biện pháp trừng phạt tương đương với các biện pháp áp dụng cho những nước mà Mỹ cho là tài trợ khủng bố.

Nghị viện Châu Âu đã thông qua một nghị quyết với đa số phiếu thuận, xem Nga là nước tài trợ khủng bố, nhưng nghị quyết này không mang tính ràng buộc pháp lý.

Nếu chính quyền Biden tấn công Trung Quốc bằng các lệnh trừng phạt ở cấp độ đó, thì cơ bản là họ đã coi Trung Quốc là đồng phạm của Nga.

Sau khi một máy bay chiến đấu của Mỹ bắn hạ quả khí cầu do thám của Trung Quốc ở vùng trời Bắc Đại Tây Dương, Bắc Kinh đã phản đối rằng đó chỉ là khí cầu khí tượng bị thổi bay lệch hướng và đe dọa sẽ giảm hợp tác với Mỹ. © Chad Fish /AP

Gần đây, sau khi máy bay tiêm kích F-22 của Mỹ bắn hạ quả khí cầu do thám Trung Quốc đang bay ngang qua nước Mỹ, Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Tạ Phong đã gửi công hàm phản đối tới Washington. Ông là người phụ trách các vấn đề ngoại giao với Mỹ và công hàm phản đối của ông đi kèm một thông điệp thể hiện rằng các biện pháp trừng phạt có thể khiến Bắc Kinh không thể thỏa hiệp về vấn đề Ukraine theo cách mà Washington mong muốn.

Trung Quốc có thể nhận ra rằng Biden đang rất dễ bị tổn thương, khi ông cố gắng đạt được tiến bộ ở Ukraine trước cuộc bầu cử tổng thống năm 2024.

Một trong những lợi ích chính của Bắc Kinh là ngăn chặn các hạn chế sâu rộng của Washington đối với xuất khẩu chất bán dẫn sang Trung Quốc, gồm cả việc thành lập một liên minh quốc tế với Nhật Bản và Hà Lan. Họ đang cố gắng hợp tác để giải quyết tình trạng bế tắc ở Ukraine với điều kiện là Washington phải nhượng bộ về lệnh cấm chip bán dẫn. Đây là một trong những vấn đề được thảo luận tại Munich, trong cuộc giằng co phức tạp giữa Vương và Blinken.

Hôm thứ Tư (22/02/2023), Vương đã đến Moscow và gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin. "Trung Quốc sẵn sàng hợp tác với Nga để duy trì quyết tâm chiến lược," Tân Hoa Xã thuật lại lời Vương.

Ngoại trưởng Nhật Bản Yoshimasa Hayashi (trái) gặp Vương Nghị, nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc, tại Munich vào ngày 18/2. © Bộ Ngoại giao Nhật Bản/Kyodo

Lần này cũng có sự tham gia của Nhật Bản. Ngày 18/2, Vương Nghị đã hội đàm với Ngoại trưởng Nhật Bản Yoshimasa Hayashi bên lề Hội nghị An ninh Munich.

Vương khẳng định rằng chủ nghĩa đơn phương và quan điểm phân tách sẽ "không phục vụ lợi ích của bất kỳ ai". Ông nói với Hayashi rằng Nhật Bản "nên nắm bắt tình hình và đưa ra lựa chọn một cách độc lập".

Từ quan điểm kinh tế thuần túy, phân tách chắc chắn là điều không được mong muốn, đúng như Vương nói. Nhưng khi tính đến cả an ninh quốc gia – bao gồm Ukraine, Đài Loan, Biển Hoa Đông và Biển Đông – vấn đề chắc chắn sẽ trở nên phức tạp hơn.

Ký ức về chính sách "ngoại giao chiến lang" của Trung Quốc vẫn còn rất tươi mới, và các công ty Nhật Bản có thể phải suy nghĩ kỹ về việc mở rộng hoạt động kinh doanh của họ ở Trung Quốc trong lúc những quả khí cầu gián điệp bị nghi đến từ Trung Quốc bay ngang qua không phận Nhật Bản.

Quan hệ Mỹ-Trung đã trở nên tồi tệ hơn vào ngày 4/2/2022, khi Tập Cận Bình có cuộc gặp với Putin, người đã đến Bắc Kinh để dự lễ khai mạc Thế vận hội Mùa đông. Ngày càng bị cô lập trên trường quốc tế, nhà lãnh đạo Nga đã có mặt ở Trung Quốc theo lời mời của Tập.

Trung Quốc khi đó mô tả quan hệ với Nga là hữu nghị và hợp tác "không giới hạn". Có lẽ chính nhờ lời trấn an này, Putin đã quyết định xâm lược Ukraine chỉ 20 ngày sau đó.

Chuỗi sự kiện đó rất dễ bị hiểu là bằng chứng về hợp tác quân sự và ngoại giao giữa Nga và Trung Quốc. Bất kể điều đó có thực hay không, hình ảnh quốc tế của Trung Quốc đã bị sứt mẻ đáng kể – đặc biệt là khi Tập không bác bỏ cách giải thích này. Nhà lãnh đạo Trung Quốc tiếp tục duy trì một lập trường mơ hồ.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thể hiện sự ủng hộ hết mình đối với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy bằng chuyến thăm không báo trước tới Kyiv vào ngày 20/02. © Reuters

Chuyến thăm bất ngờ của Biden tới Ukraine vào ngày 20/02, ngay trước lễ kỷ niệm cuộc xâm lược của Nga, đã gửi một thông điệp mạnh mẽ rằng Mỹ kiên quyết sát cánh với Ukraine. Liệu Tập có gửi thông điệp của riêng mình tới thế giới hay không ?

Người ta đồn rằng Tập sẽ đến thăm Nga trong thời gian tới. Khi Putin nói chuyện qua điện thoại với Tập vào cuối năm ngoái, truyền thông nhà nước Nga đã đề cập đến chuyến thăm của Tập vào mùa xuân. Putin được dẫn lời rằng ông sẽ tìm cách tăng cường trao đổi giữa quân đội hai nước.

Nếu Trung Quốc và Nga tiếp tục tăng cường hợp tác quân sự và an ninh, liệu chính quyền Biden có coi hai nước là đồng minh về thực chất ? Nếu câu trả lời là có, các biện pháp cứng rắn chống lại Trung Quốc có lẽ đang được chuẩn bị.

Katsuji Nakazawa

Nguyên tác : "Xi ponders ramifications of supporting Russia," Nikkei Asia, 23/02/2023

Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 27/02/2023

Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.

Đến năm 2026 dân số Ấn Độ sẽ cao hơn Trung Quốc. Nhưng quan trọng hơn nữa là dân Ấn Độ rất trẻ ; một nửa dưới 30 tuổi. Phụ nữ Ấn Độ sinh sản nhiều hơn phụ nữ Trung Quốc, trung bình mỗi bà sanh 2.1 đứa con.

Theo ước tính hiện nay, cứ 100 người trong tuổi làm việc tại Trung Quốc nuôi 22 người về hưu. Đến cuối thế kỷ, 100 người làm việc phải nuôi 120 người già.

Đài truyền hình ở Bắc Kinh và nhiều thành phố Trung Quốc mới chiếu một "phim bộ" dài 24 hồi được cả guồng máy tuyên truyền đảng Cộng Sản Trung Quốc cổ võ, của ba đạo diễn Khổng Sanh, Mao Lâm, và Vương Hoành. Cuốn phim Huyện Ủy Đại Viện(县委大院) kể chuyện một ông thư ký huyện ủy, đúng đầu một huyện Quang Minh giả tưởng. Nhân vật Mai Hiểu Ca (梅晓歌) được diễn tả như một cán bộ tài ba, hết lòng thương yêu hy sinh cho dân, thành khẩn đến nỗi nhiều người nghe ông ta nói đã khóc vì cảm động.

Đoạn cuối cùng của bộ phim hơi đột ngột, chiếu hình ảnh huyện Quang Minh với những trẻ con chơi đùa và các em bé bụ bẫm, một cảnh tượng không dính dáng chi đến câu chuyện chính. Tại sao các đạo diễn lại kết thúc cuốn phim một cách bất ngờ như vậy ? Tuần báoEconomist đã bắt mạch, viết rằng vì đảng Cộng sản đang lo dân số Trung Quốc bắt đầu giảm !

Báo South China Morning Post cho biết trong năm 2022 số người chết ở Trung Quốc so với số trẻ mới ra đời chênh lệch 850.000 người. Các bà mẹ năm ngoái sanh 9,56 triệu đứa con, trong năm 2021 sanh 9,98 triệu. Dân số tụt từ 1,4126 tỷ xuống 1,4118 tỷ, theo thống kê của chính phủ. Đây là lần đầu tiên dân số Trung Quốc giảm kể từ thời 1960, khi chính sách "Bước Nhảy Vọt" của Mao Trạch Đông khiến mấy chục triệu dân chết đói.

Liên Hiệp Quốc dự đoán đến năm 2050 dân số nước này chỉ còn 1,31 tỷ ; đến cuối thế kỷ 21 sẽ xuống 771 triệu, giảm mất gần một nửa. Viện Nghiên Cứu Nhân Khẩu Vưu Ngõa (YuWa, 尤瓦人口研究) ở Bắc Kinh giải thích rằng dân số xuống vì số phụ nữ trong tuổi sinh đẻ đang giảm, mà họ lại đẻ ít hơn trước. Năm 2021 cứ 1.000 dân thì có 7,52 trẻ ra đời, năm ngoái tụt xuống chỉ có 6,77 em, con số thấp nhất thế giới.

Năm 2016, Trung Quốc đã xóa bỏ "chính sách một con" của thời 1976, khuyến khích dân sanh 2, 3 con, bằng cách trợ cấp khi sinh nở, cho các bà mẹ sinh con được nghỉ đi làm lâu hơn, lập thêm những nhà giữ trẻ. Năm nay, tỉnh Tứ Xuyên bắt đầu công nhận những đứa con của các cặp chưa kết hôn cũng coi là hợp pháp, một biện pháp trái với phong tục chưa nơi nào áp dụng.

Nhưng phụ nữ Trung Hoa không muốn sanh con vì xã hội đã thay đổi. Nhiều người bỏ thôn quê ra thành phố ; năm 2022 dân các đô thị tăng thêm 4,5 triệu, lên tới 921 triệu, bằng 65% dân cả nước. Phụ nữ ở thành phố lo kiếm ăn, giữ việc làm và thăng tiến trong nghề nghiệp, họ không muốn lập gia đình sớm. Tuần báoEconomist cho biết trong năm 2020 tuổi trung bình của những người kết hôn lần đầu là gần 29 tuổi (28,7) ; tăng 4 tuổi so với mười năm trước. Trong năm 2021 cả nước Trung Quốc chỉ có 7,6 triệu đám cưới, chưa bao giờ ít như vậy. Cuộc sống đắt đỏ, nhà ở chật chội, công việc không chắc chắn, mọi người không muốn sanh đẻ trước khi thấy có thể bảo đảm một mức sống kha khá cho đứa con.

Muốn dân số một nước không thay đổi, một phụ nữ tính bình quân phải sinh hơn 2 con. Theo thống kê của Liên Hiệp Quốc thì vào năm 2022, tỷ lệ sinh sản bình quân của phụ nữ Trung Quốc là 1,7 đứa con, đứng hàng thứ 148 trong số 193 quốc gia. Dân số Nhật Bản giảm bớt 3 triệu từ 2011 đến 2021 vì một bà trung bình chỉ sanh 1,4 đứa con, đứng hàng 178.

Theo tài liệu của Liên Hiệp Quốc, đến cuối thế kỷ này số người trong tuổi làm việc ở Trung Quốc, từ 15 đến 64 tuổi, sẽ giảm từ 579 triệu xuống 378 triệu. Lớp người trong tuổi lao động giảm sẽ đưa tới một hệ quả là việc tuyển mộ binh sĩ sẽ khó khăn hơn. Quân đội khó lôi cuốn được những người ưu tú trong giới trẻ vì họ có công việc làm tốt hơn và, nói chung, xã hội Trung Hoa không coi trọng giá trị của giới cầm súng.

Nhưng hậu quả tức thời khi lực lượng lao động giảm bớt là các công nhân sẽ đòi tăng lương khiến giá sinh hoạt lên cao.

Trong khi số người làm việc giảm, số người già về hưu đang tăng lên. Ở Trung Quốc tuổi về hưu của đàn ông là 60, đàn bà là 55. Sở Thống Kê của nhà nước cho biết số người trong lớp tuổi từ 16 đến 59 hiện là 875 triệu, bằng 62% dân số, trong khi những người từ 65 tuổi trở lên là 210 triệu, chiếm 15% ; nhưng các tỷ số đó đang thay đổi.

Theo ước tính của Bắc Kinh được hãng tin AP tường thuật, số người 60 trở lên đang chiếm 20% dân số. Đến năm 2035, sẽ lên tới 30%, tổng cộng 400 triệu người. Hiện nay, cứ 100 người trong tuổi làm việc nuôi 22 người về hưu. Đến cuối thế kỷ, 100 người làm việc phải nuôi 120 người già.

Trong 20 năm đầu đổi mới kinh tế, Trung Quốc tiến nhanh nhờ lương công nhân rất thấp. Lợi thế đó bây giờ đã chuyển qua các nước như Ấn Độ, Việt Nam. Trong mươi năm nữa, Ấn Độ sẽ thay thế Trung Quốc trên bàn cờ Á Châu.

Đến năm 2026 dân số Ấn Độ sẽ cao hơn Trung Quốc. Nhưng quan trọng hơn nữa là dân Ấn Độ rất trẻ ; một nửa dưới 30 tuổi. Phụ nữ Ấn Độ sinh sản nhiều hơn phụ nữ Trung Quốc, trung bình mỗi bà sanh 2,1 đứa con.

Báo South China Morning Post tiên đoán đến năm 2050 số trẻ em ra đời ở Trung Quốc sẽ chỉ bằng một phần ba con số ở Ấn Độ ; và đến cuối thế kỷ sẽ xuống bằng một phần tư. Ngày 1/1/2022, có 60.000 trẻ em ra đời ở Ấn Độ, chỉ có 35,000 bé sơ sinh trong nước Trung Quốc. Theo ước tính của Viện Nghiên Cứu Nhân Khẩu Vưu Ngõa, năm 2050, lớp người đứng giữa trong bậc thang tuổi tác (median age) ở Trung Quốc sẽ là 50 tuổi, ở Mỹ là 42,3 tuổi, còn ở Ấn Độ chỉ mới 37 tuổi rưỡi.

Trung Quốc có thể đối phó với những khó khăn kinh tế khi số người làm việc giảm và phải nuôi nhiều người về hưu hơn. Nhật Bản đã trải qua tình trạng này mà vẫn tiếp tục đóng vai một cường quốc kinh tế. Một giải pháp giản dị nhất là nâng cao sản năng lao động của những người làm việc, với các máy móc đa dụng và tinh xảo. Nước Nhật cũng chủ trương đầu tư ra nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc, để sử dụng các công nhân nước khác làm việc, sinh lời, và dùng lợi tức đó phụng dưỡng những người Nhật càng ngày càng sống lâu hơn.

Một chìa khóa thành công của nước Nhật là hệ thống kinh tế tự do thúc đẩy các phát minh, sáng kiến. Nền giáo dục Nhật Bản đã tiến bộ từ hơn một thế kỷ, đào tạo những công nhân đứng ra sử dụng những máy móc mỗi năm lại mới hơn.

Không biết Trung Quốc có thể theo bước chân Nhật Bản được không, nếu còn tiếp tục chính sách cai trị độc tài, độc đảng. Nền giáo dục ở Trung Quốc còn chưa cao, nhất là ở các vùng thôn quê. Nhiều sinh viên du học đậu tiến sĩ, đã quyết định không về nước vì muốn được sống tự do.

Ông Tập Cận Bình đã đề xướng kế hoạch "đại phục hưng Trung Quốc," đặt mục tiêu hoàn tất vào năm 2049, kỷ niệm 100 năm đảng Cộng sản cướp được chính quyền. Đến năm đó, ông sẽ tổ chức lễ lạc, liên hoan cho cả nước chúc mừng đảng của ông. Nhưng từ nay đến năm 2049 số người tham dự sẽ giảm bớt 100 triệu. Tập Cận Bình không thể thay đổi được số trời !

Ngô Nhân Dụng

Nguồn : VOA, 07/02/2023

Trung Quốc : Sự điên rồ của quyền lực tuyệt đối

Sau thời kỳ mao-ít khủng khiếp, chủ trương mở cửa đã giúp 600 triệu người ở Hoa lục thoát khỏi đói nghèo. Trung Quốc cất cánh, tìm lại niềm tự hào, thậm chí sự ngạo mạn của đế quốc tự cho là trung tâm thế giới. Nhưng bỗng dưng bầu trời đổ sập. Thế giới sững sờ trước "zéro Covid", đỉnh cao của toàn trị vô nghĩa. "Quyền lực tuyệt đối khiến người ta hoàn toàn điên rồ" - ông Tập đã chứng minh câu nói của sử gia Acton.

Một người dân nhìn qua lỗ hổng hàng rào phong tỏa khu dân cư, sau khi lệnh phong tỏa vì Covid được dỡ bỏ tại Thượng Hải ngày 07/06/2022. Reuters – Aly Song

Ukraine : "Nghĩa địa hỏa tiễn" Kharkiv, bằng chứng tội ác chiến tranh Nga

Về tình hình Ukraine, Le Monde nhận thấy "Tại Kherson, những dấu hiệu khởi đầu cho một cuộc di tản mới của thường dân" : được tái chiếm không có nghĩa là được sống yên ổn, quân Nga liên tục bắn sang từ bên kia sông. Còn tại Kharkiv, "nghĩa địa hỏa tiễn" là bằng chứng cho các cuộc tấn công của Nga.

Đó là một mảnh đất nằm ở ngoại ô Kharkiv, nơi lưu giữ những mảnh đạn từ các trận mưa hỏa tiễn ập xuống thành phố lớn thứ nhì Ukraine kể đầu cuộc xâm lăng hôm 24/02, được canh giữ cẩn thận. Cách đây vài ngày, một video do drone quay được, công chúng mới biết đến "nghĩa địa hỏa tiễn" này. Cũng như hình ảnh một núi vũ khí đăng trên Facebook hôm 04/12 do một cặp vợ chồng nhiếp ảnh gia Ukraine chụp được tại một địa điểm khác.

Tại "nghĩa địa" mà đặc phái viên Le Monde tìm đến, hàng trăm quả đạn các loại được xếp ngay ngắn, một số đã được dán nhãn. Có đến 95% là rốc-kết giá rẻ, từ 50.000 đến 100.000 đô la một quả, được sản xuất từ 1970 đến 1990, tức cuối thời kỳ Liên Xô. Tuy kém chính xác, nhưng đủ để gây sợ hãi cho thường dân. Ngoài ra còn có bom bi, bị quốc tế cấm sử dụng ; và những mảnh vỡ của hỏa tiễn Kalibr trị giá đến 100 triệu đô la. Chính quyền địa phương đã cần mẫn thu gom từ tháng 5, nhằm chứng minh cho tội ác chiến tranh của Nga.

Ba căn cứ quân sự trên đất Nga bị tấn công

Theo Le Figaro, hai vụ tấn công vào Crimea cuối tháng 7 và tháng 10 vào Crimea đã cho Moskva thấy vùng đất đã bị sáp nhập, dù ở xa chiến trường, vẫn không phải là bất khả xâm phạm. Thứ Hai 05/12, các drone còn đánh vào sâu hơn, gây thiệt hại cho hai căn cứ không quân ở miền trung nước Nga. Bộ quốc phòng Nga nói rằng căn cứ Daguilevo thuộc vùng Riazan và căn cứ Engels gần Saratov, lần lượt nằm cách biên giới 500 và 750 kilomet bị drone Ukraine oanh tạc. Theo thông cáo, phòng không Nga đã chặn được, nhưng ở căn cứ Daguilevo do drone rơi trúng xe chở dầu, ba quân nhân thiệt mạng, bốn bị thương, hai phi cơ bị "hư hại nhẹ".

Kiev không phủ nhận cũng không thừa nhận. Mykhailo Podolyak, một cố vấn tổng thống viết trên Twitter : "Nếu quá thường xuyên tung ra một vật thể bay trên không phận nước khác, trước sau gì vật đó cũng hồi cố chủ". Les Echos dẫn nguồn tin Ukraine không chính thức khẳng định hai oanh tạc cơ Tu-95 (được coi như B-52 của Liên Xô) tại căn cứ Engels đã bị phá hủy, một thiệt hại chưa từng thấy cho Moskva. Căn cứ này là nơi xuất phát các phi cơ Nga để oanh kích cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine. Các ảnh vệ tinh của Maxar và Planet Labs cho thấy khoảng vài chục oanh tạc cơ chiến lược và hỏa tiễn hành trình X-55, X-101 tại đây.

Các vụ tấn công này tác động cả về công nghệ lẫn chính trị. Hồi tháng 10, công ty Ukroboronprom loan báo ý định chế tạo loại drone có thể đánh vào sâu 1.000 kilomet trong nội địa Nga. Các phóng viên chiến trường Nga nay than thở, "rõ ràng không còn cơ sở chiến lược nào ở Nga có thể được coi là thật chắc chắn". Hôm thứ Hai, Kremlin công bố một video trong đó Vladimir Putin cầm lái một chiếc Mercedes chạy trên cầu Kerch nổi tiếng để chứng tỏ nơi này đã lại an toàn. Cùng ngày, mặt đất Nga rung chuyển vì bị Ukraine oanh tạc.

Tập Cận Bình ca ngợi đàn áp 1989 trong đám tang Giang Trạch Dân

Liên quan đến Châu Á, Le Monde chú ý đến việc Tập Cận Bình ca ngợi việc đàn áp phong trào dân chủ Thiên An Môn năm 1989 của người tiền nhiệm Giang Trạch Dân. Bài điếu văn thực chất là một diễn văn chính trị đọc trước hàng ngàn cán bộ đảng, tất cả đều mang khẩu trang, Tập Cận Bình vinh danh "nhà lãnh đạo lỗi lạc" đã "kiên quyết chống lại những vụ gây rối chính trị trầm trọng tại đất nước diễn ra vào mùa xuân và mùa hè năm 1989". Tuy Giang Trạch Dân đã đưa Trung Quốc xích gần lại với Hoa Kỳ, ông Tập lại kêu gọi Đảng cộng sản Trung Quốc "tay trong tay với tất cả lực lượng cấp tiến trên thế giới" và "xúc tiến một kiểu quan hệ quốc tế mới".

Trên mạng xã hội, sự kiện ông Giang qua đời khiến nhiều cư dân mạng nhớ lại thời kỳ họ được tha hồ coi manga của Nhật hay những phim như Titanic của phương Tây, và có được một ít tự do. Giang Trạch Dân là người dễ tiếp xúc, chấp nhận chỉ trích, không như ông Tập. Nhưng có người nhắc nhở, ông Giang cũng là người đàn áp Pháp Luân Công và để diễn ra nạn sa thải hàng loạt trong thập niên 90, không nên để cảm tưởng về ông Giang trở nên tích cực chỉ vì ông Tập quá tệ hại. Le Figaro cho rằng "Tập Cận Bình bối rối vì bóng ma Giang Trạch Dân" : dân mạng khen ngợi ông Giang nhưng nhằm chỉ trích Tập đại đế, mà kiểm duyệt không làm gì được.

Trung Quốc : Điên rồ vì quyền lực tuyệt đối !

Cũng về Trung Quốc, trong bài "Một quyền lực tuyệt đối làm người ta trở nên điên rồ", Les Echos giới thiệu tác phẩm "Hồ sơ Trung Quốc" do Pierre-Antoine Donnet chủ biên, phác họa một hệ thống gây tai họa cho chính người dân của mình. Sau thời kỳ mao-ít khủng khiếp, ý hướng tư bản của Đặng Tiểu Bình đã giúp 600 triệu người ở Hoa lục thoát khỏi đói nghèo. Trung Quốc cất cánh, chiếm hàng đầu trong nhiều lãnh vực, các tập đoàn hàng xa xỉ phương Tây trải thảm đỏ gọi mời. Một tỉ người Trung Quốc say mê tiêu thụ và trò chơi trên mạng. Đế quốc tự cho là trung tâm thế giới tìm lại niềm tự hào, bản sắc, thậm chí sự ngạo mạn.

Nhưng bỗng dưng bầu trời đổ sập. Thế giới sững sờ trước "zéro Covid", đỉnh cao của toàn trị vô nghĩa. Ở Tân Cương, bị phong tỏa trong tòa nhà bốc cháy do chập điện, người dân không thể chạy thoát, 10 người đã chết cháy. Tại Trịnh Châu, 200.000 công nhân bị nhốt trong nhà máy sản xuất iPhone của Foxconn đã nổi giận đập bể các camera giám sát và cửa sổ, lật nhào các xe, phá các ca-bin xét nghiệm PCR, cố thoát khỏi nhà tù này.

Tập Cận Bình đã cho sửa đổi Hiến pháp để có thể trị vì mãn đời, ít nhất là đến 2032. "Quyền lực làm mê đắm, quyền lực tuyệt đối khiến người ta hoàn toàn điên rồ" - nhà sử học kiêm chính trị gia Anh Lord Acton đã nói, và mỗi ngày ông Tập đều chứng minh. Ông ta bỗng chốc ra tay thắng gấp việc dạy thêm, cấm cản cả giáo viên ngoại quốc, trấn áp những ai chống lại.

Trong đại hội đảng 20 được tuyên truyền rầm rộ, Tập đại đế trục xuất thô bạo người tiền nhiệm Hồ Cẩm Đào. Một lời vĩnh biệt đối với thời kỳ ông Hồ và sự mở cửa với thế giới bên ngoài. Theo nhóm biên tập "Hồ sơ Trung Quốc", "bức màn sắt đè quá nặng lên xã hội Trung Hoa", những vết rạn bắt đầu xuất hiện mà những cảnh bạo động ở Trịnh Châu là một trong những bằng chứng.

Hàng ngàn người mất tích, dân chúng bị theo dõi ngày đêm bằng công nghệ

Pierre-Antoine Donnet đặt câu hỏi "Hệ thống nào có quyền làm biến mất những con người mà không cần thông báo cho gia đình họ ?". Hàng ngàn người đã mất tích kể từ 1949, bất kỳ ai dám chỉ trích đảng đều có thể trở thành mục tiêu, dù nghèo hay giàu. Tỉ phú Mã Vân (Jack Ma), nhà sáng lập Alibaba đã có được kinh nghiệm. Nhà tài phiệt Nhậm Chí Cường (Ren Zhiqiang), chủ tịch tập đoàn bất động sản Hoa Viễn (Huayuan) do dám đả kích việc quản lý Covid của ông Tập, đã không bao giờ còn thấy xuất hiện trước công chúng. "Chế độ này suy nghĩ thay cho chúng ta, trói chặt tự do cá nhân".

Đối đầu với Mùa Xuân Bắc Kinh 1978 và cuộc nổi dậy ở quảng trường Thiên An Môn tháng 6/1989, lo sợ trước Mùa Xuân Ả Rập đầu những năm 2010, chế độ không ngừng siết chặt để bóp chết mọi phản kháng. Việc giám sát bằng kỹ thuật số thật đáng kinh ngạc. Những tội phạm có thể được nhận ra trên đường phố ngay cả khi đã che mặt. Phần mềm nhận diện thậm chí có thể diễn dịch được cảm xúc, để phát giác các trẻ em có vấn đề trong trường học, hay công nhân lười việc. Internet Trung Quốc được bao vây bằng Vạn Lý Hỏa Thành, cô lập với thế giới, không thể truy cập Twitter, Google, Facebook. Khạc nhổ xuống đất hay từ chối xét nghiệm PCR làm giảm điểm tín nhiệm xã hội, con cái không được đi học trường công.

Đại dịch càng làm tăng thêm những sáng kiến giám sát. Drone và camera theo dõi các đường phố, tòa nhà. Tân Cương, vùng đất của người Duy Ngô Nhĩ trở thành phòng thí nghiệm cho các công cụ đàn áp kỹ thuật số. Bên cạnh việc hạn chế sinh sản và hệ thống trại cải tạo, mạng lưới camera ở đây dày đặc nhất nước. Công ty Khoáng Thị (Megvii) đã hợp tác với Hoa Vi (Huawei) để phát triển "Cảnh báo Duy Ngô Nhĩ", tự động hóa ghi nhận 36 loại biểu cảm trên gương mặt. Chỉ còn phòng ngủ là chế độ chưa xâm nhập.

Trung Quốc thiếu phụ nữ, trẻ em và sẽ có quá nhiều người già. Năm 1950, cứ 8 trẻ em thì có một người cao niên, đến 2050 thì 1 trẻ em có đến 2 người cao tuổi, tổng cộng đến 400 triệu người già. Nhưng tự do mới là thứ thiếu thốn nhất ở Trung Quốc.

Hiếm khi chuyên gia dự báo được những cuộc biểu tình chống toàn trị

Cũng liên quan đến những chế độ toàn trị, Le Figaro dẫn bài viết của Die Welt cho biết các chính quyền độc tài đều lo sợ trước các cuộc biểu tình nổ ra bất ngờ của dân chúng và đặt câu hỏi, liệu các chế độ này có thực sự vững chắc ?

Trên một con đường trước chợ Quảng Châu, người dân ném chai lọ, gạch đá vào công an trang bị tận răng. Ở Bắc Kinh, thanh niên giơ cao những tờ giấy trắng phản đối kiểm duyệt, tại Thượng Hải người biểu tình hát vang Quốc tế ca "Vùng lên hỡi các nô lệ ở thế gian...". Từ vài tháng qua, các nhà nước độc tài lớn nhất thế giới : Trung Quốc, Iran, Nga phải đối mặt với sự nổi dậy của công dân, nhưng hiếm có chuyên gia nào dự đoán được.

Tại Hoa lục, cho đến tuần trước không ai tin rằng bằng ấy người sẽ xuống đường một cách nhanh chóng như vậy để đòi thay đổi chế độ chính trị. Các nhà quan sát cũng kinh ngạc khi hàng ngàn người dám biểu tình ở Nga để phản đối cuộc chiến tranh với Ukraine. Tại Iran, từ nhiều tháng qua, người dân cả nam lẫn nữ, đủ mọi lứa tuổi và giai tầng xã hội xuống đường chống lại chế độ thần quyền, bất chấp nguy cơ bị án tử và cảnh sát được quyền bắn vào đám đông.

Nhà độc tài bị hạ bệ khi giới tinh hoa không còn ủng hộ

Phải chăng nhu cầu tự quyết của con người không dễ gì bị tiêu diệt như các nhà độc tài vẫn tưởng ? Và điều gì có thể khiến chế độ tan rã ? Barbara Geddes, giáo sư đại học California, một trong những nhà nghiên cứu uy tín nhất thế giới về các thể chế độc tài, nhấn mạnh đến "thời điểm bản lề". Chẳng hạn ở Đông Đức cũ, dân chúng chừng như đã bằng lòng với trật tự được lập ra, rồi bỗng chốc họ xuống đường phản đối. Nhưng chính xác lúc nào một Nhà nước có vẻ vững vàng lại sụp đổ ? Lý do dẫn đến sự đảo lộn bất ngờ, "thời điểm bản lề" vẫn chưa có câu trả lời.

Vị giáo sư 78 tuổi cùng với các đồng nghiệp đã nghiên cứu sự tiến triển của 280 chế độ độc tài từ 1946 đến 2010, xem xét gần 5.000 hồ sơ dữ liệu để tìm ra những yếu tố gây bất ổn. Bà cho biết hiếm khi biểu tình đủ để lật đổ chế độ, nhà độc tài chỉ bị hạ bệ khi mất đi sự ủng hộ của giới tinh hoa, và cũng phải tính đến số lượng. Càng có nhiều người thuộc nhóm quyền lực mở rộng có lợi ích sống còn dựa vào chế độ, thì hệ thống càng vững chắc.

Theo cách nhìn này, chế độ Vladimir Putin có ít cơ hội sống sót nhất, giới tinh hoa cầm quyền là một thiểu số quá nhỏ. Các nhà nước độc đảng như Trung Quốc hay Iran có thể ngự trị lâu dài hơn so với các hệ thống quyền lực được cá nhân hóa. Một yếu tố nữa là trật tự kế vị rõ ràng. Báo cáo thường niên của tổ chức phi chính phủ Freedom House cho biết hiện có đến 38% dân số thế giới sống trong các quốc gia phi tự do, đây là tỉ lệ cao nhất kể từ 1997, và Bắc Kinh là trung tâm của thế giới này.

Hội nghị đa dạng sinh học diễn ra trong bối cảnh khó khăn

Hội nghị COP15 đa dạng sinh học khai mạc hôm nay tại Canada với đại diện của gần 200 quốc gia, là đề tài trang nhất của nhiều tờ báo. Libération kêu gọi cứu vãn những gì cứu được, với La Croix là tái tạo lại thiên nhiên - 1 triệu loài thực vật và động vật (trên tổng số 8 triệu) có nguy cơ biến mất trong những thập niên tới. Le Monde nhấn mạnh cần tránh nạn tuyệt chủng lần thứ sáu, bảo vệ 30% diện tích đất và biển của Trái Đất từ nay đến 2030. Tựa chính của Le Figaro nói về cuộc khủng hoảng hệ thống y tế Châu Âu, Les Echos quan tâm đến đàm phán về lương bổng trong ngành giao thông và năng lượng.

Lẽ ra tổ chức tại Côn Minh, Trung Quốc vào năm 2020 nhưng do Covid, COP15 đã được dời sang Montréal, trễ mất hai năm, tuy nhiên Bắc Kinh vẫn chủ trì hội nghị. Không có tổng thống hay thủ tướng nào tham dự trừ Justin Trudeau, vì Trung Quốc không mời ; lại trong bối cảnh chiến tranh Ukraine, căng thẳng Mỹ-Trung, giá nguyên vật liệu tăng vọt ; có vẻ 22 mục tiêu trong khuôn khổ được vạch ra cho thập niên này khó thể đạt được. Chưa kể quan hệ Canada-Trung Quốc đang u ám vì vụ Mạnh Vãn Châu, và vụ Tập Cận Bình bị ông Trudeau sửa lưng sau khi ông Tập lên mặt "dạy đời". Giám đốc Climate Action Network Canada lo lắng COP15 nếu thất bại sẽ là thảm họa.

Thụy My

Cảnh bế tắc này do chính Tập Cận Bình tạo ra. Một người tự coi mình là cao nhất đứng đầu 1 tỷ 400 triệu người thì dễ tự tôn, tin rằng các ý kiến của mình là tối hảo.

Sinh viên biểu tình đòi Tập Cận Bình từ chức tại một đại học ở Kuala Lumpur, Malaysia.

Trong gần ba năm qua, guồng máy tuyên truyền của Cộng sản Trung Quốc vẫn ca ngợi chính sách phòng chống bệnh dịch Covid của nhà nước, chứng tỏ chế độ độc đảng ưu việt, hơn các nước Tây phương. Số người nhiễm bệnh ít và số người chết cũng rất ít, nếu quý vị tin vào thống kê của Trung Cộng.

Dân Trung Hoa vẫn phải chấp nhận sống giữa những hàng rào kiểm soát được dựng lên bất cứ lúc nào dù chỉ thấy một hai người nhiễm bệnh nhẹ. Họ bị hạn chế di chuyển, không được tụ họp, một gia đình bốn người vào tiệm ăn phải ngồi hai bàn cách ly, đeo mạng che mũi thường xuyên, bị bắt thử test bất cứ lúc nào, v. v.. Nhưng nhờ thế nên họ không chết hàng loạt như trong nhiều nước Âu Mỹ với cảnh tượng, vào đầu năm 2020 khi bệnh dịch mới phát, những nhà thương chật bệnh nhân nằm ở hành lang, và thi hài người chết phải để trong thùng kho lạnh bên đường.

Các báo đài của nhà nước nhất tề chứng minh chế độ dân chủ thất bại trước loài vi khuẩn corona, Trung Cộng đã chiến thắng. Các chế độ độc tài kiểm soát tất cả các phương tiện truyền thông rất dễ lường gạt dân ; nhất là khi những điều dối trá làm tăng niềm tự hào chủng tộc : Người Trung Hoa giỏi nhất thế giới !

Nhưng nói dối mãi cũng có ngày "lòi đuôi", khi người nghe nhìn thấy sự thật. Trong những ngày gần đây, dân Trung Hoa đã nhìn thấy loài người, ở bên ngoài Trung Quốc, họ vẫn sống, sống mạnh khỏe, vui vẻ, vẫn tụ họp đông đảo, ôm nhau reo hò ; mà không ai phải đeo mạng cả. Đó là nhờ Giải Đá Banh Thế giới, World Cup.

Hơn một nửa nước Trung Quốc, 700, 800 triệu người, coi World Cup, nhất là hàng trăm triệu người bị cấm cung không được ra ngoài.

Đài Truyền Hình Trung Ương (CCTV) vẫn chiếu cảnh các trận đá banh nhưng cũng kiểm duyệt. Nhật báoWashington Post thuật lời Mark Dreyer, người điều khiển mạng China Sports Insider, kể rằng anh đã coi CCTV trong hai tiếng đồng hồ, trận đấu Brazil-Thụy Sĩ ; trong thời gian đó đài CCTV đã cắt 42 lần, không chiếu cảnh nhìn gần, cảnh khán giả vỗ tay hò hét. Nhưng khán giả trong nước Trung Quốc vẫn thấy cảnh vận động trường, với 50,000 tới 60,000 người nhìn từ xa không rõ mặt. Dreyer cho rằng CCTV đã tránh không cho thấy hình đám đông khán giả, vì họ đều được tự do, tất cả không ai bị bịt miệng. Nếu dân trong lục địa thấy cảnh tượng đó, họ sẽ hết tin những lời tuyên truyền của Đảng !

Nhưng các công dân mạng vẫn có cách luồn lách để coi được các đài quốc tế và nhìn thấy sự thật. Họ thấy ở bên ngoài loài người vẫn sống, không chết hàng loạt như nhà nước nói để đe dọa.

Một người Trung Quốc sử dụng mạng WeChat (giống như app điện thoại WhatsApp ở Mỹ) ngạc nhiên khi thấy : "Không một khán giả nào đeo mạng che miệng, không ai phải trình giấy chứng nhận đã chích thuốc ngừa Covid !" Anh đặt câu hỏi : "Chúng ta có sống trên cùng một hành tinh với họ hay không ? Có phải covid-19 không làm hại được họ hay không ?" Chương mục của người đặt câu hỏi này đã biến mất trên WeChat, theo bản tin mạng China Digital Times.

Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đánh lừa dân và tự đánh lừa mình, nhưng bây giờ ai cũng thấy sự thật. Đó là lúc đứa bé chỉ tay nói : Ông vua không mặc quần ! Đứa bé đó bây giờ là tất cả các mạng xã hội, như WeChat với hơn 1,2 tỷ người sử dụng, hoặc Weibo (giống như Twitter) với gần 600 triệu tham dự.

Khi nhìn thấy sự thật, dân Trung Quốc phản ứng ngay lập tức.

Chiều Chủ nhật vừa qua một thanh niên ở Thượng Hải xuống đường với tấm biểu ngữ cầm tay, viết : "Quý vị biết tôi muôn nói gì rồi". Gần đó, trên con đường mang tên "Urumqi", tên thủ phủ tỉnh Tân Cương, một người khác nâng cao một bông hoa. Anh hỏi mấy người xúm lại quay video : "Có gì mà phải sợ ?" Mấy phút sau, công an tới, lôi anh lên xe đem đi.

Dân Trung Hoa lục địa đang biểu tình khắp nơi, từ Tân Cương, Thành Đô, Trùng Khánh ở phía Tây qua Bắc Kinh, Thượng Hải, Vũ Hán, Quảng Châu ở phía Đông. Dân biểu tình bắt đầu sử dụng một "vũ khí" mới : Giấy trắng. Họ không nói gì nữa mà chỉ cần nâng cao những biểu ngữ toàn giấy trắng. Họ bắt chước sinh viên ở Hồng Kông đã dùng "biểu ngữ trắng" đi biểu tình năm 2020 chống đạo luật an ninh xiết chặt tự do. Có người giải thích với nhật báo New York Times rằng họ lấy cảm hứng từ một câu chuyện cười từ nước Nga thời Xô Viết : Công an bắt những người đang "rải truyền đơn" ở công viên, dù đó chỉ là những… tờ giấy trắng.

Ngày Thứ Tư 30 tháng 11, nhiều video xuất hiện trên mạng ở Trung Quốc với cảnh dân chúng biểu tình ở Quảng Châu đêm trước. Công nhân trong khu công nghiệp Hải Châu xuống đường chống những lệnh cấm đoán của Tập Cận Bình vì bệnh dịch Covid. Họ ném chai lọ vào đám công an xung phong, phá sập các rào cản bao quanh những khu dân cư, theo báo New York Times.

Làn sóng phản kháng lần này phát khởi từ Urumqi, tỉnh Tân Cương, khi 10 người chết trong một vụ cháy. Người ta coi các video chuyển trên mạng xã hội thấy lính cứu hỏa đã tới quá trễ và khi tới đã hành động chậm chạp. Lý do duy nhất là những lệnh cấm ngặt nghèo không cho dân được di chuyển qua các hàng rào cản đang khóa chặt những khu dân cư có người bị nhiễm bệnh.

Bây giờ, người biểu tình còn lên tiếng yêu cầu Tập Cận Bình từ chức và đòi đảng Cộng sản Trung Quốc ngưng thống trị.

Nhưng Tập Cận Bình không thể bãi bỏ chính sách Zero Covid. Dù các biến thái của vi khuẩn bây giờ không giết nhiều người ; nhưng nếu xóa bỏ chính sách cũ, số bệnh nhân sẽ tăng lên rất nhanh, hệ thống y viện trong nước không đủ sức thâu nhận và điều trị. Đặc biệt, những người trên 65 tuổi, phần lớn chưa được chích ngừa đầy đủ sẽ lâm nguy ; 90% số người chết vì Covid khắp thế giới ở lớp tuổi trên 65. Vì tự ái Trung Cộng đã từ chối không nhập cảng các thuốc chủng có hiệu quả, Pfizer và BioNTec. Các công ty trên đã "cho không" quyền sản xuất ở Trung Quốc bằng phương pháp mRNA, nhưng còn mất một thời gian mới xong. Trong khi chờ đợi, Trung Cộng vẫn phải tiếp tục cấm đoán, tuy sẽ phải nới lỏng dần dần vì dân tiếp tục phản kháng.