 | Tổng quan: | 3636774 |
Minh Anh, RFI, 24/07/2020
Căng thẳng ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc không ngừng gia tăng cường độ, hai bên liên tục ra đòn và trả đũa lẫn nhau trong những thời qua. Đỉnh điểm là trong những ngày gần đây, Bắc Kinh và Washington lần lượt ra lệnh đối phương đóng cửa tòa lãnh sự : Một của Trung Quốc tại Houston và một của Mỹ tại Thành Đô. Trong cuộc đọ sức này, bài toán khó nhất với Bắc Kinh : Làm thế nào đáp trả mà không mà không đoạn tuyệt hoàn toàn với Hoa Kỳ ?
Quốc kỳ Trung Quốc và Mỹ. Ảnh minh họa. AP - Mark Schiefelbein
Lệnh đóng cửa lãnh sự Trung Quốc ở Houston trong vòng 72 giờ là một hành động mới nhất trong số các cuộc tấn công của Mỹ nhắm vào Trung Quốc. Trang mạng tờ New York Times ngày 23/07/2020, nhắc lại, chỉ trong vòng có vài tuần, Bắc Kinh liên tiếp hứng đòn của Mỹ.
Từ chiến dịch chống Hoa Vi trong hồ sơ mạng 5G, các biện pháp trừng phạt nhắm vào những quan chức Hồng Kông cũng như là vùng tự trị Tân Cương, cho đến thay đổi lập trường 180° về những tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông… và giờ là cáo buộc Bắc Kinh gởi nhân viên tình báo quân đội đến dọ thám đánh cắp các dữ liệu về thương mại, quân sự, thậm chí cả y học.
Ở bên ngoài, trên các mạng truyền thông, Bắc Kinh để cho phe chủ nghĩa dân tộc bày tỏ thái độ phẫn nộ, bài Mỹ, đòi phải có những biện pháp cứng rắn hơn với Washington. Nhưng trong hậu trường, giới lãnh đạo Trung Quốc dường như cũng không mong muốn làm trầm trọng thêm những căng thẳng, sợ rằng Trung Quốc có thể bị biến thành "một lá bài tranh cử" của Donal Trump, dù rằng trong thâm tâm họ rất muốn vị tỷ phú này tái đắc cử. Nhưng cùng lúc, giới lãnh đạo Trung Quốc lại không thể tỏ ra "nhu nhược" trước các cuộc tấn công của Hoa Kỳ.
Đáp trả những đòn đánh của Washington bằng cách nào ? Đây chính là câu hỏi đang gây chia rẽ trong nội bộ ban lãnh đạo Trung Quốc, theo như nhận định của New York Times. Phe an ninh tình báo và quân đội phản đối mạnh mẽ mọi ý định hòa giải, có thể bị Hoa Kỳ diễn giải cho đấy là một sự nhu nhược. Ngược lại, nhiều lãnh đạo Trung Quốc, chủ trương cứu vãn nền kinh tế, muốn đáp trả có chừng mực hơn đồng thời vẫn giữ cho thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 không bị "sứt mẻ".
Dấu hiệu hòa hoãn này được thấy rõ qua việc cho đến lúc này Bắc Kinh vẫn tiếp tục đặt mua với số lượng lớn bắp, lúa mì, đậu nành và thịt heo đông lạnh từ Mỹ, theo như ghi nhận của ông Darin Friedrichs, chuyên gia về nguyên liệu nông nghiệp có văn phòng tại Thượng Hải.
Trong cuộc tranh cãi chính trị này, Tập Cận Bình có một vai trò "trọng tài" quan trọng. Theo quan sát của tờ New York Times, cho đến lúc này, lãnh đạo Trung Quốc chưa bao giờ nói rằng quan hệ đôi bên đã xuống cấp. Một nhà phân tích độc lập tại Trung Quốc, Wu Qiang, nhận định : "Đích thân Tập Cận Bình là người điều chỉnh chính sách của Bắc Kinh. Nhấn ga hay hãm phanh sẽ do chính ông ta điều khiển".
Chỉ có điều, trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, Washington không ngừng mở rộng các mặt trận tấn công, tổng thống Trump không có ý định hạ nhiệt căng thẳng như những lần trước. Cả hai chính đảng của Mỹ đều đồng lòng chống Trung Quốc. Trong hoàn cảnh này, giới phân tích nhận định Trung Quốc khó có hy vọng cải thiện mối quan hệ, ngay cả trong trường hợp ông Joe Biden, đối thủ của Donald Trump trong cuộc đua vào Nhà Trắng, có thắng cử đi chăng nữa.
Minh Anh
***********************
Thanh Hà, RFI, 24/07/2020
Đài Bắc vận động công luận quốc tế trước nguy cơ sau Hồng Kông, đến lượt Đài Loan trong tầm ngắm của Trung Quốc. Trong cuộc họp báo hôm 22/07/2020, ngoại trưởng Đài Loan, Ngô Chiêu Tiếp (Joseph Wu) bày tỏ lo ngại về các hoạt động quân sự của Trung Quốc ngày càng tiến gần đến lãnh thổ Đài Loan.
Ngoại trưởng Đài Loan Ngô Chiêu Tiếp (Joseph Wu) trả lời phỏng vấn RFI. Ảnh minh họa. Pang Chia-Shan / Bộ Ngoại giao Đài Loan
Thông tín viên Adrien Simorre giải thích:
"Trung Quốc đang tăng tốc công tác chuẩn bị quân sự trên không và trên biển chung quanh Đài Loan". Ngoại trưởng Ngô Chiêu Tiếp cho biết như trên trong buổi nói chuyện với phóng viên quốc tế tại Đài Bắc cách đây hai ngày.
Ông nêu bật các hoạt động của Trung Quốc đã gia tăng đáng kể, không quân Trung Quốc liên tục thâm nhập không phận của Đài Loan trong những tháng qua. Ngoài ra, bộ trưởng Ngô Chiêu Tiếp còn mô tả các cuộc tập trận do Bắc Kinh tiến hành với bài tập đổ bộ lên Đài Loan.
Trung Quốc chưa bao giờ che giấu ý định thôn tính Đài Loan, kể cả bằng vũ lực. Nhưng tới nay, sự yểm trợ của Mỹ giúp giảm thiểu rủi ro này. Tuy nhiên, tình hình đã thay đổi trong những tháng gần đây với căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh ngày càng gia tăng và nhất là ngày càng có nhiều người dân Đài Loan dứt khoát bác bỏ mọi kế hoạch Trung Quốc thống nhất hòn đảo này.
Sau khi Bắc Kinh đã siết chặt gọng kềm kiểm soát Hồng Kông, ngoại trưởng Đài Loan muốn đánh động công luận quốc tế với hy vọng thế giới sẽ có phản ứng trong trường hợp Đài Loan bị Trung Quốc tấn công".
Thanh Hà
******************
Minh Anh, RFI, 24/07/2020
Trung Quốc là một "chế độ bạo ngược mới" mà "thế giới tự do" nên chống lại. Ngoại trưởng Mỹ, Mike Pompeo ngày 23/07/2020 đã phát biểu như trên sau khi Washington ra lệnh đóng cửa tòa lãnh sự Trung Quốc ở Houston, bị cáo buộc là một "ổ gián điệp".
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo phát biểu tại thư viện tổng thống Richard Nixon, Yorba Linda, bang California, Mỹ, ngày 23/07/2020. Reuters – Pool
Từ thư viện tổng thống Richard Nixon tại California, ngoại trưởng Mỹ còn nói rằng "Trung Quốc ngày nay ngày càng trở nên độc đoán ở trong nước và thái độ thù nghịch đối với tự do ở những nơi khác cũng ngày càng hung hăng hơn".
Theo AFP, với giọng điệu gay gắt hiếm có, mang hơi hướng một cuộc chiến tranh lạnh, lãnh đạo ngành ngoại giao Mỹ tố cáo chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là "đệ tử trung thành của một hệ tư tưởng toàn trị đã bị phá sản", khi ám chỉ đến chức vụ "tổng bí thư" Đảng cộng sản Trung Quốc.
Nhằm nêu rõ chiến lược cứng rắn của Donald Trump trước ông khổng lồ Châu Á, nhiều lần bị ví như là một "mối đe dọa" hay một "hiểm họa", ngoại trưởng Mỹ kêu gọi "các quốc gia tự do hãy hành động", và "thành lập một liên minh dân chủ mới".
Vẫn theo ngoại trưởng Mỹ, mục tiêu của việc chuyển sang hành động này là nhằm "làm thay đổi thái độ" giới lãnh đạo ở Bắc Kinh, nhưng không đi đến việc lật đổ chế độ.
Những phát biểu này được đưa ra sau khi Washington ra lệnh đóng cửa tòa lãnh sự Trung Quốc ở Houston, Texas, đẩy căng thẳng Trung - Mỹ leo thang lên một nấc mới chưa từng thấy. Bắc Kinh đã đáp trả với việc ra lệnh đóng cửa tòa lãnh sự Mỹ ở Thành Đô.
Minh Anh
************************
Thanh Hà, RFI, 24/07/2020
Ba ngày sau vụ Mỹ đóng cửa tòa lãnh sự Trung Quốc tại Houston, đến lượt Bắc Kinh ngày 24/07/2020 ra lệnh đóng cửa cơ quan đại diện ngoại giao Hoa Kỳ tại Thành Đô, thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên. Lý do : "Nhân viên ngoại giao tại đây can thiệp vào công việc của Trung Quốc và đã có những hoạt động không thích hợp với công tác ngoại giao".
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân (Wang Wenbin) trong buổi họp báo ngày 24/07/2020 cho biết Bắc Kinh yêu cầu Washington đóng cửa lãnh sự quán Mỹ ở Thành Đô. AP - Mark Schiefelbein
Tòa lãnh sự Hoa Kỳ tại Thành Đô hoạt động từ năm 1985 với 200 nhân viên. Năm 2013, cựu nhân viên tình báo Mỹ Edward Snowden đã tiết lộ một bản đồ về những địa bàn hoạt hoạt động của tình báo Mỹ, trong đó có Thành Đô. Năm 2012, một trong những cộng tác viên trung thành với cựu bí thư thành ủy Trùng Khánh, Bạc Hy Lai đã chạy vào tòa lãnh sự Thành Đô xin tị nạn.
Hơn nữa, Thành Đô có một vị trí chiến lược, như giải thích của thông tín viên Stéphane Lagarde trong khu vực Đông Bắc Á :
"Ăn miếng, trả miếng. Với các tòa lãnh sự cũng vậy. Trong một thông cáo gửi qua mạng WeChat của các phóng viên, bộ Ngoại Giao Trung Quốc khẳng định là không có sự lựa chọn nào khác. Trung Quốc không mong muốn xảy ra tình cảnh này. Trách nhiệm hoàn toàn thuộc về phía Hoa Kỳ.
Trong những ngày qua, Bắc Kinh đã cân nhắc nhiều địa điểm. Tờ Hoàn Cầu Thời Báo, cơ quan ngôn luận không chính thức của Đảng cộng sản Trung Quốc, thậm chí còn thực hiện một cuộc thăm dò trên mạng Twitter để tham khảo ý kiến là nên đóng cửa lãnh sự Mỹ tại Hồng Kông, Quảng Đông hay Thành Đô. Cuối cùng, nơi được chọn là Thành Đô, thủ phủ tỉnh Tứ Xuyên, phía tây Trung Quốc. Đây là một địa điểm chiến lược đối với Hoa Kỳ, do Tứ Xuyên nằm sát cạnh Tây Tạng và Tân Cương.
Một dấu hiệu báo trước về quyết định của Trung Quốc là ngay từ tối hôm qua (23/07), đã có một chuyến máy bay từ Mỹ đến Thượng Hải. Hành khách là các nhân viên ngoại giao. Rất có thể số này sẽ được điều đến lãnh sự quán ở Vũ Hán, vốn đã rất vắng người từ khi dịch Covid-19 bùng phát".
Trong lúc Hoa Kỳ và Trung Quốc tố cáo lẫn nhau về các hoạt động tình báo, ngày 23/07/2020, bộ Tư Pháp Mỹ cho biết Cục Điều Tra Liên Bang FBI đã bắt giữ ba nghi can Trung Quốc dùng hộ chiếu giả. Một người thứ tư đã tạm thoát do trú ẩn trong lãnh sự Trung Quốc tại thành phố San Francisco, bang California. Cả bốn người nói trên, theo phía Mỹ, phục vụ trong quân đội Trung Quốc, đội lốt nghiên cứu sinh để hoạt động tại Hoa Kỳ.
Thanh Hà
Một công nhân Rosneft Việt Nam trên một giàn khoan ngoài khơi ở Biển Đông. Hình: Facebook
Ngành khai dầu khí của Việt Nam đang bị siết chặt khi căng thẳng Mỹ-Trung gia tăng ở Biển Đông.
Theo báo cáo, Trung Quốc đang ép Việt Nam chấm dứt hoạt động khai thác ngoài khỏi của Rosneft Vietnam, liên doanh Nga-Việt gần đây đã hủy hợp đồng với Noble Corp, công ty có trụ sở tại London.
Noble tuyên bố hủy bỏ khai thác trong một thông báo mà không nêu rõ tên công ty, trong khi nói rằng họ vẫn sẽ được trả cho hợp đồng. Thông báo được đưa ra chỉ vài ngày trước khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo tuyên bố các yêu sách của Trung Quốc tại khu vực hàng hải đang tranh chấp là "bất hợp pháp".
Hà Nội thông báo rằng công ty dầu khí nhà nước Dầu khí Việt Nam hủy hợp đồng giàn khoan do áp lực của Trung Quốc, theo BBC tiếng Việt. Rosneft Việt Nam đã được báo cáo lo ngại kể từ năm 2018 rằng dự án Lan Đỏ ở lô 06.1 nằm trong đường chín đoạn và việc khoan ở đó có thể làm Bắc Kinh phật lòng.
"Trước khi xâm lược trực tiếp ra nước ngoài bằng chính sách ngoại giao, Trung Quốc đã gửi thư cho công ty mẹ Rosneft Vietnam, Tập đoàn Rosneft", theo BBC tiếng Việt tuần trước.
Áp lực của Trung Quốc đối với dự án đã dâng cao từ lâu. Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã yêu cầu người đồng cấp Nga Sergei Lavrov bên lề cuộc họp cấp bộ trưởng ASEAN vào tháng 8 năm 2019 về việc công ty Rosneft của Moscow bỏ thăm dò dầu khí ngoài khơi Việt Nam. Được biết ông Lavrov đã từ chối.
Áp lực là động thái mới nhất của Trung Quốc nhằm ngăn chặn sự phát triển tài nguyên hơn nữa ở Việt Nam quốc gia hiện đang đói năng lượng, Bắc Kinh buộc tất cả các công ty dầu khí nước ngoài rút ra khỏi Biển Đông, để tự trở thành đối tác phát triển chung tiềm năng duy nhất cho các bên tranh chấp biển.
Năm ngoái, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ước tính Trung Quốc đang ngăn chặn được các dự án khai thác dầu khí trị giá 2,5 nghìn tỷ đô la ở Biển Đông. Các nhà phân tích khác cho rằng con số đó thậm chí còn cao hơn.
Áp lực đã tác động đến sản xuất khí đốt, sản xuất điện, doanh thu của Việt Nam và rủi ro chủ quyền tiềm ẩn, đồng thời gây ra sự bất ổn do sự gây hấn của Trung Quốc thường gặp phải trong các cuộc biểu tình yêu nước công khai mà Hà Nội buộc phải đàn áp hoặc phải cho phép.
Khi Trung Quốc đưa một giàn thăm dò khổng lồ vào vùng biển Việt Nam vào tháng 5 năm 2014, các cuộc biểu tình chống Trung Quốc dữ dội đã nổ ra và buộc Bắc Kinh phải rút đi. Những người bất đồng chính kiến Việt Nam thường cáo buộc chính quyền Đảng Cộng sản quá mềm mỏng đối với Bắc Kinh trong các tranh chấp trên biển.
Đồng thời, trữ lượng dầu và khí đốt của Việt Nam đang giảm, các dự án khai thác mới gặp khó khăn trong khi nhu cầu năng lượng để phát triển kinh tế gia tăng.
Nhưng áp lực liên tục của Trung Quốc cũng có nghĩa là không mấy quốc gia hoặc các công ty năng lượng khác của họ có khả năng thăm dò các khối mới hoặc đưa ra quyết định đầu tư cuối cùng mặc dù năm 2020, giá dầu giảm và nhu cầu chậm lại, cho thấy lệnh trừng phạt là điều hiếm hoi trong năm nay.
Trung Quốc cũng đã quấy rối các công ty thăm dò dầu khí ở vùng biển Malaysia trong khi đầu năm nay, Trung Quốc cũng đã đánh chìm các tàu đánh cá của Philippines và Việt Nam tại các vùng biển tranh chấp. Năm 2017, Trung Quốc đã buộc Repsol của Tây Ban Nha từ bỏ dự án Cá Rồng đỏ bằng cách đe dọa và gây áp lực cho Hà Nội.
Tuy nhiên, phát ngôn của Ngoại trưởng Mỹ Pompeo có thể có khoặc không có tác động gì cho tính toán khai thác năng lượng trên biển. Lập luận dựa trên luật pháp quốc tế đã chẳng có trọng lượng gì cho đến nay.
Khi Philippines thắng kiện tại Tòa án Trọng tài Thường trực trong vụ kiện ở The Hague năm 2016 phản đối đường chín đoạn của Trung Quốc xâm lấn sâu vào vùng duyên hải, vùng đặc quyền kinh tế, bao gồm các khu vực giàu nhiên liệu hóa thạch của nhiều quốc gia, Mỹ đã giữ im lặng.
Vào thời điểm đó, Washington hy vọng các giải pháp hòa bình và khẳng định tự do hàng hải sẽ không bị ảnh hưởng do các tranh chấp lãnh thổ ở các quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa mà Trung Quốc, Việt Nam, Philippines, Brunei, Đài Loan và Malaysia đang tranh chấp.
Thái độ của Hoa Kỳ, kể cả về quyền ở các nguồn năng lượng trên biển đã kết thúc với thông báo của ông Pompeo vào tuần trước. "Bất kỳ hành động quấy rối nào của Trung Quốc đối với việc đánh bắt cá hoặc khai thác dầu khí trong các vùng biển này, của các quốc gia khác, hoặc thực hiện các hoạt động đó một cách đơn phương, là bất hợp pháp", ông ông Pompeo nói.
Đặc phái viên Hoa Kỳ đã thêm Washington "sát cánh với các đồng minh và đối tác Đông Nam Á của chúng tôi trong việc bảo vệ quyền chủ quyền đối với các nguồn tài nguyên ngoài khơi".
Trong những năm 2000 và đầu những năm 2010, các cuộc đấu tranh mới ra đời đối với khu vực hàng hải hầu hết được xem là sự phung phí tài nguyên của các nền kinh tế cạnh tranh nhập khẩu năng lượng, phát triển nhanh.
Đồng thời, Trung Quốc đã phát triển nguồn tài nguyên trên bờ, ngay cả khi nước này nhập khẩu lượng dầu thô kỷ lục từ Mỹ và các nước khác, và có kế hoạch tăng nhập khẩu mạnh.
Trung Quốc cũng đang nhập khẩu lượng khí đốt đang gia tăng từ Turkmenistan cũng như từ công ty Gazprom của Nga.
Do đó, Trung Quốc không cần ngay lập tức các nguồn tài nguyên phụ từ Biển Đông, mặc dù việc kiểm soát các giếng dầu dồi dào là một chiến lược dài hạn hữu ích và có thể rất quan trọng nếu có bất kỳ cuộc xung đột nào với Mỹ đe dọa các chuyến hàng từ Trung Đông.
Trung Quốc cũng đệ trình một dự thảo về Bộ quy tắc ứng xử của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) ở Biển Đông gần đây đã khẳng định rằng tất cả các hoạt động phát triển tài nguyên trong khu vực hàng hải này phải được thực hiện thông qua hợp tác trong khu vực chứ không phải với các công ty bên ngoài.
Năm ngoái, Trung Quốc đã ký các thỏa thuận phát triển tạm thời với Brunei và Philippines, với sự nới lỏng một số luật liên quan đến đầu tư nước ngoài để cho phép các công ty Trung Quốc cùng phát triển các nguồn lực trong vùng biển mà họ có yêu sách.
Những người phản đối ở Philippines đã tuyên bố rằng các thỏa thuận trên là vi hiến.
Malaysia và Indonesia đều phát triển các dự án với các công ty dầu khí quốc gia Trung Quốc (NOC), mặc dù họ thường hợp tác với các công ty quốc tế khác ở vùng biển nằm ngoài khu vực tranh chấp.
Việc Trung Quốc tham gia vào các dự án dầu khí lớn trên toàn cầu là phổ biến gần đây ; CNOOC là đối tác của ExxonMobil – Liza một dự án lớn ngoài ngoài khơi Guyana.
Nhưng khả năng hợp tác của Tập đoàn Dầu khí với các công ty Trung Quốc – hoặc công chúng Việt Nam chấp nhận bất kỳ thỏa thuận nào như vậy – là thấp. Nhưng với trữ lượng giảm và nhu cầu điện tăng, Việt Nam đang trong tình trạng thắt chặt an ninh năng lượng.
ExxonMobil có khả năng rời bỏ dự án khai thác năng lượng khí lớn ở mỏ Cá Voi Xanh. Khi đó tìm một đối tác chịu mua dự án với một Trung Quốc hung hăng đang bành trướng trong khu vực có thể sẽ rất khó khăn.
Việt Nam hiện đang xem xét một loạt các thiết bị đầu cuối nhập khẩu năng lượng quy mô lớn để đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng tại thời điểm thủy điện đang suy giảm và các nhà máy điện than mới mới không được chọn lựa. Đầu tháng 2, chính phủ cho biết họ có kế hoạch tăng công suất phát điện từ 54 gigawatt hiện nay lên 125-130GW vào năm 2030.
Tập đoàn Lantau, nghiên cứu báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2018, ước tính rằng Việt Nam sẽ cần nguồn cung cấp nhiên liệu đáng tin cậy, an toàn, đa dạng và hiệu quả cho ngành năng lượng để duy trì tăng trưởng GDP 8% từ năm 2021 đến 2030 băng cách nhập khẩu năng lượng nhiều hơn.
Nhiên liệu nhập khẩu có thể được mua từ các nhà sản xuất của Mỹ và giúp tái cân bằng quan hệ thương mại với Mỹ, do Hà Nội đã bị Tổng thống Donald Trump chỉ trích vì có thặng dư thương mại rất lớn với Mỹ.
Trong khi đó, Mỹ cần thị trường cho ngành năng lượng lớn và đang phát triển, đã chuyển từ không xuất khẩu trong năm 2015 sang trở thành nước xuất khẩu lớn thứ ba thế giới trong năm nay trước khi dịch Covid-19 phá vỡ nhu cầu nhiên liệu toàn cầu.
Hiện tại, tình trạng dư cung ở Châu Âu và tình trạng dư thừa chung cùng với nhu cầu thấp ở các quốc gia nhập khẩu truyền thống như Nhật Bản đã khiến các nhà xuất khẩu năng lượng của Mỹ chỉ hoạt động với công suất 25%, theo dữ liệu gần đây của Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA).
Trung Quốc đã đồng ý nhập xuất khẩu năng lượng trị giá 52 tỷ đô la Mỹ trong giai đoạn 2020-2021, nhưng ngay cả trước khi có dịch Covid-19 và sự suy giảm mạnh trong quan hệ thì đó là điều dường như không thực tế.
Trung Quốc đã gần như không nhập khẩu năng lượng của Mỹ trong những tháng gần đây, nhưng đã tận dụng giá dầu thấp kỷ lục gần đây, đặc biệt là đối với tiêu chuẩn West Texas Middle (WTI) của Hoa Kỳ, để nhập khẩu một lượng lớn dầu thô.
ExxonMobil hiện đang xem xét một dự án phát triển dầu khí lớn ở Hải Phòng và dự án Delta ở ngoài khơi tỉnh Bạc Liêu thuộc vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Trong khi đó, Việt Nam bắt đầu xây dựng hồi tháng 9 trên trạm nhập khẩu năng lượng đầu tiên ở cảng Thị Vải. Các công ty Mỹ đã bày tỏ ý muốn cung cấp nhiên liệu cho các dự án.
Nhưng trong khi Mỹ tuyên bố họ sẽ không ủng hộ "chiến dịch bắt nạt và kiểm soát" của Bắc Kinh trên vùng biển tranh chấp, bằng cách ngăn cản khai thác dầu khí, thì các nhà sản xuất năng lượng của Mỹ thực sự có thể được hưởng lợi từ sự đe dọa của Trung Quốc.
Helen Clark
Nguyên tác : Oil and gas fueling South China Sea tensions, AsiaTimes, 22/07/2020
Ngân Bình dịch
Nguồn : VNTB, 23/07/2020
Thụy My, RFI, 22/07/2020
Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Mark Esper hôm qua, 21/07/2020, cảnh báo Trung Quốc là "không ai có thể chận bước Hoa Kỳ tại Biển Đông", nhấn mạnh rằng các hàng không mẫu hạm Mỹ sẽ tiếp tục hoạt động tại vùng biển này. Đồng thời ông cũng chìa ra cành ô liu cho Bắc Kinh, cho biết muốn đến thăm Trung Quốc trước cuối năm nay.
Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Mark Esper trong buổi điều trần trước Ủy ban Quân vụ của Hạ Viện ngày 09/07/2020, tại Washington, Hoa Kỳ. Reuters - Pool New
Trong cuộc hội thảo qua video của Viện nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), bộ trưởng Esper nêu ra việc Bắc Kinh tiếp tục ức hiếp các láng giềng, có những hành vi phi pháp và đặc biệt quân đội Trung Quốc ngày càng hung hăng hơn trên Biển Đông và Biển Hoa Đông.
Ông khẳng định Hoa Kỳ đang bố trí các lực lượng để chống lại sự khiêu khích của Trung Quốc. Cụ thể sẽ gia tăng các hoạt động vì tự do hàng hải (FONOP) nhằm đối phó với những hành vi bất hợp pháp và yêu sách quá đáng, đã tăng cao chưa từng thấy trong năm 2019 so với cả bốn thập niên qua.
Tuyên bố của bộ trưởng quốc phòng Mỹ được đưa ra trong bối cảnh Hoa Kỳ tỏ ra quyết đoán hơn đối với Trung Quốc trong hồ sơ Biển Đông. Sau thông cáo quan trọng về Biển Đông cho thấy bước ngoặt trong chủ trương của Washington, hôm thứ Ba khu trục hạm USS Ralph Johnson đã tiến hành đợt tuần tra vì tự do hàng hải lần thứ sáu. Hai hàng không mẫu hạm Mỹ đã được điều đến Biển Đông, lần thứ hai lần trong tháng này, trong khi hồi đầu tháng Hoàn Cầu Thời Báo từng lên tiếng đe dọa các tàu sân bay Mỹ.
Song song với việc tố cáo Bắc Kinh muốn biến Biển Đông thành "đế chế hàng hải" của mình, Hoa Kỳ vẫn mở lối cho Trung Quốc. Bộ trưởng Mark Esper cho hay ông hy vọng thăm Bắc Kinh trước cuối năm nay, nhằm cải thiện việc hợp tác giữa đôi bên.
Người đứng đầu Lầu Năm Góc nhắc lại Hoa Kỳ coi yêu sách chủ quyền của Trung Quốc tại Biển Đông là "bất hợp pháp", nhưng Washington "không tìm kiếm xung đột", muốn mở các kênh thông tin để giảm thiểu nguy cơ. Nếu thực hiện được, đây sẽ là chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên của ông Mark Esper với tư cách bộ trưởng quốc phòng Mỹ.
Thụy My
**********************
Mai Vân, RFI, 22/07/2020
Ngay sau khi ngoại trưởng Mỹ ngày 13/07/2020 tỏ thái độ cứng rắn hẳn lên đối với các hành vi của Trung Quốc trên Biển Đông, chính thức xem đa số các yêu sách biển của Bắc Kinh là "bất hợp pháp", các đại sứ quán Hoa Kỳ trong vùng đã đồng loạt lên tiếng chỉ trích hành động của Trung Quốc. Đối với giới phân tích, sự kiện chưa từng thấy này cho thấy một thay đổi trong chiến lược của Mỹ nhằm chống lại đà bành trướng của Trung Quốc.
Các công trình xây dựng của Trung Quốc trên quần đảo Trường Sa. Ảnh chụp ngày 21/04/2017. Reuters - Erik de Castro
Theo ghi nhân của hãng tin Anh Reuters ngày 21/07, ngay sau tuyên bố của ngoại trưởng Mike Pompeo, các đại sứ quán Mỹ ở Thái Lan, Malaysia, Philippines và Cam Bốt đã lập tức tung ra các thông cáo và bình luận trên mạng xã hội, đặc biệt là Facebook, và trên các phương tiện truyền thông địa phương, cho rằng hành động của Bắc Kinh phù hợp với mô hình xâm lấn chủ quyền của nước khác.
Đại sứ Mỹ tại Thái Lan chẳng hạn đã viết bài tố cáo các đập thủy điện của Trung Quốc trên thượng nguồn sông Mêkông, giữ lại nước sông trong mùa hạn hán năm ngoái.
Đại sứ quán Hoa Kỳ ở Miến Điện thì so sánh hành động của Trung Quốc ở Biển Đông với cách thức Bắc Kinh hành xử tại Miến Điện, nêu bật những điều bị coi là sai trái, như biến các khoản đầu tư thành bẫy nợ, buôn bán phụ nữ Miến Điện qua Trung Quốc dưới hình thức con dâu, để cho ma túy từ Trung Quốc tràn ngập vào quốc gia Đông Nam Á này.
Trung Quốc dĩ nhiên đã phản ứng hết sức gay gắt, tố cáo Hoa Kỳ cố tình "vu khống với những lời lẽ không đúng sự thật, để làm dư luận trong vùng nghĩ sai". Đại sứ Trung Quốc ở Thái Lan chẳng hạn cho rằng Washington đang "nỗ lực gây bất hòa giữa Trung Quốc và các quốc gia khác ven Biển Đông".
Trong một bài trên Facebook, đại sứ quán Trung Quốc tại Miến Điện đã hai lần dùng từ "bẩn thỉu" để chỉ Hoa Kỳ, cho rằng các cơ quan Mỹ ở hải ngoại đã làm những "công việc ghê tởm" để ngăn chặn Trung Quốc và đã lộ rõ bộ mặt "ích kỷ, đạo đức giả, đáng ghét và xấu xa".
Trả lời Reuters qua điện thoại, chuyên gia phân tích Renato de Castro, thuộc Viện Nghiện Cứu Chiến lược và Quan Hệ Quốc Tế Albert Del Rosario tại Philippines đã nhận định : "Chúng ta giờ đây đã biến thành chiến trường" và cuộc đọ sức sẽ còn kéo dài.
Cuộc đấu khẩu bùng lên gay gắt đã thu hút hàng ngàn bình luận trên các mạng xã hội trong khu vực, với rất nhiều lời chỉ trích Trung Quốc và thắc mắc về mục tiêu của cả hai bên.
Bên dưới bài viết trên Facebook của đại sứ quán Mỹ tại Philippines, một người tên Chelley Ocampo đã ghi : "Cảm ơn Hoa Kỳ vì đã làm điều mà luật pháp quy định".
Trên trang web của đại sứ quán Mỹ tại Malaysia, một người lớn tiếng "Đế quốc Yankee (từ chỉ Mỹ) cút đi ! ! ! !". Bên dưới lời kêu gọi đó, các nhà ngoại giao Mỹ đã hỏi vặn lại : "Phải chăng là bạn đồng ý với chiến thuật bắt nạt của Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa ở Biển Đông ?"
Trong một cuộc họp báo tại Bắc Kinh, Uông Văn Bân (Wang Wenbin), phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc, cho rằng chính "Hoa Kỳ đã bắt đầu đưa lên mạng những bình luận tấn công và lên án Trung Quốc" và các nhà ngoại giao Trung Quốc chỉ làm sáng tỏ vấn đề và đáp trả mà thôi.
Đối với giới phân tích, cuộc khẩu chiến đang bùng lên là kết quả một chiến thuật mới của ngành ngoại giao Mỹ trong vùng.
Theo nhận định của Sebastian Strangio, tác giả một quyển sách sắp ra mắt về ảnh hưởng của Trung Quốc trong vùng, các thông cáo của Mỹ đều gắn liền vấn đề Biển Đông với các mối quan ngại của từng nước trong khu vực nhằm hầu "chỉ rõ Trung Quốc là mối đe dọa cho chủ quyền các nước Đông Nam Á".
Trong lúc đó, vẫn theo Sebastian Strangio, phản ứng đáp trả của Trung Quốc vẫn theo kiểu được mệnh danh là "ngoại giao Chiến Lang", nổi bật từ khi dịch virus corona bùng phát, đậm nét dân tộc chủ nghĩa ngày càng hung hăng hơn.
Theo Collin Koh Swee Lean, một nhà nghiên cứu thuộc Viện Nghiên Cứu Quốc Tế Rajaratnam (Singapore), Trung Quốc không thể để cho Mỹ thắng thế nhờ chuyển hướng được dư luận trong vùng.
Đối với chuyên gia này, "ít ra là một vài chính phủ Đông Nam Á, một cách kín đáo, nếu không phải là công khai, hoan nghênh phát biểu của ngoại trưởng Mỹ mới đây và mạnh dạn hơn trong việc chống lại hành vi (Trung Quốc) ở các vùng biển tranh chấp".
Mai Vân
*************************
Trọng Thành, RFI, 21/07/2020
Hoa Kỳ và các đồng minh trong nhóm Bộ Tứ ở vùng Ấn Độ - Thái Bình Dương (Quad) tổ chức đồng thời hai cuộc tập trận hải quân tại hai khu vực kế cận Biển Đông trong tuần này. Các cuộc tập trận của Bộ Tứ diễn ra đúng vào lúc truyền thông Trung Quốc hôm qua, 20/07/2020, cho biết quân đội nước này vừa tiến hành cuộc tập trận bắn đạn thật tại khu vực quần đảo Hoàng Sa, mà Việt Nam khẳng định chủ quyền.
Tàu sân bay Mỹ USS Ronald Reagan cùng các chiến hạm Nhật Bản và Úc cùng diễn tập trên biển Philippines ngày 21/07/2020. Commander, Task Force 70 / Carri - Petty Officer 2nd Class Codie So
Hãng tin Anh Reuters, dẫn lời của các giới chức Hải quân Mỹ, hôm nay 21/07/2020, cho hay cuộc tập trận của Hải quân Mỹ với Hải quân Ấn Độ diễn ra hôm qua, 20/07, tại khu vực gần quần đảo Andaman và Nicobar của Ấn Độ, giáp với phía bắc eo biển Malacca, tuyến đường giao thông hàng hải chiến lược nối liền Ấn Độ Dương với Biển Đông. Tàu sân bay Mỹ USS Nimitz tham gia vào cuộc tập trận này.
Song song với cuộc tập trận nói trên, Hải quân Mỹ cùng Hải quân Nhật và Úc tập trận tại vùng Biển Philippines. Theo bộ quốc phòng Úc, cuộc tập trận dự kiến kết thúc ngày 23/07. Tham gia vào cuộc tập trận này có tàu sân bay USS Ronald Reagan. Hai chiếc USS Ronald Reagan và USS Nimitz là hai hàng không mẫu hạm vừa có cuộc tập trận đầu tháng này tại Biển Đông, đúng vào lúc Trung Quốc tập trận lần đầu tiên trong tháng 7 ở quần đảo Hoàng Sa. USS Ronald Reagan và USS Nimitz cũng tiến hành tuần tra "bảo vệ tự do hàng hải" ở Biển Đông ngày 17/07.
Tình hình tại Biển Đông đầu tuần này tiếp tục căng thẳng. Hôm qua, thứ Hai 20/07/2020, truyền thông Nhà nước Trung Quốc loan báo quân đội nước này vừa tập trận lần thứ hai tại Hoàng Sa, quần đảo mà Việt Nam đòi hỏi chủ quyền. Đây là lần thứ hai Trung Quốc tập trận tại Hoàng Sa trong tháng 7/2020. Cuộc tập trận bắn đạn thật diễn ra đúng lúc hai tầu sân bay Mỹ đang tuần tra "bảo vệ tự do hàng hải" .
Theo Global Times, ấn bản Anh ngữ của Hoàn Cầu Thời Báo, đại diện cho quan điểm cứng rắn trong chính quyền Trung Quốc, cuộc tập trận do lực lượng không quân chiến đấu trên biển, thuộc Chiến khu miền Nam, có căn cứ tại đảo Hải Nam, tiến hành từ ngày 15 đến ngày 17/07. Tham gia tập trận có các chiến đấu-oanh tạc cơ chống hạm JH-7.
Hoàn Cầu Thời Báo khẳng định cuộc tập trận nói trên của Trung Quốc chỉ là một hành động "đáp trả". Trang mạng Trung Quốc dẫn lời một chuyên gia quân sự xin ẩn danh cho biết, "nếu Hoa Kỳ tiếp tục khiêu khích tại Biển Đông, Trung Quốc có thể sẽ không có lựa chọn nào khác hơn là tập trận nhiều hơn, triển khai nhiều chiến đấu cơ, chiến hạm tại Biển Đông hơn, và có thể sẽ áp đặt Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ)" tại khu vực này.
Điều mà Hoàn Cầu Thời Báo không nhắc đến là việc Hoa Kỳ, và các đồng minh, tổ chức loạt tập trận nói trên diễn ra chỉ ít ngày sau khi Bộ Ngoại giao Mỹ ra tuyên bố khằng định lập trường chính thức của Washington, ủng hộ phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye, bác bỏ hầu hết các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông. Quan điểm chính thức của Washington được nhiều quốc gia Đông Nam Á tán đồng, khiến lập trường chống lại phán quyết của Tòa án La Haye, ỷ mạnh át yếu, bành trướng tại Biển Đông, của Bắc Kinh thêm bị cô lập.
Trọng Thành
Bộ Quốc phòng Mỹ phát biểu về Châu Á
Carla Babb, VOA, 22/07/2020
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper khẳng định "không ban hành lệnh rút khỏi bán đảo Triều Tiên", đồng thời lên tiếng báo động về "thái độ xấu" của Trung Quốc mà ông nói đã gia tăng kể từ khi bắt đầu đại dịch virus corona.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper.
Phát biểu về Châu Á từ Ngũ Giác Đài, ông Esper ngày 21/7 để ngỏ khả năng giảm bớt quân tại Hàn Quốc trong tương lai, nói rằng Ngũ Giác Đài sẽ tiếp tục cứu xét điều chỉnh mức độ binh sĩ tại mỗi bộ chỉ huy, tại mỗi chiến trường để đảm bảo hữu hiệu hóa lực lượng Mỹ.
Tờ Wall Street Journal tuần trước loan tin Ngũ Giác Đài đang lên kế hoạch giảm bớt lực lượng tại Hàn Quốc dưới mức hiện nay là 28.500 người, trong lúc hai nước chưa đả thông bế tắc về yêu cầu của Tổng thống Donald Trump rằng Seoul phải tăng mạnh chi trả cho quân đội Mỹ trú đóng tại Hàn Quốc.
Về vấn đề Trung Quốc, Bộ trưởng Esper ngày 21/7 chỉ trích "thái độ xấu" của quân đội Trung Quốc gần đây làm gia tăng những lo ngại trên toàn khu vực.
"Chúng ta chứng kiến việc này gia tăng trong 6 tháng qua kể từ khi Covid-19 xảy ra", ông Esper nói.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ cho biết ông hy vọng thực hiện chuyến công du đầu tiên tới Trung Quốc trước cuối năm nay, dù Ngũ Giác Đài không đưa ra chi tiết về chuyến này.
Ông Esper chỉ đích danh Trung Quốc "thường xuyên không tôn trọng quyền của các nước khác". Ông chỉ ra cuộc tập trận tấn công quy mô lớn gần đây của Trung Quốc mô phỏng cảnh chiếm một đảo của Đài Loan như là "một hành động gây bất ổn làm gia tăng một cách đáng kể nguy cơ tính toán sai lầm".
Ông cũng chỉ trích Trung Quốc về việc lấy đất lấp biển và tiếp tục tập trận xung quanh các thực thể tranh chấp trên biển, gọi những nỗ lực này "rõ ràng không phù hợp" với luật quốc tế. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đồng thời thúc đẩy các nước khác trên toàn cầu giúp đứng lên chống thái độ của Trung Quốc.
Trung Quốc nói Washington không có tiếng nói trong chuyện này và tố cáo Mỹ hành động như là "kẻ quấy rối và làm gián đoạn ổn định trong vùng".
BBC, 22/07/2020
Phát biểu tại một hội thảo online về an ninh hôm 21/7, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper mô tả hoạt động của quân đội Trung Quốc trong khu vực là "gây bất ổn", và rằng Trung Quốc đang 'tiếp tục hành vi hung hăng ở khu vực phía Đông và trên Biển Đông', theo NDTV.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper
Ông Esper nói rằng việc bồi đắp và các cuộc tập trận quân sự bất hợp pháp của Trung Quốc trên và xung quanh các thực thể đang tranh chấp ở Biển Đông không phù hợp với các cam kết được nêu trong Tuyên bố năm 2002 về Ứng xử của các bên ở Biển Đông.
"Đảng cộng sản Trung Quốc tiếp tục các hoạt động vi phạm luật pháp, các hành vi chèn ép và các hoạt động ác ý khác một cách có hệ thống", ông Esper nói.
Ông Esper nói thêm rằng Trung Quốc đã bắt nạt các quốc gia ASEAN để buộc các nước này phải ngưng các hoạt động phát triển dầu khí tiềm năng ngoài khơi trị giá khoảng 2,6 nghìn tỷ đôla, đồng thời ngăn cản các nước này đánh bắt cá tại ngư trường quan trọng của họ.
Ông Esper yêu cầu các nhà lãnh đạo Trung Quốc tuân thủ luật pháp và chuẩn mực quốc tế mà Trung Quốc và người dân Trung Quốc đã được hưởng lợi rất nhiều từ những năm qua. "Và trong khi chúng ta hy vọng Đảng cộng sản Trung Quốc thay đổi cách thức của mình, chúng ta phải chuẩn bị cho phương án thay thế", ông cảnh báo.
Ông Esper nói chính sách của Hoa Kỳ về Biển Đông là "bảo vệ một Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở", và nói rõ rằng Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa không có quyền biến vùng biển quốc tế thành một khu vực độc quyền hoặc đế chế hàng hải của riêng mình".
"Chúng ta phải duy trì một hệ thống tự do và cởi mở, bảo đảm hòa bình và thịnh vượng cho hàng triệu người : tôn trọng chủ quyền, giải quyết tranh chấp bằng hòa bình ; tuân thủ luật pháp và chuẩn mực quốc tế ; thúc đẩy thương mại tự do, công bằng", ông nói.
"Chúng tôi tin tưởng chắc chắn rằng không một quốc gia nào có thể hoặc nên thống trị cộng đồng, và chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc cùng với các đồng minh và đối tác của mình để hỗ trợ một Ấn Độ-Thái Bình Dương thịnh vượng và an toàn cho tất cả mọi người", ông Esper nói.
Ông Esper cũng nói rằng "cam kết của Hoa Kỳ đối với Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở bắt nguồn từ các giá trị, lịch sử và quan hệ kinh tế mà chúng tôi chia sẻ với các đồng minh và đối tác, và chỉ phát triển sâu hơn khi đối mặt với những nỗ lực làm suy yếu nó".
"Chúng tôi đang khuyến khích các quốc gia Ấn Độ-Thái Bình Dương mở rộng các mối quan hệ an ninh nội khối và mạng lưới các đối tác cùng chí hướng", ông nói thêm.
Mỹ cáo buộc Trung Quốc quân sự hóa trên Biển Đông
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper cũng cho biết Mỹ đang "theo dõi rất chặt chẽ" tình hình giữa Ấn Độ và Trung Quốc dọc theo Đường kiểm soát thực tế.
"Chúng tôi đang theo dõi tình hình giữa Ấn Độ và Trung Quốc rất chặt chẽ, những gì đang xảy ra dọc theo Đường kiểm soát thực tế và chúng tôi rất vui khi thấy cả hai bên đang cố gắng làm giảm nhiệt tình hình", ông Esper trả lời câu hỏi về căng thẳng giữa hai nước.
Ông khẳng định rằng các hoạt động của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc trong khu vực này đang "gây bất ổn", ông nói rằng họ "tiếp tục hành vi gây hấn ở phía Đông và trên Biển Đông".
Ông Esper cũng nói rằng mối quan hệ của Mỹ với Ấn Độ là "một trong những mối quan hệ quốc phòng quan trọng nhất của thế kỷ 21".
Trong bối cảnh xung đột ở biên giới Ấn Độ với Trung Quốc, một nhóm tàu sân bay của Hải quân Hoa Kỳ do tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân USS Nimitz dẫn đầu đã thực hiện một cuộc tập trận quân sự với một hạm đội tàu chiến Ấn Độ ngoài khơi bờ biển Andaman và Nicobar hôm thứ Hai.
Bốn tàu chiến tiền tuyến của Hải quân Ấn Độ đã tham gia cuộc tập trận "PASSEX" khi nhóm tấn công tàu sân bay Mỹ đi qua Khu vực Ấn Độ Dương khi trên đường trở về từ Biển Đông, các quan chức ở New Delhi cho biết.
USS Nimitz là tàu chiến lớn nhất thế giới và cuộc tập trận giữa hai hải quân có ý nghĩa quan trọng bởi nó diễn ra giữa lúc căng thẳng giữa Ấn Độ và Trung Quốc ở phía đông Ladakh cũng như việc Trung Quốc tăng cường hiện diện quân sự trên Biển Đông.
Ông Esper nói rằng cuộc tập trận chung ở Ấn Độ Dương cho thấy sự hợp tác ngày càng tăng giữa các lực lượng hải quân Ấn Độ và Mỹ.
"Tôi muốn nêu bật sự hợp tác quốc phòng ngày càng mạnh mẽ của chúng tôi với Ấn Độ, một trong những mối quan hệ quốc phòng quan trọng nhất của thế kỷ 21. Chúng tôi đã tiến hành cuộc tập trận quân sự chung đầu tiên vào tháng 11 năm ngoái. Như chúng tôi đã nói hôm nay, USS Nimitz đang tiến hành một cuộc tập trận chung với hải quân Ấn Độ ở Ấn Độ Dương, thể hiện cam kết chung của chúng tôi trong hợp tác mạnh mẽ hơn và ủng hộ một Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở", ông nói.
"Các tàu sân bay của chúng tôi đã tới Biển Đông và Ấn Độ-Thái Bình Dương kể từ Thế chiến II. Chúng tôi sẽ ủng hộ chủ quyền của bạn bè và đối tác của chúng tôi", ông nói thêm.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ cũng cho hay ông hy vọng sẽ đến thăm Trung Quốc vào cuối năm nay để cải thiện các kênh 'truyền thông khủng hoảng' và bàn về các vấn đề khác mà hai bên cùng quan tâm, theo SCMP.
"Trước khi hết năm, tôi hy vọng sẽ đến thăm Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa lần đầu tiên với tư cách là Bộ trưởng Quốc phòng để tăng cường hợp tác trên các lĩnh vực quan tâm chung, thiết lập các hệ thống cần thiết cho truyền thông khủng hoảng và củng cố ý định cạnh tranh công khai trong hệ thống quốc tế", ông Mark Esper nói.
Ông cũng nói rằng Bắc Kinh đã tăng cường hành vi xấu của họ trong sáu tháng qua. Trung Quốc đã xây dựng các căn cứ trên đảo san hô trong khu vực nhưng lại nói ý định của họ là hòa bình.
"Chúng tôi muốn ngăn chặn các hành vi chèn ép", ông Esper nói thêm.
"Chúng tôi không tìm kiếm xung đột. Chúng tôi cam kết mối quan hệ mang tính xây dựng và có kết quả với Trung Quốc và, trong mối quan hệ quốc phòng của chúng tôi, để mở ra các kênh truyền thông và giảm thiểu rủi ro".
Ngoài vấn đề Biển Đông, ông Mark Esper cũng đề cập đến áp lực ngày càng tăng của Trung Quốc lên Đài Loan, theo SCMP
Ông Esper nói rằng không ai ở Đài Loan tin rằng Trung Quốc sẽ thực hiện 'một quốc gia, hai thể chế' ở đây.
Ông nói rằng Trung Quốc đã thực hiện các cuộc tập trận mô phỏng để chiếm lấy một hòn đảo do Đài Loan kiểm soát, và gọi đây là một hoạt động gây bất ổn và có thể trở thành những tính toán sai lầm.
Liu Zhiqin, một thành viên cao cấp tại Viện nghiên cứu tài chính Chongyang tại Đại học Renmin Trung Quốc, cho rằng các động thái của Mỹ trong những ngày gần đây nhằm mục đích tiếp tục kích động căng thẳng khu vực nhằm gây bất hòa giữa Trung Quốc và các nước láng giềng châu Á, theo SCMP.
Bằng cách tạo ra các cuộc xung đột, Hoa Kỳ mong muốn phá hoại hơn nữa hình ảnh của Trung Quốc để các quốc gia khác xa lánh Bắc Kinh, ông Liu nói.
Học giả Ja-Ian Chong từ Viện Harvard-Yenching thì cho rằng những nỗ lực của Hoa Kỳ trong việc hợp nhất các đồng minh và đối tác trên khắp thế giới sẽ khiến cho các nước Ấn Độ-Thái Bình Dương gặp khó khăn hơn khi định vị giữa Washington và Bắc Kinh.
Tuy nhiên, Chong lưu ý rằng ông Esper đã tiếp tục nhấn mạnh đến tính răn đe và đề cao khả năng hợp tác với Trung Quốc.
"Điều này mang lại cho cả Washington và Bắc Kinh đường lùi", ông Chong nói.
Hải quân Hoa Kỳ đã thực hiện một cuộc tập trận tàu sân bay kép ở Biển Đông vào ngày 6 tháng 7 - JASON TARLETON / US NAVY / REX
Cuộc tập trận kéo dài năm ngày của Đài Loan diễn ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Trung Quốc và các đối thủ đẩy Đông Á đến bờ vực đối đầu.
Máy bay Trung Quốc đã nhiều lần gây xâm phạm Đài Loan khi Bắc Kinh tăng cường chiến dịch đe dọa và uy hiếp khi Tập Cận Bình tuyên bố sẽ sử dụng vũ lực nếu cần thiết.
Khi cuộc tập trận bắt đầu, một máy bay do thám Mỹ đã bay sát bờ biển Trung Quốc để theo dõi hoạt động quân sự.
Thái Anh Văn, tổng thống Đài Loan bị Bắc Kinh thù ghét bỏ, theo dõi các cuộc tập trận bắn đạn thật trong trang phục vũ trang. Các nhà quan sát quân sự Mỹ được cho cũng cùng tham dự.
Mỹ vừa phê duyệt một hợp đồng trị giá 495 triệu bảng của hãng Lockheed Martin để nâng cấp hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot của Đài Loan, khiến Bắc Kinh tuyên bố sẽ áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với công ty này. Trump cũng đã ký một hợp đồng bán máy bay F-16 và nhiều khí tài khác.
Nhưng sự khác biệt quân sự vẫn rất lớn. Vì vậy, chiến lược chống xâm lược của Đài Loan đã được kéo dài nhằm tranh thủ hỗ trợ quốc tế. Trong thực tế, điều đó có nghĩa là dựa vào sự can thiệp vũ trang của Mỹ để bảo vệ nhà nước dân chủ chống lại sự sáp nhập vào Trung Quốc.
Eo biển Đài Loan tiếp giáp với Biển Đông, nơi có các tuyến đường vận chuyển nhiều nhất thế giới và tuyến hàng hải nguy hiểm nhất. Lần thứ hai trong hai tuần, hai tàu sân bay Mỹ đi vào vùng biển này hôm thứ Sáu, khiến Bắc Kinh nổi giận.
Vùng biển mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ trở thành nơi nơi thể hiện sự gia tăng sức mạnh quân sự hàng hải cũng như các tàu cứu hộ hiếu chiến của Bắc Kinh lẫn Washington.
Đầu tháng này, Trung Quốc đã tiến hành các cuộc tập trận gần quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp, trong khi hải quân Mỹ tổ chức cuộc tập trận ở những nơi khác trên Biển Đông.
Các lực lượng hàng hải Bắc Kinh, bao gồm cả các tàu đánh cá quân sự, đã quấy rối, đe dọa hoặc có khi đánh chìm các tàu cá của Việt Nam, Philippines, Malaysia và Indonesia, ngay cả khi các tàu này hoạt động trong vùng biển của họ ở Biển Đông. Bốn quốc gia, cùng với Đài Loan và Brunei đều có yêu sách ở Biển Đông.
Cả Bắc Kinh và Washington đều không muốn xung đột mở, nhưng mối nguy về cuộc đối đầu trên biển giữa các siêu cường có thể vượt khỏi tầm kiểm soát đã tăng lên đáng kể. Việc một tàu Trung Quốc xém đâm vào tàu chiến Mỹ vào năm 2018 là một lời nhắc nhở nghiêm khắc rằng điều đó có thể dễ dàng xảy ra như thế nào.
Alexander Neill, một nhà tư vấn an ninh Châu Á-Thái Bình Dương tại Singapore cho biết, "Với việc quân sự hóa Biển Đông, triển vọng va chạm vô tình và khả năng leo thang chiến sự không được kiểm soát là rất lớn và ngày càng tăng cao".
Ngay cả khi hai nhóm tấn công của Mỹ quay trở lại, các nguồn tin quân sự Trung Quốc tiết lộ rằng Bắc Kinh dự kiến sẽ xuất xưởng tàu sân bay thế hệ tiếp theo trong vòng một năm và sẽ chế tạo gấp một chiếc tương tự.
Tàu mới sẽ mang theo hệ thống phóng máy bay điện từ tiên tiến nhất thế giới, tương đương với công nghệ mới nhất của Mỹ, các nguồn tin cho biết. Một loại máy bay chiến đấu tàng hình mới gần đây đã được đưa vào sản xuất hàng loạt, sẵn sàng ra mắt khi tàu sân bay hạ thuỷ.
Hạm đội khu trục hạm của hải quân Trung Quốc sẽ tăng gấp đôi vào năm 2025 và dự định sẽ có ít nhất sáu nhóm tàu sân bay một thập kỷ sau đó, để đọ với tiềm lực hải quân của Mỹ ở Châu Á – Thái Bình Dương. Trên toàn thế giới, Mỹ có 11 tàu sân bay lớn, với hai chiếc đang được đóng.
Với một cuộc chạy đua vũ trang ở Châu Á đang diễn ra, tuần trước, Nhật Bản đã tiết lộ kế hoạch tăng cường chi tiêu quân sự và nâng cấp lực lượng hải quân của mình để chống lại các yêu sách lãnh thổ hung hăng của Bắc Kinh gia tăng trong bối cảnh đại dịch corona. Tokyo đã lên án sự xâm nhập không ngừng của những người Trung Quốc trên các tàu Trung Quốc quanh Quần đảo Senkaku, thuộc quyền kiểm soát của Nhật Bản nhưng Trung Quốc cũng tuyên bố có chủ quyền.
Scott Morrison, thủ tướng Úc, xem khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương là một "cuộc thi thống trị toàn cầu trong thời đại của chúng ta", và nói rằng "nguy cơ tính toán sai lầm, và thậm chí là xung đột, đang tăng cao", khi ông tuyên bố kế hoạch chi tiêu quốc phòng mới là 150 tỷ bảng.
Úc là mục tiêu của trút giận của Trung Quốc với trừng phạt thuế quan thương mại và nghi ngờ tấn công mạng sau khi ông Morrison kêu gọi một cuộc điều tra độc lập về nguồn gốc của đại dịch corona. Mỹ cũng đang hy vọng xây dựng một căn cứ hải quân mới ở miền bắc Australia
Anh dự kiến sẽ tham gia liên minh chống lại tham vọng hàng hải của Bắc Kinh bằng cách triển khai tàu sân bay Queen Elizabeth, tới Biển Đông trên hành trình lớn đầu tiên. Các nhà phân tích an ninh Châu Á cho rằng con tàu có thể được trú đóng ở trong khu vực, nhưng có thể sẽ ghé thăm Singapore, Nhật Bản và Úc trong các chuyến hải trình dài ngày.
Liu Xiaoming, đại sứ Trung Quốc tại Luân Đôn, cảnh báo Anh không nên "hùa với Hoa Kỳ để chống Trung Quốc" bằng cách gửi tàu sân bay đến Biển Đông. Trong một cuộc phỏng vấn với The Times ngày hôm qua, ông Liu Xiaoming nói rằng đặt căn cứ một tàu sân bay trong khu vực sẽ là "một động thái rất nguy hiểm".
Quan hệ của Anh với Trung Quốc đã rơi tự do sau khi Bắc Kinh áp đặt luật pháp an ninh quốc gia mới đối với Hồng Kông, vi phạm mô hình "một quốc gia, hai chế độ" mà Trung Quốc đồng ý với London sau khi bàn giao năm 1997. Quyết định của chính phủ Anh về việc loại bỏ Huawei khỏi mạng 5G đã làm tổn hại sâu hơn mối quan hệ giữa Bắc Kinh và London.
Tổng thống tuyên bố tại Vườn Hồng về việc tước đi quy chế tối huệ quốc của Hồng Kông để đối phó với Trung Quốc, trong khi Tổng chưởng lý William Barr cáo buộc Bắc Kinh dàn dựng một vụ "chiến tranh kinh tế chớp nhoáng" để thách thức Mỹ.
Nhà Trắng đang xem xét lệnh cấm nhập cảnh đối với tất cả các đảng viên cộng sản và gia đình của họ – ước tính khoảng 270 triệu người. Bắc Kinh chắc chắn sẽ áp đặt các biện pháp đối phó với du khách Mỹ nếu Trump ký dự thảo này. Hai nước đã trục xuất các nhà báo trong để ăn miếng trả miếng nhau trong những tháng gần đây.
Ngoại trưởng Mike Pompeo đã đưa ra lời phản bác cứng rắn nhất của Hoa Kỳ đối với tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh trên ở Biển Đông nơi có tuyến hàng hải trị giá 4,2 tỷ bảng Anh và trữ lượng dầu khí khổng lồ.
Ông đã tố cáo những nỗ lực thành lập một "đế chế hàng hải" của Trung Quốc và tuyên bố chủ quyền đối với các nguồn tài nguyên dưới đáy biển là "hoàn toàn bất hợp pháp" theo luật pháp quốc tế. Mỹ làm thế nào để cố gắng củng cố lập trường đó dự kiến sẽ do Mark Esper, Bộ trưởng quốc phòng, tuyên bố vào thứ ba trong một bài phát biểu phác thảo tầm nhìn của Hoa Kỳ về an ninh ở khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương.
Tại Washington, Trump hy vọng hồi sinh chiến dịch tái tranh cử đang bị chững lại với chính sách cực kỳ hiếu chiến đối với Trung Quốc, ra lệnh cho các nhân vật hàng đầu trong chính quyền đưa ra các cuộc tấn công phối hợp vào Bắc Kinh.
Khi sự phẫn nộ của Washington gia tăng, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết các nhà lãnh đạo Mỹ đã "mất trí và điên rồ" khi chỉ trích Bắc Kinh.
Nhưng Trump vẫn ca ngợi Tập Cận Bình là một người bạn và đối tác thương mại cho đến gần đây, ngay cả khi Bắc Kinh thể hiện sự hung hăng trên khắp Đông Á. Cuộc tấn công gần đây của lực lượng Trung Quốc vào quân đội Ấn Độ ở biên giới Hy Mã Lạp Sơn đã mở ra một mặt trận khác.
"Rõ ràng quyết định chiến lược của ủy ban quân sự trung ương Trung Quốc được đưa ra nhằm tiếp cận kiên quyết hơn, quyết đoán hơn những gì họ gọi là lợi ích cốt lõi", ông Neill nói. "Sau đó, Bắc Kinh cảm thấy mạnh dạn hơn sau khi từ bỏ chiến lược ẩn mình chờ thời" của Đặng Tiểu Bình.
"Hoa Kỳ cảm thấy họ đã muộn, và hiện đang xem xét mọi lựa chọn để đẩy lùi Trung Quốc".
Tuy nhiên, Trung Quốc dưới thời Tập Cận Bình sẽ không lùi bước.
"Không bên nào chịu tránh và chuyện đó sẽ không sớm xảy ra".
Chính quyền Trump đổ lỗi cho người tiền nhiệm Barack Obama và chính sách đối ngoại của đảng Dân chủ hiện đang tập trung xung quanh Joe Biden vì đã không phản đối Bắc Kinh ở Biển Đông trong thời gian họ xây dựng căn cứ quân sự ở đó.
Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc đã thành lập một trung tâm nghiên cứu hải dương học trên đảo Vành Khăn vào năm ngoái. Các đội tàu dân quân lớn trong khu vực, và một trung tâm cứu hộ hàng hải mới được mở trên đảo Chữ Thập. Bắc Kinh cũng đã tạo ra các trung tâm hành chính dân sự để điều hành khu vực này.
Bắc Kinh lấn lướt bành trướng trong khi các đối thủ đang lo chống lại đại dịch.
Chiến thuật thường lệ của Bắc Kinh, Richard McGregor, một chuyên gia về Trung Quốc tại Viện Lowy ở Sydney cho biết.
"Trung Quốc đang tiếp tục làm những gì họ đã làm trước khi có đại dịch", ông nói. "Họ chỉ có không ngừng lại trong khi gần như cả thế giới bất động.
Nhưng Neill lưu ý rằng Trung Quốc hiện đã chuyển sang các hoạt động dân sự và khoa học để củng cố các yêu sách ở Biển Đông.
Neill nói "Về cơ bản đó là chuyện đã rồi, ông Neill nói. Tôi mong Hoa Kỳ thách thức bất kỳ hành động chiếm đóng nào, nhưng Trung Quốc đã thiết lập các căn cứ quân sự và cơ sở hạ tầng dân sự".
"Họ đang bão hòa Biển Đông với sự hiện diện của họ. Đưa dân ra các đảo là mục tiêu rõ ràng. Họ đã chuyển sang giai đoạn thứ hai để làm cho đường thủy không thể đảo ngược Trung Quốc".
Philip Sherwell
Khánh An dịch
Nguồn: VNTB, 22/07/2020
Làm thế nào để ngăn chặn Trung Quốc hoàn thành việc chiếm đoạt Biển Đông
Nguyên tác : How to stop China completing its takeover of the South China Sea, ASPI The Strategic, 21/07/2020
Biển Đông: Mỹ bác bỏ đa số yêu sách của Bắc Kinh để thúc đẩy đàm phán COC
Trọng Thành, RFI, 17/07/2020
Ngày 13/07/2020, Bộ Ngoại giao Mỹ ra thông cáo về "Lập trường của Hoa Kỳ về các yêu sách biển tại Biển Đông", bác bỏ đa số cáùc đòi hỏi chủ quyền tn tn bn bn bn của như phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye, đúng 4 năm về trước. Washington có ý đồ gì khi khẳng định lập trường cứng rắn hơn nhiều với Trung Quốc vào thời điểm này?
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và trích đoạn "Lập trường của Hoa Kỳ về các yêu sách biển tại Biển Đông", công bố ngày 14/07/2020. © Ảnh chụp màn hình Twitter.
Thông cáo "Lập trường của Hoa Kỳ về các yêu sách biển tại Biển Đông" (U.S. Position on Maritime Claims in the South China Sea), đi kèm với nhiều cuộc tập trận của Mỹ ở Biển Đông diễn ra cùng thời điểm, khiến nhiều người lo ngại căng thẳng Mỹ - Trung sẽ leo thang, đẩy các quốc gia Đông Nam Á vào thế phải dứt khoát chọn phe, căng thẳng với Trung Quốc gia tăng gây bất lợi cho hòa bình và ổn định của khu vực. Ngay sau tuyên bố của Mỹ, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã lên tiếng "kiên quyết bác bỏ", đồng thời lên án Washington làm tình hình nóng lên.
Tuy nhiên, theo một số nhà quan sát và chính bản thân giới chức Hoa Kỳ, mục tiêu của bản Tuyên bố lập trường về Biển Đông nói trên của Washington, trước hết nhằm thúc đẩy các đàm phán về Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC), giữa ASEAN và Trung Quốc, hiện đang lâm vào tình trạng dậm chân tại chỗ, một phần do đại dịch Covid-19, nhưng phần chủ yếu do khác biệt lập trường giữa Bắc Kinh với nhiều nước ASEAN là quá lớn. Nhấn mạnh vai trò trung tâm của ASEAN trong kiến trúc an ninh của khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương và tìm cách giảm bớt áp lực của Trung Quốc lên các nước láng giềng ven Biển Đông là nỗ lực ngoại giao chủ yếu của Washington. Đây là chủ đề mục "Theo dòng thời sự" của RFI hôm nay.
***
1. Vì sao nói mục tiêu của Hoa Kỳ, khi đứng hẳn về phía phán quyết của Tòa La Haye, là nhằm thúc đẩy đàm phán COC giữa ASEAN và Trung Quốc ?
Jakarta Post, nhật báo hàng đầu của Indonesia, hôm 16/07/2020, có bài tổng thuật đáng chú ý mang tựa đề "US calls for more transparency in South China Sea dispute » (Hoa Kỳ đòi hỏi minh bạch về tranh chấp ở Biển Đông). Bài viết nhấn mạnh đến thông cáo của một quan chức cao cấp Hoa Kỳ đưa ra ngày 14/07, tức một hôm sau thông cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ về "Lập trường của Hoa Kỳ về các yêu sách biển tại Biển Đông". Tác giả của thông cáo này là trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á và Thái Bình Dương, ông David Stilwell.
Quan chức ngoại giao Mỹ vạch ra "thủ thuật" của Trung Quốc để các thành viên ASEAN, tham gia đàm phán, giữ im lặng về tiến trình thương thuyết COC, hiện đã có "một số tín hiệu báo động" về hành xử này của phía Bắc Kinh. Theo trợ lý ngoại trưởng phụ trách Đông Á Mỹ, nhiều thông tin từ báo chí cho biết " trong các phòng họp kín, chính quyền Trung Quốc đã thúc ép các quốc gia thành viên ASEAN chấp nhận những nhân nhượng, trong các vấn đề đụng đến lợi ích cốt lõi của quốc gia", như khai thác dầu khí trên vùng thềm lục địa nước mình, hay tham gia tập trận với các quốc gia bên ngoài Biển Đông.
Trợ lý ngoại trưởng Mỹ khẳng định quá trình đàm phán về Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông có liên hệ mật thiết với lợi ích của Hoa Kỳ, và Washington sẽ không thể nào chấp nhận để Bộ Quy tắc COC, "bằng cách này hay cách khác, hợp thức hóa các hành động xâm chiếm, quân sự hóa hay các đòi hỏi về chủ quyền bất hợp pháp trên biển". Quan chức ngoại giao Mỹ nói rõ : "Chúng tôi yêu cầu minh bạch hơn trong quá trình đàm phán về COC, để Bộ Quy tắc ứng xử này bảo đảm có được kết quả tích cực, hoàn toàn tuân thủ với các nguyên tắc của Công Ước của Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS)".
Nhà nghiên cứu Collin Koh, chuyên gia Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc phòng Institute of Defence and Strategic Studies, trường Quan hệ Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore (trong một nhận định trên South China Morning Post ngày 16/07), cũng xác nhận mục tiêu này của Mỹ. Theo vị chuyên gia này, với Tuyên bố nói trên, Hoa Kỳ muốn thúc đẩy ít nhất cũng là một số thành viên khối ASEAN có quan điểm dứt khoát hơn với Trung Quốc. Nhà nghiên cứu Singapore lưu ý là "đối với các thành viên ASEAN, lo ngại trước thế đối đầu Mỹ - Trung, cũng như căng thẳng ở Biển Đông gia tăng, đồng nghĩa với việc cần nỗ lực hành động khẩn cấp để ra được COC".
Giới quan sát cũng chú ý đến sự kiện một tuần lễ trước Tuyên bố về Biển Đông của Bộ Ngoại giao Mỹ, lãnh đạo Quốc Phòng ba nước Mỹ, Nhật và Úc (ba thành viên trong bộ Tứ Ấn Độ - Thái Bình Dương), trong lần họp thứ 9, đã ra một tuyên bố chung. Biển Đông - cùng với Hồng Kông, biển Hoa Đông, hạt nhân Bắc Triều Tiên - là hồ sơ trọng tâm của tuyên bố này. Về Biển Đông, bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ - Nhật - Úc cũng đặc biệt nhấn mạnh đến các đàm phán xây dựng "Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông phải phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt với UNCLOS, và không được phép xâm hại đến lợi ích của các bên thứ ba, hay quyền của tất cả các quốc gia theo luật pháp quốc tế, cũng như củng cố kiến trúc an ninh khu vực mang tính rộng mở hiện nay".
2. Đàm phán về COC hiện đang tình trạng nào ?
Đàm phán về một Bộ Quy tắc Ứng xử tại Biển Đông (COC) là mục tiêu được đưa ra trong Tuyên bố về Ứng xử của Các Bên ở Biển Đông (DOC) (ra đời năm 2002) nhằm thúc đẩy việc giải quyết các tranh chấp bằng con đường hòa bình giữa ASEAN và Trung Quốc. Tuy nhiên, dự án xây dựng COC lâm vào bế tắc trong hơn 10 năm. Tháng 7/2016, Trung Quốc bị xử thua trong vụ kiện Biển Đông, Philippines khiếu nại lên Tòa Trọng Tài Thường Trực. Ít tháng sau, năm 2017, Bắc Kinh đột nhiên muốn thúc đẩy đàm phán COC.
Về mặt chính thức, phía Trung Quốc khẳng định luôn mong muốn sớm hoàn tất COC. Tuy nhiên, theo giới quan sát tại khu vực, có rất ít thông tin để biết tiến trình đàm phán diễn ra như thế nào. Tháng 8/2019, ngoại trưởng 10 nước ASEAN và Trung Quốc thông qua lần đọc thứ nhất Văn bản dự thảo sơ bộ duy nhất làm cơ sở cho đàm phán (tên chính thức là "Single Draft COC Negotiating Text", gọi tắt là Văn bản SDNT).
Đầu năm nay, ngày 15/01/2020, ngoại trưởng Việt Nam Phạm Bình Minh, đại diện cho quốc gia đảm nhiệm chức chủ tịch luân phiên ASEAN, đã tỏ ý nóng ruột về việc đàm phán giữa ASEAN và Trung Quốc về một bộ Quy Tắc Ứng Xử ở Biển Đông tiến triển quá chậm. Theo báo chí Trung Quốc, tại thượng đỉnh ASEAN ở Bangkok, tháng 11/2019, thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường cho biết dự kiến hai bên sẽ thống nhất được về lần đọc thứ hai đối với văn bản SDNT trong năm 2020. Trong phát biểu đầu năm nay, ngoại trưởng Việt Nam tỏ ý lo ngại phải chờ đến năm 2021 các cuộc đàm phán mới kết thúc thì sẽ "chậm hơn dự kiến".
Cuối 2019, đầu năm 2020, nhiều nước ASEAN, ven Biển Đông, tỏ ra kiên quyết hơn với Trung Quốc. Việt Nam, Malaysia và Indonesia lần lượt gửi công hàm lên Liên Hiệp Quốc phản đối yêu sách "đường lưỡi bò" của Trung Quốc, đi ngược lại luật pháp quốc tế, vi phạm Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển UNCLOS, tại Biển Đông. Đàm phán rất có khả năng sẽ thêm căng thẳng, chưa kể bối cảnh đại dịch. Đầu tháng 5, một vị tướng Pháp, ông Daniel Schaeffer, trong một cuộc trả lời phỏng vấn báo chí Việt Nam, khẳng định là ASEAN nên "dừng đàm phán COC", nếu Trung Quốc không từ bỏ yêu sách "đường lưỡi bò" (đã bị Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye bác bỏ).
3. Tại sao Hoa Kỳ chọn thời điểm này để đưa ra Tuyên bố bác bỏ hầu hết đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông ?
Một điểm đáng chú ý là việc Hoa Kỳ đưa ra Tuyên bố về Biển Đông diễn ra vào thời điểm Trung Quốc vừa tổ chức cuộc tập trận tại khu vực quần đảo Hoàng Sa, từ ngày 01 đến ngày 05/07, tập trận bị một số nước ASEAN (Việt Nam và Philipines) lên án là gây bất ổn cho khu vực. Quyết định tập trận được phía Trung Quốc thông báo ngày 28/06, ngay sau khi Thượng đỉnh khối ASEAN lần thứ 36 kết thúc hôm 26/06/2020. Tuyên bố chung của thượng đỉnh lần này nhấn mạnh đến các tranh chấp, bất đồng phải được giải quyết trên cơ sở Công Ước Quốc Tế về Luật Biển của Liên Hiệp Quốc (UNCLOS), gián tiếp lên án các hoạt động quân sự hoá, gây hấn của Bắc Kinh tại Biển Đông nói chung, cũng như trong thời gian gần đây.
Việc Trung Quốc một mặt chọn đúng thời điểm này để tổ chức tập trận, mặt khác chấp nhận đề nghị nối lại đàm phán COC với ASEAN, nhưng "không nói rõ thời gian", có thể là phương thức thể hiện thái độ đàm phán gây áp lực của Bắc Kinh, dựa trên sức mạnh để lấn át khối ASEAN, bao gồm cả các quốc gia bên bờ Biển Đông cũng như các nước khác. Việc Hoa Kỳ chọn thời điểm này để đưa ra Tuyên bố nói trên - bên cạnh ý nghĩa về dài hạn của bản Tuyên bố - về mặt trước mắt, rất có thể là một cách để Washington trấn an các đồng minh và đối tác Đông Nam Á, với các cam kết dứt khoát và rõ ràng của Mỹ tại Biển Đông.
Trọng Thành
**********************
Mỹ tổng lực tấn công "mối đe dọa chiến lược" Trung Quốc
Thu Hằng, RFI, 17/07/2020
Biển Đông, Hồng Kông, nhân quyền, Hoa Vi… Trung Quốc đang bị Hoa Kỳ tấn công trên mọi mặt. Tham vọng vươn lên của Bắc Kinh "đụng" với quyết tâm bảo vệ vị trí cường quốc số 1 của Mỹ. Trung Quốc giờ trở thành "mối đe dọa chiến lược" trong chính sách của Hoa Kỳ.
Hoa Kỳ và Trung Quốc ngày càng trở nên đối kháng trong nhiệm kỳ tổng thống Donald Trump. Ảnh minh họa : chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và tổng thống Mỹ Donald Trump AFP/File
Tầu sân bay của Mỹ tuần tra ở Biển Đông bị Bắc Kinh gọi là "hổ giấy" mà "hỏa lực" của Trung Quốc có thể thiêu rụi. Bắc Kinh bị lên án đàn áp nhân quyền ở Tân Cương ? Thế nhưng "Mỹ mới là nước vô địch thế giới về vi phạm nhân quyền", theo phát biểu của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh. Mỹ dùng Hồng Kông để cản đường phát triển của Trung Quốc ? Nhưng "âm mưu này đã bị thất bại" và Mỹ phải "sửa sai", theo lời cảnh cáo của thứ trưởng Ngoại Giao Trung Quốc Trịnh Trạch Quang khi triệu đại sứ Mỹ Terry Branstad lên phản đối Đạo luật Tự trị Hồng Kông (Hong Kong Autonomy Act), được tổng thống Donald Trump ban hành ngày 14/07.
Đằng sau những lời lẽ hùng hồn, cứng rắn đó là sự lo lắng ngày càng gia tăng trong chính quyền Trung Quốc, theo nhận định của Ken Moritsugu trên trang AP (ngày 16/07/2020). Ở một góc độ nào đó, những đòn tấn công dồn dập của Washington nhắm vào Trung Quốc được cho là phục vụ mục đích tái tranh cử của đương kim tổng thống và đánh lạc hướng công luận Mỹ về cách xử lý dịch Covid-19 và những hệ quả kinh tế-xã hội.
Liệu tình hình có khả quan hơn sau cuộc bầu cử tháng 11/2020 ? Giáo sư quan hệ đối ngoại Shi Yinhong, trường đại học Nhân dân Trung Quốc ở Bắc Kinh, nhận định với AP rằng cơ hội "đối thoại nghiêm túc" có khả năng mở ra, nhưng "tình hình chung sẽ không thay đổi". Còn hiện tại ông vẫn chưa thấy được một chiến lược khả quan nào mà hai nước có thể chấp nhận để xoa dịu căng thẳng.
Thực vậy, mối quan hệ Trung-Mỹ đang trải qua giai đoạn tồi tệ nhất kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao song phương năm 1979, mà nguyên nhân là giữa hai nước tồn tại sự khác biệt sâu sắc về tư tưởng.
Hoa Kỳ luôn hy vọng Trung Quốc trở nên dân chủ hơn khi mở rộng hợp tác với thế giới. Thế nhưng, Bắc Kinh, thông qua phát biểu của ngoại trưởng Vương Nghị, nhắc lại rằng hai bên cần tôn trọng những sự khác biệt nội bộ, không tìm cách "điều chỉnh" đặc thù của mỗi bên, mà nên "tìm ra những biện pháp chung sống hòa bình".
Luật an ninh quốc gia mà Bắc Kinh áp đặt tại Hồng Kông, đặc khu hành chính được hưởng quy chế "một quốc gia, hai chế độ" đến năm 2047 có lẽ đặt dấu chấm hết cho mong muốn "Trung Quốc dân chủ hơn" mà Mỹ từng kỳ vọng, trong khi đó, hồ sơ nhân quyền ở Tân Cương cũng gần như bế tắc : Bất chấp thế giới phản đối và trừng phạt, trấn áp vẫn diễn ra và trại cải tạo vẫn được duy trì. Đối với Bắc Kinh, mọi phản đối hay trừng phạt của nước ngoài đều là "can thiệp vào chuyện nội bộ Trung Quốc".
Dưới thời ông Tập Cận Bình, chính quyền Bắc Kinh muốn đẩy mạnh "xuất khẩu" mô hình lãnh đạo đất nước, quản lý xã hội của Đảng cộng sản Trung Quốc ra khắp thế giới, mở rộng mạng lưới đồng minh đối tác, áp đặt luật riêng trong nhiều lĩnh vực từ kinh tế, y tế đến cơ sở hạ tầng, phát triển thành một cường quốc quân sự. Có lẽ chiến lược trỗi dậy được chính quyền của ông Tập Cận Bình thực hiện một cách hung hăng hơn khiến nhiều nước lo ngại. Liên Hiệp Châu Âu "thức tỉnh", vẫn coi Trung Quốc là một đối tác, nhưng cũng là một đối thủ. Còn Mỹ sẽ không dễ dàng để Trung Quốc trở thành "mối đe dọa chiến lược" và vươn lên vị trí cường quốc số 1.
Bao giờ cho đến tháng 11 ? Có lẽ Bắc Kinh còn phải nếm mật nằm gai từ giờ đến ngày bầu cử Mỹ. Biện pháp trừng phạt mới nhất đang được Washington cân nhắc : Cấm nhập cảnh đối với toàn bộ đảng viên Đảng cộng sản Trung Quốc và gia đình họ.
Thu Hằng
*********************
Trung Quốc chuẩn bị đưa thêm tàu khảo sát hải dương cỡ lớn ra Biển Đông
RFA, 19/07/2020
Trung Quốc hôm 18/7 đã xuất xưởng thêm một tàu khảo sát hải dương có tên Shiyan 6 ở tỉnh Quảng Đông nhằm thực hiện công tác khảo sát hải dương và bảo vệ chủ quyền và lợi ích của nước này tại Biển Đông. Tờ Hoàn Cầu Thời Báo (Global Times), tiếng nói của Đảng Cộng sản Trung Quốc, loan tin này hôm 19/7.
Khánh thành tàu khảo sát hải dương Shiyan-6 ở Quảng Đông hôm 18/7/2020 Photo : Science and Technology Daily
Theo Global Times, tàu được đóng có vốn đầu tư là 74 triệu đô la, chiều dài là 90,6 mét, rộng 17 mét, cao là 8 mét và có thể mang theo 60 thuyền viên.
Tàu có khả năng tự hoạt động một mình ngoài biển tối đa lên đến 60 ngày.
Dự kiến, Shiyan - 6 sẽ đi vào hoạt động vào năm 2021.
Theo Global Times, Trung Quốc hiện có khoảng hơn 60 tàu khảo sát hải dương đang hoạt động. Trong số này 37 tàu đã tham gia vào đội tàu nghiên cứu hải dương quốc gia.
Trung Quốc hiện là quốc gia có nhiều tàu khảo sát hải dương nhất thế giới.
Những năm qua, Bắc Kinh đã gia tăng các hoạt động đòi hỏi chủ quyền của mình ở Biển Đông bằng cách điều các tàu khảo sát hải dương vào vùng nước của các quốc gia láng giềng bao gồm Việt Nam, Philippines và Malaysia bất chấp những phản đối của các nước trong khu vực và Hoa Kỳ.
Trung Quốc khẳng định hoạt động của các tàu hải dương và hải cảnh là trong vùng nước thuộc chủ quyền lịch sử của Trung Quốc trong dường đứt khúc 9 đoạn mà nước này tự vẽ trên biển. Tòa Trọng tài Quốc tế trong một phán quyết vào năm 2016 đã bác bỏ tính hợp lý của đường này nhưng Bắc Kinh không chấp nhận phán quyết của toà.
Trong các tháng qua, Trung Quốc cũng điều tàu Hải Dương 4 vào vùng biển của Malaysia và Việt Nam. Gần đây nhất là vào đầu tháng 7, khi tàu Hải Dương 4 vào sát lô dầu khi 06.1 của Việt Nam ở Bãi Tư Chính.
Nguồn : RFA, 19/07/2020
********************
Mỹ điều oanh tạc cơ B-1 đến Guam ngay sau khi cho tàu sân bay trở lại Biển Đông
Trọng Nghĩa, RFI, 18/07/2020
Không quân Mỹ vào hôm qua, 17/07/2020 đã triển khai hai máy bay ném bom B-1B tới đảo Guam ở miền tây Thái Bình Dương, vào lúc hai hàng không mẫu hạm Mỹ ít lâu sau khi Hải quân tiếp tục các hoạt động diễn tập phối hợp tác chiến trong khu vực Biển Đông.
Oanh tạc cơ B-1B của Mỹ và chiến đấu cơ F-15 của Nhật Bản tập trận trên Biển Hoa Đông, ngày 09/09/2017. Reuters/Defense Ministry of Japan
Trong một bản thông báo, lực lượng Không Quân Mỹ cho biết là 2 oanh tạc cơ B-1B Lancer thuộc Phi Đoàn Oanh Tạc Viễn Chinh số 37, đóng tại căn cứ không quân Ellsworth ở tiểu bang South Dakota (Hoa Kỳ) được biệt phái đến căn cứ không quân Andersen trên đảo Guam để thực hiện các hoạt động trong khu vực.
Hai chiếc B-1B này sẽ tham gia huấn luyện cùng với các đồng minh, đối tác, cũng như với các lực lượng khác của Mỹ, và nhất là "hỗ trợ các nhiệm vụ răn đe chiến lược, củng cố trật tự quốc tế dựa trên luật pháp trong khu vực".
Khoảng 170 phi công cũng được điều động từ căn cứ Ellsworth đến đảo Guam để hỗ trợ cho nhiệm vụ của hai chiếc oanh tạc cơ. Tuy nhiên, Không Quân Mỹ không cho biết thời hạn biệt phái
Như để cho thấy rõ nhiệm vụ của đội oanh tạc cơ, trước khi bay tới Guam, 2 chiếc B-1B đã tham gia huấn luyện đánh chặn trên Biển Nhật Bản cùng với các chiến đấu cơ F-15J của Không Quân Nhật Bản.
Oanh tạc cơ B-1B được biệt phái đến đảo Guan vào lúc hai chiếc tàu sân bay Mỹ USS Nimitz và USS Ronald Reagan cùng nhóm tác chiến đi theo, chở theo 12.000 thủy thủ và lính thủy quân lục chiến, tiếp tục các hoạt động diễn tập trở lại trên Biển Đông.
Hải Quân Mỹ nhắc lại : "Các nhóm tác chiến tàu sân bay Nimitz và Reagan đang hoạt động ở Biển Đông, tại bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép" để nhấn mạnh cam kết của Mỹ về một khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở và "một trật tự quốc tế dựa trên luật pháp".
Cho dù cả Hải Quân lẫn Không Quân Mỹ đều nhấn mạnh rằng đây chỉ là những nhiệm vụ thường xuyên, nhưng giới quan sát đã ghi nhận đà gia tăng của các hoạt động như thường lệ, ngay sau tuyên bố cứng rắn của ngoại trưởng Hoa Kỳ hôm thứ Hai xác định tính chất phi pháp của hầu hết các yêu sách chủ quyền biển của Trung Quốc tại Biển Đông.
Trung Quốc điều chiến đấu cơ đến Hoàng Sa
Việc Mỹ tăng cường lực lượng trong khu vực cũng diễn ra vào lúc ảnh vệ tinh phát hiện nhiều chiến đấu cơ Trung Quốc trên đảo Phú Lâm thuộc vùng quần đảo Hoàng Sa.
Theo tạp chí Mỹ Forbes ngày 17/07, ảnh vệ tinh chụp được cho thấy ít nhất 4 chiến đấu cơ Trung Quốc trên phi đạo trên đảo Phú Lâm. Forbes cho rằng các phi cơ này có hình dạng của loại tiêm kích J-11B, tương ứng với loại F-15 Eagle của Mỹ.
Trọng Nghĩa
****************
Trung Quốc điều chiến đấu cơ đến Hoàng Sa
RFA, 17/07/2020
Trung Quốc vừa triển khai các chiến đấu cơ đến khu vực đảo Phú Lâm, thuộc quần đảo Hoàng Sa, ở Biển Đông.
Hình ảnh chụp từ vệ tinh vào ngày 17/7 cho thấy 8 chiếc máy bay chiến đấu của Trung Quốc ở đảo Phú Lâm, quần đảo Hoàng Sa Planet Labs
Động thái này của Bắc Kinh được nói là thực hiện hai ngày sau khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ Michael Pompeo, vào hôm 13/7 tuyên bố về lập trường của Washington rằng tuyên bố của Bắc Kinh đối với những nguồn tài nguyên xa bờ tại hầu hết khu vực Biển Đông là hoàn toàn phi pháp và chiến dịch bắt nạt của Bắc Kinh nhằm kiểm soát những nguồn tài nguyên đó cũng phi pháp.
Các hình ảnh chụp từ vệ tinh vào ngày 17/7 mà RFA có được cho thấy có ít nhất 8 chiến đấu cơ của Trung Quốc hiện diện tại đảo Phú Lâm, quần đảo Hoàng Sa từ ngày 15/7. Các chiến đấu cơ này được cho là thuộc mẫu J-11B, phiên bản của tiêm kích Flanker do Trung Quốc hế tạo, có chức năng tương ứng với F-15 Eagle của không lực Mỹ.
Tin cho biết ban đầu các chuyên gia phân tích tình báo nguồn mở đã phát hiện các chiến đấu cơ của Trung Quốc bằng cách sử dụng ảnh vệ tinh thương mại độ phân giải thấp. Những hình ảnh đầu tiên được đăng trên tài khoản twitter của Duan Deng vào ngày 15/7. Hiện tại, hình ảnh vệ tinh độ phân giải cao từ Airbus xác nhận thực trạng này.
Thời điểm Trung Quốc đưa các chiến đấu cơ đến vùng biển tranh chấp ở Biển Đông trong bối cảnh tàu khu trục của Hải quân Hoa Kỳ, USS Ralph Johnson tiến hành hn tng ếng ng ng ng ng ng ng ng ng ng n ng n ng n ng n n ng n n ng n ng một tuần sau cuộc tập trận hải quân quốc tế, với sự tham gia của hai hàng không mẫu hạm của Hải quân Hoa Kỳ.
Giới chuyên gia cho rằng việc Trung Quốc điều chiến đấu cơ đến Biển Đông có thể liên quan đến tuyên bố mới nhất về Biển Đông của Ngọai trưởngeo hoặcu cũ nng cêa Ngọai trưởngeo Hoặcu cũ nng cêng là Pompn Pompo. Thế nhưng, Bắc Kinh có ý định gửi dấu hiệu, hay thậm chí chuẩn bị sẵn sàng nếu có xung đột quân sự xảy ra.
Nguồn: RFA, 17/07/2020
Bài phát biểu của Trợ lý ngoại trưởng Mỹ đặc trách Đông Á ông David R.Stilwell.
Ông David R.Stilwell, Trợ lý ngoại trưởng Mỹ đặc trách Đông Á
Cảm ơn, Greg. Tôi rất hân hạnh được thảo luận với anh. Tôi đánh giá CSIS cao vì thường xuyên mời những học giả hàng đầu về Khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương và Biển Đông nói riêng. Các công trình của CSIS là một nguồn lực vô cùng quý giá cho tất cả chúng ta.
Đây là một cuộc thảo luận kịp thời và quan trọng. Trong những tháng gần đây, trong khi thế giới tập trung vào cuộc chiến chống lại Covid-19, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc) đã tăng mạnh mẽ chiến dịch áp đặt một trật tự "sức mạnh tạo ra quyền" ở Biển Đông. Bắc Kinh đang nỗ lực làm suy yếu các quyền theo chủ quyền của các quốc gia ven biển khác và ngăn họ tiếp cận nguồn tài nguyên ngoài khơi -nguồn tài nguyên thuộc về những quốc gia đó, chứ không phải Trung Quốc. Bắc Kinh muốn giành vùng lãnh hải này cho riêng họ. Họ muốn thay thế luật pháp quốc tế với việc cai trị bằng các mối đe dọa và ép buộc.
Trong những tháng gần đây, Bắc Kinh đã đánh chìm tàu đánh cá Việt Nam, đã gửi một biên đội chiến hạm để quấy rối việc thăm dò ngoài khơi Malaysia, và sử dụng dân quân hàng hải để bao vây lực lượng đồn trú của Philippine. Bắc Kinh gia tăng việc quân sự hóa các đảo nhân tạo của nó trong quần đảo Trường Sa với việc triển khai máy bay mới. Họ đã đơn phương đưa ra lệnh cấm khai thác hải sản. Họ đã tiến hành các cuộc tập trận tại vùng biển xung quanh các đảo, bãi đá ngầm và rặng san hô đang bị tranh chấp. Và gia tăng việc sử dụng các đảo nhân tạo của nó như căn cứ cho các hoạt động quấy rối-để cản trở khả năng tiếp cận của các nước Đông Nam Á ven biển tới nguồn tài nguyên dầu khí và hải sản.
Chúng ta đều biết tại sao vấn đề này quan trọng. Bằng tuyên bố "chủ quyền không thể tranh cãi" trên một diện tích lớn hơn so với địa Trung Hải và chà đạp quyền của các quốc gia khác, Bắc Kinh đe dọa trật tự hiện có đã cho Châu Á nhiều thập kỷ của sự thịnh vượng. Trật tự đó đã được dựa trên sự tự do và cởi mở, những ý tưởng mà Bắc Kinh phản đối.
Gần 4.000 tỷ USD hàng hóa thương mại quá cảnh Biển Đông mỗi năm. Hơn 1.000 tỷ USD trong số đó liên quan trực tiếp đến thị trường Hoa Kỳ. Biển này chứa một trữ lượng dầu khí có thể khai thác được trị giá khoảng 2.600 USD. Nó cũng là một vùng biển có nhiều hải sản nhất thế giới. Vùng biển này giúp tạo công việc cho khoảng 3,7 triệu người ở các quốc gia Đông Nam Á ven biển.
Những nguồn tài nguyên này là quyền tự nhiên của các quốc gia Đông Nam Á, là nguồn sống của các cộng đồng ven biển, và sinh kế của hàng triệu công dân của họ. Chúng là tài sản thừa kế của các thế hệ sau tại mỗi quốc gia. Hành vi của Bắc Kinh là một cuộc tấn công vào người dân Đông Nam Á ngày nay, và các thế hệ sau này.
Tuần này đánh dấu kỷ niệm của một tuyên bố lịch sử về luật pháp quốc tế ở Biển Đông : Phán quyết năm 2016 của Tòa án Trọng tài Quốc tế.
Vụ yêu cầu trọng tài phân xử theo hướng hòa bình này đã được Philippines yêu cầu, với tinh thần thực sự can đảm. Và phán quyết đã được đưa ra với sự nhất trí hoàn toàn : Đòi hỏi lãnh thổ theo đường Chín-Đoạn của Bắc kinh không có cơ sở luật pháp quốc tế. Tòa án thẳng thắn ủng hộ lập trường của Philippines trong phần lớn các khiếu nại pháp lý của họ.
Bắc Kinh kể từ đó đã bỏ qua và cố làm mất tính hợp pháp bản án, bất chấp nghĩa vụ tuân theo phán quyết này với tư cách là một thành viên công ước Liên Hiệp Quốc về luật biển. Bắc Kinh thích tuyên bố rằng họ là một quốc gia ủng hộ chủ nghĩa đa phương và các thể chế quốc tế, nhưng họ đã bác bỏ bản án, xem nó là "không có giá trị hơn một mảnh giấy".
Chỉ có người cả tin hoặc cả tin mới có thể vẫn tin vào vẻ bề ngoài là một công dân toàn cầu có trách nhiệm của Bắc Kinh. Ngày nay chúng tôi đang nghe ngày càng nhiều những tiếng nói lớn lên chống lại các động thái hung hăng và đơn phương của Bắc Kinh.
Chúng tôi hoan nghênh lập trường rõ ràng của các nhà lãnh đạo từ Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, được tuyên bố vào tháng trước, rằng tranh chấp Biển Đông nên được giải quyết trên cơ sở luật pháp quốc tế, bao gồm cả UNCLOS.
Nhiều quốc gia khác trên thế giới cũng đang lên tiếng và hành động, thừa nhận rằng hành động của Bắc kinh gây ra mối đe dọa lớn nhất đối với tự do hàng hải ở bất cứ nơi nào trên hành tinh. Các vấn đề liên quan đến Biển Đông có ảnh hưởng trực tiếp trong tương lai đến Bắc cực, Ấn Độ Dương, Địa Trung Hải, và các hải trình quan trọng khác. Những gì đang bị đe dọa ở Biển Đông có tác động trực tiếp đến những quốc gia và những người người dựa vào tự do hàng hải và tự do lưu thông thương mại hàng hải để đảm bảo sự thịnh vượng của quốc gia của họ.
Hoa Kỳ đã tăng cường cách tiếp cận riêng của chúng tôi cho Biển Đông.
Chính sách của chúng tôi là ủng hộ một vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương mở và tự do và trong đó tất cả các quốc gia khác nhau trong khu vực có thể sống và thịnh vượng trong hòa bình. Chính sách của chúng tôi là trân trọng sự đa dạng của các quốc gia đó. Chúng tôi bảo vệ chủ quyền, độc lập, và đa nguyên. Một Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và mở có nghĩa là một khu vực mà các quốc gia được bảo đảm chủ quyền và được sử dụng phần ngang nhau của họ trong các vùng chung trên toàn cầu. Không có nước bá quyền lấn át các nước khác hay biến vùng biển quốc tế thành một khu vực loại trừ.
Cách tiếp cận của chúng tôi tiếp tục phát triển dựa trên truyền thống bảo vệ hòa bình, duy trì quyền tự do hàng hải phù hợp với luật pháp quốc tế, bảo đảm lưu thông thương mại không bị cản trở, và hỗ trợ giải quyết hòa bình các tranh chấp. Đây là những lợi ích quan trọng và lâu dài mà chúng tôi chia sẻ với nhiều đồng minh và đối tác của mình.
Trong những năm gần đây chúng tôi đã phát triển việc hợp tác của chúng tôi trên toàn khu vực. Chúng tôi đã tăng cường hỗ trợ xây dựng năng lực hàng hải cho các đối tác Đông Nam Á, tái khẳng định liên minh, và duy trì một nhịp độ mạnh mẽ của các hoạt động quân sự để giữ gìn hòa bình. Chúng bao gồm các hoạt động tự do hàng hải, bao gồm năm đợt ở Biển Đông cho đến nay năm nay ; hoạt động hiện diện, bao gồm các hoạt động của nhóm hai hàng không mẫu hạm vào đầu tháng này ; hoạt động tuần tra của máy bay ném bom chiến lược ; và kết hợp các hoạt động và các cuộc tập trận với các đồng minh và đối tác của chúng tôi.
Hoa Kỳ tiếp tục là nguồn đầu tư thương mại lớn nhất trong khu vực, hơn nhiều so với nguồn kế tiếp. Giao dịch thương mại của chúng tôi với 650 triệu người dân ASEAN trị giá gần 300 tỷ USD giúp đảm bảo sự thịnh vượng ngày càng tăng của khu vực năng động này. Các quốc gia ASEAN hiện đạt mức GDP gần 3.000 tỷ USD mỗi năm. Tiêu chuẩn sống đã được cải thiện rất nhiều, nhờ năng lượng đáng kinh ngạc của ASEAN, và một hệ thống toàn cầu giúp duy trì sự ổn định, an ninh, và thịnh vượng.
Hôm qua, Ngoại trưởng Pompeo đã thông báo một bước quan trọng để củng cố chính sách của chúng tôi, và ủng hộ cách mạnh mẽ với các đối tác Đông Nam Á của chúng tôi trong việc bảo vệ các quyền của họ. Ngoại trưởng đã ban hành một tuyên bố về chính sách tuyên bố hàng hải ở Biển Đông, nhân dịp kỷ niệm của phán quyết năm 2016 của Tòa Trọng Tài Quốc Tế. Kể từ phán quyết đó, chúng tôi đã nói rằng nó có tính "chung thẩm và ràng buộc pháp lý" trên cả hai bên, Trung Quốc và Philippines. Thông báo này đi xa hơn, để làm cho rõ ràng rằng : Trung Quốc không có quyền bắt nạt các quốc gia Đông Nam Á để giành nguồn tài nguyên ngoài khơi cho họ.
Đặc biệt, Ngoại trưởng Pompeo cho biết ba điều chính :
Đầu tiên, Trung Quốc không có yêu sách hàng hải hợp pháp đối với vùng biển được Tòa Trọng Tài Quốc Tế xác định là Vùng Kinh Tế Đặc Quyền của Philippines hoặc vùng thềm lục địa của nước này. Trong các khu vực này, các hoạt động quấy rối của Bắc Kinh đối với các hoạt động đánh bắt thủy sản và thăm dò khai thác dầu khí ngoài khơi của Philippines, cũng như các hoạt động đơn phương khai thác các tài nguyên này của Trung Quốc là bất hợp pháp. Trung Quốc cũng không có quyền pháp lý đối với rặng san hô Mischief Reef hay Bãi Đá Ngầm Second Thomas, cả hai thuộc quyền của Philippines.
Thứ hai, bởi vì Bắc Kinh đã không đưa ra được các yêu cầu hợp pháp và chặt chẽ liên quan đến hải phận ở Biển Đông, Hoa Kỳ bác bỏ bất kỳ yêu cầu nào của Trung Quốc liên quan đến vùng biển nằm ngoài 12 hải lý kể từ các đảo mà họ tuyên bố chủ quyền trong quần đảo Trường Sa. Điều này có nghĩa rằng Hoa Kỳ bác bỏ bất kỳ yêu sách hàng hải Trung Quốc tại các vùng biển xung quanh Bãi Tư Chính (Vanguard Bank ngoài khơi Việt Nam), Luconia Shoals (ngoài khơi Malaysia), Natuna Besar (ngoài khơi Indonesia), hoặc trong vùng đặc quyền kinh tế của Brunei. Bất kỳ hành động quấy rối nào đối với các hoạt động đánh bắt hải sản và thăm dò khai thác dầu khí của quốc gia khác của Trung Quốc - hoặc đơn phương thực hiện các hoạt động này-là trái pháp luật. Chấm hết.
Thứ ba, Trung Quốc không có quyền lãnh thổ hoặc hàng hải hợp pháp đối với Bãi James Shoal, ngoài khơi Malaysia. Điều này đáng được xem xét một chút. Bãi James Shoal là một vùng nằm ở độ sâu khoảng 20 mét dưới mặt nước biển. Nó cũng chỉ cách Malaysia 50 hải lý - và cách Trung Quốc đại lục hơn 1.000 hải lý. Tuy vậy, Bắc Kinh khẳng định đó là điểm cực nam của Trung Quốc" ! Các yêu cầu lãnh thổ là ngớ ngẩn -xuất hiện để từ một bản đồ cũ Anh Quốc và một lỗi dịch thuật sau đó, cho rằng bãi ngầm là một cồn cát trên mặt nước biển. Nhưng nó không phải như vậy. Và hệ thống tuyên truyền của Bắc Kinh rêu rao rằng Bãi James Shoal là lãnh thổ của Cộng hòa nhân dân Trung Hoa và tàu hải quân Trung Quốc được triển khai đến đó để thực hiện những nghi thức tuyên thệ hoành tráng. Luật pháp quốc tế rõ ràng : các cấu trúc tự nhiên dưới nước tạo quyền. James Shoal không phải và không bao giờ là lãnh thổ Trung Quốc, Bắc Kinh cũng không thể khẳng định bất kỳ quyền hàng hải hợp pháp từ những tuyên bố vô lý như vậy.
Trong tất cả các trường hợp này, Hoa Kỳ ủng hộ các đồng minh và các đối tác của chúng tôi tại Đông Nam Á trong việc họ bảo vệ chủ quyền của họ, và ủng hộ phần còn lại của thế giới tuân thủ pháp luật trong việc bảo vệ quyền tự do hàng hải. Như Bộ trưởng Ngoại giao đã nói, thế giới không thể-và sẽ không-cho phép Bắc Kinh xem Biển Đông là Đế chế hàng hải của họ.
Hãy để tôi nêu ngắn gọn bốn khía cạnh quan trọng khác của vấn đề Biển Đông :
1) vai trò của các doanh nghiệp nhà nước (SOE) của Bắc Kinh ;
2) các cuộc đàm phán giữa Trung Quốc và ASEAN về Bộ Quy tắc ứng xử ;
3) Sự thúc đẩy của Bắc Kinh đối với "sự phát triển chung" tài nguyên trong khu vực Đông Nam Á ; và
4) Chiến dịch của Bắc Kinh nhằm giành một vị trí trong Tòa án quốc tế về Luật biển (ITLOS).
Thứ nhất, về các doanh nghiệp nhà nước : Ở Biển Đông, cũng như các nơi khác, Bắc Kinh sử dụng các doanh nghiệp nhà nước làm công cụ cưỡng chế kinh tế và lạm dụng quốc tế.
Họ sử dụng chúng để nạo vét, xây dựng và quân sự hóa các pháo đài đảo nhân tạo của Trung Quốc ở Trường Sa, nơi Bắc Kinh hiện đang vi phạm các vùng đặc quyền kinh tế của các quốc gia Đông Nam Á.
Một trong những nhà thầu cơ sở hạ tầng hàng đầu của Bắc Kinh hiện đang hoạt động khắp thế giới - Tập đoàn Xây dựng & Truyền thông Trung Quốc, hay CCCC - đã đi đầu trong việc nạo vét các căn cứ quân sự của Bắc Kinh ở Biển Đông, với những tác động tàn phá khủng khiếp đối với môi trường biển và sự ổn định khu vực.
Các doanh nghiệp nhà nước đã được sử dụng nhằm thực thi yêu sách Đường chín đoạn bất hợp pháp của Bắc Kinh. Tập đoàn dầu khí ngoài khơi quốc gia Trung Quốc, hay CNOOC, đã sử dụng giàn khảo sát HD-981 nhằm đe dọa Việt Nam ngoài khơi quần đảo Hoàng Sa vào năm 2014. Được biết giám đốc điều hành của CNOOC tuyên bố rằng giàn khoan dầu là "lãnh thổ quốc gia di động". Ý nghĩa của tuyên bố như vậy sẽ khiến các quốc gia dựa vào tự do hàng hải vì sự thịnh vượng và an ninh nghi ngờ.
Các tàu và giàn khoan khảo sát thương mại khác của Trung Quốc đã được đưa liên tục vào vùng biển Đông Nam Á, nơi Trung Quốc không có quyền. Nhiều công ty du lịch, viễn thông, ngư nghiệp và ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước của Trung Quốc tham gia đầu tư nhằm phục vụ cho việc tuyên bố chủ quyền bất hợp pháp và bắt nạt của Bắc Kinh. Các đội tàu đánh cá của Trung Quốc ở Biển Đông làm nhiệm vụ dân quân hàng hải dưới sự chỉ đạo của quân đội Trung Quốc, quấy rối và đe dọa những tàu thuyền khác như một công cụ cưỡng chế nhà nước bạo lực.
Các doanh nghiệp nhà nước này là công cụ lạm dụng của Trung Quốc và chúng ta nên nêu bật hành vi không đúng đắn của họ. Chúng ta cũng nên làm sáng tỏ việc các công ty này hoạt động trên khắp thế giới, bao gồm cả Đông Nam Á và Hoa Kỳ ra sao. Trong xã hội của chúng ta, công dân xứng đáng được biết sự khác biệt giữa các doanh nghiệp thương mại và các công cụ của quyền lực nhà nước ngoại bang. Các doanh nghiệp nhà nước này giống như Công ty Đông Ấn thời hiện đại.
Thứ hai, về các cuộc đàm phán Bộ Quy tắc Ứng xử (CoC) : Ý định của Bắc Kinh rất đáng ngờ. Trong nhiều năm, Bắc Kinh đã khẳng định rằng các quốc gia ASEAN giữ im lặng trong quá trình tố tụng. Báo chí đã nêu ra lý do : Đằng sau cánh cửa đóng kín, Trung Quốc đã thúc ép các quốc gia ASEAN chấp nhận giới hạn đối với các vấn đề cốt lõi vì lợi ích quốc gia.
Các giới hạn đó bao gồm việc các quốc gia ASEAN có thể hợp tác với các cuộc tập trận quân sự và hoạt động dầu khí ngoài khơi với ai. Bắc Kinh cũng đang gây sức ép buộc các quốc gia ASEAN phải cắt đứt quan hệ với các quốc gia "bên ngoài" và làm loãng các tài liệu tham khảo về luật pháp quốc tế. Đây là những yêu cầu của một kẻ bắt nạt, không phải là hàng xóm thân thiện. Bắc Kinh có thể đã lùi lại thời hạn 2021 tùy tiện để kết thúc các cuộc đàm phán, nhưng các mục tiêu bá quyền vẫn còn.
Lợi ích của Hoa Kỳ rõ ràng đang bị đe dọa trong quy trình CoC, cũng như các quốc gia coi trọng tự do hàng hải. Một bộ quy tắc ứng xử hợp pháp hóa việc khai hoang, quân sự hóa hoặc yêu sách hàng hải bất hợp pháp của Bắc Kinh sẽ gây thiệt hại nặng nề và không thể chấp nhận được đối với nhiều quốc gia. Chúng tôi đề nghị cần minh bạch hơn nữa trong quy trình Quy tắc ứng xử để đảm bảo kết quả tích cực hoàn toàn phù hợp với các nguyên tắc được ghi trong Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển.
Thứ ba, về thoả thuận "phát triển chung" : Trung Quốc tìm cách thống trị các nguồn tài nguyên dầu khí ở Biển Đông. Để đạt được điều này, Bắc Kinh đang theo đuổi một chiến dịch không cho phép các quốc gia Đông Nam Á tiếp cận với các nguồn tài nguyên dầu khí tối cần thiết ngoại trừ thông qua các thỏa thuận "phát triển chung" vốn gây bất lợi cho các nước nhỏ.
Trung Quốc đã mở đường theo cách tích cực triển khai lực lượng quân sự, dân quân hàng hải, giàn khoan dầu của nhà nước, Bắc Kinh cố gắng gia tăng nguy cơ cho các công ty năng lượng muốn hoạt động ở Biển Đông, với hy vọng đẩy lùi và loại bỏ các công ty cạnh tranh nước ngoài. Một khi đã đạt được, Bắc Kinh ép buộc các quốc gia khác chấp nhận "phát triển chung" với các công ty thuộc sở hữu nhà nước họ tuyên bố rằng "nếu muốn khai thác các tài nguyên ngoài khơi, thì lựa chọn duy nhất là hợp tác với chúng tôi". Đây là kiểu xã hội đen.
Hoa Kỳ ủng hộ các quốc gia đứng lên bảo vệ chủ quyền và lợi ích của họ, và chống lại áp lực phải chấp nhận bất kỳ thỏa thuận nào, theo đó Trung Quốc tự cho phép hưởng lợi một phần tài nguyên ngoài khơi mà họ không có quyền yêu cầu.
Thứ tư, về Tòa án quốc tế về Luật biển : Bắc Kinh đang là một ứng cử viên chưa được kiểm chứng cho vị trí thẩm phán tại tòa án này trong một cuộc bầu cử diễn ra vào cuối tháng 8 - đầu tháng 9.
Giống như Tòa án Trọng tài phán quyết chống lại Bắc Kinh năm 2016, Tòa án Quốc tế được thành lập theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển. Bầu một quan chức Trung Quốc vào cơ quan này giống như thuê một kẻ chủ mưu đốt nhà để giúp điều hành Sở cứu hỏa.
Chúng tôi đề nghị tất cả các quốc gia tham gia bầu cử Tòa án quốc tế sắp tới đánh giá cẩn thận thông tin đăng ký của ứng cử viên Trung Quốc và xem xét liệu một thẩm phán Trung Quốc trong Tòa án sẽ giúp đỡ hay cản trở luật hàng hải quốc tế. Với hồ sơ Bắc Kinh, câu trả lời đã rõ.
Có những bài học ở đây áp dụng tốt ở khắp nơi. Khi Bắc Kinh cưỡng ép, đưa ra những lời hứa suông, thông tin sai lạc, khinh thường các quy tắc, ngoại giao sai trái và các chiến thuật ngầm khác ở Biển Đông, họ đã đưa ra chiến thuật sẽ áp dụng trên toàn cầu.
Chúng ta thấy chiến thuật đó ở Biển Hoa Đông và xung quanh Đài Loan, nơi Bắc Kinh đã mở rộng các hành động khiêu khích trên biển và các loại đe dọa. Chúng ta nhìn thấy nó hiện hữu ở dãy Hy Mã Lạp Sơn, nơi Bắc Kinh gần đây đã có hành động gây hấn ở biên giới Trung-Ấn. Chúng ta thấy chiến thuật đó trên khắp sông Mê Kông, nơi Bắc Kinh đã xây một loạt đập lớn để ngăn nước xuống các nước láng giềng ở hạ lưu ở Đông Nam Á, góp phần vào đợt hạn hán tồi tệ nhất trong lịch sử sông Mê Kông. Tôi kêu gọi quý vị đọc báo cáo gần đây từ Trung tâm Stimson, "Bằng chứng mới : Trung Quốc cắt nước trên sông Mê Kông ra sao"…
Nhưng động thái hung hăng của Bắc Kinh không chỉ thể hiện qua các tranh chấp khác về lãnh thổ và tài nguyên thiên nhiên.
Động thái đó cũng có thể nhìn thấy ở Hồng Kông, nơi Bắc Kinh cho áp dụng luật an ninh quốc gia mới vi phạm các cam kết trong Tuyên bố chung Trung-Anh năm 1984 - một thỏa thuận mà hiện được các quan chức Trung Quốc chế giễu chỉ là mảnh giấy lộn. Cũng như lời họ nói về phán quyết của Tòa án Trọng tài năm 2016 về Biển Đông.
Hành vi hung hăng là cách tiếp cận chung của Bắc Kinh đối với các tổ chức quốc tế. Khi vấn đề Biển Đông được đề cập đến tại một cuộc họp ASEAN năm 2010, nhà ngoại giao hàng đầu của Bắc Kinh đã vỗ vào mặt các đối tác Đông Nam Á của mình : "Sự thật là Trung Quốc là một nước lớn và các nước khác là chỉ là nước nhỏ". Kiểu khinh miệt này lý giải cho việc lật đổ Bắc Kinh trong các tổ chức quốc tế từ Tổ chức Y tế Thế giới sang Interpol, Tổ chức Thương mại Thế giới, …
Một vài năm trước, nhiều người tin rằng Bắc Kinh gây hấn ở Biển Đông là một hiện tượng khu vực, một loại đam mê hạn chế cho một cường quốc đang tìm đường xâm nhập thế giới. Ngày nay, chúng ta biết rằng đường lối tân đế chế của Đảng cộng sản Trung Quốc không phải là ngẫu nhiên nhưng là một đặc điểm chủ yếu của tư duy dân tộc và chủ nghĩa Mác-Lênin. Bắc Kinh muốn thống trị ngay khu vực lân cận - và cuối cùng áp đặt ý chí và quy tắc của họ lên ở các quốc gia láng giềng ở bất kỳ nơi nào có thể.
Bạn có thể là một sinh viên đại học ở Úc, một nhà xuất bản sách ở Châu Âu hoặc tổng giám đốc của một nhượng quyền thương mại NBA ở Houston. Bạn có thể làm việc cho một chuỗi khách sạn quốc tế, một công ty xe hơi của Đức hoặc một hãng hàng không của Hoa Kỳ. Bạn có thể là khách hàng 5G ở Anh - hoặc bất cứ nơi nào khác trên thế giới. Dù bạn ở đâu, Bắc Kinh ngày càng muốn đưa ra yêu sách, cưỡng chế và kiểm soát. Từ trong bản chất, Trung Quốc không thể chấp nhận một thế giới đa nguyên với các quyền tự do cơ bản về lựa chọn và lương tâm.
Biển Đông, là một ngoại lệ xa hơn và là một dấu hiệu và mối đe dọa về việc Đảng cộng sản Trung Quốc sẽ hành động ra sao - trừ khi nó phải đối mặt với sự đối kháng. Vì vậy, thật tốt khi thấy một loạt các quốc gia ngày càng chống lại sự lạm dụng của Bắc Kinh, ở khắp các mặt trận kể cả Biển Đông.
Tại Liên Hiệp Quốc, một loạt các tuyên bố chính thức của các quốc gia ven Biển Đông Nam Á cho thấy quyết tâm rõ ràng để duy trì luật pháp quốc tế và từ chối áp lực chấp nhận các yêu sách bất hợp pháp của Bắc Kinh của Việt Nam, Indonesia và Malaysia trong những tháng qua.
Tương tự như vậy, lần đầu tiên Hoa Kỳ và các quốc gia khác đã tỏ thái độ quan ngại tại Hội đồng Bảo an và Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc về sự nguy hiểm của các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông.
Úc, Anh, Pháp, Đức và Ấn Độ gần đây đã đưa ra những tuyên bố chưa từng có đối với các hoạt động trên Biển Đông của Bắc Kinh, gây nguy cơ cho ổn định khu vực và luật pháp quốc tế. Trong khi đó, chúng ta thấy các thỏa thuận quốc phòng và an ninh mới đầy hứa hẹn giữa các đồng minh và đối tác từ Úc đến Đông Nam Á, Nhật Bản và Ấn Độ.
Như đã đề cập, tất cả các nhà lãnh đạo của ASEAN hồi tháng trước đều khẳng định rằng các tranh chấp ở Biển Đông phải được giải quyết trên cơ sở luật pháp quốc tế, bao gồm cả UNCLOS.
Tôi sẽ kết thúc với trích dẫn tuyên bố của Philippines đưa ra hôm Chủ nhật nhân ngày kỷ niệm lần thứ tư của phán quyết của Tòa án Trọng tài. "Vụ kiện ra tòa trọng tài do Cộng hòa Philippines khởi xướng và giành chiến thắng áp đảo so với Cộng hòa nhân dân Trung Hoa là một đóng góp có ý nghĩa to lớn và hiệu quả cho việc giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông và cho hòa bình và ổn định của khu vực nói chung… Phán quyết của hội đồng trọng tài ngày 12 tháng 7 năm 2016 đại diện cho một chiến thắng, không chỉ đối với Philippines, mà còn đối với toàn bộ cộng đồng của các quốc gia tuân thủ luật pháp".
Về phần chúng tôi, Hoa Kỳ quyết tâm bảo vệ lợi ích sống còn của chúng tôi và của các đồng minh và bạn bè của chúng tôi. Chúng tôi đang xây dựng khả năng quân sự của chúng tôi. Chúng tôi cảnh giác. Chúng tôi đang thực hiện và hoạt động bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép. Chúng tôi đang tăng cường mối quan hệ với bạn bè của chúng tôi. Chúng tôi sẵn sàng giúp củng cố khả năng quân sự của các quốc gia liên quan. Chúng tôi ủng hộ các nỗ lực ngoại giao đa phương để chống lại sự xâm lấn của Trung Quốc. Và chúng tôi đang cung cấp các lựa chọn kinh tế để nhấn mạnh rằng các quốc gia không cần phải phụ thuộc vào các sáng kiến từ kẻ săn mồi Bắc Kinh.
Cộng đồng của các quốc gia tuân thủ pháp luật sẽ thực sự sát cánh cùng nhau. Vì một Biển Đông tự do và cởi mở, một Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và cởi mở, và một thế giới tự do và cởi mở.
Cảm ơn quý vị. Tôi hoan nghênh câu hỏi của quý vị.
A Speech by Assistant Secretary of State for East Asian and Pacific Affairs David R. Stilwell
David Stilwell
Nguyên tác : The South China Sea, Southeast Asia’s Patrimony, and Everybody’s Own Backyard, State government, 14/07/2020
Anh Khoa dịch
Nguồn: VNTB, 16/07/2020
https://www.state.gov/the-south-china-sea-southeast-asias-patrimony-and-everybodys-own-backyard/
Repsol : Áp lực của Trung Quốc ‘khiến Việt Nam mất một tỷ đô la’ ở Biển Đông
Người viết bài này được cho hay rằng Việt Nam đã đồng ý trả khoảng một tỷ đô la cho hai công ty dầu khí quốc tế sau khi hủy các dự án của họ trên Biển Đông vì áp lực từ Trung Quốc.
Một giàn khoan của tập đoàn Repsol (hình chỉ có tính minh họa)
Một nguồn thạo tin trong ngành dầu khí nói với BBC rằng Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PetroVietnam) đã đồng ý trả tiền cho Repsol của Tây Ban Nha và Mubadala của Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất cho các thỏa thuận 'chấm dứt' và 'bồi thường'.
Trong một tuyên bố, một phát ngôn viên của Repsol nói ông "không muốn xác nhận hay phủ nhận về số tiền" nhưng việc đọc phân tích báo cáo tài chính của công ty cho thấy có một khoản tiền rất lớn có liên quan.
Tin này được đưa ra trong bối cảnh có đợt đối đầu mới ở Biển Đông. Rosneft, công ty năng lượng Nga, đã bị buộc phải tạm dừng kế hoạch khoan ngoài khơi, dường như cũng vì áp lực của Trung Quốc.
Các tàu tuần duyên Trung Quốc đã hoạt động trong khu vực nơi đáng ra có hoạt động này.
Đầu tháng này, hải quân của Hoa Kỳ và Trung Quốc đồng thời tiến hành tập trận quy mô lớn trong khu vực, động thái lại cho thấy sự cạnh tranh chiến lược rộng lớn hơn giữa hai cường quốc ở trong khu vực.
Một chuyên viên dầu khí phương Tây có bề dày kinh nghiệm trong khu vực nói với BBC rằng ông "chưa bao giờ từng thấy có sự can thiệp chính trị nhiều như vậy vào ngành dầu khí ngoài khơi Biển Đông".
Đối đầu giữa tàu cảnh sát biển Việt Nam và tàu tuần duyên Trung Quốc trên Biển Đông năm 2014
Repsol đã từng là một trong các tập đoàn lớn nhất tham gia khai thác ngoài khơi Việt Nam, sở hữu 13 lô ở thềm lục địa. Với lợi ích tối thiểu ở Trung Quốc, Repsol dường như sẵn sàng chống lại áp lực chính trị từ Bắc Kinh.
Hai trong số những dự án phát triển đặc biệt táo bạo của hãng này là nằm ở rìa xa của vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) mà Việt Nam tuyên bố và cũng nằm lọt hẳn trong đường 9 đoạn hay chữ U mà Trung Quốc vẽ trên bản đồ kể từ năm 1948.
Tuy nhiên, vào tháng Bảy năm 2017, đối tác của Repsol, PetroVietnam, đã ra lệnh hủy khoan thăm dò đã lên kế hoạch ở Lô 135-136/03. Sau đó, vào ngày 22/3/2018 Repsol đã được lệnh dừng khoan riêng rẽ khác khi đã bắt đầu tiến hành ở Lô 07/03 gần đó (một dự án trong khu vực được gọi là Cá Rồng Đỏ).
Các chuyên viên Repsol được thông báo rằng đây là một quyết định chính trị, theo lệnh của lãnh đạo cấp cao nhất của Việt Nam, sau áp lực rất dữ dội của Trung Quốc.
Nhà giàn của Việt Nam ở Trường Sa
Trung Quốc trước đó đã điều một đội tàu gồm 40 tàu hải quân ngoài khơi Đảo Hải Nam, khoảng hai ngày đi thuyền từ địa điểm khoan và Trung Quốc dường như đã sẵn sàng để đối đầu.
Điều đó [lệnh của lãnh đạo Việt Nam] nay dường như là một quyết định mà Hà Nội phải trả giá quá đắt.
Một nguồn trong ngành dầu khí của khu vực nắm bắt rất chắc về thỏa thuận nói rằng Việt Nam trả cho Repsol và Mubadala 800 triệu USD cho quyền của họ trong các lô kể trên và thêm 200 triệu USD bồi thường cho tất cả các khoản đầu tư họ đã thực hiện trong quá trình thăm dò và phát triển.
Đây là một tỷ đô la mà PetroVietnam đáng ra sẽ chuyển vào ngân sách của chính phủ Việt Nam.
Trong báo cáo tài chính năm 2019, Repsol lưu ý rằng họ đã trích lập dự phòng cho các khoản thua lỗ gộp lại là 786 triệu Euro cho các dự án tại Việt Nam, Algeria và Papua New Guinea.
Khoản lỗ ở Việt Nam không được tách ra chi tiết. Trong cùng một tuyên bố, Repsol cũng báo cáo tổng giá trị ghi sổ là 586 triệu Euro cho ba công ty con làm việc tại các lô bị ảnh hưởng ở Việt Nam.
Trong một tuyên bố ngày 12/6/2020 thông báo ngưng khai thác Lô 07/03 và 135-136/03, công ty nói "Giao dịch [với PetroVietnam] sẽ không có tác động đáng kể đến báo cáo tài chính của Repsol".
Điều này dường như cho thấy rằng công ty sẽ thu lại chi phí và tổn thất của hãng. Mặc dù tuyên bố đó không nêu chi tiết tài chính nào, tổng giá trị của những chi phí và tổn thất đó có thể dễ dàng lên tới hàng trăm triệu đô la.
Nỗ lực của Trung Quốc ngăn chặn các công ty đặt tại Việt Nam phát triển tài nguyên dầu khí ở Biển Đông đang được tiếp tục.
Lô 07/03 nằm cạnh Lô 136-03 mà Việt Nam phải ngưng khai thác hồi 7/2017
Một giàn khoan nằm ở cảng Vũng Tàu của Việt Nam được hai tháng đã ngừng hoạt động. Chủ giàn khoan, Tập đoàn Noble, nói rằng hợp đồng "đã bao gồm một khoản thanh toán ngừng hoạt động". Nhiều khả năng vụ này khiến Việt Nam tốn thêm nhiều triệu đô la.
Giàn khoan này là để khoan thăm dò cho công ty Rosneft của Nga ở Lô 06-01, khu vực ngay phía bắc của lô cũ của Repsol là Lô 07/03, và cũng nằm trong đường chữ U của Trung Quốc.
Giếng mới đáng ra được khoan ở gần ngay chính chỗ hiện thời- nhưng với độ khoan sâu hơn. Đây là một mỏ đã được khai thác thương mại trong 18 năm như là một phần của dự án khí đốt Nam Côn Sơn nhưng Trung Quốc hiện cảm thấy có thể ngăn chặn được sự phát triển ở đó.
Vào đầu tháng Bảy, một tàu tuần duyên Trung Quốc, Hải Dương 5402, đã xuất hiện kiểu đi lại 'khiêu khích' trong khu vực được đề xuất để khoan.
Dữ liệu AIS được theo dõi bởi người dùng twitter có tên 'Tin tức Biển Đông" cho thấy con tàu di chuyển với tốc độ 15 hải lý/giờ chỉ cách mỏ khí đốt Lan Tây hiện đang khai thác 1,5 hải lý.
Cho đến nay hầu hết nhà phân tích giả định rằng Trung Quốc sẽ không muốn đối chọi với Moscow bằng cách chặn các hoạt động của Nga tại Việt Nam. Nay có vẻ như Bắc Kinh cảm thấy thoải mái làm công ty Nga sợ đến mức phải bỏ cũng như họ đã làm với Tây Âu.
Cũng có một số bí ẩn về hoạt động của Nhật Bản ngoài khơi Việt Nam. Hai công ty Nhật Bản, Idemitsu và Teikoku/Inpex, hợp tác với PetroVietnam đang hoạt động tại hai mỏ : Sao Vàng và Đại Nguyệt nằm mấp mé đường Chín đoạn tại Lô 05-01b và Lô 05-01c.
Họ đã hoàn tất khoan phát triển và công việc chuẩn bị nhưng chưa cài đặt thiết bị bơm hút chính. Idemitsu nói rằng họ mong đợi 'bắt đầu sản xuất khí và dầu nhẹ trong quý Ba năm 2020' nhưng họ đang giữ im lặng về những tiến độ họ đang thực hiện.
Có thêm khúc mắc nữa là Teikoku hiện đang phải đối mặt với một vụ kiện từ một công ty niêm yết ở London, Jadestone. Jadestone nói rằng họ đã đồng ý mua cổ phần Teikoku ở lô này bốn năm trước nhưng Teikoku, một công ty con của tập đoàn năng lượng khổng lồ Nhật Bản Inpex đã hủy bỏ thỏa thuận.
Một số người suy đoán rằng tập đoàn, theo lệnh của Chính phủ Nhật Bản, muốn giữ lô như một sự sắp xếp chỉ có toàn Nhật để đối phó bất kể sự đe dọa từ Trung Quốc vốn có thể ngăn chặn sự phát triển tại các mỏ này trong tương lai.
Những sự cố như thế này là một lý do chính tại sao chính phủ Hoa Kỳ đưa ra một tuyên bố về Biển Đông trong tuần này. Trong tuyên bố đó, Ngoại trưởng Mike Pompeo đã mô tả "chiến dịch bắt nạt" của Trung Quốc nhằm kiểm soát hầu hết các nguồn tài nguyên ngoài khơi trên Biển Đông là hành vi "hoàn toàn bất hợp pháp".
Tuyên bố cho thấy Hoa Kỳ sẵn lòng giúp đỡ các nước như Việt Nam bảo vệ ngành dầu khí ngoài khơi của họ chống lại sự can thiệp của Trung Quốc. Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington mô tả lời cáo buộc là "hoàn toàn vô lối". Tuy nhiên, dường như cuộc chiến về tài nguyên của Biển Đông sắp trở nên nóng hơn.
Bill Hayton
Nguồn : BBC, 15/07/2020
Bill Hayton, đang làm việc tại kênh truyền hình BBC World News, là tác giả hai cuốn sách về Đông Nam Á. Cuốn Vietnam : Rising Dragon (2010) dựa trên các tư liệu thu thập trong một năm ông thường trú ở Việt Nam. Năm 2014, ông ra mắt cuốn South China Sea : The struggle for power in Asia, viết về tranh chấp Biển Đông. Hiện ông cũng là thành viên Viện nghiên cứu Chatham House tại London.
Mặc dù năm nay có rất nhiều vấn đề đòi hỏi sự chú ý của Trung Quốc - virus corona, chiến tranh thương mại với Hoa Kỳ, luật an ninh quốc gia Hong Kong, và nhiều mối lo kinh tế khác - Biển Đông lại trỗi dậy như một lĩnh vực gây căng thẳng nghiêm trọng trong vài tháng qua.
Với việc Bộ trưởng Ngoại giao Mike Pompeo lần đầu tiên nói các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông là bất hợp pháp, ông Alexander Neill, một nhà phân tích quân sự phân tích kế hoạch mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực.
Biển Đông, nơi có nhiều tuyến đường biển quan trọng, đã là một điểm nóng tranh chấp trong nhiều năm, với một số quốc gia tuyên bố chủ quyền đối với các quần đảo và bãi đá, cũng như quyền tiếp cận các tài nguyên ngoài khơi trên vùng biển này. Ảnh minh họa
Trong những năm gần đây, Trung Quốc ngày càng quả quyết hơn khi khẳng định lại những lời tuyên bố chủ quyền từ nhiều thế kỷ tại khu vực có tranh chấp này, và nhanh chóng xây dựng sự hiện diện quân sự để hỗ trợ cho các tuyên bố của mình.
Cựu Tư lệnh vùng Thái Bình Dương Hoa Kỳ, Đô đốc Harry Harris đã từng nói đến vùng này như "Vạn lý Trường thành Cát" - đường chín đoạn vạch ra một vành đai bảo vệ và hệ thống cung ứng xung quanh lãnh hải Trung Quốc, tương tự như bức tường thành trên cạn.
Nhưng trong khi Trung Quốc và Mỹ có lời qua tiếng lại ngày một gay gắt về Biển Đông, nhìn chung, hai bên đã kiềm chế những khác biệt.
Mặc dù có xung đột thương mại, Hoa Kỳ từng tránh đứng về một phía trong các cuộc tranh chấp lãnh thổ với các nước khác - trừ việc yêu cầu tự do hàng hải cho tàu bè của mình.
Nhưng rồi, đại dịch Covid-19 xảy ra.
Những ý kiến chỉ trích cách Trung Quốc xử lý đại dịch trong thời gian đầu, mà Mỹ dẫn đầu, đã làm Trung Quốc tức giận.
Nhiều lãnh đạo phương Tây dường như bị thuyết phục bởi lý lẽ của ông Pompeo rằng Trung Quốc đang lợi dụng đại dịch để tăng cường các hành động đe dọa nói chung.
Và những căng thẳng ngày một tăng này đã bùng lên ở Biển Đông.
Căng thẳng quân sự trong thời điểm đáng lo ngại
Hồi đầu tháng Tư, một tàu hải cảnh Trung Quốc đâm chìm một tàu đánh cả gần quần đảo Hoàng Sa, nơi cả Trung Quốc và Việt Nam đều tuyên bố có chủ quyền.
Hoạt động khai thác dầu khí của công ty Malaysia Ten cũng bị một chiếc tàu thăm dò địa chất của Trung Quốc, tàu Hải Dương 8, với sự hỗ trợ của lực lượng hải cảnh và hải quân Trung Quốc, làm gián đoạn.
Sau đó, tàu USS America, một tàu chiến đổ bộ, cùng một tàu khu trục nhỏ của Úc, được điều đến vùng biển lân cận.
Căng thẳng leo thang tiếp tục với việc Mỹ điều hai tàu tuần dương, USS Bunker Hill và USS Barry tới quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa (mà Trung Quốc gọi là Tây Sa và Nam Sa).
Các tàu chiến này tiến hành các hoạt động tự do hàng hải (FONOPs) nhằm thách thức, theo quan điểm của Mỹ, những tuyên bố bất hợp pháp của Trung Quốc ở các vùng biển quốc tế.
Một cuộc biểu tình ở Manila, Phillippines phản đối "sự hiếu chiến" của Trung Quốc ở Biển Đông
Gần đây nhất, Trung Quốc đóng cửa một khu vực hải phận để tiến hành tập trận hải quân trên vùng biển quanh Hoàng Sa. Hoa Kỳ tức giận tuyên bố điều này vi phạm cam kết của Trung Quốc tránh các hoạt động làm tăng tranh chấp.
Trong khi đó, Hải quân Hoa Kỳ triển khai không phải một mà là hai hàng không mẫu hạm - USS Nimitz và USS Ronald Reagan - cho các hoạt động chung ở khu vực.
Ngoài việc các phi cơ chiến đấu của Hải quân Hoa Kỳ từ hàng không mẫu hạm, và chiếc máy bay tuần tra chống ngầm P8-Poseidon bay lượn trên không, Không quân Mỹ còn điều thêm một chiếc B-52 để tăng thêm sức mạnh.
Truyền thông nhà nước Trung Quốc phản ứng bằng các bài đả kích như dự đoán.
Hoạt động tăng cường của Hải quân Hoa Kỳ tại Biển Đông làm tăng nguy cơ đụng độ giữa hai cường quốc và sự leo thang thù địch nhanh chóng.
Tình hình đặc biệt nguy hiểm trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng quả quyết về "những lo ngại cốt lõi" của họ.
Việc Trung Quốc dùng bạo lực trong tranh chấp gần đây với Ấn Độ, và áp đặt Luật An ninh Quốc gia lên Hong Kong gần đây khiến nhiều người đặt câu hỏi liệu Trung Quốc sẽ kiềm chế tới mức nào trong phản ứng trước những thách thức này.
Mục tiêu của Trung Quốc ở Biển Đông là gì ?
Bắc Kinh coi Biển Đông là một phần quan trọng trong lãnh hải của họ, không những chỉ đóng vai trò một pháo đài cho hoạt động cản trở hạt nhân trên biển đóng trên đảo Hải Nam mà còn là cửa ngõ cho Con đường Tơ lụa Hàng hải, một phần trong kế hoạch Vành đai Con đường của Trung Quốc.
Kế hoạch đưa dân ra sống ngoài Biển Đông của Trung Quốc được mở từ năm 2012, khi "Thành phố Tam Sa", trung tâm hành chính cho các thực thể mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền trên đảo Phú Lâm ở Hoàng Sa, được nâng cấp từ 'huyện cấp thị' [cấp quận] lên 'địa cấp thị' [thành phố cấp địa khu].
Chính phủ Trung Quốc tái định cư cộng đồng ngư dân nhỏ ở đó thành các khu dân cư hiện đại, xây dựng trường tiểu học, ngân hàng, bệnh viện và lắp hệ thống liên lạc viễn thông. Khách du lịch thường xuyên tới thăm đảo này trên những chuyến du thuyền.
Giai đoạn hai của kế hoạch này bắt đầu từ tháng Tư năm ngoái, khi Trung Quốc thiết lập thêm hai khu vực hành chính cấp quận trực thuộc "thành phố Tam Sa", trong đó có việc lập chính quyền Nhân dân Quận Nam Sa, có trụ sở tại Bãi đá Chữ thập và điều hành tất cả các thực thể mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền ở Quần đảo Trường Sa.
Trong sáu năm kể từ khi Trung Quốc bắt đầu bồi đắp các bãi đá ở Trường Sa, các hình ảnh quan sát từ trên không và vệ tinh cho thấy một trong những nỗ lực xây dựng quân sự và thiết kế hàng hải lớn nhất trên thế giới.
Ngoài việc xây các cơ sở quân sự trên các đảo - gồm đường bay dài 3000 mét, các bến hải quân, nơi đỗ máy bay, các hầm chứa vũ khí kiên cố, bệ phóng tên lửa và radar - các hình ảnh còn cho thấy các khu dân cư ngay ngắn với các tòa nhà hành chính mái ngói xanh lam, các bệnh viện và thậm chí cả trung tâm thể thao trên các hòn đảo bồi đắp ngày một trở nên xanh tươi hơn.
Bãi đá Subi nay là nơi có một trang trại - gồm khu trồng rau và hoa quả rộng sáu mẫu, được thụ phấn bởi đàn ong đưa từ lục địa, một đàn lợn, nhiều đàn gà và ao nuôi cá.
Trong khi đó, Viện khoa học Trung Quốc mở Trung tâm Nghiên cứu Đại dương ở Bãi đá Vành khăn vào tháng 1/2019.
Các nhà thủy văn học tuyên bố mực nước ngầm ở Bãi đá Vành Khăn - trước đây chẳng là gì ngoài một tảng đá trên biển - đã được mở rộng nhanh chóng và sẽ có khả năng tự túc về nước ngọt trong vòng 15 năm .
Hình chụp Bãi đá Chữ thập từ trên cao
Người dân sống trên đảo này đã có sóng 5G và hoa quả tươi được chở tới từ các container đông lạn
Các hình ảnh cũng cho thấy các các đội tàu đánh cá lớn đậu ở các phá lớn hơn trên Bãi Subi và Bãi Vành khăn.
Có lẽ chẳng bao lâu, các hộ ngư dân sẽ định cư trên các hòn đảo này, con cái của họ sẽ đi học cùng con cái các quan chức chính quyền và cán bộ đảng.
Đường biển của Trung Quốc 'không thể đảo ngược' ?
Bằng chứng mang tính biểu tượng nhất trong việc xâm lấn của Trung Quốc ở Biển Đông thực sự được khắc bằng đá - phiến đá được chuyển ra từ đại lục.
Tháng 4/2018, các phiến đá kỷ niệm nặng 200 tấn mỗi phiễn, được dựng ở ba đảo lớn nhất trên Quần đảo Trường Sa, được phát hiện vén màn bí mật.
Được khắc từ đá Thái Sơn và chuyển tới Quần đảo Trường Sa, các tượng đài này phản ánh Giấc mơ Trung Hoa tái tạo đất nước của Chủ tịch Tập Cận Bình.
Núi Thái Sơn được coi là một trong những ngọn núi thiêng liêng nhất của Trung Quốc, biểu tưởng của nền văn minh Trung Hoa hàng ngàn năm không gián đoạn.
Tất cả cho thấy Trung Quốc đã chuyển sang giai đoạn hai của một kế hoạch được toan tính nhằm biến đường biển chiến lược này của Đông Nam Á thành một đường biển của Trung Quốc không thể đảo ngược.
Các cuộc tập trận gần đây của Hoa Kỳ ở Biển Đông nhằm thể hiện quyết tâm bảo vệ "tự do của các vùng biển" : cho hải quân Hoa Kỳ hoạt động ở đây và mục đích cuối cùng là bảo vệ hải phận trên các vùng biển quốc tế này.
Bên cạnh hoạt động của Hải quân Mỹ, tuyên bố chính thức của ông Pompeo rằng tuyên bố chủ quyền trên vùng này của Trung Quốc là "hoàn toàn bất hợp pháp" cũng đặt câu hỏi liệu Mỹ sẽ chuẩn bị làm gì tiếp.
Ở mức tối thiểu, ông Pompeo muốn xây dựng liên minh ngoại giao để cho thấy sự tự cô lập của Trung Quốc, không những chỉ với các nước khác cũng tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông mà còn với các cường quốc khác.
Hoa Kỳ có thể nhanh chóng biến quận Nam Sa của Trung Quốc thành bê tông và đá san hô - nhưng điều này có nghĩa phải có cuộc chiến, điều mà cả Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc đều không muốn xảy ra.
Alexander Neill
Nguồn : BBC, 14/07/2020
Alexander Neill là một nhà phân tích quân sự và giám đốc một tổ chức tư vấn chiến lược ở Singapore.
