Thông Luận

Khi Võ Văn Thưởng bị tước hết các loại chức vụ, một nguyên tổng biên tập phát hiện, hầu như tất cả những người soạn thảo và triển khai máy móc Quy hoạch báo chí đều đã mất chức hoặc bị bắt. Mở đầu là Nguyễn Bắc Son, Trương Minh Tuấn…

Cựu Bộ trưởng Nguyễn Bắc Son được dẫn đến tòa sơ thẩm ngày 20/1/2019

Có nhà báo nhìn hiện tượng này như là "nhân quả" ; có nhà báo cảm thấy được an ủi khi "kẻ thù của báo chí" bị trừng trị.

Quy hoạch, khi được triển khai máy móc, đã triệt hạ địa vị pháp lý của nhiều tờ báo tử tế, làm giảm giá trị thương hiệu, làm suy yếu khả năng tiếp cận bạn đọc của nhiều trang báo trên nền tảng số.

Quy hoạch báo chí được Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng chủ trương và Nguyễn Bắc Son được coi là tác giả. Trưởng ban Tuyên giáo lúc ấy là Đinh Thế Huynh. Cho dù trong "Chế độ ta", báo chí chưa bao giờ là "Quyền lực thứ Tư", chưa có thời nào, chưa có chính sách nào làm suy yếu "báo chí của Đảng" như Quy hoạch báo chí.

Những người làm Quy hoạch báo chí không phải bị "nghiệp quật". Phần lớn bọn họ đã là quan tham trước khi bắt tay vào công việc này. Chính bọn họ hiểu rõ, kẻ thù lớn nhất của tham nhũng là báo chí.

Chừng ấy báo đài và nhà báo đã đóng góp gì trong công tác thông tin trung thực hay chỉ thông tin theo lệnh ?

Quy hoạch báo chí sai từ nền tảng lý luận.

Thay vì những cơ quan đã nắm giữ quyền lực nhà nước thì không được giữ quyền ngôn luận [hãy đọc lại báo của Công an, Tòa án về những vụ án oan để thấy báo chí đã kết án những Huỳnh Văn Nén, Nguyễn Thanh Chấn… ngay từ khi họ vừa bị bắt], Quy hoạch báo chí lại làm ngược lại, các bộ ngành được ra báo còn các hiệp hội thì chỉ có quyền ra tạp chí.

Lẽ ra bộ, ngành và những cơ quan quyền lực như Công an, Tòa án, Viện Kiểm sát, Thanh Tra… thì chỉ có quyền xuất bản những tờ nội san, những tờ tạp chí chuyên ngành [để trao đổi nghiệp vụ…] thì lại đang nắm trong tay các cơ quan báo chí. Tình trạng báo chí "nhũng nhiễu" ở các địa phương, trong các doanh nghiệp không chỉ có các tờ vô danh mà còn có các tờ báo của các cơ quan quyền lực ; chính các cơ quan "mũ cao áo dài" này cũng đang dẫn đầu số tờ báo mang nội dung lá cải.

Chỉ cần xem doanh thu quảng cáo của những tờ báo của các bộ sức mạnh như Giao Thông, Công Thương… đủ thấy, doanh nghiệp chọn quảng cáo ở đây vì chất lượng thông tin hay vì quyền lực của cơ quan chủ quản.

Nhà nước có thể sử dụng ngân sách và lập ra các cơ quan báo chí (VTV, VOV…) phục vụ mục đích tuyên truyền và đảm bảo quyền được thông tin cho dân chúng nhưng phải hết sức cân nhắc khi dùng ngân sách để ra báo ; ngay cả phần ngân sách phục vụ mục tiêu thông tin tuyên truyền cũng có thể tài trợ - thông qua cơ chế đấu thầu – cho một số cơ quan báo chí.

Thay vì sáp nhập, giải tán các cơ quan báo chí như "Quy hoạch", chỉ cần cắt ngân sách và không để cơ quan báo chí nào núp bóng các cơ quan quyền lực nhà nước [không còn chủ quản là các bộ, ngành…].

Cho dù "báo chí tư nhân" chưa được chấp nhận nhưng trên thực tế nhiều tờ báo đã vận hành như các doanh nghiệp tư (VnExpress, Kinh Tế Việt Nam, Dân Trí…). Và, phải thừa nhận rằng, chính các tờ báo tư này lại đang làm báo rất chuyên nghiệp và rất ít có sai sót về chính trị [họ cẩn trọng vì cơm áo gạo tiền của họ]. Quy hoạch đã khiến những cơ quan báo chí tử tế này phải mang thêm một gánh nặng khi phải tìm kiếm một cơ quan chủ quản mới.

Cho dù thời nào trong "Chế độ ta" báo chí cũng chỉ được coi là "công cụ". Nhưng, các nhà lãnh đạo ở thế hệ thứ nhất, những người từng sử dụng báo chí trong chế độ cũ cho công cuộc đấu tranh giành chính quyền, không bao giờ sai bảo báo chí như ta đang thấy. Những người đứng đầu những cơ quan báo chí như Quân đội Nhân dân, Nhân Dân, VOV, VTV hay Ban Tuyên giáo, Bộ Thông tin… trước đây đều từng là những nhà báo hàng đầu hoặc là những người am hiểu sâu báo chí.

Các tổng biên tập thời đó, luôn có nhiều người vừa tài năng vừa rất dũng khí. Khi Phó trưởng ban Tuyên giáo Hồng Vinh vào Nam lớn tiếng với các tổng biên tập, nhà báo Võ Như Lanh đã đứng lên nói thẳng, "Anh đừng vào đây mà dạy dân Sài Gòn làm báo".

Các nhà lãnh đạo như Trường Chinh, Đỗ Mười, Võ Văn Kiệt… vẫn đối xử với ngay cả những nhà báo ở tuổi con cháu mình một cách tôn trọng. Các nhà lãnh đạo ấy không chỉ tôn trọng những con người cụ thể mà tôn trọng một thiết chế của chế độ, tôn trọng sứ mệnh mà nhà báo đang đảm nhận.

Tham nhũng và sự dốt nát luôn coi báo chí như kẻ thù. Những kẻ dốt nát và tham nhũng vừa sợ hãi lại vừa muốn cầm nắm báo chí để tự ru ngủ hoặc tự tô vẽ mình. Không phải tự nhiên mà mấy đời bộ trưởng Thông tin và truyền thông gần đây, đều trở nên lố bịch ngay khi chưa bị hạ bệ. Thay vì cảnh tỉnh, các nhà báo cấp dưới, phần nhiều lọc lõi hơn, cứ tạo điều kiện cho anh "nổ", cứ "khen cho anh chết".

Chính Đảng và Nhà nước mới là bên chịu thiệt hại nhiều nhất khi "báo chí của Đảng" suy yếu chứ không phải nhân dân. Một khi báo chí càng thụ động, mạng xã hội sẽ càng đầy rẫy "fake News", niềm tin của công chúng vào các định chế công càng giảm sút.

Huy Đức

Nguồn : Osinhuyduc, 25/03/2024

Chuyện quan bà Bí thư Vĩnh Phúc bị bắt giam chưa bớt nóng dư luận lại dậy sóng chuyện nữ Chủ tịch UBND huyện Nhơn Trạch, Đồng Nai bị "bốc hơi" 170 tỷ đồng trong tài khoản ngân hàng.

Bà Nguyễn Thị Giang Hương, Chủ tịch UBND huyện Nhơn Trạch (Đồng Nai) bị "bốc hơi" hơn 170 tỷ đồng trong tài khoản.

Ngày 22/3, báo chí lề phải đồng loạt đưa tin xác nhận Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Đồng Nai đang phối hợp các phòng nghiệp vụ Công an tỉnh, điều tra vụ việc bà Nguyễn Thị Giang Hương, Chủ tịch UBND huyện Nhơn Trạch (Đồng Nai) bị "bốc hơi" hơn 170 tỷ đồng trong tài khoản. Báo Thanh Niên dẩn nguồn tin gián tiếp cho rằng "Có một nhóm người dùng thủ thuật rút tiền từ tài khoản của bà Hương trong khoảng thời gian từ ngày 3 – 11/3/2024, với số tiền hơn 170 tỷ đồng" (1).

Báo Tuổi Trẻ dẫn nguồn ẩn danh cho rằng "nhóm lừa đảo đã yêu cầu bà Nguyễn Thị Giang Hương - chủ tịch UBND huyện Nhơn Trạch - mở tài khoản, sau đó bà Hương huy động tiền từ người thân nạp vào tài khoản. Bằng nhiều cách, nhóm lừa đảo qua mạng đã lấy tiền từ tài khoản của vị đương kim chủ tịch huyện mỗi lần vài chục tỉ đồng". 

Nhưng cũng báo này dẫn nguồn từ bà Nguyễn Thị Giang Hương đã khẳng định ngược lại : "Đây là vụ hacker tấn công vào tài khoản. Tiền trong tài khoản chứ tôi không chuyển tiền. Công an vẫn đang điều tra nên chưa thể nói gì thêm" (2).

Như vậy đây là tiền của chính bà Chủ tịch, trong tài khoản của bà đã bị kẻ xấu dùng thủ thuật tin học chiếm đoạt. Bà Chủ tịch huyện tài trí thông minh đâu dễ bị lừa vay mượn tiền bỏ vô tài khoản theo lời đường mật của bọn xấu.

Tin vô tài trí của bà Chủ tịch, dân đen lại bất giác hoang mang. Đầy tớ của dân, cán bộ của Đảng cộng sản những người tiên phong của giai cấp vô sản, học theo tấm gương mẫu mực cần kiệm liêm chính chí công vô tư của Hồ Chí Minh sao nhiều người giàu quá cỡ. Giàu quá bất thường so với mức lương chính thức.

Theo quy định tại Điều 3 Thông tư 10/2023/TT-BNV thì mức lương của Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện được tính như sau :

Mức lương = Mức lương cơ sở x Hệ số lương hiện hưởng

Căn cứ khoản 1 Điều 3 Nghị định 38/2019/NĐ-CP thì mức lương cơ sở cho đến 30/6/2023 là 1.490.000 đồng/tháng ;

Theo đó, Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện được nhận mức lương là : 8.075.800 đồng/tháng cho đến ngày 30/6/2023.

Từ 01/7/2023 thì mức lương cơ sở thay đổi thành 1.800.000 đồng/tháng (khoản 1 Điều 3 Nghị quyết 69/2022/QH15 và Nghị định 24/2023/NĐ-CP). Khi đó Chủ tịch Ủy nhân dân huyện sẽ nhận mức lương là : 9.756.000 đồng/tháng" (3).

Tính tròn rộng rải bình quân lương Chủ tịch huyện 10 triệu đồng/tháng thì 170 tỉ đồng tương đương với 1.700 tháng lương tức là hơn 140 năm lương. Rõ ràng đây không phải là thu nhập từ lương, vậy liệu bà Chủ tịch này ngoài thời gian làm công bộc phục vụ dân có nghề tay trái nào khả dỉ để hái ra cả núi tiền như vậy ?

Theo luật lệ minh bạch của xứ Đông Lào, cán bộ, công chức hàng năm phải kê khai tài sản. Cụ thể "Bản kê khai của Chủ tịch, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh, Ủy ban nhân dân các cấp được niêm yết tại trụ sở Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân hoặc công bố tại cuộc họp bao gồm toàn thể cán bộ, công chức, viên chức thuộc Văn phòng Hội đồng nhân dân, Văn phòng Ủy ban nhân dân

Bản kê khai được công khai chậm nhất là 05 ngày kể từ ngày cơ quan, tổ chức, đơn vị quản lý, sử dụng người có nghĩa vụ kê khai bàn giao bản kê khai cho Cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập.

Thời gian niêm yết bản kê khai là 15 ngày. Vị trí niêm yết phải bảo đảm an toàn, thuận tiện cho việc đọc các bản kê khai.

Việc niêm yết phải được lập thành biên bản, trong đó ghi rõ các bản kê khai được niêm yết, có chữ ký xác nhận của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị và đại diện tổ chức công đoàn" (4).

Liệu bà Chủ tịch có thực hiện kê khai và cán bộ công chức huyện tỉnh có ai biết đến số tiền trên 170 tỷ đồng này ?

Thật ra quy định nghiêm như vậy để bọn thế lực thù địch không có cớ thối mồm nói xấu thôi chứ cán bộ của đảng, nhà nước ai cũng hăng say học tập đạo đức Hồ Chí Minh nên toàn người trong sạch cả. Đảng đã thống kê "cuối năm 2022, đã có 60.458 người kê khai tài sản, thu nhập lần đầu ; 545.535 người kê khai tài sản, thu nhập hằng năm ; 44.015 người kê khai bổ sung ; 161.928 người kê khai tài sản thu nhập phục vụ công tác cán bộ ; 655.299 người đã được công khai bản kê khai tài sản thu nhập.

Từ 08/2/2022 đến 30/4/2023, các cơ quan có thẩm quyền đã tiến hành xác minh tài sản, thu nhập 13.093 người ; có 2.664 người có sai sót về kê khai sai mẫu, chưa bảo đảm theo hướng dẫn, không đầy đủ thông tin, chậm thời hạn so với quy định…

Đặc biệt, các cơ quan đã xử lý 54 người do không trung thực trong kê khai tài sản, thu nhập và giải trình nguồn gốc tài sản tăng thêm (xóa tên khỏi danh sách ứng cử ; kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo ; kỷ luật bằng hình thức cách chức…)" (4).

Trong số hơn 600.000 cán bộ kê khai, chỉ có 54 người bị xử lý nhẹ nhàng như vậy chưa đến 1/10.000 người vi phạm. Điều này cho thấy cán bộ đảng quang vinh trong sáng đến mức nào. Hiếm lắm mới có kẻ khai gian nhiều năm như Lê Đức Thọ, từ Chủ tịch Hội Đồng Quản Trị Ngân Hàng leo lên tới Ủy Viên Trung Ương, Bí thư tỉnh ủy Bến Tre mới bị bắt giam vì bị lộ hình do liên quan đến đại án Việt Oil.

Tội nghiệp, nhiều cán bộ siêng năng cần cù đã bị dân nghi ngờ mắng mỏ vì tự nhiên bất ngờ đột xuất giàu lên xây nhà to như biệt phủ. Nguyên Tổng Thanh tra Chính phủ Trần Văn Truyền xây biệt phủ ở Bến Tre và hàng taá cơ ngơi nhà cửa ở Sài Gòn đã phải tức tưởi giải trình "Khi đã nghỉ hưu, tôi cũng về làm vườn, lao động đến thối cả móng tay, cực nhọc lắm chứ đâu bở" (6).

Cực khổ vậy mà người ta vẫn không tin, còn moi móc riêng lúc hoàng hôn nhiệm kỳ, trước khi về hưu ông đã vớt cú chót ký quyết định bổ nhiệm hàng chục cán bộ cấp dưới. Có đơn vị ký dồn cùng lúc hai cấp trưởng.

Ông Giám đốc Sở Tài nguyên và môi trường Yên Bái cũng cần cù buôn chổi đót để dành tiền xây biệt phủ chiếm cả quả đồi. Chị ông Giám đốc làm Chủ tịch tỉnh này mẫu mực đến nổi có tay cán bộ kiểm lâm phản động bắn chết Bí thư, Trưởng ban Tổ vhức Tỉnh ủy nhưng vẫn chừa bà ra. Sau án mạng này bà thăng tiến như diều gặp gió, lên Bí thư Tỉnh ủy và hiện nay là Bộ trưởng Bộ Nội Vụ quyền uy tha hồ ban chức tước.

Ngặt nỗi ông em Giám đốc đã lỡ quên không kê khai nhờ buôn chổi đót năm 2014 ông đã mua 1.200 m2 đất ở, gần 60.000 m2 đất nông nghiệp ; không kê khai tiền vay ngân hàng 3,8 tỉ đồng.

Năm 2015, ông lại quên không kê khai trên 13.111 m2 đất ở, gần 42.000 m2 đất nông nghiệp ; không kê khai khoản vay ngân hàng trên 6,3 tỉ đồng và tiền bố mẹ cho 1,9 tỉ đồng.

Từ ngày 18/8/2016 đến 10/2/2017, dựa vào quyền lực chồng, vợ ông chuyển quyền sử dụng đất cho 14 hộ gia đình (đã ký thỏa thuận và góp tiền) trong số đất đã được UBND Thành phố Yên Bái cho phép chuyển mục đích sử dụng sang đất ở... Nói chung là sai phạm theo luật phòng chống tham nhũng thè lè và là một đại gia với tài sản kếch xù vào hàng tỉ phú nhưng nhờ nghề buôn chổi đót nên ông Giám đốc Sở này được chuyển từ vùng núi Yên Bái về thủ đô ngàn năm văn vật yên hưởng giàu sang. Gương "liêm khiết làm giàu" của ông Giám đốc này không chỉ ta mà cả báo chí Nga ngố cũng phải nêu gương học tập. (7)

Huyện Nhơn Trạch của Đồng Nai vốn là vùng nông nghiệp ven biển, tiếp giáp với sân bay Long Thành đang trên đường đô thị hóa thành khu du lịch, công nghiệp. Đất vàng, đất bạc, đất kim cương bao la. Vùng Nhơn Trạch nhiều sông rạch nên chắc có nhiều còng. Hẳn bà Chủ tịch huyện này siêng năng bắt còng xuất khẩu nên 170 tỉ đồng chỉ là chuyện nhỏ. Hacker lấy đươc mới chừng ấy là còn non tay.

Ấy, bà Chủ tịch bắt còng, ông Giám đốc sở buôn chổi đót kiếm hàng trăm tỉ là có cách của người ta. Dân đen đừng tưởng bở học tập theo bán nhà đi bắt còng hay buôn chổi đót mà tàn mạng.

Gió Bấc

Nguồn : RFA, 22/03/2024

1. https://thanhnien.vn/dong-nai-chu-tich-ubnd-hnhon-trach-bi-boc-hoi-hon-1...

2. https://tuoitre.vn/chu-tich-huyen-nhon-trach-bi-lua-dao-100-ti-dong-cong...

3. https://thuvienphapluat.vn/lao-dong-tien-luong/tu-ngay-0172023-chu-tich-...

4. https://thuvienphapluat.vn/hoi-dap-phap-luat/5D6AC-hd-viec-cong-khai-ban...

5. https://dangcongsan.vn/xay-dung-dang/canh-tinh-doi-voi-nguoi-ke-khai-tai...

6. https://1thegioi.vn/ong-tran-van-truyen-tung-phat-bieu-toi-lao-dong-den-...

7. https://sputniknews.vn/20190119/giam-doc-yen-bai-buon-choi-dot-xay-biet-...

Hai ông Nguyễn Công Khế - nguyên Tổng biên tập Báo Thanh Niên, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Tập đoàn Truyền thông Thanh Niên - và Nguyễn Quang Thông - nguyên Tổng biên tập báo Thanh Niên - vào ngày 16/1 bị khởi tố, bị bắt giam, bị khám xét nhà ở và nơi làm việc.

Công an Thành phố Hồ Chí Minh đọc lệnh bắt giam ông Nguyễn Công Khế hôm 16/1/2023 - Bộ Công An

Cơ quan An ninh Điều tra thuộc Công an thành phố Hồ Chí Minh thông báo các biện pháp vừa nêu trong cùng ngày đối với hai ông Nguyễn Công Khế và Nguyễn Quang Thông.

Cơ quan An ninh điều tra, Công an thành phố Hồ Chí Minh tống đạt quyết định tố tụng đối với ông Nguyễn Quang Thông.

Cả hai bị điều tra tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí" trong quá trình triển khai, thực hiện Dự án cao ốc văn phòng, trung tâm thương mại và căn hộ cao cấp tại khu đất 151-155 Bến Vân Đồn, Phường 6, Quận 4, thành phố Hồ Chí Minh.

Viện Kiểm sát Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã phê chuẩn các quyết định và lệnh tố tụng vừa nêu.

Theo các thông tin được đăng tải trên cổng thông tin Chính phủ vào từ truyền thông Nhà nước, vào năm 2008, báo Thanh Niên có chủ trương mua Khu đất của Nhà máy Thuốc lá Sài Gòn (địa chỉ số 151-155 Bến Vân Đồn, phường 6, quận 4) để xây dựng trụ sở tòa soạn. 

Ông Nguyễn Công Khế lúc đó là Tổng biên tập báo Thanh Niên đã ký Hợp đồng hợp tác với Công ty Cổ phần Tập đoàn Truyền thông Thanh Niên (Báo Thanh Niên chiếm 51% vốn điều lệ) và Công ty Cổ phần Du lịch và Dịch vụ Vinpearl thành lập Công ty Cổ phần Bất động sản Thanh Niên để thực hiện Dự án cao ốc văn phòng, trung tâm thương mại và căn hộ cao cấp trên khu đất này. Báo Thanh Niên góp vốn là quyền sử dụng khu đất.

Tuy nhiên, sau đó hai bên đã thoả thuận chấm dứt hợp đồng và khu đất được chuyển nhượng cho tư nhân, gây thất thoát tài sản Nhà nước.

Ông Nguyễn Công Khế là nhà báo đồng sáng lập Báo Thanh Niên và đảm trách vai trò Tổng biên tập từ năm 1988 đến năm 2008. Trước năm 1975, ông Khế hoạt động trong phong trào sinh viên, học sinh chống chính quyền Sài Gòn. Sau năm 1975, ông công tác tại Thành đoàn Thành phố Hồ Chí Minh. Ông từng có thời làm tại báo Phụ Nữ Việt Nam trước khi sáng lập Báo Thanh Niên.

Ông Nguyễn Quang Thông làm Tổng biên tập Báo Thanh Niên từ năm 2009 đến năm 2021.

Nguồn : RFA, 16/01/2024

Tính đảng là gì ?

"Tính đảng gắn liền với sự ra đời, lý tưởng và con đường đấu tranh của đảng cộng sản. Đảng cộng sản – đội tiên phong của giai cấp công nhân – ra đời trên cơ sở kết hợp giữa lý luận (chủ nghĩa xã hội khoa học – hệ tư tưởng của giai cấp công nhân) và thực tiễn (phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân chống lại giai cấp tư sản) (1).

Dưới chế độ cộng sản tham nhũng mang tính đảng.

Nói một cách dễ hiểu, tính đảng là những đặc điểm mang tính bản chất gắn liền với sự ra đời, phát triển và mất đi của ý thức hệ cộng sản mà đại diện là đảng cộng sản.

"Chuyên chính vô sản", "nền tảng lý luận và tư tưởng của đảng cộng sản đặt cơ sở trên chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử", "vai trò lãnh đạo tuyệt đối của đảng cộng sản trong mọi lãnh vực của đời sống xã hội" v.v. là những tính đảng. Các tính đảng đó cùng tồn tại với đảng cộng sản và trong lòng cơ chế cộng sản.

"Tính đảng độc tài chuyên chính" đẻ ra "tính đảng tham nhũng thối nát" và vì thế "tính đảng tham nhũng thối nát" không thể nào bị ngăn chặn hay xóa bỏ khi nào "tính đảng độc tài chuyên chính" còn tồn tại.

Đó là quan hệ nhân quả giữa "chuyên chính" và "tham nhũng", và quan hệ đó tồn tại suốt chiều dài của đảng cộng sản.

Câu hỏi thường được đặt ra liệu tham nhũng có thể được ngăn chặn hay xóa bỏ dưới chế độ cộng sản hay không, câu trả lời đúng theo quy luật xã hội là "không". 

Câu trả lời đó không phải võ đoán mà dựa theo "cơ sở lý luận kinh điển" của hệ tư tưởng cộng sản và thực tế xã hội tại các nước cựu cộng sản từ Liên Xô cho tới Đông Âu.

Nhìn lại tình trạng tham nhũng tại Liên Xô

Craig R. Whitney, từng là chủ bút của New York Times, khi còn là một phóng viên tại Liên Xô đã mô tả xã hội Liên Xô giống hệt như đang xảy ra tại Việt Nam ngày nay. Ông viết trên New York Times ngày 7 tháng 5, 1978, Liên Xô "là một xã hội tham nhũng tràn lan, nơi các quan chức biển thủ hàng trăm tỷ đô la mỗi năm từ các doanh nghiệp nhà nước và nơi một cảnh sát sẽ không ngoảnh mặt làm ngơ nếu khoản hối lộ chưa đúng" (2).

Lenin xem tham nhũng là kẻ thù số một của chế độ nhưng không diệt được tham nhũng. Nửa thế kỷ sau, Nikita S. Khrushchev cũng thề sống chết với tham nhũng nhưng cuối cùng, một trong những nguyên nhân chính và sâu xa nhất đã nhận chìm chế độ cộng sản Liên Xô chính là tham nhũng.

Lý do đơn giản. Một khi toàn bộ đời sống đất nước đặt trọn trong tay một nhóm người nắm giữ mọi quyền sinh sát, nhóm người đó sẽ lạm quyền, sẽ tham ô, sẽ tham nhũng, sẽ băng hoại và sẽ thối nát.

Là con người ai chẳng có ít nhiều lòng tham và dễ mềm lòng trước cám dỗ. Tham nhũng xảy ra ở khắp nơi và trong mọi xã hội. Khác chăng, tham nhũng ở các nước dân chủ phát xuất từ lòng tham cá nhân và tham nhũng dưới chế độ cộng sản phát xuất từ hệ thống.

Cá nhân cựu Thủ tướng Ý Silvio Berlusconi can tội hối lộ và trốn thuế nhưng nền Cộng Hòa Ý thì không. Cá nhân cựu Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy can tội hối lộ quan tòa nhưng nền Đệ Ngũ Cộng Hòa Pháp thì không.

Ngoài nguyên tắc tam quyền phân lập, kiểm soát và thăng bằng (check and balance) giữa các ngành, sức mạnh của người dân qua các tổ chức xã hội dân sự tại các nước dân chủ đã đóng góp phần quan trọng trong việc trong sạch hóa không ngừng xã hội.

Các nước cộng sản không có những đặc điểm đó.

Lịch sử cho thấy nếu tham nhũng có thể ngăn chặn được thì Liên Xô đã không sụp đổ năm 1991.

Sau các giai đoạn thanh trừng đẫm máu của Stalin, thời Leonid Brezhnev (1964–1982) là thời kỳ cộng sản chuyên chính nhất tại Liên Xô nhưng đồng thời cũng là thời kỳ tham nhũng phát xuất từ hàng ngũ cán bộ cao cấp diễn ra nhiều nhất.

Để củng cố quyền lực sau khi loại bỏ Nikita Khrushchev, Brezhnev đưa vào trung ương những cán bộ thuộc thành phần thân tín được gọi là "những cán bộ được đề cử" (nomenklatura) và thành phần này sống đời sống xa hoa giữa một nền kinh tế đang suy thoái trầm trọng.

Sau khi Leonid Brezhnev chết (1982), một ủy ban điều tra đã khám phá ra nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Uzbekistan đã thất thoát một ngân sách khổng lồ lên tới 6,5 tỷ dollar theo thời giá 1988 vào tay các lãnh đạo cộng sản trong đó có con rể của Brezhnev.

Khi hung thần Brezhnev còn sống, những cán bộ này được hệ thống quyền lực bao che. Tờ Pravda dưới thời kỳ cởi mở của Gorbachev cho rằng tham nhũng tại Liên Xô đã bị cơ chế hóa (3).

Trong thời kỳ Chiến Tranh Lạnh, nghiên cứu về "tính đảng tham nhũng thối nát" của Liên Xô là một quan tâm chuyên môn của các phân tích gia Mỹ. Lý do, chính quyền Mỹ biết tham nhũng là điểm băng hoại mang tính bản chất của chế độ cộng sản nên đã dành nhiều thời gian để nghiên cứu tình trạng tham nhũng tại Liên Xô, Ba Lan và các nước cộng sản.

Bản phân tích mật số SOV 8510145X với tựa "The Soviet Anticorruption Campaign : Causes, Consequences, And Prospects" của CIA vào tháng 8, 1985 được bạch hóa năm 2014 cho biết nguồn gốc của phong trào chống đối tại Ba Lan phát xuất từ tình trạng tham nhũng trầm trọng trong hệ thống đảng và nhà nước cộng sản Ba Lan (4).

Đến thời hung thần Yuri Andropov cũng thế. Yuri Andropov, còn được gọi là "đồ tể của Budapest" vì vai trò của y trong vụ đàn áp cuộc nổi dậy tại Hungary 1956, Mùa Xuân Tiệp Khắc 1968 và từng là giám đốc KGB từ 1967 đến 1982, khi lên nắm quyền Tổng Bí Thư đảng cộng sảnLiên Xô đã ra lịnh bỏ tù hàng loạt cán bộ các cấp lãnh đạo đảng vì tội tham nhũng.

Andropov chết, Konstantin Chernenko lên thay và cũng tiếp tục chính sách chống tham nhũng của Andropov nhưng cả hai cuối cùng đều thất bại.

Một thước đo được quốc tế công nhận để đo lường các chính sách chống tham nhũng và sự trong sạch của bộ máy công quyền tại một nước là tính minh bạch của chính phủ nước đó.

Minh bạch của chính phủ là gì ?

Theo định nghĩa của The Encyclopedia of American Politics, minh bạch của chính phủ (Governmental transparency) là "Công khai, trách nhiệm, và thành thật xác định tính minh bạch của chính phủ. Trong một xã hội tự do, minh bạch là trách nhiệm của chính phủ để chia sẻ thông tin với người dân. Minh bạch là trọng tâm để qua đó người dân quy trách nhiệm cho các viên chức chính quyền".

Theo định nghĩa đó, ba đặc điểm của minh bạch cần phải có gồm : 1) công khai, 2) trách nhiệm và 3) thành thật. Đồng thời, ba hậu quả của không minh bạch trong chính phủ gồm : 1) thông tin bị bưng bít, 2) lạm dụng quyền hành và 3) tham nhũng.

Dưới chế độ cộng sản Việt Nam hiện nay, nếu chỉ phải trả lời theo lối trắc nghiệm, một người có nhận thức chính trị căn bản nào cũng có thể dễ dàng chọn "không" cho ba đặc điểm và "có" cho ba hậu quả.

Thử lướt qua tính minh bạch tại vài nước cộng sản điển hình.

Tại Liên Xô. Là lãnh đạo cộng sản cao cấp nhất của đảng và nhà nước Liên Xô, hơn ai hết, Mikhail Gorbachev biết rất rõ rằng hệ thống Soviet dựa vào tuyên truyền dối trá và nhà tù, hơn 70 năm đã kìm hãm sự phát triển tự do của nhận thức con người, đi ngược lại sự chuyển động tự nhiên của xã hội.

Vào cuối thập niên 1980, văn minh nhân loại đã phát triển đến mức những câu chuyện tuyên truyền hoang đường về một thiên đường cộng sản đã thành những chuyện cười trong các quán rượu ở Nga, và nhà tù không thể nhốt hết 300 triệu người dân trong 15 nước thuộc Liên bang Xô Viết.

Muốn Liên Xô tồn tại, đảng cộng sản phải thực hiện những thay đổi tận gốc rễ của chế độ và trước hết là minh bạch. Chính từ lý do đó, một trong những trọng điểm của chương trình Glasnost (Cởi mở) mà Gorbachev phát động vào năm 1986 là để gia tăng mức độ minh bạch trong chính phủ.

Gorbachev chủ trương tạo một không khí tranh luận giữa chính phủ và người dân về tất cả các vấn đề của đất nước, và điều này cũng có nghĩa giới hạn quyền kiểm soát của trung ương như đã có trước đây. Nhưng những cố gắng của Gorbachev đến quá trễ và trở thành con dao hai lưỡi, chặt đứt chế độ mà ông ta nỗ lực để cứu vãn.

Từ Đặng Tiểu Bình đến Tập Cận Bình và Minh bạch

Học bài học Liên Xô, Đặng Tiểu Bình và các thế hệ lãnh đạo Trung Quốc sau y đã chọn lựa ban cho người dân cơm áo nhưng siết chặt xã hội Trung Quốc bằng một chế độ hà khắc về đời sống tinh thần không khác gì Tần Thủy Hoàng hai ngàn hai trăm năm trước.

Lãnh đạo Trung Quốc ngăn cấm sử dụng internet ngoài giới hạn cho phép. Các mạng thông tin xã hội quen thuộc với phần lớn nhân loại như Facebook, Twitter hay Youtube bị chặn. Mọi đường thông tin ra ngoài Trung Quốc đều do Đề án Lá chắn Vàng (Golden Shield Project) thuộc Bộ An ninh kiểm soát. Để trấn áp dân chúng trong lãnh vực thông tin, Bộ An ninh Trung Quốc tuyển dụng một lực lượng an ninh mạng khoảng 2 triệu nhân viên.

Trong một bài bình luận gởi riêng cho báo New York Times ngày 15 tháng 6, 2015, Bào Đồng (Bao Tong), cựu Trưởng ban Cải cách Chính trị trung ương Đảng cộng sản Trung Quốc và là Thư ký riêng của cố Thủ tướng Triệu Tử Dương, nhận xét rằng chính sách "làm giàu trước đã" của Đặng đã biến xã hội Trung Quốc thành một xã hội tham nhũng từ địa phương đến trung ương, lãng phí tài nguyên, tàn phá môi trường thiên nhiên và di họa cho các thế hệ mai sau.

Họ Đặng đã làm mọi cách để gia tăng tổng sản lượng bất chấp những tai họa do các chính sách đó gây ra.

Đầu năm 2015, trước áp lực quốc tế và sức phản kháng của người dân như mạch nước ngầm đang chuyển động, Tập Cận Bình lo lắng và tuyên bố sẽ minh bạch hơn trong các chính sách kinh tế, quốc phòng và đẩy mạnh chính sách chống tham nhũng. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, hành động của họ Tập chỉ nhằm mục đích thanh trừng các phần tử chống đối và củng cố quyền lực cá nhân hơn là gia tăng minh bạch trong chính phủ.

Trung Quốc tồn tại được bao lâu hiện đang là một chủ đề được các nhà nghiên cứu kinh tế chính trị tập trung vào. Không ai biết chắc về thời điểm hay cách thức nhưng đều đồng ý Trung Quốc sụp đổ chỉ là vấn đề thời gian. Lần nữa, một trong những lý do là không minh bạch trong chính phủ.

Chế độ cộng sản Việt Nam và Minh bạch

Chế độ cộng sản Việt Nam, về bên ngoài, đang đối diện với con quái vật Trung Quốc đang ăn tươi nuốt sống từng phần thân thể, và bên trong, là một chế độ toàn trị tồn tại bằng tuyên truyền lừa bịp và nhà tù.

Người dân trong nước có vẻ phấn khởi, vui mừng khi một số cán bộ tham nhũng bị bắt và bị khởi tố. Nhưng một tầng lớp cán bộ tham nhũng vào tù sẽ có một tầng lớp cán bộ tham nhũng khác lên thay và nếu bị lộ họ sẽ vào tù. Họ có thể nhỏ vài giọt nước mắt cá sấu trước tòa nhưng sẽ mỉm cười chiến thắng lúc một mình. Chính trị dưới chế độ cộng sản là sòng bạc quyền lực. Nếu phải ở tù vài năm với tiêu chuẩn đảng viên cao cấp mà giấu được nhiều triệu dollar họ vẫn còn lời to.

Bản chất giống nhau thì hậu quả không thể khác dù đó là ở Liên Xô trước đây hay Trung Quốc và chế độ cộng sản Việt Nam hiện nay.

Các tính đảng "độc tài chuyên chính" và "tham nhũng thối nát" có quan hệ hữu cơ và do đó sẽ dẫn tới hậu quả giống nhau không tránh khỏi.

Người dân bình thường có lý do để vui mừng vì hút máu dân lành là một trọng tội nhưng đừng quên những kẻ đáng tội hơn không phải Đinh La Thăng, Tất Thành Cang, Chu Ngọc Anh, Nguyễn Thanh Long v.v. mà là cơ chế cộng sản.

Điều đó hiển nhiên đến mức ngay cả cựu Tổng bí thư đảng cộng sản Lê Khả Phiêu cũng phải thừa nhận khi phát biểu "Tham nhũng ở nước ta là do cả cơ chế lẫn con người" (5).

Cơ chế chính trị cộng sản đã bắc thang cho các cán bộ cộng sản leo lên đài danh vọng và tạo cho họ cơ hội làm giàu trên sự chịu đựng của nhiều triệu dân nghèo, của hàng ngàn học sinh mỗi ngày phải lội sông, lội suối đến trường, của hàng vạn trẻ thơ không áo ấm mùa đông. Nước mắt chảy thành sông trên quê hương Việt Nam giữa tiếng cười của lớp người cai trị suốt gần nửa thế kỷ qua và sẽ chảy cho đến ngày chế độ độc tài sụp đổ.

Tham nhũng tại Việt Nam là một loại cỏ độc ăn sâu trong đất, không thể cắt, không thể nhổ mà phải thay bằng đất mới.

Trần Trung Đạo

Nguồn : VNTB, 14/07/2023

Tham khảo :

(1) Tạp chí Xây Dựng Đảng ngày 22 tháng 8, 2021

(2) "In Soviet, Widespread Practice of Bribery Helps One Get a Car, Get an Apartment and Get Ahead", The New York Times, May 7, 1978

(3) "Soviet Uncover Massive Corruption : Billions Lost in Uzbekistan Case Involving Brezhnev Kin", L.A. Times, Jan. 24, 1988

(4) "General CIA Records", publication date : August 1, 1985

(5) Tìm lại lòng tin đã mất, báo Người Đô Thị, 27 tháng 11, 2014

Việc có hay không tham nhũng không ảnh hưởng trực tiếp đến sự đứng vững của một chế độ độc tài hoặc đảng trị, dù tham nhũng có thể được sử dụng như một công cụ để giữ vững quyền lực và kiểm soát của chế độ đó.

Nhân viên an ninh đứng canh gác tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia nhân Đại hội 13 Đảng cộng sản Việt Nam ở Hà Nội hôm 27/1/2021 (minh hoạ)

Có nhiều nghiên cứu của các học giả về mối quan hệ giữa tham nhũng và chế độ cộng sản, độc tài, đảng trị và trong các nước có nền kinh tế mới nổi.

Những nghiên cứu cho thấy rằng chế độ độc tài, đảng trị có xu hướng tạo ra một môi trường thuận lợi cho việc tham nhũng phát triển. Với quyền lực tập trung vào tay một số ít đảng viên, các quan chức dễ dàng sử dụng quyền lực của họ để lợi dụng và kiểm soát các nguồn tài nguyên của quốc gia làm sở hữu của phe nhóm, gia đình của họ, từ đó gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế, xã hội và chính trị mà đảng và họ cố sức vun đắp bảo vệ.

Một số nghiên cứu khác cho thấy rằng tham nhũng có thể là một yếu tố thúc đẩy cho chế độ độc tài, đảng trị duy trì quyền lực của họ. Những người tham nhũng có thể được sử dụng như là một công cụ để đe dọa hoặc tống tiền các đối thủ chính trị, từ đó bảo đảm bảo họ giữ được quyền lực và kiểm soát trong nước.

Một trong những nghiên cứu về mối liên hệ giữa tham nhũng và chế độ độc tài, đảng trị là cuốn sách "Corruption and authoritarianism" của Susan Rose-Ackerman và Bonnie J. Palifka (*). Bạn có thể tìm thấy sách tại các nhà sách trực tuyến như Amazon, Google Books hay các trang thư viện trực tuyến như JSTOR.

Cuốn sách "Corruption and Authoritarianism" của Susan Rose-Ackerman và Bonnie J. Palifka là một tài liệu quan trọng về liên quan giữa tham nhũng và chế độ độc tài. Cuốn sách này cung cấp một cái nhìn toàn diện và là tài liệu quan trọng cho các nhà nghiên cứu, giáo sư, sinh viên quan tâm đến các hình thức tham nhũng, cơ chế hoạt động của chúng và cách chúng ảnh hưởng đến chế độ độc tài.

Các chương trong cuốn sách :

Chương 1 - Corruption and authoritarianism : An overview : cung cấp một cái nhìn tổng quan về mối quan hệ giữa tham nhũng và chế độ độc tài. Susan Rose-Ackerman và Bonnie J. Palifka giới thiệu đến độc giả một cái nhìn tổng quan về mối quan hệ giữa tham nhũng và chế độ độc tài. Chương này bắt đầu bằng việc định nghĩa tham nhũng và chế độ độc tài, cũng như giải thích những ảnh hưởng tiêu cực của tham nhũng đối với chế độ độc tài.

Chương này trình bày các ví dụ cụ thể về những chế độ độc tài nổi tiếng trong lịch sử, chẳng hạn như chế độ của Hitler và Stalin, và nhấn mạnh rằng tham nhũng có thể trở thành một phần không thể thiếu của chế độ độc tài. Điều này được minh họa bằng các ví dụ về tham nhũng trong các quốc gia như Nga, Trung Quốc, Việt Nam và Zimbabwe.

Chương này tập trung vào vai trò của chính phủ trong việc kiểm soát tham nhũng và xử lý những hành vi tham nhũng. Tuy nhiên, tác giả nhấn mạnh rằng việc kiểm soát tham nhũng không thể được thực hiện hiệu quả nếu không có sự đổi mới trong các cơ chế kiểm soát và sự minh bạch trong việc sử dụng tài nguyên công cộng.

Cuối cùng, chương này đưa ra kết luận rằng mối liên hệ giữa tham nhũng và chế độ độc tài là rất chặt chẽ và thường gây ra những hậu quả tiêu cực cho cả quốc gia và người dân. Việc giải quyết vấn đề tham nhũng trong các chế độ độc tài là một thách thức lớn, tuy nhiên, tác giả cho rằng điều này là cần thiết để xây dựng một chế độ hành chính công bằng và bền vững.

Trong chương này, tác giả không đề cập đến ví dụ cụ thể về tham nhũng ở Việt Nam. Họ chỉ trình bày như Việt Nam là một trong những ví dụ về các quốc gia có chế độ độc tài và cũng bị ảnh hưởng bởi vấn đề tham nhũng. Trong nhiều nghiên cứu về tham nhũng trên thế giới, Việt Nam cũng được đưa ra như một trong những ví dụ về nền kinh tế đang phát triển có vấn đề tham nhũng nghiêm trọng.

Chương 2 - The costs and benefits of corruption for authoritarian regimes : phân tích chi tiết về cái giá phải trả về các lợi và hại của tham nhũng đối với các chế độ độc tài.

Các chế độ độc tài cần nuôi dưỡng tham nhũng vì nó có lợi ích cho chế độ, gồm :

1. Tăng cường quyền lực và kiểm soát : Bằng cách dung dưỡng và để mặc tham nhũng hòng mua chuộc sự ủng hộ của các quan chức, các nhà lãnh đạo độc tài có thể tăng cường quyền lực và kiểm soát hơn trong chính phủ và các tổ chức quan trọng khác, giữ dược ghế của họ ngồi trên sự giằng co tròng tréo trong đảng.

2. Tăng thu nhập và phát triển kinh tế : Các quan chức tham nhũng thường sử dụng chức vụ của mình để lợi dụng tài nguyên và quyền lực của nhà nước để thu nhận các khoản tiền lớn thông qua các hoạt động tham nhũng như nhận hối lộ, xúc tiến ký kết các hợp đồng thương mại với những doanh nghiệp có quan hệ gần gũi với họ, hoặc chiếm đoạt tiền của người dân thông qua các hoạt động tham nhũng trong quá trình thu thuế. Với số tiền thu được từ tham nhũng, các quan chức này có thể tăng thu nhập của mình và đầu tư vào các lĩnh vực kinh tế nhằm tạo ra nguồn thu nhập phụ, nhằm đảm bảo sự phát triển của bản thân và gia đình mình, đặc biệt trong tình hình kinh tế đất nước chưa ổn định.

3. Điều chỉnh phân phối tài nguyên : các quan chức tham nhũng có thể sử dụng quyền lực của mình để điều chỉnh phân phối tài nguyên theo ý muốn của họ. Điều này giúp họ kiểm soát các tài nguyên chiến lược như đất đai, khoáng sản và các nguồn lực khác. Khi họ sở hữu quyền kiểm soát các tài nguyên này, họ có thể sử dụng chúng để đạt được mục đích của mình, như tăng thu nhập cá nhân, làm giàu bản thân hoặc tăng sức mạnh trong cơ quan quản lý. Điều này tạo ra một vòng luẩn quẩn, khi các quan chức tham nhũng sử dụng quyền lực của mình để tăng lợi ích cá nhân, đồng thời gây ra sự bất bình đẳng trong phân phối tài nguyên.

Tuy nhiên, tác hại của tham nhũng đối với các chế độ độc tài cũng rất nặng nề, bao gồm :

1. Sự mất niềm tin của công chúng : Tham nhũng làm suy yếu niềm tin của công chúng vào chính phủ, gây mất cân bằng kinh tế và xã hội.

2. Sự mất động lực và hiệu suất của nhân viên chính phủ : Tham nhũng có thể ảnh hưởng đến động lực và hiệu suất của nhân viên chính phủ, khiến họ làm việc chậm chạp và không năng suất.

3. Sự thất bại trong việc phát triển kinh tế : Tham nhũng cản trở phát triển kinh tế của một quốc gia, khiến nó không thể tận dụng được tài nguyên và tiềm năng của mình.

Tóm lại, tuy có lợi ích nhất thời cho quốc gia, cho đảng và các đảng viên, nhưng tham nhũng vẫn là một rủi ro lớn đối với các chế độ độc tài.

Chương 3 - Bribery and extortion in authoritarian settings : nghiên cứu về các hình thức tham nhũng thường gặp trong các chế độ độc tài và cơ chế hoạt động của chúng.

Chương này tập trung vào việc phân tích các hình thức tham nhũng thường gặp trong các chế độ độc tài, đặc biệt là các hình thức hối lộ và đe dọa tại các quốc gia như Nga và Trung Quốc.

Bài viết trong chương này chỉ ra rằng trong các chế độ chuyên chế độc tài, đảng trị các quan chức thường tìm cách thu thập, nhét phồng túi tiền, bằng cách sử dụng các phương thức như hối lộ hoặc đe dọa. Họ có thể đòi hỏi tiền của các doanh nghiệp để cho phép họ tiếp tục kinh doanh hoặc để tránh bị xử lý pháp lý. Họ cũng có thể yêu cầu được hối lộ để cấp các giấy phép kinh doanh, cho phép xây dựng hay thậm chí là để chạy chức chạy quyền. 

Bên cạnh đó, chương này cũng chỉ ra rằng các hình thức tham nhũng thường được thực hiện thông qua việc sử dụng quyền lực và uy quyền của các quan chức. Có thể thấy rằng, các quan chức trong chế độ độc tài đảng trị thường được sanh ra, đào tạo và duy trì bởi các hệ thống chính trị tập trung quyền lực, cho phép họ tận dụng tình trạng này để lợi dụng nguồn lực và quyền lực của họ để vòi tiền của những người khác.

Tổng thể, chương 3 giúp ta hiểu rõ hơn về cơ chế và các hình thức tham nhũng phổ biến trong các chế độ độc tài, giúp ta đánh giá được những hậu quả xấu của chúng đối với nền kinh tế và xã hội của quốc gia.

Chương 4 - The institutional framework of corruption in authoritarian settings : phân tích các cơ chế, quy trình và cơ sở hạ tầng hỗ trợ cho tham nhũng trong các chế độ độc tài.

Trên thực tế, các chế độ độc tài thường có các cơ chế và quy trình pháp lý cho phép hoặc thậm chí khuyến khích tham nhũng. Chương 4 phân tích những cơ chế này và cơ sở hạ tầng hỗ trợ cho tham nhũng trong các chế độ độc tài. Các cơ chế này có thể bao gồm việc không công khai hóa thông tin, hạn chế quyền tự do ngôn luận, báo chí, hạn chế sự can thiệp của các nhà hoạt động, tổ chức chống tham nhũng, tạo ra các quy định phức tạp để lấy lý do thuận lợi cho tham nhũng, không ngần ngại dùng các lực lượng an ninh để bịt miệng, đàn áp, bỏ tù những người ‘phản động’ đưa tin các quan chức tham nhũng.

Bên cạnh đó, chương này cũng phân tích tác động của tham nhũng đến các cơ quan và tổ chức chính phủ trong các chế độ độc tài, và các hệ quả của việc sử dụng quyền lực để bảo vệ quyền lợi của các quan chức tham nhũng. Nó cũng cung cấp các ví dụ về cách thức mà các chế độ độc tài có thể sử dụng các cơ chế và cơ sở hạ tầng hỗ trợ của mình để bảo vệ các quan chức tham nhũng. 

Dưới đây là một số ví dụ về cách mà các chế độ độc tài có thể sử dụng các cơ chế và cơ sở hạ tầng hỗ trợ để bảo vệ các quan chức tham nhũng :

1. Việt Nam : Các quan chức chính phủ thường được phân cấp quyền quản lý đất đai và tài nguyên thiên nhiên, và họ thường sử dụng quyền này để thu hút và bán đất cho các nhà đầu tư nước ngoài với giá cao hơn so với giá thị trường. Điều này giúp tăng thu nhập cho các quan chức và đội ngũ lãnh đạo đảng cầm quyền.

2. Nga : Hệ thống pháp luật tại Nga thường bị lạm dụng để bảo vệ các quan chức tham nhũng. Các quan chức có thể sử dụng tiền bạc để mua lại các quyền lợi của họ và tránh khỏi trừng phạt, hoặc sử dụng quyền lực để áp đặt các sự kiện hoặc lời khuyên cho các quan chức của họ.

3. Trung Quốc : Trong một số trường hợp, chính phủ Trung Quốc đã sử dụng các cơ chế hỗ trợ của mình để giám sát các nhà hoạt động phi chính phủ. Tuy nhiên, các quan chức tham nhũng thường sử dụng quyền lực của mình để xâm phạm vào cuộc sống riêng tư và sử dụng các phương tiện đe dọa hoặc bắt giữ để ép buộc các nhà hoạt động phi chính phủ phải cung cấp thông tin cho họ.

4. Ai Cập : Các quan chức chính phủ và đảng cầm quyền ở Ai Cập thường sử dụng các phương tiện đe dọa và bắt giữ để giám sát các nhà hoạt động phi chính phủ. Họ cũng sử dụng các cơ chế hỗ trợ như quân đội và cảnh sát để trấn áp các cuộc biểu tình và giảm bớt áp lực đối với chính phủ.

Các ví dụ lấy ra từ 4 quốc gia trên đều thấy có ở Việt Nam.

Chương 5 - Combating corruption in authoritarian settings : đề xuất một số giải pháp để chống lại tham nhũng trong các chế độ độc tài

Một trong những giải pháp được đề xuất là xây dựng các cơ quan độc lập để giám sát và kiểm soát tham nhũng. Các cơ quan này có thể bao gồm Ủy ban Đối ngoại, Cục Phòng chống tham nhũng, và Tòa án Tối cao. Những cơ quan này cần được đảm bảo độc lập và có quyền lực để đưa ra quyết định và truy tố các trường hợp tham nhũng.

Một giải pháp khác là tăng cường sự minh bạch và truy cập thông tin. Điều này bao gồm việc công khai các thông tin về ngân sách và việc sử dụng tài nguyên của nhà nước, đảm bảo quyền truy cập thông tin của người dân, báo chí và các tổ chức xã hội dân sự.

Ngoài ra, cần tăng cường giáo dục và tăng cường nhận thức của dân chúng về hậu quả của tham nhũng. Việc tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh và giảm thiểu các rào cản thương mại cũng là một giải pháp quan trọng để giảm thiểu tham nhũng trong các chế độ độc tài.

Cuối cùng, các tác giả cũng đề xuất việc tăng cường hợp tác quốc tế để chống lại tham nhũng trong các chế độ độc tài. Việc hợp tác với các tổ chức quốc tế như Liên Hiệp Quốc và Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế cũng như việc áp dụng các công cụ pháp lý quốc tế có thể giúp đẩy lùi tham nhũng và xây dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh.

Những điều tóm lược trên trong cuốn "Corruption and Authoritarianism" của Susan Rose-Ackerman và Bonnie J. Palifka phản ánh đúng như xã hội Việt Nam đang bị cai trị dưới chế độ độc tài đảng trị của cộng sản. Tuy vậy, có một thực tế ông TBT Nguyễn Phú Trọng đang cố diệt tham nhũng, theo như ông ta nói và nhiều băng đảng tham nhũng trong đảng đã bị đưa ra tòa.

Ở một vài nước dưới ách cai trị độc tài cũng có tình trang như Việt Nam dưới chế độ độc tài đảng trị của TBT Nguyễn Phú Trọng. Ông Trọng cố tận diệt đối thủ của phe nhóm ông trong đảng cs, chính phủ để duy trì những nhóm tham nhũng khác thân chính phủ, thân đảng, phục tùng ông ta hơn. Rõ ràng điều này phụ thuộc vào cách thức và mức độ thực hiện của các lãnh tụ độc tài. Trong một số trường hợp, chế độ độc tài có thể sử dụng việc loại bỏ các nhóm tham nhũng để giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực của tham nhũng đến sự ổn định của chính quyền. Mặt khác chế độ độc tài có thể tác động vào các nhóm tham nhũng ‘cánh hẩu’ để kiểm soát hoạt động tham nhũng và đảm bảo sự kiểm soát của chính phủ trong việc phân phối tài nguyên. Làm điều này thường khó khăn và phức tạp trong thực tế. Một mặt nó cố rửa lớp nhọ nồi trên mặt đảng, nhưng mặt khác nó làm mặt đảng dày thêm.

Việc có hay không tham nhũng không ảnh hưởng trực tiếp đến sự đứng vững của một chế độ độc tài hoặc đảng trị, dù tham nhũng có thể được sử dụng như một công cụ để giữ vững quyền lực và kiểm soát của chế độ đó.

Nếu một chế độ độc tài đảng trị hoàn toàn loại bỏ tham nhũng, thì nó sẽ phải tìm cách khác để giữ vững quyền lực và kiểm soát đảng và xã hội, sử dụng, kiểm soát các quan chức, và nhân dân.

Thay vì tạo nên một chế độ dân chủ, tôn trọng nhân quyền để dân được sống tự do hanh phúc, chế dộ độc tài, đảng trị dùng bạo lực hoặc tăng cường giám sát để kiểm soát các quan chức. Nhưng, việc sử dụng bạo lực có thể dẫn đến tình trạng bạo lực, đe dọa và ngăn cản hơn nữa quyền tự do của người dân, trong khi tăng cường giám sát có thể mất đi sự riêng tư và tự do cá nhân của mọi người kể cả đảng viên và người dân. Ngoài ra, những phương pháp này không bảo đảm các quan chức sẽ hoạt động trung thực và hiệu quả, mà hy vọng họ sẽ tuân thủ và không vi phạm các quy định. Việc kiểm soát, xóa bỏ tham nhũng trong các chế độ độc tài có thể được thực hiện thông qua việc cải cách chính trị, tăng cường giám sát và độc lập của các cơ quan chính phủ, tạo điều kiện thuận lợi để các quan chức có thể làm việc một cách minh bạch và trung thực. 

Hạo Nhiên

Nguồn : VNTB, 30/04/2023

Ông Tập lại nhắc Việt Nam về phương châm ‘16 chữ’, ‘4 tốt’, ‘củng cố phòng tuyến tư tưởng’

VOA, 28/04/2023

Bà Trương Thị Mai, Thường trực Ban Bí thư Đảng cộng sản Việt Nam, vừa có cuộc tiếp kiến với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bắc Kinh. Ông Tập căn dặn bà Mai rằng trước môi trường quốc tế "sóng to gió lớn", hai bên Trung-Việt cần phải giữ phương châm "16 chữ" và tinh thần "4 tốt", thúc đẩy xây dựng cộng đồng "cùng chung vận mệnh Trung-Việt".

Ông Tập Cận Bình và phái đoàn của bà Trương Thị Mai. Photo by Nhan Dan.

Truyền thông Trung Quốc loan tin rằng khi tiếp bà Mai hôm 26/4, ông Tập nhờ bà chuyển lời thăm hỏi tới Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng và nhấn mạnh rằng "trước môi trường quốc tế sóng to gió lớn và nhiệm vụ cải cách, phát triển và ổn định của mỗi nước, hai bên Trung-Việt cần phải giữ phương châm "16 chữ" và tinh thần "4 tốt", đó là "Láng giềng hữu nghị, hợp tác toàn diện, ổn định lâu dài, hướng tới tương lai", và "Láng giềng tốt, bạn bè tốt, đồng chí tốt, đối tác tốt".

Ngoài ra, nhà lãnh đạo Trung Quốc còn kêu gọi thúc đẩy xây dựng cộng đồng "cùng chung vận mệnh Trung-Việt dốc sức vào sự nghiệp hòa bình và tiến bộ của nhân loại, kiên trì trang bị lý luận khoa học chủ nghĩa Mác, nắm chắc thế mạnh chính trị lớn mạnh này, đi sâu giao lưu và học hỏi lẫn nhau, củng cố phòng tuyến tư tưởng, chung tay thúc đẩy sự nghiệp xã hội chủ nghĩa", theo đài phát thanh CRI của Trung Quốc.

Báo Nhân Dân của Đảng cộng sản Việt Nam dẫn lời bà Mai đáp lại ông Tập rằng Việt Nam "luôn coi trọng và ưu tiên hàng đầu" phát triển quan hệ với Trung Quốc theo phương châm "16 chữ" và tinh thần "4 tốt".

Bà nói thêm rằng Việt Nam "sẵn sàng" cùng Trung Quốc thực hiện tốt nhận thức chung quan trọng đạt được giữa nhà lãnh đạo tối cao của hai Đảng, đồng thời thúc đẩy kết nối hợp tác "Hai hành lang, một vành đai" với việc cùng xây dựng "Vành đai và con đường", thúc đẩy quan hệ hai Đảng, hai nước và "sự nghiệp xã hội chủ nghĩa", theo đài CRI.

Bà Mai, người vừa kết thúc chuyến công du Trung Quốc từ ngày 25 đến 28/4, cũng khẳng định rằng Việt Nam "luôn tuân thủ" chính sách Một Trung Quốc và kiên quyết ủng hộ nỗ lực thống nhất đất nước của Bắc Kinh, theo Tân Hoa Xã.

Bà Mai, đồng thời là Trưởng ban Tổ chức Trung ương, người được cho là nhân vật quyền lực thứ hai sau Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trong, cũng chứng kiến việc Ban Tổ chức Trung ương của bà ký bản ghi nhớ hợp tác với Ban Tổ chức Trung ương Trung Quốc.

Trong chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 10 năm ngoái của ông Nguyễn Phú Trọng, hai bên đã ra tuyên bố chung về tăng cường quan hệ. Trong chuyến thăm này, ông Tập cũng nhắc ông Trọng về phương châm "16 chữ" và tinh thần "4 tốt".

Chuyến thăm của bà Mai diễn ra khi Trung Quốc vừa ban bố lệnh cấm đánh bắt cá ở Biển Đông trong mùa hè năm nay. Hôm 20/4, Bộ Ngoại giao Việt Nam nói rằng lệnh cấm đánh bắt cá của Trung Quốc đã không chỉ "xâm phạm chủ quyền" của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa, mà còn vi phạm quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam đối với vùng đặc quyền kinh tế của nước này.

Truyền thông Việt Nam dường như không nêu bất kỳ chi tiết nào về tranh chấp chủ quyền biển đảo, hay đề cập đến lệnh cấm đánh bắt của Bắc Kinh trong chuyến công du đến nước láng giềng phương bắc của nữ Thường trực Ban Bí thư.

*******************************

Ông Võ Văn Thưởng : sắp xử thêm nhiều vụ án tham nhũng

VOA, 28/04/2023

Chủ tịch nước Việt Nam Võ Văn Thưởng nói với các cử tri tại Đà Nẵng vào chiều ngày 27/4 rằng chính quyền sẽ tiếp tục cuộc đấu tranh với tham nhũng một cách toàn diện và sắp tới ‘sẽ có thêm nhiều vụ án tham nhũng được đưa ra xét xử’.

Chủ tịch nước Việt Nam Võ Văn Thưởng phát biểu trước các cử tri Đà Nẵng (Ảnh chụp màn hình danang.gov)

Ông Thưởng, vốn cũng là đại biểu Quốc hội thành phố Đà Nẵng, đã có buổi tiếp xúc cử tri các quận Hải Châu, Thanh Khê, Sơn Trà để chuẩn bị cho kỳ họp thứ năm của Quốc hội, trang mạng VOV cho biết.

"Còn nhiều vụ việc đang tiếp tục làm, sẽ sớm có thông báo và sớm đưa ra xét xử", ông Thưởng được tờ Pháp luật dẫn lời nói.

Chủ tịch nước Thưởng khẳng định Đảng sẽ chống tham nhũng ở cả Trung ương tới các địa phương, cả tham nhũng lớn và tham nhũng vặt, cả cán bộ đương chức lẫn những người đã về hưu theo tinh thần ‘không có vùng cấm’, theo tường thuật của tờ Pháp luật.

Ông nói ‘sẽ không có chuyện hạ cánh an toàn’ và nếu trong thời gian đương chức, cán bộ đã có hành vi thanh nhũng thì sẽ bị truy ra để xử lý.

Thời gian qua, Đảng cộng sản đã kỷ luật nhiều cán bộ lãnh đạo là bí thư tỉnh ủy, chủ tịch tỉnh, bộ trưởng, thứ trưởng sau khi những vị này đã về hưu.

Bên cạnh xử lý các cán bộ tham nhũng thì các cán bộ lãnh đạo để xảy ra tham nhũng ở cấp dưới của mình cũng sẽ bị xử lý, ông Thưởng được dẫn lời nói, vì họ ‘không làm hết trách nhiệm, lãnh đạo chưa sâu sắc’.

Đảng cộng sản Việt Nam gần đây đã bắt đầu xử lý trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng ở cơ quan của mình, điển hình như Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và các phó Thủ tướng Phạm Bình Minh, Vũ Đức Đam đã phải từ chức khi xảy ra tham nhũng trong nhiệm kỳ chính phủ do các ông lãnh đạo.

Trả lời câu hỏi của các cử tri rằng tại sao Đảng càng chống tham nhũng thì tham nhũng càng nhiều, ông Thưởng lý giải rằng đó là do Đảng’ quyết tâm làm mạnh thì phát hiện nhiều’ và các vụ việc tham nhũng ‘đều được công khai cho toàn dân biết’, theo trang mạng VOV.

Trước câu hỏi xử lý cán bộ tham nhũng nhiều sẽ dẫn đến thiếu cán bộ, ông Thưởng được VOV dẫn lời nói ông ‘không sợ thiếu’ vì ‘từ bài học một số địa phương, bộ, ngành sau khi xử lý cán bộ vi phạm và thay thế cán bộ mới thì đều đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ’.

Ông nhấn mạnh chính quyền ‘sẽ cố gắng làm tốt hơn việc thu hút người tài, tâm huyết, trách nhiệm vào bộ máy nhà nước’.

"Cần thay thế thế kịp thời cán bộ không đủ năng lực, uy tín thấp, không chờ hết thời hạn bổ nhiệm", ông Thưởng được dẫn lời nói.

*************************

Loạn showbiz, Việt Nam cân nhắc trấn áp mạnh tay

VOA, 28/04/2023

Nhà chức trách Việt Nam sẽ trừng phạt các nghệ sĩ dính chàm bằng biện pháp ‘ba cấm’, tức cấm diễn, cấm sóng, cấm quảng cáo, kể từ tháng 10 tới để làm trong sạch lại giới showbiz trong nước vốn đang bị bê bối bủa vây, theo tìm hiểu cùa VOA.

Ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng mới đây bị chỉ trích vì tự xưng là 'Vua' trong dự án phim tiểu sử bản thân (Hình ảnh chỉ mang tính chất minh họa)

Giới showbiz ở Việt Nam trong thời gian gần đây bị dính hàng loạt tai tiếng, từ cáo buộc ăn chặn tiền từ thiện, quảng cáo thuốc sai sự thật, tung tin thất thiệt, phát ngôn gây sốc, quỵt tiền, vỡ nợ, sử dụng chất kích thích, buôn bán ma túy cho đến bị tố cáo hiếp dâm ở nước ngoài.

Biện pháp ‘ba cấm’ mà Bộ Thông tin và Truyền thông vừa thông qua trong Kế hoạch triển khai Chiến lược phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử nhắm tới các nghệ sĩ và người có ảnh hưởng trên mạng xã hội có hành vi vi phạm pháp luật, trái thuần phong mỹ tục và gây ảnh hưởng không tốt đến xã hội, trang mạng VOV cho biết.

Các biện pháp cấm trên khắp các nền tảng này gợi nhắc đến ‘phong sát’ – cách làm của Trung Quốc phong tỏa toàn diện đối với bất cứ nghệ sĩ nào có tỳ vết, không cho họ còn không gian để xuất hiện trước công chúng.

Theo VOV thì biện pháp này của Bộ Thông tin và Truyền thông ‘nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của dư luận’ nhằm tránh cho giới trẻ bị tác động xấu từ giới showbiz.

Quy trình thực hiện biện pháp này đang được Cục Nghệ thuật Biểu diễn, Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch, phối hợp với Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, Bộ Thông tin và Truyền thông soạn thảo, tờ Tuổi Trẻ dẫn lời bà Trần Ly Ly, quyền Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn, cho biết.

Khác với ‘phong sát’ của Trung Quốc là cấm luôn, Việt Nam sẽ cấm có thời hạn 3 tháng, 6 tháng, 8 tháng, 10 tháng hay 24 tháng tùy theo mức độ vi phạm, bà Ly được Tuổi Trẻ dẫn lời nói.

Các vi phạm sẽ được một tổ công tác của hai bộ này xem xét, từ đó khuyến nghị đến các cơ quan truyền thông, các đơn vị tổ chức biểu diễn và các công ty để họ không mời các nghệ sĩ vi phạm, cũng theo bà Ly.

Tại buổi tọa đàm về thực trạng văn hóa ứng xử trên không gian mạng được tổ chức ở Hà Nội hôm 19/4, người mẫu Hạ Vy và diễn viên trẻ Hàn Trang được trang mạng VnExpress dẫn lời nói họ ủng hộ làm mạnh tay với những nghệ sĩ nhúng chàm nhưng ‘đừng đến mức phong sát’.

VOA đã liên lạc một số nghệ sĩ và nhà quản lý văn hóa trong nước để hỏi ý kiến về việc này nhưng tất cả đều từ chối trả lời.

‘Cần lập lại trật tự’

Trao đổi với VOA từ thành phố Hồ Chí Minh với điều kiện giấu tên vì sợ mất lòng người trong giới, một nhà báo theo dõi mảng văn nghệ nói ông ‘rất đồng tình’ với biện pháp mạnh tay để lặp lại trật tự trong giới nghệ sĩ mà ông cho là ‘hiện rất loạn’.

"Trước giờ toàn giơ cao đánh khẽ nên các nghệ sĩ không sợ. Họ cứ làm bừa. Báo chí có phê bình nhưng sau đó một thời gian thì họ lại quên đi", nhà báo này chỉ ra.

Bên cạnh đó, việc khán giả Việt Nam ‘quá dễ dãi’, theo lời nhà báo này, càng khiến cho những nghệ sĩ làm sai ‘cứ mặc kệ, thậm chí họ còn lợi dụng chiêu trò bẩn để càng thêm nổi tiếng’.

"Khán giả cứ tẩy chay một thời gian rồi sau đó nghe họ hát, xem họ diễn trở lại thì họ đâu có sợ", ông giải thích.

Ông dẫn chứng việc một số nghệ sĩ ‘bản thân không hề biết gì về dược lý mà lại lên mạng quảng cáo tầm bậy tầm bạ thuốc chữa mỡ bụng chẳng hạn’. "Họ đem tên tuổi mình ra đảm bảo, khán giả cứ thấy nghệ sĩ quảng cáo là họ tin, họ mua", ông nói.

"Bây giờ có những bạn trẻ chỉ cần có ngoại hình, giọng ca trung bình, vô phòng thu thu một bài hát nào đó đang nổi rồi thảy lên YouTube hay TikTok hay tham gia gameshow trên truyền hình là ngày mai nổi tiếng ngay", nhà báo giấu tên này nói thêm và gọi những người này là ‘nổi tiếng ảo’.

Việc nổi tiếng nhờ chiêu trò, đánh vào thị hiếu dễ dãi này, theo ông, là ‘rất không công bằng cho những người làm nghề tử tế’.

"Có những nghệ sĩ phải qua đào tạo trường lớp mấy năm, khi mới ra nghề còn phải chật vật chạy Grab kiếm sống để tối còn lên sân khấu biểu diễn. Họ yêu nghề, bền bỉ với nghề với hy vọng một ngày nào đó được công chúng để ý", ông cho biết.

Bên cạnh đó, quy chế phong tặng danh hiệu nhà nước như ‘Nghệ sĩ Nhân dân’, ‘Nghệ sĩ Ưu tú’ lâu nay chỉ xét đến số lượng huy chương tại các hội diễn khiến cho ‘một số nghệ sĩ có đời sống cá nhân be bét cũng được trao danh hiệu’, ông chỉ ra.

"Có thưởng, có trao danh hiệu thì phải có phạt", ông lập luận. "Hình ảnh người nghệ sĩ đã trở nên ngày càng lố bịch khiến khán giả không còn thương, không còn nể gì hết mà nếu không có biện pháp mạnh thì sẽ càng tuầy huầy hơn".

Tuy nhiên, ông cho rằng không nên rập khuôn ‘phong sát’ kiểu Trung Quốc vì như vậy thì ‘quá nặng nề’, mà chỉ nên cấm có thời hạn hay thu hồi lại danh hiệu đã phong tặng.

"Bản thân người nghệ sĩ chỉ cần không được đứng trên sân khấu, không được lên hình trong 6 tháng 1 năm là đã quá đau rồi", ông lý giải và dẫn ra trường hợp nghệ sĩ hài Minh Béo, vốn bị kết tội ấu dâm ở Mỹ, về nước đã phải rất khổ sở tìm lại chỗ đứng vì bị các sân khấu và đài truyền hình tẩy chay.

"Ở Việt Nam, Minh Béo không bị tòa nào kết án hết nhưng vẫn phải rời khỏi cuộc chơi chuyên nghiệp", ông nói.

Nhà báo này đề xuất xây dựng một bảng quy tắc cụ thể - từng vi phạm sẽ bị cấm tương ứng trong bao lâu. Việc đó cũng nhằm tạo điều kiện cho những nghệ sĩ lầm lỡ ‘có cơ hội quay đầu’, ông nói thêm.

"Đốt lò" : Nhân sự chuyên môn có thực sự bị lãng phí do việc xử lý tham nhũng ?

Quốc Phương, RFA, 19/04/2023

Có ý kiến từ truyền thông chính thống tại Việt Nam tuần này cho rằng việc xử lý tham nhũng như trong chiến dịch "đốt lò", "củi lửa" của Đảng cộng sản và Nhà nước Việt Nam có thể gây ra việc nhân sự có chuyên môn, nhất là thế hệ trẻ sẽ lưỡng lự, khi hưởng ứng lời kêu gọi của Đảng, Nhà nước tham gia đóng góp cho đất nước.

Ông Nguyễn Quang Tuấn tại Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội hôm 18/4/2023 - PLO

Bài báo với tựa đề "Dùng người nhìn từ câu chuyện các ông Nguyễn Quang Tuấn, Trần Việt Thái" trên trang mạng VietnamNet, hôm thứ tư nêu hai trường hợp là một chuyên gia đầu ngành tim mạch, nguyên Giám đốc Bệnh viện Tim Hà Nội và một người khác là một cựu Đại sứ Việt Nam tại Malaysia, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Ngoại giao, Học viện Ngoại giao, thuộc Bộ Ngoại giao Việt Nam, như những điển hình.

Bài báo trên VietnamNet nêu quan điểm :

"Trường hợp của ông Nguyễn Quang Tuấn và ông Trần Việt Thái chắc chắn nên được cân nhắc và nghiên cứu khi xây dựng chính sách nhân lực cho khu vực công. Sử dụng đúng, có chính sách đãi ngộ phù hợp để những trường hợp như ông Tuấn, ông Thái và nhiều người khác nữa chuyên tâm vào chuyên môn.

"Có không ít nhà chuyên môn đang phải đảm nhiệm những công việc quản lý như ông Tuấn và ông Thái, và phải khẳng định đã có những người làm tốt việc quản lý. Tuy vậy, rủi ro với chính họ không hề nhỏ. Nó không chỉ từ việc tuân thủ các quy định pháp luật ngày một chặt chẽ, những thủ tục ngày một phức tạp hơn mà còn là rủi ro từ những "cám dỗ" vật chất đến một cách tự nhiên, khi họ ngồi vào chỗ của những người làm công việc quản lý".

"Quản trị bệnh viện, quản trị trường học, đấu thầu mua sắm… là những công việc đòi hỏi những chuyên môn và nên được dành cho những người được đào tạo, có kiến thức về những lĩnh vực này. Cùng với đó, những nhà chuyên môn sẽ phải có được chính sách đãi ngộ tốt, môi trường lành mạnh để làm việc hiệu quả…"

Dụng nhân như dụng mộc và người trẻ nghĩ gì ?

Và bài báo của VietnamNet, trích dẫn cố Chủ tịch của Việt Nam, ông Hồ Chí Minh, khi đưa thêm lý lẽ bảo vệ quan điểm mà dường như cho rằng việc sử dụng nhân sự chuyên môn của Việt Nam qua các vụ án và ví dụ trên là chưa phù hợp, thiếu cơ chế, điều kiện đãi ngộ tránh rủi ro và lãng phí "nhân tài" :

"Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường trích câu của người xưa "Dụng nhân như dụng mộc" để nói về việc phân công, sử dụng cán bộ : "Người đời ai cũng có chỗ hay chỗ dở. Ta phải dùng chỗ hay của người và giúp người chữa chỗ dở. Dùng người cũng như dùng gỗ. Người thợ khéo thì gỗ to, nhỏ, thẳng cong đều tùy chỗ mà dùng được", "Tài to ta dùng làm việc to, tài nhỏ ta cắt làm việc nhỏ, ai có năng lực về việc gì, ta đặt ngay vào việc ấy".

"Những người như ông Tuấn, ông Thái thuộc diện những người tài mà chúng ta đang mong muốn thu hút vào khu vực công. Những người tài trẻ tuổi đang nằm trong diện được thu hút chắc chắn sẽ nhìn vào những trường hợp này để lựa chọn con đường của mình".

Từ Hà Nội, một nhà quan sát thời sự Việt Nam, ông Lê Văn Sinh, nguyên Giảng viên thuộc Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, bình luận về quan điểm này, ông nói :

"Tôi thì không nghĩ là có chuyện lãng phí nhân tài, người tài, hay nhân lực chuyên môn tài năng hoàn toàn như ai đó có thể đặt vấn đề như vậy.

Bởi vì các quốc gia tiến bộ và phát triển người ta vẫn đã và đang sử dụng các trí thức giỏi, các chuyên gia hàng đầu vào các vị trí lãnh đạo cơ quan, tổ chức, kinh tế, chính trị, xã hội, khoa học, công nghệ, văn hóa, giáo dục v.v… mà tình trạng tham nhũng ở các nước đó không trở thành phổ biến, tràn lan như ở Việt Nam.

Vấn đề ở đây là không phải các ông như Giáo sư Nguyễn Quang Tuấn hay Phó Giáo sư, Tiến sỹ Trần Việt Thái sai vị trí. Dĩ nhiên là một người làm chuyên môn giỏi chưa chắc đã là người làm quản lý giỏi, và một người làm quản lý giỏi cũng không hẳn là người làm chuyên môn giỏi. Tất nhiên là ít phổ biến hơn, nhưng cũng có những người giỏi cả hai một lúc, tức là vừa làm chuyên môn và cũng làm quản lý giỏi và ngược lại, tuy nhiên cái đó không nhiều.

Vấn đề ở đây theo tôi là cơ cấu, thể chế ở Việt Nam là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng mà khi đã ngồi vào đấy, thì ông bà nào cũng phải vận hành theo guồng máy đó và với tình trạng tham nhũng có hệ thống và bề dài về thời gian như ở Việt Nam lâu nay, thì dù là giảng dạy, nghiên cứu hay tay nghề giỏi về phẫu thuật tim như ông Nguyễn Quang Tuấn, thì ông cũng tham nhũng.

"Hay như ông Trần Việt Thái, làm tới Đại sứ ở Malaysia, hoặc từng tham gia lãnh đạo, quản lý ở những cấp như Vụ, Viện bộ, ngành Ngoại giao như ông Trần Việt Thái, thì ông cũng bị cuốn vào cái vòng đó mà thôi".

Căn nguyên và hướng giải quyết vấn đề thế nào ?

Khi được hỏi nguyên nhân gốc rễ vấn đề ở đâu, ông Lê Văn Sinh, nhà nghiên cứu thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, lấy ví dụ qua kinh nghiệm ở môi trường mà ông từng làm việc và trải nghiệm trực tiếp, nói :

"Theo tôi, vì nó có một tình trạng như thế này, đã có một thời mà tôi không biết ở cấp quản lý cao hơn thì cụ thể như thế nào, nhưng như ở cấp Khoa, như ở Đại học mà tôi làm việc, không có một lợi lộc gì cả, về mặt kinh tế.

Và do đó, không ai lại muốn ngồi vào những vị trí lãnh đạo ở đó cả, không ai muốn ngồi vào đó, mà người ta chỉ thích và lo làm chuyên môn thôi.

Vì ngồi vào những vị trí lãnh đạo đó, người ta thấy vừa mất thời gian làm chuyên môn, mà cũng không mang lại lợi lộc gì".

Theo ông Lê Văn Sinh, người có hàng chục năm làm việc ở một đơn vị Khoa thuộc ngành Khoa học lịch sử thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, cách thức mà mọi người đang chứng kiến ở Việt Nam hiện nay cho thấy ai làm chuyên môn giỏi dù tới đâu, thì cũng không thu được lợi lộc bằng có một vị trí trong bộ máy quyền lực.

"Ví dụ như ông Trần Việt Thái, hay ông Nguyễn Quang Tuấn, theo tôi khi các ông đã ngồi vào cái ghế như Giám đốc một bệnh viện, như là Bệnh viên Tim Hà Nội, và sau này ông được điều về Bệnh viện Bạch Mai Hà Nội, hay như ông cựu Đại sứ tại Malaysia, thì các ông ít nhiều cũng phải dính líu vào điều hành kinh tế, hay tài chính của đơn vị, tổ chức nơi các ông là quan chức lãnh đạo.

Như với ông Tuấn, do chức vụ như thế, ông làm chủ một tài khoản, và ở trong cái đó, thì về mặt tiền nong là ông có quyền chi, có quyền thu. Và thường các ông mà đã ngồi vào các vị trí đó, thì có rất nhiều mối lợi.

Do đó, một cách giải quyết, theo quan điểm riêng của tôi, là cần có cơ chế và cách làm để những người làm chuyên môn giỏi không còn phải ham vào những mối lợi đó, và trong cách thức đó, thì người làm chuyên môn giỏi vẫn có thể có thu nhập không chỉ là bằng, mà có khi còn hơn một số người làm quản lý cùng trong đơn vị đó, thì sẽ không hút những người làm chuyên môn giỏi lại đi đam mê vào những cái vốn dĩ không phải là thế mạnh của anh, nhưng mà lại đầy rủi ro".

Hãy từ chức hoặc tránh đi, chứ đừng biến mình thành "trộm cướp"

Từ Berlin, nhà văn, nhà báo Võ Thị Hảo, nêu quan điểm riêng của bà từ bên ngoài Việt Nam nhìn vào, bà nói :

"Nếu anh không muốn làm ‘trộm cướp’, thì anh từ chức đi, tại sao anh lại phải tham gia vào một cái chỗ mà anh biết chắc là mình sẽ ‘trộm cướp’ ? Điều đó là không thể chấp nhận được.

Không phải ai cũng sẵn sàng làm trộm cướp, những người lương thiện có thể từ chức, họ hoàn toàn có thể sống được bằng chuyên môn cơ mà ? Hoặc nếu mà bị o ép quá, tôi đi làm việc khác, nghề khác, thế mới là một con người bình thường. Thế mới là con người chính trực…

Còn trên báo chí, truyền thông Việt Nam, tôi đọc được một số ý kiến mà tôi cũng không đồng tình bảo rằng ở Việt Nam, những ai đó có chuyên môn giỏi, nhưng mà đã làm quan chức thì buộc phải theo cơ chế ấy để ăn tiền, để tồn tại, hoặc phải làm thế mới được việc.

Tôi cho rằng đó là một sự giải thích hoàn toàn bao biện cho những quan chức mà thực ra là những kẻ trộm cướp hiện nay, hoặc những nhóm lợi ích. Đây là những kẻ dù có giỏi chuyên môn đến đâu, nhưng mà đã mang tâm thế của những kẻ "trộm cướp" tiềm ẩn, chỉ là chưa có điều kiện để ăn cắp, ăn cướp của đồng bào mà thôi.

Còn khi đã vào những vị trí kia, chẳng hạn nhưng ông Tuấn hay những ông làm, hay liên quan những vụ chuyến bay giải cứu, hay là những ai mà nhận tới mấy trăm lần đút lót, hối lộ, hay dù chỉ một lần thôi, thì như thế họ cũng đã là một kẻ trộm cướp tiềm ẩn, và như thế không phải vô tình khi công chúng nhìn họ một cách vừa sợ hãi, vừa ghê tởm".

Theo truyền thông Việt Nam, ngày 18/4, trong lời nói sau cùng tại phiên tòa xét xử Giáo sư Nguyễn Quang Tuấn và các bị cáo đồng vụ án, ông đã bày tỏ mong muốn được tiếp tục đóng góp, nghiên cứu khoa học, đào tạo cho nhiều bác sĩ tim mạch có trình độ cao.

"Trong vụ án này, tôi nhận thức sâu sắc vai trò của mình, tôi không có biện hộ nào cho hành động mà mình đã gây ra, chỉ mong quý tòa có đánh giá nhân văn hơn nữa, cho tôi sớm được trở về với gia đình, xã hội, tiếp tục được đóng góp, nghiên cứu khoa học, đào tạo cho nhiều bác sĩ tim mạch có trình độ cao", ông Tuấn được truyền thông Việt Nam dẫn lời nói.

Vẫn theo báo chí chính thống của Việt Nam hôm thứ tư, 19/4, Viện Kiểm sát Tối cao của nước này vừa hoàn tất cáo trạng truy tố 54 bị can trong vụ "chuyến bay giải cứu", vụ đại án mà trong đó Phó Giáo sư, Tiến sỹ Trần Việt Thái, cựu Đại sứ Việt Nam tại Malaysia can dự và đã bị bắt giam, truy tố.

Theo cáo trạng này, 54 người đã bị truy tố về các tội Đưa hối lộ, Nhận hối lộ, Lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Vụ án xảy ra với rất nhiều cán bộ, trong đó có cán bộ quản lý cấp khá cao và cao cấp tại Bộ Ngoại giao, Bộ Công an, Bộ Y tế, Bộ Giao thông vận tải, Văn phòng Chính phủ và các đơn vị liên quan liên can.

Vụ việc theo nhà chức trách Việt Nam được coi là đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp ; liên quan đến nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị chức năng cả trong và ngoài nước, trong đó có nhiều quan chức sau khi bị bắt giam, điều tra, truy tố, đã bị Đảng cộng sản công bố các mức độ kỷ luật khác nhau, trong đó có cả việc khai trừ khỏi đảng.

"Theo cáo trạng của VKSND Tối cao, trong vụ án "chuyến bay giải cứu", 18 bị can bị truy tố tội "Nhận hối lộ" với khung hình phạt tù 20 năm, chung thân hoặc tử hình", trang VTCnews hôm thứ tư đưa tin.

Quốc Phương

Nguồn : RFA, 19/04/2023

***************************

Bệnh nhân có đòi được tiền từ bác sĩ Tuấn viện Tim ?

Hoàng Mai, RFA, 19/04/2023

Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Quang Tuấn, nguyên Giám đốc Bệnh viện Tim Hà Nội sáng 17/4/2023 đã bị đề nghị 4-5 năm tù với cáo buộc thông đồng với các công ty cung cấp thiết bị y tế, gian lận đấu thầu, giúp thiết bị trúng thầu là thiết bị nâng giá cao hơn thị trường, gây thiệt hại cho nhà nước hơn 53 tỷ đồng.

Bác sĩ Nguyễn Quang Tuấn đến Tòa án Nhân dân Thành phố Hà Nội hôm 17/4/2023 - Người Lao Động

Đây mới chỉ là phiên tòa sơ thẩm và dự kiến kéo dài năm ngày, do đó ông Tuấn và những bị can khác vẫn chưa bị xem là người có tội. Họ vẫn chỉ là nghi phạm và đang được làm rõ tội phạm bị cáo buộc tại phiên tòa công khai, cho đến khi có một bản án có hiệu lực được tuyên. Ngay cả khi phiên tòa sơ thẩm đã kết thúc thì các bị cáo vẫn có thể tiếp tục khiếu nại, kêu oan lên cấp cao hơn để yêu cầu mở phiên tòa phúc thẩm xét xử lại. Tuy nhiên ông Tuấn và những bị cáo khác đều đã nhận tội và "hết sức ăn năn" (theo cáo trạng), cũng như đã trích (một phần ?) tiền để bồi thường thiệt hại cho Nhà nước.

Nghĩa là tuy vẫn phải chờ bản án, nhưng bản chất của vụ án này cũng như những kẻ có tội có lẽ đã rõ ràng.

Vậy khi xét xử xong, những nạn nhân trực tiếp của họ-chính là các bệnh nhân đã phải trả nhiều tiền hơn nhiều lần để được chữa bệnh, hoặc đã mất đi cơ hội chữa bệnh do không đủ tiền-những bệnh nhân ấy có được bồi thường số tiền bị ăn chặn hay đền bù thiệt hại về sức khỏe, tính mạng hay không ?

Liên minh nhầy nhụa

Theo cáo trạng, giá các vật tư cung cấp cho bệnh viện Tim Hà Nội đã bị tăng từ đến hai đến 20 triệu đồng/thiết bị. Trong đó stent do công ty Hoàng Nga cung cấp bị đội lên cao nhất - từ 17 lên 37 triệu đồng mỗi chiếc.

Trong vụ án tương tự xảy ra tại bệnh viện Bạch Mai được xét xử vào năm ngoái (2022), Giám đốc bệnh viện Bạch Mai đã liên kết để đặt mua robot thực hiện phẫu thuật sọ não cho bệnh nhân. Robot này được bên đối tác mua từ Pháp. Theo cơ quan tố tụng thì hàng mới 100% và nhập khẩu nguyên chiếc có giá hơn 7,4 tỷ đồng. Nhưng phía Bạch Mai và đối tác đã thống nhất hợp thức hóa giá của nó gấp hơn năm lần, lên đến 39 tỷ đồng.

Trong các năm từ 2017 đến 2020, bệnh viện Bạch Mai thanh toán tổng cộng 637 ca bệnh được mổ với robot này. Chi phí bị đội khống, gây thiệt hại cho người bệnh là hơn 10 tỷ đồng.

Thiếu tướng Tô Ân Xô, thời điểm đó đang là người phát ngôn của Bộ Công an, nói : với giá hệ thống robot 7,4 tỷ đồng, chi phí khấu hao mỗi ca bệnh là bốn triệu đồng. Nhưng với giá 39 tỷ, cựu Giám đốc bệnh viện Bạch Mai, Phó giáo sư-Tiến sĩ-Bác sĩ Nguyễn Quốc Anh đã ban hành giá dịch vụ mổ với robot là 36 triệu đồng/ca.

Tức người bệnh phải trả chi phí khấu hao dư hơn 16,5 triệu đồng/ca. Chỉ riêng chi phí này đã tăng hơn gấp năm lần.

Trong quá trình điều tra của công an, những người bệnh, người nhà người bệnh tại 15 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương cho biết khi họ đến khám tại Bệnh viện Bạch Mai thì đều được giải thích về các phương pháp điều trị phẫu thuật thần kinh-sọ não. Trong đó, hình thức phẫu thuật thông thường, không có hỗ trợ bằng robot thì chi phí rẻ hơn, được bảo hiểm y tế chi trả một phần. Hình thức phẫu thuật có sự hỗ trợ của robot là điều trị dịch vụ nên không được bảo hiểm chi trả. Chi phí cao hơn khoảng trên dưới 100 triệu đồng/ca. Bù lại, trong quá trình phẫu thuật người bệnh sẽ giảm biến chứng, ít đau đớn, phục hồi nhanh hơn.

Người bệnh và gia đình không được biết thiết bị robot là do đối tác lắp đặt tại bệnh viện Bạch Mai chứ không phải là sở hữu của bệnh viện. Họ cũng không được giải thích cụ thể từng loại chi phí trong quá trình phẫu thuật, không được biết chi phí khấu hao thiết bị robot. Nhưng với mong muốn nhanh lành bệnh, nhiều người đã lựa chọn phẫu thuật có sự hỗ trợ của robot, ký giấy cam đoan sử dụng dịch vụ.

Nghĩa là bệnh viện Bạch Mai đã lừa người bệnh để họ phải sử dụng thiết bị này.

Nghĩa là nếu được tính chi phí đúng thì đã có gấp năm lần con số 637 người được mổ với robot, tức khoảng hơn 3.200 người.

Đó là sự tàn nhẫn và vô nhân đạo đến tận cùng. Đặc biệt khi nó được đạo diễn bởi bàn tay của những người từng thề lời thề cứu sống hoặc ít nhất không gây hại cho người bệnh, của những người đã từng được tặng danh thầy thuốc ưu tú, thầy thuốc nhân dân.

Bao nhiêu tiền cho thiệt hại của người bệnh ?

Sau vụ việc Bạch Mai, Bộ Y tế rà soát lại các hoạt động liên doanh liên kết làm dịch vụ y tế tại bệnh viện. Kết quả ngay tại Bạch Mai, 18 loại dịch vụ đã giảm xuống còn mức giá bằng với khi thanh toán với Bảo hiểm y tế. Ví dụ : dịch vụ với loại máy có mức giá năm triệu giảm còn 4,3 triệu đồng/ca. Máy có giá 28 triệu giảm còn 24 triệu đồng/ca.

Cuối năm 2021, Công an đã đề nghị những người bệnh hoặc thân nhân bị thiệt hại do vụ việc này của bệnh viện Bạch Mai đến nhận lại số tiền chênh lệch.

Nhưng ngoài Bạch Mai, hàng trăm bệnh viện, trung tâm y tế, trung tâm kiểm soát bệnh tật trên cả nước đã bị phát hiện có kê khống giá vật tư thiết bị y tế… thì chưa thấy ai nói đến khoản bồi thường này.

Ở bệnh viện đa khoa các huyện Đức Thọ, Can Lộc, Hương Sơn, Nghi Xuân, Thạch Hà (Hà Tĩnh), bộ máy giặt-sấy đồ vải trong bệnh viện của Hàn Quốc có giá xấp xỉ 500 triệu đồng đã được thổi lên thành 2,6 tỷ, thậm chí ba tỷ đồng. Chi phí này được tính vào dịch vụ cho người bệnh.

Ở bệnh viện Tim (Cần Thơ), giá hệ thống DSA 2 bình diện đã được nâng khống từ 29,5 tỷ đồng lên 38 tỷ đồng. Hệ thống CT 219 lát cắt nâng từ 13,4 tỷ lên gần 26 tỷ.

Bao nhiêu máu thịt của người bệnh đã bị rút rỉa từ đám thầy thuốc vô lại như thế ?

Ngay trong vụ án tại bệnh viện Tim Hà Nội đang được xét xử, chưa thấy nói đến số stent do công ty Kim Hòa Phát thông qua gian lận bán vào bệnh viện. Vợ chồng Phan Tuấn Đạt, giám đốc công ty Kim Hòa Phát lập nhiều công ty ở nước ngoài để buôn bán gian lận tay trái bán qua tay phải, thiết bị vật tư y tế đã bị nâng giá nhiều lần trước khi nhập vào Việt Nam (để nâng giá tiếp). Nhưng cho dù có tay trong là chính giám đốc bệnh viện thì giá bỏ thầu của Kim Hòa Phát cũng không thể quá chênh lệch với thị trường, vì nó dễ khiến vụ đấu thầu (giả) dễ bị nghi ngờ.

Gia đình vị giám đốc này rất giàu có, đã mua rất nhiều nhà cửa biệt thự hạng sang ở nước ngoài. Vậy để có được lợi nhuận kinh khủng như thế, giá trị thật của số stent và các vật tư y tế dùng cho người bệnh khác mà Kim Hòa Phát đã bán vào viện Tim là bao nhiêu ? Hoàn toàn có cơ sở để nghi vấn họ dùng hàng kém chất lượng rồi gian lận để bán với giá hàng thật.

Liên minh của bác sĩ Nguyễn Quang Tuấn cũng tương tự vụ tuồn 830.000 hộp thuốc giả điều trị ung thư vào bán với giá thuốc thật như đại án VN Pharma mấy năm trước.

Không ai có thể tính hết được thiệt hại mà người bệnh đã gánh chịu.

Hay đơn giản như vụ kê khống hệ thống máy giặt-sấy tại một loạt bệnh viện huyện ở Hà Tĩnh như nói ở trên, cũng rất khó bóc tách được chi phí tham nhũng đã ăn luồn vào túi tiền hạn hẹp của người bệnh như thế nào.

Đó là số người đã bị trì hoãn, bị mất đi thời điểm vàng để điều trị bệnh. Là những người đã chết đi tức tưởi, hoặc sống suốt đời trong bệnh tật vì không đủ tiền điều trị. Là gánh nặng tài chính đè lên tất cả bệnh nhân và gia đình của họ. Những em bé trong một gia đình mất đi trụ cột về tài chính thay vì được đi học thì có thể phải lăn ra vỉa hè đề kiếm sống.

Đó không phải suy diễn mà là thực tế đau thương phía sau những hàng số được làm xiếc để những vị thầy thuốc vẫn an tâm tự hào rằng đã cứu về hàng ngàn trái tim mạnh khỏe, hay những kẻ kinh doanh khốn nạn như Kim Hòa Phát, Hoàng Nga.. vẫn làm giàu, vẫn sống phè phỡn trên máu xương người bệnh.

Vụ án đang tiếp tục được xét xử. Lẽ công bằng, những bệnh nhân đã bị lừa đảo ở viện Tim cũng phải được bồi thường tiền bạc đã mất đi như những nạn nhân ở Bạch Mai.

Và hơn nữa, ngoài luật người còn có luật trời.

Hoàng Mai

Nguồn : RFA, 19/04/2023

Tham khảo :

https://tuoitre.vn/thu-hoi-het-tien-sai-pham-vu-thoi-gia-robot-o-benh-vien-bach-mai-20211110193558096.htm

https://vnexpress.net/cuu-giam-doc-so-y-te-can-tho-toi-rat-an-han-4571055.html

https://vnexpress.net/cuu-giam-doc-so-y-te-can-tho-sai-pham-do-ap-luc-tu-cap-tren-4569051.html

https://vnexpress.net/hai-cuu-giam-doc-so-y-te-can-tho-linh-7-8-nam-tu-4571917.html

https://baomoi.com/cuu-giam-doc-benh-vien-tim-ha-noi-bi-de-nghi-4-5-nam-tu/c/45586781.epi

"Trò hề" để lách tội !

Mới đây, một số cử tri đề nghị cần có cơ chế miễn trừ trách nhiệm cho người tiếp tay tham nhũng… nhằm giúp thúc đẩy tố cáo, giúp giảm tham nhũng.

Người dân đi qua tấm biển cố động cho Đảng cộng sản Việt Nam ở Hà Nội hôm 22/1/2021. AFP Photo

Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong trong báo cáo kết quả giải quyết và trả lời kiến nghị của cử tri gửi trước kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa XV cho biết, các cử tri cho rằng hành vi tham nhũng vặt thường diễn ra trong mối quan hệ khép kín giữa chủ thể tham nhũng và chủ thể tiếp tay tham nhũng… do đó sẽ rất khó phát hiện nếu không có tố giác từ những người tham gia. Tuy nhiên, cần phải có cơ chế miễn trừ trách nhiệm thì những người tham gia mới dám tố giác.

Trốn trách nhiệm, chạy tội

Nhà báo độc lập Nguyễn Ngọc Già từ Sài Gòn hôm 22/2 cho biết ý kiến về đề nghị này :

"Thứ nhất, tham nhũng và hối lộ là một cặp bài trùng như hình với bóng để thỏa mãn lòng tham của đôi bên, bất chấp luật pháp. Thứ hai, về luật pháp thì ở Việt Nam có đầy đủ các luật rồi, Luật phòng chống tham nhũng, Bộ luật hình sự, cùng với nhiều nghị quyết của Đảng cộng sản Việt Nam (CSVN)… đã có quy định đầy đủ. Bây giờ đưa thêm khái niệm ‘miễn trừ trách nhiệm người tiếp tay tham nhũng’, thì đứng về mặt luật pháp không có một điều luật nào quy định khái niệm này, đó là vi phạm luật. Đồng thời khái niệm ‘người tiếp tay tham nhũng’ thì tôi cho rằng là một hình thức chính quyền tiếp tục bóp méo tiếng Việt nhằm để chạy trốn trách nhiệm, và chạy tội cho nhẹ đi".

Thứ ba, theo nhà báo Nguyễn Ngọc Già, nếu khái niệm "miễn trừ trách nhiệm người tiếp tay tham nhũng" được luật hóa, thì sẽ biến thành trò hề trước một vấn đề trầm trọng mang tính sống còn của chế độ độc đảng toàn trị, và làm như vậy là xé bỏ luật pháp. Ông Già nói tiếp :

"Thứ tư, nếu khái niệm này được luật hóa thì sẽ tạo ra một tiền lệ rất tồi tệ. Bởi vì các phe phái có thể hoàn toàn đủ căn cứ nhằm lợi dụng khái niệm này để thanh trừng lẫn nhau. Bởi vì tham nhũng hối lộ ở Việt Nam hiện nay đã trở thành bản chất, nó có hệ thống, có đường dây chặt chẽ từ cấp cao nhất cho đến cấp thấp… Và người dân chúng tôi như những người khán giả coi nhà cầm quyền cộng sản diễn tuồng. Chứ còn chúng tôi không có khả năng, không có quyền hạn, không có một ai bảo vệ để tố cáo tham nhũng".

Tóm lại, theo ông Nguyễn Ngọc Già, nếu khái niệm "miễn trừ trách nhiệm cho người tiếp tay tham nhũng" được luật hóa thì nó sẽ tạo ra một xã hội Việt Nam hỗn loạn, vô chính phủ ngày càng trầm trọng… chứ không giúp giải quyết việc giảm tham nhũng, hối lộ.

Cùng về vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Huy Vũ từ Na Uy hôm 22/2/2023 cho rằng, trong một mối quan hệ tham nhũng, có hai trường hợp xảy ra. Trường hợp thứ nhất đó là cán bộ chủ động vòi vĩnh tiền của người dân để thông qua một hồ sơ. Trường hợp thứ hai, người dân chủ động tiếp cận với cán bộ để đưa tiền hối lộ nhằm thông qua hồ sơ một cách nhanh chóng. Trong cả hai trường hợp trên, theo ông Vũ, khi mà số tiền hối lộ nó nhỏ hơn chi phí mà người dân phải bỏ ra để đi tới đi lui nhằm hoàn thiện thủ tục hay nó nhỏ hơn lợi ích đạt được khi thông qua một dự án thì không có lý do gì mà người dân chủ động đi tố cáo cán bộ nhận hối lộ cả. Tiến sĩ Vũ giải thích tiếp :

"Chuyện nhận hối lộ bị bắt thường là do bị gài hoặc là sau khi nhận hối lộ rồi mà cán bộ quịt, không làm đến nơi đến chốn khiến người dân tức giận quay ra tố cáo mà thôi. Cho nên cái chuyện đề xuất miễn trừ trách nhiệm đối với người tiếp tay tham nhũng dù nó có vẻ giúp chống được tham nhũng nhưng về mặt thực chất nó không có tác dụng bao nhiêu cả. Tham nhũng bị phát hiện thường phải nhờ tới một bên thứ ba. Bên thứ ba này phải có đủ quyền và đủ động lực để moi ra tham nhũng.

Cũng theo tiến sĩ Huy Vũ, trong các thể chế dân chủ, bên thứ ba đó là các nhà báo và phe đối lập. Bởi lẽ, theo ông :

"Họ muốn moi ra các vụ tham nhũng để kỳ bầu cử sau họ thắng cử. Hay trong các thể chế dân chủ chưa hoàn thiện như Singapore, họ có những cơ quan độc lập nhằm điều tra tham nhũng, bởi việc moi ra các vụ tham nhũng, làm trong sạch bộ máy là trách nhiệm sống còn của đảng cầm quyền, vì nếu đảng không thể tạo ra một nhà nước trong sạch thì đảng sẽ phải chịu trách nhiệm cuối cùng và người dân sẽ quyết định tính sống còn của đảng".

Tuy nhiên, trong thể chế chính trị độc đảng hiện nay ở Việt Nam, Tiến sĩ Huy Vũ cho rằng, tham nhũng đã hiện diện ở mọi cấp, mọi ngành, thì khó mà chống được tham nhũng vì nó mang tính hệ thống. Việc khui ra một vài vụ tham nhũng điển hình (như thời gian qua), theo quan điểm của Tiến sĩ Vũ, chủ yếu là để đánh bóng hình ảnh của đảng cầm quyền và chủ yếu nhằm vào một vài cá nhân mà người đứng đầu đảng muốn loại bỏ để tăng cường quyền lực của mình.

Tiến sĩ Huy Vũ nói tiếp :

"Ai cũng biết rằng muốn chống tham nhũng thì phải tăng lương cho cán bộ, song song đó là giảm số cán bộ, để họ không muốn tham nhũng ; sau đó là tăng hình phạt và giám sát kỹ để họ không dám và không thể tham nhũng. Đó là về lý thuyết. Nhưng muốn làm được theo lý thuyết như vậy thì trong hệ thống phải có một số lượng lớn người muốn đi theo hệ thống đó, muốn áp dụng một hệ thống không có tham nhũng như vậy.

Điều này là bất khả thi trong hoàn cảnh hiện nay vì khi mà mọi người trong hệ thống công quyền đang hưởng lợi trong một hệ thống vốn chấp nhận và thoả hiệp với tham nhũng, đã quen với văn hoá này, thì không có lý do gì họ lại phải từ bỏ hệ thống có lợi hiện nay để đi tìm kiếm và xây dựng một hệ thống mới".

Do đó, ông Vũ cho rằng, muốn xây dựng một hệ thống chống tham nhũng phải cần những con người mới, ở bên ngoài hệ thống. Chuyện đó, theo ông Vũ, chỉ xảy ra khi Việt Nam có một hệ thống chính trị dân chủ. Khi mà những đảng đối lập khác nắm quyền, mang theo những con người khác, những văn hoá khác vào hệ thống thì may ra họ mới tạo ra một động lực mới để chống tham nhũng.

Người tố giác "có thể" thành tội phạm

Ở một khía cạnh khác về pháp luật Việt Nam hiện hành thì việc "miễn trừ trách nhiệm" như cử tri nêu ra có được coi là mới. RFA đã kết nối với Luật sư Phạm Công Út hôm 22/2 và được ông cho biết :

"Nó không mới, trong bộ luật hình sự thì đồng phạm có thể được miễn truy cứu trách nhiệm khi ‘chưa bị phát hiện mà đã tố giác tội phạm’. Nhưng ở đây người ta sử dụng vẫn là từ ‘có thể’ chứ không phải là ‘đương nhiên’ được miễn trách nhiệm hình sự. Do đó tùy theo người đồng phạm đó thái độ của họ như thế nào ?

Ví dụ họ đồng phạm với 10 người mà họ chỉ khai một người, giấu hết chín người thì có thể họ không được miễn trách nhiệm. Hay số tiền có thể là 10 tỷ mà họ chỉ nói tham gia vụ án một tỷ thôi, tức là họ che giấu đi một phần tội phạm. Luật đã quy định, chẳng qua người ta xào nấu lại thôi, làm nóng lại để phục vụ cho một vụ án nào đó sắp sửa khởi tố, hoặc để giống như ‘rung chà cá nhảy’… để người nào trong nhóm đồng phạm sẽ khai báo tố giác tội phạm".

Nhân sự việc mới mẻ này để bàn về câu chuyện bảo vệ người tố giác tham nhũng có trong Chỉ thị số 27 của Ban Bí thư Đảng cộng sản Việt Nam ban hành vào năm 2019.

Nội dung Chỉ thị này cũng nhìn nhận những hạn chế, bất cập trong việc có không ít trường hợp người tố cáo bị lộ thông tin và bị trả thù. Trong khi đó, theo khoản 1 điều 25 của Luật Tố cáo 2018 quy định không được tố cáo ẩn danh, khi nhận được thông tin có nội dung tố cáo nhưng không rõ họ tên, địa chỉ của người tố cáo, thì cơ quan có thẩm quyền không xử lý.

Liên quan vấn đề người dân tố cáo tham nhũng được bảo vệ như thế nào, Luật sư Út nhận định :

"Người dân họ không phải là đồng phạm, họ là người tố giác tội phạm, nhưng sẽ bị quy chụp cho một tội danh nào đó. Ở Việt Nam người ta nói, tất cả mọi công dân đều là tội nhân dự bị, khi nào bắt là bắt, lúc nào vào tù là vào tù. Do đó đối với một rừng luật ở Việt Nam thì bất kỳ người dân nào đều có thể trở thành tội phạm, ví dụ những điều luật mơ hồ như tội ‘lợi dụng quyền tự do dân chủ, xâm phạm lợi ích nhà nước, quyền lợi ích của tổ chức, cá nhân’… Hay là tội trốn thuế, bất kỳ ai cũng có thể dính vào tội đó, thành ra nếu người dân tố giác tội phạm nào đó dính tới quan chức, thì trước mắt họ chưa trả lời đơn đó, nhưng có thể sẽ bị bắt vào tù và không còn tiếng nói nữa".

Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt Nam vào tháng 4 năm 2022 tiếp tục yêu cầu hoàn thiện cơ chế khuyến khích người dân tố giác cán bộ tham nhũng. Nhưng thực tế chúng tôi ghi nhận thời gian qua từ thông tin chính thống lại thấy kết quả hoàn toàn khác.

Nói như Luật sư Phạm Công Út "mọi công dân đều là tội nhân dự bị", trên thực tế, người dân rất ít có cơ hội hay phương tiện để biểu đạt như ở các nước dân chủ. Thậm chí nếu ai nói gì trái ý người có chức quyền có thể bị trả thù, trù dập hoặc thậm chí bị bị chụp mũ là phản động...

Đơn cử như trường hợp ông Lê Anh Hùng, một người từng có 70 đơn tố cáo các trường hợp tham nhũng tại Việt Nam, đã bị bắt đưa vào nơi giam giữ bệnh nhân tâm thần.

Hay trường hợp cựu đại úy công an Lê Chí Thành vì tố cáo tham nhũng của cảnh sát giao thông lên mạng xã hội... đã bị kết án hai năm tù giam với cáo buộc "Chống người thi hành công vụ". Ngoài ra ông còn bị truy tố tội ‘Lợi dụng các quyền tự do- dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân’ theo Điều 331 Bộ Luật Hình sự năm 2015.

RFA, 22/02/2023

50 tỷ tham nhũng của các tướng lãnh được đổi bằng xương máu của các chiến sĩ, sĩ quan đồng đội cấp dưới đổ ra trong cuộc chiến trên biển

Lê Văn Minh - cựu Thiếu tướng, cựu Tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 4 tại phiên tòa xét xử ơ thẩm vụ án "Buôn lậu", "Nhận hối lộ", "Tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài" và "Không tố giác tội phạm" liên quan nhiều cựu sĩ quan Cảnh sát biển và Bộ đội Biên phòng khu vực phía Namhôm 14/7/2022 - Công An Nhân Dân

"Tổ công tác tá túc trong ngôi nhà bỏ không của một gia đình trong bản. Đại úy Quyết ngồi trên chiếc "giường" được kê bằng hai viên gạch vồ chồng lên nhau, một tấm phản gỗ, trên cùng xếp đệm và chăn quân nhu. Chiếc quạt sưởi mượn được của người dân trong bản sáng đèn cả ngày. Nhiệt độ những ngày này ở biên giới chỉ 12 độ C. Đêm đầu tiên anh tăng cường lên đây cũng là đêm gió mùa từ phương Bắc tràn về, mưa phùn, rét 8 độ nên không ngủ nổi. Gió đập uỳnh uỳnh qua cánh cửa tôn. Anh Quyết mặc nguyên quân tư trang, áo bông để ngủ.

Đêm rừng biên giới và đêm trên biển vắng

"Cách đó 500 mét có một lán dã chiến khác. Lán nằm giữa rừng, chỉ có một chiếc sạp gỗ để nằm. Đại úy Kiều Duy Cường cho biết đây vốn là nơi ngủ nghỉ của các tổ công tác trên đường tuần tra biên giới. Mấy hôm trước không có điện, bộ đội phải dùng đèn pin chiếu sáng. Chiều qua, các chiến sĩ đã mang dây kéo nhờ điện từ trong thôn về lán vì xác định "sẽ ăn ngủ dài dài ở đây".

Chiều đông, đại úy Cường nhóm một đống lửa để anh em sưởi cho bớt rét. Chiến sĩ trẻ đùa : "Giá có con gà mà nướng" (trích báo Vnexpress ngày 6/2/2020).

Bộ đội biên phòng đốt lửa cho đỡ lạnh khi nhiệt độ khu vực biên giới. Hình : VnExpress

Có thể cũng khoảng ngày giờ ấy, ở cách biên giới Chi Ma gần hai ngàn cây số, các sĩ quan cao cấp của quân đội, những trung tướng, thiếu tướng, đại tá… là Tư lệnh, Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng, Chính ủy, Vùng cảnh sát biển 3 và 4, Chỉ huy trưởng Biên phòng Trà Vinh, Phó Cục trưởng Cục Phòng chống ma túy và tội phạm Bộ đội biên phòng, cùng một lô một lốc sĩ quan khác là trưởng phòng thuộc Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển hoặc bộ đội biên phòng tỉnh đang xòe tay nhận hàng trăm tỷ đồng hối lộ từ một trùm buôn lậu xăng dầu.

Không biết khi đọc được trên báo chí thông tin ấy, chiến sĩ trẻ đang thèm được nướng một con gà giữa rừng đêm biên giới có muốn thay đổi đối tượng nướng của mình hay không.

Hay anh ấy sẽ chỉ ngồi thần ra một lúc, nghĩ về khoảng cách xa như từ địa ngục đến thiên đường giữa các sĩ quan chỉ huy thuộc loại cao cấp nhất trong quân đội với mình-một chiến sĩ quèn. Rồi tiếp tục tuyệt đối tuân lệnh của cấp trên, như kỷ luật cao nhất của người lính được rèn giũa nên thế.

Nếu cha mẹ, anh chị em, người thân, vợ con những người lính chạnh lòng trước thông tin tham nhũng, ăn hối lộ trên, họ có còn an lòng để động viên hoặc cam chịu hy sinh cho người thân của mình tiếp tục làm nhiệm vụ hay không ?

Hài hay hèn ?

Khi đối diện với án tù hơn mười năm hoặc chung thân, những tướng lĩnh vốn oai phong tột độ khi đối diện với binh lính của mình hầu hết đều bật khóc. Rồi như những đứa trẻ mẫu giáo hứa hẹn sau khi bị tước phiếu bé ngoan, họ viện lý do cha già, mẹ yếu, vợ ly hôn, con nhỏ dại hoặc đã lấy chồng xa, bản thân đã đóng góp nhiều cho quân đội giờ đang mang bệnh tật nhiều, lương thấp không đủ sống, nợ lãi vay, cực kỳ hối hận và tủi nhục… để xin pháp luật giảm hình phạt.

Nếu không bị phát hiện, họ có thấy tủi nhục không ?

Hài hay hèn ? Hay cả hai ? Hay đó mới đúng là phản ứng của một con người bình thường ?

"Một lũ bội tình" (từ của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn).

Trong đầu tôi cụm từ này đã nhảy ra đầu tiên khi đọc tin tức về vụ án này. Phải, những tướng tá ấy là một lũ bội tình. Họ phản bội tình cảm nguyên sơ chân thành của những người dân dù căm ghét bọn quan chức thối nát đến mấy vẫn yêu thương chú bộ đội. Họ phản bội sự ngưỡng mộ thơ ngây của những em bé tròn mắt nhìn chú bộ đội bồng súng ngẩng cao đầu diễu binh qua quảng trường. Phản bội sự cô đơn của người vợ trẻ một mình nuôi con để chồng xa nhà làm nhiệm vụ. Nỗi đau đáu mong con của người cha già, mẹ yếu khi con phải đồn trú nơi biên giới, hải đảo xa xôi, hiểm nguy và thiếu thốn đủ điều. Họ phản bội một cách tàn nhẫn xương máu của chính cha anh họ, của những người lính trẻ dưới quyền mà trong mắt các chú lính ấy, họ là hình tượng oai phong nhất, can đảm nhất. Trong cương vị những tướng tá đạo cao nhất của quân đội, họ đã bao nhiêu lần răn dạy, rao giảng các chú lính mới về trách nhiệm Tổ quốc giao phó, về niềm tự hào "bộ đội cụ Hồ", "đi dân nhớ, ở dân thương", về danh dự người lính, về sứ mệnh bảo vệ đất nước, về sự hy sinh thầm lặng khi ngày đêm canh giữ bình yên cho nhân dân…

Kinh khủng và tàn nhẫn nhất là vụ ăn chia tiền trang bị vũ khí, khí tài cho lực lượng Cảnh sát biển làm nhiệm vụ.

Ăn xương máu binh lính

Theo cáo trạng tại phiên tòa xử những tướng tá này, chính người đứng đầu, thủ lĩnh của lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam là cựu Tư lệnh Nguyễn Văn Sơn đã bàn bạc với những người khác, gồm Chính ủy, Phó Chính ủy, Tham mưu trưởng, Phó Tư lệnh… nghĩa là gần như toàn bộ bộ sậu lãnh đạo, để buộc cấp dưới phải rút 50 tỷ đồng trong tổng cộng 150 tỷ vừa được duyệt cấp mua sắm vật tư, trang thiết bị cung cấp cho các đơn vị. Hơn 33%.

Cấp dưới của tướng Sơn phải tính toán nát óc để có tiền đem về cúng các sếp sòng. Họ bắt tay với các doanh nghiệp cung cấp để nâng giá, hoặc trích lại lợi nhuận để được bảo đảm trúng thầu.

"Tính chất đặc thù của nhiệm vụ Cảnh sát biển là thường xuyên và trực tiếp phải đối mặt với những diễn biến phức tạp trên mặt trận đấu tranh chống các hoạt động xâm phạm chủ quyền, tội phạm, vi phạm trên biển, trước những đối tượng khôn ngoan, liều lĩnh, TRONG ĐIỀU KIỆN MÔI TRƯỜNG SÓNG GIÓ NGUY HIỂM, THỜI TIẾT KHẮC NGHIỆT…" (trích trang web chính thức của lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam).

50 tỷ đấm vào họng các tướng lĩnh lãnh đạo lực lượng Cảnh sát biển là gì ? Đó chính là những chiếc tàu tuần tiễu, tàu tìm kiếm cứu nạn xa bờ, vũ khí chiến đấu để bảo vệ an ninh quốc gia trên biển, những trang bị liên quan đến thông tin, trinh sát, chỉ thị mục tiêu, sử dụng trong kỹ thuật tác chiến… bị thay thế bằng trang thiết bị kém chất lượng, thậm chí thiếu thốn, bị tém bớt số lượng.

Nói cách khác, 50 tỷ tham nhũng lần này của họ được đổi bằng xương máu của các chiến sĩ, sĩ quan đồng đội cấp dưới đổ ra trong cuộc chiến trên biển, với các đối tượng khôn ngoan, liều lĩnh, trong điều kiện môi trường sóng gió nguy hiểm, thời tiết khắc nghiệt !

Đau đớn thay ! Được mệnh danh là thanh kiếm của chế độ, là lá chắn bảo vệ an ninh của quốc gia, nhưng thanh kiếm đó đã quay mũi vào đồng đội, còn lá chắn thì trở thành luật chung chi nhục nhã nhằm khép miệng những kẻ không theo đàn.

Phẫn nộ, nhờm tởm, đáng khinh biết nhường nào ! Có sự phản bội nào trơ tráo, nhầy nhụa và độc ác hơn thế nữa không ?

Ai đã bắt những con người trở thành thánh sống ?

Thế nhưng, một thực tế trần trụi là nếu không tham nhũng, họ sống ra sao ?

Theo bảng lương chính thức, lương của cấp bậc trung tướng Quân đội nhân dân Việt Nam là 13,7 triệu đồng/tháng. Thiếu tướng : 12,8 triệu đồng/tháng. Họ có thể thêm được một ít nữa từ phụ cấp chức vụ, thâm niên, điều kiện công tác…

Nhưng ở thành thị, mức lương này chỉ đủ cho MỘT người sống tạm gọi là không phải vay mượn, với điều kiện đã có sẵn nhà cửa. Nếu phải tạo lập từ đầu và nuôi dưỡng cha mẹ, con cái, họ phải nhịn ăn hoàn toàn trong vài chục năm mới có thể mua được một căn hộ chung cư.

Lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam yêu cầu đảng viên phải trong sạch, bản lĩnh, không tham nhũng. Nhưng đảng viên lấy tiền đâu để ăn, để nuôi dưỡng gia đình một cách trong sạch, từ đó hình thành bản lĩnh cương quyết không tham nhũng… thì lãnh đạo không nói.

Cương quyết không nói !

Vậy nên để cho công bằng, trong phiên tòa xử các tướng lĩnh Cảnh sát biển, cần xử trước và xử nghiêm những kẻ nào đã đẻ ra cơ chế quái thai và khốn nạn đang tồn tại. Cái con quái vật miệng hò hét bắt những con người bằng xương bằng thịt phải trở thành thánh sống nhưng hai tay thì tạo ra muôn vàn cạm bẫy để xô họ lọt xuống bùn đen, nhơ nhuốc, nhục nhã cả một đời.

Những tướng lĩnh quân đội, những mái đầu bạc đang gục xuống tìm đủ lý do để xin giảm án là thủ phạm-đã rõ. Nhưng ở mặt khác, họ đồng thời cũng là nạn nhân, những nạn nhân đáng thương, thất thểu như con gà bị vặt sạch lông, chỉ còn biết khóc vì nhục nhã và oán hận. Và hơn hết, vì những lời không thể nói ra.

Còn thủ phạm đầu sỏ, con qủy dữ đội lốt chính là những kẻ đẻ ra cơ chế đó và nuôi dưỡng nó sống khỏe mạnh. Ngày nào nó còn, ngày đó vẫn sẽ còn những thế hệ tướng lĩnh đem tuổi xuân cống hiến cả đời để đến khi bạc đầu bị tống ra trước vành móng ngựa.

Thậm chí, ra pháp trường.

Nguyễn Văn

Nguồn : RFA, 14/02/2023

Tham khảo :

https://tuoitre.vn/mua-gio-ret-buot-bo-doi-cang-leu-da-chien-truc-chien-corona-20200209080037758.htm

https://vnexpress.net/bo-doi-an-lan-ngu-rung-ngan-dan-xuat-canh-trai-phep-4050872.html

https://www.youtube.com/watch?v=Vdjt4yFyfJI

https://zingnews.vn/cuu-thieu-tuong-le-van-minh-xin-loi-luc-luong-canh-sat-bien-post1389125.html

https://zingnews.vn/cuu-thieu-tuong-le-van-minh-xin-loi-luc-luong-canh-sat-bien-post1389125.html

https://baotintuc.vn/bien-dao-viet-nam/hien-dai-hoa-cac-trang-thiet-bi-cua-canh-sat-bien-20160427223129544.htm

https://quochoitv.vn/tang-cuong-trang-thiet-bi-hien-dai-cho-luc-luong-canh-sat-bien

Tham nhũng và Nga, "thù trong giặc ngoài" của Ukraine

Minh Anh, RFI, 26/01/2023

Ngay giữa cuộc chiến chống quân Nga xâm lược, và ngay trong lúc đang vận động phương Tây hỗ trợ các loại vũ khí hạng nặng, tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đối mặt với vụ tai tiếng tham nhũng làm lung lay thượng tầng lãnh đạo. Nhiều quan chức cao cấp có liên quan, trong đó có thứ trưởng quốc phòng, đã phải từ chức hay bị bãi nhiệm.

Nhân viên cơ quan chống tham nhũng NABU của Ukraine và số tiền tham nhũng tịch thu được ngày 23/01/2023. AFP

Tai tiếng xảy ra vào lúc quân đội Ukraine đang gặp khó khăn trên chiến trường phía Đông, thừa nhận thất bại ở mặt trận Soledar và có nguy cơ mất cả vùng Bakhmut. Trong bối cảnh này, tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngay từ tối thứ Hai 23/01 đã phải tìm cách "dập lửa" khi thông báo cải tổ nội các, thay đổi nhiều lãnh đạo vùng. Nhà chính trị học Oleksij Holobutskyi, trả lời đài RFI từ Kiev, trước hết nhận định :

"Các thống đốc bị sa thải được coi là cực kỳ kém hiệu quả, đặc biệt là ở các khu vực gần tiền tuyến. Chúng ta đang bước vào một năm có lẽ sẽ là năm khó khăn nhất, khó khăn hơn trong mọi trường hợp so với năm 2022 (…). Trong khi ngày nay, các chính trị gia, công chức và người dân bắt đầu nhận ra rằng chiến tranh sẽ còn kéo dài, ít nhất là một năm, và các biện pháp phải được thực hiện để đảm bảo cuộc sống tiếp tục diễn ra bình thường nhất có thể. Chiến tranh, ngoài những mất mát, tàn phá mà nó mang lại, còn là cơ hội để giải quyết một số việc nhanh chóng, hiệu quả hơn và để làm được điều đó, nhất định phải có thay đổi nhân sự".

Tham nhũng : Căn bệnh trầm kha ở Ukraine

Thế nhưng, giới quan sát từ nhiều năm qua luôn cảnh báo về nạn tham nhũng ở Ukraine, một vấn nạn trầm kha ngay từ ngày đất nước giành độc lập năm 1991. Đây cũng chính là rào cản lớn cho việc Ukraine gia nhập Liên Hiệp Châu Âu và Liên minh Quân sự Bắc Đại Tây Dương – NATO. Trong quá trình vận động tranh cử tổng thống năm 2019, Volodymyr Zelensky, khi đó còn là một diễn viên hài, đã chủ trương đàm phán với Nga và chống tham nhũng là những ưu tiên.

Trước khi chiến tranh nổ ra, Ukraine đứng hàng thứ ba trong số các quốc gia tham nhũng nhất tại Châu Âu, chỉ sau Nga và quốc gia đầu bảng là Azerbaijan. Trên bình diện quốc tế, Ukraine đứng hạng thứ 122/180 theo như đánh giá của tổ chức Minh bạch quốc tế (Transparency International) năm 2021.

Cũng trong năm 2021, Thẩm kế viện Liên Hiệp Châu Âu (CCE) – cơ quan được cho là "người gác cổng tài chính của EU" – trong một báo cáo có tiêu đề "Giảm thiểu đại nạn tham nhũng ở Ukraine" lấy làm tiếc rằng hành động của Liên Âu hỗ trợ các chương trình cải cách tại Ukraine là vô hiệu quả về mặt chống tham nhũng.

Định chế giám sát tài chính này cho biết hàng chục tỷ euro tài trợ đã bị "bốc hơi" mỗi năm vì nạn tham nhũng, những dòng vốn bất chính và nạn rửa tiền. Tình trạng này đã cản trở sự cạnh tranh, phát triển và làm tổn hại đến tiến trình dân chủ hóa Ukraine, theo như ghi nhận của CCE.

Với gần 45 triệu dân và một diện tích rộng hơn 603 ngàn km², Ukraine chiếm những vị trí hàng đầu thế giới về sản xuất nông nghiệp (hướng dương, lúa mì, ngô, khoai tây…) và nắm giữ đến 5% nguồn tài nguyên khoáng sản của hành tinh chúng ta. Nhưng có một nghịch lý là mức thu nhập bình quân đầu người ở Ukraine vẫn còn rất thấp, chỉ nhỉnh hơn của Algeria, Tunisia hay Philippines, nhưng thua xa nhiều nước lân cận, trong khu vực như Nga hay Thổ Nhĩ Kỳ.

Gần 70% những người về hưu Ukraine chỉ nhận được một khoản trợ cấp chưa tới 116 euro mỗi tháng. Phủ Cao ủy Nhân quyền Liên Hiệp Quốc còn lưu ý thêm rằng, do sắc lệnh từ chính phủ Ukraine, kể từ tháng 12/2014, khoảng 560 ngàn người về hưu sinh sống ở những nước cộng hòa ly khai thân Nga ở Donbass không còn được cấp lương hưu, và rơi vào tình trạng khốn khổ.

Ukraine : Miếng mồi ngon cho các nhà tài phiệt

Ana Pouvreau, chuyên gia về Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, trường đại học Paris IV – Sorbonne, trên trang mạng tạp chí Conflit của Pháp hồi tháng 6/2022 từng nhận xét, giống như Nga và nhiều nước Cộng hòa Liên Xô cũ khác, Ukraine đã biến thành "miếng mồi ngon" cho một số ít cá nhân săn lùng từ đầu những năm 1990. Những người này độc chiếm một cách gian lận các loại nguyên liệu thô và nhiều ngành công nghiệp trong khuôn khổ quá trình tư hữu hóa tài sản nhà nước.

Vào năm 2012, nhà tội phạm học người Pháp Alain Bauer, trước hiện tượng một nhóm người thân cận với bộ máy quyền lực ở Nga chiếm đoạt tài sản nhà nước, từng phân tích rằng "Những ông trùm mới này giờ được biết đến dưới tên gọi những nhà tài phiệt". Quan sát này cũng tương tự đối với Ukraine.

Ông John Lough, nhà nghiên cứu thuộc Chương trình Nga và Á-Âu (Russia and Eurasia Programme), Chatham House, cách nay 5 năm đã mô tả hiện tượng tham nhũng tại Ukraine hoành hành như sau.

"Ukraine có một vấn đề mà người ta có thể thấy ở nhiều nước trên thế giới, đó là một trật tự xã hội có tiếp cận hạn chế (với quyền lực chính trị và các cơ hội kinh tế). Một số đông người trong giới tinh hoa quyền lực chi tiền trong một số trường hợp để bảo vệ các lợi ích của họ, hay để bảo đảm rằng có ai đó ở Nghị Viện che chở cho các lợi ích của mình.

Đây là một vòng lẩn quẩn, vì điều đó có nghĩa là chính phủ vận hành kém hiệu quả. Thật khó mà thu hút đầu tư vào đất nước không có luật pháp và người dân thì thất vọng vì đôi khi gặp khó khăn trong các dịch vụ hành chính công như thi lấy bằng lái xe, hoặc xin hộ chiếu, hoặc những việc tương tự. Xã hội đã quen với việc trả tiền đút lót cho một số dịch vụ này và hệ thống không vận hành vì lợi ích của công dân".

Zelensky "dọn nhà" để nhận chi viện phương Tây

Đó có lẽ còn là tàn dư của thời Xô Viết. Nhà báo Sophie Lambroschini trong một bài viết về hệ thống tài phiệt ở Ukraine từng nhận địnhv : "Sự ổn định của chế độ chính trị Ukraine được dựa trên một sự cân bằng tạm bợ : Mối tương quan lực lượng giữa vài phe chính trị - kinh tế có thế lực, được sản sinh ra từ sự yếu kém của Nhà nước non trẻ Ukraine sau khi Liên Xô tan rã năm 1991".

Từ khi độc lập, các nhà lãnh đạo Ukraine cũng chính là các nhà tài phiệt, như trường hợp cựu tổng thống Petro Porochenko, đứng đầu một đế chế thương mại mà trị giá tài sản ước tính lên đến 1,7 tỷ đô la. Có liên quan đến nhiều vụ tai tiếng tài chính, Porochenko bị buộc tội phản quốc, vì vẫn duy trì các mối quan hệ thương mại với phe ly khai thân Nga ở vùng Donbass giai đoạn 2014-2015. Tuy vẫn được tự do, ông bị cấm rời lãnh thổ Ukraine.

Nhật báo điều tra Kyiv Post, mà từ năm 1995 thường xuyên đối mặt với những lời đe dọa, trước cuộc chiến năm 2022 đã đăng một loạt bài điều tra về vai trò độc hại của giới tài phiệt Ukraine với nền kinh tế đất nước. Tổng thống Zelensky và đảng "Người đầy tớ của Nhân dân" của ông cũng không là một ngoại lệ.

Tên của nguyên thủ Ukraine đã được nêu trong vụ tai tiếng Pandora Papers, một cuộc điều tra do Hiệp hội các Nhà báo Điều tra Quốc tế (CIJI) tiến hành về nạn gian lận và trốn thuế trên toàn cầu. Giống như Petro Porochenko, đối thủ tranh cử tổng thống năm 2019, ông Zelensky dường như cũng cất giấu khối tài sản to lớn của mình tại nhiều thiên đường thuế, trước khi chuyển cổ phần của ông cho vị cố vấn Serhiy Shefir.

Giờ đây trong bối cảnh chiến tranh chưa biết hồi nào kết thúc, Ukraine hơn bao giờ hết rất cần đến nguồn viện trợ tài chính và quân sự để đánh đuổi quân Nga xâm lược. Trước những chỉ trích cho rằng nỗ lực cải cách hệ thống tư pháp và chống tham nhũng được tiến hành từ năm 2014 là quá chậm chạp, kém hiệu quả, tổng thống Ukraine giờ buộc phải nhanh chóng cải tổ nội các, một hình thức đưa ra các cam kết với phương Tây để đổi lấy hàng tỷ đô la viện trợ, theo như phân tích của nhà chính trị học Oleksij Holobutskyi với đài RFI :

"Tất cả các lãnh đạo phương Tây đến gặp Zelensky đều khuyên ông hoặc thậm chí yêu cầu ông phải chống tham nhũng. Năm tới, sẽ có cuộc bầu cử tổng thống ở Hoa Kỳ. Còn ở Đức, tình hình chính trị cũng không mấy dễ dàng. Việc ông Olaf Scholz băn khoăn về vấn đề cung cấp xe tăng không phải là vô cớ, bởi vì ở Đức cũng như ở Mỹ, không phải ai cũng ủng hộ việc chuyển giao thiết bị hạng nặng cho Ukraine.

Ở Mỹ, Ukraine thậm chí còn là chủ đề gây tranh cãi giữa các đảng. Nếu ông Biden quyết định ra tranh cử thêm một nhiệm kỳ, ngoài những thắng lợi trong cuộc chiến, tổng thống Mỹ cũng sẽ phải có được những tiến bộ trong cuộc chiến chống tham nhũng ở Ukraine, bởi vì chủ đề này thường xuyên được đảng Cộng Hòa nêu ra.

Joe Biden không muốn bị quy trách nhiệm là đã chi những khoản tiền lớn trong khi tham nhũng, trộm cắp, tình trạng kém hiệu quả và thiếu năng lực tiếp tục lan tràn. Kiev phải chứng tỏ là họ đang cố gắng chống lại điều này và đang nỗ lực thay đổi tình hình".

Minh Anh

************************

Ukraine : Zelensky gạt bỏ các quan chức tham nhũng để lấy lại uy tín

Thanh Phương, RFI, 25/01/2023

Lần đầu tiên kể từ khi nổ ra chiến tranh, các vụ tai tiếng tham nhũng liên quan đến nhiều quan chức cấp cao Ukraine đã làm suy yếu vị thế của tổng thống Volodymyr Zelensky, buộc ông phải tiến hành một cuộc thanh trừng để làm trong sạch bộ máy cầm quyền vào lúc mà Kiev đang hối thúc các nước phương Tây gia tăng viện trợ quân sự để chống quân xâm lược Nga. 

Thứ trưởng quốc phòng Ukraine Vlacheslav Shapovalov tại Kiev (Ukraine). Đậy là một nhận vật quan trọng bị cách chức ngày 24/01/2023 vì tình nghi tham nhũng. AP

Từ Chủ nhật 22/01 cho đến hôm qua, 24/01/2023, một loạt quan chức cao cấp có dính líu đến vụ tham nhũng đã bị cách chức hoặc buộc phải từ chức, bao gồm 5 thống đốc vùng, 4 thứ trưởng và hai lãnh đạo một cơ quan chính phủ, cùng với phó chánh văn phòng tổng thống và phó chưởng lý.

Điều đáng nói là, trong số các vụ tai tiếng tham nhũng, có một vụ liên quan đến quân đội. Cụ thể, bộ quốc phòng Ukraine bị tố là đã ký một hợp đồng trị giá 330 triệu euro mua lương thực cho binh lính với giá cao hơn gấp từ 2 đến 3 lần so với giá thị trường. Cho nên hôm qua, thứ trưởng quốc phòng đặc trách hậu cần cho quân đội, ông Viatcheslav Shapovalov, đã bị cách chức. 

Những quan chức khác bị mất ghế hôm qua thì không có dính líu đến vụ này nhưng có những sai phạm khác. Ví dụ như phó chánh văn phòng tổng thống Kyrylo Tymoshenko tháng 10 năm ngoái bị cáo buộc đã sử dụng một chiếc xe vượt mọi địa hình mà tập đoàn Mỹ General Motors tặng cho Ukraine. Sau khi vụ này bị phanh phui, ông Tymoshenko cho biết đã giao lại chiếc xe này cho quân đội để phục vụ cho chiến trường. Tymoshenko là một trong những cộng sự viên thân cận nhất vẫn sát cánh với Zelensky kể từ khi ông đắc cử tổng thống năm 2019. Nhưng để thể hiện quyết tâm làm trong sạch bộ máy cầm quyền, ông Zelensky buộc phải chia tay nhân vật này. 

Phó chưởng lý Oleksiï Simonenko thì bị cáo buộc gần đây đã đi nghỉ ở Tây Ban Nha, trong khi trên nguyên tắc tại Ukraine hiện nay, đàn ông trong độ tuổi có thể chiến đấu bị cấm ra nước ngoài, trừ những chuyến đi liên quan đến nghề nghiệp.

Trước các vụ cách chức hôm qua, một số quan chức cấp cao khác cũng đã bị mất ghế do tham nhũng, ví dụ như thống đốc vùng Dnipropetrovsk (miền trung Ukraine), ông Valentin Reznichenko, vào tháng 11 năm ngoái bị báo chí tố là giành các hợp đồng tu sửa đường xá trị giá hàng chục triệu euro cho một công ty của cô bồ.

Tối qua, tổng thống Zelensky đã tuyên bố việc cách chức các quan chức cao cấp nói trên là “cần thiết” để bảo đảm “một Nhà nước mạnh”. Ông còn khẳng định là chiến dịch chống tham nhũng này sẽ đưa Ukraine đến gần các định chế Châu Âu và cũng góp phần bảo vệ Ukraine. 

Thật ra thì tham nhũng là chuyện không có gì mới lạ ở Ukraine, vì trong bảng xếp hạng 2021 của tổ chức Minh Bạch Quốc Tế (Transparency International), nước này vẫn đứng thứ 122 trên tổng số 180 quốc gia về mức độ trong sạch. 

Theo thẩm định của Trung tâm Chiến lược Kinh tế của Ukraine, tổng viện trợ của phương Tây cho Ukraine (gồm cả tài chính, quân sự, …) trong năm 2023 có thể lên đến 100 tỷ đôla, trong đó hơn 40 tỷ là dành riêng cho quân đội. Viện trợ quốc tế càng dồi dào thì nguy cơ tham nhũng càng cao.

Tổng thống Zelensky buộc phải chứng tỏ quyết tâm diệt trừ tệ nạn này không chỉ để lấy lại uy tín của ông đối với dân Ukraine, mà còn phục hồi sự tin cậy của phương Tây vào Ukraine, vào lúc Kiev đang cần được các nước đồng minh cung cấp xe tăng hạng nặng để chống quân Nga. Khi sang thăm Hoa Kỳ ngày 22/12 năm ngoái, ông Zelensky đã từng long trọng cam kết : “Tiền của quý vị không phải là tiền bố thí. Chúng tôi sẽ quản lý tiền này một cách có trách nhiệm”.

Cuộc thanh lọc hàng ngũ lãnh đạo càng cần thiết bởi vì Liên Hiệp Châu Âu vẫn xem chống tham nhũng là một trong những cải tổ chủ chốt để Ukraine có thể được làm ứng viên gia nhập khối này.

Thanh Phương