Thông Luận

Nguyễn Phú Trọng : Một cuộc đời thất bại

JB Nguyễn Hữu Vinh, RFA, 24/07/2024

Cái chết không bất ngờ

Cuối cùng, thì cái chết cũng đến với ông Nguyễn Phú Trọng, kết thúc câu chuyện của thiên hạ cứ đồn đoán, suy diễn, theo dõi rồi các loại tin tức về sức khỏe của một "đầy tớ nhân dân" mà như chuyện trên cung trăng vậy. Ngày mai, ông Nguyễn Phú Trọng về với ba tấc đất, khỏi phải cố bám vào cái ghế bằng mọi cách ở cái tuổi cổ lai hy và sức khỏe cứ leo lét như đèn trước gió để chống lại cái bọn "tham quyền cố vị" leo vào trung ương đảng như lời ông ta đã hò hét bấy lâu nay.

Trước ngày "Quốc tang", báo chí Việt Nam đã tổ chức tang lễ trên mặt báo cho ông Nguyễn Phú Trọng qua đó họ cố tình mô tả ông Nguyễn Phú Trọng về một con người, nhân cách, tình cảm…

Trước ngày "Quốc tang", báo chí Việt Nam mấy hôm nay đã tổ chức tang lễ trên mặt báo cho ông Nguyễn Phú Trọng bằng đủ mọi bài viết, hình ảnh, lời lẽ mà qua đó, họ cố tình mô tả ông Nguyễn Phú Trọng về một con người, nhân cách, tình cảm… rồi thì thành quả, thắng lợi, di sản… đủ cách theo truyền thống cộng sản xưa nay. Điều gì thì không thể nói mạnh, chứ riêng việc ca ngợi, nịnh hót thì những người cộng sản là bậc thầy thiên hạ, dù họ luôn mồm kêu "Quét sạch chủ nghĩa cá nhân".

Hẳn nhiên là ai cũng biết rằng cái người cộng sản nói với cái người cộng sản làm là hai lĩnh vực hoàn toàn khác, thậm chí ngược nhau.

Thế nên, việc dàn báo chí đảng được lệnh rền rĩ mấy ngày nay trên mặt trận truyền thông, cho thấy rằng đảng đã cố gắng bằng mọi cách dựng lên một hình ảnh, một thần tượng để may ra vuốt mặt cho đảng đôi chút. Nhưng, nói, không thể làm thay đổi được một thực tế : Nguyễn Phú Trọng là một nhân vật điển hình cho sự thất bại, mọi mặt và mọi thời gian của cá nhân ông ta nói riêng và của Đảng cộng sản Việt Nam nói chung.

Thất bại ở mọi lĩnh vực

Có lẽ, nhắc đến ông Nguyễn Phú Trọng, người ta nhắc đến chuyện đốt lò, chuyện "Chống tham nhũng". Nó như một cái thương hiệu, như một nhiệm vụ tự ông ta đặt cho mình trong suốt thời gian leo lên đến những chiếc ghế quyền lực nhất trong hệ thống.

Tuy nhiên, người ta cũng nhắc đến Nguyễn Phú Trọng với một thời gian dài phụ trách Văn hóa – Tư tưởng, rồi chức vụ Phó rồi Trưởng Ban Lý luận Trung ương. Rồi Phó Bí thư, rồi Bí thư Thành ủy Hà Nội hai khóa liền. Không chỉ thế, ông ta còn là người đứng đầu Quốc hội và một thời gian giữ luôn chức Chủ tịch nước sau khi Trần Đại Quang đột tử.

Vậy thiên hạ nhớ về Nguyễn Phú Trọng qua những điều gì với các lĩnh vực đã làm ?

Trước hết, cách đây đã 36 năm, với các cương vị phụ trách lĩnh vực Tư tưởng, Văn Hóa của Đảng, nhưng Nguyễn Phú Trọng đã không có dấu ấn gì trong lĩnh vực này nhằm tạo nên sự mạch lạc, rõ ràng về những vấn đề tư tưởng hay những nét đặc trưng nào về văn hóa để đảng lấy làm phương hướng lãnh đạo. Vẫn cứ dừa dựa những câu nói sáo rỗng và vô nghĩa nào là "đậm đà bản sắc dân tộc" mà người ta chẳng rõ cái bản sắc đó là gì ? Còn cái gọi là "Văn hóa mới" rồi cụm dân cư "văn hóa" từ làng đến tổ dân phố, phường xã… ngày nay chỉ là chuyện tào lao. Đến nay, sau 36 năm kể từ khi ông ta phụ trách và lãnh đạo.

Ngày nay, nhìn lại đất nước Việt Nam trên mọi mặt thuộc lĩnh vực văn hóa, người ta nói một câu rất tổng quát và chính xác, đó là sự suy đồi. Sự suy đồi không hoàn toàn chỉ một lĩnh vực mà trong mọi mối quan hệ xã hội, thói quen, cách hành xử của người Việt đã dần xa lạ với truyền thống văn hóa được xây dựng, gìn giữ và xây đắp từ ngàn năm trong lịch sử dân tộc.

Mới đây, Bộ Văn hóa phải xin khoản kinh phí 350.000 tỷ đồng để chấn hưng văn hóa là một minh chứng điển hình cho cái "Di sản" của ông Nguyễn Phú Trọng về văn hóa.

Đó là một thất bại.

Về Tư tưởng, với cách bám lấy bằng được vào Chủ nghĩa Mác-Lenin - Thứ mà thiên hạ vứt vào sọt rác lịch sự gần hai thế hệ nay bởi sự nguy hại của nó – bởi Đảng cộng sản Việt Nam hết chỗ để nhờ dựa mà không có khả năng để tự trang bị cho mình một hệ tư tưởng, một chủ nghĩa mới nào khác.

Với chức vụ là Trưởng ban Lý luận Trung ương, ông Nguyễn Phú Trọng có nhiệm vụ xây dựng hệ thống lý luận của đảng về phương hướng, đường lối, tư tưởng và lý thuyết về hệ thống chính trị hiện nay.

Tuy nhiên, ông ta đã "bó tay" khi thừa nhận rằng "Đến cuối thế kỷ này chưa chắc đã có Chủ nghĩa xã hội" đã đành, mặt khác, ông cũng không thể định nghĩa xem cái Chủ nghĩa xã hội mà đảng dẫn cả đất nước "tiến nhanh tiến mạnh, tiến vững chắc" lên đó, nhưng đến bây giờ vẫn chưa biết mặt ngang, mũi dọc của nó ra sao. Không chỉ có Chủ nghĩa xã hội, mà ngay cả "Con đường quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội" mà đảng dẫn dân đi gần thế kỷ, nay cũng chưa biết nó là con đường gì.

Cái Chủ nghĩa Mác – Lenin, lấy giai cấp công nhân làm nòng cốt, là giai cấp tiên phong mà đảng là đội quân tiên phong trong đó… đã dần dần bị chính Đảng cộng sản Việt Nam phản bội. Chứng cứ là giai cấp công nhân ngày nay, chỉ còn là khái niệm của đảng và trong thực tế thì là đối tượng để đảng kết hợp với "bọn tư bản" bóc lột chính giai cấp mình.

Trước sự khủng hoảng về tư tưởng, đường lối, Đảng cộng sản Việt Nam đã hoảng loạn và vơ váo bất cứ thứ gì miễn vá víu có lợi cho sự tồn tại của đảng. Ở đó mọi thứ hầm bà lằng, kể cả đi ngược với giáo lý Phật giáo, cũng được nhét vào cái gọi là Giáo Hội Phật giáo Việt Nam – một tổ chức quốc doanh, do nhà nước vô thần khuynh loát – và nó đã ngay lập tức thể hiện cái "tính đảng" của nó với đủ mọi thứ thối tha, bẩn thỉu của nó ẩn phía trong.

Các đảng viên mất niềm tin vào Chủ nghĩa Mác vô thần, đã vơ váo vào bất cứ điều gì khả dĩ có thể làm họ yên tâm sau những hành động tội ác về tham nhũng, về những hậu quả đã gây ra cho xã hội, cho đất nước.

Chính bản thân ông Nguyễn Phú Trọng đã từ bỏ tư tưởng cộng sản vô thần để "quy y cửa Phật" và được "làm phép" bởi sư quốc doanh Thích Thanh Quyết.

Thậm chí, ngay cả bản thân Nguyễn Phú Trọng cũng đã thấy sự hoang mang và lúng túng cho chính bản thân mình về vấn đề tư tưởng. Điển hình là dù luôn cao giọng rằng : "Làm người, hãy là người cộng sản". Thế nhưng, những hình ảnh bị lộ ra đã cho thấy chính bản thân ông ta đã từ bỏ tư tưởng cộng sản vô thần để "quy y cửa Phật" và được "làm phép" bởi sư quốc doanh Thích Thanh Quyết.

Đó là chưa nói đến những vấn đề lý luận cao siêu mà người dân đánh giá rất nhanh gọn về nó bằng cách phong tặng danh hiệu "Ủy Ban Lú lẫn Trung ương" còn người đứng đầu, được tặng xú danh "Trọng Lú".

Đó là một thất bại nữa của Nguyễn Phú Trọng.

Ngay từ khi chiếm được cái ghế Tổng bí thư, điều mà người ta thấy ông ta quan tâm nhất và nói đến nhiều nhất là Chống tham nhũng. Để rồi từ đó đội ngũ thợ nịnh, đội ngũ tuyên truyền bốc thơm sáng tác ra cho ông ta các danh hiệu như "Người đốt lò" rồi chuyện củi tươi, củi khô… cùng với những phát ngôn mà nhiều khi nếu ai ngẫm kỹ thì chẳng hiểu nó đi theo hướng nào.

Nào là "không có vùng cấm, bất kể là ai", nào là "Đánh chuột mà không để vỡ bình" rồi đến khi bắt bớ loạn xà ngầu không đủ cán bộ để làm việc thì lại trở giọng rằng "Nhân văn", rằng thì "dính chàm thì xin nghỉ đi, hoặc trả lại tiền đi tôi tha cho, hoặc xử nhẹ cho"…

Nhưng, qua một quá trình dài hơn chục năm, điểm lại thành quả của cái gọi là "Chống tham nhũng" đó, người ta mới giật mình kinh sợ. Con số tổng kết của đảng đưa ra, chỉ có 10 năm dưới triều đại Nguyễn Phú Trọng, có 169.000 đảng viên bị kỷ luật, hàng chục, hàng trăm ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Trung ương, tướng tá và cán bộ đủ các cấp vào tù. Và những năm gần đây, mỗi năm, có khoảng vài chục ngàn đảng viên tiếp tục bị kỷ luật.

Chúng ta nên nhớ rằng : Con số đảng viên bị kỷ luật, chỉ là một phần nổi rất nhỏ của tảng băng chìm khối đảng viên băng hoại về mọi mặt trong đảng. Một đảng viên bị kỷ luật, nghĩa là có hàng chục đảng viên bị phát hiện và một đảng viên bị phát hiện, cũng có nghĩa là có hàng chục đảng viên "chưa bị lộ". Điều đó cho thấy rằng nói : Một bộ phận "không nhỏ" trong đảng là những kẻ suy đồi, hư hỏng, cũng có nghĩa là số lớn trong đảng đã hư hỏng, suy đồi.

Và một đảng, chứa trong đó số lớn là suy đồi, là hư hỏng, là cướp trộm, tham ô, hủ hóa… thì đó là băng cướp, băng nhóm mafia chứ không thể coi là một đảng bình thường.

Chính vì thế, nạn tham nhũng càng ngày càng như căn bệnh ung thư di căn đi khắp cơ thể hệ thống chính trị. Liên tiếp hàng loạt những cuộc bắt bớ từ Nam đến Bắc, từ trung ương đến địa phương. Mà đã bắt là bắt cả ổ, cả cụm, cả lô từ lớn đến bé, từ Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Tỉnh đến Giám đốc, Phó Giám đốc sở, huyện… Chỉ riêng ngành Đăng kiểm qua một vụ bắt bớ, thì câu nói của Nguyễn Sinh Hùng được xác nhận là đúng : Lấy đâu người mà làm việc.

Người ta thấy hình ảnh của hệ thống này như một thây ma đã thối rữa và nhung nhúc trong đó là những đống dòi bọ, hễ đụng đến đâu là đổ ra từng đống dòi bọ, sâu mọt ở đó. Cả cơ thể không còn một chỗ nào lành lặn, từ Trung ương, từ các Ủy viên Bộ Chính trị cho đến những tên cán bộ tép riu ở thôn quê miền núi. Tất cả lao vào trào lưu tham nhũng không thể dừng lại.

Con số tiền của mà đám cán bộ ăn cướp từ ngân sách, từ tiền dân tăng lên theo cấp số nhân của những vụ án tham nhũng, từ tiền triệu, rồi trăm triệu và bây giờ là hàng ngàn tỷ đến triệu tỷ.

Những đại án như Việt Á, Chuyến bay Giải cứu, đều xuất phát và được triển khai nhanh chóng ngay dưới sự lãnh đạo sáng suốt và tài tình của Nguyễn Phú Trọng đang gay gắt hò hét chống tham nhũng. Cả những đại án lâu năm như Vạn Thịnh Phát, cũng phát sinh và lớn mạnh" dưới triều đại Nguyễn Phú Trọng. Tham nhũng từ hiện tượng đã trở thành "Quốc Nạn" và cho đến khi trở thành chuyện bình thường trong xã hội, trong hệ thống chính trị.

Đến tận khi chết, thì chính Nguyễn Phú Trọng đã giơ tay đầu hàng nạn tham nhũng ở đây. Những câu nói về "nhân văn" xử nhẹ, tha thứ… chỉ là những biểu hiện bất lực của cái gọi là chống tham nhũng, chỉ để chữa ngượng vì đã trót hò hét kiên quyết, triệt để, không có vùng cấm, bất kể ai hay củi khô củi tươi mà ông ta đã trót nói ra trong suốt quá trình đó.

Bởi làm sao chống được tham nhũng khi chính hệ thống chính trị này là nguồn gốc của sự nảy sinh ra tham nhũng. Khi quyền lực tuyệt đối, thì sự tha hóa cũng là tuyệt đối.

Tất cả những đảng viên khi bắt đầu phấn đấu để vào đảng thì mục đích của nó là để có cơ hội có chức, có quyền, và có cơ hội tham nhũng. Đó là một quy luật. Chừng nào, mà đảng còn cố bám vào quyền lực để lấy làm mồi câu các quần chúng theo đảng, thì chừng đó, chuyện tham nhũng là quy luật và chống tham nhũng là chuyện nực cười.

Và thế là xuất hiện ca dao mới :

Ông Trọng có lò mới xây

Ông đem ông đốt những cây ông trồng.

Đó là thất bại lớn nhất của Nguyễn Phú Trọng.

Rồi thời gian qua đi, người ta mới thấy một điều : Vẫn giữ những sự giáo điều, cổ hủ với cái tư tưởng Mác – Lenin, Nguyễn Phú Trọng chỉ nhăm nhăm việc bảo vệ đảng, bảo vệ quyền lợi của đảng cai trị trên đầu trên cổ nhân dân. Từ chính trị đến kinh tế từ đất đai, tài sản cho đến tinh thần, tư tưởng, quyền con người của người dân, tất cả đều bị coi rẻ dưới bàn tay Nguyễn Phú Trọng.

Chưa có thời nào mà những người bất đồng chính kiến bị bắt bớ, tù đày giam hãm nhiều như dưới thời Nguyễn Phú Trọng.

Chưa có thời nào, mà quyền mở miệng của người dân bị chặn một cách tuyệt đối như thời Nguyễn Phú Trọng.

Chưa có thời nào, mà dân quyền, nhân quyền bị chà đạp, văn hóa, tình người bị coi thường, coi rẻ, tệ nạn từ ma túy đến mại dâm cờ bạc, tham nhũng, cướp bóc của người dân nở rộ và đều đặn phát triển như dưới thời Nguyễn Phú Trọng.

Chưa có thời nào, mà hệ thống nhà tù của đảng chứa nhiều "cựu đảng viên" như hiện nay. Ở đó, có đủ một bộ máy khổng lồ, hoàn chỉnh từ thấp đến cao cho một chính phủ nếu cần thiết. Đi kèm vớ hệ thống tù nhân "Cựu đảng viên" này, là ngân khố đã thâm hụt hàng triệu, chục triệu tỷ đồng tiền máu xương của người dân. Đó là kết quả của hơn chục năm đứng đầu đảng để kiên quyết lựa chọn những người "có tài, có đức" vào đảng, vào trung ương của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Đó cũng là điển hình cho sự thất bại của cuộc đời Nguyễn Phú Trọng.

J.B Nguyễn Hữu Vinh

Nguồn : RFA, 24/07/2024

****************************

Di sản của Tổng bí thư thứ 12 gồm những gì ?

Trân Văn, VOA, 22/07/2024

Ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư thứ 12 của Đảng cộng sản Việt Nam vừa qua đời hôm 19/7/2024. Sau sự kiện này, có rất nhiều nhận định, ý kiến khác nhau cả về công trạng lẫn trách nhiệm của ông đối với Đảng cộng sản Việt Nam nói riêng và hiện trạng chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục ở Việt Nam nói chung. Đó cũng là lý do không thể không ngẫm nghĩ xem thật ra di sản của ông Trọng gồm những gì...

Ttừ 2019 đến 2023, có ít nhất bốn lần hệ thống chính trị, hệ thống công quyền tại Việt Nam dùng công quỹ để in "sách" của ông Trọng và về ông Trọng.

Ông Trọng là người đầu tiên được các thành viên chủ chốt trong Đảng cộng sản Việt Nam đề cử, bỏ phiếu bầu làm Tổng bí thư trái với Điều lệ của chính tổ chức này. Trong điều lệ, Đảng cộng sản Việt Nam từng xác định, không chấp nhận bất kỳ ai giữ vai trò Tổng bí thư quá hai nhiệm kỳ. Trường hợp ông Trọng trở thành "trường hợp đặc biệt", một "ngoại lệ" !

Ông Trọng là người thứ hai đảm nhiệm vai trò Tổng bí thư qua đời khi đang tại chức. Người đầu tiên là ông Lê Duẩn. Ông Lê Duẩn giữ vai trò Tổng bí thư gần 26 năm và Đảng cộng sản Việt Nam chỉ đề cử - chọn người kế nhiệm Tổng bí thư thứ bảy khi ông Lê Duẩn qua đời vào tháng 7 năm 1986. Sau ông Lê Duẩn, ông Trọng là người thứ hai có thời gian tại vị lâu nhất (hơn 13 năm) và cũng qua đời lúc đang đương nhiệm.

Dẫu sức khỏe suy sụp, ông Trọng không buông bỏ vai trò quyết định cả đường hướng hoạt động của Đảng cộng sản Việt Nam lẫn lựa chọn, sắp đặt nhân sự lãnh đạo hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam trong giai đoạn từ 2026 đến 2030. Chỉ sau khi ông Trọng trở thành Tổng bí thư (2011), Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam mới thành lập "Tiểu ban nhân sự" để nhiệm kỳ này "quy hoạch" lãnh đạo các cấp của nhiệm kỳ sau.

Ông Trọng là người khởi xướng ý tưởng xem "tham quan, ô lại" là "củi", công cuộc phòng chống tham nhũng, tiêu cực nhằm "chỉnh đốn đảng" là "đốt lò". Dưới sự lãnh đạo của ông Trọng, Ban chấp hành trung ương đảng các khóa 11 và 12 rồi 13 đã đưa ra những quyết định trước đó chưa từng có : Loại bỏ, thậm chí xử lý hình sự hàng loạt cựu và Ủy viên Ban chấp hành trung ương đương nhiệm, kể cả những Ủy viên Ban chấp hành trung ương đảng là thành viên Bộ Chính trị.

Lý do khiến hàng loạt cựu và Ủy viên Ban chấp hành trung ương đảng đương nhiệm, trong đó có không ít thành viên Bộ Chính trị nằm trong nhóm lãnh đạo tối cao của cả hệ thống chính trị như Thường trực Ban Bí thư, Chủ tịch Quốc hội, lẫn hệ thống công quyền như Chủ tịch Nhà nước, Phó Thủ tướng, đột nhiên trở thành "củi" rồi bị vứt vào "lò" là vì bị buộc phải chịu trách nhiệm liên đới đối với các lỗi lầm của thuộc cấp !

Việc càng ngày càng nhiều cựu và Ủy viên Ban chấp hành trung ương đảng đương nhiệm bị xử lý (phần lớn là do các "vi phạm, khuyết điểm" có từ trước khi được "Tiểu ban nhân sự" đưa vào "quy hoạch nhân sự") thường được ca tụng như công lao của ông Trọng nói riêng và nỗ lực "chỉnh đốn" của Đảng cộng sản Việt Nam nói chung. Vấn đề cần ngẫm nghĩ là nếu không có những chỉ đạo, không có hàng loạt quy định về "quy hoạch nhân sự" liên tục được ban hành để nâng cao vai trò cũng như quyền hạn của "Tiểu ban nhân sự", không có "Tiểu ban nhân sự" để chủ động lựa chọn, sắp đặt nhân sự lãnh đạo hệ thống chính trị, hệ thống công quyền của nhiệm kỳ sau, việc đề cử, bầu chọn nhân sự trong Đảng cộng sản Việt Nam được thực hiện một cách dân chủ, công bằng như lẽ ra phải thế thì có thể dẫn tới thực trạng như đã biết và đang thấy chăng ?

Cứ thử đối chiếu lý do dẫn đến việc xử lý hàng loạt cựu và Ủy viên Ban chấp hành trung ương đảng đương nhiệm ắt sẽ nhận ra các "vi phạm, khuyết điểm" của họ đều xảy ra trong khoảng thời gian ông Trọng đảm nhận vai trò Tổng bí thư và phụ trách "Tiểu ban nhân sự". Ông Trọng chẳng khác gì người dùng "quy hoạch nhân sự" làm phương tiện trồng cây để lấy "củi" đưa vào "lò", tạo ra dấu ấn sâu đậm cho sự nghiệp chính trị của ông.

Trước, phòng chống tham nhũng, tiêu cực tại Việt Nam thường được ông Trọng khẳng định là "không có vùng cấm, không có ngoại lệ", sau này ông bổ sung thêm "bất kể người đó là ai, không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào", thế thì tại sao truy cứu trách nhiệm liên đới và xử lý những cá nhân lựa chọn – sắp đặt nhân sự lãnh đạo hệ thống chính trị, hệ thống công quyền của nhiệm kỳ sau lại không nhất quán như vậy dù đó mới là gốc rễ ?

Song hành với "củi" và "lò", qua tuyên truyền ông Trọng được xem như một người "khiêm tốn, bình dị", tiên phong trong "chống xu nịnh". Tuy nhiên ông là Tổng bí thư thứ ba được hệ thống chính trị, hệ thống công quyền tổ chức ca tụng tới mức gây kinh ngạc. Trong lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam, chỉ có ông Hồ Chí Minh và ông Lê Duẩn từng được tụng ca kiểu như đó là "niềm tin yêu của nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế".

Chỉ tính từ 2019 đến 2023, có ít nhất bốn lần hệ thống chính trị, hệ thống công quyền tại Việt Nam dùng công quỹ để in "sách" của ông Trọng và về ông Trọng. Lần đầu (2019) là ấn phẩm"Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng với tình cảm của nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế" (tập hợp 130 bài ca ngợi ông Trọng vừa là "một nhân cách lớn", vừa là "nhà lãnh đạo có tâm, có tầm" và được "bạn bè quốc tế" yêu quý, kính trọng) [1]. Lần thứ hai (tháng 11/2021) là ấn phẩm giới thiệu bài ông Trọng viết hồi giữa năm 2021 - "Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam", đồng thời đính kèm "những ý kiến, đánh giá tâm huyết của các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, cán bộ lãnh đạo, quản lý và các tầng lớp nhân dân ở mọi vùng, miền của tổ quốc về bài viết của Tổng bí thư" và "các bài trao đổi, phỏng vấn, đánh giá của các học giả, nhà nghiên cứu, các đồng chí, bạn bè quốc tế, các chính đảng về bài viết của Tổng bí thư" [2] ! Lần thứ ba (tháng 5/2023), bài viết vừa nêu và 28 bài viết, bài phát biểu của ông Trọng được dịch sang bảy ngoại ngữ với số lượng in được công bố là 32.000 bản để góp phần "lan tỏa những giá trị quý báu" từ tư tưởng của ông Trọng để "giúp bạn bè quốc tế" [3]. Lần thứ tư (tháng 6/2023) là ấn phẩm khác với "181 bài viết, bài thơ, thư, điện được chắt lọc từ hàng nghìn bài trên các trang báo, mạng xã hội", nhằm tiếp tục bày tỏ việc "vững tin vào sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tổng bí thư", cũng như "tình cảm của nhân dân trong nước và sự ủng hộ của bạn bè quốc tế dành cho Tổng bí thư" [4].

Trân Văn

Nguồn : VOA, 22/07/2024

Chú thích

[1] https://laodong.vn/thoi-su/nhung-phat-bieu-an-tuong-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-1368702.ldo

[2] https://stbook.vn/store_detail/tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-nguyen-phu-trong-voi-tinh-cam-cua-nhan-dan-trong-nuoc-va-ban-be-quoc-te/363

[3] https://nhandan.vn/ra-mat-cuon-sach-tap-hop-du-luan-ve-bai-viet-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-post674202.html

[4] https://nhandan.vn/ra-mat-sach-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-ve-chu-nghia-xa-hoi-o-viet-nam-bang-7-ngoai-ngu-post753641.html

'Lò' có tiếp tục cháy ?

BBC, 25/07/2024

Ông Nguyễn Phú Trọng qua đời để lại một di sản dang dở là chiến dịch chống tham nhũng sâu rộng, hay còn gọi là "Đốt lò".

Ông Tô Lâm là người thực thi chính trong chiến dịch "đốt lò" của ông Nguyễn Phú Trọng

Trong khi thành bại của chiến dịch này vẫn còn đang được mổ xẻ, câu hỏi đặt ra là thế hệ lãnh đạo tiếp theo của Đảng cộng sản Việt Nam và người đang được đánh giá là ứng cử viên số một hiện nay - ông Tô Lâm - có tiếp tục "nổi lửa" hay không.

Giáo sư Abuza từ Trường National War College, thuộc Đại học National Defense (Mỹ) cho rằng nếu là tổng bí thư, ông Tô Lâm sẽ là một lãnh đạo "mang tính thực dụng" hơn ông Trọng vì với xuất thân trong ngành công an, ông không phải là một nhà tư tưởng cộng sản và sẽ nhấn mạnh đến sự phát triển kinh tế của Việt Nam để duy trì "tính chính danh" của Đảng Cộng sản trong người dân.

Ông Tô Lâm - ngôi sao đang lên trong chính trường Việt Nam - hiện đang ở vào "thế như chẻ tre", theo nhận định của nhà quan sát chính trị Nguyễn Quang A.

Vào ngày 18/7, khi ra thông báo về tình hình sức khỏe của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Bộ Chính trị đã phân công ông Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước, chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn được Bộ Chính trị quy định.

"Tất cả những ông trong Bộ Chính trị và đều đồng ý rằng ông Tô Lâm thay mặt điều hành ở Ban Chấp hành Trung ương. Như vậy có nghĩa là không ai có thể cạnh tranh với ông ấy", Tiến sĩ Nguyễn Quang A nói với BBC hôm 18/7.

'Đốt lò' đã thất bại ?

Bàn đến khía cạnh kinh tế, Tiến sĩ Nguyễn Quang A nói với BBC rằng : "Người kế nghiệm ông Trọng mà biết cách làm thì phải dừng việc đốt lò này, vì nó có những hậu quả nguy hiểm".

Theo phân tích của ông Quang A, chiến dịch chống tham nhũng của ông Nguyễn Phú Trọng không những "thất bại hoàn toàn" mà thậm chí "gây hại".

Ông nói : "Nó cản trở bao nhiêu GDP của Việt Nam, cản trở bao nhiêu sáng kiến của từng địa phương, từng cá nhân.

"Vì mọi hoạt động của Việt Nam luôn cần thử nghiệm, được thì nhân rộng, sai thì chỉnh. Nhưng ai cũng sợ vào lò, không ai dám nói, không ai nêu sáng kiến. Thiệt hại này có thể đo lường bằng con số được".

"Suốt từ mấy năm nay, bản thân ông Phạm Minh Chính và các lãnh đạo khác đều kêu là phải chống lại nạn trì trệ, không dám chịu trách nhiệm, không dám làm. Vì sao lại có nạn này ? Vì họ sợ thành củi".

Một nhà quan sát chính trị Việt Nam giấu tên thì nói với BBC tiếng Việt hôm 18/7 rằng theo ông, chiến dịch đốt lò của ông Nguyễn Phú Trọng sẽ không bao tắt, vì không bao giờ hết tham nhũng.

"Nếu những năm 1990, các vụ tham nhũng lớn nhất cũng chỉ tới vài trăm triệu đồng thì tới nay đã lên hàng ngàn tỷ đồng.

"Các thế hệ lãnh đạo tiếp theo sẽ tiếp tục 'đốt lò', nhưng có thể sẽ dưới các hình thức và quy mô khác. Tham nhũng không mất đi mà chỉ chuyển từ hình thức này sang hình thức khác", ông nói.

Các con số 'biết nói' ?

Hiệu ứng của chiến dịch đốt lò là khoảng 60.000 người từ chức chỉ trong giai đoạn 2021-2023, trong khi số cán bộ của khu vực công chỉ có khoảng 2,5 triệu.

Chỉ riêng trong hai năm 2023 và 2024, hàng loạt lãnh đạo hàng đầu của Việt Nam đã mất chức, trong đó phải kể đến hai chủ tịch nước là ông Nguyễn Xuân Phúc (bị miễn nhiệm tháng 1/2023) và ông Võ Văn Thưởng (bị miễn nhiệm tháng 3/2024), hai phó thủ tướng là ông Phạm Bình Minh và Vũ Đức Đam (tháng 1/2023), và Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ bị miễn nhiệm ngày 2/5/2024.

Tiếp đó, vào giữa tháng 5, Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai cũng mất chức.

Đây được coi là các cơn địa chấn trong chính trường Việt Nam.

Nền kinh tế cũng chịu tác dụng phụ của các chiến dịch này.

Hồi tháng 5/2024, Reuters ghi nhận các nhà đầu tư đã giảm lượng cổ phiếu nắm giữ trên thị trường chứng khoán Việt Nam tương đương gần 2 tỷ USD kể từ năm 2023, trong đó lượng bán ra nhiều nhất được ghi nhận trong những tuần biến động chính trị vào đầu năm 2024.

Ngày 16/5, Reuters trích dẫn một bức thư của Liên Hợp Quốc, Ngân hàng Thế giới và các nhà tài trợ phương Tây gửi tới chính phủ Việt Nam, trong đó nêu rõ rằng Việt Nam đã bỏ lỡ ít nhất 2,5 tỷ USD viện trợ nước ngoài trong ba năm qua và có thể mất thêm 1 tỷ USD nữa do những trì trệ của bộ máy hành chính.

Sẽ điều chỉnh việc 'đốt lò' ?

Giáo sư Alexander L Vuving tại Trung tâm nghiên cứu an ninh Châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye (Mỹ) hôm 19/7 nói với BBC rằng, là một người theo chủ nghĩa thực dụng, cho Tô Lâm sẽ tiếp tục đốt lò nếu việc này trao cho ông một công cụ chính trị uy quyền hơn.

"Phát triển kinh tế là một trong những ưu tiên của ông Tô Lâm nhưng nó chỉ đóng vai trò phụ trợ trong nhu cầu củng cố quyền lực của mình.

"Giới đầu tư có thể đặt cược vào giới lãnh đạo coi lĩnh vực doanh nghiệp là ưu tiên, nhưng họ nên biết ai mới nắm thực quyền trong quốc gia này", ông nói thêm.

Tác giả Lê Hồng Hiệp và Nguyễn Khắc Giang viết trên Fulcrum hôm 19/7/2024 rằng di sản chống tham nhũng của ông Trọng sẽ phụ thuộc rất nhiều vào cách tiếp cận của người kế nhiệm.

"Bất kể ai kế nhiệm Trọng, những thay đổi lớn trong chính sách kinh tế và đối ngoại của Việt Nam sẽ ít có khả năng xảy ra.

"Việc duy trì sự cai trị của Đảng sẽ là ưu tiên chính của nhà lãnh đạo mới, giống như đối với ông Trọng".

Không nói tới việc nhà lãnh đạo tiếp theo có tiếp tục 'đốt lò' hay không, nhưng hai chuyên gia này cho rằng thế hệ lãnh đạo kế tiếp "sẽ có nhiều điều để học hỏi từ những chiến lược thành công của ông Trọng, những chiến lược đã góp phần đáng kể vào sự trỗi dậy của Việt Nam và tính chính danh của Đảng cộng sản Việt Nam".

Trả lời RFI tiếng Việt ngày 19/07, ông Benoît de Tréglodé, Giám đốc nghiên cứu thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược của Trường Quân sự Pháp (IRSEM), nói rằng sẽ "không có đoạn tuyệt", mà là "tiếp nối" chính sách của người tiền nhiệm.

"Điều này có nghĩa là chiến dịch 'đốt lò' sẽ tiếp diễn, nhưng được điều phối để tránh ảnh hưởng đến sức hấp dẫn của Việt Nam đối với các nhà đầu tư nước ngoài".

Nguồn : BBC, 25/07/2024

**************************

Quan ngại về viễn cảnh nhân quyền u ám thời Tô Lâm

RFA, 24/07/2024

Một số chuyên gia nhân quyền bày tỏ quan ngại sâu sắc về một viễn cảnh nhân quyền Việt Nam đầy u tối trong tương lai, khi ông Tô Lâm - cựu Bộ trưởng Công an - hiện là người nắm quyền lực cao nhất trong hệ thống chính trị Việt Nam.

Ông Tô Lâm tuyên thệ Chủ tịch nước - AFP

Quan ngại nhân quyền dưới thời Tô Lâm

Ông Nguyễn Đình Thắng, chủ tịch BPSOS, một tổ chức chuyên vận động cho nhân quyền Việt Nam bày tỏ quan ngại khi ông Tô Lâm, vốn đã "khét tiếng" với những vụ đàn áp nhân quyền, nay lại thâu tóm hết quyền lực thì nhân quyền ở Việt Nam trong tương lai sẽ tồi tệ hơn rất nhiều :

"Có nhiều lý do để mà quan ngại lắm. Tôi nghĩ rằng nó (nhân quyền - PV) sẽ xấu đi rất nhiều. Trừ khi có những yếu tố ngoại cảnh mà nó tác động không lường trước được, chứ bình thường thì nó sẽ xấu đi rất nhiều vì nhiều lý do". 

Theo ông Thắng, ông Nguyễn Phú Trọng, trong 13 năm làm Tổng bí thư của Đảng gần như đã xóa bỏ hết tất cả những quy định, định chế trong nội bộ của Đảng Cộng sản, đặc biệt là trong Bộ Chính trị. Ví dụ như việc ông Trọng ở lại làm Tổng bí thư đến nhiệm kỳ thứ 3 : 

"Khi chuyển giao lại cho Tô Lâm thì các định chế không còn nữa. Thành ra Tô Lâm rất dễ để dàng bước vào và ngồi trong cái ghế của ông Nguyễn Phú Trọng và tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa cái sự độc đoán của một cá nhân".

Một nguyên nhân khác khiến ông Thắng tin rằng nhân quyền Việt Nam sẽ tụt dốc hơn nữa là vì ông Tô Lâm giờ đây đã làm Chủ tịch nước Việt Nam. Các nước trên thế giới thường ít khi chế tài chủ tịch của một quốc gia khác. 

Bà Minh Trang, thạc sĩ chuyên ngành Quyền và Thực hành quyền, nhận định trong vòng ba đến năm năm tới, nếu không có một tác nhân nào đặc biệt xảy ra, thì tình hình nhân quyền sẽ tiếp tục xu hướng ngày càng xấu đi, dưới thời Tô Lâm điều hành đất nước : 

"Cho đến thời điểm này thì tôi vẫn không thấy có bất kỳ dấu hiệu gì cho thấy là tình hình nhân quyền của Việt Nam sẽ tốt lên trong thời gian gắn sắp tới, ít nhất là ba năm hoặc năm năm tới. Đấy là dựa trên những thông tin hiện tại và tình hình hiện tại".

Hồ sơ đàn áp nhân quyền của Tô Lâm

Tháng 4/2016, ông Tô Lâm bắt đầu ngồi vào ghế Bộ trưởng Công an. Theo bà Trang, kể từ đó, các nhà hoạt động chính trị, nhân quyền phải chịu các bản án tù dài hơn, lên đến hơn chục năm trời. Đơn cử như nhà hoạt động môi trường Hoàng Bình, Lê Đình Lượng, nhà báo Phạm Đoan Trang, các thành viên Hội nhà báo độc lập…

Bà Minh Trang dẫn chứng một luận văn thạc sĩ hồi năm 2018 của tác giả Pearl Mulkerrins, hiện là giám đốc dự án của tổ chức United Nations Association of Sweden. Luận văn này kết luận rằng tình hình nhân quyền Việt Nam vào thời điểm đó đã rất tồi tệ rồi. Những người bảo vệ nhân quyền và các tổ chức xã hội dân sự đều bị ảnh hưởng bởi các luật và quy định nghiêm ngặt. Người dân bị hạn chế các quyền tự do ngôn luận, quan điểm và biểu đạt, hội họp và lập hội… 

Bà Trang cho biết đó là kết quả năm 2018. Từ đó cho cho đến nay, Nhà nước Việt Nam ngày càng có nhiều hành vi vi phạm nhân quyền mạnh tay và trắng trợn hơn :

"Tình hình nhân quyền ở Việt Nam năm 2023, 2024 còn tệ hơn rất nhiều so với năm 2018. Năm 2018 thì chưa có chuyện đàn áp trên diện rộng, chưa có việc nhân viên của các tổ chức phi chính phủ có đăng ký bị bắt. Tình trạng này nó đã bắt đầu xảy ra từ năm 2020, 2021 kéo dài cho đến bây giờ". 

Chính Bộ Công an, mà ông Tô Lâm là người đứng đầu đã đề xuất Luật an ninh mạng được thông qua vào năm 2018. Luật này đã ảnh hưởng lớn, vi phạm gần như tất cả các quyền dân sự - chính trị của người dân Việt Nam. Cũng theo bà Trang, thời ông Tô Lâm, Chính phủ Việt Nam còn bị xếp vào nhóm các quốc gia thực hiện hành vi đàn áp xuyên biên giới :

"Còn chưa kể là từ năm 2017 cho đến năm 2023, có ba người Việt Nam bị bắt cóc tại nước ngoài là Trịnh Xuân Thanh, Trương Duy Nhất và Đường Văn Thái. Trong đấy có Trương Duy Nhất và Đường Văn Thái được coi là nhà hoạt động và vừa là nhà báo độc lập".

Đặc biệt là vụ án Đồng Tâm làm rúng động dư luận cả trong nước và quốc tế. Đêm 9/1/2020, hơn 3000 cảnh sát cơ động và các lực lượng công quyền khác đã nổ súng, tấn công vào thôn Hoành, xã Đông Tâm, giết chết cụ Kình và 29 người thân của vụ bị bắt.

Ông Nguyễn Đình Thắng cho biết ông Tô Lâm đã tham gia vào các vụ đàn áp nhân quyền diện rộng và đẫm máu từ khi còn làm thứ trưởng Bộ Công an. Nổi cộm nhất là vụ ông Tô Lâm chỉ đạo đàn áp 7000 người H’Mông ở Mường Nhé, tỉnh Điện Biên vào năm 2011 :

"Ông Tô Lâm không phải là khi lên làm Bộ trưởng Công an thì mới lộ ra những cái chuyện đàn áp, nhân quyền hết sức là thô bạo.

Chính ông ta là người điều động cả cái lực lượng công an để mà đàn áp 7.000 người H’Mông, có người già, phụ nữ mang thai trẻ em… Họ tập trung lại để cầu nguyện một cách hết sức ôn hòa. Họ (công an - PV) dùng đạn thật, họ đánh đập rồi họ dùng chất hóa học…".

Tô Lâm chỉ đạo đàn áp cuộc biểu tình của khoảng 7000 người H'Mông ở tỉnh Điện Biên năm 2011. Ảnh : CAND

Ông Ben Swanton, giám đốc tổ chức Dự án 88, từng phát biểu với AP rằng : "Với việc Tô Lâm lên làm chủ tịch nước, Việt Nam giờ đây trở thành một quốc gia công an theo đúng nghĩa đen" ; Đồng thời cho biết thêm rằng Bộ Chính trị cầm quyền của Việt Nam hiện do các quan chức an ninh hiện tại và trước đây thống trị. Ông Ben cho biết ông nghĩ rằng sự đàn áp và kiểm duyệt sẽ còn tăng cường hơn nữa trong tương lai.

Nguồn : RFA, 24/07/2024

Ngày 19/7/2024 các báo Nhà nước thông báo rằng ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã qua đời vào hồi13 giờ 38 phút, "sau một thời gian lâm bệnh", thọ 80 tuổi. Trước đó một ngày Bộ Chính Trị- Đảng Cộng Sản Việt Nam có hai thông báo liên tiếp, một là, ông ấy được Đảng quyết định trao tặng Huân chương Sao vàng và hai là, ông Tô Lâm, ủy viên Bộ Chính Trị, Chủ tịch nước, được Đảng "phân công" ‘‘chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính Trị, Ban Bí thư". Đây là sự kiện đỉnh điểm trong bối cảnh bất ổn chế độ đảng cộng sản toàn trị.

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng vẫy tay tại họp báo kết thúc Đại hội 13 ở Hà Nội hôm 1/2/2021 - Nhac Nguyen / AFP

Bất ổn chính trị ở Việt Nam hiện nay đang ở giai đoạn căng thẳng "chưa từng có" từ khi Đảng cộng sản chủ trương Đổi mới. Năm 1986 Đại hội 6 của Đảng là mốc thời gian khởi đầu cho thời kỳ cải cách toàn diện, nhờ đó chế độ thoát sụp đổ và đất nước đã trỗi dậy và phát triển, tuy nhiên những mâu thuẫn cơ bản tiềm ẩn đã dần tích tụ mà không được giải quyết đã dẫn đến khủng hoảng. Từ góc nhìn thể chế và chính sách công bài viết trình bày xu hướng cải cách là không thể đảo ngược, mặc dù quyền lực và ý thức hệ níu kéo. Xác định tình hình bất ổn chế độ trong giai đoạn thoái trào có thể trì trệ kéo dài nếu không cải cách chính trị cần thiết và phù hợp với xu hướng, từ đó gợi ý các khả năng thay đổi chế độ. Các kịch bản được đưa ra tuỳ thuộc vào các yếu tố trong và ngoài nước.

Bài viết gồm các nội dung chủ yếu : (I) Bất ổn chế độ ; (II) Nghịch lý quyền lực ; (III) Những ‘bước lùi’ cải cách ; (IV) Tương lai chế độ.

------------------------------

I. Bất ổn chế độ : Chính trị, kinh tế và xã hội

Sự bất ổn chế độ hiện thời bao trùm toàn bộ đời sống xã hội, tách ra ba lĩnh vực có liên quan với nhau : chính trị, kinh tế và xã hội. Xác định chuyển đổi kinh tế thị trường là cơ sở để nhìn nhận những diễn biến chính trị và xã hội, nhưng cũng chú trọng sự tác động ngược của thể chế chính trị đến kinh tế và hiệu ứng lan toả trong xã hội. Làm rõ vai trò thể chế ngày càng quan trọng không chỉ đối với sự tồn vong của chế độ, quốc gia [1] mà còn đến tăng trưởng kinh tế và từ đó, đến việc thay đổi các chuẩn mực giá trị đạo đức xã hội, gia đình và hành vi cá nhân. Cách tiếp cận này giúp nhận ra sự duy ý chí trong cải cách thể chế khi tách rời chính trị với kinh tế, thậm chí sai lệch khi coi chính trị quyết định kinh tế, ngược với khẳng định của V. Lênin, "chính trị là biểu hiện của kinh tế tập trung" khi Đảng duy trì "Hai xu hướng : kinh tế thả lỏng chính trị nắm chặt" [2]. Hai xu hướng trái ngược này là nguồn gốc khủng hoảng chế độ hiện nay.

Nguyên lý chủ đạo của cách tiếp cận này cho rằng, quá trình chuyển đổi kinh tế dựa vào động lực thị trường để tăng trưởng trong quá trình hội nhập sâu rộng vào kinh tế khu vực và thế giới khi mà phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa đã được khẳng định và đang thịnh hành, là một hệ thống tiến hóa phức hợp đòi hỏi cải cách thể chế kinh tế và chính trị điều tiết những mục đích vốn đa dạng và không ngừng thay đổi của con người, trong đó, chẳng hạn như kiểm soát cách ứng xử khả dĩ cơ hội chủ nghĩa của họ, tránh hoặc giảm mâu thuẫn, đồng thời thúc đẩy sự phân công lao động và tri thức hợp lý, qua đó thúc đẩy thịnh vượng. Thực tế đã cho thấy sự mất kiểm soát của chế độ với phương thức toàn trị tập trung đối với các hành vi "quá thái vật chất" và tham nhũng [3], một trong những biểu hiện đặc trưng của các hành vi dẫn đến tình hình khủng hoảng nghiêm trọng trong cả ba lĩnh vực nêu trên.

Một là, bất ổn chính trị đang diễn ra trong nội bộ Đảng độc quyền dưới hình thức bất bạo động, nhưng nghiêm trọng về biến động nhân sự và suy thoái ý thức hệ ; cải cách hệ thống cầm quyền thiên về pháp trị thay vì pháp quyền ; hủy hoại xã hội dân sự ; khủng hoảng hệ tư tưởng, chủ nghĩa tư bản thắng thế, chủ nghĩa xã hội lung lay ; tha hóa quyền lực, chống tham nhũng và thanh trừng phe phái ; hệ quả là bộ máy hành chính cồng kềnh, chồng chéo và trì trệ, đạo đức công vụ và cá nhân công chức, năng lực lãnh đạo, quản lý suy thoái, tổ chức và nhân sự rệu rã. Biểu hiện đặc trưng : tham nhũng hủy hoại chế độ, Đảng, đến đỉnh điểm khi chỉ trong hơn một năm từ đầu năm 2023 sáu Ủy viên Bộ Chính trị gồm ba ‘tứ trụ’ của Đảng phải từ chức.

Sự bất ổn chế độ hay chính trị diễn ra xoay quanh vấn đề giành hay giữ chính quyền ; duy trì và sử dụng quyền lực Đảng, Nhà nước và sự tham gia chính trị của người dân. Chế độ chính trị ở Việt Nam là chế độ Đảng cộng sản toàn trị, và trong thời kỳ Đổi mới nó có đặc trưng nổi bật là tính chính danh của nó tuỳ thuộc vào tăng trưởng kinh tế đi đôi với cải cách chính trị. Và, sự bất ổn chế độ là do mất cân xứng trong cải cách thể chế chính trị và kinh tế, cộng hưởng mâu thuẫn căng thẳng và bùng phát đến đỉnh điểm, khủng hoảng ở chính trị thượng tầng và, ở hạ tầng sự suy giảm kinh tế và rối loạn xã hội

Hai là, bất ổn kinh tế do thiếu các thể chế nền tảng thị trưởng là biểu hiện rõ rệt như hậu quả của bất ổn chính trị. Tăng trưởng khó khăn, suy giảm và trồi sụt kéo dài ; cơ cấu kinh tế mất cân đối giữa ngành nghề và lĩnh vực, duy ý chí vai trò chủ đạo thành phần kinh tế nhà nước ; tiến hành do dự, nửa vời xã hội hóa, tự chủ các đơn vị sự nghiệp công lập ; các động lực tăng trưởng bị hủy hoại ; xây dựng các trụ cột thị trường và nguyên tắc vận hành, môi trường kinh doanh chậm cải thiện. Biểu hiện đặc trưng : tỷ lệ tăng GDP giảm khoảng 1% sau mỗi thập kỷ kể từ sau Đổi mới, đầu những năm 1990s, hiện nay trồi sụt giảm nhanh hơn do động lực bị hủy hoại.

Ba là, bất ổn xã hội do các giá trị, chuẩn mực đạo đức thay đổi mạnh mẽ đang chi phối hành vi theo chuyển đổi thị trường. Nhưng "thượng bất chính, hạ tắc loạn" ứng với các chế độ tập quyền, trong đó có tập quyền cộng sản trong quá trình chuyển đổi thị trường. Niềm tin vào chế độ sụt giảm ; xã hội rối loạn khi các hiện tượng tiêu cực tràn lan ; người người, nhà nhà, người dân và quan chức, cá nhân và doanh nghiệp, sự nghiệp công và tư, tổ chức nghề nghiệp và tôn giáo… đua nhau làm giàu, trục lợi ‘bằng mọi thủ đoạn’ từ ưu thế của mình ; chủ nghĩa cá nhân lên ngôi, chủ nghĩa tập thể rạn nứt ; chuẩn mực văn hóa, đạo đức xã hội thay đổi. Biểu hiện đặc trưng : hành vi ‘quá thái vật chất’ bùng nổ, phổ biến là trục lợi, kể cả lừa đảo, buôn bán ma tuý, buôn người.

Sự bất ổn chế độ toàn diện nêu trên có nguyên nhân mang tính bản chất là việc nắm quyền lực Đảng - Nhà nước không thực sự chính danh bởi ba yếu tố, mà chỉ một trong ba điều bị vi phạm thì nguy cơ gây ra những bất ổn và mâu thuẫn nội tại luôn hiện hữu, thậm chí là tự thân sụp đổ như đã từng xảy ra, như đã biết, đối với các nước xã hội chủ nghĩa theo mô hình Liên Xô trước năm 1991.

Ba yếu tố đó là, trước hết, cương lĩnh của Đảng đặt trên Hiến pháp, bởi vậy chính sách và hành động trước tiên vì lợi ích của Đảng. Hai là, không được nhân dân bầu chọn chính thống, tự do mà hiện tại vẫn được xác định thông qua cơ chế "đảng cử, dân bầu". Ba là, các quốc gia trên thế giới công nhận hợp pháp thực chất hay không tùy thuộc vào quá trình hội nhập đầy đủ về kinh tế và chính trị. Chẳng hạn, trong quan hệ quốc tế phức tạp các quốc gia có chế dân chủ công nhận sự khác biệt về thể chế chính trị với chế độ đảng toàn trị Việt Nam, nhưng vẫn cảnh báo về vi phạm nhân quyền và tự do. Ngoài ra, về thể chế kinh tế, mặc dù Chính phủ Việt Nam đề nghị Hoa Kỳ công nhận là nền kinh tế thị trường nhưng đến nay Mỹ vẫn đang xem xét căn cứ vào sáu tiêu chí đã định trước [4].

Trong ‘nguy có cơ’, cách tiếp cận lạc quan rằng cải cách sẽ vẫn tiếp tục vì tính chính danh chế độ. Một số nhà quan sát nước ngoài cho rằng mặc dù ở Việt Nam có bất ổn chế độ, nhưng "sự chắc chắn về mặt chính trị" ở đây vẫn có thể hy vọng. Ryuichi Ushiyama, giáo sư tại Đại học Keiai của Nhật Bản, cho biết : "Ngay cả khi có một số xung đột chính trị, hệ thống chính quyền cộng sản khó có thể thay đổi" [5].

Việc ‘ra đi’ của loạt quan chức cao nhất của Đảng trong một thời gian ngắn được thúc đẩy bởi thời gian không còn nhiều đến Đại hội 14 của Đảng dự kiến tổ chức vào 2026. Hơn thế, Bộ Chính trị đã tổn thương, nhưng đã nhanh chóng được bổ sung, dù còn rất chắp vá…

II. Nghịch lý quyền lực : Tập quyền vs Thị trường, Đảng vs Chính phủ

Biểu hiện rõ rệt nhất của bất ổn chính trị là khủng hoảng nhân sự Đảng liên quan đến tham nhũng và thanh trừng phe phái. Đây chỉ là ‘trích đoạn’ của câu chuyện dài về tha hóa quyền lực qua các nhiệm kỳ đại hội Đảng trong quá trình chuyển đổi thị trường và, thời kỳ dài cầm quyền của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng là điểm nhấn. Thị trường là không thể đảo ngược nhưng di sản ‘dở dang’ của ông về việc thâu tóm quyền lực để chống tham nhũng sẽ thế nào khi nghịch lý quyền lực vẫn căng thẳng ?

Tứ trụ của Đảng cộng sản Việt Nam (từ trái qua phải) : Thủ tướng Phạm Minh Chính, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch Võ Văn Thưởng dự kỳ họp Quốc hội ở Hà Nội hôm 15/1/2024 - Nhac Nguyen / AFP

Thời Đổi mới làm phong phú thêm cách tiếp cận với quyền lực. Cách mà cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng giành được quyền lực là một quá trình diễn biến ‘thầm lặng’ trong bối cảnh cải cách toàn diện đất nước, trong đó chuyển đổi sang kinh tế thị trường là một đặc trưng nổi bật. Trong quá trình này, sự thống nhất trong Đảng như trong thời kỳ chiến tranh đã nhanh chóng bị sói mòn theo xu hướng chia tách giữa Đảng và Chính phủ, trong đó quyền lực Đảng ‘yếu đi’ và quyền lực Chính phủ ‘mạnh lên’. Về nguyên lý, đó là sự phân công lao động quản lý theo chức năng. Kinh tế tập trung cần có chế độ tập quyền nhưng kinh tế thị trường cần thiết một chế độ tản quyền thích ứng. Tất cả được thể hiện trong quyền lực của mỗi đời người đứng đầu cao nhất của chế độ đảng toàn trị, trong đó nguyên tắc tập thể lãnh đạo chi phối.

Tính từ khi Đổi mới năm 1986 Đảng đã trải qua các thời kỳ lãnh đạo của các đời tổng bí thư : Nguyễn Văn Linh (1986-1991), Đỗ Mười (1991-1997), Lê Khả Phiêu (1997-2001) ; Nông Đức Mạnh (hai nhiệm kỳ 2001-2006 và -2011) ; Nguyễn Phú Trọng (2011-19/7/2024).

Để dễ theo dõi những trình bày bên dưới xin nêu ở đây các đời thủ tướng tương ứng trong thời kỳ này : Phạm Hùng (1987-1988), Đỗ Mười (1988-1992), Võ Văn Kiệt (1992-1997), Phan Văn Khải (gần hai nhiệm kỳ : 1997-2002 và – 6/2006), Nguyễn Tấn Dũng (2006-2011 và -2016), Nguyễn Xuân Phúc (2016-2021) và Phạm Minh Chính (2021 – nay).

Những năm liền sau Đổi mới thật khó khăn để vừa giữ chế độ vừa ‘dò đá qua sông’ để xóa bỏ bao cấp, kế hoạch hóa tập trung đồng thời chuyển đổi thị trường, trong đó hai ông Nguyễn Văn Linh và Đỗ Mười đã là đại diện tiêu biểu. Trong khi ông Võ Văn Kiệt được ngợi ca là Thủ tướng của Đổi mới, dám nghĩ dám làm, vì dân vì nước. Lãnh đạo tập quyền, Đảng không muốn nhấn mạnh sự ‘vượt trội’ đi quá xa.

Đến thời ông Tổng bí thư Lê Khả Phiêu đã thấy bộc lộ dấu hiệu bất ổn vì tham nhũng. Thực hiện chiến dịch chống tham nhũng và xây dựng chỉnh đốn Đảng, ông ấy nêu những luận điểm ‘công phá’ [6]. Trong Hội nghị Trung ương 6 lần 2 (Khóa 8), ông Lê Khả Phiêu đã phân tích thực trạng của Đảng : "Sau gần ba năm kể từ Đại hội Đảng lần thứ 8 năm 1996 đến nay, chúng ta đã phải thi hành kỷ luật 60.000 đảng viên, trong đó, khai trừ 11.000, có 1.108 người bị xử tù… Nếu Đảng không thấy được những yếu kém ấy, không tập trung, không kiên quyết khắc phục và ngăn ngừa có hiệu quả, thì rất có thể Đảng sẽ ngày càng tự biến chất, xa rời bản chất cách mạng của Đảng". Nếu không "khắc phục được", "nhất là về tư tưởng chính trị, về đạo đức, lối sống cũng như về nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng, nó sẽ đưa đến nguy cơ tự hủy mình hay không ?" [7].

Tuy nhiên, do ảnh hưởng từ điểm xuất phát là vị tướng quân đội, cố Tổng bí thư Lê Khả Phiêu đã ‘quá cứng rắn’ trong cải cách. Và khi ông mắc phải một số sai lầm như hỗ trợ và cất nhắc những người ‘đồng hương’ và ‘đồng đội’ thân cận vào những vị trí quan trọng [8], ‘chần chừ’ cải tổ doanh nghiệp nhà nước hay, bãi bỏ ‘chế độ cố vấn’ ‘đụng chạm’ các lãnh đạo tiền nhiệm. Và, khi xảy ra bất ổn ở Tây Nguyên vào năm 2001, đúng dịp Đại hội đảng 9, ông đã không được Đảng bầu để tiếp tục ở nhiệm kỳ sau. Nguyên tắc tập thể đã ngăn ông ấy sử dụng ‘quá thái’. Nó cũng xác định người được lựa chọn tiếp theo là ông Nông Đức Mạnh, nguyên chủ tịch quốc hội hai khóa 9 và 10, từ 1992-2001. Trong dân gian dí dỏm gọi là ông "trí nông, đức mạnh", xuất hiện như một ứng viên "thỏa hiệp" và các vị lão thành đảng cho rằng họ có thể kiểm soát được ông ấy. Thực tế ông ấy là hiện thân cân bằng quyền lực giữa cái gọi là hai phe ‘chuyên trách đảng’ và ‘chính phủ kỹ trị’. Với ‘thành tích’ chống tham nhũng mờ nhạt, ông Tổng bí thư Nông Đức Mạnh đã tại vị đầy đủ hai nhiệm kỳ 10 năm trong khi phái chính phủ mạnh lên có xu hướng ‘lấn át’ quyền lực đảng cùng với những biểu hiện ‘quá thái’ vật chất và số đông tham nhũng chính trị. Cố Thủ tướng Phan Văn Khải được cho là ‘hiền lành’ và biết lắng nghe cố vấn nhưng đã ‘từ nhiệm’ không rõ lý do trước một năm khi nhiệm kỳ kết thúc.

Thay thế ông Khải là Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khi đó 49 tuổi, được coi là ‘trẻ’ dưới con mắt của các lãnh đạo lão thành. Họ ủng hộ ông ấy vì quá trình rèn luyện cách mạng, quân đội, công an, hơn thế, từng trải qua thực tế ở nhiều vị trí lãnh đạo kinh tế. Khi làm thủ tướng phát ngôn từ "quyết liệt" ở nhiều diễn đàn, nhiều nơi vừa thể hiện phong cách lãnh đạo vừa phản ánh cách điều hành. Tăng trưởng nhanh nóng vội dựa vào các tập đoàn kinh tế nhà nước, kiểu các ‘chaebol’ Hàn Quốc, nhưng sở hữu nhà nước là sai lầm chính sách, dẫn đến bất ổn kinh tế, cả mức tăng suy giảm và cơ cấu lệch lạc. Nạn tham nhũng trầm trọng, mang tính hệ thống trong đó đa số quan chức ‘hưởng lợi’ đã giúp ông Dũng vẫn tại vị đủ hai nhiệm kỳ, trong đó có một nhiệm kỳ dưới thời Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng (2011-2016).

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại Quốc hội ở Hà Nội hôm 20/10/2022. Hình : Nhac Nguyen / AFP

Bởi vậy, ông Nguyễn Phú Trọng bước vào nhiệm kỳ thứ hai (2016-2021) như ‘một nhà quản trị khủng hoảng’. Mặc dù cách ông ấy được Đảng chọn làm tổng bí thư với tiêu chuẩn tương tự như người tiền nhiệm nhưng ông Trọng quyết định sứ mệnh "cứu Đảng". Với nền tảng lý luận về chủ nghĩa Mác – Lênin, kiên định chủ nghĩa xã hội, ông ấy nhận thấy sự suy thoái ý thức hệ của đảng, tình trạng hối lộ tràn lan, tham nhũng ở khắp hệ thống quan chức, đặc biệt ở bộ máy hành pháp, chính phủ và sự trỗi dậy của các "lãnh địa" cá nhân của các nhà lãnh đạo với các công ty nhà nước và tư nhân. Hiện tượng cái gọi là "nhóm lợi ích" và "sân sau" trở nên phổ biến. Cách làm là đồng thời với việc thâu tóm quyền lực đảng, ông ấy phát động chiến dịch "đốt lò", coi ‘chính phủ’ là nguồn cơn, trong bối cảnh vẫn phải thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhờ những động lực thị trường để đảm bảo tính chính danh cho Đảng. Đây là một hình thức nghịch lý quyền lực đòi hỏi nhận thức và hành động ‘đột phá’, thậm chí cải cách mang tính cách mạng như cuộc Đổi mới lần 2. Nhưng nó đã không xảy ra dưới thời ông cầm quyền.

Việc tập trung quyền lực đến tột đỉnh thường tạo ra vấn đề ‘tâm lý’ của kẻ độc tài. Theo Dacher Keltner, "nghịch lý quyền lực" (the power paradox) là biểu hiện của mối quan hệ nghịch đảo giữa lượng quyền lực mà một lãnh đạo cứng rắn tích lũy được và cảm giác an toàn của ông ta : càng có nhiều quyền lực, ông ta lại càng cảm thấy ít an toàn. Trong các chế độ toàn trị, các nhà chuyên chế không có sự bảo vệ của thể chế, sự kế vị là thách thức nguy cơ ‘tiếm quyền’. Ngoài ra, căn bệnh hoang tưởng cũng dễ xảy ra. Trong hơn một năm cuối đời của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, sự thanh trừng nhân sự ở Bộ Chính trị là chưa từng có, trong đó có những ủy viên do chính ông ấy ‘giới thiệu’.

Mặc dù đã là "trường hợp đặc biệt" khi vượt qua giới hạn tuổi và nhiệm kỳ theo quy định trong Điều lệ Đảng để tiếp tục nhiệm kỳ thứ ba, nhưng tuổi tác và bệnh tật đã cản trở ông Nguyễn Phú Trọng hoàn thành sứ mệnh "cứu Đảng". Dường như đã lường trước xu hướng "tự diễn biến, tự chuyển hóa" trong Đảng đồng thời với ngăn chặn "từ sớm, từ xa" thế lực thù địch, phản động, dưới sự lãnh đạo của ông Đảng đã tăng cường an ninh chế độ [9]. Hậu quả là hệ thống công an trị ‘leo cao’ lên thượng tầng và lan rộng đến từng thôn, xóm để kiểm soát nghiêm ngặt nội bộ cũng như toàn bộ xã hội. Các nhà quan sát đang dõi theo những sự kiện tiếp theo, trước mắt ai sẽ thay thế cố tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và lâu dài là tương lai chế độ sẽ ra sao ?

III. Những "bước lùi" cải cách : Thị trường tiến, Đảng lùi

Đảng đã xác định tầm quan trọng của cải cách thể chế như là một đột phá chiến lược. Nhưng trong quá trình tiến hành Đổi mới Đảng nhận thấy nhiều khó khăn lớn dần thành những thách thức, thậm chí là nguy cơ tồn vong chế độ.

Một người bán hàng rong đi qua trên phố Hà Nội qua cờ Việt Nam và cờ Đảng hôm 22/5/2024 - Nhac Nguyen / AFP

Đổi mới là một chương trình cải cách toàn diện, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế, chính trị và nhiều khía cạnh khác của đời sống xã hội được thực hiện tại Việt Nam từ cuối thập niên 1980. Chính sách Đổi mới được chính thức thi hành từ Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ VI, đứng đầu là Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh, vào tháng 12 năm 1986 [10]. Nó tương đối phổ biến vì tính ‘toàn diện’, trong đó có đề cập cải cách chính trị. Và, hơn thế, chủ trương Đổi mới ‘toát lên’ cách tiếp cận ‘mới’ rằng chính trị là nền tảng của tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện mặc dù có cải cách trên nhiều phương diện, trong nhiều lĩnh vực của nền kinh tế, nhấn mạnh đổi mới kinh tế, nhưng Việt Nam ‘khăng khăng’ giữ nguyên chế độ chính trị Đảng cộng sản tập quyền.

Nhiều nhận định rằng Việt Nam đã thực hiện Đổi mới với các cải cách trên nhiều phương diện như về thúc đẩy vai trò của cơ quan lập pháp, cải cách thủ tục hành chính, cải cách tư pháp xích lại gần hơn với thông lệ quốc tế trong quá trình hội nhập, nhưng cải thiện môi trường kinh doanh là nỗ lực được ghi nhận. Theo Báo cáo môi trường kinh doanh 2018 [11] của World Bank, trong giai đoạn 2002-2017, Việt Nam là nước có nhiều cải cách nhất thế giới (39 cải cách). Chẳng hạn, những bộ luật ban đầu như Luật doanh nghiệp (1995), Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam (1996), Bộ luật Lao động (1994)… là dấu ấn bước ngoặt chuyển đổi thị trường… Nhưng Báo cáo trên đồng thời cũng đưa ra một số cảnh báo như năng lực lãnh đạo, quản lý của công chức "chưa có sự chuyên nghiệp cao", đặc biệt là tình trạng tham nhũng "rất nghiêm trọng". Tuy nhiên, mặc dù có những cảnh báo nhưng những ‘bước lùi’ cải cách cứ trượt theo quán tính để tích tụ thành bất ổn chính trị như đang chứng kiến hiện nay. Dưới đây xin nêu một số ‘bước lùi’ điển hình.

Một là, về cải cách chính trị. Cải cách chính trị, được coi là "cuộc cách mạng thầm lặng" hay "ẩn giấu" vì chúng ‘nhạy cảm’, không được công khai, tuyên truyền một chiều. Chẳng hạn, trước Đổi mới, những quan điểm, chính sách như kế hoạch hóa tập trung, bao cấp, bóc lột lao động, đấu tranh giai cấp, khu vực tư nhân, đầu tư tư bản, quan hệ với phương Tây, bộ máy hành chính quan liêu… đã làm khổ người dân và làm nghèo đất nước, nhưng đều không bàn luận, coi đó là vấn đề nội bộ Đảng, thập chí "bí mật" hay chỉ giới hạn hẹp thượng tầng và thường được diễn giải sai lệch và biện minh.

Chẳng hạn, Đảng ‘âm thầm’ chấp nhận bốn cải cách chính trị quan trọng, có nguồn gốc từ mô hìnhTrung Quốc [12] :

1. Đưa ra nguyên tắc lãnh đạo tập thể thay cho chế độ cai trị cá nhân độc đoán ;

2. Bỏ việc sùng bái cá nhân và thay thế nó bằng kiểu văn hóa dân tộc và chủ nghĩa thực dụng như "tìm kiếm sự thật từ sự thật" ;

3. Giới hạn không quá hai nhiệm kỳ năm (05) năm ;

4. Giới hạn độ tuổi với từng cấp cao lãnh đạo. Tuy nhiên, chúng ‘âm thầm’ ở chỗ chúng quy tắc nội bộ của Đảng, không thành luật, không công khai với người dân, nên việc áp dụng ‘linh hoạt’ đến mức có thể lợi dụng tuỳ thuộc vào tình huống ‘khẩn cấp’ và cán cân quyền lực. Nhiều sự vận dụng, đặc biệt trong những tình huống điển hình như "trường hợp đặc biệt" trước ‘sóng gió’ bất ổn nhân sự tại Đại hội Đảng lần thứ 12 (2016) và 13 (2021) cho thấy bằng "sự khôn ngoan chính trị" như "Nghệ thuật duy trì quyền lực Đảng" [13] để bảo vệ chế độ thế nào !

Hai là, về cải cách hành chính. Sự trì trệ bộ máy hành chính kéo dài ảnh hưởng xấu đến tăng trưởng và điều hành trong bối cảnh chống tham nhũng là đặc điểm nổi bật. Mới đây, ông Thủ tướng,Trưởng Ban Chỉ đạo Cải cách hành chính của Chính phủ đã phải chỉ rõ "những tồn tại, hạn chế trong công tác cải cách hành chính", kêu gọi "tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn về pháp lý, kịp thời rà soát, hoàn thiện quy định pháp luật, cơ chế, chính sách…". Ông ấy kết luận cần "5 đẩy mạnh, gồm : "đẩy mạnh rà soát các quy định, tháo gỡ khó khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn về thể chế, cơ chế, chính sách… ; đẩy mạnh đối thoại, chia sẻ, xử lý vướng mắc, bất cập cho người dân và doanh nghiệp… ; đẩy mạnh cải cách chế độ công vụ, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, phòng chống, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực ; đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng Chính phủ số, xã hội số, công dân số…" [14].

Ba là, về luật pháp hóa hoạt động ‘thị trường’, ở đây lấy Luật Đất đai làm điển hình. Nó được xác định có tầm quan trọng đặc biệt đối với kinh tế khi lĩnh vực bất động sản là một trụ cột của tăng trưởng. Luật này được sửa đổi nhiều lần từ khi văn bản đầu tiên được công bố vào năm 1987. Tất cả các lần chỉnh sửa đều nhằm mục đích đáp ứng ‘tốt hơn’ các yêu cầu từ thực tế thị trường và người dân. Tuy nhiên, do ‘vướng’ về cơ chế "đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước quản lý’ được Hiến định, bởi vậy quá trình chỉnh sửa là thêm một bước "Sửa Luật Đất đai : Thị trường tiến, Đảng cộng sản lùi" [15]. Luật Đất đai 2023 là văn bản được chỉnh sửa gần đây nhất, được thông qua bởi Quốc hội khóa 15. Trước bối cảnh khủng hoảng bất động sản Đảng đã chỉ đạo Quốc hội rút ngắn thời hạn có hiệu lực của Luật, cùng với Luật kinh doanh bất động sản và Luật Nhà ở, Luật Đất đai 2023 sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/8/2024.

Bốn là, về "an ninh chế độ". Đây là chủ trương, chính sách lớn và quan trọng của Đảng cộng sản nhằm ngăn chặn nguy cơ tồn vong của chế độ [16]. Sự chuyển đổi nền kinh sang cơ chế thị trường đặt những thách thức ngày càng lớn đối với thể chế chính trị tập quyền bởi Đảng. Tuy nhiên, bất ổn chính trị nghiêm trọng vẫn đã đến và, thay vì ngăn chặn Đảng đang phải đối phó. Tăng cường an ninh chế độ Đảng đã trấn áp ‘từ sớm, từ xa’ xã hội dân sự, giới hoạt động vì dân chủ, tự do tôn giáo, môi trường, giới luật sư và bất đồng chính kiến. Ngoài ra, Đảng cũng mạnh tay xử lý sự bành trướng của tư bản, hình sự hóa mối quan hệ kinh tế của một số doanh nghiệp tư nhân điển hình… Hiệu ứng tiêu cực đối với tăng trưởng là rõ ràng, các nhà đầu tư lo ngại, doanh nghiệp nước ngoài di chuyển tư bản còn doanh nghiệp trong nước ‘chết lâm sàng’. Thị trường không thể phát triển trong bối cảnh như vậy !

Tóm lại, có nhiều nguyên nhân để lý giải cho những ‘bước lùi cải cách’ nhưng suy cho cùng là sự tích tụ mâu thuẫn giữa thượng tầng kiến trúc chính trị - Đảng cộng sản và hạ tầng cơ sở kinh tế - Thị trường và, sau đó là giữa hai hệ tư tưởng đối nghịch. Ngoài ra, nên chăng cần loại trừ sự biện minh hay sự ‘mập mờ’ về các khái niệm chuyên môn để làm sai lệch cải cách, chẳng hạn các khái niệm "pháp quyền" và "pháp trị" khi viện dẫn từ gốc tiếng Anh là "the rule of law" và "the rule by law". Làm luật mà đặt lợi ích của Đảng trên lợi ích dân tộc, nhân dân khi những đối tượng thuộc Đảng cộng sản có thể đứng trên, đứng ngoài luật pháp nhà nước. Pháp quyền phải được tôn trọng khi mọi công dân và thể chế trong một quốc gia, nhà nước, hoặc cộng đồng đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật như nhau, bao gồm cả các nhà lập pháp và các nhà lãnh đạo. Đó là "cơ chế, quy trình, thể chế, thông lệ hoặc quy phạm ủng hộ sự bình đẳng của mọi công dân trước pháp luật, đảm bảo một hình thức chính phủ không toàn quyền quyết định và nói chung là ngăn chặn việc sử dụng quyền lực một cách tùy tiện " [17] Tuy nhiên, trong mô hình Đảng – Nhà nước nhiều lãnh đạo đảng, đặc biệt ở cấp cao nhất như ở Bộ Chính trị, họ vẫn được "hạ cánh an toàn" chẳng hạn theo Quyết định 41-QĐ/TW của Đảng [18].

Những ‘bước lùi’ cải cách đã gây ra bất ổn chế độ và, hơn thế, cải cách ‘nửa vời’ sẽ khiến bất ổn kéo dài…

IV. Tương lai chế độ thế nào

Thời kỳ cầm quyền của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã kết thúc. Dấu ấn và di sản của ông tiếp tục được nhìn nhận đa chiều, trong đó có ý kiến cho rằng ông để lại hai di sản dở dang là bảo vệ tư tưởng đảng và chống tham nhũng [19]. Không đề xuất được người kế vị, ông tân Chủ tịch nước Tô Lâm, nguyên Bộ trưởng Công an, thay ông điều hành Đảng. Trong bối cảnh khủng hoảng nhân sự, cải cách ‘thụt lùi’ và tăng trưởng khó khăn tương lai chế độ thế nào là câu hỏi lớn được đông đảo quan tâm ?

Các tấm biển quảng cáo cho Đảng cộng sản Việt Nam ở đường phố Hà Nội hôm 23/1/2019 – Reuters /Kham

Việt Nam có chế độ chính trị tương đồng với Trung Quốc - Đảng cộng sản toàn trị. Hơn thế, do cùng chung hệ tư tưởng Mác – Lênin nên sự tương đồng được nhận thấy trong nhiều chính sách của hai đảng, đặc biệt là quan niệm về chủ nghĩa xã hội, chống tham nhũng và tập trung quyền lực trong thời kỳ cầm quyền của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng (2011-2024) và ông Tổng bí thư Tập Cận Bình (2012- nay). Cả hai nhà lãnh đạo xuất hiện trên chính trường đều với tư cách những người "cứu Đảng" với chính sách an ninh quốc gia, trong đó nhấn mạnh an ninh chế độ, an ninh ý thức hệ. Ngoài ra, cả hai Đảng đã coi cùng xây dựng "cộng đồng chia sẻ tương lai" là có ý nghĩa chiến lược", dấu mốc lịch sử trọng đại [20]. Đặc điểm này ảnh hưởng quan trọng đến những suy đoán về tương lai của chế độ đảng trị.

Trước hết, từ khi lên nắm quyền lãnh đạo tối cao, ông Tập Cận Bình thực hành hàng loạt các chính sách đối nội siết chặt kiểm soát xã hội và đối ngoại kiểu "chiến lang" khiến phương Tây lo ngại. Các nhà quan sát cho rằng Trung Quốc trỗi dậy hung hăng, ông Tập đang quản lý đất nước theo kiểu thời Mao và tư tưởng thực dụng khởi xướng bởi Đặng Tiểu Bình đã chấm dứt… Trong bối cảnh mô hình Trung Quốc "thoái trào" [21] tương lai thay đổi chế độ đã được suy đoán, trong đó có ba các kịch bản thu hút được sự chú ý, và có thể tham khảo cho trường hợp Việt Nam. Đây là ba phương án được đưa ra dựa trên sự tổng hợp các luồng ý kiến của nhiều học giả, nhà nghiên cứu, nhà quan sát phương Tây [22] : Thứ nhất là Dân chủ hóa ; thứ hai là Nội loạn kéo dài ; và thứ ba là Chính thể độc tài mới.

Kịch bản thứ nhất cho rằng mô hình đảng cộng sản toàn trị thời cải cách và mở cửa là ‘biệt lệ’ và sớm muộn gì sẽ trở về con đường phát triển tất yếu đến chế độ dân chủ. Nghĩa là một hình thức chế độ chính trị được đảm bảo bởi thể chế tam quyền phân lập, pháp quyền, quyền con người, trong đó tự do báo chí, tự do hội đoàn. Trong quá trình phát triển kinh tế những yếu tố này, tuy mạnh yếu, ít nhiều khác nhau, nhưng tiềm ẩn trong xã hội và sẽ bùng phát dẫn đến thay đổi. Tuy nhiên, nó chỉ diễn ra từ trên xuống (top-down) [23] và, việc thâu tóm, tập trung quyền lực đảng có thể trở thành chướng ngại vật cho tiến trình dân chủ hóa đất nước.

Kịch bản thứ hai lo ngại về bạo lực và hỗn loạn kéo dài khi chuyển tiếp chế độ khi những thách thức vượt tầm kiểm soát của đảng như kinh tế suy thoái do quá thái vật chất, khủng hoảng cơ cấu, suy giảm động lực, đời sống khó khăn, khoảng cách giàu nghèo nới rộng, ô nhiễm môi trường, già hóa nhân khẩu học... Ngoài ra, nạn tham nhũng trầm kha, mang tính hệ thống đang hủy hoại chế độ. Tuy nhiên, chống tham nhũng nhưng lại lợi dụng loại bỏ các đối thủ chính trị để củng cố quyền lực tuyệt đối, tập trung đối đầu với phương Tây thay vì cải cách chính trị để thích nghi với bối cảnh quốc tế đang phân mảnh, phân cực. Theo đó, Đảng thúc đẩy an ninh quốc gia, an ninh chế độ, chủ nghĩa dân tộc…

Kịch bản thứ ba đề xuất Đảng cộng sản có thể chấp nhận một chính thể pháp quyền tham vấn (consultative rule of law), chấp nhận tư pháp độc lập, chấp nhận đa nguyên nhưng không có bầu cử cạnh tranh. Có thể lãnh đạo chóp bu sẽ học hỏi mô hình của Singapore – bán dân chủ, nửa độc tài. Cố thủ tướng Lý Quang Diệu, người sáng lập ra Singapore hiện đại, từng giải thích rằng dân chủ là rào cản cho sự phát triển, vì thế, chế độ độc tài là cần thiết cho sự thịnh vượng quốc gia. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa hai quốc gia là quá lớn, chẳng hạn Singapore được quản lý với quy mô chỉ như là một thành phố. Hơn thế, sự khác biệt về ý thức hệ sẽ là yếu tố quan trọng xác định mô hình thể chế độc tài kiểu này hay khác.

Việc phân tích tương lai là thách thức. Nhà biên kịch vĩ đại William Shakespeare (1564 – 1616) đã coi dự đoán là việc liều lĩnh, và việc đó được ông ví như một kẻ ngu ngốc kể chuyện. Thật khó khẳng định chắc chắn kịch bản nào ứng với chế độ trong tương lai chế độ. Tuy nhiên, xuất phát từ thực tế những gì đang diễn ra và quá trình vận hành chế độ như đã nêu trong các phần trước có thể ‘liều lĩnh’ đề xuất cách tiếp cận riêng.

Trước hết, tránh rơi vào kịch bản thứ hai là điều mong đợi hơn là có sự thay đổi ‘đột biến’. Một giai đoạn ‘chờ thời’ hiện hữu trong bối cảnh hỗn độn về nhân sự. Tiếp tục di sản của cố Tổng bí thư (bảo vệ tư tưởng đảng và chống tham nhũng) sẽ là điều không dễ dàng với lãnh đạo ‘không được quy hoạch’. Chế độ phải mất chí ít một nhiệm kỳ để ổn định chính trị, cũng như vạch ra đường hướng phát triển. Gần ba nhiệm kỳ dưới sự lãnh đạo của cố Tổng bí thư với đầy biến động, bất ổn, di sản và ngổn ngang ‘dấu ấn’, trong đó nguyên tắc tập thể lãnh đạo bị sói mòn, Bộ chính trị đã rệu rã và Ban chấp hành trung ương – cơ quan quyền lực nhất của đảng cộng sản đã yếu đi. Dù đã có thời gian chuẩn bị nhưng chưa nhiều, ông tân Chủ tịch nước với quyền điều hành đảng cũng không thể ‘lấn lướt’ tập thể này. Ông ấy có thể sẽ được bầu vì sự ổn định, nghĩa là vì cá nhân họ thay vì ‘tâm phục, khẩu phục’.

Sau đó, chế độ có thể sẽ trải qua một chu kỳ vận hành mới khó lường. Trước hết, một khả năng nhãn tiền là phải tính đến xu hướng chuyển sang Trung Quốc hơn và giữ khoảng cách với phương Tây vì những lý do sau. Một là, đường lối cứng rắn ‘mới’ với trụ cột là an ninh chế độ ưu tiên chuyên chế cần thiết có đồng minh ý thức hệ ; Hai là, thách thức "tứ bề thọ địch", trong đó Trung Quốc đạo diễn khiến Việt Nam phải nhượng bộ : Biên giới phía Bắc tiềm ẩn bất ngờ, biển Đông nguy cơ căng thẳng do tranh chấp, từ phía Tây và Nam Campuchia ‘kết thân’ và Lào phụ thuộc ngày càng sâu về kinh tế ; Ba là, chính sách chống các quyền tự do dân chủ khiến các nhà đầu tư nước ngoài có thể hạ thấp kỳ vọng của họ về môi trường kinh doanh và làm trầm trọng thêm những ‘bước lùi’ cải cách. Bốn là, Việt Nam dường như phải đặt cược rủi ro nhiều hơn trước xu hướng đa dạng hóa đầu tư của phương Tây ra khỏi Trung Quốc. Trung Quốc tăng cường đầu tư, chiếm vị trí dẫn đầu vào Việt Nam và, cảnh báo được đưa ra liệu một trung tâm trung chuyển hàng hóa Trung Quốc sang Hoa Kỳ và các nước phương Tây khác. Năm là, 'ngoại giao tre' của Việt Nam bị níu kéo bởi ý thức hệ cộng sản có thể dễ ‘uốn cong’ ngả theo hướng tới các đối tác độc tài "truyền thống" cùng xây dựng cộng đồng chung tương lai. Việc "bỏ phiếu trắng" trên các diễn đàn Liên hiệp quốc tế đang gây quan ngại đáng kể…

Tuy nhiên, về lâu dài sẽ là sự ‘tất yếu’ hướng tới dân chủ như kịch bản thứ nhất nêu trên với những lý do sau :

Một là, dân chủ được phát triển đồng thời với kinh tế thị trường. Nó là sự kết tinh của tiến hóa nhân loại, nó sẽ không thể đảo ngược hoặc thay thế. Những động lực tăng trưởng mới như kinh tế xanh, kinh tế số, trí tuệ nhân tạo… suy cho cùng cũng từ cơ chế thị trường, nơi sản sinh sức sáng tạo, kiến thức, năng lượng cho sự phát triển.

Hai là, tăng trưởng đảm bảo tính chính danh cho đảng ngày càng giảm khi kinh tế thị trường phát triển, mức sống ngày càng nâng cao của người dân và sự đòi hỏi thoả mãn nhu cầu tinh thần, trong đó có sự tham gia chính trị.

Ba là, nền kinh tế mở là kết quả của chính sách hội nhập với thế giới để phát triển theo xu thế thời đại đã nâng vị thế Việt Nam, vượt qua khác biệt về ý thức hệ, và khó có thể thay đổi…

Thực tế phát triển kinh tế thị trường những năm qua đã cho thấy Việt Nam bị ràng buộc vào hệ tư tưởng cộng sản, phong trào xã hội chủ nghĩa quá sâu và quá lâu để có thể độc lập vươn lên. Ngoài ra, cân nhắc "5 lý do vì sao chủ nghĩa cộng sản sống thọ" [24] để cải cách thể chế sao cho khát vọng thịnh vượng của người dân không trở nên ‘viển vông’. Cuối cùng, điều cốt lõi là tương lai đất nước và tương lai chế độ phải do tất cả người dân có ý chí và quyền tự do quyết định.

Huỳnh Trần

Nguồn : RFA, 23/07/2024

Tham khảo :

[1] Daron Acemoglu, James A. Robison, Tại sao các quốc gia thất bại, Nhà xuất bản Trẻ (2016)

[2] Phạm Quý Thọ, "Hai xu hướng kinh tế thả, chính trị nắm", BBC tiếng Việt, 30/12/2018

[3] //https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/how-does-the-party-face-challenges-in-downturn-part-1-07052024093341.html

[4] https://kinhtetrunguong.vn/kinh-te/hoa-ky-cong-nhan-viet-nam-la-nen-kinh-te-thi-truong-viet-nam-dap-ung-cac-tieu-chi-kinh-te-thi-truong-cua-my.html

[5] https://asia.nikkei.com/Politics/Vietnam-rocked-by-political-upheaval-5-things-to-know

[6] https://thanhtra.com.vn/theo-dong-thoi-cuoc/tong-bi-thu-le-kha-phieu-nguoi-dat-nen-mong-cho-cong-tac-xay-dung-dang-thoi-ky-doi-moi-va-hoi-nhap-169437.html

[7] https://tuyenquangtv.vn/thoi-su-chinh-tri/tin-trong-nuoc/202008/nhung-dau-an-sau-dam-cua-nguyen-tong-bi-thu-le-kha-phieu-06d074d/

[8] https://www.voatiengviet.com/a/lê-khả-phiêu-chống-tham-nhũng-và-sai-lầm-ch%C3%ADnh-trị-/5535536.html

[9] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/how-does-the-party-face-challenges-in-downturn-part-1-07052024093341.html

[10] Nguyễn Duy Quý,Công cuộc Đổi mới - những thành tựu và bài học kinh nghiệm, Báo điện tử Đảng cộng sản Việt Nam (2017). 

[11] Việt Nam : 1 trong 2 nước cải cách nhiều nhất 15 năm qua

[12] Yuen Yuen Ang, Thời đại vàng son của Trung quốc : Nghịch lý bùng nổ kinh tế và tham nhũng tràn lan (2016), Mạnh Chương biên dịch, Sách tham khảo nội bộ, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, 2021.

[13]https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/party-stays-in-power-how-they-fight-corruption-part-1-05062024131659.html

[14] https://baochinhphu.vn/thu-tuong-5-day-manh-trong-cai-cach-hanh-chinh-de-huy-dong-moi-nguon-luc-cho-phat-trien-102240715113657994.htm

[15] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/plan-to-revise-land-law-2013-hit-snag-because-of-collective-ownership-stipulation-09232022105648.html

[16] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/how-does-the-party-face-challenges-in-downturn-part-1-07052024093341.html

[17] Britannica". "Rule of law" | Definition, Implications, Significance, & Facts

[18] https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-cua-dang/quy-dinh-so-41-qdtw-ngay-03112021-cua-bo-chinh-tri-ve-viec-mien-nhiem-tu-chuc-doi-voi-can-bo-8336.

[19] Benoît de Tréglodé, "Bảo vệ tư tưởng đảng, chống tham nhũng : Hai di sản dang dở của TBT Nguyễn Phú Trọng", RFI tiếng Việt, 19/7/2024

[20] https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/xay-dung-cong-dong-chia-se-tuong-lai-viet-nam-trung-quoc-mang-y-nghia-chien-luoc-la-dau-moc-lich-su-trong-dai-119231213192702546.htm

[21] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/china-model-out-of-trend-what-lesson-for-vn-part-1-04162024111025.html

[22] Anh Khoa, "Ba kịch bản cho tương lai thể chế của Trung Quốc", Luật Khoa tạp chí, 03/09/2018. 

[23] Fukuyama Fransis, "What Kind of Regime Does China Have ?", Volume 5, Number 6, The American Interest, 18/05/2020. 

[24] https://www.youtube.com/watch?v=nSloLMlyMvY

Ông Trọng để lại Đảng cộng sản Việt Nam ở thế chín muồi cho sự cai trị độc tài

David Hutt, RFA, 22/07/2024

Ông Trọng, người mà chiến dịch chống tham nhũng đã bị ông Tô Lâm tiến chiếm để loại bỏ đối thủ, đã phá vỡ các chuẩn mực và quy tắc quan yếu của Đảng.

Ngày 19/7, Đảng cộng sản Việt Nam thông báo Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời. Một ngày trước đó, họ thông báo rằng ông Trọng, chính trị gia 80 tuổi được xem là người có quyền lực nhất đất nước, đã được miễn nhiệm vì lý do sức khỏe.

Minh họa bởi Amanda Weisbrod/RFA. Adobe Stock

Ông đã không tham dự số cuộc họp quan trọng trong những tháng gần đây và thậm chí khi tham dự, ông có vẻ không khỏe mạnh và đi không vững. Ông đã bị đột quỵ vài năm trước nhưng dường như sau đó đã hồi phục.

Tuy nhiên, nhiệm kỳ thứ ba gần như chưa từng có tiền lệ của ông đã bị cắt ngắn. Ông Tô Lâm, Bộ trưởng Công an – người vừa được thăng chức Chủ tịch nước vào tháng trước, giờ đây sẽ đảm nhận nhiệm vụ của ông Trọng.

Lãnh đạo Đảng từ năm 2011, ông Trọng đã cố gắng làm sống lại một thế chế, đang sa lầy trong các cuộc tranh đoạt cá nhân, tìm kiếm lợi ích và tiến thân trong giai đoạn đầu những năm 2010.

Một người đi xe ngang qua bức áp phích cổ động cho Đại hội Toàn quốc lần thứ 13 của Đảng cộng sản Việt Nam vào 22/1/2021 tại Hà Nội. Nguồn ảnh : Nhac Nguyen/AFP.

Tham nhũng tràn lan đến mức công chúng không còn 'tâm phục, khẩu phục". Tư tưởng và đạo đức đã đã không còn được xem trọng. Các phong trào dân chủ đe dọa sự độc quyền về quyền lực của Đảng. Khu vực tư nhân không chỉ giàu có mà còn mong muốn có nhiều quyền lực chính trị hơn.

Nhưng cái thể chế mà ông Trọng nỗ lực chữa trị đã được để lại với hiện trạng như thế nào ?

Ở bên ngoài, sự độc quyền quyền lực của nó an toàn hơn. Đảng đã gia tăng đàn áp các nhà hoạt động và dân chủ trong khi xoa dịu dân công chúng bằng việc hạ bệ những kẻ tham nhũng lớn/có tên tuổi.

Khu vực tư nhân cũng đã bị hạn chế do đó không tạo ra mối đe dọa nào đối với quyền lực chính trị của Đảng. Nền kinh tế đã bảo vệ Đảng khỏi bất kỳ hậu quả/sự trừng phạt đáng kể nào từ phía phương Tây liên trong vấn đề nhân quyền.

Chiến dịch "Đốt lò"

Tuy nhiên, trong nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam, ông Trọng đã để lại một sự bung bét.

Ông Tô Lâm, với tư cách là Bộ trưởng Công an và Thủ tướng Phạm Minh Chính, đã sử dụng chiến dịch "Đốt lò" chống tham nhũng của ông Trọng một cách nghệ thuật để thúc đẩy các lợi ích của mình, loại bỏ một cách hiệu quả những ai có thể là đối thủ của mình trong cuộc đua giành chiếc ghế của ông Trọng vào năm 2026.

Nhiều ủy viên Bộ Chính trị đã bị sa thải hơn bất cứ lúc nào mà chúng ta có thể nhớ. Hai Chủ tịch nước đã "từ chức" trong vòng hai năm. Nhân sự Bộ Chính trị hiện nay chủ yếu là các nhà quân sự và an ninh trị - hai phe phái duy nhất (đôi khi là đối thủ của nhau) – còn lại nắm giữ quyền lực.

Ông Tô Lâm, nếu chính thức trở thành quyền Tổng bí thư (việc này Bộ Chính trị sẽ phải bỏ phiếu), sẽ ở một vị thế đắc địa để duy trì chức vụ này trong năm 2026. Người ta hình dung rằng ông ta có những ý tưởng rất khác ông Trọng về bản chất của Đảng cộng sản (ĐCS).

Trong thời kỳ đầu của chiến dịch chống tham nhũng, ông Trọng đã phát biểu rằng ông không muốn "ném chuột vỡ bình", hàm ý rằng chống tham nhũng là để bảo vệ một ĐCS mỏng manh chứ không phải để phá nó thành từng mảnh.

Chủ tịch nước Tô Lâm, phía trước bên phải và Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia Tea Seiha, phía sau bên phải, viếng thăm Tượng đài Độc lập ở Phnom Penh ngày 13/7/2024. Nguồn ảnh : Tang Chhin Sothy/AFP

Tuy nhiên, trong nỗ lực tiêu trừ tham nhũng ở một thể chế tham nhũng, ông Trọng đã làm xói mòn hết tất các quy định mà Đảng cộng sản Việt Nam đã có để ngăn ngừa sự xuất hiện một nhân vật lãnh đạo tối cao ở vị trí cao nhất.

Ông Trọng đã vi phạm ba "chuẩn mực" lớn mà Đảng đưa ra vào đầu những năm 1990.

Các ủy viên Bộ Chính trị được kỳ vọng sẽ nghỉ hưu ở tuổi 65 và các cá nhân chỉ có thể giữ các vị trí cấp cao nhất tối đa hai nhiệm kỳ. Quan trọng hơn, không ai có thể cùng lúc nắm giữ hai trong bốn vị trí quyền lực nhất đất nước : Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng và Chủ tịch quốc hội.

Hệ thống "tứ trụ" này đã xây dựng một hình thức chọn người kế nhiệm. Những thay đổi nhân sự và phân chia quyền lực thường xuyên trong giới tinh hoa chính trị có thể giúp ngăn ngừa việc Đảng cộng sản nghiêng về phía độc tài.

Phá vỡ các chuẩn mực

Các chuẩn mực này đã tạo ra một cấu trúc mà ở đó các chính trị gia có thể đấu đá về các chính sách, thường khá khốc liệt, nhưng không không làm toàn bộ bộ máy phải sụp đổ vì chia rẽ. Có thể có sự luân phiên thường xuyên giữa các phe phái và mạng lưới địa lý (vùng miền) khác nhau, có nghĩa là không có một nhóm nào ngự trị quá lâu.

Hà Nội gọi đây là "dân chủ tập trung". Tất nhiên, nó không phải là dân chủ mà là một hình thức đa nguyên mà về lý thuyết, đã giúp ngăn cho Đảng không rơi vào tình trạng độc tài như ở Bắc Triều Tiên, Cuba hay Trung Quốc thời kỳ Tập Cận Bình.

Ông Trọng đã phá vỡ tất các các quy tắc này.

Từ năm 2018 đến năm 2021, ông đồng thời giữ các chức vụ Tổng bí thư và Chủ tịch nước, là người đầu tiên làm điều này kể từ năm 1986 (Ông Tô Lâm dường như có khả năng lặp lại tiền lệ này).

Ông Trọng qua đời khi đang ở nhiệm kỳ Tổng bí thư thứ 3 của mình – nhà lãnh đạo đầu tiên kể từ thời ông Lê Duẩn có kỷ lục tại vị lâu như vậy. Ông không chỉ thường xuyên khiến Đảng bỏ qua các giới hạn về tuổi nghỉ hưu cho ông mà những ngoại lệ này đã được đưa ra một cách sẵn sàng và dễ dàng trong suốt thời kỳ ông nắm quyền lực (ông Trọng nhẽ ra phải nghỉ hưu vào năm 2021 hoặc sớm hơn).

Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại buổi họp báo sau lễ bế mạc Đại hội toàn quốc lần thứ 13 của Đảng cộng sản Việt Nam tại Hà Nội ngày 1/2/2021. Nguồn ảnh : Manan Vatsyayana/AFP

Đồng thời, chiến dịch chống tham nhũng đã tập trung hóa quyền lực vào tay một số ngày càng ít ỏi ủy viên Bộ Chính trị. Chính trị trong bộ máy Đảng ở cấp tỉnh thành đã bị loại bỏ và hạn chế để trao thêm quyền lực cho bộ máy Đảng cấp trung ương. Đảng thống trị chính phủ. Bộ Công an giám sát tất cả.

Điều này đã luôn xảy ra. Làm thế nào khác để làm sạch một tổ chức không thể làm sạch được – nơi quyền lực thường chảy dồn lên trên và kỷ luật được thực thi chỉ bởi những người ở trên quý vị ? Chiến dịch này làm gia tăng sự cần thiết phải có một bộ phận trong Đảng duy trì quyền lực vô thời hạn.

Ai có thể chỉ ra thế nào là đạo đức thực sự và những cán bộ nào là thực sự có đạo đức ? Có một nhóm người trong Đảng đã và đang điều hành chiến dịch chống tham nhũng này.

Trong một bài phát biểu về chủ đề này, ông Trọng hối thúc Đảng "tăng cường giám sát việc sử dụng quyền lực của cán bộ lãnh đạo, nhất là người đứng đầu, tăng cường giám sát trong nội bộ tập thể lãnh đạo ; công khai sử dụng quyền lực theo pháp luật để cán bộ, nhân dân giám sát".

Việc thanh trừng, loại bỏ là nhằm mục tiêu thực hiện quan điểm không ai có quyền lực tuyệt đối trên Đảng. Bất kỳ ai sử dụng quyền lực đều phải phục vụ Đảng, chịu trách nhiệm trước Đảng.

Thời điểm chín muồi cho cai trị độc tài

Tuy nhiên, để thành công, chiến dịch chống tham nhũng không chỉ đòi hỏi những cá nhân có đạo đức duy trì quyền lực ở vị trí cao nhất trong hệ thống quyền lực, nó còn cần có sự đổi mới thường xuyên của thậm chí nhiều cá nhân có đạo đức hơn để lãnh đạo Đảng trong tương lai. Như vậy, chiến dịch chống tham nhũng là cái gì đó chỉ có thể duy trì nếu những người có quan điểm tương tự có được các vị trí quyền lực. Nhưng điều này khó có thể xảy ra.

Thực sự, ông Trọng là một nhà tư tưởng, một người theo chủ nghĩa Mác-xít tận tụy, nhưng ông có nhiều phẩm chất của một nhà đạo đức học hơn các đồng chí của mình. Giống như ông Hồ Chí Minh, ông Trọng coi sự thoái hóa đạo đức là căn nguyên, gốc rễ của mọi vấn đề chứ không phải do cấu trúc/thể chế.

Thực tế, ông là một kiểu nhà xã hội chủ nghĩa như Che Guevara, người tin rằng để thay đổi một hệ thống, cần thay đổi hành vi của con người và rằng có thể hoàn thiện bản chất con người và tạo ra "con người xã hội chủ nghĩa mới" bằng cách tước bỏ bản năng tham lam, thích thăng quan tiến chức và thiên vị thân hữu/ưu ái người nhà (nepotism) của con người.

Thay vì thay đổi hệ thống, ông Trọng đã cố gắng thay đổi con người. Để làm như vậy đòi hỏi phải tập trung quyền lực vào tay một số cái máy quyền lực/cán bộ trung thành (apparatchik) "có đạo đức".

Ông Trọng phát hiện ra rằng, cũng như hầu hết người bên ngoài đã biết, những người ở đỉnh cao của thể chế, đã lên được những vị trí đó chủ yếu là nhờ sự tham lam, tham nhũng và tận dụng quan hệ thân hữu – những thứ mà ông muốn chữa trị. Những kẻ cơ hội đột ngột xuất hiện và biết rằng họ có thể trừ khử đối thủ của mình bằng các cáo buộc tham nhũng. 

Công an áp giải nguyên Thứ trưởng Ngoại giao Tô Anh Dũng (người ở giữa), sau phiên tòa xét xử ông liên quan tới các gian lận xung quanh các chuyến bay hồi hương thời Covid-19 tại Hà Nội ngày 28/7/2023. Nguồn ảnh : Anh Tuc/AFP

Tất cả mọi người có chút tầm quan trọng trong Đảng hoặc bộ máy nhà nước đều có những bí mật đáng xấu hổ (chĩnh mắm thối), vì vậy các cáo buộc cũng như việc từ chức, sa thải đã tăng lên gấp bội. Chỉ đơn giản rằng ai là người quyết định và quyết định tiết lộ chĩnh mắm thối nào thôi.

Giới quân sự và an ninh trị, các cán bộ an ninh và công an, những người đã giành giật quyền kiểm soát Bộ Chính trị, biết rõ nhất nên tìm những chĩnh mắm thối ở đâu.

Hơn 13 năm qua, ông Trọng đã bắt được một số con "chuột", nói theo cách ẩn dụ của ông ấy. Một số con thực sự to. Nhưng tham nhũng vẫn lan tràn và ông ấy đã khiến cho "chiếc bình" trở nên mỏng manh, dễ vỡ hơn.

Trước đây, một số nhà bình luận cho rằng ông Trọng đang trở thành một "Tập Cận Bình của Việt Nam" nhưng ông ấy đã không như vậy.

Nhưng việc ông ấy làm xói mòn các chuẩn mực của Đảng cộng sản và sự tích tụ quyền lực cần thiết để đấu tranh chống tham nhũng đã mở ra cánh cửa/cơ hội cho sự xuất hiện của một lãnh đạo tối cao, một cuộc đảo chính của độc tài, và một Đảng cộng sản ít đa nguyên và ít dựa trên sự đồng thuận hơn. 

David Hutt

Nguồn : RFA, 22/07/2024

David Hutt là nghiên cứu viên tại Viện nghiên cứu Trung Âu về các vấn đề châu Á (CEIAS) đồng thời là một cây viết chuyên mục cho tờ The Diplomat. Ông viết bản tin Watching Europe In Southeast Asia. Các quan điểm trong bài viết là của riêng ông và không phản ánh quan điểm của RFA.

***************************

Nguyễn Phú Trọng, một đời còn lại gì ?

Viết từ Sài Gòn, RFA, 22/07/2024

Một đời người như Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, dù đứng trên góc độ nào, thì vẫn có thể khẳng định đời ông là một đời cộng sản, và đương nhiên mọi lý tưởng, ước mơ, tâm huyết, ông dành cho sự nghiệp cộng sản, một sự nghiệp cộng sản có thành tựu. Thế nhưng, nếu hỏi với một đời cộng sản và lý tưởng của mình, ông đã để lại được gì trước khi nhắm mắt, e rằng câu trả lời rất mâu thuẫn.

Mâu thuẫn bởi lẽ người ta mới khen ông là người cộng sản thanh liêm đó, thì người ta cũng nguyền rủa ông là người cộng sản bảo thủ, hèn và tham lam. Những người yên mến ông, thần tượng ông thì xem ông như một vị thánh cộng sản, còn những người phản đối, phanh phui ông thì xem ông như một tội đồ.

Người yêu mến ông, hâm mộ ông luôn nhớ đến ông như một người đốt lò chống tham nhũng vĩ đại trong lịch sử các lãnh đạo Việt Nam, một người có một đời sống thanh bần, ngay trong lý lịch cũng nhận mình là thành phần "bần cố nông" và cả một đời làm lãnh đạo, chỉ đi một chiếc xe cũ kĩ, cọc cạch, trong lúc các lãnh đạo khác chọn siêu xe, chọn những thứ đắt giá.

Người hâm mộ ông, yêu mến ông luôn nghĩ về ông như một người coi trọng danh dự, đam mê văn chương, sống nhân văn và luôn khẳng định "dưới làn áo mỏng này là một trái tim hồng, rất hồng". Người ta luôn nghĩ đến một nhà quản trị kiệt xuất, vượt qua biết bao thế lực và cám dỗ để lèo lái con thuyền quốc gia, dân tộc. Nói sâu xa hơn, người hâm mộ ông luôn tin rằng ông là một nhà lãnh đạo anh minh, luôn lấy chữ Nhân làm nòng cốt.

Tuy nhiên, những người phản đối ông, lại nhìn thấy ông là một kẻ đóng diễn quá tốt trong vai trò người cộng sản thanh liêm của mình và đằng sau vai diễn ấy là những ngọn võ cao thâm có thể quật ngã mọi đối thủ trong trò chơi quyền lực, trong sàn đấu hết sức gay cấn và đầy thủ đoạn của chính trị Việt Nam hiện tại. Bởi người ta tin rằng nếu ông thực sự thanh liêm và coi trọng danh dự thì ông sẽ không cố chấp tham quyền cố vị và lèo lái vấn đề để thay đổi các qui định hiến pháp nhằm đạt mục đích làm lãnh đạo cho đến lúc già, lúc chết.

Và, nếu thực sự công tâm, thanh liêm, ông sẽ không bao giờ để các ứng viên Tổng bí thư bị rớt đài một cách đau đớn, từ Nguyễn Xuân Phúc cho đến Võ Văn Thưởng và sau này là Vương Đình Huệ. Nếu nhìn bề ngoài, có vẻ như đây là cuộc chiến giữa Tô Lâm và các đối thủ, nhưng nhìn sâu vấn đề, Nguyễn Phú Trọng lại đứng ở vai trò kẻ Tọa Sơn Quan Hổ Đấu (ngồi trên núi cao nhìn cọp cắn giết nhau). Và khi con hổ cuối cùng sống sót, chuyện gì sẽ xảy ra với nó, chắc ai cũng rõ.

Cuộc chơi của ông Trọng trong võ đài quyền lực lần này là cuộc chơi đứt hơi, tức tuổi già, phong độ không đủ, thể lực đã kém nhưng tham vọng thống lĩnh còn quá cao, khi con hổ cuối cùng liếm láp xong vết máu trên lưng của nó thì nó chuyển sang một cái tát cực mạnh vào kẻ đã bày cuộc chơi. Và, điều đáng nói là kẻ bày cuộc chơi hiểu và đề phòng điều này từ trước nhưng không còn đủ sức để chiến đấu hoặc để bỏ chạy, việc nhận một cái tát như một định mệnh, một chung cục của trò chơi.

Người không ưa ông, cho rằng trong thời đại mà ông lãnh đạo, dường như Việt Nam hết sức nhún nhường trước Trung Quốc và các quan hệ với phương Tây luôn ở mức cầm chừng, các đồng chí của ông, người nào nghiêng về phương Tây, có tư duy Tây hóa đều bị ông cho vào lò (chứ còn tham nhũng thì kẻ nào chả có, thậm chí kẻ tham nhũng tàn bạo vẫn nhơn nhơn ra đó thôi !). Lò chống tham nhũng của ông, dưới cái nhìn này, nó trở thành lò thiêu dành cho đối thủ chứ không phải lò thiêu của nhân dân dành cho kẻ tham nhũng.

Và, dưới thời ông lãnh đạo, dường như các đảng viên cộng sản bị đày đọa kinh khủng nhất. Những người bị ông đày đọa có thể đã vào lò, còn những người từng là đảng viên cộng sản hoặc công thần như đảng viên Lê Đình Kình, có đến 60 năm tuổi đảng, sống ngay gần "mặt trời", thế mà khi ông Kình bị chết tức tưởi, nửa đêm bị tấn công, tróc nã, giết chết như thể bị săn đêm bởi những người dưới quyền của ông Trọng... Ông Trọng không những không bảo vệ mà không có lấy một tiếng nói nào để giúp cho người còn sống thoát bớt kiếp nạn. Điều này còn ghê gớm hơn cả Hồ Chủ tịch, bởi chí ít, sau biết cố cải cách ruộng đất 1954 - 1955, Hồ Chủ tịch còn khóc lóc, buồn bã mấy ngày. Đến cả diễn để an ủi, ông Trọng cũng không có được.

Đặc biệt, những người không ưa ông cho rằng hình ảnh thanh liêm, thanh bần, bần cố nông của Nguyễn Phú Trọng chỉ là trò diễn kịch chính trị. Và đặc biệt, trong cuộc đời làm chính trị của mình, ông đã quá may mắn vì được chết đúng lúc. Bởi trong trò chơi tọa sơn quan hổ đấu của mình, ông quá tự tin mình là con người nhưng những con hổ đang đấu lại xem ông là con hổ và con chiến thắng sẽ đấu với ông trận cuối. May sao sức tàn lực kiệt, ông không chịu nổi cái tát của nó nên đổ gục, nếu không, ông kéo dài trận đấu, mùi hôi thối, đờm dãi của thân xác lộ ra, sẽ chằng còn chút thể diện nào. Bởi, nếu như vụ 3000 tỉ Capital bị phanh phui, châm ngòi cho nhiêui2 thức khác bị phanh phui, chắc chắn mọi thứ như thanh liêm, thanh bần gì đó của ông sẽ bị đụng chạm khó lường.

Hay nói khác đi, trong trò chơi chính trị của mình, ông rất may mắn, ông nhận được cái tát ân huệ đúng lúc, đúng thời điểm để đi vào lịch sử mà mọi thứ còn lại chẳng mấy ai phanh phui để làm chi, bởi chẳng ai dại ném cứt vào tượng thờ mình đã đặt trên bệ cho dù nó như thế nào, đó là luật chơi !

Và, ông chết rất đúng lúc, đó là thành công lớn nhất của một đời làm đảng viên cộng sản, ông chết khi ôm chức mà vẫn được ca tụng, vẫn được tôn sùng. Nói một cách khác đi, giả sử như có bàn tay nào đó tác động vào cái chết của ông dù vô tình hay hữu tình, thì bàn tay đó vừa là tội đồ vừa là ân nhân. Tội đồ bởi nó đã lấy đi sinh mệnh của ông, nhưng lại là ân nhân bởi nó đã lấy đi sinh mệnh trong lúc danh dự của ông chưa bị tổn thương, chưa bị phanh phui bất kì điều gì và ông vẫn là thần tượng của những người yêu mến ông.

Thứ mà cả đời ông cần là danh dự, bởi ông có thừa tiền. Điều này khác với thứ mà người khác cần, tức là tiền, không phải bởi họ thừa danh dự nhưng họ chưa đủ quyền lực để đảm bảo số tiền nhiều để mua danh dự. Ông có quyền lực, có tiền, làm sao người ta có thể đếm xuể, thứ ông cần là danh dự, và ông đã chết đúng thời điểm, đúng cơ hội, không hề sớm, cũng không hề muộn ! Ông chết với hình ảnh thanh liêm !

Viết từ Sài Gòn

Nguồn : RFA, 22/07/2024

*****************************

Nguyễn Phú Trọng để lại tiếng ác cho Đảng

JB Nguyễn Hữu Vinh, RFA, 21/07/2024

Đúng như những dự đoán lâu nay trong dư luận xã hội : Nguyễn Phú Trọng sẽ không giữ nổi nhiệm kỳ thứ 3 của chức Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam.

Nguyễn Phú Trọng, người của nhiều mâu thuẫn

Có thể, khi Nguyễn Phú Trọng quyết định xé bỏ Điều lệ Đảng, quyết tự đặt mình vào "trường hợp đặc biệt" một lần nữa, để ở lại thêm một nhiệm kỳ thứ 3 mà không thèm sửa điều lệ, thì người ta không nghĩ rằng ông ta có thể trụ hết cả nhiệm kỳ này. Dù khi đó, vấn đề sức khỏe của ông ta chỉ là một yếu tố không đến mức quá quan trọng. Khi đó dư luận cho rằng vấn đề ông ta bất chấp tất cả để ngồi lại, chỉ bởi đảng đang trong cơn khủng hoảng cực độ về nhân sự, chưa tìm được ai ưng ý để ông ta về vườn mà cái đảng vẫn cứ vững vàng ngự trị được trên đầu, trên cổ nhân dân. Vậy nên nếu có người, chắc ông ta sẽ về "làm người tử tế".

Bất chấp

Thế nhưng, những diễn biến liên tục của nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam trong việc tranh giành phe nhóm ẩn giấu đằng sau cái gọi là "Chống tham nhũng" đã lộ ra những vấn đề nghiêm trọng mà nhiều khi dù có cố tình, đảng cũng không thể giấu nổi. Và người ta đã dự tính rằng Nguyễn Phú Trọng rất có thể sẽ bỏ dở nửa nhiệm kỳ còn lại của Khóa 13.

Thế rồi qua các Hội nghị trung ương lần này đến lần khác, người ta vẫn thấy Nguyễn Phú Trọng ôm luôn cả hai chân quan trọng nhất là Tiểu ban Nhân sự và Tiểu ban Văn kiện.

Song song với những vụ bắt bớ hết sức giật gân và đột ngột, các nhân sự do Nguyễn Phú Trọng chọn lọc hết lần này sang lần khác với tiêu chí là "quan trọng nhất, cẩn thận và công phu nhất" đã lần lượt hoặc xộ khám, hoặc "tự nguyện xin nghỉ hưu" và được Đảng đồng ý theo cách của Nguyễn Phú Trọng quy định : "Đồng chí nào đã trót nhúng chàm thì xin nghỉ đi, hoặc trả lại tiền đi tôi tha cho, hoặc xử nhẹ cho" – Một câu nói điển hình của cái gọi là "Nhà nước Pháp quyền xã hội chủ nghĩa" của Nguyễn Phú Trọng.

Không những thế, những nguyên tắc nhà nước, các thủ tục ngoại giao cũng dần dần bị ông ta tùy thích xé bỏ mà không cần tiền lệ.

Những cuộc đón tiếp nguyên thủ nước ngoài, mặc dù Chủ tịch nước là người đưa ra lời mời và vẫn còn sờ sờ ra đó chứ chưa bị "virus lạ" thì Nguyễn Phú Trọng với vai trò Tổng bí thư Đảng chẳng có vai trò gì trong đón tiếp quốc khách, vẫn nhảy ra giành lấy chân đứng đón hết Tập Cận Bình rồi đến Tổng thống Mỹ Joe Biden.

Điều hài hước là ở chỗ, Nguyễn Phú Trọng vẫn không nhận thức được cái điều mà thiên hạ đã thấy chán nản, đó là thói nói ngược với làm. Bởi chính Nguyễn Phú Trọng mỗi lần họp hành, bàn bạc nhân sự hay về tham nhũng, lại tiếp tục leo lẻo : "Kiên quyết không đưa vào Trung ương những người có mưu đồ chính trị, tham quyền cố vị".

Và thiên hạ ngao ngán : Chắc ông ta bất chấp tuổi tác và sức khỏe, phải ngồi lại để chống lại bọn "tham quyền cố vị" mới được.

Xem ra, cái câu đầu lưỡi của Nguyễn Phú Trọng rằng phải "nhốt quyền lực vào cơ chế", chỉ là câu nói hài hước, ngẫu hứng có tính chất thời vụ và lừa đảo.

Và xem ra vậy, thì còn lâu ông ta mới nhả cái ghế Tổng bí thư ra cho người khác. Thiên hạ kháo nhau : "Không khéo thì ông ta còn ngồi lại khóa nữa cũng nên ấy chứ ! Gương soi đã có những anh cả, bạn vàng Tập Cận Bình, Putin treo đó, ngại gì không "học tập, làm theo". Bởi cái chuyện từ bỏ quyền lực là chuyện không dễ dàng với bất cứ ai chứ không chỉ riêng người cộng sản.

Và trong hệ thống quan chức cộng sản hôm nay, có ai bằng Nguyễn Phú Trọng với bề dày sống lâu lên lão làng : Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam các khóa VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII. Ủy viên Bộ Chính trị các khóa VIII, IX, X, XI, XII, XIII. Đại biểu Quốc hội các khóa XI, XII, XIII, XIV, XV. Nguyễn Phú Trọng cũng đã từng lê la hết cả 3 chân trên 4 chân của Tứ trụ triều đình cộng sản.

Vậy thì khi ông ta không chịu lui, thì ai làm gì được ?

Thế nhưng, như cha ông đã nói : "Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên" bởi nhiều khi không cứ muốn là được.

Kể từ khi tiếp tục trụ lại ngôi vương đế, thậm chí có những lúc kiêm cả hai ghế lớn nhất của hệ thống chính trị là Chủ tịch nước và Tổng bí thư, bước qua chính lời mình nói ra là : "Một mình ông hai ghế to quá thì ai kiểm soát nổi ông" – nghĩa là Nguyễn Phú Trọng chỉ lo không kiểm soát được người khác chứ không chịu ai kiểm soát mình – thì từ đó trở đi, ông ta lâm vào những trận ốm đau xiêu riêu, quặt quẹo. Thậm chí, đã có những giai đoạn cả mấy tháng "lặn không sủi tăm" đến mức cả nước nhốn nháo hỏi nhau rằng : Vậy thì cái chân Tổng bí thư và Chủ tịch nước đâu có cần thiết gì đâu ? Bởi mấy tháng nay, không Chủ tịch nước, không Tổng bí thư thì đất nước vẫn cứ "vắng cô thì chợ vẫn đông như mọi khi".

Thậm chí, người dân còn đỡ giật mình bởi những câu tuyên bố kiểu ngáo đá như : "Với tất cả sự khiêm tốn, chúng ta có thể tự hào. Đất nước ta chưa bao giờ có cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay". hoặc "Thời đại Hồ Chí Minh là thời đại rực rỡ nhất trong lịch sử dân tộc" hay "Chưa bao giờ giáo dục được như hôm nay"…

Phi nhân đả, tắc thiên đả

Và cho đến nay, thì ông ta không cưỡng lại được quy luật của tự nhiên, của Tạo hóa, đó là quy luật đào thải.

Vài hôm nay, người ta thấy Đảng đang hối hả làm những công việc với các dấu hiệu rõ ràng của việc "chạy tang".

Mấy hôm trước, Trần Thanh Mẫn, Chủ tịch Quốc hội vội vàng tập hợp đám Tuyên giáo và Văn Hóa cho ra mắt bộ sách Nguyễn Phú Trọng với Quốc Hội, một dạng những việc dùng để "Cúng cụ" chứ chẳng có tác dụng gì trong xã hội. Những bộ sách được bỏ hàng đống tiền dân, in bìa cứng, giấy đẹp ấy chỉ có tác dụng trang trí đôi chút cho vài "học giả" rồi sau đó hoặc ra đồng nát, hoặc vào lò xay lấy bột chứ chẳng tác dụng gì cho xã hội.

Ngày 19/7, bỗng dưng Tô Lâm ký tặng Huân Chương Sao vàng cho Nguyễn Phú Trọng, và người dân thấy rõ điềm báo xấu đằng sau đó. Xưa nay vẫn thế, khi Đảng đã trao những "danh hiệu cao quý" - theo định nghĩa của đảng – cho ai, thì có nghĩa là nhân vật đó không còn khả năng sống hoặc ít nhất là không thể trở cờ, gây hại cho đảng được nữa. Vì thế nên người ta đã tổng kết là 88 cái Huân chương Sao vàng ấy, đều được trao cho những người đã, hoặc sắp chết mà thôi. Thiên hạ đã chẳng có câu "Cứ Sao Vàng xong là Hạ thổ" là vì vậy.

Thậm chí, ngay cả việc trao Huân Chương Sao Vàng "tới tay Nguyễn Phú Trọng" hẳn hoi mà chẳng hề có một tấm hình, một đoạn video thì hẳn là vấn đề đã hết sức nghiêm trọng.

Thế rồi, bản Thông báo của đảng ngày cho biết : Nguyễn Phú Trọng đã chết hồi hồi 13 giờ 38 phút ngày 19/7/2024 tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.

Và thiên hạ bảo nhau : Quy luật là vậy rồi, chống lại sao được. Cha ông cũng chẳng đã nói : "Phi nhân đả, tắc Thiên đả"- nghĩa là người không đánh thì Trời cũng đánh đó sao ?

Đảng mang tiếng ác

Nguyễn Phú Trọng là trường hợp thứ 2 trong lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam khi mà đảng trưởng chết trên ghế lãnh đạo Đảng. Bắt đầu từ Hồ Chí Minh chết khi còn đương chức Chủ tịch Đảng kiêm Chủ tịch nước năm 1969 khi 79 tuổi. Và sau 45, Nguyễn Phú Trọng chết khi ôm cái ghế này ở tuổi 80.

Việc ông Nguyễn Phú Trọng chết khi đang ngồi trên ghế quyền lực, đã để cho đảng mang tiếng ác. Rằng vậy là đảng đã bắt ông ta làm việc cho đến tận chết, dù ông ta đã xin nghỉ mà vẫn cứ không tha.

Xã hội vẫn thường nói rằng : "Ốm tha, già thải" vậy mà Nguyễn Phú Trọng đã từng đột quỵ từ năm 2019. Thế rồi qua những ngày tháng lặc lìa, bỏ bê việc triều chính, lặm mất tăm cả mấy tháng trời đến khi xuất hiện trước công chúng là hình ảnh dìu đỡ, bám ghế, lật khật từng bước đi…

Vậy mà đảng vẫn cứ bầu và chỉ vì là đảng viên nên ông ta phải chấp hành.

Có lẽ trên đời này, trong lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng là người duy nhất bị bầu và bắt phải chấp hành việc giữ chiếc ghế quyền lực nhất trong đảng, làm vua thiên hạ.

Quả là một ông vua hiếm hoi.

Trong khi các cán bộ trẻ như Võ Văn Thưởng hay Nguyễn Xuân Phúc, Vương Đình Huệ thì chỉ cần tự nguyện đưa đơn là đảng chấp nhận ngay.

Nguyễn Phú Trọng trước bàn dân thiên hạ, khi giải thích cho việc tiếp tục bám trụ chiếc ghế Tổng Bi thư rằng : "Tôi đã xin nghỉ vì sức khỏe yếu, trình độ có hạn nhưng đảng vẫn bầu và tôi là đảng viên phải chấp hành". Câu nói này, khi thiên hạ nghe được, người ta chỉ phục cái tài của ông ta, là cứ tưởng thiên hạ ai cũng ngu nên muốn nói gì thì nói.

Bởi ai chẳng biết những cuộc đấu đá nội bộ "lên bờ xuống ruộng" đến "trầy vi, tróc vảy" thì ông ta mới trụ lại được chiếc ghế ấy. Dù ai cũng biết điều gì đằng sau mỗi chiếc ghế quyền lực của đảng. Tuy nhiên, khi một người đứng đầu đảng kia nói ra những điều đó, mà cả tập thể đảng vẫn "ngậm tăm", thì điều đó là sự thừa nhận nỗi khiếp sợ đồng chí, thủ lãnh của mình ra sao.

Dàn báo chí minh họa của nhà nước hôm nay bằng mọi cách cố tình ca ngợi, tâng bốc rằng Nguyễn Phú Trọng cống hiến suốt đời cho đảng rồi hy sinh nọ kia… nhưng đã cố tình lờ đi một điều : Sự tàn bạo của đảng với chính đồng chí, lãnh đạo của mình.

Hiếm có đất nước nào có chế độ tàn bạo, bóc lột sức lao động của lãnh đạo cho đến khi gục ngã trên ghế mới tha.

Cái tiếng ác đảng mang ấy, cũng là một phần phản ánh một điều : Sự dối trá là một phần làm nên hệ thống chính trị quái gở này.

J.B Nguyễn Hữu Vinh

Nguồn : RFA, 21/07/2024

Thời đại Nguyễn Phú Trọng đã khép lại sau 57 năm chuyên chính vô sản và tiếp tục độc tài cộng sản.

Ông Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại Lễ trao Huy hiệu 55 năm tuổi Đảng. (Ảnh : Trí Dũng/TTXVN)

Ông Trong qua đời ngày 19/07/2024, thọ 80 tuổi, đã  để lại một gia sản dở dang "chống tham nhũng" và "xây dựng, chỉnh đốn Đảng".

Trong lĩnh vực chống tham nhũng, tiêu cực ông Trọng nổi tiếng với chiến dịch gọi là "đốt lò" không trừ một ai, bất cứ ở địa vị nào, kể cả những kẻ tham nhũng đã nghỉ hưu.

Ông từng nói : "Không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai, không chịu sức ép của bất kỳ cá nhân nào".

Khi được dư luận đồng tình hưởng ứng, ông đã tự mãn  nói : "Cái lò đã nóng lên rồi thì củi tươi vào đây cũng phải cháy. Củi khô, củi vừa vừa cháy trước, rồi cả lò nóng lên, tất cả các cơ quan vào cuộc, có ai đứng ngoài đâu. Và không thể đứng ngoài được".

Để trả lời cho những lo âu "làm quá hóa nguy", ông trả lời : "Đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực không làm "nản chí", "chùn bước", sợ sai không dám làm của cán bộ, đảng viên, mà chỉ làm "chùn bước" những ai có động cơ không trong sáng, đã trót "nhúng chàm" và những người không nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng, thiếu bản lĩnh, thiếu kiến thức và kinh nghiệm. Tôi đã nhiều lần nói rồi, ai không dám làm thì mạnh dạn đứng sang một bên cho người khác làm".

Nhưng ông Trọng chỉ thành công chống "tham nhũng vật chất" một phần mà thất bại trong "chống tham nhũng quyền lực". Nạn chạy chức, chạy quyền và mua quan bán chức vẫn tiếp diễn. Ông từng than : "Chống như thế mà tham nhũng cứ trơ ra".

Ông cũng nêu cao ngọn cờ chống chủ nghĩa cá nhân, chống bè phái. Ông là người đầu tiên đưa ra chủ trương chống tham nhũng từ dưới lên trên và từ trên xuống dưới. Nhưng ông lại không ngăn chặn được bệnh lười công tác, đùn đẩy và vô trách nhiệm của vô số cán bộ, đảng viên.

Ông cũng không thay đổi được bênh lười học Nghị quyết đảng của đảng viên. Thanh niên và đảng viên trẻ cũng đã chán chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh đến tận mang tai. Sinh viên không muốn học chủ nghĩa Mác-Lênin vì khô khan, không thực tế trong thời đại khoa học hiện đại. Họ từng bị ông Trọng chỉ trích "ngại Đảng, xa Đoàn", đứng ngoài sinh hoạt của Đảng.

Các thầy, cô giảng viên cũng "tự diễn biến, tự chuyển hóa" ngay trên bục giảng nhà trường.

Xây dựng, chỉnh đốn đảng

Sau chống tham nhũng, sự nghiệp chính trị của ông Nguyễn Phú Trọng cũng để lại công tác "xây dựng, chỉnh đốn Đảng" dang dở.

Ông nhìn nhận trong Diễn văn tại Hội nghị Trung ương 4/khóa XIII ngày 09/12/2021 : "Một bộ phận cán bộ, đảng viên, trong đó có cả cán bộ lãnh đạo, quản lý nhận thức chưa đầy đủ ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng ; chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm, thiếu gương mẫu, phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí chiến đấu, đặc biệt là sa vào chủ nghĩa cá nhân, nói không đi đôi với làm, vi phạm kỷ luật Đảng, vi phạm pháp luật của Nhà nước. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, tự phê bình và phê bình; công tác kiểm tra, giám sát của nhiều tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên còn hạn chế. Hệ thống chính trị ở nước ta chưa thực sự trong sạch, vững mạnh như mong muốn ; không ít cán bộ, đảng viên, nhất là những người có chức, có quyền, làm việc ở những ngành, lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực vẫn thiếu tu dưỡng và rèn luyện, vẫn sa vào chủ nghĩa cá nhân, vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bị xử lý kỷ luật của Đảng và xử lý hình sự. Cơ chế kiểm soát quyền lực và chế tài xử lý vi phạm ở nhiều lĩnh vực chưa có, hoặc có nhưng chưa cụ thể, thực hiện chưa nghiêm".

Vì tình trạng "trơ ra như đá" tiếp diễn, ông Trọng đã yêu cầu : "Xử lý nghiêm sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những hành vi tham nhũng, tiêu cực".

Ông nói : "Sự suy thoái về đạo đức, lối sống thể hiện ở chỗ : Sống ích kỷ, thực dụng, cơ hội, vụ lợi, hám danh, hám quyền lực, tham nhũng, tiêu cực ; bè phái, cục bộ, mất đoàn kết ; quan liêu, xa dân, vô cảm trước những khó khăn, bức xúc của dân. Từ sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn tới "tự diễn biến", "tự chuyển hoá" chỉ là một bước ngắn, thậm chí rất ngắn, nguy hiểm khôn lường…".

Ông cũng chỉ thị : "Không để lọt những người không đủ tiêu chuẩn, có biểu hiện cơ hội chính trị, tham vọng quyền lực vào đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp… tránh tình trạng lợi dụng dịp này để "đấu đá", "hạ bệ" nhau với những động cơ không trong sáng (Diễn văn 09/12/2021).

Tuy nhiên, khi ông qua đời, công việc của hai Tiểu ban "Văn kiện đảng" và "Nhân sự đảng" của khóa đảng XIV do ông đứng đầu chưa có tiến bộ rõ rệt. Bây giờ không ai biết ông muốn có một Bộ Chính trị và 4 Lãnh đạo chủ chốt gồm Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng chính phủ và Chủ tịch quốc hội khóa tới như thế nào.

Đây là một khoảng trống mà những người kế vị phải làm, nhưng ai giữa hai ứng viên Tô Lâm, Chủ tịch nước và Thủ tướng Phạm Minh Chính ?

Ông Tô Lâm, 67 tuổi, gốc Hưng Yên trong khi ông Chính, 66 tuổi sinh ở Thanh Hóa. Nếu câu nói "Tổng bí thư phải là người miền Bắc" như ý của một thời thì ông Tô Lâm có ưu thế hơn trong cuộc chạy đua này.

Phạm Trần

(22/07/2024)

Ông Nguyễn Phú Trọng

Song Chi, RFA, 19/07/2024

Khi một lãnh đạo qua đời ở một xứ độc tài

Ở một xứ sở độc tài mà báo chí truyền thông được kiểm soát hết sức chặt chẽ thì người dân thường đã quen với việc đọc "giữa hai hàng chữ" từ những thông tin chính thức, hoặc nhận ra những dấu hiệu phía sau những động tác tưởng như bình thường của nhà nước.

Ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam, qua đời lúc 13 giờ 38 phút, ngày 19/7/2024 tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Hưởng thọ 80 tuổi.

Khi báo chí trong nước vào ngày 18/7 chỉ mới đồng loạt đưa tin giống hệt nhau rằng :

"…Theo TTXVN, đến nay do yêu cầu phải tiếp tục ưu tiên dành thời gian để Tổng bí thư tập trung điều trị tích cực và để bảo đảm công tác điều hành chung của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, căn cứ Quy chế làm việc của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư khóa 13, trước mắt Bộ Chính trị phân công ông Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn được Bộ Chính trị quy định"…

Bên cạnh đó là thông báo của Bộ Chính trị "quyết định trao tặng Huân chương Sao vàng, Huân chương cao quý nhất của Việt Nam, cho Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng" thì những ai quan tâm theo dõi tình hình chính trị Việt Nam lập tức nhận ra tình hình sức khỏe của ông Nguyễn Phú Trọng đang rất nghiêm trọng rồi.

Trong khi đó, như thường thấy, trên mạng xã hội Facebook và một vài tờ báo bên ngoài khác đã tràn ngập thông tin, lời bình về việc ông Trọng có lẽ đang hấp hối hoặc đã qua đời. Tờ Thời Báo bên Đức thậm chí còn đưa tin rất rõ ràng "Tổng bí thư Nguyễn Trọng đã chết", từ nguồn tin nội bộ, vào ngày 18/7/2024, lúc 1 g30.

Và đến hôm nay thì báo chí chính thức loan tin, ông Nguyễn Phú Trọng từ trần vào lúc 13 giờ 38 phút ngày 19/7/2024. Vậy không biết nguồn tin bên ngoài hay nguồn tin chính thức là đúng về ngày, giờ ?

Dù sao, không có gì lạ về chuyện này. Kể từ thời ông Hồ Chí Minh cho tới bây giờ, sức khỏe và cái chết của các lãnh đạo cao cấp của đảng và nhà nước luôn luôn được xếp vào diện "bí mật quốc gia". Trừ những trường hợp rõ ràng là vì tuổi già sức yếu, họ chết vì nguyên nhân gì không bao giờ người dân được biết, giờ nào công bố về cái chết cũng phải được Bộ Chính trị cân nhắc tới lui.

Sự ra đi của ông Nguyễn Phú Trọng có ý nghĩa, tác động như thế nào đến Việt Nam và thế giới ?

Với người dân có lẽ không có tác động gì nhiều, từ lâu rồi người dân đã quen với việc bị đặt vào vị trí "khán giả bất đắc dĩ" đứng quan sát mọi diễn biến chính trường ở Việt Nam nên ai lên ai xuống, ai sống ai từ trần cũng thế. Với quốc tế có lẽ cũng vậy vì Việt Nam không phải là một nước lớn, có vai trò ảnh hưởng đến cục diện chính trị thế giới như Mỹ, Trung Quốc, các nước Châu Âu… Có chăng là những tác động trong đảng, với những người từ trước đến giờ thuộc phe ông Nguyễn Phú Trọng thì sẽ cảm thấy mất đi chỗ dựa chính trị, cái ghế có khả năng lung lay ; ngược lại, với những người thuộc phe đang lên là ông Tô Lâm - Chủ tịch nước đồng thời vừa được tạm giữ vị trí quyền Tổng bí thư - thì sẽ càng tập hợp quanh ông Tô Lâm, củng cố thêm vị trí của mình.

Từ đây cho tới đại hội đảng khóa XIV vào đầu năm 2026, và trước đó nữa, là Hội nghị Trung ương 10 khóa 13 dự kiến diễn ra vào tháng 10 theo như ông Nguyễn Phú Trọng khi còn sống cho hay, sẽ bàn phương hướng công tác nhân sự cho Đại hội 14, ông Tô Lâm sẽ phải tiếp tục củng cố quyền lực, mặt khác thuyết phục mọi đảng viên, mọi cá nhân trong Bộ chính trị hoàn toàn thần phục, chấp nhận mình. Khả năng đấu đá tranh giành quyền lực và chuyện khủng hoảng nhân sự sẽ còn tiếp diễn cho đến khi các cái "ghế" đã được sắp xong, nhưng với cái thế rất vững hiện nay của ông Tô Lâm, có lẽ cũng không có biến động gỉ lớn.

Vị trí, tầm ảnh hưởng của ông Nguyễn Phú Trọng

Ở Việt Nam dưới chế độ độc tài do đảng cộng sản lãnh đạo, không có một quan chức lãnh đạo nào từ cấp tỉnh, thành cho tới trung ương có thể một bước nhảy ngang vào một vị trí nào đó, phải là đảng viên đảng cộng sản và có quá trình đi từ dưới lên trên. Ông Nguyễn Phú Trọng cũng vậy, trước khi ngồi vào ghế Tổng bí thư, ông đã có cả một bề dày hoạt động chính trị, từ Ủy viên trung ương đảng khóa VII cho tới khóa XIII là hơn 30 năm, Ủy viên Bộ Chính trị khóa VIII cho tới khóa XIII – hơn 26 năm, từng là Phó Bí thư thành ủy Hà Nội, Bí thư thành ủy Hà Nội, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Chủ tịch Quốc hội v.v… Riêng với chức vụ Tổng bí thư, kể từ sau thời Lê Duẩn, ông Nguyễn Phú Trọng là Tổng bí thư tại vị lâu nhất –cho đến thời điểm hiện tại là 13 năm hơn 180 ngày. Ông Nguyễn Phú Trọng đã phá bỏ điều lệ đảng quy định về việc chức vụ Tổng bí thư không quá hai nhiệm kỳ liên tiếp, cũng như quy định về việc Ủy viên Bộ Chính trị để được tái cử phải "không quá 65 tuổi", để tiếp tục giữ chức vụ Tổng bí thư nhiệm kỳ thứ ba, khi đã 77 tuổi (năm 2021).

Sau khi ông Trần Đại Quang, cố Chủ tịch nước qua đời vào tháng 9/2018, ông Nguyễn Phú Trọng trở thành người thứ ba trong lịch sử của Đảng cộng sản Việt Nam nắm giữ cả hai cả hai chức vụ đứng đầu Đảng cộng sản và Nhà nước, sau Hồ Chí Minh và Trường Chinh.

Nhắc lại những điều này để thấy trong vòng vài thập niên trở lại đây, ông Nguyễn Phú Trọng là người có một vị trí và quyền lực không nhỏ. Cũng chính ông Nguyễn Phú Trọng đã đưa quyền lực của đảng trở lại, mạnh hơn quyền lực của bên chính phủ sau thời gian quyền lực của chính phủ lấn lướt đảng dưới thời ông cựu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Chúng ta biết, Đảng cộng sản lãnh đạo Nhà nước và xã hội, lãnh đạo Quân đội nên Tổng bí thư (kiêm nhiệm Bí thư Quân ủy Trung ương) là chức danh lãnh đạo cao nhất đối với quân đội, ngoài ra ông Trọng cũng cùng lúc đảm nhiệm nhiều chức vụ khác là Ủy viên Thường vụ Đảng ủy Công an Trung ương, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực, Trưởng Tiểu ban nhân sự Đại hội XIV (được thành lập ngày 8/10/2023)… Cho nên quyền lực của ông Trọng phải nói là bao trùm từ đảng, quân đội, công an, cho tới việc xây dựng, giới thiệu nhân sự cho đảng và chính quyền.

Hình ảnh của ông Nguyễn Phú Trọng - Người cộng sản cuối cùng ?

Trong những năm ở đỉnh cao quyền lực, ông Trọng đã tích cực xây dựng hình ảnh của mình với phong cách giản dị, liêm khiết, ăn mặc xuề xòa như các lãnh đạo thời kỳ đầu, và thường xuyên nhắc tới chủ nghĩa Mác Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh, con đường xây dựng xã hội chủ nghĩa v.v… Có lẽ vì vậy mà có nhiều người định danh ông là "người cộng sản cuối cùng" trong một chế độ tuy vẫn là đảng cộng sản nắm quyền tuyệt đối, nhưng từ thực tiễn xã hội Việt Nam cho tới cách sống của đại đa số đảng viên cộng sản đã hoàn toàn đi ngược với lý thuyết, lý luận, mô hình nhà nước của chủ nghĩa cộng sản, với lý tưởng của đảng cộng sản thời kỳ đầu và trong thâm tâm của đại đa số đảng viên cho tới người dân chắc cũng chẳng còn mấy ai tin vào những điều đó nữa.

Nhưng ông Trọng thì người viết bài này tin là ông thực sự vẫn tin vào chủ nghĩa Mác Lenin cho tới con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam cho dù có lần ông đã từng nói "không biết đến cuối thế kỷ này đã có chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam hay chưa". Cả một đời học và công tác, nghiên cứu lý lý luận, xây dựng đảng, ông Trọng rất khó thay đổi. Và đúng là trong mắt ông Trọng thì đúng là đảng cộng sản đã thành công rực rỡ, xã hội cũng như vị thế của Việt Nam đã khá hơn rất nhiều so với thời chỉ có một nửa nước là miền Bắc trước năm 1975 hay thời bao cấp, kinh tế khốn cùng, đối ngoại lại bị bao vây, cấm vận, đến mức ông đã từng thốt lên "Đất nước chưa bao giờ có được cơ đồ như ngày nay".

Vừa là hình ảnh của một người cộng sản kiểu cũ, vừa có dáng dấp của một ông giáo làng, ông thầy đồ khi mở miệng ra là nói đạo đức, lẩy Kiều, làm thơ.

Còn trên thế giới, hình ảnh ông Nguyễn Phú Trọng cũng là một chính khách, lãnh đạo quốc gia trông khá là bảo thủ, lạc hậu, kiên định với việc bảo vệ đảng, bảo vệ chế độ. Một người thân Trung Quốc và vẫn giữ tình cảm với nước Nga, mặc dù đảng của ông vẫn mở cửa với phương Tây. Với Trung Quốc, điều đó thể hiện qua mối quan hệ gắn bó "cùng chung vận mệnh" giữa hai đảng dù thăng trầm, có những xung đột về chủ quyền, lãnh thổ lãnh hải, còn bản thân ông Trọng thì nhất nhất học theo Tập Cận Bình. Chẳng hạn, họ Tập có phong trào chống tham nhũng "đả hổ, diệt ruồi, săn sói, quét muỗi" thì Nguyễn Phú Trọng cũng nêu cao quyết tâm chống tham nhũng. Nhưng tham nhũng ở Trung Quốc hay ở Việt Nam thì không thể nào tiêu diệt được, một khi hai quốc gia này còn tồn tại mô hình thể chế chính trị độc tài độc đảng với quyền lực của đảng cộng sản đứng trên cả luật pháp, tư pháp, hành pháp lẫn truyền thông. Cho nên chống tham nhũng ở hai quốc gia này chỉ là tiêu diệt phe cánh mà thôi.

Ở Trung Quốc, quyền lực của Tập Cận Bình cực lớn. Việc tư tưởng của Tập Cận Bình được đưa vào bản hiến pháp sửa đổi sau phiên họp của Đảng cộng sản Trung Quốc trong tháng 1/2018 đã đặt ông Tập ngang hàng với hai cố lãnh đạo Trung Quốc là Mao Trạch Đông và Đặng Tiểu Bình. Chưa kể, Đảng cộng sản Trung Quốc vào ngày 25/2/2018 đã đề xuất bỏ điều khoản giới hạn thời kỳ nắm quyền hai nhiệm kỳ của chủ tịch trong hiến pháp nước này, mở đường cho ông Tập Cận Bình nắm quyền vĩnh viễn, chẳng khác nào một ông Vua.

Nguyễn Phú Trọng có lẽ cũng mơ có một vị trí như thế, nhưng từ tầm nhìn, tư duy, năng lực, cho tới bản lĩnh, ông Trọng vẫn còn thua Tập Cận Bình rất xa. Và chính tính cách, con người của ông Nguyễn Phú Trọng đã góp phần vào sự thất bại của các chính sách lớn trong đời ông, bên cạnh lý do mô hình, thể chế.

Di sản

Ông Nguyễn Phú Trọng vừa nằm xuống, báo chí tiếng Việt khắp nơi nói về di sản của ông. Tựu trung lại, về đối nội, như nhiều người đã chỉ ra, điều lớn nhất mà ông đã làm là chiến dịch đốt lò chống tham nhũng. Nhưng kết quả là gì ? Hàng ngàn đảng viên bị mất chức, vào tù hoặc phải từ chức. Không thể nhớ hết là bao nhiêu người, bao nhiêu vụ án thậm chí đại án, siêu đại án đã được khui ra. Bản thân ông Trọng khơi dậy chiến dịch đốt lò chống tham nhũng này để cứu đảng, cứu uy tín của đảng nhưng lại làm cho đảng mất uy tín hơn, người dân mất lòng tin hơn vào đảng. Ngay cả những người bao nhiêu lâu nay chỉ tin vào đảng vào nhà nước cũng phải thấy là tham nhũng đã trở thành một căn bệnh ung thư của đảng bởi vì chính thể chế này đã tạo ra và nuôi dưỡng tham nhũng. Việc dùng nhân trị, đức trị kiểu như ông Trọng hay nhắc nhở đảng viên không được làm này làm kia v.v… không ăn thua gì, còn dùng luật pháp thì cũng lại vừa "đánh chuột" vừa sợ "vỡ bình". Công cuộc đốt lò đó cũng đã tạo cơ hội cho những cuộc đấu đá tranh giành quyền lực, hạ bệ lẫn nhau : Ông Nguyễn Phú Trọng với ông Nguyễn Tấn Dũng, ông Nguyễn Phú Trọng với Nguyện Xuân Phúc, rồi với Tô Lâm. Cuối cùng quyền lực lại rơi vào tay Tô Lâm.

Người ta cũng nhắc đến thất bại của ông Trọng trong tuyển chọn nhân sự. Hàng loạt người do ông Trọng giới thiệu đều bị khui ra có dính dáng đến tham nhũng và phải rời ghế, mới đây nhất là Võ Văn Thưởng và Vương Đình Huệ.

Đó là chưa nói đến các quyền tự do dân chủ, tình trạng nhân quyền ở Việt Nam dưới thời ông Trọng đã xấu đi tệ hại với bao nhiêu nhà báo, blogger, nhà hoạt động xã hội dân sự, luật sư nhân quyền… phải vào tù, các chỉ số tự do báo chí, tự do tôn giáo… của Việt Nam luôn luôn nằm ở top 5 quốc gia tệ nhất.

Về đối ngoại, người ta nhắc đến chính sách đa phương, "ngoại giao cây tre" của Đảng cộng sản Việt Nam dưới thời ông Trọng.

Dù sao cũng phải thừa nhận là dù vẫn gắn chặt với Tàu, Nga, nhưng Việt Nam vẫn mở cửa với thế giới, tạo lập và nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược và chiến lược toàn diện với phương Tây, nhất là Hoa Kỳ. Ông Nguyễn Phú Trọng đã thuyết phục được người Mỹ công nhận tính chính danh của đảng và nhà nước cộng sản, bản thận ông thì được phía Mỹ mời sang thăm Nhà Trắng như một nguyên thủ quốc gia, và ngược lại cũng đã đã đón, gặp mấy đời tổng thống Mỹ kế tiếp nhau tới Hà Nội.

Nhưng "ngoại giao cây tre" về lâu dài lợi hay hại thì còn phải chờ xem.

Cũng có người nhắc đến việc ông Trọng và đảng của ông đã giữ được hòa bình với nước láng giềng Trung Quốc, giữ được ổn định chính trị trong nước. Nhưng câu hỏi là giữ được hòa bình với giá nào ? Kể từ sau cuộc chiến tranh biên giới với Trung Cộng vào năm 1979 (nhưng trên thực tế xung đột vẫn dằng dai cho đến tận năm 1988), trong khi Trung Quốc đã đầu tư "khủng" vào quân đội, quốc phòng, nhất là hải quân, xây dựng các căn cứ quân sự trên các đảo Hoàng Sa, Trường Sa chiếm được của Việt Nam và một số đảo nhân tạo, thì quân đội, hải quân các thứ của Việt Nam ra sao ? Nếu bây giờ lại xảy ra cuộc chiến với Trung Quốc thì Việt Nam sẽ trụ được bao lâu ? Đó là chưa nói đến mối quan hệ lạnh nhạt đi giữa Việt Nam-Campuchia và Campuchia đã ngả hẳn về phía Trung Quốc, làm tăng thêm mối lo ngại cho Việt Nam.

Còn về sự ổn định chính trị, một điều mà đảng và nhà nước cộng sản Việt Nam luôn luôn tự hào nhắc đi nhắc lại nhưng thời gian vừa qua, khi những cuộc đấu đá thay người ngay cả ở các cấp cao nhất liên tục xảy ra đã cho thấy sự bất ổn, khủng hoảng chính trị của Việt Nam.

Rồi đây, khi chế độ của đảng cộng sản không còn nữa, lịch sử sẽ được đánh giá lại một cách minh bạch, công bằng, mọi khuôn mặt nổi bật của đảng như Hồ Chí Minh, Lê Duẩn cho tới Đỗ Mười, Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt, Lê Khả Phiêu, Nguyễn Phú Trọng…

Tương lai của Việt Nam

Sau thời kỳ của ông Nguyễn Phú Trọng chuyển sang thời kỳ của ông Tô Lâm, có lẽ tình hình chính trị-xã hội của cũng không thay đổi gì nhiều. Nếu Tô Lâm chính thức trở thành Tổng bí thư, cùng lắm là có chuyện nhất thể hóa 2 chức vụ Tổng bí thư và Chủ tịch nước như bên Trung Quốc và nếu như vậy có nghĩa là Việt Nam sẽ hoàn tất quá trình trở thành một nhà nước độc tài độc đảng công an trị với quyền lực tập trung chủ yếu vào một người. Còn trong ngắn hạn chưa có triển vọng gì về chuyện dân chủ hóa, đa đảng. Con đường đi vẫn sẽ như vậy, chỉ trừ phi có một biến cố gì lớn trên thế giới làm xáo trộn nhiều thứ và tác động đến Việt Nam, khiến Việt Nam phải đứng trước sự lựa chọn thay đổi hay là chết.

Nhưng tất nhiên, người dân Việt Nam nếu muốn có tự do dân chủ, nếu muốn cho tương lai đất nước, dân tộc Việt Nam sáng sủa hơn thì không thể ngồi chờ sự thay đổi từ bên ngoài hay trên xuống mà mỗi người phải tự mình góp phần vào sự thay đổi ấy.

Song Chi

Nguồn : RFA, 19/07/2024

******************************

Di sản Nguyễn Phú Trọng

Lê Quốc Quân, VOA, 19/07/2024

Người Việt có câu "cái quan định luận" để chốt lại một đời người.

Nghĩa là khi đậy nắp quan thì mới phân biệt được người tốt hay xấu và di sản họ để lại là gì giữa vô vàn thay đổi của kiếp nhân sinh.

Ông Nguyễn Phú Trọng đọc diễn từ nhân dịp Tổng thống Joe Biden đến Hà Nội ngày 10/9/2023.

Giờ đã đến lúc chúng ta có thể bình tĩnh nhìn lại những di sản của một người mang chân mệnh "đế vương" vừa mới qua đời.

Con người đặc biệt

Ông Nguyễn Phú Trọng là một tổng bí thư đặc biệt của Đảng Cộng Sản (ĐCS) Việt Nam, bởi nếu không phải là một "con người đặc biệt" thì không thể được tập thể coi là "trường hợp đặc biệt", đứng trên cả Hiến pháp và Điều lệ đảng trong một thời gian khá dài.

Ông làm Tổng bí thư 3 nhiệm kỳ liên tiếp mặc dù Điều 17 Điều lệ Đảng ghi "Đồng chí Tổng bí thư giữ chức vụ Tổng bí thư không quá hai nhiệm kỳ liên tiếp". Khi chỉ là Tổng bí thư, ông cũng đã thay mặt Nhà nước trong rất nhiều hoạt động đối ngoại mặc cho Điều 86 Hiến pháp minh định "Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, thay mặt nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về đối nội và đối ngoại".

Nói như thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hà Kim Ngọc trong một Audio bị rò rỉ ra thì "Tổng bí thư chúng tôi là bằng nguyên thủ quốc gia…".

Ông từng là Chủ tịch quốc hội trong suốt 6 năm và sau đó trở thành người thứ 3 trong lịch sử của Đảng cộng sản vừa là tổng bí thư và Chủ tịch nước, chỉ sau Hồ Chí Minh và Trường Chinh.

Sự liêm khiết đã đảm bảo cho ông một uy tín nhất định trong một thời gian dài và được xem là hình mẫu về "người cộng sản cuối cùng" tha thiết tin vào sự trường tồn của đảng giữa một thế giới đang dịch chuyển từng ngày và một thế hệ công chức với những nhân sinh quan khác hẳn đang định hình.

Nhân thân

Sinh năm 1944 tại thôn Lại Đà, xã Đông Hội, Huyện Đông Anh, Hà Nội trong một gia đình thuần nông và là con út trong số 4 anh chị em, ông học cấp 2 và cấp 3 tại Trường Phổ thông Trung học Nguyễn Gia Thiều trước khi trở thành sinh viên Khoa văn tại Trường Đại Học tổng hợp Hà Nội vào năm 1963.

Có lẽ không một tổng bí thư nào của Việt Nam đã dành cả đời để nghiên cứu và trở thành chuyên gia, giáo sư tiến sĩ, có một không hai về lĩnh vực xây dựng đảng. Ông bắt đầu làm việc và vào đảng tại Tạp chí Cộng sản từ năm 1967 khi ông vừa tròn 23 tuổi ; bảo vệ thành công luận án phó tiến sĩ tại khoa Xây dựng đảng thuộc Viện Hàn lâm khoa học xã hội Liên Xô.

Sự nghiệp chính trị của ông thực sự khởi sắc khi ông cùng 19 người khác được bầu bổ sung vào Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản khóa VII, vào giữa nhiệm kỳ 1991-1996.

Không chỉ giỏi về lý luận với tư cách là Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương suốt 6 năm (2001-2006), ông còn được cho là biết giải quyết các bài toán thực tiễn trong chính trị nội bộ Đảng nơi độc tài luôn luôn đi kèm với những nước đi quyền bính đầy mưu lược.

Vậy ông đã để lại di sản gì ? phải chăng "sau tôi là Hồng thủy" ? (Après moi, le déluge)

Di sản đối nội : Đốt lò

Khi đảm nhiệm 2 chức vụ quan trọng nhất cùng một lúc là Tổng bí thư và Chủ tịch nước, ông khiêm tốn lẩy Kiều "Nghĩ mình phận mỏng cánh chuồn/Khuôn xanh biết có vuông tròn hay không".

Có thể nói rằng : Cho đến khi ông nhắm mắt xuôi tay, mọi việc vẫn còn dang dở và không được "vuông tròn" như ông mong ước. Những nhân sự ông gầy dựng đều đã phải ra đi do chiến dịch đốt lò cho chính ông khởi xướng.

Đầu tiên, ông đã bắt đầu một kế hoạch có lớp lang để tiến hành tiêu diệt các quan tham, củng cố sự lãnh đạo và gia tăng uy tín của Đảng cộng sản, thay mặt Bộ chính trị ban hành Quyết định số 162-QD/TW thành lập Ban Chỉ đạo Trung Ương (TW) về phòng, chống tham nhũng do chính ông làm trưởng ban.

Tiếp theo là báo đài bắt đầu ca ngợi ông về sự bình dị, liêm khiết đồng thời lên án sự xa hoa và lãng phí của những quan tham trong chính quyền, tạo bức xúc tập thể đối với những con người chỉ biết phá hoại của công và nhũng nhiễu dân chúng.

Ông sử dụng nhiều hình ảnh đậm chất văn chương để nói về công cuộc chống tham nhũng. Nhưng cách nói hình tượng nhất của ông khi chủ trì phiên họp thứ 12 của Ban chỉ đạo TW về phòng chống tham nhũng rằng "Lò đã nóng lên rồi thì củi tươi vào cũng phải cháy".

Kể từ đó, những thanh củi nhỏ tầm cấp vụ được đưa vào lò, rồi đến thành viên chính phủ, Ủy viên Bộ Chính trị ; cả chủ tịch nước và 2 Phó thủ tướng phải từ chức. Đỉnh điểm là cùng một lúc 3 cựu Ủy viên Trung Ương đảng cùng dắt tay nhau trước vành móng ngựa trong vụ Việt Á, và trong vòng 2 năm Việt Nam đã phải thay thế đến 3 đời Chủ tịch nước. Ông loay hoay tìm kiếm người kế vị nhưng chỉ gặp toàn "củi" cho đến lúc trút hơi thở cuối cùng.

Một mặt trừng trị các quan tham, mặt khác xây dựng ông như là tấm gương sáng, là niềm hy vọng của nhiều người, đặc biệt tầng lớp cần lao. Cuốn sách "Niềm tin yêu của nhân dân và bạn bè quốc tế dành cho Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng" được Báo Nhân dân và Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tổ chức in ấn và giới thiệu gồm gồm 263 bài viết, thơ, thư, điện ca ngợi ông là một "Nhà lãnh đạo cấp cao có tầm tư duy chiến lược, luôn trăn trở, lo toan cho dân, cho nước, có lối sống giản dị, không màng quyền lực và vun vén cho gia đình".

Công cuộc đốt lò của ông đã được nhiều người nức nở ca khen, nhưng cũng phơi bày ra trước mắt nhân dân rằng quan chức đảng cộng sản thực sự là một "bầy sâu" và bất cứ ai cũng có thể thành củi. Ông đã mở ra hộp "Pandora" và giờ đây sự dữ luôn lẩn khuất chung quanh hàng ngũ cấp cao nhất của đảng cộng sản.

Di sản đối ngoại : Cây tre

Về mặt đối ngoại có lẽ chưa ai có được cơ hội tiếp xúc và gặp gỡ nhiều lãnh đạo thế giới, cả Đông và Tây như ông Nguyễn Phú Trọng.

Với 6 năm làm chủ tịch Quốc hội, 12 năm làm Tổng bí thư, trong đó có 3 năm vừa là chủ tịch nước và tổng bí thư, ông đại diện cả Nhà nước và Đảng cộng sản trong nhiều hoạt động đối ngoại và có cơ hội gặp gỡ rất nhiều lãnh đạo thế giới trong suốt 20 năm qua.

Chuyến đi quan trọng đầu tiên là đến Trung Quốc vào năm 2011 sau khi được bầu làm Tổng bí thư, ông đã gặp chủ tịch nước Trung Quốc Hồ Cẩm Đào và Tập Cận Bình khi đó đang là Phó chủ tịch nước Trung Quốc.

Vào tháng 7/2015, ông thực hiện chuyến đi lịch sử đến Hoa Kỳ, và là lần đầu tiên một Tổng bí thư của ĐCS Việt Nam được tổng thống Obama tiếp đón và hội đàm tại Nhà Trắng.

Dưới thời của ông, Việt Nam phiêu lưu di chuyển trên một đường ranh quan trọng giữa lúc mâu thuẫn giữa hai cường quốc dâng cao và thế giới như đang chia phe rõ rệt.

Đông và Tây chưa đủ, trong 12 năm qua, nền ngoại giao Việt Nam thực sự sôi động bằng việc hội nhập rất cao và rộng mở với thế giới ; hình ảnh đó được ông khái quát là nền ngoại giao cây tre. Cho đến thời điểm này, Việt Nam đã có 6 Đối tác Chiến lược Toàn diện và 12 Đối tác Chiến lược và ký kết 16 Hiệp định thương mại tự do song và đa phương.

Vào cuối năm 2023, ông Nguyễn Phú Trọng còn "vời" được 2 lãnh đạo của 2 cường quốc lớn nhất thế giới là Joe Biden và Tập Cận Bình bước đến trụ sở nhỏ bé của Đảng cộng sản Việt Nam đóng tại số 1 Hùng Vương, Hà Nội để hội đàm hầu kiến tạo một tương lai lâu dài cho Việt Nam.

Và cách đây vừa đúng 1 tháng, ông tiếp Putin cũng ngay tại Trụ sở Trung ương Đảng và đây là lần gặp gỡ nguyên thủ nước ngoài cuối cùng của ông. Chính sách ngoại giao cây tre đang thực sự bấp bênh và đầy thách thức cho những người kế nhiệm giữa một thế giới đang phân cực rõ ràng.

Kiểm soát xã hội và bóp nghẹt tự do

Tiếc rằng, với quyền lực lớn lao của mình, ông Nguyễn Phú Trọng đã không đặt được một nền tảng lâu dài có tính hệ thống cho Việt Nam. Hiến pháp 2013 được thông qua vẫn ghi nhận sự lãnh đạo của Đảng cộng sản và Kinh tế nhà nước vẫn giữ vai trò chủ đạo. Báo chí bị quy hoạch và bất đồng chính kiến bị bắt tràn lan. Xã hội dân sự bị tấn công và ngôn luận bị kiểm soát chặt chẽ.

Kinh tế Việt Nam bắt đầu chậm lại và nhiều thiết chế xã hội bị lu mờ. Đã một thời người ta hy vọng có được một Nhà nước Pháp quyền, một xã hội dân sự lành mạnh và nền tư pháp được cải cách. Tất cả những điều đó hầu như đang dừng lại, đặc biệt là tự do báo chí.

Giờ đây dân chúng quan tâm đến những tín hiệu từ "Ủy ban kiểm tra trung ương" và Ban Chỉ đạo phòng chống tham nhũng hơn là những luận cứ công khai từ Viện kiểm sát hay Tòa án dựa trên tính độc lập của một nền tư pháp lành mạnh.

Theo tổ chức Human rights watch (HRW) ở Việt Nam đang có hơn 160 tù nhân lương tâm bị giam cầm vì chỉ thực thi các quyền cơ bản của mình và tình hình nhân quyền năm 2023 được tóm tắt bằng một từ : "u ám".

Người ta sẽ nhớ ông những gì ?

Chiến dịch đốt lò, Ngoại giao cây tre và Đàn áp bất đồng chính kiến là những gì người dân Việt Nam sẽ nhớ mãi về ông.

Họ cũng sẽ nhớ đến những "niềm tin chân thành" và "nỗ lực vô vọng" của ông nhằm xây dựng một thế hệ người cộng sản chân chính giữa một xã hội đầy rẫy tư bản đỏ đang trở nên xa lạ với quần chúng cần lao.

Dân cũng sẽ nhớ đến hình ảnh ông được Obama tiếp đón tại Nhà Trắng và hình ảnh đứng cạnh Tập Cận Bình giữa tiếng đại bác nổ và quân nhạc cử quốc thiều, rồi sau đó là cam kết về "chia sẻ một tương lai chung" với Trung Quốc.

Lê Quốc Quân

Nguồn : VOA, 19/07/2024

**************************

Một đời công cốc có đòi được không ?

Nam Gia, RFA, 19/07/2024

Ông Nguyễn Phú Trọng - Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam - vừa được trao tặng huân chương Sao Vàng ngày 18/7/2024 vào lúc 13 giờ 43 phút - báo VnExpress cho hay [1]. Sau đó 16 phút, cũng báo VnExpress đưa tin (trích) : "...ưu tiên dành thời gian để Tổng bí thư tập trung điều trị tích cực và để bảo đảm công tác điều hành chung của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, căn cứ Quy chế làm việc của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư khóa 13, trước mắt Bộ Chính trị phân công ông Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn được Bộ Chính trị quy định…" (hết trích) [2].

Anh Nguyễn Phú Trọng hao hư sao rồi ?

Sao Vàng năm cánh bồi hồi

Bỏ qua 6 con chữ dài dòng và rối rắm "tập trung điều trị tích cực" - ông Trọng được báo giới loan tin - bởi vì Điều lệ Đảng cộng sản Việt Nam - văn bản tối cao cho hoạt động của toàn thể đảng viên và các tổ chức đảng từ cấp cơ sở đến trung ương - gồm 48 điều [3], để đi vô chi tiết điều lệ, người ta không thấy quy định vai trò - chức trách - quyền hạn của Tổng bí thư. Càng không tìm thấy, khi Tổng bí thư vắng mặt vì bất cứ lý do nào đó, Đảng cộng sản Việt Nam sẽ giải quyết ra sao. Đây là một lỗ hổng rất lớn trong điều lệ đảng, vốn mang tính pháp quy không thể thiếu được. Lỗ hổng đó đã làm bối rối Đcộng sản Việt Nam. Chính vì lẽ đó, nội bộ người cộng sản Việt Nam đã buộc phải chọn ngay ông Tô Lâm - xét trên nhiều phương diện, tạm hội đủ các điều kiện để thay mặt ông Trọng, vào lúc tình huống bất ngờ xảy ra.

Song song với việc đảm đương chức trách Tổng bí thư, báo Thanh Niên ra ngày 19 tháng Bảy năm 2024 cho biết : "Tối muộn 18/7, ban tổ chức ra thông báo hoãn vì lý do kỹ thuật" cho chương trình Vĩ tuyến 17 - Khát vọng hòa bình dự kiến diễn ra ngày 19/7 tại Kỳ đài bờ Bắc - Khu Di tích Đôi bờ Hiền Lương (tỉnh Quảng Trị)". Trong khi đó, đài VOA có bài "Chương trình chính luận lớn bị hoãn ở Quảng Trị sau tin Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ‘điều trị tích cực’ [5]. Một chương trình mang ý nghĩa chính trị quan trọng cỡ này, tại sao đến "tối muộn" báo giới mới đưa tin, với nguyên nhân "lý do kỹ thuật" nghe thật mơ hồ !

Vĩ tuyến 17 - lằn ranh phân đôi mảnh đất hình chữ S - mang đầy ý nghĩa lịch sử chánh trị, được vạch ra vào ngày 21/7/1954. Tính đến nay - tròn 70 năm - người Pháp đã rút quân từ lâu nhưng máu và nước mắt vẫn triền miên chảy dài, theo khoảng thời gian đó !

Ông Nguyễn Phú Trọng sanh ngày 14/4/1944. Ngày phân đôi Nam - Bắc, ông ta chỉ là cậu bé lên mười. Giờ đây, một ông già tuổi 80 đang phải "điều trị tích cực" bởi sự săn sóc tận tình của bác sĩ. Chỉ có điều, ông già đó là "người đứng đầu thiên hạ" trong xứ sở "thiên đàng mù lòa" mới đáng ngẫm suy ! Chính vì lẽ đó, người đời thường kiểm đếm "di sản" của những nhân vật chính trị gia trên toàn thế giới, khi họ khuất núi. Dĩ nhiên, ông Nguyễn Phú Trọng cũng xứng đáng để làm cái việc "cân - đong - đo - đếm" - chi ly như thời bao cấp - những "di sản" của ông ta để lại. Có gì nhỉ ? Nhắc đến đương kim Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, phải thành thật mà nói, có quá nhiều phát ngôn và việc làm cần mổ xẻ. Tuy vậy, có một phát ngôn và một việc làm, bàn dân thiên hạ không thể nào quên.

Phát ngôn "Tổng bí thư phải là người miền Bắc, phải là người có lý luận !" vào năm2015 [5]. Có lẽ cho đến nay, ông ta đã thành toại.

Việc làm nổi bật nhứt mang tên "Đốt Lò" được ông ta khởi xướng vào năm 2013. Với quyết tâm cao độ và tràn đầy hứng khởi, cùng "niềm tin tất thắng" được nhồi sọ hàng chục năm qua nhưng quả đáng tiếc ! Bởi hơn 10 năm qua, lòng nhiệt thành "vì dân vì nước" của ông Trọng đã phơi bày thất bại toàn diện với hàng ngàn đảng viên, trong đó các đảng viên cấp cao và siêu cao lần lượt vô tù và rời ghế trong lặng lẽ. "Lò" càng cháy rực, người cộng sản Việt Nam càng sa lầy. Nếu không sa lầy, có lẽ quy định "bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm" đã không có lý do để chào đời hoặc mới đây, ngày 18/7/2024, trang tạp chí điện tử của Hội Luật sư Việt Nam cho biết [7] "...Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho hay, để thể chế hóa quy định 148-QĐ/TW của Bộ Chính trị về thẩm quyền của người đứng đầu trong việc tạm đình chỉ công tác đối với cán bộ cấp dưới trong trường hợp cần thiết hoặc khi có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Dự thảo Nghị định bổ sung quy định về tạm đình công tác đối với công chức trong trường hợp cần thiết (về thẩm quyền tạm đình chỉ, căn cứ tạm đình chỉ, thời hạn tạm đình chỉ, quy trình xem xét tạm đình chỉ)…" đối với cán bộ cố tình đùn đẩy, né tránh trách nhiệm. Rõ ràng, khi "Đốt Lò", ông Trọng cùng Bộ Chính trị không hề nghĩ ra những "thanh củi mục nát phẩm giá đảng viên" biết... co rút lại để tránh bị thẩy vô "lò" (!). 

Một phát ngôn ngạo nghễ đã thành toại, một việc làm "vì dân vì nước" đã thất bại - Đã đủ cho ông Trọng nhẹ nhàng về với "Mác - Lê Nin thế giới người hiền" như vị "cha già dân tộc" của ông ta chưa nhỉ ?

Nay có thơ rằng :

Sao Vàng tặng Tổng bí thư

Anh Nguyễn Phú Trọng hao hư sao rồi ?

Sao Vàng năm cánh bồi hồi

Nhớ thời vùng vẫy đứng ngồi không yên

"Đốt Lò" anh quyết ưu tiên

Tham ô hủ bại dẹp liền gian tham

Mười năm quả thật gian nan

Công thành danh toại tưởng an thân già

Bỗng đâu tai biến đọa đày

Cuối đời bại xụi mơ màng tơ vương

Một đời phận lỡ ẩm ương

Gàn gàn dở dở thiệt thương giống nòi

Hốc hang rách nát lều chòi

Một đời công cốc có đòi được không ?

Nam Gia

Nguồn : RFA, 19/07/2024

Tham khảo :

[1] https://vnexpress.net/tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-duoc-trao-tang-huan-c...

[2] https://vnexpress.net/bo-chinh-tri-thong-bao-ve-suc-khoe-cua-tong-bi-thu...

[3] https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Dieu-le-Dang-Cong-s...

[4] https://thanhnien.vn/hoan-chuong-trinh-nghe-thuat-vi-tuyen-17-khat-vong-...

[5] https://www.voatiengviet.com/a/chuong-trinh-chinh-luan-lon-hoan-quang-tr...

[6] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/ReadersOpinions/north-peo-ug...

[7] https://lsvn.vn/de-xuat-tam-dinh-chi-cong-tac-voi-can-bo-co-tinh-dun-day...

****************************

Hành trình vô định của Nguyễn Phú Trọng đã chấm dứt

Nam Việt, RFA, 19/07/2024

Khi dân Việt Nam đang ngẩn tò te, không ai biết chuyện gì đang diễn ra sau cánh màn nhung của chóp bu Ba Đình, nhưng hầu như các nhà quan sát quốc tế và các hãng tin lớn đều nhận được nguồn tin riêng từ Hà Nội rằng một thông cáo ban hành ngày 18/7 đầy ngụ ý, cho hay nhà lãnh đạo cuộc đốt lò của đảng cộng sản, ông Nguyễn Phú Trọng, đang hấp hối. Thậm chí, nhiều nguồn tin đồn đãi bắt đầu lan nhanh từ ngày 19, cho biết chính quyền đã chuẩn bị một hậu sự, bao gồm cuộc chuyển giao quyền lực trong nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam.

Ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam, xuất hiện tại nghị trường vào sáng 15/01/2024.

Có nhiều lời bàn, thậm chí là thuyết âm mưu được dẫn giải, cho rằng Nguyễn Phú Trọng có thể bị đẩy nhanh đến cái chết hơn, tương tự như các Trần Đại Quang, Nguyễn Bá Thanh, Phạm Quý Ngọ… nhưng thực tế thì ông Trọng đã gắng gượng hết sức sống của mình trong giai đoạn cuối đời mình để chứng kiến cuộc "đốt lò vĩ đại" của mình, bao gồm cắn răng nhìn những tay chân thân tín của mình cũng bị cháy đỏ vì tuyên bố không thể rút lại của ông "đốt lò không có vùng cấm".

Trọng yếu dần là điều thấy rõ về thể chất, nhưng khó ai biết được là Trọng có yếu đi vì tuyệt vọng khi thấy cơ đồ mình dựng ra, trở thành chuyện dọn ổ sẵn cho một kẻ quyền lực tàn bạo tiến vào. Mấy tháng nay, kể từ khi con cờ sắp đặt quan trọng của ông Trọng là Vương Đình Huệ bị vạch mặt sai phạm, ông gần như vắng mặt rất nhiều trong các cuộc tiếp khách nước ngoài. Trong phân tích của nhiều đài nước ngoài có được trong tay băng hình cuộc tiếp miễn cưỡng của Trọng với Putin, người ta thấy Putin phải nghiêng người nói với ông Trọng (không phải vì ông ta không nghe được, vì mọi thứ đã có thông dịch viên), vì vẻ mặt đờ đẫn không có dấu hiệu sự sống của Trọng đã khiến Putin phải tiếp xúc gần hơn trước ống kính ngoại giao.

Cũng vài lần, các tin tức lan đi trên các trang mạng cho thấy thời gian ra vào Viện quân y 108 của ông Trọng bắt đầu nhiều hơn, nhưng mọi thứ vẫn bị bưng bít như kiểu "tau vẫn khỏe chứ có chi mô", bởi sức khỏe của lãnh đạo cộng sản Việt Nam luôn là điều tối mật.

Ông Trọng đã cố giữ cho mình một hình ảnh thanh liêm và là một người cộng sản chân chính, nhưng mọi thứ vỡ toang vào những ngày cuối của ông, với hồ sơ sai phạm đến 3000 tỷ của dự án Ciputra Hà Nội, thời mà ông Trọng là bí thư Hà Nội. Thậm chí cay nghiệt hơn, khi vắng mặt ông, câu hỏi đặt ra về trách nhiệm sai phạm của Trọng trong vụ Ciputra được cất lên ở giữa Quốc hội. Dĩ nhiên, ai cũng biết, đó là một trong những đòn quyết định của Tô Lâm khi dấy động hồ sơ cũ để chỉ ra : Kẻ đốt lò cũng tham nhũng như ai.

Cay đắng hơn, kẻ mà ông Nguyễn Phú Trọng vẫn luôn xem như hổ nuôi trong nhà, lại chính là người nhẹ nhàng chiếm lấy ghế Tổng bí thư của ông, mà theo thông cáo nhanh lẹ, bất thường chưa từng có "Bộ Chính trị đã giao Chủ tịch nước Tô Lâm quản lý Trung ương Đảng, Bộ Chính trị và Ban Bí thư". Bộ Chính trị là ai ? Họp khi nào, lấy ý kiến thế nào mà nhanh gọn vậy ? Hay Bộ Chính trị chỉ là những đảng viên cấp cao mà giờ đây cũng nơm nớp nhìn Tô Lâm đang nắm hồ sơ tham nhũng của mình ?

Trọng có thể là một đảng viên cộng sản, lý tưởng với thế chế sẽ trong sạch của mình, tương tự như Gorbachov của Liên Xô cũ, nhưng hành động của Gorbachov thì đem đến sự sụp đổ của một đế chế độc tài, mở ra những cơ hội cho nhiều quốc gia bị buộc tham gia về hệ thống cộng sản của Stalin dựng nên. Còn Trọng thì trong cuộc đốt lò lý tưởng của mình, ông đã không ngờ mình làm sụp đổ hệ thống lãnh đạo tứ trụ, để cho một tên độc tài tàn bạo sẽ nắm tập quyền.

Nguyễn Phú Trọng được nhiều nhà phân tích thời sự quốc tế nhận định là một người đáng kính trọng về chuyện thanh liêm, hành động chống tham nhũng không mệt mỏi. Nhưng thời đại của Nguyễn Phú Trọng là thời đại mà Việt Nam tương nhượng với Trung Quốc nhiều hơn, hình thành một hệ thống đa nghi và chống phương tây đến tận cùng, Và tồi tệ hơn, đàn áp một cách dã man hơn, với vô số những người bất đồng chính kiến đã vào tù theo điều 331 và 117, và phân quyền cho các hệ thống công an khắp đất nước tùy tiện hành động đàn áp với người dân.

Kẻ thù lớn của Trọng không phải là những cán bộ đã suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Mà quan trọng hơn hết, Trọng luôn căn dặn công an phải hành động mạnh mẽ đối với những thành phần đòi đa nguyên, đa đảng và chống xã hội dân sự một cách triệt để.

Các thống kê cho thấy, là có hàng chục ngàn vụ tham nhũng, lạm dụng quyền để trục lợi cá nhân đã bị xử. Thống kê của Đảng cộng sản Việt Nam cũng cho thấy là có khoảng 175.000 đảng viên đã bị kỷ luật hay bị trừng phạt. Nhưng trên thực tế đó là việc Đảng cộng sản đang xử tội những thành viên phản bội mình. Còn với dân tộc Việt Nam và đất nước, thì Nguyễn Phú Trọng đã đẩy mọi thứ bóng tối mơ hồ và đầy đen tối của con đường giữ vững lý thuyết cộng sản, bao gồm các vụ đàn áp và gán tội không cần chứng cớ.

Có câu hỏi ra được đặt ra, là vì sao, với kinh nghiệm hoạt động quốc tế và hệ thống tư vấn đang vận hành chung quanh mình, tại sao Thủ tướng Phạm Minh Chính không nhận nhiệm vụ lãnh đạo thay ông Trọng vào lúc này, mà lại là Tô Lâm, một người vừa mới nhậm chức, cũng như đầy tai tiếng ở Châu Âu ?

Những ý kiến ẩn danh trong nội bộ cộng sản Việt Nam khẳng định một điều rằng Lâm và Chính chưa bao giờ thuận ý với nhau, bằng mặt mà không bằng lòng. Điều này không chỉ thể hiện ở trong nội bộ, mà thậm chí bộc lộ ở ngay trong những cuộc công du mà hai người có cùng chuyến đi. Và dĩ nhiên, vụ án của bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn – người tình của ông Chính theo đồn đãi - vẫn được tái đi tái lại, nhắc liên tục, cũng là cách mà Tô Lâm muốn ra mặt vỗ vai Phạm Minh Chính.

Cuộc họp mật của Bộ chính trị về chuyện sắp đặt cho Tô Lâm thay quyền lãnh đạo tạm thời, thế cho ông Nguyễn Phú Trọng, không thấy ý kiến gì của Thủ tướng Chính cho thấy, Chính cũng nhận ra kẻ thù của mình đã cầm sẳn vũ khí gì trong tay. Khi cái chết của Nguyễn Phú Trọng được cử hành xong, cuộc chiến cuối giữa hai đồng chí cùng xuất thân trong ngành Công an chắc chắn sẽ diễn ra, êm thắm hay gay gắt thì cũng rất khó lường.

Những bản tin của nhà nước khẳng định về chuyện chấm dứt thời kỳ cầm quyền của ông Trọng được chứng minh việc trao cho ông ta huân chương Sao Vàng, một huân chương vốn phần lớn là truy tặng cho người quá cố. Nhưng dù chết ở thể chất hay tinh thần, Nguyễn Phú Trọng sẽ khó nhắm mắt, vì ông ta biết tự mình đã làm sụp đổ cả một cơ đồ cộng sản lý tưởng, khi vô tình dọn mâm sẵn cho Tô Lâm bước vào ăn món bò dát vàng.

Nam Việt

Nguồn : RFA, 19/07/2024

***************************

Nguyễn Phú Trọng : công với ai và tội với ai ?

Gió Bấc, RFA, 19/07/2024

Ngày 17/7, người dân Việt chợt giật mình khi Bộ Chính Trị lần đầu tiên ban bố đặc ân hé ra cho người dân thông tin tối mật về sức khỏe của Nguyễn Phú Trọng. Té ra bấy lâu nay ông Trọng "vừa điều hành công việc, vừa điều trị, chăm sóc sức khỏe" nay đã đến lúc "cần phải tiếp tục ưu tiên dành thời gian để đồng chí Tổng bí thư tập trung điều trị tích cực".

Có người khen Nguyễn Phú Trọng kiên định với chủ nghĩa Mác-Lênin. Nguyễn Phú Trọng cũng tự hào về điều đó dù tuyên bố rằng con đường lên chủ nghĩa xã hội còn dài lắm không biết bao giờ mới tới.

Thật ra đây chỉ là cái cớ, là thông tin nền, chủ đề chính, nội dung cốt lõi của bản tin này là công bố "tân nhiếp chính vương" : "Bộ Chính trị, Ban Bí thư, căn cứ quy chế làm việc của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư khóa XIII, trước mắt, Bộ Chính trị phân công đồng chí Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn được Bộ Chính trị quy định" (1).

Bổ nhiệm nhiếp chính khi vua chưa băng hà là ngoại lệ chưa từng có trong các triều đại cộng sản "cường thịnh", từ Lenin, Stalin ở Nga, Mao ở Tàu hay Lê Duẩn ở ta. Các "lãnh tụ anh minh yêu đảng, yêu nước vĩ đại" luôn phấn đấu hy sinh phụng sự đến hơi thở sau cùng. Chính vì vậy, khi lãnh tụ trút hơi tàn thì đám cận thần phải sống mái dành vị trí quan trọng nhất trong ban lễ tang, vị trí đứng cạnh quan tài để bày tỏ lòng tiếc thương vô hạn, cũng đồng thời gián tiếp thể hiện vai trò kế vị. Thông thường là tắm máu. Trotsky đã đào tẩu vẫn bị truy sát. Beria phải dựa cột. Tứ nhân bang phải vào tù để tế cờ cho vương triều mới.

Công bố quyền lực Nhiếp Chính Vương kèm theo lời hiệu triệu "toàn đảng đoàn kết", vừa huấn thị, vừa răn đe trước khi báo tang, hy vọng quyền lực đã và sẽ được chuyển giao êm thắm mà không phải tắm máu như các tiên triều của đàn anh.

Triều đình ít biến động, chém giết, hy vọng rằng dân đen cũng đỡ lầm than khổ nạn tai bay họa gió. Phải chăng đây là tiên liệu, là sự sắp đặt của "người đốt lò vĩ đại", vị tổng bí thư ba nhiệm kỳ Nguyễn Phú Trọng ?

E rằng không mà còn ngược lại ! Càng về cuối nhiệm kỳ ba, quyền lực Tổng Trọng ngày càng suy giảm, song hành với tình trạng sức khoẻ ; nhưng sự suy giảm quyền lực chừng như không phải do sức khỏe mà do hậu quả những tính toán sai lầm trong "công cuộc đốt lò", trong việc điều hành các nhóm lợi ích, các phe nhóm dưới trướng. Lửa đốt lò càng lúc càng đậm nhưng củi đưa vào lò càng lúc càng xa tay với của chủ lò.

Về công cuộc đốt lò, nhiều người khen Nguyễn Phú Trọng là đầu tàu chống tham nhũng nhưng có không ít ý kiến nghi ngại đây chỉ là công cụ chiến lược tạo thế cho bọn đàn em thành lũ quần ngư tranh thực để Tổng Trọng tọa sơn quan hổ đấu, ngư ông đắc lợi. Thoạt đầu, củi đốt lò là đàn em thân tín của Ba X như Trịnh Xuân Thanh, Đinh La Thăng, Trần Bắc Hà… Nhưng trước những thanh củi to Lê Thanh Hải, Vũ Huy Hoàng, lửa lò lại chập chờn khi nóng khi lạnh.

Lửa thật sự dữ dội từ sau "tai nạn" bò dát vàng của Tô Đại Tướng. Câu nói xa gần của Tổng Trọng : "Tôi nhớ nhà văn Nga Maxim Gorky có nói : ‘Con người – hai tiếng ấy vang lên kiêu hãnh làm sao !’. Nhưng con người cũng có không ít tật : ‘Kém một miếng không chịu được’, ‘Miếng ăn là miếng tồi tàn, mất ăn một miếng thì lộn gan lên đầu !’. Vì vậy, thường rất khó, rất phức tạp. Khó nhưng không thể không làm, vì nó liên quan đến sinh mệnh của Đảng và sự tồn vong của chế độ" (2).

Chừng như đã kích hoạt năng lượng tiềm tàng của thanh kiếm Tô Lâm, mục tiêu đốt lò dần chuyển hướng. Từ vụ test kit Việt Á, đến chuyến bay giải cứu, rồi đến Nguyễn Thị Thanh Nhàn, tăng dần đến Hậu Pháo, Phúc Sơn, cái trật tự quyền lực Công an báo cáo, kiểm tra, kết luận, Công an khởi tố đã bị đảo lộn. Công an khởi tố sân sau, bắt nóng trợ lý lãnh đạo cấp cao thậm chí cả Ủy viên Trung ương đảng đương nhiệm như Hoàng Thị Thúy Lan, bí thư Vĩnh Phúc ; buộc Võ Văn Thưởng, Vương Đình Huệ phải tự xin từ chức. Ủy ban Kiểm tra Trung ương phải cập rập bẽ bàng đề nghị kỷ luật đảng viên với những phạm nhân. Uy thế của hai cánh tay quyền lực của Đảng ngày càng mờ nhạt, thụ động hợp thức hóa các quyết định tố tụng của Công an.

Mới đây nhất, Phó ban Nội chính Nguyễn Văn Yên bị bắt giam, cuộc điều tra các dự án môi trường đang mở rộng, số phận của Trưởng ban Nội chính, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra rung lắc như cây non trong bão lớn, càng cho thấy "công cuộc đốt lò" đã nằm ngoài tầm tay của Nguyễn Phú Trọng và trước sau nó hoàn toàn không nhằm chống tham nhũng như đã nhân danh. Thực chất nó chỉ là cuộc đấu đá giữa các nhóm quyền lực và lợi ích.

Quy mô, tính chất các vụ tham nhũng đã lộ sáng, càng về sau càng lớn hơn các vụ trước với cấp số nhân. Với Trịnh Xuân Thanh, Đinh La Thăng số tiền thiệt hại tham nhũng ngàn tỷ đã là con số khủng nhưng các đại án sau này như Trịnh Văn Quyết, SCB số tiền thiệt hại là chục ngàn, trăm ngàn tỷ. Trong cái nhìn của giới chuyên môn, vẫn còn đó nhiều vụ án tiềm năng giá trị thiệt hại hàng trăm ngàn tỷ hoặc lớn hơn.

Đặc biệt trong lĩnh vực tài chính ngân hàng qua ba khóa Tổng bí thư của Tổng Trọng, hàng loạt ngân hàng phải quản lý đặc biệt, phải mua lại 0 đồng ; kinh khủng nhất là ngân hàng SCB, nhà nước phải chi 25 tỉ USD (bằng 6% GDP cả nước năm 2023) để giải cứu. Thế nhưng các Thống đốc Ngân hàng Nguyễn Văn Bình, Lê Minh Hưng không chịu trách nhiệm gì, mà còn thăng tiến vào Bộ Chính trị. Rõ là "công cuộc đốt lò" không ngăn chặn, giảm thiểu, mà tham nhũng ngày càng lớn mạnh hơn.

Giới chức tự xưng yêu đảng, tung hô Nguyễn Phú Trọng có công xây dựng đảng. Quả thật, Nguyễn Phú Trọng nói nhiều, ra nhiều quy định mới, in nhiều sách về xây dựng đảng nhưng nhìn lại cái đảng sau gần ba khóa được Trọng xây dựng, đã rệu rã như thế nào ?

Với tầng lớp lãnh đạo cao cấp do Tổng Trọng đào tạo, tuyển chọn trong khóa 13 này thì 7/18 Ủy viên Bộ Chính trị bị cách chức, cho thôi giữ chức do bị nhúng chàm. Hơn 30 Ủy viên Ban chấp hành trung ương bị bắt, cách chức, cho thôi giữ chức vì tham nhũng. Cấp thấp hơn tuần tự là số trăm, số ngàn. Những thiệt hại nhân sự khủng khiếp chưa từng có, ngay cả trong thời non trẻ hoạt động bí mật bị thực dân Pháp đàn áp hay trong chiến tranh cũng cao chưa đến như vậy. Đây chỉ là con số nhúng chàm đã bị lộ, con số đảng viên cán bộ nhúng chàm chưa bị lộ thì khó có thể thống kê.

Đảng có trăm tai nghìn mắt, đảng viên ai cũng học theo gương đạo đức Hồ Chí Minh, thực hiện 19 điều cấm, kê khai tài sản hàng năm… theo chương trình xây dựng đảng của Tổng Trọng. Thế nhưng, nhờ bọn tin tặc lừa đảo, đảng mới biết chủ tịch UBND huyện Nhơn Trạch bị chiếm đoạt hơn 170 tỉ đồng. Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã vào cuộc nhưng cũng chẳng ai giải đáp thắc mắc của người dân số tiền khổng lồ ấy từ đâu mà có. Cơ quan chống tham nhũng, xây dựng đảng thực chất chỉ làm công việc xử lý lấp liếm sai phạm lộ liễu không thể giấu và cố tình che đậy thô thiển những gì có thể che đậy.

Một chính sách lợi hại của Nguyễn Phú Trọng trong xây dựng đảng là luân chuyển cán bộ. Nhưng thực chất đó chỉ là thủ thuật xào bài, cài người phe đảng để Trọng chiếm đa số Ủy viên Trung ương, lật đổ Nguyễn Tấn Dũng trong đại hội khóa 12 và duy trì quyền lực cho Trọng trong khóa 13. Điểm lại các trường hợp cán bộ lãnh đạo bị lộ, bị xử lý, hầu hết là sai phạm từ nhiều năm trước, từ những chức danh trước đó mấy khóa và chỉ bị lộ ra nhờ những nguyên cớ tình cờ.

Trịnh Xuân Thanh sai phạm từ thời làm ở xây dựng dầu khí, được luân chuyển về Bộ Công thương, luân chuyển tiếp về Ủy ban nhân dân tỉnh Hậu Giang mới bị lộ nhờ vụ xe bảng trắng bảng xanh. Đinh La Thăng cũng sai phạm từ dầu khí, luân chuyển về Bô Giao thông, Bí thư Thành ủy Hồ Chí Minh, bị lộ từ nâng đỡ Trịnh Xuân Thanh. Võ Văn Thưởng sai từ khi làm Bí thư Quảng Ngãi, luân chuyển hàng tá chức lên đến Chủ tịch nước thì mới lộ vì đàn em Hậu Pháo…

Nói cách nào đó, luân chuyển là phương cách hữu hiệu để kẻ sai phạm chuyển vùng hoạt động né tránh, che giấu hậu quả sai phạm của mình. Luân chuyển cán bộ cũng là cơ hội, phương tiện cho loại hình tham nhũng mới là mua bán chức quyền.

Có người khen Nguyễn Phú Trọng kiên định với chủ nghĩa Mác-Lênin. Nguyễn Phú Trọng cũng tự hào về điều đó dù tuyên bố rằng con đường lên chủ nghĩa xã hội còn dài lắm không biết bao giờ mới tới. Chủ nghĩa Mác – Lê có hai phần chính là ảo tưởng về xã hội tốt đẹp phân phối theo lao động, người dân hạnh phúc ấm no nhờ phúc lợi dồi dào mà hiện các nước Bắc Âu đang thụ hưởng. Phần thứ hai là thực thể chuyên chính vô sản với chính quyền độc tài toàn trị và công cụ bạo lực là công an, quân đội. Xem ra ba nhiệm kỳ của ông Trọng những chỉ số phúc lợi an sinh xã hội của nhà nước không có gì khởi sắc nếu không nói là ảm đạm. Theo số liệu do Bộ Tài chính công bố, năm 2021, dự toán chi ngân sách cho Bộ công an là khoảng 96 ngàn tỷ đồng, gấp hơn 10 lần Bộ y tế (khoảng 9,1 ngàn tỷ đồng) và Bộ giáo dục là 7,1 ngàn tỷ đồng. Năm 2022, Bộ Công an được phân bổ số tiền 95,5 ngàn tỷ đồng và tăng lên gần 100 ngàn tỷ đồng trong năm 2023 (3).

Ngoài ra, ngành Công an còn được trích đến 85% tiền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông, bán đấu giá bản số xe… điều này cho thấy ông Trọng không kiên định với đường lối, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, mà kiên định và đầu tư chăm chút cho thực thể bộ máy chuyên chính vô sản.

Sự đàn áp, tước đoạt tài sản người dân nhất là trong lĩnh vực đất đai trong ba nhiệm kỳ của Tổng Trọng quy mô lớn, tàn bạo và đẫm máu nhất so với các Tổng bí thư khác từ 1975 đến nay. Nhà nước đã dùng pháp quyền hành chính, hình sự và cả sức mạnh súng đạn để đàn áp người dân vừa cướp đất vừa bắn giết, tù đày những người mất đất. Điển hình là vụ Cống Rộc, Hải Phòng với gia đình Đoàn Văn Vươn, vụ Văn Giang, Hưng Yên… Đặc biệt, vụ Đồng Tâm, Hà Nội, dân thôn Hoành bị cướp hàng chục ha đất. Cụ Lê Đình Kình, đảng viên lão thành trên 60 năm tuổi đảng bị thảm sát, con cháu bị án tử hình, chung thân, ngược lại ba hung thủ trong số hơn 300 tên khủng bố nửa đêm xông vào nhà dân bắn giết lại được chính Nguyễn Phú Trọng ký truy tặng huân chương.

Báo chí, tôn giáo dưới thời Nguyễn Phú Trọng cũng bị bóp nghẹt hơn bao giờ hết. Quy hoạch báo chí, Luật An ninh mạng, điều 331 đã giết chết hoàn toàn tự do báo chí và cả không gian mạng xã hội. Nhiều nhà báo phản biện hay điều tra chống tiêu cực như Phạm Đoan Trang, Mai Phan Lợi, Nguyễn Hoài Nam, Trương Châu Hữu Danh… bị kết án tù rất nặng nề.

Ngay trong số cán bộ đảng viên, Nguyễn Phú Trọng cũng có sáng kiến độc đáo, vũ khí đặc biệt để đàn áp, bóp nghẹt tiếng nói phản biện. Đó là khái niệm mơ hồ "tự chuyển biến, tự chuyển hóa, tha hóa mất phẩm chất" và bị kết tội về những hành vi mơ hồ ất ơ lợi dụng chức vụ quyền hạn, trốn thuế như vị lão tướng nhà báo Nguyễn Kim Hoa, luật sư Trần Vũ Hải. Gần đây nhất là Phó ban Dân nguyện quốc hội Lưu Bình Nhưỡng, nhà báo Huy Đức, Luật sư Trần Đình Triển, đại biểu quốc hội Lê Thanh Vân.

Đạo lý của dân tộc, nghĩa tử là nghĩa tận, lẽ ra không nên nặng lời với người đã khuất. Nhưng ngay khi chúng tôi viết những dòng chữ này thì cả hệ thống truyền thông đồ sộ của Đảng đang huy động hết công suất ca ngợi công đức của Nguyễn Phú Trọng bằng ngôn từ dối trá, hài hước không kém "Người kể chuyện phi thường" Hồ Chí Bảo và "Quốc Trung hiền sĩ" tán tụng khen nhau. Một lần nữa họ lại lấy tiền của, phương tiện hiện đại của đất nước, của người dân để đầu độc nhận thức cộng đồng. Ai đã tuyệt nghĩa tử nghĩa tận với cụ Lê Đình Kình khi thi hài cụ bị bị hành hạ, phanh thây, tang lễ cụ bị bao vây ? Ai sẽ nói thay những người đã và đang bị cướp tài sản, bị đàn áp giam cầm ?

Lịch sử đảng cộng sản, các tổ chức độc tài khác sẽ tán dương công đức, tài trí kinh nghiệm củng cố thể chế chuyên quyền đàn áp của Nguyễn Phú Trọng. Phần còn lại của thế giới cần phải hiểu và nhận diện con người thật của ông ta.

Gió Bấc

Nguồn : RFA, 19/07/2024

Việt Nam : Khoảng trống quyền lực nguy hiểm sau thời tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng

Courrier International nhận định sự kiện tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời hôm thứ Sáu 19/07/2024 ở tuổi 80, đã để lại "một khoảng trống khó lấp đầy" trong đời sống chính trị Việt Nam.

Ảnh tư liệu : Tổng bí thư Việt Nam Nguyễn Phú Trọng phát biểu nhân buổi tiếp đón tổng thống Mỹ Joe Biden tại Hà Nội ngày 10/09/2023. AP - Evan Vucci

Ông Nguyễn Phú Trọng qua đời và khủng hoảng kế nhiệm

Một ngày trước đó, Đảng cộng sản Việt Nam đã ra thông cáo cho biết chủ tịch nước Tô Lâm sẽ "tạm thời" điều hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị để có thể "tập trung điều trị tích cực cho tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng". Bộ Chính trị trao cho ông Trọng huân chương Sao Vàng, "huân chương cao quý nhất của nước Cộng Hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam" - theo tờ Le Courrier du Vietnam, và Asia Sentinel nói thêm huân chương này "thường chỉ để truy tặng".

Hôm thứ Sáu, Asia Sentinel cũng là tờ báo ngoại quốc đầu tiên loan tin tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời, trước khi báo chí nhà nước nhìn nhận. Cơ quan truyền thông đặt ở Hồng Kông nhận xét, "Sau khi đẩy lui được một đối thủ trước đại hội đảng năm 2016, và dù bị đột quỵ vào giữa năm 2019, ông Nguyễn Phú Trọng vẫn nắm trọn quyền hành cho đến những tháng gần đây".

The Diplomat nhắc lại, hồi tháng Giêng, ông Trọng đã không thể gặp thủ tướng Lào và tổng thống Indonesia. Việc tổng bí thư không xuất hiện công khai khiến người ta đồn đoán sức khỏe của ông diễn biến xấu. Năm 2023, Nguyễn Phú Trọng đã phải hủy chuyến công du Hoa Kỳ. Và theo Asia Sentinel, "Vào mùa xuân, đã có những tin tức là ông Trọng làm việc trong một phòng dành riêng của khu hồi sức ở bệnh viện quân đội 108 Hà Nội, ông thường qua đêm ở đó trong trường hợp cần chăm sóc khẩn cấp".

Ngày 20/06, khi Vladimir Putin đến Hà Nội, một tấm ảnh của Sputnik News cho thấy tổng bí thư phải ngồi dựa hẳn vào ghế, mà Nikkei Asia cho rằng "có thể do tác dụng phụ của thuốc". Báo chí Việt Nam không nói gì về tình trạng này.

Ông Tô mới  Lâm sẽ kiêm nhiệm hay Bộ Chính trị bầu tổng bí thư ?

Cũng theo Nikkei Asia, từ nay đấu tranh quyền lực trong đảng sẽ gia tăng mạnh mẽ. Hai nhà nghiên cứu Việt Nam trong một bài viết đăng trên trang web Singapore Fulcrum khẳng định ông Trọng qua đời "sẽ dẫn đến hậu quả nặng nề cho tương lai chính trị Việt Nam", với "cuộc khủng hoảng kế nhiệm".

Lên làm tổng bí thư từ năm 2011, ông Nguyễn Phú Trọng có "quyền lực chưa từng thấy" trong gần 15 năm qua, và một trong những lý do là ông "không hề có tai tiếng gì". Đặc biệt ông tung ra chiến dịch chống tham nhũng được mệnh danh là "Đốt lò", khiến hàng ngàn quan chức bị bắt hoặc cách chức, kể cả những nhà lãnh đạo cao cấp. Nay ông Trọng mất đi, để lại một khoảng trống lớn.

Nhiệm kỳ tổng bí thư của ông còn kéo dài đến năm 2026, tức đại hội đảng lần tới. Fulcrum tự hỏi, từ nay cho tới lúc đó, chủ tịch nước Tô Lâm có tạm thời kiêm nhiệm, hay Bộ Chính trị sẽ bầu ra một tổng bí thư mới ? Ông Tô Lâm vốn là bộ trưởng công an cho đến tháng 5, đã đóng vai trò trung tâm trong chiến dịch chống tham nhũng của Nguyễn Phú Trọng, và chiến dịch này "giúp ông có cơ hội loại bỏ các đối thủ trong cuộc đua thay thế ông Trọng", theo The Diplomat.

Tô Lâm lên thay ông Võ Văn Thưởng bị buộc phải từ chức hồi tháng 3 với cáo buộc vi phạm các quy định của đảng. Một tháng sau, chủ tịch quốc hội Vương Đình Huệ cũng phải từ chức tương tự. Asia Sentinel nhận định : "Bây giờ chỉ còn mỗi một chướng ngại vật trên con đường trở thành tổng bí thư của ông Tô Lâm : thủ tướng Phạm Minh Chính".

Nhà văn Mỹ Douglas Kennedy và chợ nổi miền Tây

Cũng về Việt Nam nhưng trên lãnh vực xã hội, Le Figaro Magazine tiếp tục loạt bài du ký "Một người Mỹ ở Việt Nam" của nhà văn Douglas Kennedy, phần hai nói về chuyến đi Đồng bằng sông Cửu Long. Sau khi thăm Sài Gòn, Đà Lạt, Ban Mê Thuột và Huế, nhà văn Mỹ tìm đến với vựa lúa của Việt Nam.

Ông tự hỏi bà Marguerite Duras sẽ nghĩ sao khi khung cảnh được miêu tả trong cuốn "Người tình" (L’Amant, được giải Goncourt năm 1984) đã được hiện đại hóa, với những tòa nhà bê-tông, ánh đèn nê-ông của các cửa tiệm, siêu thị, máy rút tiền, và rác thải nhựa trôi nổi dọc khắp bờ sông. Ông Nhân, tốt nghiệp đại học ngành thương mại quốc tế nhưng về quê mở một khu nhà nghỉ đơn sơ, đưa ông đến thăm khu chợ trên sông, một trong những chợ nổi hiếm hoi còn sót lại trên thế giới. Người chủ trọ sinh năm 1968, khi quân Bắc Việt bất ngờ tấn công trên 100 thành phố của Việt Nam Cộng Hòa đúng vào ngày Tết, ngại ngùng khi được hỏi cảm tưởng về chiến tranh.

Nhà văn Mỹ thưởng thức phở và cà phê sữa pha theo kiểu Việt Nam ngay trên xuồng – những chiếc xuồng gỗ cũ kỹ có từ thế kỷ trước. Chợ nổi xuất hiện từ thế kỷ 19, khi vùng đất này được bao phủ bằng một mạng lưới sông ngòi, kênh rạch và chưa có nhiều đường lộ, người ta di chuyển bằng đường sông. Theo người hướng dẫn, chợ nổi được cư dân ưa chuộng vì rẻ hơn các cửa tiệm trên đất liền, nhất là siêu thị đang ngày càng phát triển.

Một chiếc tàu du lịch lớn đến gần, với khoảng hai chục người đồng hương của Douglas Kennedy cùng lứa tuổi, trong đó có người mặc chiếc áo thun với dòng chữ gây bối rối cho nhà văn "Hãy luôn coi chừng một cựu chiến binh Việt Nam". Người này nói lớn với người bên cạnh : "Thật khó tin khi thấy khung cảnh đẹp như vậy, sau hàng tấn bom chúng ta thả xuống năm 1968 !". Quay về nhà nghỉ, một chiếc xe tải nhẹ chạy qua với loa phóng thanh tuôn ra những tràng dài, mà nhà văn đoán là khẩu hiệu tuyên truyền đại loại như "Ủng hộ kế hoạch năm năm", "Đoàn kết gây sức mạnh". Nhưng ông Nhân nói rằng "Họ rao bán giấy vệ sinh".

Donald Trump : Chủ đề được bàn tán nhiều nhất tuần này

Sau vụ ám sát hụt, Donald Trump là đề tài chính được tất cả các báo bàn luận. Le Point tuần này đăng ảnh cựu tổng thống Mỹ với miếng gạc trên vành tai phải, nhấn mạnh "Trump, hơn bao giờ hết". The Economist ghép ảnh hai ông Donald Trump và J.D. Vance đang nhìn về phía trước, đặt câu hỏi "Họ sẽ đưa nước Mỹ đến đâu". L’Express đưa hình vẽ một chiếc đồng hồ cát mà phần dưới bắt đầu nhiều hơn phần trên, than thở "Và trong khi đó nước Pháp đi xuống".

Courrier International chạy tít lớn "Paris lại là lễ hội" : Còn một tuần nữa khai mạc Thế vận hội, báo chí ngoại quốc hoan nghênh sự đổi mới của thủ đô nước Pháp. Le Nouvel Obs nghỉ hè sớm với số đúp mùa hè, trang bìa là một hòn đảo giữa biển xanh bát ngát, với dòng tít "Thay đổi không khí".

Thoát chết, cựu tổng thống thành người hùng trong mắt dân Mỹ

L’Express nhận thấy viên đạn sượt qua vành tai phải của ứng cử viên Nhà Trắng đã biến ông thành một người hùng, giảm thiểu cơ hội của đối thủ. Tổng thống trước đó từng bị bắn là Ronald Reagan, một cựu diễn viên hạng B, cựu thống đốc California. Vụ tấn công ở Washington hôm 30/03/1981 làm ba người bị thương, trong đó có Reagan. Tổng thống 70 tuổi bị trúng đạn ở ngực nhưng chỉ sau 15 ngày đã rời bệnh viện trở về Nhà Trắng, uy tín đang xuống thấp bỗng tăng vọt. Donald Trump chưa phải là tổng thống nhưng rất có thể lại trở thành ông chủ Nhà Trắng ngày 05/11 tới. Chỉ suýt soát vài milimet nữa là hung thủ Thomas Matthew Crooks có thể giết chết nhà tỉ phú.

Tuy không phải là diễn viên chuyên nghiệp, nhưng Donald Trump một lần nữa tại Butler, chỉ vài giây sau bi kịch, đã chứng tỏ khả năng truyền thông : đứng dậy với khuôn mặt loan báo, giơ nắm tay lên hô "Chiến đấu ! Chiến đấu". Thoát chết, điểm tín nhiệm của Trump vượt lên ngay 3 điểm so với Joe Biden, được cảm tình cả từ những người không thuộc phe ông. Tuần báo nhắc lại lời của dân biểu đảng Dân chủ Tip O’Neill về Ronald Reagan sau vụ ám sát : "Tổng thống đã trở thành người hùng, chúng ta không thể tranh chấp với một nhân vật được yêu mến như vậy".

Nở rộ thuyết âm mưu

Trong bài xã luận "Số hên của ông Trump", Le Point nhận định nay ông Joe Biden khó mà vượt lên nổi. Một bên là ứng cử viên Cộng hòa mạnh mẽ, bên kia là tổng thống đương nhiệm vẫn chưa xóa mờ được những tranh cãi về cuộc tranh luận với đối thủ, phải chăng cuộc bầu cử tháng 11 đã có sẵn kết quả ? Cú sốc mới càng làm rung chuyển một nước Mỹ vốn đang chia rẽ, căng thẳng lên cao chưa từng thấy kể từ sau cuộc nội chiến đã làm hơn 600.000 người chết từ 1861 đến 1865.

Theo Pew Research Center, cử tri của mỗi bên đều coi bên kia là vô đạo đức. Hoa Kỳ tuy là đại cường kinh tế, quân sự và công nghệ của thế giới đương đại, nhưng truyền thống làm chính trị không thay đổi mấy kể từ cuối thế kỷ 18. Hai trăm năm mươi năm sau độc lập, các chính khách cần phải biết rằng người dân có thể diễn dịch những tuyên bố khiêu khích của họ như một sự cổ vũ bạo lực. Thuyết âm mưu đang nở rộ hơn bao giờ hết, và cần làm rõ sự việc, dù tay súng đã mang theo xuống mồ lý do đã ra tay hành động.

Phát súng can thiệp vào cuộc bầu cử quan trọng nhất thế giới  

Cũng trên Le Point, triết gia Bernard-Henri Lévy cho biết, có lẽ do lúc nghe tin ông đang ở Ukraine, ý nghĩ đầu tiên không phải như các vụ ám sát trước đó của Lincoln, Roosevelt, Kennedy, Reagan -  nhẹ nhõm sau khi một người vừa thoát được tử thần do một kẻ khủng bố mang đến - mà là "ru-lét Nga", hình ảnh mô tả sự may rủi. Đó là sự điên khùng của một thế giới mà định mệnh được đánh cược trong tầm ngắm của một kẻ sát nhân với động cơ chưa rõ, phát súng can thiệp vào cuộc bầu cử quan trọng nhất thế giới.

Một giây trước đó, Donald Trump đối với nhiều người là cái tên tệ hại nhất nước Mỹ và một giây sau đó, là một người sống sót nhờ phép lạ - và đối với các fan của ông, là một sự thiêng liêng, một người chiến thắng. Vài ngày sau quốc khánh Mỹ 04/07 và vài giờ trước quốc khánh Pháp 14/07, hình ảnh vành tai đẫm máu của Trump lan truyền trên toàn cầu.

Phải nói là ứng cử viên Trump đã rất khôn ngoan, sau khi sờ lên tai để xem mình còn sống hay không, đã có động tác thách thức rất được hoan nghênh. Nhưng theo tác giả bài viết, đó là một thái độ cao bồi, của một nhân vật ủng hộ Putin, nói không với tổng thống Ukraine, phản bội người Kurdistan, đe dọa sẽ không bảo vệ Châu Âu nếu không trả đủ tiền vào ngân sách NATO. Donald Trump nếu đắc cử sẽ là tin rất xấu cho nước Mỹ và cho thế giới.

Với cặp Trump-Vance, nước Mỹ đi về đâu ?

The Economist băn khoăn "Donald Trump và J.D. Vance sẽ đưa nước Mỹ đi về đâu ?". Nếu Thomas Matthew Crooks bắn chệch sang phải vài centimet, nếu Donald Trump không quay đầu thì có lẽ ông đã chết. May mắn là Trump không bị thương nặng, và một điều may nữa là một thẩm phán Florida đã không truy tố ông. Các đại biểu trong đại hội đảng Cộng hòa ở Milwaukee đội những chiếc nón kết mang con số "45/47", tin rằng Trump sẽ là tổng thống nhiệm kỳ tới.

Donald Trump nay đang thống trị đảng Cộng hòa. Việc ông chọn J.D. Vance làm ứng cử viên phó tổng thống cho thấy Trump vô cùng tự tin vào chiến thắng. Một nhân vật chống toàn cầu hóa, chống các tập đoàn, chống nhập cư và ít kinh nghiệm chính trường không thể mở rộng số cử tri cho Trump.Trên phương diện đối ngoại, Đài Loan và Ukraine sẽ là các trắc nghiệm đối với công chúng Cộng Hòa truyền thống kiểu Reagan, theo đó tôn trọng trật tự thế giới và các đồng minh là có lợi cho Hoa Kỳ.

Về Đài Loan, ông Vance không rõ ràng, còn ông Trump khẳng định Đài Bắc phải chi trả cho việc được Mỹ bảo vệ chống lại Trung Quốc. Về Ukraine, Vance đi xa hơn cả Trump, khi nói rằng không quan tâm tới việc ai sẽ thắng. Nếu trở thành phó tổng thống, quan điểm của Vance không hẳn sẽ trở thành người của chính phủ Donald Trump. Tuy nhiên ông Trump đã già, nếu thắng cử ông sẽ trở thành tổng thống lớn tuổi hơn cả Biden vào lúc kết thúc nhiệm kỳ, và nếu ông Vance kế tục sẽ rất đáng ngại.

Nga : Kho vũ khí khổng lồ của Liên Xô sắp cạn

Liên quan đến cuộc xâm lăng Ukraine, The Economist cho biết "Số lượng vũ khí khổng lồ do Liên Xô để lại đang sắp cạn kiệt". Theo ước tính của nhiều cơ quan tình báo, sau hai năm chiến tranh Nga đã mất khoảng 3.000 xe tăng và 5.000 xe thiết giáp. Trang Oryx thu thập thông tin từ các nguồn mở đếm được 3.235 xe tăng Nga bị phá hủy, nhưng số thiệt hại thực tế còn lớn hơn nhiều.

Nhà phân tích Aleksandr Golts ở Stockholm nói rằng Vladimir Putin phải cảm ơn các nhà lãnh đạo Liên Xô cũ, vì biết trang bị của phương Tây tối tân hơn, nên đã lo sản xuất hàng ngàn chiến xa trong thời bình để chuẩn bị. Trước khi sụp đổ, Liên Xô sở hữu số thiết giáp bằng con số của toàn thế giới cộng lại. Nhưng nguồn vũ khí này dù rất lớn không phải là vô tận.

Bị Ukraine tiêu diệt quá nhiều, Moskva phải chắp vá các thiết bị, và do không sản xuất được máy công cụ nhưng lại bị cấm vận, chiến xa của Nga sắp cạn. Khi Sergey Shoigu cuối năm ngoái khoe đã đưa sang chiến trường 1.530 xe tăng trong năm qua, ông ta đã "quên" một chi tiết : đó không phải là những xe tăng mới mà chủ yếu là T-72 hay T-62 tân trang. Khi Ukraine chiếm được những xe tăng được gọi là T-90M mới, họ phát hiện đại bác của xe này sản xuất từ 1992. Và phần lớn số T-72 tồn trữ ngoài trời từ thập niên 90 không thể có chất lượng tốt.

Chuỗi sản xuất vũ khí thời Liên Xô cũng không còn. Vào thời đó, Ukraine, Georgia (Gruzia), Đông Đức là các trung tâm quan trọng, và điều mỉa mai là Kharkiv chính là nhà sản xuất tháp pháo cho xe tăng T-72. Số công nhân tại các nhà máy vũ khí Nga từ 10 triệu chỉ còn 2 triệu, mà không có khả năng tự động hóa. Nhờ đạn pháo của Bắc Triều Tiên, quân Nga có thể áp đảo Ukraine nhưng bắn nhiều thì cứ vài tháng phải thay nòng đại bác. Trong khi chỉ có hai nhà máy sở hữu thiết bị cần thiết do Áo sản xuất, không thể đáp ứng nhu cầu. Nga chưa bao giờ sản xuất được loại máy này, mà nhập từ Mỹ trong thập niên 30 và cướp được của Đức sau chiến tranh.

Vì sao Moskva gây áp lực "để tiến đến hòa bình" ?

Quá thiếu xe tăng, tân bộ trưởng quốc phòng Andrei Belusov dường như phải tập trung cho sản xuất drone. Theo các chuyên gia từ nay đến cuối năm nếu tình hình không thay đổi, Nga sẽ phải chuyển sang thế thủ thậm chí ngay trong mùa hè này. Như vậy Vladimir Putin sẽ có lợi khi tạm thời ngưng bắn.

Phải chăng vì vậy mà khi tổng thống Volodymyr Zelensky loan báo trong hội nghị vì hòa bình sắp tới, đại diện Moskva có thể được mời dự, mạng xã hội Nga vội vã chộp lấy cơ hội ? Tờ Vyssokiy Zamok của Ukraine được Courrier International dịch lại, tỏ ra nghi ngờ sự hăng hái này. Nga huy động hàng loạt đội ngũ gây ảnh hưởng ngầm trong dư luận, từ dân biểu, blogger có nhiều người theo dõi, các "nhà phân tích" đều lặp đi lặp lại rằng phải chấp nhận mọi điều kiện để có hòa bình, và được các "bot" lan truyền trên mạng xã hội.

Rằng tình hình Ukraine rất bi đát, không có điện, tỉ giá đô la tăng, người dân di tản, trẻ em trong bệnh viện ở ngay thủ đô cũng bị sát hại… cứ như là Kiev đang đứng trước ngưỡng cửa địa ngục. Nếu đúng như vậy, Kremlin chi hàng trăm triệu đô la cho tuyên truyền trên internet để làm gì ? Sao quân Nga không tiến thêm ở mặt trận miền đông lẫn miền bắc mà cứ dậm chân tại chỗ ? Cả một nghịch lý, theo tờ báo !

Thụy My

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, ‘người đốt lò vĩ đại’, qua đời

VOA, 19/07/2024

Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng đã qua đời vào lúc 13g38 ngày 19/07/2024 tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, hưởng thọ 80 tuổi, báo chí trong nước đồng loạt loan tin vào lúc 18g chiều cùng ngày.

Ông Nguyễn Phú Trọng tiếp Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 20/6. Đây là lần sau cùng ông Trọng xuất hiện trước công chúng

"Sau thời thời gian lâm bệnh, mặc dù được Đảng, Nhà nước, tập thể các giáo sư, bác sĩ, chuyên gia y tế đầu ngành… tận tình cứu chữa, gia đình hết lòng chăm sóc, nhưng do tuổi cao, bệnh nặng, đồng chí Nguyễn Phú Trọng đã từ trần", báo Nhân dân dẫn thông tin từ Ban Bảo vệ chăm sóc sức khỏe cán bộ Trung ương cho biết.

Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam sắp ra thông cáo đặc biệt về tang lễ của ông Trọng, tờ báo này đưa tin và cho biết đó sẽ là ‘lễ quốc tang’ – nghi thức tang lễ dành cho những lãnh đạo cao nhất của đất nước.

Ông Trọng được xác nhận là đã qua đời chỉ một ngày sau khi Bộ Chính trị ra thông báo phân công Chủ tịch nước Tô Lâm đảm đương công việc của Tổng bí thư thay ông Trọng trong lúc ông Trọng được điều trị tích cực.

Trước đó, vào chiều ngày 18/7, Thông tấn xã Việt Nam còn đưa tin ông Tô Lâm cùng tập thể Bộ Chính trị đã đến Bệnh viện 108 để trao Huân chương Sao Vàng, huân chương cao quý nhất của Đảng và Nhà nước, cho ông Trọng.

Buổi lễ này được cho là có sự hiện diện của gia đình và những người thân cận của ông Trọng, nhưng hãng tin nhà nước không cho thấy bất cứ hình ảnh nào về lễ trao Huân chương Sao Vàng này.

Ông Trọng là nhà lãnh đạo quyền lực nhất Việt Nam trong vòng hơn một thập niên qua. Ông ra đi khi nhiệm kỳ tổng bí thư của ông còn hai năm nữa mới chấm dứt. Đây là lần thứ hai ở Việt Nam thời hậu chiến, một tổng bí thư từ trần khi đang tại nhiệm, sau trường hợp của ông Lê Duẩn vào năm 1986.

Những điều đặc biệt

Sự ra đi của ông khép lại một kỉ nguyên mà quyền lực của tổng bí thư được củng cố chưa từng thấy kể từ những năm 1980. Đảng cộng sản Việt Nam dưới sự lãnh đạo của ông đã tiến hành công cuộc chống tham nhũng mang tính sống còn vốn đã loại bỏ những quan chức tham nhũng và truy cứu trách nhiệm những nhà lãnh đạo lên tới các cấp cao nhất.

Ông cũng được nhớ đến do đã khởi xướng chủ thuyết ngoại giao "cây tre" và trở thành tổng bí thư đầu tiên của Việt Nam đến thăm Nhà Trắng của Mỹ.

Với tầm ảnh hưởng lớn được ghi nhận cả ở trong và ngoài nước, ông Trọng để lại các di sản mang tính lịch sử, nhưng ông vẫn là một người cộng sản "kiên định", chưa thoát khỏi bản chất "bảo thủ và độc tài", một số nhà quan sát nhận xét với VOA.

Ông được cho là nhà lãnh đạo quyền lực nhất Việt Nam kể từ cố Tổng bí thư Lê Duẩn. Lần đầu tiên đắc cử chức Tổng bí thư vào năm 2011, ông được bầu vào nhiệm kì thứ hai 5 năm sau đó. Đến năm 2021, mặc dù đã quá tuổi và điều lệ Đảng không cho phép, ông vẫn được Đại hội 13 tín nhiệm giao cho nhiệm kỳ tổng bí thư thứ ba. Trước ông Trọng, chỉ có nhà lãnh đạo thời chiến là ông Lê Duẩn làm tổng bí thư ba nhiệm kỳ liên tiếp.

Ông được Quốc hội Việt Nam bầu làm chủ tịch nước vào tháng 10/2018 để thay thế ông Trần Đại Quang qua đời khi đang tại nhiệm. Khi đó, ông kiêm nhiệm cả Tổng bí thư lẫn Chủ tịch nước. Nhưng đến tháng 4/2021, ông được miễn nhiệm chủ tịch nước và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc được Quốc hội bầu lên thay.

Ông Nguyễn Phú Trọng là người thứ hai trong lịch sử Việt Nam đảm nhiệm ba vai trò lãnh đạo hàng đầu là Tổng bí thư, Chủ tịch nước và Chủ tịch Quốc hội, sau cố lãnh đạo Trường Chinh.

Ông cũng là tổng bí thư đầu tiên của Đảng cộng sản Việt Nam đứng ra mời và đón tiếp nguyên thủ các nước Mỹ, Trung Quốc và Nga đến thăm Việt Nam, lần lượt là Tổng thống Joe Biden vào tháng 9/2023, Chủ tịch Tập Cận Bình vào tháng 12/2023 và Tổng thống Vladimir Putin vào tháng 6/2024.

Ông đã được Chủ tịch nước Tô Lâm ký tặng Huân chương Sao Vàng, huân chương cao quý nhất của Đảng và Nhà nước Việt Nam dành cho những cá nhân có công lao to lớn, đặc biệt xuất sắc trong sự nghiệp của Đảng, hôm 18/5 năm 2024.

Tuy nhiên, nhiệm kỳ tổng bí thư thứ ba của ông đã chứng kiến những xáo trộn chưa từng thấy trong lịch sử Đảng khi chứng kiến sự ra đi của 7 trong số 18 ủy viên Bộ Chính trị đương nhiệm, trong đó có các Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Võ Văn Thưởng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ và Thường trực Ban bí thư Trương Thị Mai, cùng hàng chục ủy viên Trung ương đương chức cũng như đã về hưu.

Những lần ông Trọng xuất hiện lần cuối cùng trước công chúng là khi ông chủ trì Hội nghị trung ương 9 vào giữa tháng 5/2024 khi ông được nhìn thấy ngồi một chỗ đọc diễn văn thay vì đứng trên bục như những lần trước, họp với các lãnh đạo cấp cao vào ngày 13/6 vào hội đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin vào ngày 20/6. Trong khi đó, ông vắng mặt tại những sự kiện quan trọng mà Tổng bí thư thường đích thân đến dự như Hội nghị Quân ủy Trung ương hay Hội nghị Đảng ủy Công an Trung ương vào tháng 7/2024.

Đây là lần thứ hai thời hậu chiến ở Việt Nam, một tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam ra đi khi đang tại nhiệm, sau khi ông Lê Duẩn từ trần hồi năm 1986.

Ông Trọng ra đi khi Đảng cộng sản đang trong giai đoạn chuẩn bị cho Đại hội thứ 14 dự kiến sẽ diễn ra vào năm 2026 mà vẫn chưa xác định được người kế nhiệm ông Trọng rõ ràng. Bản thân ông Trọng vừa là trưởng Tiểu ban Văn kiện và Tiểu ban Nhân sự cho Đại hội 14.

‘Đốt lò’ – dấu ấn lớn nhất

Không lâu sau khi lên làm tổng bí thư vào năm 2011, ông Trọng đã xác định chống tham nhũng, tiêu cực là một trong những mục tiêu chủ chốt của ông trong quá trình xây dựng Đảng và điều hành đất nước trong bối cảnh nạn tham nhũng hoành hành dưới chính quyền của Thủ tướng khi đó là ông Nguyễn Tấn Dũng.

Trên cương vị trưởng ban Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, được Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam thành lập vào đầu tháng 2/2013, ông bắt đầu nỗ lực của mình với những bước cẩn trọng đầu tiên, đề cao việc giữ vững sự ổn định chính trị.

"Phải bình tĩnh tĩnh táo, rất khôn ngoan, có con mắt chiến lược. Bác Hồ dạy rồi, cha ông ta dạy rồi, đánh con chuột đừng để vỡ bình, làm sao diệt được chuột mà bảo vệ được bình hoa", ông nói trong một cuộc gặp gỡ cử tri ở Hà Nội vào năm 2014.

Đến năm 2016 khi ông Trọng bước vào nhiệm kỳ thứ hai, nỗ lực đó mở rộng thành chiến dịch rộng khắp với cường độ quyết liệt. Ông Trọng bắt đầu nhắc tới chiến dịch này với những hình tượng "củi" và "lò" để minh họa cho quyết tâm theo đuổi công cuộc trong sạch hóa giới lãnh đạo.

"Cái lò đã nóng lên rồi thì củi tươi vào đây cũng phải cháy. Củi khô, củi vừa vừa cháy trước, rồi cả lò nóng lên, tất cả các cơ quan vào cuộc, có ai đứng ngoài đâu. Và không thể đứng ngoài được. Cá nhân nào muốn không làm cũng không thể được, thế mới là thành công", ông phát biểu trong một phiên họp của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực vào năm 2017.

Chiến dịch chống tham nhũng của ông Trọng trong một thập niên qua đã phơi bày những hành vi sai trái của hơn 10.000 đảng viên, trong đó là hơn 250 người thuộc diện Trung ương quản lý, theo các báo cáo của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực vào hai năm 2022 và 2023.

Hàng loạt các quan chức lãnh đạo cao cấp trong chính phủ, quân đội, và doanh nghiệp nhà nước bị đem ra truy tố và tuyên án tù liên quan tới những vụ án "lạm dụng chức vụ, quyền hạn", "vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước", "nhận hối lộ"…

Những đại án tham nhũng nổi bật nhất được đưa ra xét xử dưới thời ông Trọng có thể kể ra như vụ Vinashin, Vinalines, Việt Á, chuyến bay giải cứu, AIC, Vạn Thịnh Phát, Thuận An, Phúc Sơn…

"Chưa bao giờ công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực ở nước ta lại được chỉ đạo một cách mạnh mẽ, bài bản, đồng bộ, quyết liệt và có hiệu quả rõ rệt như thời gian gần đây", ông Trọng khẳng định tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng giữa nhiệm kì khóa XIII vào tháng 5/2023. "[K]hông có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai; không chịu sức ép của bất kỳ tổ chức, cá nhân nào".

Trong số 7 ủy viên Bộ Chính trị khóa 13 bị mất chức, ngoài các lãnh đạo hàng đầu được nhắc ở trên, còn có Phó Thủ tướng Thường trực Phạm Bình Minh, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh và Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng. Trước đó, khóa 12 đã chứng kiến một đương kim Ủy viên Bộ Chính trị khác là ông Hoàng Trung Hải, Bí thư Thành ủy Hà Nội, cũng bị cách chức hồi năm 2020. Riêng cựu Ủy viên Bộ Chính trị Lê Thanh Hải, bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh, đã bị tước hết chức vụ trong Đảng hồi tháng 5/2024.

Cũng dưới thời ông Trọng, vào năm 2012, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã bị đưa ra Trung ương Đảng để đề nghị kỷ luật (nhưng bất thành) tại Hội nghị Trung ương 6. Một ủy viên Bộ Chính trị khác là ông Đinh La Thăng, bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh, đã phải vào tù về tội ‘Cố ý làm trái quy định Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng’. Đây là những điều chưa có tiền lệ trong lịch sử Đảng.

Một câu nói của ông Trọng nhắn gửi các cán bộ Đảng thường được báo chí trong nước nhắc đi nhắc lại là: "Tiền bạc lắm làm gì, chết có mang theo được đâu; Danh dự mới là điều thiêng liêng, cao quý nhất!"

Chiến dịch "đốt lò" của ông Trọng "đạt nhiều thành tựu trong chống tham nhũng như hai đại án Việt Á và tập đoàn Vạn Thịnh Phát", ông Quang Hữu Minh, một người quan sát tình hình chính trị Việt Nam ở thành phố Hồ Chí Minh, ghi nhận với VOA cách đây không lâu.

"Ông Nguyễn Phú Trọng cũng đã thường xuyên và chắc chắn sẽ còn được nhắc đến như một người đã tận tụy cho việc làm trong sạch hóa hàng ngũ Đảng cộng sản Việt Nam thông qua chiến dịch chống tham nhũng mà người dân hay gọi một cách nôm na là ‘đốt lò’", luật sư Vũ Đức Khanh, nhà quan sát chính trị Việt Nam từ Canada đồng thời là một người tranh đấu cho dân chủ, nhân quyền Việt Nam, nhận định với VOA.

"Ông chắc chắn sẽ được nhớ đến như là ‘người đốt lò vĩ đại nhất’ của Đảng. Nhưng có lẽ sự nghiệp ‘đốt lò’ của ông sẽ phải vĩnh viễn theo ông đi vào lịch sử bởi tham nhũng là căn bệnh ung thư của chế độ và nếu không thay đổi chế độ thì Đảng này sẽ không bao giờ trong sạch. Tham nhũng có thể tạm được xem là ‘ổn định’ nhưng sẽ không bao giờ bị loại bỏ", vẫn lời ông Khanh.

Cũng bình luận về công cuộc bài trừ tham nhũng do ông Trọng khởi xướng, một nhà tranh đấu cho nhân quyền khác là luật sư Lê Quốc Quân nói :

"Theo tôi, đó chỉ là ý định của một cá nhân trong một giai đoạn mà thôi. Còn để thực hiện công cuộc ‘đốt lò’ thật sự thì phải khác: phải tiến hành đổi mới thể chế, phải tam quyền phân lập, và phải có nhà nước pháp quyền, và phải làm ra cơ chế để người ta không còn dám tham nhũng hoặc không thể tham nhũng".

"Còn đây chỉ là một giai đoạn nhất định, không phải là di sản lâu dài và có thể đảm bảo cho đất nước Việt Nam phát triển lên được".

Bất chấp nỗ lực và chỉ đạo của ông Trọng, hồi cuối tháng 1/2024, Tổ chức Minh bạch Quốc tế công bố Chỉ số Cảm nhận Tham nhũng năm 2023 cho thấy Việt Nam đạt 41/100 điểm và xếp hạng 83/180 toàn cầu, đồng nghĩa là bị giảm điểm, tụt hạng so với một năm trước và vẫn thuộc diện các nước có nhiều tham nhũng.

‘Ngoại giao cây tre’

Lịch sử về mối quan hệ Việt Nam - Mỹ ghi lại sự kiện ông Nguyễn Phú Trọng là Tổng bí thư Đảng cộng sản đầu tiên của Việt Nam đến thăm Nhà Trắng hồi tháng 7/2015.

Dưới thời ông lãnh đạo đất nước, dấu ấn nổi bật về đối ngoại là việc Việt Nam nâng quan hệ với Mỹ lên cấp cao nhất là Đối tác Chiến lược Toàn diện vào tháng 9/2023, và vào tháng 12 cùng năm, Việt Nam và Trung Quốc nhất trí xây dựng "Cộng đồng Chia sẻ Tương lai".

Ngoài ra, Việt Nam được nhiều nước và giới kinh doanh công nhận là ngày càng trở thành một quốc gia có tính chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nói trong Hội nghị toàn quốc về công tác đối ngoại vào năm 2021, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã sử dụng hình ảnh "gốc vững chắc, thân mềm mại, cành lá uyển chuyển" của cây tre để mô tả cách tiếp cận chính sách đối ngoại của Việt Nam là có "nhiều bạn bè hơn, ít kẻ thù hơn".

Luật sư Vũ Đức Khanh nêu nhận định về "di sản" ngoại giao "cây tre" Việt Nam : "Nói một cách bình dân, học thuyết này cũng không khác gì là một chính sách ngoại giao ‘đu dây’ trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt giữa các siêu cường. Chính sách ‘ngoại giao cây tre’ của Đảng cộng sản Việt Nam không có nội hàm, cũng chẳng có học thuyết gì sâu xa mà chỉ là chiêu trò để sinh tồn trước khi một trật tự thế giới mới ra đời".

Cho rằng ông Trọng có dấu ấn trong đối ngoại khi tiếp lãnh đạo cả hai cường quốc Mỹ, Trung Quốc trong năm 2023, nhưng dường như cuối cùng ông cũng thiên về phía Bắc Kinh, luật sư Quân nói : "Trong di sản đối ngoại, ông Trọng đã làm được nhiều thứ nhưng đã bỏ lỡ mất cơ hội để Việt Nam có thể trở nên tự cường và hùng mạnh hơn trong tương lai, thay vì lệ thuộc vào Trung Quốc".

Ông Quang Hữu Minh, một nhà quan sát tình hình chính trị Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh, nhận xét :

"Ông Trọng là người quá thân Trung Quốc, dù gần đây ông có vẻ thân Mỹ hơn trước. Tôi xem việc ông ký Đối tác Chiến lược Toàn diện với Tổng thống Mỹ Joe Biden là một thành tựu đối ngoại".

Ông Trọng được xem là người có quan hệ thân tình với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình. Nhiệm kỳ của hai ông cũng bắt đầu gần như cùng thời điểm (ông Tập lên nắm quyền sau ông Trọng 1 năm), cùng phá lệ để nắm quyền nhiệm kỳ thứ ba, và cùng phát động chiến dịch chống tham nhũng quyết liệt ở mỗi nước. Chiến dịch đốt lò của ông Trọng được cho là học hỏi kinh nghiệm từ chiến dịch ‘đả hổ, diệt ruồi’ của ông Tập. Hai mục tiêu trăm năm được ông Trọng đề ra cho Đảng cộng sản Việt Nam sau khi ông Tập Cận Bình đề ra hai mục tiêu trăm năm cho Đảng cộng sản Trung Quốc.

Sau khi lên nắm quyền Đảng cộng sản Việt Nam vào đầu năm 2011, tháng 10 năm đó, ông Trọng đã dẫn đầu một phái đoàn hùng hậu gồm nhiều ủy viên Bộ Chính trị sang thăm Trung Quốc. Khi đó, ông đã tiếp xúc với ông Tập khi ông còn là phó chủ tịch Trung Quốc. Đến tháng 12 cùng năm, phó Chủ tịch Tập Cận Bình đã sang thăm ông Trọng ở Hà Nội.

Sau khi lên làm Tổng bí thư, Chủ tịch Trung Quốc, ông Tập Cận Bình đã lần lượt thăm Việt Nam vào các năm 2015, 2017 và 2023. Đặc biệt, Việt Nam là quốc gia Châu Á duy nhất mà ông Tập đến thăm và là nước thứ hai trên thế giới ông đến thăm chính thức trong năm 2023, sau Nga.

Về phần mình, ngoài chuyến thăm năm 2011, ông Nguyễn Phú Trọng còn được ông Tập Cận Bình mời sang thăm Trung Quốc vào các năm 2015, 2017 và 2022. Đặc biệt, chuyến thăm vào cuối tháng 10 năm 2022 diễn ra ngay sau Đại hội lần thứ 19 của Đảng cộng sản Trung Quốc và ông Trọng là nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên mà ông Tập tiếp đón sau khi lên nắm quyền nhiệm kỳ thứ ba.

Tổng cộng, hai ông Trọng và Tập đã gặp nhau 8 lần ở các cương vị chính thức. Trong các cuộc gặp dù là ở Hà Nội hay Bắc Kinh, hai nhà lãnh đạo đã hình thành thông lệ ‘uống trà đàm đạo’.

Dân chủ, nhân quyền ‘u ám’

Trong tất cả các nhiệm kỳ của ông Trọng, Việt Nam vẫn không cải thiện về hồ sơ nhân quyền, theo các tổ chức quốc tế theo dõi vấn đề này. Mới đây nhất, tổ chức HRW có trụ sở ở Mỹ đúc kết về tình hình nhân quyền của Việt Nam năm 2023 bằng từ "u ám".

Vẫn theo HRW vào thời điểm đó, Việt Nam vẫn đang giam giữ 160 người chỉ vì họ thực hiện các quyền dân sự và chính trị của mình một cách ôn hòa. Các quyền tự do báo chí, biểu đạt, tôn giáo… đều bị hạn chế, vẫn theo các tổ chức quốc tế.

Từ Thành phố Hồ Chí Minh, dưới cái nhìn của một người tranh đấu cho tự do tôn giáo Việt Nam, Hòa thượng Thích Không Tánh, thuộc Tăng đoàn Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, lên án rằng ông Trọng phải chịu trách nhiệm cho việc đàn áp và sách nhiễu các nhà hoạt động nhân quyền, nhà báo độc lập, nhà hoạt động tôn giáo, môi trường…

"Ông trải qua nhiều chức vụ quan trọng từ Chủ tịch nước lên đến Tổng bí thư trong 3 nhiệm kỳ và đối với tôn giáo ông phải chịu trách nhiệm về việc ông quá ưu ái đối với các tôn giáo quốc doanh, nhất là Phật giáo quốc doanh, từ đó kéo theo nhiều tệ hại khác nữa, trong khi đó vẫn đàn áp các tổ chức tôn giáo độc lập hay chính thống", vị hòa thượng nói.

Từ thủ đô Washington của Mỹ, ông Liming Wang, một họa sĩ biếm họa chính trị người Mỹ vẽ hình Nguyễn Phú Trọng nhân Ngày Tự do Báo chí Thế giới 2019, nhận định với VOA qua email rằng ông Trọng cũng giống như các nhà lãnh đạo Cộng sản khác ở châu Á, là "những kẻ độc tài và họ sợ tự do ngôn luận, sợ tự do của báo chí và sợ tiếng nói của nhân dân".

‘Hậu Nguyễn Phú Trọng’

Sau khi ông Trọng qua đời, một câu hỏi lớn đặt ra là đường hướng của Việt Nam sẽ ra sao.

Từ Canada, luật sư Vũ Đức Khanh đánh giá với VOA : "Trong lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam, ông Nguyễn Phú Trọng có thể được xếp ngang hàng với các ông Hồ Chí Minh, Lê Duẩn. Ông Trọng đã loại hầu hết các đối thủ của ông, đặc biệt như ông Nguyễn Tấn Dũng. Cho nên chính trường Việt Nam hiện nay bị khủng hoảng lãnh tụ, không có ai có đủ tầm, uy tín lãnh đạo".

Sau ông Nguyễn Phú Trọng, chính trường Việt Nam có thể bị rơi vào "bất ổn một thời gian vì đấu đá nội bộ tranh giành quyền lực giữa các phe nhóm", ông Vũ Đức Khanh dự báo. "Tuy nhiên, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt giữa các siêu cường và vị thế địa-chính trị, địa-kinh tế của Việt Nam hiện nay, có nhiều khả năng Việt Nam vẫn tiếp tục đường lối chính sách hiện nay đến hết năm 2025".

Sự ra đi của ông Nguyễn Phú Trọng để lại khoảng trống quyền lực khó lấp đầy vì Đảng cộng sản Việt Nam chưa nhất trí được nhân sự kế nhiệm ông. Một loạt các lãnh đạo trước đây được cho là có thể kế nhiệm ông như là Võ Văn Thưởng hay Vương Đình Huệ đều bị mất chức giữa chừng. Chủ tịch nước Tô Lâm, vốn trước đây là Bộ trưởng Công an, cánh tay mặt của ông Trọng trong công cuộc đốt lò, hôm 18/7 đã được Bộ Chính trị giao cho trách nhiệm điều hành Đảng thay ông Trọng để ông Trọng "tập trung điều trị tích cực".

Từ nhà lý luận đến nhà lãnh đạo đầy quyền lực

Ông Trọng sinh ngày 14/4/1944 tại xã Đông Hội, huyện Đông Anh, nay thuộc thành phố Hà Nội trong một gia đình được nói là "bần nông".

Ông tốt nghiệp ngành Ngữ văn tại Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội trong những năm 1960 và trở thành đảng viên Đảng Lao động Việt Nam vào năm 1967. Ông theo đuổi con đường nghiên cứu lý luận chính trị trong những năm sau và bảo vệ luận án phó tiến sĩ Khoa Xây dựng Đảng thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Liên Xô đầu những năm 1980.

Sự nghiệp của ông gắn liền với Tạp chí Cộng sản, cơ quan lý luận và chính trị của Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam, nơi ông khởi nghiệp từ vị trí cán bộ phòng tư liệu từ cuối những năm 1960 và rồi vươn lên vị trí tổng biên tập vào năm 1991.

Năm 1994, tại Hội nghị đại biểu toàn quốc giữa nhiệm kỳ của Đảng cộng sản Việt Nam, ông được bầu bổ sung vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam khoá VII nhiệm kì 1991-1996, đánh dấu bước đi đầu của ông vào chính trường Việt Nam.

Những năm sau đó chứng kiến con đường thăng tiến nhanh chóng của ông trong hàng ngũ lãnh đạo Đảng, điển hình cho sự vươn lên của một cán bộ nòng cốt được quy hoạch. Từ ủy viên Trung ương Đảng, ông nhanh chóng trở thành ủy viên Bộ Chính trị, chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Bí thư Thành ủy Hà Nội, rồi Chủ tịch Quốc hội.

Đỉnh cao sự nghiệp của ông là khi ông được bầu làm tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI vào năm 2011, thay cho ông Nông Đức Mạnh. Lần đắc cử năm 2021 được mô tả là "trường hợp đặc biệt" vì theo điều lệ Đảng tổng bí thư chỉ có thể phục vụ hai nhiệm kì liên tiếp.

"Bây giờ tôi không được khỏe lắm, các đồng chí biết, tuổi cũng đã cao, cũng xin nghỉ rồi, thế nhưng Đại hội bầu phải làm, Đảng viên thì phải chấp hành", ông nói trong cuộc họp báo sau khi Đại hội Đảng XIII bế mạc với quyết định trao cho ông nhiệm kì thứ ba.

"Tôi sẽ cố gắng, hết sức cố gắng", ông nói tiếp.

Ông Trọng từng gặp những vấn đề về sức khỏe khiến ông phải nhập viện vào năm 2019. Lúc đó sự vắng mặt của ông trong hai tháng đã khơi lên những đồn đoán rằng ông ‘bị đột quỵ’ khi đang đi công cán ở tỉnh Kiên Giang. Trong nhiều ngày từ cuối tháng 12/2023 đến giữa tháng 1/2024, ông cũng không xuất hiện trước công chúng, gây xôn xao dư luận.

Dưới sự lãnh đạo của ông Trọng, ông thường tự hào nói rằng ‘Đất nước chưa bao giờ có được cơ đồ như hôm nay’. Tuy nhiên, nhà bất đồng chính kiến Nguyễn Quang A ở Hà Nội từng nói với VOA rằng tự hào hay không thì Việt Nam phải so sánh với thế giới chứ không phải so sánh với bản thân mình trước đây.

Nguồn : VOA, 19/07/2024

****************************

Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng từ trần

RFA, 19/07/2024

Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng đã từ trần vào lúc 13 giờ 38 phút ngày 19 tháng 7 tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.

Một người theo dõi trên điện thoại di động tin ông Nguyễn Phú Trọng từ trần - Nhac Nguyen/AFP

Ban bảo vệ Chăm sóc Sức khỏe Cán bộ Trung ương thông báo như vừa nêu và cơ quan ngôn luận chính thức của đảng cộng sản Việt Nam, báo Nhân Dân loan đi, sau đó toàn bộ truyền thông trong nước dẫn lại.

Ngay sau khi thông tin ông Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời được đưa ra, Ban chấp hành Trung ương đảng cộng sản Việt Nam, Quốc hội Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho biết sẽ ra thông cáo đặc biệt về tổ chức lễ tang cho ông Nguyễn Phú Trọng.

Ông Nguyễn Phú Trọng sinh ngày 14 tháng tư năm 1944 ; quê huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội.

Ông có bằng cử nhân Ngữ văn và là Giáo sư, Tiến sĩ Chính trị học.

Ông theo học Khoa Ngữ văn Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Sau đó từng làm việc một thời gian dài tại Tạp chí Cộng sản trong cương vị cán bộ biên tập đến Tổng Biên tập.

Giữa năm 1996, ông trở thành Phó Bí thư Thành ủy Hà Nội và giữ vị trí này trong khoảng 2 năm, trước khi được giao phụ trách công tác tư tưởng - văn hóa và khoa giáo của Đảng.

Tiếp đó, sau hơn 7 năm giữ chức Phó Chủ tịch rồi Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương (3/1998-8/2006), ông đảm nhiệm chức vụ Bí thư Thành ủy Hà Nội các khóa XII, XIII, XIV và giữ vị trí này trong 6 năm.

Giữa năm 2006, ông được bầu làm Chủ tịch Quốc hội và giữ cương vị này trong một nhiệm kỳ.

Ông Nguyễn Phú Trọng có 7 khóa là Ủy viên Trung ương Đảng (khóa VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII) ; 6 khóa là Ủy viên Bộ Chính trị (khóa VIII, IX, X, XI, XII, XIII) và 5 khóa là đại biểu Quốc hội (khóa XI, XII, XIII, XIV, XV).

Ông Nguyễn Phú Trọng cũng đảm nhiệm trọng trách Tổng bí thư trong 3 khóa, từ khóa XI đến khóa XIII.

Từ đầu tháng 1/2011 đến nay, ông là Tổng bí thư các khóa XI, XII, XIII, Bí thư Quân ủy Trung ương. Trong khoảng thời gian này, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng từng đồng thời giữ chức vụ Chủ tịch nước hơn 2 năm (từ tháng 10/2018 đến tháng 2/2021), kể từ sau khi Chủ tịch nước Trần Đại Quang từ trần.

Nguồn : RFA, 19/07/2024

*****************************

Báo chí Việt Nam chính thức thông báo tổng bí thư đảng Nguyễn Phú Trọng từ trần

Thanh Phương, RFI, 19/07/2024

Tờ Nhân Dân, cơ quan ngôn luận của Đảng cộng sản Việt Nam, cùng nhiều tờ báo chính thức khác, vừa thông báo tổng bí thư đảng Nguyễn Phú Trọng đã qua đời hôm nay, 19/07/2024, vào lúc 13 giờ 38 phút, tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 ở Hà Nội, "sau một thời gian lâm bệnh", thọ 80 tuổi.

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu trước báo chí sau cuộc hội đàm với tổng thống Mỹ Joe Biden tại trụ sở Trung ương Đảng ở Hà Nội, Việt Nam, ngày 10/09/2023. AP - Luong Thai Linh

Theo tờ báo này, các cơ quan lãnh đạo của Việt Nam sẽ có "Thông cáo đặc biệt" về tổ chức Lễ Quốc Tang cho ông Nguyễn Phú Trọng. 

Như vậy ông Nguyễn Phú Trọng là tổng bí thư đầu tiên kể từ thời Lê Duẩn qua đời khi đang tại chức. Lên làm tổng bí thư từ năm 2011, ông cũng là lãnh đạo Đảng đầu tiên cầm quyền 3 nhiệm kỳ liên tiếp. Ông Nguyễn Phú Trọng là người đã phát động chiến dịch chống tham nhũng quy mô nhất từ trước đến nay. 

Tình hình sức khỏe của tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam được hiểu là đã rất nguy kịch sau khi hôm qua Bộ Chính trị thông báo là ông Nguyễn Phú Trọng phải tạm ngưng làm việc để "tập trung điều trị tích cực", đồng thời thông báo là chủ tịch nước Tô Lâm thay thế ông để điều hành Đảng.

Sau đó, báo chí chính thức loan tin là các lãnh đạo chế độ Hà Nội đã vào tận bệnh viện để trao cho ông Nguyễn Phú Trọng Huân Chương Sao Vàng để tặng thưởng "những công lao, đóng góp to lớn, đặc biệt xuất sắc" của tổng bí thư đảng. 

Ngay từ hôm qua, báo chí chính thức của Việt Nam cũng đã đăng các hình ảnh tiêu biểu về cuộc đời và sự nghiệp của ông Nguyễn Phú Trọng, kèm theo tiểu sử của ông. 

Báo chí Châu Á nói gì về di sản của ông Trọng ?

Câu hỏi về di sản và tiến trình kế tục vai trò lãnh đạo của cố tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng là những điều truyền thông châu Á và quốc tế quan tâm nhất, ngay cả trước khi có tin chính thức từ Việt Nam là ông qua đời ở tuổi 80, sau gần ba nhiệm kỳ nắm chức lãnh đạo cao nhất của đảng cầm quyền ở Việt Nam, từ 2011.

Trang Nikkei Asia của Nhật nói mọi sự chú ý đổ về việc kế vị ông Trọng và đăng hình ông cùng Chủ tịch nước, cựu Bộ trưởng Công an Tô Lâm.

Trang Strait Times ở Malaysia thì trích lời giới quan sát nhương Tây nói rằng việc ông Tô Lâm tạm nắm quyền điều hành công việc của Bộ Chính trị và Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam có thể kéo dài cho tới Đại hội Đảng năm 2026 và "rất nhiều khả năng ông sẽ tập trung quyền lực vào cá nhân mình".

Trong ngày 19/07, khi mới có tin về sức khỏe suy yếu khiến ông Nguyễn Phú Trọng phải để Chủ tịch nước Tô Lâm nắm quyền điều hành việc của Đảng, trang web của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS) tại Singapore có ngay bài của hai học giả Lê Hồng Hiệp và Nguyễn Khắc Giang đánh giá di sản của ông Trọng là "chưa hoàn tất" (incomplete). Cũng Viện ISEAS vừa đăng bài mới của học giả Trần Lê Quỳnh từ Luân Đôn đánh giá về bốn công cụ quyền lực tạo nên vị thế không đối thủ của ông Trọng những năm qua.

Đó là chiến dịch chống tham nhũng ; việc tập trung quyền lực vào tay tổng bí thư ;  chiến lược phân bổ vùng miền trong hệ thống chính quyền và Đảng, cùng chính sách cân bằng về nhân sự.

Điểm cuối cùng này nói về cách lãnh đạo cao nhất tìm cách cân bằng các quan hệ cá nhân của những người được bổ nhiệm nhờ thân hữu với ông Nguyễn Phú Trọng với các quy định của Đảng cộng sản về nhân sự.

Nhưng ngay khi sức khỏe của ông Trọng suy yếu thì bốn chính sách này đã rơi vào tình thế bị thử thách kịch tính chưa từng có (facing an unexpected and critical test).

Việt Nam có chuyển giao quyền lực ổn định hay không và định hướng đối nội, đối ngoại giai đoạn tới sẽ là gì ? Đây cũng là câu hỏi các nhà quan sát trong vùng và giới truyền thông quốc tế muốn có câu trả lời khi tìm hiểu về tình hình Việt Nam những tháng tới.

Ngay sau khi Việt Nam công bố tin tổng bí thư Trọng từ trần lúc 6 giờ tối 19 tháng 7/2024, phóng viên BBC News Tessa Wong từ Singapore có bài nói đây là sự kiện khép lại một thời đại ở Việt Nam.

Còn ông Michael Tatarski, chủ trang web thời sự Vietnam Weekly bằng tiếng Anh, đăng độc lập ở Sài Gòn, cho rằng theo quan sát của ông về cuộc chuyển giao quyền lực sau khi ông Trọng tạ thế, câu hỏi lớn hơn cả là cách Việt Nam đối xử với xã hội dân sự, việc kiểm soát Internet, các thảo luận mở, và việc kiểm duyệt văn hóa.

Ngoài ra là điều ông gọi là "bệnh của giới quan liêu" (bureaucratic malaise) đang làm chậm lại các dự án đầu tư công và các quyết định khác. Đây là những vấn đề chưa hề thấy lối ra (endpoint) sau diễn biến lớn liên quan tới tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. 

Thanh Phương

Nhìn lại di sản của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng

Lê Hồng Hiệp & Nguyễn Khắc Giang, Nghiên cứu quốc tế, 19/07/2024

Ngày 18/7/2024, Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt Nam thông báo Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sẽ tạm nghỉ tham gia công việc điều hành để tập trung điều trị tích cực. Chủ tịch nước Tô Lâm tạm thời đảm nhận trách nhiệm của tổng bí thư. Cùng ngày, Tổng bí thư Trọng được trao tặng Huân chương Sao vàng – vinh dự cao quý nhất của nhà nước Việt Nam – nhằm ghi nhận những đóng góp của ông cho Đảng và dân tộc. Thông báo này làm tăng thêm lo ngại về sức khỏe suy yếu và khả năng ông sắp qua đời. Đồn đoán dấy lên sau hình ảnh cho thấy ông trông có phần yếu đi trong cuộc gặp gần đây với Tổng thống Nga Vladimir Putin, cũng như việc ông vắng mặt trong các cuộc họp quan trọng. Mặc dù thông báo mới nhất của Bộ Chính trị không hoàn toàn bất ngờ, nhưng nó có ý nghĩa quan trọng đối với tương lai chính trị Việt Nam.

Nhiệm kỳ của Tổng bí thư Trọng là một trong những thời kỳ biến động nhất trong chính trị Việt Nam.

Nhiệm kỳ của Tổng bí thư Trọng là một trong những thời kỳ biến động nhất trong chính trị Việt Nam. Với kinh nghiệm làm Bí thư Thành ủy Hà Nội và Chủ tịch Quốc hội, ông được chọn làm ứng viên mang tính "thỏa hiệp" cho vị trí tổng bí thư vào năm 2011. Lúc đó, vị trí này bị suy yếu trong hai nhiệm kỳ của người tiền nhiệm, ông Nông Đức Mạnh, khi quyền lực chính trị được thâu tóm vào tay thủ tướng lúc bấy giờ là ông Nguyễn Tấn Dũng. Dù mang hình ảnh của một vị trưởng lão hiền từ, nhưng Tổng bí thư Trọng đã chứng tỏ mình là một chính trị gia đầy bản lĩnh và mưu lược. Trong cuộc cạnh tranh quyền lực căng thẳng tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 12 vào năm 2016, ông giành phần thắng trước Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và tiếp tục giữ vị trí Tổng bí thư thêm nhiệm kỳ thứ hai. Sau khi Chủ tịch nước Trần Đại Quang đột ngột qua đời năm 2018, Tổng bí thư Trọng đồng thời kiêm nhiệm chức chủ tịch nước cho đến tháng 4 năm 2021. Sau đó, dù thôi kiêm nhiệm chức chủ tịch nước, nhưng ông Trọng vẫn tiếp tục giữ chức Tổng bí thư thêm nhiệm kỳ thứ ba, điều chưa từng có trong lịch sử, khi Đảng không thể thống nhất về người kế nhiệm ông.

Thành tựu quan trọng nhất của Tổng bí thư Trọng là việc phát động một chiến dịch chống tham nhũng vô tiền khoáng hậu nhắm vào các quan chức thuộc mọi cấp bậc. Từ năm 2016 đến nay, trên 139.000 đảng viên bị kỷ luật, trong đó có 40 ủy viên Trung ương Đảng và 50 tướng lĩnh trong lực lượng quân đội, công an. Đáng chú ý, bảy Ủy viên Bộ Chính trị, trong đó có nguyên Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và Võ Văn Thưởng, nguyên Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, và nguyên Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai, đều đã bị buộc phải thôi nhiệm vụ. Để so sánh, từ năm 1986 đến năm 2016, không có ủy viên Bộ Chính trị nào bị cách chức vì tham nhũng, và chỉ có 9 ủy viên Trung ương Đảng bị kỷ luật vì các vi phạm liên quan đến tham nhũng.

Với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất của Đảng cộng sản Việt Nam, nhiệm vụ chính của Tổng bí thư Trọng là duy trì sự tồn tại và vai trò cầm quyền của Đảng. Vì vậy, ông thường có cách tiếp cận cứng rắn đối với các nguy cơ ảnh hưởng đến sự tồn vong của chế độ. Dưới quyền ông Trọng, các lực lượng nội chính như Bộ Công an và Ủy ban Kiểm tra Trung ương được tăng thêm sức mạnh để chống tham nhũng. Ông cũng biến việc chỉnh đốn tư tưởng thành một công cụ nhằm ngăn chặn quá trình suy thoái đạo đức, lối sống của đảng viên. Kết quả là một cuộc trấn áp tham nhũng trên diện rộng diễn ra, đi cùng đó là việc siết chặt không gian công cộng ở Việt Nam.

Tuy vậy, Tổng bí thư Trọng chủ yếu tập trung vào công tác nội chính của đảng, qua đó tách biệt tương đối chính sách kinh tế và đối ngoại khỏi những ràng buộc ý thức hệ. Trong suốt nhiệm kỳ của ông, Việt Nam tiếp tục cải cách kinh tế và duy trì thái độ cởi mở với thương mại và đầu tư. Đã có những lo ngại ban đầu rằng với tư cách là một nhà tư tưởng được đào tạo tại Liên Xô, ông Trọng sẽ đưa Việt Nam xích lại gần hơn với Trung Quốc và Nga, qua đó gây tổn hại cho quan hệ của Việt Nam với các nước phương Tây. Tuy nhiên, thực tế cho thấy dưới thời Tổng bí thư Trọng, mối quan hệ của Hà Nội với các đối tác phương Tây đã được cải thiện sâu sắc. Điều này thể hiện rõ nhất ở việc nâng cấp quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ lên tầm đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2023, cũng như chuyến thăm lịch sử của ông tới Nhà Trắng hồi năm 2015, chuyến thăm đầu tiên tới Mỹ của một tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam.

Sự cống hiến không ngừng nghỉ của ông Trọng trong công tác xây dựng đảng tạo ra những chuyển đổi thể chế đáng kể trong hệ thống chính trị. Ví dụ, ông đứng sau Quyết định 244 về thể chế hóa nguyên tắc bầu cử trong đảng, và đưa ra các quy định quan trọng về tiêu chí cũng như quy trình bỏ phiếu tín nhiệm đối với quan chức cấp cao. Dưới thời ông, Đảng đã tiến hành thử nghiệm bầu cử trực tiếp ở cấp cơ sở. Tổng bí thư Trọng mong muốn củng cố nền tảng thể chế vững chắc để duy trì tính bền vững của chế độ.

Tuy nhiên, việc ông Trọng gia cố quyền lực để phục vụ chiến dịch chống tham nhũng cũng gây ra những tác động ngoài ý muốn, làm suy yếu chính các thể chế mà ông tìm cách bảo vệ. Ảnh hưởng bao trùm của ông tạo ra việc tập trung mọi quyết định quan trọng vào tay Bộ Chính trị và bản thân ông, từ đó làm suy yếu Ban Chấp hành Trung ương và làm xói mòn nguyên tắc lãnh đạo tập thể. Vấn đề này có thể được giải quyết khi ông vẫn nắm quyền với tư cách là "lãnh đạo hạt nhân" và là trung tâm đoàn kết trong đảng. Nhưng khi ông không còn tại vị, duy trì một hệ thống như vậy sẽ là thách thức lớn đối với bất kỳ người kế nhiệm nào.

Giờ đây, Việt Nam có thể phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng kế vị tiềm tàng. Quyền uy tuyệt đối của ông Trọng, xuất phát từ danh tiếng thanh liêm, thâm niên công tác và thời gian hoạt động chính trị lâu dài, tạo ra một khoảng trống khó lấp đầy. Nếu ông qua đời trước khi kết thúc nhiệm kỳ, mọi kế hoạch kế nhiệm mà ông đề ra cho Đại hội Đảng năm 2026 có thể sẽ không thành hiện thực. Bộ Chính trị sẽ phải lựa chọn một người kế nhiệm. Theo thông báo của Đảng, Chủ tịch nước Tô Lâm sẽ tạm thời phụ trách vai trò Tổng bí thư, khi ông đứng thứ hai trong danh sách Bộ chính trị. Tuy nhiên, điều này đặt ra một số câu hỏi đầy thách thức cho tương lai của đảng.

Đầu tiên, Bộ Chính trị phải quyết định sẽ bầu tổng bí thư mới hay tiếp tục với vị trí tạm quyền cho đến đại hội Đảng tiếp theo vào năm 2026. Nếu bầu tổng bí thư mới, ba lãnh đạo quyền lực nhất đứng dưới ông Trọng – Chủ tịch nước Tô Lâm, Thủ tướng Phạm Minh Chính, và Thường trực Ban Bí thư Lương Cường – có thể là những ứng viên hàng đầu. Thứ hai, nếu ông Tô Lâm được bầu làm tổng bí thư mới, liệu ông có tiếp tục giữ chức chủ tịch nước và "nhất thể hóa" hai chức danh như ở Trung Quốc, hay cơ chế lãnh đạo "tứ trụ" được giữ nguyên ? Thứ ba, liệu giới tinh hoa chính trị sẽ thống nhất dưới nhà lãnh đạo mới, hay cạnh tranh nội bộ sẽ tiếp tục diễn ra gay gắt cho đến năm 2026 ?

Sự bất định về người kế nhiệm có lẽ là điểm yếu lớn nhất trong di sản nổi bật của ông Trọng. Các di sản của ông, nhất là chiến dịch chống tham nhũng, sẽ phụ thuộc rất nhiều vào cách tiếp cận của người đi sau. Tuy nhiên, dù bất kể ai kế nhiệm Tổng bí thư Trọng, dự kiến sẽ không có bất kỳ thay đổi lớn nào trong chính sách kinh tế và đối ngoại của Việt Nam. Suy cho cùng, việc duy trì sự lãnh đạo của Đảng vẫn sẽ là ưu tiên chính của nhà lãnh đạo mới, giống như đối với Tổng bí thư Trọng. Người kế nhiệm sẽ có nhiều điều để học hỏi từ chiến lược thành công của ông Trọng, vốn đã góp phần đáng kể vào sự trỗi dậy của Việt Nam cũng như tính chính danh của Đảng trong giai đoạn vừa qua.

Lê Hồng Hiệp & Nguyễn Khắc Giang

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 19/07/2024

Một phiên bản tiếng Anh của bài viết đã được xuất bản trên chuyên trang bình luận Fulcrum.sg.

*******************************

Sau Nguyễn Phú Trọng sẽ là một chương bất định ?

Trần Đông A, VOA, 19/07/2024

Trong chính trị, nhất là đối với một nền chính trị phức tạp như ở Việt Nam hiện nay, vào giai đoạn "hậu Nguyễn Phú Trọng" tới đây, thật khó mà vạch ra một ranh giới rõ ràng giữa ra đi và dừng lại, giữa kết thúc và khởi đầu.

Ông Nguyễn Phú Trọng phát biểu chỉ đạo tại Lễ kỷ niệm 75 năm Công an nhân dân học tập, thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy ; 75 năm Ngày truyền thống Xây dựng lực lượng Công an nhân dân, ngày 6/3/2023. Ảnh tư liệu : Trí Dũng/TTXVN

Một trong những câu hỏi lớn mà giới quan sát gần đây đặt ra là, dù rừng khuya đã tắt, nhưng cái lò ‘nhân văn, nhân nghĩa, nhân tình’ của ông Trọng sắp tới có còn đượm mùi củi lửa nữa hay không ? Đây là điểm bất định đầu tiên ! Chẳng ai dám đưa ra một lời dự báo chắc chắn ! Giới phân tích nói nhiều về ‘sự toàn thắng’ của Tô Đại tướng, tân Chủ tịch nước Tô Lâm, nhưng mấy ai trả lời được thật rạch ròi. Tô Lâm sẽ giảm nhiệt ‘cái lò bát quái’ của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng để lại, hay tân Chủ tịch nước sẽ tiếp tục tăng nhiệt và đốt tiếp ‘bầy sâu bự’, nhằm dẹp nốt mọi mầm mống chống đối trên con đường tiến lên ghế cửu trùng Tổng bí thư, và rất có thể ‘nhất thể hóa’ luôn hai ngôi vị Tổng bí thư và Chủ tịch nước lại làm một ? Những câu hỏi ấy đều quá sớm để đưa ra câu trả lời vào lúc này !

Điều bất định thứ hai trong tương lai là gì ? Chưa thể khẳng định một giai đoạn lịch sử mới đang ló dạng ! Các sự kiện Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt Nam công bố đến nay – tin tức về lễ quốc tang (1), về việc ông Trọng được tặng Huân chương Sao Vàng và việc ‘Bộ Chính trị phân công ông Tô Lâm chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn quy định’ – tuy có gây xúc động, nhưng sức khỏe của ông Trọng từ lâu đã không còn là ‘bí mật quốc gia’ và cho đến nay nó cũng chỉ thu hút sự quan tâm của một bộ phận dân chúng và xã hội. Đơn giản vì, những sự kiện ấy chưa nêu bật lên được các xu hướng nổi trội nào trong dài hạn, ít nhất là cho đến Hội nghị Trung ương 10, nơi mấy trăm Ủy viên sẽ bầu ra một Tổng bí thư mới. Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng từ trần mà trước đó đã không diễn ra một nghi thức ‘từ chức công khai’ nào, chỉ có một thông báo chính thức của Bộ Chính trị (2), nguồn gốc gây ra nhiều giả thuyết.

Bất định thứ ba, là tại sao Đảng cộng sản Việt Nam không tuân thủ theo các nguyên tắc của Điều lệ, cử Thường trực Ban Bí thư (tức Phó Bí thư) thay thế Đảng trưởng để điều hành hoạt động của Ban chấp hành trung ương, ít nhất cho đến khi Trung ương họp ? Lịch sử gần đây đã có tiền lệ Ban chấp hành trung ương đã phủ quyết đề xuất của Bộ Chính trị định kỷ luật ‘đồng chí X’ và ông Trọng đã phải khóc trước Đài truyền hình quốc gia vì việc đó (3). Tương tự, các đồng chí Trung ương tại Đại hội 13 cũng đã phủ quyết ý đồ của chính Tổng bí thư Trọng trong việc ‘đôn’ Thường trực Ban bí thư Trần Quốc Vượng lên làm người thừa kế thay thế ông (4). Đấy là chưa nói, từ nay đến Trung ương 10 (hoặc sớm hơn ?), kể cả đến Đại hội 14, còn bao nhiêu nước chảy qua cầu ? Từ cánh Nghệ Tĩnh đến chân rết của thế lực Nguyễn Tấn Dũng trong Nam, liệu tất cả sẽ quy phục tân Chủ tịch nước trong một sớm một chiều ?

Bất định thứ tư, đường lối đối nội, đối ngoại tới đây của tân Tổng bí thư sẽ là gì ? Dư luận còn nhớ, sáng 10/1/2024, Tô Lâm đã tiếp Trần Tư Nguyên, Thứ trưởng Bộ Công an Trung Quốc. Trong buổi đó, Tô Lâm đề nghị tăng cường trao đổi về các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan chủ nghĩa xã hội, Đảng cầm quyền, cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý… (5). Đối với Tô Đại tướng, kịch bản ‘đả hổ diệt ruồi’ sao chép từ Tập Cận Bình có thể vẫn chưa đủ, tân Chủ tịch nước tương lai, ngay từ bấy giờ, muốn có một bản sao hoàn thiện hơn về đường hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội ? Chưa hết, ngày 17/2/2024, trên toàn cõi Việt Nam, là ngày khởi đầu cho những tuần, những tháng ‘giỗ tập thể’. Thay vì tưởng niệm hàng vạn dân thường và bộ đội bị bỏ mạng và hy sinh trong cuộc chiến tranh xâm lược từ bên kia biên giới (1979–1989), Tô Lâm đã hành động một cách khác người. Tối hôm 17/2/2024, tại Nhà hát Hồ Gươm giữa trung tâm Thủ đô Hà Nội, Đại tướng Công an Tô Lâm đã linh đình tổ chức một bữa đại tiệc âm nhạc chào xuân Giáp Thìn. Báo chí trong ngành Công an ‘bốc lên tận mây xanh’ bữa đại tiệc âm nhạc và cũng là ngày khởi đầu cho đại lễ ‘giỗ tập thể’ ấy là ‘tinh tế, sang trọng và đậm sắc xuân’ (6).

Bất định thứ năm, làn sóng phản ứng quốc tế đối với sự ‘lên ngôi’ của Tô Lâm cả về mặt đảng lẫn chính quyền sẽ ra sao, khi ai cũng biết rằng, dịp tân Chủ tịch nước nhậm chức, hầu như rất ít các nguyên thủ quốc gia thế giới gửi điện mừng. Lần này, theo một nguồn tin nội bộ không thể tiết lộ danh tính, Bộ Chính trị có kế hoạch sẽ tổ chức một đại tang hoành tráng, với sự có mặt của các quan khách quốc tế, hay ít ra có đại diện đoàn ngoại giao tham dự. Nhưng các thăm dò qua đường ngoại giao cho thấy, sự chấp nhận lời mời tới Hà Nội dự quốc tang không mấy thuận lợi. Chưa rõ quyết định sau cùng của lãnh đạo Ba Đình sẽ như thế nào. Nếu một quốc tang mà chỉ có đại diện của Trung Quốc, Nga, Bắc Triều tiên cùng với Lào và Campuchia tham dự thì ‘hẻo’ quá. Chưa hết, sau Quốc tang, cố Tổng bí thư sẽ được chôn cất ở đâu, về Đông Anh (quê hương bản quán, theo nguyện vọng của gia đình) hay lên Tam Đảo (theo yêu cầu của Tổ chức) cũng là vấn đề đại sự !

‘Chết trên ngai vàng !’ Giấc mơ ấy của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã thành tựu. Tuy nhiên, các kế hoạch khác ông chuẩn bị để ngồi lại nhiệm kỳ thứ tư đành bị dang dở… (7) Di sản ông để lại còn hàng loạt các vấn đề cho hệ thống chính trị Việt Nam mà ai kế vị ông cũng phải giải quyết. Tổng kết di sản của một đế vương cần có sự khách quan của các sử quan. Điều này quả thật khó thực thi ở Việt Nam hiện nay, vì các thông tin chính thống thì đều phải viết theo ‘lề Đảng’. Mọi tư duy phản biện đều bị cấm hoặc bị buộc tội hình sự. Đời sau sẽ nhớ những gì về ông Nguyễn Phú Trọng ? Theo TSKH. Nguyễn Quang A, di sản của ông Trọng là một người tham quyền cố vị, kiên định chủ nghĩa Mác – Lênin, còn công cuộc đốt lò là hoàn toàn thất bại. Những di sản về đối ngoại thì chẳng phải của riêng ông, đó là quyết định tập thể (8).

Trần Đông A

Nguồn : VOA, 19/07/2024

Tham khảo :

(1) https://nhandan.vn/tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-tu-tran-post819993.html

(2) https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/thong-ao-cua-bo-chinh-tri-ve-tinh-hinh-suc-khoe-cua-dong-chi-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-119240718134948189.htm

(3) https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c2lwp08epxgo

(4) https://www.voatiengviet.com/a/tr%C6%B0%E1%BB%9Dng-h%E1%BB%A3p

(5) https://cand.com.vn/lanh-dao-bo-cong-an/thuc-day-hon-nua-hop-tac-giua-bo-cong-an-hai-nuoc-viet-nam--trung-quoc-i719753/

(6) https://www.voatiengviet.com/a/dai-tuong-to-lam-nen-tro-lai-vach-xuat-phat-/7517717.html

(7) https://www.facebook.com/photo.php?fbid=846367317529547&id=100064688586481&set=a.634443198721961

(8) https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/what-will-future-generations-remember-about-nguyen-phu-trong-07182024224813.html

******************************

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và di sản chưa hoàn tất cho Đảng cộng sản Việt Nam

Nguyễn Giang, BBC, 19/07/2024

Giữ vai trò lãnh đạo cao nhất của Đảng cộng sản Việt Nam từ năm 2011, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã để lại một di sản nổi bật, nhưng còn nhiều dang dở.

Với Chủ tịch nước Tô Lâm nay tạm thời giữ quyền điều hành Đảng cộng sản Việt Nam, chúng ta thử nhìn lại một số điểm nổi bật trong di sản của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã giao cho Chủ tịch nước Tô Lâm  tạm thời giữ quyền điều hành Đảng cộng sản Việt Nam - Ảnh minh họa

Bề dày công tác chưa từng có

Là ủy viên Bộ Chính trị từ năm 1997 và làm Bí thư Thành ủy Hà Nội từ cuối 2000, kinh qua các vị trí Chủ tịch Quốc hội, Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam và từng giữ cả chức Chủ tịch nước (2018-2021), Giáo sư Nguyễn Phú Trọng có bề dày công tác hơn mọi chính trị gia Việt Nam nhiều thập niên qua.

Thế nhưng, dù ông đã từng nắm các chức vụ cao nhất, và quan trọng nhất trong bộ máy chính trị Việt Nam hơn một phần tư thế kỷ, dấu ấn lớn nhất, di sản được thế giới biết đến nhiều nhất của ông là công cuộc chống tham nhũng, còn gọi là Đốt lò. Trong tiếng Anh báo chí, cứ nói tới "blazing furnace" là người ta biết ngay là công trình của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ở Việt Nam.

Đối nội, một di sản dang dở

Tuy thế, đây là một di sản còn dang dở và đang để lại khá nhiều vấn đề cho hệ thống chính trị Việt Nam mà ai kế vị ông cũng phải giải quyết.

Để hiểu được động lực cao nhất thúc đẩy ông thực hiện công cuộc làm trong sạch chính đội ngũ các đồng chí của mình mà ông theo đuổi tới giờ phút cuối cùng, có lẽ cần tìm hiểu tư duy Nguyễn Phú Trọng.

Hồi tháng 1/2021, Tiến sĩ triết học Nguyễn Hữu Liêm có viết cho Diễn đàn BBC tiếng Việt một bài nói Tổng bí thư Trọng mang hình ảnh "người cộng sản cuối cùng", hàm ý ông là "nhà lãnh đạo Việt Nam trung kiên duy nhất còn lại vốn tin tưởng cao độ vào giáo điều chủ nghĩa Mác-Lê cũng như vai trò của Đảng cho tương lai Việt Nam".

Chiến dịch đốt lò đã khiến nhiều nhân vật cấp cao, thậm chí cả thành viên "Tứ Trụ", phải mất chức, nhiều người đi tù

Giáo sư Trọng muốn Đảng thay đổi để "trường tồn cùng dân tộc Việt Nam".

Ở vị trí đó, ông mở chiến dịch Đốt lò để "cứu Đảng" vì đã nhìn thấy nạn tham nhũng mà những người Marxist tin là do kinh tế thị trường (tư bản) đem lại, tàn phá lý tưởng trong Đảng cộng sản.

Nhưng nay, vào năm 2024 thì chúng ta có thể thấy từ lý tưởng tới hành động và kết quả thì sự nghiệp của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng có thể đề cập tới ở các điểm sau :

Một là ông Trọng đã trở thành vị lãnh đạo kiêm nhà lý luận ý thức hệ (ideologue) cuối cùng của Đảng cộng sản Việt Nam. Sau ông chắc chắn chính trị Việt Nam sẽ thay đổi, rất khó có chuyện một ai đó lên vị trí cao nhất bằng con đường lý luận, bằng lý thuyết về chủ nghĩa xã hội. Đơn giản là xã hội và con người Việt Nam đã thay đổi nhanh, nhiều và vượt xa các vấn đề mà hệ lý luận này có thể kiến giải và tạo giải pháp.

Hai là sự nghiệp chống tham nhũng để làm trong sạch Đảng cộng sản Việt Nam của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng không chỉ chưa hoàn tất mà còn làm bộc lộ ra các căn bệnh trầm kha của hệ thống chính trị Việt Nam. Tham nhũng tiền triệu tính bằng đô la Mỹ không còn làm người ta ngạc nhiên vì tiền thất thoát, mất mát, chuyển ra nước ngoài phi pháp đã lên tới con số hàng tỷ đô la, như báo chính chính thống đề cập tới các đại án.

Ba là có một hệ quả khác, ông không trông đợi, là thay vì làm tăng niềm tin vào bộ máy thì Đốt lò làm giảm đi rất nhiều niềm tin trong nhân dân vào năng lực cầm quyền, vào tính liêm chính của bộ máy quan chức. Chỉ số cảm nhận tham nhũng ở Việt Nam được quốc tế ghi nhận là có tiến bộ, nhưng với người dân và doanh nghiệp thì các cách thức moi tiền tinh vi, bằng cả công nghệ cao, bằng ngân hàng, bằng các luật lệ mới có vẻ lại nảy sinh sâu rộng hơn, gây tác động xấu đến nền kinh tế. Khi nghe tin ông Trọng bệnh nặng, trên mạng xã hội Việt Nam xuất hiện nhiều câu nói đại loại như "tiếc ông, thương ông" nhưng "không thương gì bộ máy tham lam, lạm quyền, hành dân".

Bốn là vấn đề chuyển giao quyền lực và việc bố trí "Tứ Trụ". Đây cũng là lĩnh vực ông Nguyễn Phú Trọng chưa hoàn tất. Để cầm quyền liên tiếp nhằm theo đuổi lý tưởng chống tham nhũng, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã phải phá lệ về nhân sự như tuổi về hưu và một loạt quy định nội bộ khác, tạo ra khá nhiều giải pháp tình thế về nhân sự cấp cao. Đốt lò cũng hạ bệ liên tiếp nhiều nhân vật cấp cao nhất trong Bộ Chính trị, khiến "vốn nhân sự" của Đảng cộng sản hụt đi nhanh chóng chỉ trong vòng 12 tháng qua, mà thế hệ kế tục thì chưa được chuẩn bị, tạo ra lo ngại trong dân chúng và các đối tác quốc tế về sự "ổn định chính trị" vốn được ca ngợi ở Việt Nam.

Sắp tới, Việt Nam sẽ lại tiếp tục chọn các giải pháp tình thế, ra các quyết định bất thường hay không ? Mô hình "Tứ Trụ" có còn giá trị hay không ?

Các nước trong khu vực và các đối tác chiến lược của Việt Nam đều đang chăm chú chờ xem.

Đối ngoại : những bước ngoặt lớn

Về mặt đối ngoại, di sản của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng để lại tươi sáng hơn hẳn vấn đề nội trị. Có thể nói, là người thuộc thế hệ còn có tuổi trẻ thời Chiến tranh Việt Nam, dù không ra chiến trường, không phải cựu binh, ông đủ uy tín để thiết lập các quan hệ truyền thống với Trung Quốc và Nga, nhưng cũng đã mở lối để Việt Nam tạo lập và nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược và chiến lược toàn diện với phương Tây, nhất là Hoa Kỳ.

Không chỉ thuyết phục được người Mỹ công nhận tính chính danh của hệ thống chính trị do ông điều hành, ông còn được họ mời sang thăm Nhà Trắng như một nguyên thủ quốc gia, và bản thân đã đón, gặp mấy đời tổng thống Mỹ kế tiếp nhau tới Hà Nội. Các nhiệm kỳ của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng có thể nói đã hoàn toàn khép lại quá khứ tàn khốc của cuộc chiến Mỹ-Việt và đây là một thành công rất lớn, mở đường cho tương lai.

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng được Tổng thống Mỹ Barack Obama tiếp tại Phòng Bầu Dục vào ngày 7/7/2015, sự kiện được đánh giá mang tính bước ngoặt

Tổng thể về trào lưu và chính sách

Nhìn rộng ra, thì "nền chính trị Nguyễn Phú Trọng" tuy vậy vừa có tính đặc thù Việt Nam, vừa có những nét giống một trào lưu đang xảy ra trên toàn cầu, đó là cách vận động mạnh tay, hơi dân túy để bảo lưu quá khứ, đề kháng trước một số tác động mà các nhà chủ trương cho là trái chiều của Toàn cầu hóa. Xu thế này đang có ở cả Hoa Kỳ, Ấn Độ, Nga, Hungary, ở Anh (Brexit hàm ý lưu luyến thời đế chế), và ở Trung Quốc với khẩu hiệu Phục hưng dân tộc Trung Hoa.

Cụ thể ở Việt Nam thì Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chọn cách hiện đại hóa quốc gia và hội nhập qua con đường đơn tuyến làm trong sạch Đảng để dùng Đảng trị nước. Mục tiêu này tạm gọi là "make the Party great again", tạo tính chính danh mới qua tăng trưởng kinh tế, đồng thời khơi dậy truyền thống cách mạng to lớn thời kháng chiến của Đảng cộng sản Việt Nam.

Phương pháp được áp dụng pha trộn ý thức hệ Leninist thiên về kiểm soát, sử dụng truyền thông đại chúng, mạng xã hội không do chính phủ nắm để tạo phong trào quần chúng vì chính thể, đồng thời trấn áp các tiếng nói phi chính thống đang đòi các giá trị phổ quát. Cách làm này về cơ bản đã chứa đựng nhiều mâu thuẫn tự thân, vì muốn vừa hiện đại hóa, vừa bảo lưu nhiều cái cũ, nên có mặt hiệu quả và không hiệu quả.

Câu hỏi là (những) người kế vị ông sẽ tiếp tục dùng con đường Đảng để trị nước hay chọn cách khác. Đây là câu hỏi mấu chốt cho giai đoạn tới của chính trị Việt Nam.

Chọn cách nào thì cũng có hệ quả tích cực và hệ lụy tiêu cực vì thế giới ngày nay hiếm có chuyện ai đó nắm được chiếc "chìa khóa vàng" vạn năng để giải quyết vô số vấn đề chồng chéo, mâu thuẫn nhau trong một xã hội, không cứ gì ở Việt Nam. Các thách thức cho mọi cơ chế quyền lực vừa và nhỏ đều sẽ rất lớn và gia tăng độ nóng, nhất là từ tháng 11 năm nay, sau bầu cử tổng thống Hoa Kỳ.

Nguyễn Giang

Nguồn : BBC, 19/07/2024

Nguyễn Giang là nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện ISEAS-Yusof Ishak Institute (Singapore). Ông từng giữ các chức vụ trưởng biên tập vùng Đông Á và BBC tiếng Việt của BBC World Service.

**************************

Hành trình của Nguyễn Phú Trọng đã chấm dứt

Nam Việt, RFA, 19/07/2024

Khi dân Việt Nam đang ngẩn tò te, không ai biết chuyện gì đang diễn ra sau cánh màn nhung của chóp bu Ba Đình, nhưng hầu như các nhà quan sát quốc tế và các hãng tin lớn đều nhận được nguồn tin riêng từ Hà Nội, rằng ngày 18/7, một thông cáo ban hành ngày, đầy ngụ ý, cho hay nhà lãnh đạo cuộc đốt lò của đảng cộng sản, ông Nguyễn Phú Trọng, đang hấp hối. Thậm chí, nhiều nguồn tin đồn đãi bắt đầu lan nhanh từ ngày 19, cho biết chính quyền đã chuẩn bị một hậu sự, bao gồm cuộc chuyển giao quyền lực trong nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam.

Có nhiều lời bàn, thậm chí là thuyết âm mưu được dẫn giải, cho rằng Nguyễn Phú Trọng có thể bị đẩy nhanh đến cái chết hơn, tương tự như các Trần Đại Quang, Nguyễn Bá Thanh, Phạm Quý Ngọ… nhưng thực tế thì ông Trọng đã gắng gượng hết sức sống của mình trong giai đoạn cuối đời mình để chứng kiến cuộc "đốt lò vĩ đại" của mình, bao gồm cắn răng nhìn những tay chân thân tín của mình cũng bị bị cháy đỏ vì tuyên bố không thể rút lại của ông "đốt lò không có vùng cấm".

Trọng yếu dần, là điều thấy rõ về thể chất, nhưng khó ai biết được là Trọng có yếu đi vì tuyệt vọng khi thấy cơ đồ mình dựng ra, trở thành chuyện dọn ổ sẵn cho một kẻ quyền lực tàn bạo tiến vào. Mấy tháng nay, kể từ khi con cờ sắp đặt quan trọng của ông Trọng là Vương Đình Huệ bị vạch mặt sai phạm, ông gần như vắng mặt rất nhiều trong các cuộc tiếp khách nước ngoài. Trong phân tích của nhiều đài nước ngoài có được trong tay băng hình cuộc tiếp miễn cưỡng của Trọng với Putin, người ta thấy Putin phải nghiêng người nói với ông Trọng (không phải vì ông ta không nghe được, vì mọi thứ đã có thông dịch viên), vì vẻ mặt đờ đẫn không có dấu hiệu sự sống của Trọng đã khiến Putin phải tiếp xúc gần hơn trước ống kính ngoại giao.

Cũng vài lần, các tin tức lan đi trên các trang mạng cho thấy thời gian ra vào Viện quân y 108 của ông Trọng bắt đầu nhiều hơn, nhưng mọi thứ vẫn bị bưng bít như kiểu "tao vẫn khỏe chứ có chi mô", bởi sức khỏe của lãnh đạo cộng sản Việt Nam luôn là điều tối mật.

Ông Trọng đã cố giữ cho mình một hình ảnh thanh liêm và là một người cộng sản chân chính, nhưng mọi thứ vỡ toang vào những ngày cuối của ông, với hồ sơ sai phạm đến 3000 tỷ của dự án Ciputra Hà Nội, thời mà ông Trọng là bí thư Hà Nội. Thậm chí cay nghiệt hơn, khi vắng mặt ông, câu hỏi đặt ra về trách nhiệm sai phạm của Trọng trong vụ Ciputra được cất lên ở giữa Quốc Hội. Dĩ nhiên, ai cũng biết, đó là một trong những đòn quyết định của Tô Lâm khi dấy động hồ sơ cũ để chỉ ra : Kẻ đốt lò cũng tham nhũng như ai.

Cay đắng hơn, kẻ mà ông Nguyễn Phú Trọng vẫn luôn xem như hổ nuôi trong nhà, lại chính là người nhẹ nhàng chiếm lấy ghế Tổng bí thư của ông, mà theo thông cáo nhanh lẹ, bất thường chưa từng có " Bộ Chính trị đã giao Chủ tịch nước Tô Lâm quản lý Trung ương Đảng, Bộ Chính trị và Ban Bí thư".  Bộ Chính trị là ai ? Họp khi nào, lấy ý kiến thế nào mà nhanh gọn vậy ? Hay Bộ Chính trị chỉ là những đảng viên cấp cao mà giờ đây cũng nơm nớp nhìn Tô Lâm đang nắm hồ sơ tham nhũng của mình ?

Trọng có thể là một đảng viên cộng sản, lý tưởng với thế chế sẽ trong sạch của mình, tương tự như Gorbachev của Liên Xô cũ, nhưng hành động của Gorbachev thì đem đến sự sụp đổ của một đế chế độc tài, mở ra những cơ hội cho nhiều quốc gia bị buộc tham gia về hệ thống cộng sản của Stalin dựng nên. Còn Trọng thì trong cuộc đốt lò lý tưởng của mình, ông đã không ngờ mình làm sụp đổ hệ thống lãnh đạo tứ trụ, để cho một tên độc tài tàn bạo sẽ nắm tập quyền.

Nguyễn Phú Trọng được nhiều các nhà phân tích thời sự quốc tế nhận định là một người đáng kính trọng về chuyện thanh liêm, hành động chống tham nhũng không mệt mỏi. Nhưng thời đại của Nguyễn Phú Trọng là thời đại mà Việt Nam tương nhượng với Trung Quốc nhiều hơn, hình thành một hệ thống đa nghi và chống phương tây đến tận cùng, Và tồi tệ hơn, đàn áp một cách dã man hơn, với vô số những người bất đồng chính kiến đã vào tù theo điều 331 và 117, và phân quyền cho các hệ thống công an khắp đất nước tùy tiện hành động đàn áp với người dân.

Kẻ thù lớn của Trọng không phải là những cán bộ đã suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Mà quan trọng hơn hết, Trọng luôn căn dặn công an phải hành động mạnh mẽ đối với những thành phần đòi đa nguyên, đa đảng và chống xã hội dân sự một cách triệt để.

Các thống kê cho thấy, là có hàng chục ngàn vụ tham nhũng, lạm dụng quyền để trục lợi cá nhân đã bị xử. Thống kê của Đảng cộng sản Việt Nam cũng cho thấy là có khoảng 175.000 đảng viên đã bị kỷ luật hay bị trừng phạt. Nhưng trên thực tế đó là việc đảng+ sản đang. Xử tội những thành viên phản bội mình. Theo điều lệ. Còn với dân tộc Việt Nam và đất nước, thì Nguyễn Phú Trọng đã đẩy mọi thứ bóng tối mơ hồ và đầy đen tối của con đường giữ vững lý thuyết cộng sản, bao gồm các vụ đàn áp và gán tội không cần chứng cớ.

Có câu hỏi ra được đặt ra, là vì sao, với kinh nghiệm hoạt động quốc tế và hệ thống tư vấn đang vận hành chung quanh mình, tại sao Thủ tướng Phạm Minh Chính không nhận nhiệm vụ lãnh đạo thay ông Trọng vào lúc này, mà lại là Tô Lâm, một người vừa mới nhậm chức, cũng như đầy tai tiếng ở Châu Âu ?

Những ý kiến ẩn danh trong nội bộ cộng sản Việt Nam khẳng định một điều rằng Lâm và Chính chưa bao giờ thuận ý với nhau, bằng mặt mà không bằng lòng. Điều này không chỉ thể hiện ở trong nội bộ, mà thậm chí bộc lộ ở ngay trong những cuộc công du mà hai người có cùng chuyến đi. Và dĩ nhiên, vụ án của bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn – người tình của ông Chính theo đồn đãi - vẫn được tái đi tái lại, nhắc liên tục, cũng là cách mà Tô Lâm muốn ra mặt vỗ vai Phạm Minh Chính.

Cuộc họp mật của Bộ chính trị về chuyện sắp đặt cho Tô Lâm thay quyền lãnh đạo tạm thời, thế cho ông Nguyễn Phú Trọng, không thấy ý kiến gì của Thủ tướng Chính cho thấy, Chính cũng nhận ra kẻ thù của mình đã cầm sẳn vũ khí gì trong tay. Khi cái chết của Nguyễn Phú Trọng, cuộc chiến cuối của hai đồng chí từng cùng ngành Công an chắc chắn sẽ diễn ra, êm thắm hay gay gắt thì cũng rất khó lường.

Những bản tin của nhà nước khẳng định về chuyện chấm dứt thời kỳ cầm quyền của ông Trọng được chứng minh việc trao cho ông ta huân chương Sao Vàng, một huân chương vốn phần lớn là được truy tặng. Nhưng dù chết ở thể chất hay tinh thần, Nguyễn Phú Trọng sẽ khó nhắm mắt, vì ông ta biết tự mình đã làm sụp đổ cả một cơ đồ cộng sản lý tưởng, khi vô tình dọn mâm sẵn cho Tô Lâm bước vào ăn món bò dát vàng.

Nam Việt

Nguồn : RFA, 19/07/2024

**************************

Một đời công cốc có đòi được không ?!

Nam Gia, RFA, Thứ Sáu, 07/19/2024

Ông Nguyễn Phú Trọng - Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam - vừa được trao tặng huân chương Sao Vàng ngày 18/07/2024 vào lúc 13 giờ 43 phút - báo VnExpress cho hay [1].

Ông Nguyễn Phú Trọng - Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam - vừa được trao tặng huân chương Sao Vàng ngày 18/07/2024 tại

Sau đó 16 phút, cũng báo VnExpress đưa tin (trích) : "...ưu tiên dành thời gian để Tổng bí thư tập trung điều trị tích cực và để bảo đảm công tác điều hành chung của Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, căn cứ Quy chế làm việc của Ban chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư khóa 13, trước mắt Bộ Chính trị phân công ông Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước chủ trì công việc của Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn được Bộ Chính trị quy định…"(hết trích) [2].

Bỏ qua 6 con chữ dài dòng và rối rắm "tập trung điều trị tích cực" - ông Trọng được báo giới loan tin - bởi vì Điều lệ Đảng cộng sản Việt Nam - văn bản tối cao cho hoạt động của toàn thể đảng viên và các tổ chức đảng từ cấp cơ sở đến trung ương - gồm 48 điều [3], để đi vô chi tiết điều lệ, người ta không thấy quy định vai trò - chức trách - quyền hạn của Tổng bí thư. Càng không tìm thấy, khi Tổng bí thư vắng mặt vì bất cứ lý do nào đó, Đảng cộng sản Việt Nam sẽ giải quyết ra sao. Đây là một lỗ hổng rất lớn trong điều lệ đảng, vốn mang tính pháp quy không thể thiếu được. Lỗ hổng đó đã làm bối rối Đảng cộng sản Việt Nam. Chính vì lẽ đó, nội bộ người cộng sản Việt Nam đã buộc phải chọn ngay ông Tô Lâm - xét trên nhiều phương diện, tạm hội đủ các điều kiện để thay mặt ông Trọng, vào lúc tình huống bất ngờ xảy ra.

Song song với việc đảm đương chức trách Tổng bí thư, báo Thanh Niên ra ngày 19/07/2024 cho biết : "Tối muộn 18/7, ban tổ chức ra thông báo hoãn vì lý do kỹ thuật" cho chương trình Vĩ tuyến 17 - Khát vọng hòa bình dự kiến diễn ra ngày 19/7 tại Kỳ đài bờ Bắc - Khu Di tích Đôi bờ Hiền Lương (tỉnh Quảng Trị)". Trong khi đó, đài VOA có bài "Chương trình chính luận lớn bị hoãn ở Quảng Trị sau tin Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ‘điều trị tích cực’ [5]. Một chương trình mang ý nghĩa chính trị quan trọng cỡ này, tại sao đến "tối muộn" báo giới mới đưa tin, với nguyên nhân "lý do kỹ thuật" nghe thật mơ hồ ?!

Vĩ tuyến 17 - lằn ranh phân đôi mảnh đất hình chữ S - mang đầy ý nghĩa lịch sử chánh trị, được vạch ra vào ngày 21/7/1954. Tính đến nay - tròn 70 năm - người Pháp đã rút quân từ lâu nhưng máu và nước mắt vẫn triền miên chảy dài, theo khoảng thời gian đó !

Ông Nguyễn Phú Trọng sanh ngày 14/4/1944. Ngày phân đôi Nam - Bắc, ông ta chỉ là cậu bé lên mười. Giờ đây, một ông già tuổi 80 đang phải "điều trị tích cực" bởi sự săn sóc tận tình của bác sĩ. Chỉ có điều, ông già đó là "người đứng đầu thiên hạ" trong xứ sở "thiên đàng mù lòa" mới đáng ngẫm suy ! Chính vì lẽ đó, người đời thường kiểm đếm "di sản" của những nhân vật chính trị gia trên toàn thế giới, khi họ khuất núi. Dĩ nhiên, ông Nguyễn Phú Trọng cũng xứng đáng để làm cái việc "cân - đong - đo - đếm" - chi ly như thời bao cấp - những "di sản" của ông ta để lại. Có gì nhỉ ? Nhắc đến đương kim Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, phải thành thật mà nói, có quá nhiều phát ngôn và việc làm cần mổ xẻ. Tuy vậy, có một phát ngôn và một việc làm, bàn dân thiên hạ không thể nào quên.

Phát ngôn "Tổng bí thư phải là người miền Bắc, phải là người có lý luận !" vào năm 2015 [5]. Có lẽ cho đến nay, ông ta đã thành toại.

Việc làm nổi bật nhứt mang tên "Đốt Lò" được ông ta khởi xướng vào năm 2013. Với quyết tâm cao độ và tràn đầy hứng khởi, cùng "niềm tin tất thắng" được nhồi sọ hàng chục năm qua nhưng quả đáng tiếc ! Bởi hơn 10 năm qua, lòng nhiệt thành "vì dân vì nước" của ông Trọng đã phơi bày thất bại toàn diện với hàng ngàn đảng viên, trong đó các đảng viên cấp cao và siêu cao lần lượt vô tù và rời ghế trong lặng lẽ. "Lò" càng cháy rực, người cộng sản Việt Nam càng sa lầy. Nếu không sa lầy, có lẽ quy định "bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm" đã không có lý do để chào đời hoặc mới đây, ngày 18/7/2024, trang tạp chí điện tử của hội Luật Sư Việt Nam cho biết [7] "... Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho hay, để thể chế hoá quy định 148-QĐ/TW của Bộ Chính trị về thẩm quyền của người đứng đầu trong việc tạm đình chỉ công tác đối với cán bộ cấp dưới trong trường hợp cần thiết hoặc khi có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Dự thảo Nghị định bổ sung quy định về tạm đình công tác đối với công chức trong trường hợp cần thiết (về thẩm quyền tạm đình chỉ, căn cứ tạm đình chỉ, thời hạn tạm đình chỉ, quy trình xem xét tạm đình chỉ).".. đối với cán bộ cố tình đùn đẩy, né tránh trách nhiệm. Rõ ràng, khi "Đốt Lò", ông Trọng cùng Bộ Chính trị không hề nghĩ ra những "thanh củi mục nát phẩm giá đảng viên" biết... co rút lại để tránh bị thẩy vô "lò" (!). 

Một phát ngôn ngạo nghễ đã thành toại, một việc làm "vì dân vì nước" đã thất bại - Đã đủ cho ông Trọng nhẹ nhàng về với "Mác - Lê Nin thế giới người hiền" như vị "cha già dân tộc" của ông ta chưa nhỉ?

Nay có thơ rằng :

Sao Vàng tặng Tổng bí thư

Anh Nguyễn Phú Trọng hao hư sao rồi?

Sao Vàng năm cánh bồi hồi

Nhớ thời vùng vẫy đứng ngồi không yên

"Đốt Lò" anh quyết ưu tiên

Tham ô hủ bại dẹp liền gian tham

Mười năm quả thật gian nan

Công thành danh toại tưởng an thân già

Bỗng đâu tai biến đọa đày

Cuối đời bại xụi mơ màng tơ vương

Một đời phận lỡ ẩm ương

Gàn gàn dở dở thiệt thương giống nòi

Hốc hang rách nát lều chòi

Một đời công cốc có đòi được không ?! 

Nam gia

Nguồn : RFA, 19/07/2024 

[1] https://vnexpress.net/tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-duoc-trao-tang-huan-c...

[2] https://vnexpress.net/bo-chinh-tri-thong-bao-ve-suc-khoe-cua-tong-bi-thu...

[3] https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Dieu-le-Dang-Cong-s...

[4] https://thanhnien.vn/hoan-chuong-trinh-nghe-thuat-vi-tuyen-17-khat-vong-...

[5] https://www.voatiengviet.com/a/chuong-trinh-chinh-luan-lon-hoan-quang-tr...

[6] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/ReadersOpinions/north-peo-ug...

[7] https://lsvn.vn/de-xuat-tam-dinh-chi-cong-tac-voi-can-bo-co-tinh-dun-day...

***************************

Sự ra đi của ông Trọng ảnh hưởng đến tương lai chính trị Việt Nam như thế nào ?

RFA, 18/07/2024

Thông tin Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tập trung điều trị bệnh và Chủ tịch nước Tô Lâm được Bộ Chính trị phân công thay quyền ông Trọng điều hành công việc của Đảng cộng sản Việt Nam được đưa ra cùng với đồn đoán là ông Tô Lâm sẽ kiêm nhiệm cả hai vị trí tổng bí thư và chủ tịch nước. Như vậy ngay cả khi lúc này ông Trọng vẫn còn sống, ông đã rời khỏi quyền lực thực tế. Sự "ra đi" về mặt quyền lực của ông Trọng giữa nhiệm kì của đại hội 13 sẽ ảnh hưởng thế nào đến chính trị Việt Nam trong tương lai ? Các chuyên gia, các nhà quan sát trong nước và quốc tế chia sẻ với RFA về vấn đề này. 

Ông Tô Lâm (trái) và ông Nguyễn Phú Trọng (giữa) dự hội nghị Đảng ủy Công an Trung ương, ngày 7/12/2022 - Bộ Công an Việt Nam

Ảnh hưởng của di sản "trường hợp đặc biệt", không về hưu

Lãnh tụ cộng sản Cuba là Phidel Castro từng nói "cách mạng không bao giờ nghỉ hưu", và bản thân Phidel cũng không nghỉ hưu, làm tổng bí thư đến chết. Đối với Giáo sư Zachary Abuza, ông Trọng sẽ được ghi nhớ vì nhiều điều. Trong đó, điều đầu tiên ông Trọng sẽ được ghi nhớ là nhiệm kỳ Tổng bí thư thứ ba chưa từng có của ông đã phá vỡ quy tắc hai nhiệm kỳ được thiết lập từ thời kỳ Đổi mới 1986. Và theo hầu hết các nhà phân tích, quyết định không về hưu sau nhiệm kỳ 2 của ông Trọng là quyết định ảnh hưởng lớn đến chính trị Việt Nam về sau. 

Trao đổi với RFA, Tiến sĩ Nguyễn Quang A, nhà quan sát chính trị Việt Nam ở Hà Nội, nhận định rằng quyết định không về hưu sau khi hết hai nhiệm kỳ của ông Trọng gắn liền với nhiều thất bại khác của ông Trọng, trong đó, thất bại lớn nhất là không tìm được người kế vị ở thời điểm đó. Ông nói : 

"Đấy là một di sản rất dở của ông ấy. Ông ấy đã ngồi xổm lên Điều lệ Đảng. Đó là điểm mà tôi nói là tham quyền cố vị.

Ông ấy đã thất bại hoàn toàn trong việc chọn người kế vị, một việc quan trọng của mọi chế độ. Mọi chế độ đều cần có cơ chế chọn người kế vị giỏi, một cách minh bạch để việc kế vị diễn ra tốt đẹp. Đáng tiếc là ông ấy đã thất bại. 

Đến bây giờ, ông ấy già yếu, mà sự ra đi về mặt quyền lực của ông không được chuẩn bị một cách kỹ lưỡng. Thì chắc chắn nó dẫn đến hậu quả là sự tiến triển của nền chính trị Việt Nam sắp tới. 

Bây giờ chắc chắn là kỷ nguyên của ông Nguyễn Phú Trọng đã qua, kỷ nguyên của ông Tô Lâm bắt đầu. Chúng ta khó lòng mà nhìn thấy trước được là kỷ nguyên mới này sẽ đi tiếp như thế nào".

Tiến sĩ Nguyễn Quang A đặt ra hai giả thuyết. Một là nhìn về những gì ông Tô Lâm làm trong quá khứ thì sẽ thấy đáng lo ngại nhiều hơn. Vì Bộ Công an thời ông Tô Lâm làm bộ trưởng đã bắt nhiều nhà hoạt động xã hội dân sự, soạn thảo nhiều bộ luật có tính bảo thủ cho Quốc hội. Tuy nhiên, vẫn còn khả năng thứ hai, thấp hơn, là khi đã nắm quyền lực tuyệt đối trong tay, ông Tô Lâm có thể thực hiện một số cải cách. Các cải cách này có thể xảy ra với sự đấu tranh, đòi hỏi của người dân, sức ép của tình hình quốc tế, đội ngũ cố vấn thân cận của ông Tô Lâm cũng như do nhiều yếu tố khác.

Ông Tô Lâm kế thừa quyền lực 

Theo Giáo sư Carlyle Thayer, quyết định hôm 18/7 của Bộ Chính trị giao nhiệm vụ chủ trì công việc của Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư cho Chủ tịch nước Tô Lâm cho đến khi sức khỏe ông Trọng bình phục là theo đúng quy định mà Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Trung ương đã cam kết. Do đó, sẽ không có sự gián đoạn lớn trong chính sách đối nội và đối ngoại.

Vị giáo sư ở Đại học UNSW Canberra nhận xét rằng quyết định giao quyền lực cho Tô Lâm làm người tạm quyền thay ông Trọng là một quyết định thận trọng vì nó mang lại khoảng thời gian gần 18 tháng để chuẩn bị cho Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV. Đây là thời gian cần thiết cho một quá trình xây dựng sự đồng thuận có trật tự về ban lãnh đạo mới, cũng như chính sách kinh tế - xã hội và đối ngoại trong nước giai đoạn 2026-2030.

Giáo sư Zachary Abuza chia sẻ với RFA rằng ông hy vọng việc ông Tô Lâm cầm quyền sẽ chấm dứt đấu đá chính trị nội bộ trong 17 tháng tới cho đến khi Đại hội Đảng lần thứ 14 được tổ chức. Ông cho rằng Chủ tịch Tô Lâm sẽ giữ chức quyền Tổng bí thư. Ông ấy đã thay thế Trọng, người đã vắng mặt các cuộc họp quan trọng và trông rất yếu đuối khi xuất hiện trước công chúng.

Mặc dù Việt Nam tự hào về khả năng lãnh đạo tập thể và đã tách biệt các chức vụ chủ tịch nước và tổng bí thư, nhưng nhiều khả năng là ông Lâm sẽ nắm giữ cả hai. Bản thân ông Trọng đã làm từ năm 2018-2021 sau cái chết của Chủ tịch nước Trần Đại Quang. Điều đó cũng hợp lý, theo nhận xét của vị chuyên gia về Việt Nam ở Đại học Chiến tranh Quốc gia Hoa Kỳ.

Hướng đến đại hội 14 

Giáo sư Carlyle Thayer cho rằng Ban chấp hành Trung ương sẽ triệu tập để phê chuẩn vai trò lãnh đạo của ông Tô Lâm. Ông Tô Lâm sẽ đảm nhận vai trò Tổng bí thư trong việc lập kế hoạch cho Đại hội Đảng lần thứ XIV, trong đó có việc sửa đổi Cương lĩnh, Điều lệ của Đảng và các văn bản chính sách quan trọng khác. Ngoài ra, ông Lâm sẽ giám sát công việc của tiểu ban nhân sự, chịu trách nhiệm kiểm tra và phê duyệt các ứng cử viên tranh cử vào Ủy ban Trung ương mới và "tứ trụ" lãnh đạo. Đồng thời, trên cương vị Chủ tịch nước, Tô Lâm sẽ tiếp tục đại diện cho Việt Nam gặp gỡ các đối tác tại các diễn đàn quốc tế hoặc trong các chuyến thăm trao đổi tại Việt Nam.

Đồng quan điểm với Carlyle Thayer, Giáo sư Zachary Abuza cũng nhận xét rằng nếu ông Lâm được bổ nhiệm làm quyền Tổng bí thư trong 17 tháng tới, ông sẽ có cơ hội rất vững chắc để trở thành Tổng bí thư tại Đại hội 14, mặc dù ông sẽ cần phải yêu cầu miễn trừ tuổi tác.

Tuy vậy, theo Giáo sư Zachary, các nhà quan sát phải cân nhắc rằng Ban chấp hành Trung ương, vốn có quyền lực hơn nhiều so với Ban chấp hành Trung ương bên Trung Quốc, có thể muốn làm trong sạch lĩnh vực này và bầu ra một bộ Chính trị và tổng bí thư hoàn toàn mới. Tôi có cảm giác rằng Ban chấp hành Trung ương Đảng không hài lòng với sự bất ổn chính trị do tham vọng của ông Tô Lâm gây ra. Những cái tên như Lương Cường đã được đưa ra như một ứng cử viên dù yếu hơn.

Luật sư Đặng Đình Mạnh cho rằng lúc này chẳng có ai có thể thách thức được vị thế số một của ông Tô Lâm trước cơ hội tiếp nhận chiếc ghế tổng bí thư, đồng thời, sẽ sớm tiếp nhận hợp nhất với chức vụ chủ tịch nước mà ông ấy đang nắm giữ. Thu giang sơn về một mối dưới bàn tay của lực lượng công an, tuy vậy, theo Luật sư Đặng Đình Mạnh, người ta "khó mà cho rằng điều ấy sẽ giúp mở ra thời kỳ ổn định chính trị mới dưới họng súng. Trái lại, hệ thống quyền lực chính trị Việt Nam ở thượng tầng sẽ vẫn tiếp tục bất ổn trong tương lai gần".

Luật sư Đặng Đình Mạnh giải thích, vì lẽ, với việc ông Nguyễn Phú Trọng tự đặt ra ngoại lệ "trường hợp đặc biệt" để duy trì quyền lực cá nhân của mình trong nhiệm kỳ tổng bí thư thứ ba vào đầu năm 2021, đã chẳng khác gì việc mở chiếc hộp "Pandora" đầy tai ác khi ông ấy tùy tiện dẫm đạp lên điều lệ đảng. Điều đó gây nên hậu quả rất nghiêm trọng về sự khủng hoảng niềm tin, tôn trọng điều lệ đảng đối với các đảng viên cao cấp đầy tham vọng trước cơ hội thay đổi nhân sự theo cách không cần tuân thủ điều lệ đảng nữa. Ông Tô Lâm sẽ sớm nắm giữ chiếc ghế tổng bí thư theo cách ấy. 

"Xứ sở này, còn trả giá đến mức nào nữa trước khi đến hồi thái lai… ?" - Luật sư Đặng Đình Mạnh đặt câu hỏi.

Nguồn : RFA, 19/04/2024

********************************

Đời sau sẽ nhớ gì về ông Nguyễn Phú Trọng ?

RFA, 18/07/2024

Trưa ngày 18/7/2018, Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt Nam ra thông báo về tình hình sức khỏe của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. Thông báo cũng cho biết Bộ chính trị phân công ông Tô Lâm nắm mọi công việc của Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Cũng trong ngày này, Chủ tịch nước Tô Lâm trao Huân chương Sao vàng, huân chương cao nhất của nhà nước Việt Nam, cho ông Nguyễn Phú Trọng.  Nhân dịp này, RFA trao đổi với một số chuyên gia về di sản của ông Nguyễn Phú Trọng. 

Ông Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại cuộc họp báo sau khi tiếp đón Tổng thống Joe Biden tại Hà Nội ngày 10/0/2023 – Reuters

Di sản giáo điều của ông Trọng 

Ông Trọng từng nổi tiếng với câu nói năm 2013 "Hiến pháp là văn kiện chính trị pháp lý quan trọng vào bậc nhất sau Cương lĩnh của Đảng". Câu nói ấy đặt cương lĩnh của Đảng cộng sản Việt Nam cao hơn Hiến pháp quốc gia. 

Theo Giáo sư Zachary Abuza ở Đại học Chiến tranh Quốc gia ở Washington DC, ông Trọng là một người ôm ấp ý thức hệ cộng sản suốt đời. Ngoài khoảng thời gian 5 năm ngắn ngủi làm Chủ tịch Quốc hội, toàn bộ sự nghiệp của ông là một nhà lý luận Mác-xít, trong đó có chức vụ tổng biên tập Tạp chí Cộng sản, tạp chí của Đảng cộng sản Việt Nam. Giáo sư Zachary chia sẻ rằng ông mong rằng trong thời gian tới, Đảng cộng sản Việt Nam sẽ thực dụng để bầu ra một tổng bí thư có kinh nghiệm thực tế hơn, bởi lẽ nền kinh tế Việt Nam quá lớn và phức tạp đối với "một người mới vào nghề".

Ngoài ra, Giáo sư Zachary nhấn mạnh rằng ông Trọng giống như Tập Cận Bình ở Trung Quốc, thực sự đã cố gắng khẳng định lại quyền kiểm soát của đảng đối với mọi hoạt động ra quyết định, ngay cả khi điều đó phải trả giá bằng sự ra đi của các nhà chuyên môn kỹ trị. Ông Trọng quan tâm đến sự kiểm soát của đảng hơn là tăng trưởng kinh tế. Ông đã thanh lọc một cách có hệ thống những nhà lãnh đạo có năng lực nhất, được cộng đồng doanh nghiệp quốc tế tin tưởng. Kết quả là, Giáo sư Zachary chỉ ra, Bộ Chính trị hiện tại có rất ít kinh nghiệm kinh tế, mà chủ yếu là 5 người xuất thân từ Bộ Công an và 3 người từ Quân đội.

Luật sư Vũ Đức Khanh, giáo sư thỉnh giảng ở Đại học Ottawa, Canada, cho rằng ông Trọng là "một người cộng sản kiên định, giáo điều và mù quáng". Dù biết phần lớn các đồng chí bên cạnh đã không còn tin vào chủ nghĩa xã hội nhưng ông vẫn tiếp tục hô hào bảo vệ chủ nghĩa xã hội, "bảo vệ Đảng như bảo vệ con ngươi trong mắt mình". Chính ông từng thú nhận rằng "đến hết thế kỷ 21 này không biết đã có chủ nghĩa xã hội hoàn thiện ở Việt Nam hay chưa", nhưng ông vẫn thành tâm kiên trì xây dựng cái không bao giờ có đó, như một thứ niềm tin tôn giáo. Vì vậy, Luật sư Vũ Đức Khanh cho rằng "ông Nguyễn Phú Trọng là người cộng sản cuối cùng ở Việt Nam. Chỉ còn ông ấy là thực sự tin cái điều không tưởng đó".

Trao đổi với RFA, Giáo sư Carlyle Thayer ở Đại học UNSW Canberra, cho rằng ông Nguyễn Phú Trọng sẽ được nhớ đến như một người kiên trì các nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, chủ nghĩa xã hội, tư tưởng Hồ Chí Minh và là người đề xướng xây dựng đảng, cai trị độc đảng của Đảng cộng sản Việt Nam. Ông cũng sẽ được coi là một người thực dụng trong chính sách đối ngoại nhưng là người phản đối nghiêm khắc diễn biến hòa bình và "cách mạng màu".

Di sản đốt lò 

Theo Giáo sư Zachary Abuza, ông Trọng sẽ được nhớ đến với chiến dịch chống tham nhũng rất sôi nổi, vốn là chủ đề chính trong suốt 13 năm cầm quyền của ông. Nhưng người ta nên nhớ đến ông Trọng vì chiến dịch đốt lò của ông đã khiến đảng yếu đi về mặt thể chế. 

Cùng góc nhìn với Giáo sư Zachary Abuza, Luật sư Đặng Đình Mạnh, một nhà quan sát chính trị Việt Nam, cũng cho rằng công chúng sẽ nhớ nhiều đến ông Nguyễn Phú Trọng với tư cách là "ông chủ lò". Khi phát động đốt lò, ông ấy có mục đích không thể rõ ràng hơn là củng cố đảng. Nhưng qua đó, theo Luật sư Đặng Đình Mạnh, "ông Nguyễn Phú Trọng đã giúp phơi bày trọn vẹn bản chất của chế độ, không có gì khác ngoài một tập thể lãnh đạo bất tài, ăn tàn, phá hoại… lúc nào cũng chỉ nhăm nhăm trấn lột tài sản của người dân. Đến mức độ, công chúng không thể thấy đảng cầm quyền ấy có giá trị gì để mà cần củng cố". 

Theo Luật sư Vũ Đức Khanh ông Nguyễn Phú Trọng cũng đã thường xuyên và chắc chắn sẽ còn được nhắc đến như một người đã tận tụy cho việc làm trong sạch hóa hàng ngũ Đảng cộng sản Việt Nam thông qua chiến dịch chống tham nhũng mà người dân hay gọi một cách nôm na là "đốt lò". Ông chắc chắn sẽ được nhớ đến như là "người đốt lò vĩ đại nhất" của Đảng. Nhưng có lẽ sự nghiệp "đốt lò" của ông sẽ phải vĩnh viễn theo ông đi vào lịch sử, theo Luật sư Vũ Đức Khanh, bởi tham nhũng là căn bệnh ung thư của chế độ và nếu không thay đổi chế độ thì Đảng này sẽ không bao giờ trong sạch. Tham nhũng có thể tạm được xem là "ổn định" nhưng sẽ không bao giờ bị loại bỏ.

Giáo sư Zachary Abuza nhận định rằng chiến dịch "lò đốt" của ông Trọng đã khiến đảng yếu đi về mặt thể chế, do đó, hình thành một cơ quan lãnh đạo ít có tính tập thể như trước. Ông Trọng đã chứng kiến tình trạng xáo trộn chính trị chưa từng có, với 7 trong số 18 thành viên Bộ Chính trị được bầu tại Đại hội 13 vào tháng 1 năm 2021 buộc phải từ chức. Ông thực hiện chiến dịch này vì ông thực sự tin rằng tham nhũng là một mối đe dọa hiện hữu đối với đảng, nhưng cuối cùng, theo Giáo sư Zachary, ông đã làm mất tính chính danh của đảng bằng cách vạch trần mức độ tham nhũng trong giới lãnh đạo cấp cao của đảng.

Trao đổi với RFA, Luật sư Đặng Đình Mạnh nhận xét rằng nhiều người đã công khai ao ước có một Gorbachev, người làm tan rã Liên bang Xô Viết, cho Việt Nam. Thật ra, có cần Gorbachev nữa không khi đã có Nguyễn Phú Trọng, người đã làm tan rã mối quan hệ giả hiệu về "Lòng dân, ý Đảng", người đã chứng minh cho thấy rằng chẳng có một "Lòng dân, ý Đảng" nào đang song hành cả, mà chỉ có lòng dân chán ghét về ý đảng độc tài, tàn phá tan hoang đất nước mà thôi - Luật sư Đặng Đình Mạnh đặt câu hỏi. Thế nên, theo Luật sư Mạnh, không có ai nghi ngờ gì về nỗ lực của ông Nguyễn Phú Trọng muốn cứu Đảng cộng sản Việt Nam để duy trì được quyền lực chính trị độc tôn, thế nhưng, mặt khác, cũng cần thấy rằng không có cái gọi là "thế lực thù địch" nào phá hoại Đảng cộng sản Việt Nam giỏi hơn ông Nguyễn Phú Trọng, người đang đứng đầu của đảng ấy. Luật sư Đặng Đình Mạnh kết luận: Đó là di sản của ông Nguyễn Phú Trọng mà người đời sau sẽ nhớ khi nhắc về ông ấy. 

Di sản ngoại giao cây tre 

Giáo sư Carlyle Thayer, Đại học UNSW Canberra, trao đổi với RFA rằng một trong những di sản mà ông Nguyễn Phú Trọng sẽ được nhớ tới là làm cho thuật ngữ "ngoại giao cây tre" trở nên phổ biến. Tuy nhiên, Luật sư Vũ Đức Khanh cho rằng học thuyết "ngoại giao cây tre" không có nội hàm, cũng chẳng có học thuyết gì sâu xa mà chỉ là "chiêu trò để sinh tồn" trước khi một trật tự thế giới mới ra đời, trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt giữa các siêu cường và không có gì mới mẻ. 

Trao đổi với RFA, Tiến sĩ Nguyễn Quang A, nhà quan sát chính trị Việt Nam ở Hà Nội, cho rằng đối với người dân, ít nhất trong nhiều năm nữa, sẽ có nhiều người nghĩ rằng ông ấy là người trong sạch, ông ấy đốt lò chống tham nhũng, ông ấy có chính sách "ngoại giao cây tre" uyển chuyển và thực dụng. Tuy nhiên, Tiến sĩ Nguyễn Quang A cho rằng đó là chỉ là giả định về cách nhìn của số đông người dân do bị tuyên truyền mà ra. Cá nhân ông cho rằng vấn đề không đơn giản như vậy. Ông nói tiếp : 

"Theo nhận xét của tôi thì di sản của ông ấy là một người tham quyền cố vị, kiên định với chủ nghĩa Mác- Lênin, còn công cuộc đốt lò là hoàn toàn thất bại. Về chính sách ngoại giao như "mở cửa", nâng cấp quan hệ ngoại giao với Mỹ và nhiều nước khác thì chắc là ông ấy có đóng góp vào đó, nhưng chính sách đối ngoại là quyết định tập thể của cả Bộ Chính trị và đã nhất quán khoảng hơn hai mươi năm nay. Nếu đó là di sản tích cực của riêng ông Trọng thì không hẳn. Đó là quyết định tập thể chứ không phải của riêng ông ấy". 

Nguồn : RFA, 18/07/2024

*****************************

Đọc thêm :

Ông Nguyễn phú Trọng sức khỏe nghiêm trọng ra sao mà ông Tô Lâm phải thay thế lãnh đạo đảng ?

Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt Nam ra thông báo Chủ tịch nước Tô Lâm tạm thời điều hành Ban Chấp hnh Trung ương đảng , Bộ Chính trị và ban bí thư. Thông báo được đưa ra hôm thứ 5 ngày 18/7.

Sức khỏe Tổng bí thư Nguyễn phú Trọng hết sức nghiêm trọng gần như vô phương cứu chửa nên Đảng mới đưa ra quyết định nầy.

Nguồn : Người Việt Channel, 18/07/2024