Thông Luận

Sau Trung Quốc, ông Tô Lâm sẽ thăm Mỹ trong tháng 9 ?

BBC, 31/08/2024

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Việt Nam Tô Lâm có thể sẽ thăm Mỹ vào tháng 9, theo một số nhà quan sát.

Washington có thể sẽ là điểm đến thứ hai của ông Tô Lâm sau Bắc Kinh kể từ khi được bầu làm tổng bí thư vào ngày 3/8

Các nhận định hướng đến khả năng ông Tô Lâm có thể đến New York để tham dự kỳ họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc bắt đầu vào ngày 10/9 hoặc Thượng đỉnh Tương lai của Liên Hiệp Quốc (Summit of the Future) bắt đầu vào ngày 22/9/2024.

Kỳ họp thứ 79 của Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc sẽ khai mạc vào ngày 10/9, với phiên thảo luận chung cấp cao bắt đầu vào ngày 24/9 và kết thúc vào ngày 30/9.

Giới quan sát nhận định ông Tô Lâm có thể thăm chính thức Mỹ trong dịp này.

Trong bài viết được đăng trên chuyên trang The Diplomat vào ngày 29/8, tác giả David Hutt, nhà nghiên cứu từ Viện Trung Âu về Nghiên cứu châu Á (CEIAS), nhận định :

"Mặc dù Thượng đỉnh Tương lai thuộc khuôn khổ kỳ họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc, một phái đoàn của Việt Nam không thể ở lại hai tuần ở New York. Việt Nam sẽ cử một số đại diện đến Thượng đỉnh Tương lai bởi vì đã tổ chức Diễn đàn Tương lai ASEAN vào năm nay, thống nhất với sáng kiến của Liên Hiệp Quốc".

Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024 (AFF 2024) đã được tổ chức tại Hà Nội vào ngày 23/4.

Khi Việt Nam cử hai phái đoàn đến New York, giới quan sát đánh giá rất có khả năng ông Tô Lâm sẽ dẫn đầu phái đoàn tham dự cuộc họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc trong khi Thủ tướng Phạm Minh Chính có thể dẫn đầu phái đoàn tham dự Thượng đỉnh Tương lai của Liên Hiệp Quốc.

Thượng đỉnh Tương lai của Liên Hiệp Quốc diễn ra từ ngày 22 đến 23/9.

Hiện ông Tô Lâm đang giữ hai chức tổng bí thư và chủ tịch nước. Ông sẽ dự kỳ họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc với tư cách chủ tịch nước.

Vào tháng 10 tới, Quốc hội Việt Nam sẽ bầu chức danh chủ tịch nước trong cuộc họp thường kỳ.

Tại hội nghị bất thường của Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam sáng ngày 3/8, ông Tô Lâm đã được bầu làm tổng bí thư nhiệm kỳ Đại hội Đảng 13, thay cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng – Nhac Nguyen/AFP/Getty Images

Sẽ thăm chính thức Mỹ ?

Các nguồn tin và nhà quan sát từng chia sẻ với BBC News tiếng Việt rằng ông Tô Lâm có thể thăm chính thức Mỹ vào tháng 9, nhân chuyến dự họp tại Liên Hiệp Quốc. Việc ông nhanh chóng thăm Trung Quốc chỉ hai tuần sau khi được bầu làm tổng bí thư có thể là một gợi ý rằng ông sẽ thăm Mỹ, vì theo thông lệ, lãnh đạo cao nhất của Việt Nam thường đi Trung Quốc trước khi đi Mỹ.

Nếu thăm Mỹ với tư cách nguyên thủ quốc gia, ông Tô Lâm sẽ có cuộc gặp với Tổng thống Joe Biden và Phó Tổng thống Kamala Harris, ứng viên tổng thống của Đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử vào tháng 11 tới.

Có một điểm cần lưu ý về sự khác biệt trong chuyến thăm của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Nhà Trắng vào năm 2015  và chuyến thăm có thể được thực hiện lần này của ông Tô Lâm.

Lúc bấy giờ, ông Nguyễn Phú Trọng thăm Mỹ với tư cách lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam. Do đó, qua các kênh ngoại giao, Việt Nam đã vận động mạnh để phía Mỹ chấp nhận việc tiếp một lãnh đạo đảng, chứ không phải nguyên thủ quốc gia hay người đứng đầu chính phủ, tại Nhà Trắng. Phía Mỹ cũng mất rất nhiều thời gian để hiểu được lý do tại sao họ cần có nghi thức như vậy.

Lần này, nếu ông Tô Lâm thăm Nhà Trắng, mọi chuyện sẽ dễ dàng hơn vì ông vừa là lãnh đạo đảng vừa là nguyên thủ quốc gia. Việc hai nguyên thủ quốc gia gặp nhau ở Nhà Trắng thì không có vấn đề gì lấn cấn về tư cách hay giao thức ngoại giao.

Trong bài viết trên The Diplomat hôm 29/8, nhà nghiên cứu David Hutt cho rằng lịch trình dày đặc của ông Joe Biden là một trong các trở ngại đối với chuyến thăm chính thức của ông Tô Lâm đến Nhà Trắng.

Thời gian làm tổng thống của ông Joe Biden hiện chỉ tính bằng tháng, nhưng cũng không loại trừ khả năng tổng thống kế tiếp sẽ là bà Harris, một đồng minh của ông Biden.

Tác giả David Hutt cũng đề cập đến khả năng về cuộc gặp bên lề kỳ họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc sắp tới giữa hai lãnh đạo Việt Nam và Mỹ.

"Có thể ông Biden đến New York một ngày vào tháng 9, đồng nghĩa ông Tô Lâm có thể có cuộc gặp ngắn với ông Biden - hoặc với bà Harris - bên lề kỳ họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc".

Ngày 19/8, Việt Nam và Trung Quốc đã ký kết tổng cộng 14 văn kiện trong chuyến thăm Trung Quốc của ông Tô Lâm- Andres Martinez Casares-Pool/Getty Images

Tiếp nối 'ngoại giao cây tre'

Nếu ông Tô Lâm thăm chính thức Mỹ, Washington sẽ là điểm đến thứ hai của ông sau Bắc Kinh kể từ khi được bầu làm tổng bí thư vào ngày 3/8.

Trước đó, từ ngày 18 đến 20/8, trong chuyến thăm ba ngày tới Trung Quốc, ông Tô Lâm đã có một lịch trình nghị sự dày đặc, với các nội dung về hợp tác chính trị, kinh tế và giải quyết bất đồng trên Biển Đông.

Bình luận với BBC ngày thứ Hai 19/8, Tiến sĩ Huỳnh Tâm Sáng, nhà nghiên cứu quan hệ quốc tế làm việc cho Quỹ Taiwan NextGen Foundation, Đài Loan, nhận định về định hướng ngoại giao sắp tới của ông Tô Lâm :

"Ông Tô Lâm khó mà đưa con tàu đối ngoại Việt Nam đi trật đường ray. Kế thừa di sản của ông Nguyễn Phú Trọng là cần thiết vì nó tạo thế vững chắc cho ông Tô Lâm về quyền lực chính trị. Và khi mà chính sách cân bằng của Việt Nam (thường được biết đến với tên gọi 'ngoại giao cây tre') đã khá thành công thì không có việc gì phải điều chỉnh quá nhiều".

Xét về dòng thời gian, Trung Quốc và Nga là hai quốc gia đầu tiên trong số 7 nước Việt Nam xác lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện.

Cụ thể, Việt Nam đã xác lập mối quan hệ ngoại giao ở bậc cao nhất đối với Trung Quốc (2008), Nga (2012), Ấn Độ (2016), Hàn Quốc (2022), Mỹ (9/2023), Nhật Bản (11/2023) và Úc (2024).

Trước đó, Giáo sư Alexander L Vuving từ Trung tâm nghiên cứu an ninh châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye thuộc Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ nói với BBC rằng, ở nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có tiền lệ, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đến Trung Quốc đầu tiên vào cuối tháng 10, đầu tháng 11 năm 2022 vì nhiều mục đích, trong đó có việc dọn đường cho việc Việt Nam nâng cấp quan hệ với Mỹ vào năm 2023.

"Điều này dẫn chúng ta đến một quy tắc bất thành văn trong nghi thức đối ngoại của Việt Nam : Lãnh đạo cao nhất của Việt Nam nên đến Trung Quốc trước khi đến Hoa Kỳ. Làm như vậy sẽ báo hiệu sự tôn trọng của Hà Nội đối với Bắc Kinh, đây là một yếu tố quan trọng trong cách tiếp cận hiện tại của Việt Nam trong quan hệ với các cường quốc".

Vì vậy, Giáo sư Vuving đánh giá chuyến đi Trung Quốc của ông Tô Lâm là phù hợp với quy tắc bất thành văn nói trên.

Về phần mình, nhà nghiên cứu David Hutt cho rằng một cuộc gặp giữa ông Tô Lâm, ông Biden và bà Harris sẽ chủ yếu "mang tính chất biểu tượng".

Đối với các điểm đến của ông Tô Lâm kể từ khi nhậm chức chủ tịch nước và sau đó là kiêm chức vụ tổng bí thư, ông David Hutt cho rằng Trung Quốc là điểm đếm "hợp lý" vì chuyến đi Bắc Kinh có thể đã được lên kế hoạch vài tháng từ trước khi ông Nguyễn Phú Trọng qua đời vào ngày 19/7.

"Thời điểm đó, xét về mặt thời gian, thì về khía cạnh nghi thức ngoại giao hơn là có bất kỳ thay đổi đột ngột gì trong định hướng chính sách ngoại giao của Hà Nội", ông David Hutt viết trên The Diplomat.

Trong bài viết ngày 19/8 trên trang Fulcrum của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á ISEAS có trụ sở tại Singapore, Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp cũng nhận định chính sách ngoại giao của Việt Nam "sẽ không bị ảnh hưởng đáng kể" sau khi ông Tô Lâm lên nắm quyền.

"Ông Tô Lâm sẽ tiếp tục nền ngoại giao cây tre của ông Trọng. Với xuất thân làm trong ngành công an, ông Tô Lâm có thể dễ dàng làm việc với các nhà lãnh đạo chuyên chế như Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa Việt Nam sẽ phớt lờ mối gắn kết với các quốc gia phương Tây".

Về phần mình, hôm 29/8, ông Tô Lâm nhấn mạnh ngoại giao Việt Nam phải vươn lên tầm cao mới để là "đội quân tiên phong" với mục tiêu "bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia, dân tộc, vì Đảng vững mạnh, vì nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu mạnh, có vị trí, vai trò quan trọng trong nền chính trị thế giới, nền kinh tế toàn cầu và nền văn minh nhân loại, vì ấm no, hạnh phúc của nhân dân".

Dưới thời Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm, Việt Nam cũng đang có một số bước đi đáng chú ý, chẳng hạn như chuyến thăm Philippines của Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng quốc phòng, vào hôm 30/8. Có thông tin ông Giang cũng sẽ thăm Mỹ trong thời gian tới.

Nguồn : BBC, 31/08/2024

*****************************

Đại tướng Phan Văn Giang : thăm Philippines xong 'sẽ thăm Mỹ'

BBC, 30/08/2024

Bộ trưởng quốc phòng Philippines Gilberto Teodoro Jr. nhấn mạnh về tình đoàn kết trong ASEAN trong vấn đề Biển Đông tại cuộc họp báo chung với Bộ trưởng quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang ở thủ đô Manila vào ngày thứ Sáu 30/8.

Bộ trưởng quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang (trái) và Bộ trưởng quốc phòng Philippines Gilberto Teodoro Jr. tại cuộc gặp ở thủ đô Manila vào thứ Sáu 30/8

Việt Nam và Philippines đã ký kết các thỏa thuận hợp tác song phương trong khuôn khổ chuyến đi của Bộ trưởng quốc phòng Phan Văn Giang đến thủ đô Manila vào thứ Sáu 30/8.

Theo Philippine News Agency, hãng thông tấn của chính phủ Philippines, Tổng thống Ferdinand R. Marcos Jr. đã nói rằng chuyến thăm của Đại tướng Phan Văn Giang sẽ tạo "một động lực mới" cho việc tăng cường quan hệ về mặt quốc phòng, hàng hải và thương mại giữa hai nước.

Phát biểu của ông Ferdinand Marcos Jr. được đưa ra sau khi ông Phan Văn Giang đến chào xã giao ông Marcos Jr tại Điện Malacañang, nơi ở và làm việc của Tổng thống Philippines.

Theo lời ông Marcos Jr., chuyến thăm của ông Giang đến Philippines đánh dấu một "thời điểm rất quan trọng" trong lịch sử giữa Việt Nam và Philippines.

"Mối quan hệ [giữa hai nước] vẫn luôn có những bước tiến, từ chỗ chỉ có quan hệ ngoại giao, hiện hai nước đã có hợp tác về quốc phòng và an ninh ... và cả trong lĩnh vực thương mại", ông Marcos nhấn mạnh.

Sẽ ký biên bản ghi nhớ hợp tác trong năm 2024

Về phần mình, Bộ trưởng Phan Văn Giang nhấn mạnh hai quốc gia đã có những cuộc đối thoại "rất tích cực", đặc biệt liên quan đến các cuộc thảo luận giữa hải quân hai nước.

Đại tướng Phan Văn Giang nói quan hệ Đối tác Chiến lược của hai nước tiếp tục được củng cố theo sau chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đến Hà Nội (từ 29 đến 30/1/2024).

Đây cũng là chuyến thăm đầu tiên của Đại tướng Phan Văn Giang đến Philippines kể từ khi được bổ nhiệm chức vụ bộ trưởng Quốc phòng vào ngày 8/4/2021.

Ông Phan Văn Giang thăm Philippines theo lời mời của Bộ trưởng quốc phòng Philippines Gilberto Teodoro Jr.

Theo Bộ Quốc phòng Việt Nam, sau cuộc hội đàm giữa hai bộ trưởng diễn ra vào chiều ngày thứ Sáu 30/8 tại trụ sở Bộ Quốc phòng Philippines, Bộ trưởng Phan Văn Giang và Bộ trưởng Gilberto Teodoro Jr. đã ký "Ý định thư giữa hai Bộ Quốc phòng về tăng cường hợp tác trong lĩnh vực hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa đường biển ; Ý định thư giữa hai Bộ Quốc phòng về tăng cường hợp tác trong lĩnh vực quân y".

Theo Nikkei Asia, Philippines và Việt Nam có kế hoạch ký biên bản ghi nhớ về hợp tác quốc phòng trước thời điểm cuối năm nay, xem đây là "những thỏa thuận an ninh toàn diện nhất" giữa hai nước cho đến thời điểm hiện tại.

"Chúng tôi sẽ ký một biên bản ghi nhớ về hợp tác quốc phòng trong năm nay. Hy vọng là kịp vào thời điểm kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12)", Nikkei Asia dẫn lời Bộ trưởng Gilberto Teodoro Jr.

Ông Gilberto Teodoro Jr. cũng mô tả chuyến thăm của ông Phan Văn Giang đến Philippines là "một cột mốc rất quan trọng trong lịch sử giữa hai nước".

"Chúng tôi cùng đối mặt với những mối đe dọa chung, nên chúng tôi sẽ cùng phối hợp để đối phó theo tinh thần đoàn kết của ASEAN", Bộ trưởng quốc phòng Philippines tuyên bố trong cuộc họp báo sau buổi ký kết các thỏa thuận hợp tác với Đại tướng Phan Văn Giang.

Ông Gilberto Teodoro Jr. "nhấn mạnh tinh thần đoàn kết ASEAN" trong bối cảnh đã xuất hiện các nhận định rằng Trung Quốc sẽ tăng cường chiến lược "chia để trị"  trong khu vực sau khi Việt Nam và Philippines lần đầu tập huấn chung trên Biển Đông.

Bên cạnh đó, có nhận định cho rằng Trung Quốc cũng "cảnh giác" khi Nhật Bản có những động thái tăng cường quan hệ quốc phòng với Việt Nam và Philippines.

Bộ trưởng quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang trong lễ đón tại trụ sở Bộ Quốc phòng Philippines ở thủ đô Manila vào ngày thứ Sáu 30/8 - Ted Aljibe/AFP/Getty Images

Chuyến thăm của ông Phan Văn Giang đến Philippines diễn ra vào thời điểm căng thẳng vẫn âm ỉ trên Biển Đông và không loại trừ nguy cơ leo thang xung đột khi Trung Quốc tiếp tục cử các đội tàu cảnh sát biển đông đảo đến các vùng đặc quyền kinh tế của các nước.

Trước chuyến đi của ông Phan Văn Giang đến Manila, nhà phân tích địa chính trị Don McLain Gill thuộc Trường Đại học De La Salle ở Manila (Philippines) nhận định với BBC tiếng Việt vào hôm thứ Tư 28/8 rằng đây sẽ là "bước tiến đáng kể" trong quan hệ song phương.

"Từ tháng 8 cho đến nay, Trung Quốc đã có hành động gây hấn đối với các tàu của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines".

"Nếu Philippines và Việt Nam có thể đạt được sự đồng thuận về một mô hình an ninh chung trên biển thì có thể khiến Trung Quốc khó khăn hơn trong việc tiếp tục hành động hung hãn".

"Đây là một bước tiến quan trọng để hai quốc gia láng giềng trong Đông Nam Á cải thiện việc xây dựng niềm tin và hợp tác trong bối cảnh chia rẽ nội bộ ngày càng gia tăng giữa các quốc gia Đông Nam Á", ông Don McLain Gill nhận xét.

Việt Nam đã thiết lập Quan hệ Đối tác Chiến lược với Philippines từ năm 2015 và luôn khẳng định hai nước là "bạn bè tốt, đối tác tốt của nhau".

Hai nước đang hướng tới dịp kỷ niệm 10 năm thiết lập Quan hệ Đối tác Chiến lược (2015-2025) và 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (1976-2026).

Vào hôm 9/8, Việt Nam và Philippines đã thực hiện một đợt huấn luyện chung trên biển về tìm kiếm và cứu hộ cũng như phòng chống cháy nổ giữa lực lượng cảnh sát biển hai nước.

Cuộc tập huấn được nhiều nhà quan sát trong khu vực nhận định là dấu mốc "lịch sử"  và là bước đi cụ thể hóa những gì hai bên đã cam kết.

Ngay khi có thông tin Cảnh sát biển Việt Nam sẽ diễn tập chung với Philippines, vào đầu tháng 8, Trung Quốc đã hai lần cho máy bay không người lái  bay cách bờ biển Việt Nam 100km tới ngang khu vực Nam Trung Bộ.

Trong một diễn biến khác, Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA) dẫn một số nguồn tin giấu tên cho hay Bộ trưởng quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang "sẽ đến thủ đô của Mỹ từ ngày 7 đến 9/9 để tăng cường hợp tác quốc phòng giữa hai nước". VOA cho biết thông tin này được một cán bộ tại Bộ Quốc phòng Việt Nam và một quan chức Mỹ, cả đều không muốn nêu danh tính vì chuyến đi chưa được công bố chính thức, tiết lộ.

Nguồn : BBC, 30/08/2024

*****************************

Bộ trưởng quốc phòng Việt Nam thăm Philippines và ký các thỏa thuận hợp tác

BBC, 29/08/2024

Bộ trưởng quốc phòng Philippines Gilberto Teodoro Jr. nói ông và Bộ trưởng quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang sẽ ký các thỏa thuận hợp tác quốc phòng.

Bộ trưởng quốc phòng Việt Nam, Đại tướng Phan Văn Giang (trái) và Bộ trưởng quốc phòng Philippines Gilberto Teodoro Jr.

Đại tướng Phan Văn Giang sẽ thăm Philippines vào thứ Sáu 30/8. Thông tin này được Philippine News Agency, hãng thông tấn của chính phủ Philippines, đăng tải hôm 28/8.

Chuyến thăm của Bộ trưởng quốc phòng Phan Văn Giang sẽ bao gồm việc ký kết các thỏa thuận "giúp thúc đẩy hợp tác quốc phòng và quân sự giữa hai quốc gia".

'Bước tiến quan trọng'

Thông tấn xã Philippines dẫn lời Bộ trưởng quốc phòng Philippines Gilberto Teodoro Jr. phát biểu tại Hội nghị Hoạt động và Luật Quân sự Quốc tế vào thứ Ba 27/8 :

"Về cấp độ nhà nước, Việt Nam là một trong những nước mà tổng thống của chúng ta (Ferdinand R. Marcos Jr.) có chuyến công du để thắt chặt quan hệ song phương, trong nội bộ khối ASEAN và tôi tin rằng bước tiến trong vấn đề Biển Đông đã được tổng thống của chúng ta và chủ tịch nước Việt Nam trao đổi vào thời điểm đó. Vì vậy, (chúng ta) có thể thấy một nền tảng hợp tác vững chắc để xây dựng niềm tin".

Trước đó, vào hôm 9/8, Việt Nam và Philippines đã thực hiện một đợt huấn luyện chung trên biển về tìm kiếm và cứu hộ cũng như phòng chống cháy nổ giữa lực lượng cảnh sát biển hai nước.

Cuộc tập huấn hôm 9/8 giữa Việt Nam và Philippines được nhiều nhà quan sát trong khu vực nhận định là dấu mốc "lịch sử" và là bước đi cụ thể hóa những gì hai bên đã cam kết.

Hồi tháng 1, trong chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đến Hà Nội (29 đến 30/1/2024), hai nước đã ký kết năm thỏa thuận hợp tác, trong đó có có :

- Biên bản ghi nhớ Việt Nam-Philippines về phòng ngừa và quản lý sự cố trên Biển Đông ;

- Biên bản ghi nhớ về hợp tác giữa hai lực lượng cảnh sát biển.

Việt Nam đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với Philippines từ năm 2015 và luôn khẳng định hai nước là "bạn bè tốt, đối tác tốt của nhau".

Tàu CSB 8002 dài 90 mét của Cảnh sát biển Việt Nam đã cập cảng Manila hôm 5/8, sau đó cùng với tàu tuần tra ngoài khơi BRP Gabriela Silang tham gia diễn tập mô phỏng về chữa cháy, cứu nạn và ứng phó y tế vào ngày 9/8.

Nhà phân tích địa chính trị Don McLain Gill thuộc trường Đại học De La Salle ở Manila (Philippines) nhận định với BBC tiếng Việt vào hôm thứ Tư 28/8 rằng các thỏa thuận hợp tác sắp được ký kết giữa Việt Nam và Philippines sẽ có "trọng tâm đặc biệt về phối hợp an ninh hàng hải".

Ông đánh giá đây sẽ là "bước tiến đáng kể" trong quan hệ song phương giữa hai nước.

"Cuộc gặp giữa hai bộ trưởng quốc phòng Việt Nam và Philippines sắp diễn ra vào thời điểm quan trọng. Từ tháng 8 cho đến nay, Trung Quốc đã có hành động gây hấn đối với các tàu của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines".

"Nếu Philippines và Việt Nam có thể đạt được sự đồng thuận về một mô hình an ninh chung đối với ranh giới hàng hải thì có thể khiến Trung Quốc khó khăn hơn trong việc tiếp tục những hành động hung hãn".

"Đây là một bước tiến quan trọng để hai quốc gia láng giềng trong Đông Nam Á cải thiện việc xây dựng niềm tin và hợp tác trong bối cảnh chia rẽ nội bộ ngày càng gia tăng giữa các quốc gia Đông Nam Á", ông Don McLain Gill nhận xét.

Trước đó, vào hôm 6/8, ông Don McLain Gill khi trả lời BBC News tiếng Việt cũng đánh giá rằng "lợi ích của Trung Quốc là một Đông Nam Á bị chia rẽ".

Hồi đầu tháng 8, khi có thông tin Cảnh sát biển Việt Nam sẽ diễn tập chung với Philippines, Trung Quốc đã hai lần cho máy bay không người lái bay cách bờ biển Việt Nam 100km tới ngang khu vực Nam Trung Bộ.

Trong ASEAN, Philippines là nước cứng rắn nhất đối với Trung Quốc liên quan đến vấn đề Biển Đông trong bối cảnh họ đang thắt chặt quan hệ đồng minh với Mỹ.

Bãi Sa Bin là một điểm nóng mới xuất hiện trong tranh chấp hàng hải kéo dài giữa Trung Quốc và Philippines.

Các nhà quan sát lo ngại rằng tranh chấp giữa hai nước cuối cùng có thể dẫn đến một cuộc đối đầu lớn hơn trên Biển Đông.

Bãi Sa Bin, tên tiếng Anh là Sabina Shoal, được Trung Quốc gọi là Rạn Tiên Tân (Xianbin Jiao) và phía Philippines gọi là Escoda, nằm cách bờ biển phía tây của Philippines khoảng 75 hải lý (gần 140 km) và cách Trung Quốc 630 hải lý (gần 1.170 km).

Bộ trưởng quốc phòng Philippines Teodoro cũng kêu gọi sự ủng hộ của quốc tế để Manila thúc đẩy một trật tự quốc tế dựa trên luật pháp ở Biển Tây Philippines, tên gọi mà Philippines đặt cho một phần của Biển Đông.

Ông nhấn mạnh Philippines không đang chỉ đơn thuần gìn giữ chủ quyền của mình mà đây là "một phép thử về cách diễn giải mang tính đồng thuận của một thế giới văn minh đối với luật pháp quốc tế, đặc biệt là luật biển", theo thông cáo ngày thứ Tư 28/8 từ Thông tấn xã Philippines.

Mỹ và Philippines có hiệp ước phòng vệ chung và Washington đã cam kết giúp Manila chống lại các cuộc tấn công có vũ trang nhằm vào tàu bè và binh sĩ của quốc gia này tại Biển Đông.

Nguồn : BBC, 29/08/2024

Chỉ trong thời gian ngắn kỷ lục, Tổng bí thư – Chủ tịch nước Tô Lâm đã vượt tất cả các bậc tiền nhiệm trên nhiều phương diện

Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm phát biểu tại họp báo ở Hà Nội hôm 3/8/2024 - Nhac Nguyen / AFP

Vào đầu tuần này, Quốc hội Việt Nam tổ chức một phiên họp bất thường tại Hà Nội. Cuộc họp chỉ kéo dài một ngày, với mục tiêu được cho là liên quan đến việc miễn nhiệm, bổ nhiệm và phê chuẩn một số vị trí quan trọng trong chính phủ (1). Trong số đó, sự chú ý của dư luận tập trung nhiều nhất vào khả năng thay đổi vị trí Chủ tịch nước mà Đại tướng Tô Lâm đang nắm giữ. Nhưng theo nhiều nguồn tin nội chính khác nhau, vị trí Chủ tịch nước rồi sẽ được kiện toàn trước Đại hội 14, nhưng chưa phải trong kỳ họp Quốc hội bất thường lần thứ 8 này. Liệu còn sự bất ngờ nào khác đang chờ đợi ở những phút cuối cùng của cuộc họp trong mấy giờ đồng hồ ?

"Ngày 18 tháng Sương mù của Tô Lâm"

Nội dung cuộc họp bất thường nói trên của Quốc hội, theo luật định xưa nay, đã được các phiên họp trước đó của Ban Chấp hành Trung ương và Bộ Chính trị định hướng. Ngày 21/8, Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm chủ trì phiên họp thứ hai của Tiểu ban Nhân sự Đại hội 14. Sau hơn 150 ngày kể từ phiên họp thứ nhất, giờ đây, ê kíp cũ của Tiểu ban được cho là quan trọng nhất của Đảng cộng sản Việt Nam chỉ còn lại hai thành viên – Phạm Minh Chính và Trần Cẩm Tú. Phải chăng vì thế mà Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm nhấn mạnh tại cuộc họp lần này phải kế thừa tư tưởng, định hướng lớn và cụ thể của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, nguyên Trưởng Tiểu ban Nhân sự từ Phiên họp trước. Đặc biệt, phải lấy kết quả tổng kết nhân sự Ban chấp hành trung ương khóa 13 để làm cơ sở quan trọng xây dựng phương hướng nhân sự cho Đại hội 14 (2).

Trong khi đó, truyền thông quốc tế cũng đang theo dõi sát sao tình hình nội trị tại Việt Nam. Tạp chí The Diplomat ngày 23/8/2024 đã có bài viết, gọi cơn địa chấn chính trị nội bộ những tháng qua ở Hà Nội là "Ngày 18 tháng Sương mù của Tô Lâm" (The Eighteenth Brumaire of To Lam) ; ám chỉ sự kiện Đại tướng Tô Lâm lên nắm quyền với cách thức tương tự như cuộc đảo chính của Napoleon Bonaparte vào ngày 18 tháng Brumaire theo lịch Cộng hòa Pháp năm 1799. Sự kiện này đã đánh dấu sự kết thúc của Cách mạng Pháp và sự ra đời của một giai đoạn mới dưới sự lãnh đạo của Napoleon (3). Đáng chú ý, Karl Marx đã khái quát hóa sự kiện này trong một tiểu luận nổi tiếng của ông, nhấn mạnh rằng "lịch sử luôn lặp lại chính nó, lần đầu là bi kịch, sau đó là hài kịch". Điều này cần được hiểu như một lời cảnh báo về sự tái diễn những sai lầm lịch sử, khi mà những người lên thay thế không rút được bài học từ quá khứ và tiếp tục lặp lại những sai lầm trước đó, nhưng với kết quả còn tồi tệ hơn, thể hiện qua hình thức "hài kịch" (4).

Ngoài ra, bình luận của Giáo sư Zachary Abuza từ Đại học National War College (Hoa Kỳ) cũng cho rằng, ông Nguyễn Phú Trọng đại diện cho sự trở lại của các nhà tư tưởng và đạo đức, những người hứa sẽ loại bỏ tham nhũng và nâng cao danh tiếng của đảng trong mắt công chúng. Tuy nhiên, ông ấy là người cuối cùng của phe này và chiến dịch đốt lò của ông đã tiếp thêm sinh lực cho các "nhà lãnh đạo thuộc lực lượng vũ trang" (Securocrats)" (5).

Đài RFA ngày 12/8 cũng "chạy" một phóng sự ngắn, nói tân Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm có hứa hẹn cải cách, song điều này sẽ không mấy dễ dàng. Làm thế nào có được những thay đổi về thể chế để Việt Nam trở nên giàu có và công bằng, khi mà Đảng cộng sản Việt Nam không chịu bãi bỏ Điều 4 của Hiến pháp, được viết vào năm 1992 ? Một người dân đã cho RFA biết, việc xóa bỏ Điều 4 sẽ cho phép nhiều đảng cạnh tranh một cách công bằng và minh bạch. "Ai giỏi thì nhân dân lựa chọn, ai làm kém thì sẽ bị thay thế", người dân này cho biết. "Kết quả là, những trở ngại và nút thắt cổ chai của đất nước sẽ được giải quyết nhanh chóng" (6).

Gia nhập "làng" Ngoại giao Nguyên thủ ?

Chỉ một thời gian ngắn kỷ lục, Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm đã vượt tất cả những người tiền nhiệm trên nhiều phương diện, khi lần đầu tiên nhập vai "Ngoại giao Nguyên thủ". Tháng 9 tới đây, theo tin của Bloomberg, ông Tô Lâm dự kiến sẽ tham dự Đại hội đồng Liên hợp quốc tại Hoa Kỳ và có thể ông sẽ gặp Tổng thống Biden tại Tòa Bạch Ốc. Cũng tại Phiên thảo luận cấp cao Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 79, Chủ tịch nước - Tổng bí thư Tô Lâm sẽ có dịp tiếp xúc với nhiều Nguyên thủ quốc gia khác, trước hết là với các "Đối tác chiến lược toàn diện" (CSP) với Việt Nam.

Gia nhập vào "làng" Ngoại giao Nguyên thủ ấy, liệu ông Tô Lâm có gửi được tín hiệu về tư duy và phương thức lãnh đạo mới nhằm xây dựng một Việt Nam dân chủ, công bằng và thịnh vượng ? Ông sẽ phải đối mặt với thách thức tronng việc giữ cân bằng giữa đổi mới và ổn định, giữa quyền lực cá nhân và quyền lợi của các phe nhóm khác trong Đảng cộng sản Việt Nam. Đặc biệt, nghị trình trong tiếp xúc giữa Tổng bí thư - Chủ tịch nước Việt Nam với Tổng thống Hoa Kỳ sẽ là tâm điểm của dư luận. Không chỉ về các ưu tiên trong những mối quan hệ CSP giữa Hà Nội với Whashington, mà còn tương lai việc Mỹ sẽ bỏ dán nhãn kinh tế phi thị trường đối với Việt Nam như thế nào ?

Từ thời ông Hồ Chí Minh, vừa Chủ tịch Đảng, vừa Chủ tịch nước sang Trung Quốc đến nay, chỉ có ông Tô Lâm, một lúc với hai cương vị Tổng bí thư - Chủ tịch nước vừa rồi sang sánh vai với "Hoàng đế của Thiên triều". Chỗ này thì ông đã vượt cả ông Trọng lẫn các vị "Đảng trưởng" lẫn "Quốc trưởng" của xứ Đông Lào ! Trước khi ông Tập Cận Bình gặp ông Tô Lâm khoảng hai giờ đồng hồ, Bắc Kinh cho tàu hải cảnh húc thủng tàu của Philippines gây chấn động, nhưng ông Tô Lâm tỏ ra không nao núng. Trong "gói quà đầu tiên" trao cho Trung Quốc, ông Tô Lâm vẫn đưa Biển Đông vào Tuyên bố chung, dẫu tránh nhắc đến Hoàng Sa và Trường Sa (7).

Tối đa hóa lợi ích kinh tế và an ninh

Bản lĩnh Tô Đại tướng một lần nữa được thể hiện trong việc đảm bảo vị thế của Việt Nam như là bên đóng vai trò chủ chốt trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đồng thời tối đa hóa các lợi ích kinh tế và an ninh của mình. Mặc dầu cuộc gặp Tô Lâm-Tập Cận Bình sáng 20/8 cho thấy chuỗi cung ứng của Việt Nam dường như nghiêng về Trung Quốc (8). Ông Shay Wester, Giám đốc Bộ phận Kinh tế Châu Á tại Viện Chính sách Xã hội Châu Á cho biết: "Trong khi Trung Quốc tìm cách củng cố mối quan hệ trên khắp thế giới đang phát triển, Việt Nam đang ngày càng trở nên có ý nghĩa chiến lược trong sự cạnh tranh kinh tế rộng lớn hơn giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc" và cần duy trì để đảm bảo rằng "Việt Nam vẫn là đối tác quan trọng trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang được tái cấu trúc".

Tuy nhiên, trong quan hệ kinh tế Việt – Trung, chỉ tính đến hết quý 1/2024, Việt Nam đã nhập siêu tới 17,4 tỷ USD từ Trung Quốc, tăng mạnh so với con số 11,67 tỷ USD của cùng kỳ năm ngoái. Như vậy, mức độ phụ thuộc của Việt Nam vào thị trường Trung Quốc ngày càng lớn. Tình trạng thiếu trao đổi thông tin, thiếu ổn định chính sách thương mại dẫn đến ùn ứ cục bộ trong xuất khẩu hàng hóa, nông sản của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc diễn ra thường xuyên (9). Điều này, không chỉ ảnh hưởng đến mối quan hệ kinh tế song phương. Việc Việt Nam lách luật thương mại Mỹ bằng cách xuất khẩu các sản phẩm chứa vật liệu có nguồn gốc từ Trung Quốc phải chịu thuế quan của Hoa Kỳ, có thể mang lại rủi ro mới cho mối quan hệ Việt – Mỹ.

Theo Giáo sư Triệu Vệ Hoa từ Đại học Phúc Đán (Trung Quốc), Hoa Kỳ đã và đang theo dõi chặt chẽ mối quan hệ thương mại giữa Hà Nội và Bắc Kinh ; áp lực từ phía Mỹ cũng được thể hiện qua việc Hoa Kỳ từ chối đề xuất của Việt Nam về việc thay đổi quy chế nền kinh tế phi thị trường, một quyết định khiến Hà Nội thất vọng. Nếu việc thay đổi phân loại này diễn ra, nó sẽ giúp giảm thuế đối với hàng hóa của Việt Nam khi xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ. "Tuy nhiên, Tổng Bí thư Tô Lâm vẫn chọn thăm Trung Quốc trước tiên sau khi nhậm chức và đã đạt được những kết quả khả quan từ chuyến thăm. Điều này cho thấy Hoa Kỳ không dễ dàng thay đổi được hướng phát triển của quan hệ Trung Quốc – Việt Nam", Giáo sư Triệu đã chia sẻ với tờ The Straits Times (10).

Trần Hiếu Chân

Nguồn : RFA, 26/08/2024

Tham khảo:

(1) https://quochoi.vn/tintuc/Pages/tin-hoat-dong-cua-quoc-hoi.aspx?ItemID=88760

(2) https://nhandan.vn/tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-to-lam-chu-tri-phien-hop-thu-2-cua-tieu-ban-nhan-su-post825948.html

(3) https://thediplomat.com/2024/08/the-eighteenth-brumaire-of-to-lam/

(4) https://vnmarxist.com/post-1826.html

(5) https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cnvyzvpm41zo

(6) https://www.rfa.org/english/news/vietnam/to-lam-general-secretary-analysts-08122024152302.html

(7) https://www.rfi.fr/vi/ch%C3%A2u-%C3%A1/20240819-bi%E1%BB%83n-%C4%91%C3%B4ng-t%C3%A0u-trung-qu%E1%BB%91c-v%C3%A0-philippines-va-ch%E1%BA%A1m-nhau-g%E1%BA%A7n-b%C3%A3i-c%E1%BA%A1n-sabina-%C4%91%C3%B4i-b%C3%AAn-%C4%91%E1%BB%95-l%E1%BB%97i-cho-nhau

(8) https://www.voatiengviet.com/a/cuoc-gap-to-lam-tap-can-binh-cho-thay-chuoi-cung-ung-cua-viet-nam-nghieng-ve-trung-quoc/7753723.html

(9) https://kinhtevadubao.vn/hop-tac-kinh-te-viet-nam-trung-quoc-boi-canh-moi-va-nhung-du-dia-can-khai-thac-28188.html

(10) https://www.straitstimes.com/asia/east-asia/china-vietnam-pledge-to-deepen-ties-on-vietnam-leader-to-lam-s-first-trip-abroad

Tô Lâm, tân lãnh đạo cứng rắn của Việt Nam thiên về tư bản

The Economist tuần này có bài nhận định về "Nhà lãnh đạo mới của Việt Nam : cứng rắn, thiên về tư bản và thích hưởng thụ". Tân tổng bí thư Tô Lâm vừa gặp Tập Cận Bình hôm 19/08 và tháng tới sẽ sang Hoa Kỳ.

Tổng bí thư Việt Nam Tô Lâm trong lễ ký kết các văn bản hợp tác với Trung Quốc tại Đại lễ đường Nhân Dân ở Bắc Kinh ngày 19/08/2024. AP - Andres Martinez Casares

Chú trọng kinh tế thay vì lý luận

Cùng với ông Tập, tổng bí thư Việt Nam đã ký kết 14 văn bản về nhiều lãnh vực, từ trường Đảng cho tới xuất khẩu cá sấu. Ông Tô Lâm tái khẳng định tầm quan trọng của đối tác thương mại lớn nhất, và việc ông sắp công du Mỹ cho thấy ông tiếp tục chính sách "ngoại giao cây tre".

Điều đáng chú ý trong chuyến đi là Tô Lâm theo vết chân của Hồ Chí Minh, từng đến Quảng Châu năm 1924 với tên Lý Thụy. Chuyến "hành hương" về lý thuyết là kỷ niệm 100 năm ông Hồ tới thành phố này. Tuần báo Anh ghi nhận việc tôn vinh các nhà cách mạng lão thành là điều kiện tiên quyết để thăng tiến ở Việt Nam. Người tiền nhiệm Nguyễn Phú Trọng là một lý thuyết gia mác-xít cho đến khi qua đời hồi tháng 7. Ông Lâm không phải là một nhà cách mạng cũng chẳng phải học giả, mà xuất thân từ Bộ Công an.

Việc chọn thăm Quảng Châu, thủ phủ tỉnh Quảng Đông cho thấy tinh thần trọng thương : Việt Nam buôn bán với Quảng Đông gần tương đương với Nhật Bản. Tô Lâm đã ngầm ưu tiên cho tư bản chủ nghĩa chứ không phải xã hội chủ nghĩa. Việt Nam là một sức mạnh đang lên, có 100 triệu dân với dân số trẻ và giá lao động rẻ bằng phân nửa so với vùng duyên hải ở Hoa lục, được cả Trung Quốc và Hoa Kỳ ve vãn. Đất nước này được hưởng lợi từ nỗ lực của Mỹ muốn giảm bớt rủi ro trong chuỗi cung ứng, nhiều công ty Trung Quốc dịch chuyển một số công đoạn sang Việt Nam để né thuế hải quan.

Tranh thủ "đốt lò" để loại các đối thủ

Tuy vậy, tiềm năng của Việt Nam bị ảnh hưởng bởi làn sóng trấn áp. Chiến dịch "đốt lò" của ông Trọng đã trừng phạt 200.000 kẻ tham nhũng, 60.000 người từ nhiệm, các dự án cơ sở hạ tầng hay kỹ nghệ mới bị tê liệt vì quan chức không dám ký.Ông Lâm là người thực thi chính sách của ông Trọng, nhưng dường như ông lợi dụng chiến dịch chống tham nhũng để loại đi các đối thủ. Đầu năm nay, "lò" đã làm chủ tịch nước Võ Văn Thưởng mất chức và ông Tô Lâm lên thay. Dù chỉ là một chức vụ tượng trưng, nhưng nhờ đó ông Lâm có được ưu thế để trở thành tổng bí thư khi ông Trọng qua đời hai tháng sau.

Ông tuyên bố chống tham nhũng không thể là trở ngại cho việc phát triển đất nước, dù vẫn cam kết tiếp tục. Nhưng quan hệ giữa ông Lâm với lãnh vực tư nhân khiến người ta nghĩ rằng ông chú ý đến những ưu tư của giới trưởng giả. Bộ Công an sở hữu nhiều tập đoàn và một công ty viễn thông, và Tô Dũng, anh của Tô Lâm là doanh nhân có lợi ích trong nhiều lãnh vực nhất là địa ốc, năng lượng, đất hiếm, là đại lý của thương hiệu Vespa Piaggio ở Việt Nam. Bên cạnh đó, ông Lâm bị tai tiếng vì vụ thưởng thức món thịt bò dát vàng của đầu bếp nổi tiếng Nusret Gokce ở Luân Đôn sau khi đến thăm mộ Karl Marx.

Trong tân chính phủ, số lượng quan chức xuất thân từ công an khá nhiều, kể cả thủ tướng Phạm Minh Chính. Quân đội bất ngờ chiếm được 4/15 ghế trong Bộ Chính trị, chỉ sau công an với năm ghế. Theo ông Nguyễn Khắc Giang của Viện Iseas-Yusof Ishak, đây là số lượng lớn nhất kể từ sau thời kỳ Đổi Mới năm 1986, bình thường thì quân đội chỉ có một ghế. Tô Lâm có thể nhạy cảm với đối thủ từ quân đội hơn là mối đe dọa từ bên ngoài.

Vẫn đi dây giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc

Ông Tô Lâm được cho là hướng về đại cường cộng sản độc tài ở phía bắc hơn là Hoa Kỳ, cho dù tàu Trung Quốc đôi khi đối đầu với Việt Nam ở Biển Đông. Nhưng ông Lâm cũng ý thức rằng muốn Đảng có tính chính danh, cần phải bảo vệ chủ quyền đất nước chống quân xâm lược phương bắc. Bắc Kinh từng xua quân sang biên giới Việt Nam năm 1979, và người Việt rất ghét Trung Quốc. Lê Khả Phiêu, tổng bí thư từ 1997 đến 2001 bị mất chức một phần vì quá thân với Bắc Kinh.

Thăm Trung Quốc là giai đoạn đầu tiên không thể tránh khỏi, vì đến Hoa Kỳ trước sẽ khiến cho các đồng chí ở Bắc Kinh lo sợ. Nhưng Tô Lâm sẽ sang Mỹ dự Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc, và hẳn sẽ đặt vấn đề về việc công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường. Về phía Mỹ có thể làm áp lực về việc tăng cường hợp tác an ninh, sau khi đôi bên đã nâng cấp quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, và không nhắc đến quá khứ đàn áp của ông Lâm - theo tổ chức Project 88, ông đã cho bắt trên 330 nhà đấu tranh và nhà báo.

Việt Nam, quốc gia cộng sản nhưng thích tư bản

Trong hồ sơ tuần này, L’Express có bài viết nói về "Việt Nam : Phép lạ kinh tế của một quốc gia cộng sản nhưng thích chủ nghĩa tư bản". Thủ lãnh cực tả Pháp Jean-Luc Mélenchon thích nhắc lại thời trẻ ông ủng hộ Việt Nam và hoan nghênh sự thất bại của Hoa Kỳ. Nhưng có ai nghe ông Mélenchon nói gì về sự tiến bộ ngoạn mục của Việt Nam từ khi nước này đi theo kinh tế thị trường ? Trong ba thập niên qua, Việt Nam có tỉ lệ tăng trưởng hàng năm khoảng 7%, vượt xa các láng giềng Châu Á. Hồi năm 1990, với GDP trên đầu người chỉ có 98 đô la, Việt Nam thuộc loại nghèo nhất thế giới, chỉ hơn có hai nước Châu Phi đói khổ là Somalia và Sierra Leone. Ngày nay chưa đầy 5% dân số Việt Nam là cực nghèo, so với 90% của 30 năm trước.

Nghiên cứu phép lạ Việt Nam, nhà sử học và xã hội học Đức Rainer Zitelmann nhấn mạnh chính kinh tế kế hoạch và tập thể hóa nông nghiệp đã đưa đất nước này đến thảm họa. Năm 1980, chế độ cộng sản lệ thuộc vào Chương trình Lương thực thế giới của Liên Hiệp Quốc, cũng như Liên Xô và "các nước anh em" Đông Âu. Đến 1986, lạm phát đạt 582%. Cũng trong năm đó, đại hội đảng lần thứ 6 nhìn nhận sai lầm và quyết định "Đổi Mới". Đầu tư trực tiếp nước ngoài tăng vọt, và đến 2018 số người Việt trung lưu tăng lên 65%.

Nhà nghiên cứu Zitelmann nêu ra một nghịch lý : Về mặt chính thức là mác-xít, nhưng hầu hết người Việt coi "chủ nghĩa tư bản" là tích cực ; và họ cảm thấy gần gũi với những nước như Nhật Bản, Hoa Kỳ hơn là các nước xã hội chủ nghĩa. Ít có dân tộc nào phải chịu đựng những cuộc chiến tranh đẫm máu trong thế kỷ 20 như người Việt : chiến tranh Đông Dương rồi chiến tranh Việt Nam từ 1955 đến 1975. Nhưng ngược với chế độ Algéria chẳng hạn, Việt Nam nhanh chóng vượt qua những thù địch trong quá khứ. Theo Asian Barometer, 80% người Việt có cảm tình với Mỹ còn với Trung Quốc chỉ có 25%.

Từ nghèo khổ trở thành tương đối thịnh vượng chỉ trong một thế hệ, nhưng Việt Nam cần cải cách thêm. Làn gió địa chính trị có thể thay đổi, các đối thủ có thể trở nên cạnh tranh hơn, dân số lão hóa nhanh. Việt Nam hãy còn một chặng đường rất dài để đuổi kịp Nhật Bản, Hàn Quốc hay Đài Loan.

Cũng liên quan đến Việt Nam, Le Monde số cuối tuần nói về phiên tòa chất độc màu da cam ở Pháp, các công ty hóa chất lại được miễn trách nhiệm.

Chán ngấy luận điệu dối trá, cán bộ tuyên truyền Bắc Triều Tiên đào tẩu

Cũng tại Châu Á, Courrier International trích dịch tờ NK News ở Washington, thuật lại câu chuyện của một cựu cán bộ Bắc Triều Tiên đã đào thoát sang Hàn Quốc. Soo Ah cho biết trước đây là thành viên của một đơn vị tuyên truyền chống gián điệp, có nhiệm vụ ngăn cản những người muốn chạy trốn bằng cách phổ biến những luận điệu của chế độ. Chính cô và đồng đội cũng tin rằng những ai đã chạy sang Trung Quốc hay Hàn Quốc đều đang hối hận và luôn muốn quay về. Do có người ông là nông dân sở hữu đất, Soo hoàn toàn không có cơ hội vào đảng, nên cô rất hãnh diện khi được vào đội tuyên truyền. Hơn nữa, nhờ có quyền phân phối thực phẩm do Nhà nước cấp trong lúc nhiều người chết đói, đây là ân huệ lớn cho cô và gia đình.

Nhưng dần dà Soo cảm thấy ngờ vực, vì sao có quá nhiều người muốn trốn chạy, nếu Bắc Triều Tiên là thiên đường ? Những gói quà và tiền mà những người có thân nhân ở Hàn Quốc nhận được khiến cô đặt dấu hỏi. Và một ngày nọ, thấy hai bên bờ sông Đồ Môn (Tumen) bắt đầu được dựng lên những hàng rào kẽm gai, cô quyết định đào thoát cùng với con gái và mấy mẹ con người chị, kẻo chẳng bao giờ còn có dịp. Soo cảm thấy ghê tởm những luận điệu mình đã từng tin, và đang cố sức "phản tuyên truyền", thông tin cho những đồng bào còn trong nhà tù lớn.

Kursk, vết thương khó lành của Putin

Về cuộc chiến tranh Nga-Ukraine, Le Monde cuối tuần cho rằng cuộc tiến công vào Kursk là một chiến dịch quân sự lâu dài, mục tiêu buộc Nga giảm áp lực ở Donbass vẫn chưa đạt được. Courrier International dịch bài phóng sự của The Sunday Times, nhận xét "Kursk là vết thương dai dẳng cho Moskva".

Fiodor Smakilo, 22 tuổi, sinh viên kiến trúc ở Saint Petersburg chưa bao giờ nghĩ rằng mình sẽ ra tiền tuyến. Khi đi quân dịch, người ta nói rằng chỉ là huấn luyện quân sự, rồi anh được gởi đi canh gác biên giới giữa Nga và Ukraine. Cách đây hai tuần, Fiodor kinh ngạc khi nghe tiếng đạn pháo : đơn vị của anh bị lực lượng Ukraine bao vây. "Chúng tôi ngỡ như trong Đệ nhị Thế chiến, người chỉ huy gào lên ‘không được lùi’". Fiodor bị bắt làm tù binh cùng với mấy trăm lính Nga. Sergei Karimov, một tù binh khác cho biết một sĩ quan cố liên lạc với chỉ huy lữ đoàn khi đơn vị bị tấn công, nhưng "viên chỉ huy này đã cao bay xa chạy". Các quản giáo Ukraine có mặt trong lúc phỏng vấn, nhưng họ không hạn chế việc trò chuyện cũng như không đòi nghe lại cuộc ghi âm.

Fiodor cho biết vì cấp trên nói rằng sẽ bị tra tấn nếu bị bắt, nên anh rút chốt lựu đạn hy vọng sẽ chết cùng đồng đội. Nhưng anh sống sót, và ở bệnh viện của nhà tù, một bác sĩ Ukraine đã lấy ra những mảnh đạn ở đùi, khiến Fiodor vô cùng kinh ngạc và biết ơn. Một bạn tù là Sergei Zaikin, 21 tuổi kể lại, các chỉ huy đều chạy trốn, ai đó kêu lên "Đừng bắn, chúng tôi là lính nghĩa vụ !". Các chiến binh Ukraine bèn yêu cầu họ cởi áo giáp, giao nộp vũ khí, giơ hai tay khỏi đầu.

Ukraine khuyến khích đầu hàng hàng loạt, và ban giám đốc trại giam khẳng định tù binh được đối xử tốt. Một quản giáo kể, khi mới đến các tù binh đều hoảng loạn, nhưng ông trấn an và vài ngày sau họ đã tìm lại nụ cười, được phát quần áo, giày dép mới và chén dĩa sạch để ăn. Sergei Karimov nói thêm trên đường áp giải, quản giáo còn dừng lại trước một cửa tiệm, dùng tiền túi mua cho những người lính Nga nước uống, bánh ngọt và thuốc lá. "Chúng tôi đói lả, và những chiếc bánh ấy như món quà từ trên trời rơi xuống". Trong nhà tù không được phép tiết lộ địa điểm của Ukraine, tù binh giải trí bằng cách đọc sách và đánh cờ.  

Cánh tả Pháp hoang tưởng về "chủ nghĩa xã hội" của các nhà độc tài

Hồ sơ của L’Express dành cho "Những nhà độc tài đã mê hoặc cánh tả", với hình của Joseph Stalin, Mao Trạch Đông, Fidel Castro, Pon Pot, Nicolas Maduro. L’Express đặc biệt phê phán những người chống tư bản ở phương Tây bị thu hút bởi những chế độ tự gọi là xã hội chủ nghĩa, thường có bàn tay đẫm máu.

Khi Hugo Chavez qua đời năm 2013, thủ lãnh cực tả Pháp Jean-Luc Mélenchon ca ngợi ông ta "đã làm dân chủ tiến bộ đáng kể". Nhưng chế độ Venezuela đã lãng phí nguồn lợi dầu khí của một quốc gia vốn có trữ lượng lớn nhất thế giới lúc giá dầu tăng gấp 5 trong những năm 2000. Khi giá thế giới giảm, thu nhập trung bình của người Venezuela sụt mất 75%, khiến 1/4 dân số phải chạy sang nước khác, thủ đô Caracas trở thành nguy hiểm nhất thế giới vì tội phạm.

Ông Mélenchon đổ lỗi cho Hoa Kỳ "phá hoại Venezuela". Nhưng Mỹ chỉ mới trừng phạt tài chánh năm 2017 và đến 2019 mới nhắm vào tập đoàn dầu lửa PDVSA, trong khi kinh tế Venezuela đã sụp đổ từ rất lâu trước đó. PDVSA trở thành "con heo bỏ ống" của Hugo Chavez. Ông ta sa thải 30.000 chuyên gia kể cả nhà khảo cổ, quản trị gia, kỹ sư, thay vào đó là 300.000 "chiến sĩ cách mạng Bolivar, dẫn đến thảm họa kỹ nghệ và kinh tế. Trên 5.000 công ty bị quốc hữu hóa, xẻ thịt và phá sản, khiến các chủ sở hữu đã làm nên thịnh vượng cho đất nước phải chạy ra nước ngoài.

Venezuela chỉ là hồi cuối của feuilleton mà cánh tả phương Tây từng bị mê hoặc bởi những nhà độc tài nhân danh hoang tưởng xã hội chủ nghĩa. Trong thập niên 30, thần tượng là Joseph Stalin. Nhiều trí thức không có sự sáng suốt của giải Nobel Văn chương André Gide khi nhận ra bản chất toàn trị của chế độ trong chuyến đi Liên Xô năm 1936. Từ Cuba trở về năm 1960, Jean-Paul Sartre vẽ ra một chân dung lý tưởng của cách mạng Castro, và nghe theo tuyên truyền mao-ít. Ngay cả Khmer Đỏ cũng có những người ngưỡng mộ. Năm 1975, Le Monde dưới ảnh hưởng của các nhà báo ủng hộ thế giới thứ ba, phấn khởi trước sự thành lập "Kampuchia Dân chủ", dù sau đó chế độ Pon Pot sát hại 1/5 dân số.

Huyền thoại Alain Delon, khuôn mặt vĩnh cửu của điện ảnh Pháp

Alain Delon, huyền thoại điện ảnh Pháp được mệnh danh là tài tử đẹp trai nhất thế giới vừa qua đời, được các tuần san dành riêng số báo kỳ này để tưởng niệm. Le Nouvel Obs chạy tít "Alain Delon, một cuộc đời điện ảnh", Le Figaro Magazine nhấn mạnh "Chúng ta đã yêu mến anh ấy đến dường nào". Le Point đăng ảnh chân dung rất đẹp thời trẻ, của tài tử nổi tiếng với dòng tít đơn giản "Alain Delon 1935-2024".

Le Figaro Magazine ghi nhận, từ Chủ nhật tuần trước, người Pháp khóc thương ông. Bởi vì Alain Delon đã đồng hành với ít nhất hai thế hệ khán giả điện ảnh. Bởi vì ông là niềm tự hào của nước Pháp đối với toàn thế giới. Và cũng vì Alain Delon đại diện cho một thời kỳ đã qua – những năm tháng De Gaulle, Pompidou, Giscard, kể cả Mitterand mà nhiều người vẫn hoài nhớ.

Ngoài sức thu hút bẩm sinh, vẻ đẹp hoàn hảo và tài năng diễn xuất, cuộc đời của tài tử lớn trải qua những thăng trầm. Alain Delon còn luôn khẳng định là một người cánh hữu, lý do khiến có nhiều kẻ đả kích ông, nhất là hiện có khá nhiều nghệ sĩ theo xu hướng "woke". Mặc cho những gì đã biết về đời sống riêng tư, những cuộc tình và bao nỗi đau khổ của ông, Alain Delon mang hàng ngàn khuôn mặt : hiệp sĩ Zorro, Rocco, bá tước Charlus… hay Samourai, người khẳng định "không bao giờ thất bại". Alain Delon là vĩnh cửu.

Kamala Harris vẫn còn là ẩn số

Courrier International chú ý đến cơn sốt "Kamalamania" : Thay thế ông Joe Biden vào giờ chót, ứng cử viên đảng Dân chủ Kamala Harris thổi một làn gió mới vào chiến dịch tranh cử và đang đe dọa Donald Trump. The Economist đặt câu hỏi "Kamala Harris có thể đánh bại Donald Trump, nhưng bà sẽ điều hành đất nước như thế nào ?".

Harris cứu vãn thất bại tưởng chừng khó thể tránh khỏi của đảng Dân chủ, không phải vì bà là một nhân vật xuất chúng, nhưng vì không phải là Joe Biden, càng không phải là Donald Trump. Nhưng Harris còn cần nhiều hơn thế nữa. Bà trở thành ứng cử viên mà không trải qua thử thách bầu cử sơ bộ. Từ khi ông Joe Biden rút lui, bà không trả lời phỏng vấn, chương trình hành động chủ yếu thừa hưởng từ Biden. Đành rằng nhiệm vụ chính của Kamala Harris là đánh bại Donald Trump, nhưng làm chính khách không chỉ có vận động tranh cử mà còn phải biết lãnh đạo.

Thụy My

Điểm đáng chú ý trong chỉ đạo của Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm về công tác nhân sự Đại hội 14

Sáng 21/8, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đã chủ trì cuộc họp của Tiểu ban Nhân sự, định hướng vấn đề nhân sự cho Đại hội 14 dự kiến diễn ra vào quý 1/2026.

Ông Tô Lâm, Chủ tịch nước, Tổng bí thư, Trưởng Tiểu ban Nhân sự Đại hội 14 của Đảng cộng sản Việt Nam

Đây là phiên họp thứ 2 của Tiểu ban Nhân sự Đại hội 14. Tham dự phiên họp gồm các thành viên Tiểu ban là ủy viên Bộ Chính trị : Thủ tướng Phạm Minh Chính ; Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn ; Thường trực Ban Bí thư Lương Cường ; Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Lê Minh Hưng ; Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Trần Cẩm Tú cùng các thành viên tổ giúp việc của Tiểu ban Nhân sự.

Với lời khẳng định kế thừa di sản của ông Trọng khi nhậm chức tổng bí thư nên những chỉ đạo của Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm về công tác nhân sự có nhiều điểm tương đồng với người tiền nhiệm, khi nhấn mạnh vai trò đặc biệt quan trọng của tiểu ban này.

Ông Tô Lâm còn nói rằng công tác nhân sự Đại hội Đảng "phải làm khẩn trương, thận trọng, phải bảo đảm sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng ; phải bảo đảm duy trì vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Nhân sự được xem xét lựa chọn phải là cán bộ có năng lực lãnh đạo, trình độ chuyên môn, có uy tín trong dân, trong Đảng".

Một điểm khác biệt trong những chỉ đạo của tân tổng bí thư là chi tiết "phải bảo đảm sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng". Vấn đề "đoàn kết" trong nội bộ được ông Tô Lâm nhắc đi nhắc lại, xuyên suốt trong các phát ngôn của mình.

Cụ thể, trong diễn văn nhậm chức chủ tịch nước vào ngày 22/5, ông Tô Lâm đã "hứa đoàn kết thống nhất trong tập thể Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các lãnh đạo chủ chốt…".

Vấn đề đoàn kết trong nội bộ Đảng không được nhấn mạnh trong các bài phát biểu của các đời chủ tịch nước gần đây. Các ông Võ Văn Thưởng, ông Nguyễn Xuân Phúc, ông Nguyễn Phú Trọng và ông Trần Đại Quang khi nói đến "đoàn kết" thì thường là "đoàn kết dân tộc" hay "tinh thần đoàn kết" nói chung, chứ không nêu vấn đề đoàn kết trong nội bộ Trung ương Đảng, trong Bộ Chính trị hay Tứ Trụ.

Vào ngày 3/8, sau khi được Ban Chấp hành Trung ương bầu giữ chức tổng bí thư, ông Tô Lâm cũng đề cập đến việc "không ngừng tăng cường đoàn kết thống nhất trong Đảng" trong bài phát biểu của mình.

Tiểu ban Nhân sự Đại hội 14

Theo báo chí Việt Nam, nội dung phiên họp thứ hai của Tiểu ban Nhân sự gồm việc cho ý kiến với dự thảo báo cáo, tờ trình của Bộ Chính trị tổng kết nhân sự Trung ương Đảng khóa 13 và xây dựng phương hướng công tác nhân sự Trung ương Đảng khóa 14.

Bên cạnh đó là dự thảo phương hướng công tác nhân sự Trung ương Đảng khóa 14 để trình xin ý kiến Bộ Chính trị trước khi lấy ý kiến góp ý của cấp ủy, tổ chức, cơ quan theo quy định.

Với vai trò là Trưởng tiểu ban Nhân sự Đại hội 14 của Đảng, ông Tô Lâm nhấn mạnh cần tiếp tục quán triệt sâu sắc, thống nhất nhận thức về vị trí, ý nghĩa, vai trò, tầm quan trọng của công tác cán bộ và việc chuẩn bị nhân sự Đại hội 14.

Ông cũng đề cập việc kế thừa tư tưởng, định hướng lớn và cụ thể của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Tân tổng bí thư cũng nhấn mạnh nhiệm vụ của Tiểu ban Nhân sự là "đặc biệt quan trọng, khó khăn, nhạy cảm", mang tính quyết định thành công của đại hội sắp tới.

Theo diễn giải của Đảng cộng sản Việt Nam, Tiểu ban Nhân sự Đại hội 14 có nhiệm vụ xây dựng phương hướng công tác nhân sự Ban Chấp hành Trung ương ; kế hoạch giới thiệu nhân sự Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các chức danh lãnh đạo chủ chốt của Đảng - ở đây là vị trí "Tứ Trụ".

Có thể hiểu, Tiểu ban Nhân sự có trách nhiệm giới thiệu, kiểm tra, chốt hạ, tức thống nhất trước khi trình ra tập thể đại hội, cả nhân sự cấp chiến lược gồm Tứ Trụ, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, trưởng các ban đảng, trưởng bộ ngành, bí thư 63 tỉnh, thành....

Một nhà quan sát chính trị Việt Nam chia sẻ với BBC hồi tháng 5 với điều kiện ẩn danh là Tiểu ban Nhân sự quyết định quy trình lựa chọn cán bộ chiến lược trước mỗi kỳ đại hội, để đảm bảo tính kế thừa và ổn định của bộ máy nhân sự cấp cao, đặc biệt là Bộ Chính trị và Trung ương Đảng.

"Tiểu ban Nhân sự quyết định cơ cấu, số lượng, tiêu chuẩn của các vị trí chủ chốt, nên về cơ bản, Tiểu ban Nhân sự là cửa soát vé quan trọng nhất của Trung ương Đảng về vấn đề nhân sự trước đại hội", người này nói.

Tứ trụ (thực ra la tam trụ) hiện tại : Phạm Minh Chính (Thủ tướng), Trần Thanh Mẫn (Chủ tịch quốc hội), Tô Lâm (Tổng bí thư, Chủ tịch nước)

Trưởng Tiểu ban Nhân sự có trách nhiệm điều phối công việc của tiểu ban và có thể giới thiệu nhân sự tổng bí thư, nhân sự Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Các ủy viên khác của tiểu ban cũng có quyền giới thiệu, lựa chọn và tất cả cùng đánh giá.

Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, nhà quan sát chính trị từ Hà Nội, từng nói về quy trình làm việc của tiểu ban này với BBC như sau :

"Tiểu ban Nhân sự sẽ lên một danh sách nhân sự gồm các ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư, ủy viên Trung ương và các chức danh chủ chốt của Đảng và Nhà nước cho khóa 14. Quyết định về nhân sự là quyết định tập thể".

Cũng cần lưu ý rằng, phương án nhân sự các chức vụ tổng bí thư, chủ tịch nước, thủ tướng được xếp vào dạng "tuyệt mật", theo Quyết định 1722/QĐ-TTg ngày 03/11/2020.

Việc các thành viên trong Tiểu ban Nhân sự phải giữ bí mật tuyệt đối trong quá trình thực hiện nhiệm vụ đã được cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng - người cầm trịch tiểu ban liên tiếp ba kỳ đại hội 12, 13 và 14 - nhấn mạnh nhiều lần.

Công tác nhân sự Đại hội 14 sẽ ra sao ?

Đây là phiên họp thứ hai của Tiểu ban Nhân sự Đại hội 14. Phiên họp đầu tiên của tiểu ban là vào ngày 13/3, do cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì.

Tham dự phiên họp thời điểm đó có các thành viên Tiểu ban - đều là ủy viên Bộ Chính trị gồm : Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng ; Thủ tướng Phạm Minh Chính ; Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ ; Thường trực ban Bí thư, Trưởng ban Tổ chức Trung ương Trương Thị Mai ; Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Trần Cẩm Tú.

Tại cuộc họp lúc bấy giờ, ông Trọng cho biết Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã phải thi hành kỷ luật "gần 100 cán bộ cấp cao thuộc diện Trung ương quản lý". Từ thực tế đó, ông Trọng nhấn mạnh "nhiệm vụ của toàn Đảng sắp tới là rất nặng nề".

Thời điểm ông Trọng đưa ra phát ngôn này thì chưa có những cơn "địa chấn chính trị" như các vụ "xin thôi chức" của các ông Thưởng, ông Huệ và bà Mai - những ủy viên Bộ Chính trị, kiêm thành viên Tiểu ban.

Nhưng chỉ tầm một tuần sau phiên họp, ngày 20/3, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đã xin thôi chức.

Đến ngày 26/4, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng "xin thôi". Chưa đầy một tháng sau đó, ngày 16/5, Trung ương Đảng đồng ý cho Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai thôi giữ các chức vụ trong Đảng.

Trong phiên họp thứ hai của Tiểu ban vào hôm nay 21/8, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm nhấn mạnh phải lấy kết quả tổng kết nhân sự Trung ương Đảng khóa 13 để làm cơ sở quan trọng xây dựng phương hướng nhân sự Đại hội 14.

Thế nhưng, tính tới nay, nhân sự Đảng khóa 13 đã có tổng cộng bảy ủy viên Bộ Chính trị bị "xử lý", hàng chục ủy viên Trung ương Đảng mất chức, thậm chí bị kỷ luật và vướng vào lao lý.

Bảy ủy viên Bộ Chính trị mất chức. Hàng trên từ trái qua : Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh, Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai, Trưởng Ban kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh. Hàng dưới : Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng

Tính trên 180 ủy viên vào đầu khóa 13 thì tỷ lệ hao hụt cho đến nay là 14,4%, với tổng cộng 26 ủy viên Trung ương Đảng (bao gồm ủy viên Bộ Chính trị) bị loại.

Hàng loạt ủy viên Trung ương Đảng khóa 13 bị bắt, khởi tố, kết án tù liên quan đến các đại án gồm : Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long (18 năm tù) và Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội, cựu Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh (3 năm tù), cựu Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương Phạm Xuân Thăng (5 năm) liên quan đến vụ đại án test kit Việt Á.

Cựu Bí thư Tỉnh ủy Bến Tre Lê Đức Thọ bị khởi tố, bắt giam liên quan đến vụ án Xuyên Việt Oil. Bí thư Vĩnh Phúc Hoàng Thị Thúy Lan bị khởi tố liên quan đến vụ án tại Tập đoàn Phúc Sơn ; Bí thư Tỉnh ủy Bắc Giang Dương Văn Thái bị khởi tố vì liên quan đến vụ án tại Tập đoàn Thuận An ; Bí thư Tỉnh ủy Lâm Đồng Trần Đức Quận bị bắt, khởi tố vì liên quan tới Dự án Đại Ninh...

Như vậy có thể thấy khóa 13 có nhiều ủy viên Trung ương Đảng, ủy viên Bộ Chính trị, thậm chí là Tứ Trụ bị xử lý về mặt Đảng, dù trước đó, công tác nhân sự Đại hội 13 được cho là "thành công", được Đảng "chuẩn bị kỹ lưỡng", "hết sức công phu từ dưới cơ sở lên".

Trước thực tế này, một số chuyên gia, nhà quan sát chính trị nhận định rằng công tác nhân sự Đại hội 14 sẽ gặp nhiều khó khăn. Đảng cộng sản Việt Nam có thể sẽ sửa Điều lệ, thay đổi quy định. Cụ thể, có khả năng một quy định mới về khung tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý sẽ được ban hành, thay cho Quy định 214-QĐ/TW.

Mới đây nhất, vào ngày 16/8, khi bầu Bộ trưởng Công an Lương Tam Quang vào Bộ Chính trị, bầu Chánh văn phòng Trung ương Đảng Nguyễn Duy Ngọc, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Trịnh Văn Quyết vào Ban Bí thư, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã thực hiện sai Quy định 214 khi các ông này chưa làm trọn một nhiệm kỷ ủy viên Trung ương Đảng.

Nguồn : BBC, 21/08/2024

Võ đài chính trị Việt Nam trong mấy tháng qua dường như luôn sôi động và tính sát phạt cao ngất, có đến ba võ sĩ hạng nặng đã ngã đài một cách ê chề, trong đó một võ sĩ nắm đai Chủ tịch quốc hội, hai võ sĩ nắm đai Chủ tịch nước, những cái đai hạng nặng, khó bề đụng đến, thế nhưng khi võ sĩ Lâm - một võ sĩ nắm đai dưới hạng mấy bậc, tức đai Bộ trưởng công an - ra đòn thì các võ sĩ trên liên tục đo ván. Và, chưa kể đến một võ sĩ thượng thừa vừa đo ván trong cung cách đặc biệt, đó là rút khỏi ánh sáng võ đài, võ sĩ Nguyễn Phú Trọng. Thế nhưng võ đài vẫn chưa có dấu hiệu ngưng hấp dẫn, nếu không muốn nói sắp tới đây, võ đài mới thực sự đẫm máu.

Trong số 5 võ sĩ hạng nặng này, chỉ một mình võ sĩ Chính (góc trái) còn đứng vững

Vì, nếu như ở những trận trước, mức độ khốc liệt của võ đài nằm ở chỗ "hạ ngôi" thì võ đài lần này là võ đài kép, vừa khốc liệt ở "hạ ngôi" lại vừa khốc liệt ở "giữ ngôi". Việc ngôi minh chủ võ lâm bị hạ trong chốc lát, hạ một cách bất minh, mờ ám và các võ sĩ mặc dù đã xanh máu vì mức độ tàn khốc cũng như nguy cơ tử đài của mình nhưng chắc chắn một điều trong thâm tâm của họ đặt một dấu hỏi lớn, một sự bất phục và bất an về cái chết của cựu minh chủ võ lâm.

Thử nghĩ, võ đài đang lúc cao trào, võ sĩ Lâm đã một tay đánh bạt ba võ sĩ hạng siêu nặng như Phúc, Huệ và Thưởng, và lối đánh thì không có gì xa lạ, tức là đầu tiên đánh đòn tầm xa, đánh đòn rơi, sau đó phá quyền, phá cước, phá ngựa khiến cho đối phương mất hết sinh lực chiến đấu, cuối cùng dùng đòn hạ knock-out một cách dễ dàng, thậm chí không thèm đánh mà kẹp vật, vừa vật vừa rỉ tai "mày đầu hàng đi, nếu không thì mất mạng !". Đối phương đưa tay đầu hàng, xong !

Cả ba trận đài, theo quan sát của các khán giả (và cả các nhà chuyên môn) thì hầu như đều có chung bản chất : Đấu sinh tử. Tức khi Chủ đài phát lệnh ký hợp đồng sinh tử, đặt quan tài dưới sàn đấu và không cấm bất kì đòn tử nào, như vậy là các võ sĩ lao vào đánh nhau không thương tiếc. Vấn đề ở đây là hầu hết các võ sĩ đều xem mình là người mạnh, xem mình từng là chiến binh và đang là đương kim vô địch đai này, đai nọ, cụ thể là đài Chủ tịch nước, Chủ tịch quốc hội. Kết quả là các võ sĩ đều không lường trước được rằng trong suốt quá trình đánh đấm của mình, thậm chí có lúc dương oai diễu võ, múa may lả lướt, đối phương đã nghiên cứu đặc biệt kĩ và đã lên một lộ trình để đánh võ sĩ nào bằng lối đánh nào, thời điểm nào và lần lượt chiến thắng từng đối thủ ra sao để đến thời điểm nào thì hạ minh chủ, lên thay thế minh chủ võ lâm một cách mạnh mẽ nhất.

Và võ sĩ Lâm đã làm được điều này, khi ông nắm ngôi minh chủ võ lâm, ông đã thiết lập một hệ thống võ đài và võ sĩ đủ để bảo vệ ngôi minh chủ của ông một cách vững chãi, rực rỡ nhất, hay nói khác đi, khi ông nắm ngôi minh chủ, thì thực sự thời hoàng kim của ngôi vị này mới xuất hiện.

Chủ đài Nguyễn Phú Trọng từng nắm ngôi minh chủ võ lâm kiêm chủ đài, nhưng cái chức danh này dường như không được thực lực cho mấy, tức ông nắm chức danh Chủ đài trong tình thế chẳng đặng đừng với người khác. Điều này ngược với việc được bầu lên làm chủ đài trong ván cờ nhằm bức ra khỏi sức mạnh võ đường, ai dè võ sĩ Lâm không những không bị lôi ra khỏi võ đường mà còn tạo thêm sức mạnh liên minh mới với chính võ đường Bộ Công an và các võ đường khác. Vấn đề là ông đặt võ đường Bộ Công an của mình lên mức độ thống soái các võ đường khác và đẩy các võ đường khác vào vị trí thứ yếu, phò trì.

Tiếp theo sau cú tôn vinh võ đường, củng cố sức mạnh này là vấn đề ngôi minh chủ đang lung lay, nếu nắm ngôi minh chủ, xem như chấm dứt đợt võ đài cũ, chuẩn bị bước vào võ đài mới. Và khi nắm ngôi Tổng Chủ, tức ngôi minh chủ trong giới võ lâm Cộng sản rồi, xem như việc ổn định ngôi vị tạm ổn. Cái chết của cựu minh chủ rất đúng lúc và rất phù hợp với tiến trình xác lập ngôi minh chủ mới.

Võ đài cũ xếp lại, điều đó không có nghĩa là đóng cửa võ đài mà là chuẩn bị cho một đợt võ đài mới. Vì đó là qui luật, anh không thách đấu người khác thì người khác cũng sẽ tới thách đấu anh, một khi ôm ngôi minh chủ mà ung dung hưởng thụ thì cái chết sẽ đến nhanh hơn người ta tưởng. Chính vì vậy, sự chuẩn bị cho võ đài mới nhằm củng cố ngôi vị sẽ là một võ đài đẫm máu nhất so với mọi trận đài lịch sử.

Việc kéo võ sĩ nổi tiếng mạnh và phổi bò như võ sĩ Nơi về phò bên cạnh minh chủ là một việc làm có mục đích rõ ràng. Bởi hiện tại, đâu thiếu gì võ sĩ nặng ký hơn Nơi và đủ thân tín hơn Nơi có thể đứng ở ngôi vị mà Nơi vừa được trao, nhưng không, phải chọn Nơi. Vì hai lẽ : Nơi đủ phổi bò để đánh không ngán ai, điếc không sợ súng và ; Nơi là võ sĩ mà cho đến nay, có thể nói rằng duy nhất nắm thóp của võ sĩ Chính, trong suốt hai năm trời làm công việc điều nghiên an ninh ở một nơi được cho là sào huyệt của Chính một thuở, Nơi thừa biết Chính có điểm yếu nào, từng ăn chơi với ai và đang bị ai làm khó, cấn cái khàn nào... Chỉ chừng đó, khi thượng đài chính thức, Nơi đủ sức quật ngã Chính. Nơi được xem là khẩu đại pháo đang nhắm vào nóc nhà của Chính.

Về phần Chính, nói một cách nghiêm túc thì Chính có vẻ rét Lâm từ rất lâu, từ cái thời Lâm vẫn còn là thuộc hạ của Chính về mặt hình thức. Lúc đó, trong một chuyến công du, Lâm im lặng quan sát nghe, Chính thì phân tích về một võ sĩ chủ nhà khác ngang hạng với Lâm, Chính tỏ ra rất hiểu biết về võ sĩ này và nói với Lâm cũng như mọi người rằng "Mẹ nó, sợ gì... !". Cái câu "mẹ nó sợ gì" mà Chính nói lúc ấy không phải là câu chỉa sẻ "sỉ khí" với anh em khi đi ra ngoài, cũng không phải là câu thể hiện sự coi thường võ sĩ kia hoặc là câu thể hiện sự ngang tàng, đếch sợ ai của Chính... mà là câu ném vào Lâm một cách hơi tuyệt vọng "mẹ nó, sợ gì !". Bởi lúc đó, vụ việc người đẹp làm chao đảo võ lâm bằng cái tam giác vàng một thuở đang trốn ở xứ Phù Tang đã bị phanh phui, và Chính là kẻ hái hoa, hưởng hoa, mê mẩn hoa và ngu vì hoa hơi bị nặng. Bây giờ nếu Nhàn bị thịt thì Chính chẳng yên thân đâu. Nhưng dù sao, cũng là dân an ninh với nhau, mày đừng quên tao một thời cũng là dân thứ thiệt trong võ đường này mày nhá ! Mẹ nó, tao sợ gì ! Tao cũng biết tỏng nhà mày đó ! Mày có hệ thống của mày, tao cũng có hệ thống của tao, mày biết bêu riếu rồi bẻ chân tay thì tao cũng biết, mẹ nó, sợ gì !

Nói thì nói vậy, nhằm củng cố ngôi vị và an toàn, nhưng trong bụng tao cũng rét bỏ mẹ chứ đâu có yên được với mày, nhưng chung qui, mẹ nó tao đếch sợ mày đâu. Và, vô hình trung câu nói này, với một võ sĩ nhạy cảm và dám thách thức như võ sĩ Lâm thì lại là chuyện khác. Bởi vì có võ sĩ nào đủ mạnh, đủ liên minh và uy lực để ung dung hưởng thụ một cách thoải mái, bệ vệ mà chẳng đứa nào dám lên tiếng, kể cả minh chủ cũng chỉ nhắc chừng vài tiếng lấy lệ như võ sĩ Lâm chứ ! Và một khi chọc tức nhau, thì phải chọc cho tới bến, chuẩn bị đi !

Võ đài được dựng lên một cách chậm rãi, từ từ, hợp miệng đời, hợp lòng đàn em. Việc đầu tiên là đưa khẩu đại pháo nhắm vào nóc nhà mày, để xem mày phản ứng ra sao. Đương nhiên đại pháo tao để chơi vậy đó, chưa dùng, tao tiếp tục đi uống trà với mày và đi giao du với các võ đường bên ngoài, không muộn lắm đâu, tao sẽ đưa con nhỏ kiều nữ Thanh Nhàn kia về và để đó, ung dung điều tra. Pháo thì tao cho nã, nhưng để cự li ngắn cho vui thôi, để mày biết, nếu tao chỉnh cự li ra xa một chút thì như thế nào rồi. Phần còn lại là của mày, mày tự biết mày nên đánh đấm như thế nào, hay là nên đầu hàng, rời bỏ võ đài cho nó khỏi tốn sức, tao hứa sẽ không làm gì nữa sau khi mày rời bỏ võ đài, giao lại cái đai mày đang nắm cho đàn em tao, đó là luật chơi.

Còn nếu không, võ đài này đẫm máu hơn võ đài trước rất nhiều, vì võ đài lần này chỉ có tao với mày, và tao đánh giá thực lực của mày khá hơn mấy võ sĩ trước, đòn mày hiểm hơn, kín đòn hơn, nên tao chơi đòn tử là cái chắc.

Không biết tình hình sới đấu sắp tới ra sao, nhưng có vẻ như võ đài cũng đã được dựng lên và thông điệp trước trận đấu cũng đã chính thức tung ra. Đợi xem thôi !

Viết từ Sài Gòn

Nguồn : RFA, 19/08/2024

Sự kiện Tô Lâm được bầu một cách quá dễ dàng và nhanh chóng tiết lộ nhiều điều. Trước hết nó cho thấy là Tô Lâm đã loại bỏ được hết những cấp lãnh đạo Đảng Cộng Sản có thể chống lại ông và gây khiếp sợ cho những người còn lại. Nó đồng thời cũng giải thích nhiều sự kiện không bình thường gần đây.

Khi ông Tô Lâm lên làm chủ tịch nước, sau khi ông Võ Văn Thương rồi bà Trương Thị Mai bị hạ bệ, mọi người đều tin chắc ông ấy sẽ giành luôn được chức tổng bí thư Đảng Cộng Sản và thu tóm quyền lực trong tay. Tôi thuộc một thiểu số rất nhỏ không tin chắc như thế dù cũng thấy rõ là Tô Lâm đang có thế lực áp đảo. Lý do khiến tôi vẫn còn một chút ngờ vực là vì, một mặt, tôi không ngờ là Đảng Cộng Sản có thể tan nát đến như thế và, mặt khác, tôi nghĩ rằng Tô Lâm có thể vẫn còn một chút sáng suốt.

Các ủy viên Ban Chấp hành Trung ương bỏ phiếu bầu Tổng bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam sáng ngày 3/8/2024, ông Tô Lâm đã đắc cử với tỷ lệ 100% -  Ảnh : Dương Giang/TTXVN

Từ Nguyễn Phú Trọng tới Tô Lâm

Một sự kiện đáng lưu ý là sự dửng dưng của quần chúng và dư luận Việt Nam trong đám tang ông Nguyễn Phú Trọng dù Đảng Cộng Sản đã vận dụng mọi cố gắng để tổ chức tang lễ thật linh đình, đồng thời đề cao ông như một vĩ nhân đầy công đức cần được biết ơn. Quần chúng Việt Nam đã chỉ coi đám tang ông Trọng như là chuyện riêng của Đảng Cộng Sản, hay đúng hơn chuyện riêng của phe Tô Lâm đang có thế lực áp đảo trong đảng bởi vì nếu quan sát kỹ thì người ta cũng phải thấy là ngay cả đa số đảng viên cộng sản cũng không bày tỏ một sự xúc động nào.

Sự lãnh đạm của người Việt Nam với ông Nguyễn Phú Trọng chỉ là tự nhiên. Trong suốt thời gian cầm quyền ông đã hành xử như một người cộng sản chứ không phải như một người Việt Nam. Điều kinh khủng là một cách liên tục và quả quyết ông đã dành độc quyền tuyệt đối cho Đảng Cộng Sản. Trong các cơ quan nhà nước và các công ty quốc doanh tất cả mọi chức vụ từ cấp phó phòng trở lên đều chỉ dành cho đảng viên cộng sản ; trong quân đội và công an, mọi cấp bậc từ hạ sĩ quan trở lên đều phải là đảng viên cộng sản. Ngay cả các ách thống trị ngoại bang, dù là Bắc thuộc hay Pháp thuộc, cũng không tàn nhẫn đến thế, vẫn có những người Việt được làm tướng hay làm quan ở cấp bậc khá cao. Cần nhấn mạnh rằng đây là một đặc điểm của giai đoạn Nguyễn Phú Trọng. Trước đây chế độ cộng sản không đến nỗi tàn tệ như vậy. Ông Lê Khả Phiêu, lúc làm tổng bí thư và trước khi bị nhóm Lê Đức Anh – Đỗ Mười hạ bệ, đã chủ trương là nên có những chức vụ phó thủ tướng, bộ trưởng và thứ trưởng không phải là đảng viên cộng sản. Nhân dân Việt Nam có lý do gì để thương tiếc một người đã gạt họ ra ngoài lề xã hội ngay trên đất nước của họ ? Sự lãnh đạm thay vì thù ghét và nguyền rủa của người Việt Nam trước đám tang Nguyễn Phú Trọng phải được coi là một thái độ khoan dung đối với một người vừa quá cố. Thành tích quan trọng, và nghiêm trọng, nhất của Nguyễn Phú Trọng là đã biến Đảng Cộng Sản thành một lực lượng chiếm đóng xấc xược. Có thể Nguyễn Phú Trọng không ý thức được nhưng ông không phải là một người Việt Nam đúng nghĩa, chưa nói một người Việt Nam yêu nước.

Người Việt Nam cũng không có lý do gì để thán phục sự thông thái và tài năng của Nguyễn Phú Trọng. Ông tốt nghiệp đại học về ngữ văn nhưng lại luôn luôn gán ghép một cách hỗn độn các từ kép không cùng nghĩa dù có một từ chung như nhân đạo, nhân văn, nhân ái, nhân tình v.v. Ông có bằng "tiến sĩ xây dựng đảng" nhưng không có môn học "xây dựng đảng" nào cả. Đây cùng lắm chỉ có giá trị như một bằng khen của Đảng Cộng Sản. Những cuốn sách của ông hoàn toàn không có luận đề mà chỉ tập hợp những bài viết và bài nói không chứa đựng một ý kiến có giá trị nào, với cách hành văn và những tựa đề dài dòng luộm thuộm. Ông hãnh diện khoe khoang về "chính sách ngoại giao cây tre" mà không ý thức được rằng đó chỉ là một chính sách ngoại giao không nguyên tắc, không đạo lý, gió chiều nào ngả theo chiều đó, nhỏ mọn, vụ lợi và đáng xấu hổ. Đặc tính khiến một số người nể trọng ông là ông tỏ ra không tham lam tiền của. Nhưng ông tham quyền, cho ông và cho đảng của ông. Thực ra tham quyền lực còn độc hại hơn hẳn tham tiền của vì tiền của chỉ là một yếu tố của quyền lực để trấn áp. Đã có quyền thì không còn cần tiền.

Còn các đảng viên cộng sản ?

Có lẽ điều đáng chú ý nhất là đã hầu như không có một sự xúc động nào nơi đa số các đảng viên cộng sản dù đảng của họ cố tổ chức một quốc táng thật long trọng.

Có thể có một số ít đảng viên kính trọng một lãnh tụ không tham tiền của nhưng tuyệt đại đa số cũng không có lý do gì để mang ơn Nguyễn Phú Trọng. Chính sách đốt lò chống tham nhũng của ông đã thất bại, tham nhũng đã chỉ tăng lên chứ không hề giảm đi ; các vụ tham nhũng lớn nhất đều đã xảy ra trong giai đoạn đốt lò. Nguyễn Phú Trọng không hiểu được rằng lý tưởng cộng sản đã chết hẳn từ lâu rồi và không những thế còn bị nhớ đến như một tai họa và một tội ác đối với nhân loại. Ông là người Việt Nam cuối cùng còn đề cao chủ nghĩa Mác – Lênin mà không biết ngượng. Ông cũng không hiểu rằng khi một đảng cầm quyền, nhất là một đảng độc tài hung bạo, đã mất lý tưởng thì lý do duy nhất để các đảng viên gia nhập hoặc ở lại đảng chỉ là lợi ích cá nhân. Tham nhũng vì vậy là bản chất và lý do tồn tại của đảng và chế độ cộng sản, đốt lò đồng nghĩa với đốt đảng và chế độ. Khi dành mọi chức vụ có chút thẩm quyền cho các đảng viên cộng sản Nguyễn Phú Trọng đã tách họ ra khỏi dân tộc và đặt họ trong tình thế hiểm nghèo vì dầu sao dân tộc vẫn phải là đất sống của họ. Bằng chính sách đốt lò chống tham nhũng ngây ngô ông cũng đã khiến đảng chia rẽ trầm trọng và tạo ra quá nhiều nạn nhân. Rồi đưa Tô Lâm lên tột đỉnh quyền lực.

Ban Tứ trụ tạm thời : Chủ tịch quốc hội Trần Thanh Mẫn, Tổng bí thư Chủ tịch nước Tô Lâm, Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thường trực Ban Bí thư Lương Cường. Ảnh : Dương Giang/TTXVN

Hiện tượng Tô Lâm

Ngày 03/08/2024 Hội nghị trung ương bất thường của Đảng Cộng Sản đã nhanh chóng biểu quyết với đồng thuận 100% bầu ông Tô Lâm làm tổng bí thư đảng, thực hiện lại chủ trương "nhất thể hóa" (nghĩa là chủ trương thống nhất đảng và nhà nước đã phải tạm ngừng vì lý do sức khỏe của ông Nguyễn Phú Trọng) với Tô Lâm làm tổng bí thư đảng kiêm chủ tịch nước. Nếu có những sự kiện đã dự đoán trước mà khi xảy ra vẫn gây sửng sốt thì đây là một.

Trong một số bài trước đây tôi đã trình bày logic cáo chung của các chế độ cộng sản để giải thích tại sao chế độ cộng sản tại nước ta đã đến lúc phải cáo chung và tại sao Tô Lâm đã trở thành con người quyền lực nhất dù hoàn toàn không phù hơp với cả hai chức vụ chủ tịch nước và tổng bí thư đảng (1).

Sự kiện ông được bầu một cách quá dễ dàng và nhanh chóng tiết lộ nhiều điều. Trước hết nó cho thấy là Tô Lâm đã loại bỏ được hết những cấp lãnh đạo Đảng Cộng Sản có thể chống lại ông và gây khiếp sợ cho những người còn lại. Nó đồng thời cũng giải thích nhiều sự kiện không bình thường gần đây.

Thí dụ :

Tại sao Tô Lâm không bị thay thế sau vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh tại Đức khiến ông bị nhìn như một tội phạm theo luật pháp quốc tế ?

Tại sao Tô Lâm không hề bị khiển trách sau vụ sang London ăn nhậu hoang phí, ăn thịt bò dát vàng hơn 2.000 USD một miếng, uống rượu Petrus hơn 13.000 USD một chai ?

Tại sao khi thủ tướng Phạm Minh Chính đi công du nơi đâu thì Tô Lâm cũng đòi đi theo và ông Phạm Minh Chính phải chấp nhận dù là những chuyến công du không liên quan gì tới công việc của một bộ trưởng công an, như hội nghị về khí hậu tại London, hội nghị hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC) tại Indonesia, hay hội nghị hợp tác Mỹ - ASEAN tại Mỹ ?

Tại sao chỉ một tuần sau Đại Hội 20 của Đảng Cộng Sản Trung Quốc (tháng 10/2022) ông Nguyễn Phú Trong dù trong tình trạng sức khỏe nguy ngập đã phải vội vã sang Trung Quốc cùng với một phái đoàn hùng hậu để chúc mừng Tập Cận Bình?

Tại sao trong thời gian vài năm nay Tô Lâm liên tục đi thăm nhiều nước ?

Quan trọng hơn hết tại sao Đại hội 13 của Đảng Cộng Sản Việt Nam (tháng 01/2021) mới ngày hôm trước biểu quyết không thay đổi bản điều lệ đảng theo đó tổng bí thư đảng chỉ tại chức hai nhiệm kỳ để rồi ngày hôm sau bầu ông Trọng làm tổng bí thư nhiệm kỳ thứ 3 dù ông đã rất kiệt quệ về sức khỏe ?

Bây giờ người ta hiểu rằng Tô Lâm đã hoàn toàn sở hữu được Nguyễn Phú Trọng từ trước Đại hội 13 và đã sử dụng Nguyễn Phú Trọng để loại trừ nhiều đối thủ tiềm năng. Đại hội 13 đã là một cuộc đảo chính của Tô Lâm trong nội bộ đảng để giữ nguyên quyền lực của mình. Từ đó Nguyễn Phú Trọng chỉ còn là một hình nộm để Tô Lâm giật dây mặc sức loại trừ bất cứ ai có thể chống lại mình. Nguyễn Phú Trọng đã bị ép buộc phải ở lại chức tổng bí thư chứ thực sự không muốn, ông chỉ muốn nghỉ ngơi thôi nhưng đã quá yếu để có thể cưỡng lại sự ép buộc. Tô Lâm không bị khiển trách sau vụ Trịnh Xuân Thanh và bữa ăn nhậu tại London vì không ai có thể hạch tội Tô Lâm. Tô Lâm bắt đầu viếng thăm nước ngoài thường xuyên vì tin chắc mình sẽ giành được cả hai chức vụ chủ tịch nước và tổng bí thư đảng và cần biết bối cảnh thế giới. Phạm Minh Chính phải chấp nhận để Tô Lâm đi cùng với mình trong các chuyến công du vì sợ Tô Lâm hạ bệ mình. Người ta cũng hiểu tại sao tất cả các cấp lãnh đạo bị thanh trừng đều hoàn toàn im lặng, nỗi sợ Tô Lâm đã bao trùm Đảng Cộng Sản.

Điều cần được đặc biệt lưu ý vì sẽ có hậu quả nghiêm trọng là Tô Lâm rất nể phục Trung Quốc và tin rằng cần dựa vào Trung Quốc để giữ vững chế độ và quyền lực của mình. Ông đã gửi rất nhiều công an Việt Nam sang Trung Quốc để được huấn luyện. Gần đây trong lần tiếp một thứ trưởng công an Trung Quốc, Tô Lâm đã thỉnh cầu Trung Quốc giúp Việt Nam học tập thêm về lý luận. Nếu ý thức rằng ít nhất từ sau Đại hội 13 người cầm quyền thực sự là Tô Lâm chứ không phải Nguyễn Phú Trọng người ta sẽ hiểu tại sao tháng 12/2023 Tập Cận Bình đã được tiếp đón long trọng hơn hẳn Joe Biden ba tháng trước đó. Người ta cũng sẽ hiểu tại sao cuối tháng 10/2022 -chỉ một tuần lễ sau Đại hội 20 của Đảng Cộng Sản Trung Quốc- Nguyễn Phú Trọng đã vội vã đem một phái đoàn hùng hậu, trong đó dĩ nhiên có Tô Lâm, sang chúc mừng Tập Cận Bình. Tô Lâm quyết định tất cả. Người ta cũng sẽ hiểu tại sao từ mấy năm nay hai tiếng "thoát Trung" không còn được nghe thấy nữa, thay vào đó là cảm tưởng "thuộc Trung".

Ông Tô Lâm đón ông Nguyễn Phú Trọng đến dự Hội nghị Đảng ủy Công an Trung ương năm 2022. Ảnh : VoV.vn

Nhưng tại sao Tô Lâm đã tranh thủ được lòng tin và trở thành cánh tay mặt của Nguyễn Phú Trọng để rồi làm chủ Nguyễn Phú Trọng ? Để trả lời câu hỏi này cần nhìn lại những tranh chấp quyền lực đã diễn ra trong nội bộ Đảng Cộng Sản.

Cho tới năm 2016 còn có sự phân biệt giữa Đảng và Nhà nước. Đảng do Nguyễn Phú Trọng đứng đầu trong cương vị tổng bí thư, Nhà nước do Nguyễn Tấn Dũng nắm trong vai trò thủ tướng chính phủ. Trên nguyên tắc thì đảng lãnh đạo và nhà nước chỉ quản lý nhưng trên thực tế thì phe chính phủ mạnh hơn vì nhiều phương tiện và nhân lực hơn, Nguyễn Tấn Dũng gần như bất chấp tổng bí thư vì chính ông cũng khá mạnh trong đảng. Cuộc đấu đá giữa hai phe Nguyễn Phú Trọng và Nguyễn Tấn Dũng đã khá gay go. Cũng nên biết là Nguyễn Phú Trọng đã chỉ trở thành tổng bí thư như là giải pháp thỏa hiệp trong Đại hội 11, tháng 01/2011, sau cuộc tranh chấp giữa Nguyễn Tấn Dũng, thủ tướng, và Trương Tấn Sang, thường trực bộ chính trị. Nguyễn Tấn Dũng mạnh hơn nhưng không đủ mạnh để thắng dứt khoát. Cuối cùng thì chức tổng bí thư được giao cho Nguyễn Phú Trọng, chủ tịch quốc hội. Nguyễn Tấn Dũng giữ nguyên chức thủ tướng đầy quyền lực, Trương Tấn Sang giữ được thể diện trong chức vụ chủ tịch nước chủ yếu có tính nghi lễ. Cuộc tranh chấp quyền lực tiếp tục giữa Nguyễn Tấn Dũng và Nguyễn Phú Trọng.

Một thắng lợi lớn của phe Nguyễn Phú Trọng đã đến ngày 01/02/2013 khi Bộ Chính Trị quyết định chuyển giao Ban Chỉ Đạo Trung Ương Phòng Chống Tham Nhũng cho Nguyễn Phú Trọng. Ban này từ trước vẫn do thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng làm trưởng ban. Từ đó thắng lợi ngả hẳn về phe Nguyễn Phú Trọng bởi vì chống tham nhũng được coi là cuộc chiến đấu sống còn của đảng và chế độ trong khi Nguyễn Tấn Dũng bị tai tiếng là tham nhũng và dung túng tham nhũng. Sau Đại hội 12, tháng 01/2016, Nguyễn Tấn Dũng bị loại và về hưu để trở thành người tử tế. Không rõ Tô Lâm đã đóng vai trò cụ thể nào trong cuộc đấu đá nội bộ này nhưng chắc chắn là ông đã ủng hộ rất đắc lực phe Nguyễn Phú Trọng bởi vì ngay sau Đại hội 12 ông được đưa lên làm bộ trưởng Bộ Công An và nhất là phó trưởng ban Ban Chỉ Đạo Trung Ương Phòng Chống Tham Nhũng, nghĩa là cánh tay mặt của Nguyễn Phú Trọng. Nắm được ban này là nắm được quyền sinh sát tùy tiện, bởi vì tất cả các quan chức cộng sản đều có tội nếu bị điều tra, vấn đề chỉ là điều tra những ai mà thôi.

Thế rồi bất ngờ Nguyễn Phú Trọng bị đột quỵ vào tháng 04/2019 và mất dần cả sức khỏe lẫn sự sáng suốt. Càng ngày cánh tay càng suy nghĩ giùm cho bộ óc rồi sau cùng Tô Lâm quyết định tất cả nhân danh Nguyễn Phú Trọng, đặc biệt là quyết định điều tra, để loại trừ, những ai về tội tham nhũng. Một sự kiện rất quan trọng đáng lẽ phải được đặc biệt chú ý là ngày 16/09/2021, nghĩa là 8 tháng sau Đại hội 13 với cuộc đảo chính của Tô Lâm như đã nói ở trên, Ban Chỉ Đạo Trung Ương Phòng Chống Tham Nhũng được đổi tên thành Ban Chỉ Đạo Trung Ương Phòng Chống Tham Nhũng, Tiêu Cực theo một quyết định của Nguyễn Phú Trọng. Từ nay ủy ban này không chỉ truy nã vì lý do tham nhũng mà còn truy nã cả vì lý do chính trị vì hai tiếng "tiêu cực" vẫn thường được dùng để chỉ những hành vi chính trị như suy thoái về tư tưởng, mất lòng tin vào chủ nghĩa Mác - Lênin, có dấu hiệu tự diễn biến tự chuyển hóa v.v. Nguyễn Phú Trọng lúc này đã yếu quá rồi không còn quyết định được gì nữa. Đây là một quyết định của Tô Lâm để có thể loại trừ bất cứ ai. Trong không đầy một năm qua Tô Lâm đã hạ bệ hai chủ tịch nước, ba phó thủ tướng, 7 ủy viên Bộ Chính Trị và nhiều chục ủy viên trung ương, bộ trưởng, thứ trưởng, cục trưởng, tướng tá, bí thư tỉnh ủy v.v. Tô Lâm đã hoàn toàn làm chủ tình thế. Quyết định ngày 03/08/2024 vừa qua của hội nghị trung ương đảng bất thường chỉ chính thức hóa một tình trạng có sẵn.

Một giai đoạn mới đã bắt đầu. Từ nay, trước dư luận Việt Nam và các đảng viên cộng sản, Tô Lâm sẽ phải trực tiếp chịu trách nhiệm về những gì mình làm chứ không còn núp bóng Nguyễn Phú Trọng để hành động giấu tay được nữa. Người ta có thể chịu đựng và bỏ qua cho Nguyễn Phú Trọng nhiều điều vì thương hại một người quá yếu bệnh và sắp chết nhưng đó không phải là trường hợp Tô Lâm. Người ta cũng sẽ khám phá ra rằng nhiều quyết định tùy tiện trước đây không phải do Nguyễn Phú Trọng mà là của Tô Lâm. Ông sẽ gặp những khó khăn lớn.

Ông đã gây quá nhiều thù oán. Đối với nhân dân Việt Nam, ông là người mà tất cả sự nghiệp là đàn áp nhân quyền và khát vọng dân chủ ngày càng nóng bỏng hơn. Dân chủ là dòng thác mãnh liệt của cả thế giới, tiến trình dân chủ hóa không thể đảo ngược được. Đảng Cộng Sản Việt Nam chỉ có hai chọn lựa : hoặc tham gia vào tiến trình dân chủ hóa để làm tác nhân hoặc ngoan cố chống lại để làm nạn nhân. Có mọi triển vọng Tô Lâm sẽ chọn chống lại tới cùng. Ông là một đe dọa cho cả dân tộc Việt Nam lẫn các đảng viên cộng sản.

Một khó khăn rất lớn khác cũng đang chờ đợi Tô Lâm mà ông không ý thức được dù chính mình là nguyên nhân. Đó là tình trạng kinh tế suy thoái mà chính quyền cộng sản vẫn cố sức che giấu nhưng sắp đến lúc không còn che giấu được nữa. Một trong những nguyên nhân chính là vì chế độ cộng sản Việt Nam ngày càng tỏ ra thần phục Trung Quốc. Vào năm 2019 tất cả các viện nghiên cứu đều đánh giá Việt Nam là nước có cơ hội kinh tế thuận lợi nhất vì là điểm đến tự nhiên của các công ty đa quốc đang hàng loạt rời Trung Quốc. Nhưng rồi vì Việt Nam ngày càng tỏ ra ngả về Trung Quốc nên cơ hội này đã mất. Các công ty đa quốc rời Trung Quốc đã chọn Ấn Độ, Malaysia, Indonesia, Mexico thay vì Việt Nam. Lý do dễ hiểu là người ta không rời Trung Quốc để đến một nước chư hầu của Trung Quốc. Điều này bây giờ chúng ta có thể quả quyết là do chủ trương thuộc Trung mà Tô Lâm đã thúc đẩy sau lưng Nguyễn Phú Trọng. Mặt khác các nước dân chủ phát triển cũng dần dần nhận ra rằng mở cửa thị trường cho Việt Nam không giúp Việt Nam mạnh lên để thoát khỏi quỹ đạo Trung Quốc và góp phần bảo vệ luật pháp quốc tế trên Biển Đông bởi vì Việt Nam không cố gắng, hay không biết, phát triển công nghiệp sản xuất mà chủ yếu chỉ gia công và lắp ráp các bán thành phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc rồi dán nhãn Made in Vietnam để xuất khẩu. Việt Nam trên thực tế đã trở thành trung gian xuất khẩu hàng hóa Trung Quốc ; càng xuất khẩu nhiều sang Mỹ và Châu Âu, Việt Nam lại càng lệ thuộc Trung Quốc hơn. Kết quả là đầu tư nước ngoài và xuất nhập khẩu đã sút giảm một cách nghiêm trọng và hy vọng phục hồi rất mong manh.

Hiện nay dòng họ Tô đang được vinh danh tại xã Nghĩa Trụ, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng yên - Ảnh minh họa Nhà tưởng niệm ông Tô Hiệu

Thảm kịch Hồ Quý Ly

Lý lịch của Tô Lâm không có dấu hiệu của một tham vọng chính trị nào. Ông gia nhập công an ngay sau khi học xong lớp 10 và liên tục phục vụ trong ngành công an bảo vệ chính trị, nghĩa là đàn áp những người không cùng chính kiến với chế độ cộng sản, cho đến khi lên đến chức thứ trưởng rồi bộ trưởng công an. Thân phụ ông trước đây cũng là một tướng công an, cục trưởng cục quản lý trại giam. Đàn áp, bắt bớ và giam cầm như vậy là nghề gia truyền của Tô Lâm. Vụ bắt cóc Trịnh Xuân Thanh cũng chứng tỏ Tô Lâm có máu khủng bố. Chân dung của ông là chân dung kiểu mẫu của loại người chuyên nghiệp, thường chọn nghề gia truyền nhất là nếu nghề đó lại đang được hậu đãi. Những người này không thắc mắc về bản chất của nghề và những giá trị văn hóa đạo đức. Họ cũng không nuôi một hoài bão to lớn nào và mặc nhiên chấp nhận vai trò công cụ và thừa hành. Tô Lâm đã chọn nghề công an và đàn áp vì đó là nghề gia truyền và cũng là nghề phát đạt trong một chế độ toàn trị. Ông bảo vệ chế độ cộng sản vì nó đã giúp gia đình ông và chính ông thành đạt. Được lên tới chức đại tướng, bộ trưởng đối với Tô Lâm lẽ ra đã là một thành công ngoài mọi mong đợi, ông không thể ao ước gì hơn.

Tô Lâm đã chỉ trở thành Tô Lâm hiện nay, tổng bí thư kiêm chủ tịch nước, vì một chuỗi những bất ngờ trong một chế độ chuyên chính đã phân hóa vì không còn lý tưởng. Do cuộc tranh giành quyền lực giữa Nguyễn Phú Trọng và Nguyễn Tấn Dũng ông đã trở thành đàn em rồi cách tay mặt của Nguyễn Phú Trọng. Rồi bất ngờ Nguyễn Phú Trọng bị đột quỵ khiến sức khỏe và trí khôn sa sút nhanh chóng, ông dần dần quyết định thay cho Nguyễn Phú Trọng và sau cùng trở thành nhân vật quyền lực nhất chế độ. Từ đó ông mới nẩy ra tham vọng làm lãnh tụ tối cao. Giai đoạn hấp hối của Nguyễn Phú Trọng cũng đã kéo dài quá lâu, hơn 5 năm, khiến Tô Lâm có đủ thời gian để triệt hạ hết những người có thể chống lại mình. Tô Lâm đã là sản phẩm của một chuỗi bất ngờ trong một bối cảnh lịch sử bệnh hoạn. Một đặc tính của những người hạn hẹp nhờ may mắn mà thành công lớn là họ thường mê cuồng trong sự may mắn và không biết dừng lại, để rồi gục ngã trong thất bại ê chề, gây thảm kịch cho xã hội và cho chính mình.

Lịch sử nước ta đã có một trường hợp tương tự. Vào cuối thế kỷ 14 Hồ Quý Ly, một cận thần của vua Trần Nghệ Tông, đã được vua tin dùng và dần dần lên đến chức tể tướng. Hồ Quý Ly là một người bất tài, mỗi lần quân Chiêm của Chế Bông Nga tấn công chỉ biết dẫn vua bỏ chạy. Bình thường tham vọng của Hồ Quy Ly chắc chắn chỉ giản dị là được làm một cận thần, nhưng Trần Nghệ Tông cuối đời quá già yếu mất hết trí khôn chỉ còn biết nhờ cậy Hồ Quý Ly rồi trở thành bình phong để Hồ Quý Ly lộng hành. Trần Nghệ Tông đã để Hồ Quý Ly nhân danh mình giết hết các trung thần và cả con cháu mình. Hồ Quý Ly trở nên mê cuồng trong quyền lực và sau cùng cướp ngôi nhà Trần để lên làm vua. Trái với nhận xét phiến diện của một số sử gia nông cạn, Hồ Quý Ly chỉ biết làm những chuyện thô vụng khiến cả nước oán hận. Nhà Hồ chỉ kéo dài được bảy năm, từ năm 1400 đến năm 1407, rồi sụp đổ và nước ta bị Trung Quốc đô hộ.

Trường hợp Trần Nghệ Tông – Hồ Quý Ly xét cho cùng cũng không khác trường hợp Nguyễn Phú Trọng – Tô Lâm bao nhiêu. Nước ta vừa bắt đầu một giai đoạn lịch sử đầy rủi ro.

Hơn lúc nào hết chúng ta phải rất cảnh giác, đừng để lặp lại một thảm kịch lịch sử.

Nguyễn Gia Kiểng

(17/08/2024)

(1) Đề nghị đọc thêm :

- Chuẩn bị cho sự cáo chung của chế độ cộng sản

- Chế độ cộng sản đã đến lúc phải cáo chung

- Tô Lâm và những gì thực sự quan trọng

Thăm Trung Quốc, lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam sẽ thúc đẩy kết nối đường sắt giữa hai nước

Chi Phương, RFI, 16/08/2024

Hôm 15/08/2024, Bộ Ngoại giao Việt Nam và Trung Quốc thông báo tân tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam Tô Lâm sẽ có chuyến thăm cấp Nhà nước đến Bắc Kinh từ ngày 18-20/08/2024, gặp tổng bí thư Đảng cộng sản, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Trọng tâm của chuyến thăm là nhằm tăng cường hợp tác song phương, đặc biệt là triển khai ba tuyến đường sắt kết nối Việt Nam - Trung Quốc.

Tổng bí thư Đảng cộng sản, chủ tịch nước Việt Nam Tô Lâm phát biểu trong cuộc họp báo tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia ở Hà Nội, Việt Nam, ngày 03/08/2024. AFP – Nhac Nguyen

Đây là chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông Tô Lâm kể từ khi được trao chức vụ tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam hồi đầu tháng 8, thay thế ông Nguyễn Phú Trọng. Bộ Ngoại Giao Trung Quốc hy vọng chuyến thăm sẽ giúp hai bên "làm sâu sắc hơn" việc xây dựng mối quan hệ "chung vận mệnh", "đóng góp cho hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực và thế giới".

Theo Bộ Ngoại giao Việt Nam, được Reuters trích dẫn, trọng tâm của chuyến công du này nhằm thúc đẩy hợp tác, thực hiện các thỏa thuận đã ký và "đạt được những kết quả hợp tác thực chất mới, đặc biệt trong lĩnh vực mà cả hai cùng quan tâm, ví dụ như kết nối tuyến đường sắt giữa hai nước".

Đại sứ Trung Quốc tại Hà Nội, ông Hùng Ba, trả lời báo chí Việt Nam hôm 15/08, bày tỏ mong muốn "phát triển vùng biên và hợp tác vùng biên giữa hai nước", đồng thời nêu rõ là hai bên đang có đẩy nhanh kế hoạch xây 3 tuyến đường sắt : từ Lào Cai đến Hải Phòng đi qua Hà Nội, từ Lạng Sơn đến Hà Nội và từ Móng Cái đến Hải Phòng.

Quan chức Việt Nam cho biết thêm là các thỏa thuận được kỳ vọng trong chuyến đi của ông Tô Lâm tại Trung Quốc, ngoài việc phát triển hệ thống đường sắt, còn có các khoản đầu tư khác về thương mại và nông nghiệp.

Trong bối cảnh căng thẳng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, ngày càng có nhiều nhà sản xuất Trung Quốc hướng xuất khẩu sang Việt Nam, do vậy việc kết nối đường sắt rất quan trọng cho chuỗi cung ứng.

Hai nước đã kết nối đường sắt từ miền nam Trung Quốc đến thủ đô Hà Nội. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng đường sắt của Việt Nam có từ thời thực dân Pháp và có cấu trúc khác với các đường sắt cao tốc của Trung Quốc, nên hành khách và hàng hóa phải đổi tàu tại biên giới.

Vào cuối năm 2023, ông Tập Cận Bình đã đề nghị viện trợ và cho vay để giúp nâng cấp đường sắt Việt Nam. Hai nước cũng đã ký hai biên bản ghi nhớ nhằm thúc đẩy hợp tác đường sắt.

Chi Phương

****************************

Trung Quốc, Việt Nam nhắm đến việc thúc đẩy các tuyến đường sắt khi ông Tô Lâm thăm Bắc Kinh

Reuters, VOA, 16/08/2024

Các tuyến đường sắt sẽ là vấn đề được quan tâm hàng đầu khi nhà lãnh đạo mới được bổ nhiệm của Việt Nam Tô Lâm đến Trung Quốc để gặp Chủ tịch Tập Cận Bình vào tuần tới, các quan chức cho biết, trong khi hai nước láng giềng tìm cách thúc đẩy thương mại.

Tổng bí thư-Chủ tịch nước Tô Lâm sẽ tới thăm Trung Quốc trong 3 ngày bắt đầu từ 18 đến 20. Dự kiến ông sẽ gặp Chủ tịch Tập Cận Bình và các lãnh đạo khác của Trung Quốc.

Các tuyến đường sắt liền mạch được coi là rất quan trọng đối với chuỗi cung ứng, vì ngày càng nhiều nhà sản xuất Trung Quốc chuyển một số hoạt động hướng đến xuất khẩu sang Việt Nam trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.

Hai nước được kết nối bằng hai tuyến đường sắt từ miền Nam Trung Quốc đến thủ đô Hà Nội của Việt Nam và trung tâm công nghiệp phía bắc của nước này, nhưng cơ sở hạ tầng của Việt Nam có từ thời Pháp thuộc và có khổ đường sắt khác với đường sắt cao tốc của Trung Quốc, buộc hành khách và hàng hóa phải đổi tàu tại biên giới.

Sự ngờ vực giữa hai nước láng giềng do Đảng cộng sản cầm quyền, vốn từng có cuộc chiến tranh biên giới ngắn vào cuối những năm 1970 và vẫn thường xuyên xung đột về chủ quyền lãnh hải trên Biển Đông, từ lâu đã cản trở tiến độ của các tuyến đường sắt, nhưng trong những tháng gần đây, những cân nhắc về kinh tế dường như đã chiếm ưu thế hơn so với những lo ngại về an ninh.

Vào tháng 12, ông Tập đã cung cấp các khoản tài trợ và cho vay để giúp nâng cấp đường sắt Việt Nam và hai nước đã ký hai biên bản ghi nhớ (MoU) nhằm thúc đẩy hợp tác về đường sắt.

Trọng tâm chuyến đi của ông Lâm tới Trung Quốc, chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông kể từ khi ông được trao kiêm nhiệm chức vụ tổng bí thư vào đầu tháng 8, là thực hiện các thỏa thuận đã ký và "đạt được những kết quả hợp tác thực chất mới, đặc biệt trong các lĩnh vực cùng quan tâm như kết nối đường sắt", Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn cho biết trong một tuyên bố.

Đại sứ Trung Quốc tại Hà Nội, Hùng Ba, đã nói với các phóng viên vào tuần này – theo bản tóm tắt mà Reuters xem được – rằng hai bên đang đẩy nhanh kế hoạch cho ba tuyến : nâng cấp các tuyến đường sắt hiện có từ Lào Cai đến thành phố cảng Hải Phòng qua Hà Nội và từ Lạng Sơn đến Hà Nội ; và xây dựng tuyến thứ ba dọc theo bờ biển từ Móng Cái đến Hải Phòng.

Một quan chức Việt Nam cho biết các thỏa thuận mới dự kiến sẽ được ký kết trong chuyến đi của ông Lâm tới Trung Quốc, bao gồm về đường sắt, các khoản đầu tư khác và thương mại đối với các sản phẩm nông nghiệp.

Tài trợ của Trung Quốc

Thủ tướng Phạm Minh Chính đã kêu gọi tài trợ và công nghệ của Trung Quốc cho đường sắt Việt Nam trong chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 6, theo truyền thông nhà nước Việt Nam, trong một động thái được cho là một sự thay đổi đáng kể về chiến lược.

Trong những tháng gần đây, ông Chính và các bộ trưởng hàng đầu cũng đã gặp gỡ các giám đốc điều hành của các công ty hàng đầu Trung Quốc trong lĩnh vực đường sắt, bao gồm nhà sản xuất tàu hỏa CRRC và China Railway Signal & Communication.

Hà Nội trong nhiều năm vẫn lập lờ về việc sử dụng các quỹ của Sáng kiến Vành đai và Con đường, chương trình cơ sở hạ tầng hàng đầu của Trung Quốc, sau khi các cuộc biểu tình nổ ra ở Việt Nam vào năm 2018 về các kế hoạch có thể dẫn đến mối quan hệ kinh tế chặt chẽ hơn với Trung Quốc.

Tuy nhiên, điều đó không ngăn cản được đầu tư tư nhân của Trung Quốc vào Việt Nam, vốn đang bùng nổ.

Việt Nam đang có kế hoạch mở rộng mạnh mẽ mạng lưới đường sắt nội địa với tuyến đường sắt cao tốc dài 1.500km từ Hà Nội đến Thành phố Hồ Chí Minh, với chi phí ước tính khoảng 70 tỷ đô la. Đây là dự án cơ sở hạ tầng lớn nhất từ trước đến nay của Việt Nam.

Reuters

Ngoại giao quốc phòng trước chuyến thăm Trung Quốc của Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm

Truyền thông trong nước và thế giới chú ý đến một loạt các hoạt động ngoại giao quốc phòng nổi bật của Việt Nam, trước chuyến thăm Trung Quốc từ 18 đến 20 tháng 8 này của tân Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm.

Ông Tô Lâm trong lần tiếp Ngoại trưởng Mỹ, Antony Blinken, tại Hà Nội, ngày 27/7/2024

Thứ nhất là việc Việt Nam nộp hồ sơ đệ trình Ranh giới thềm lục địa mở rộng ngoài 200 hải lý ở khu vực giữa Biển Đông lên Ủy ban Ranh giới thềm lục địa Liên Hợp Quốc (Commission on the Limits of the Continental Shelf - CLCS) [1]. 

Việc nộp hồ sơ này diễn ra trước thời điểm tân Chủ tịch nước Tô Lâm được bầu, với số phiếu được cho là tuyệt đối, giữ cương vị là Tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam, ngày 3/8/2024. Trình hồ sơ lên CLCS, Hà Nội không chỉ khẳng định quyền lợi của mình, mà còn tăng cường cơ sở pháp lý quốc tế đối với các yêu sách của mình ở Biển Đông. Điều này giúp phòng ngừa tranh chấp và bảo vệ lợi ích của Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh có nhiều quốc gia khác cũng đang yêu sách chủ quyền trong khu vực. Như đã biết, thời điểm nói trên cũng là lúc Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sắp qua đời (vào ngày 19/7). Xem vậy, để thấy, quyết định đối với động thái đối ngoại quan trọng này từ Hà Nội, lúc bấy giờ đã thuộc thẩm quyền của ông Tô Lâm, người được Bộ Chính trị phân công chủ trì công việc của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư theo trách nhiệm, quyền hạn được Bộ Chính trị quy định [2].

Thứ hai là việc lần đầu tiên, Việt Nam và Philippines đã cùng nhau tập trận chung trên Biển Đông, liền kề sau Lễ tang của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. 

Cảnh sát biển Việt Nam cho biết, trong một thông báo rằng, tàu CSB 8002 của Bộ Tư lệnh Vùng 2 đã xuất phát hôm 30/7/2024 đưa đoàn công tác của Cảnh sát biển Việt Nam lên đường thăm, giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm với Lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines. Hoạt động này có ý nghĩa chính trị sâu sắc, góp phần tăng cường mối quan hệ hữu nghị, sự hiểu biết, tin cậy lẫn nhau giữa Cảnh sát biển Việt Nam và Lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines. Cũng trong chuyến thăm này, Cảnh sát biển Việt Nam cho biết tàu CSB 8002 sẽ luyện tập chung với tàu của Lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines về tìm kiếm cứu nạn, phòng chống cháy nổ trên biển [3]. Việt Nam và Philippines trước đây đã có những hợp tác trên biển. Vào tháng trước, Hải quân Việt Nam đã tiếp đón Hải quân Philippines tại Đảo Song Tử Tây trong một loạt các hoạt động giao lưu hữu nghị thường niên. Vào tháng 9/2023, Việt Nam và Philippines cùng tham gia cuộc tập trận quân sự chung của các nước ASEAN tại Biển Nam Natuna của Indonesia.

Thứ ba là vào sáng ngày 6/8/2024, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Minoru Kihara đã được Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang đón và hội đàm tại Hà Nội. 

Chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản lần này làm sâu sắc hơn mối quan hệ mà Hà Nội và Tokyo thiết lập hồi năm ngoái là "Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình và thịnh vượng Châu Á và trên thế giới" [4]. Dịp này, Bộ Quốc phòng Nhật Bản cũng quyết định cung cấp hai xe vận chuyển vật liệu đa năng phục vụ công tác cứu hộ, cứu nạn cho Lực lượng Phòng vệ Mặt đất của Việt Nam trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng hiện diện nhiều hơn trên Biển Hoa Đông và Biển Đông. Tin tức cho biết thêm, đây là dự án đầu tiên trong khuôn khổ thỏa thuận chuyển giao thiết bị và công nghệ quốc phòng giữa hai nước, có hiệu lực từ năm 2021. Sau Việt Nam, Bộ trưởng Kihara thăm Campuchia ; chuyến thăm trùng với thời điểm Phnom Penh khởi công xây dựng kênh đào Funan Techo do Trung Quốc tài trợ, bất chấp những lo ngại về môi trường và nguy cơ gia tăng căng thẳng trong quan hệ với Việt Nam [5].

Thứ tư là tại một phát biểu từ Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược ngoại giao Lê Đình Tĩnh khi trả lời phỏng vấn "The Washington Post", Việt Nam đã gián tiếp thừa nhận việc cơi nới các đảo Trường Sa. 

"Trung Quốc chưa cử tàu thách thức nỗ lực xây đảo của chúng tôi. Tuy nhiên, các nhà phân tích an ninh cho rằng, điều đó có thể thay đổi nếu căng thẳng trên quần đảo Trường Sa tiếp tục gia tăng", Tiến sĩ Lê Đình Tĩnh cho biết. "Nếu Trung Quốc có động thái củng cố quyền kiểm soát đối với Bãi cạn Thomas, hiện là tâm điểm của tranh chấp nóng với Philippines, Việt Nam có thể phải đối mặt với áp lực từ trong nước và sẽ phải trở nên mạnh mẽ hơn trong việc bảo vệ các tiền đồn của mình ở Trường Sa", Thiếu tướng Nguyễn Hông Quân, từ Bộ Quốc phòng tuyên bố như vậy và khẳng định : "Chúng tôi có thể sẽ buộc phải hành động" [6]. Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, một nhà phân tích quân sự từ Hà Nội cũng cho hay, bằng cách phát triển các tiền đồn này (diện tích nay đã tăng gấp 10 lần, theo "WP"), Việt Nam có thể triển khai thêm tàu và nhân sự tới Trường Sa, tăng cường sự hiện diện ở vùng biển tranh chấp. Theo ông Hợp, các tiền đồn có thể chứa hệ thống radar và vô tuyến phát hiện sự di chuyển của tàu Trung Quốc, thường tắt các thiết bị theo dõi vị trí hoặc "đi trong bóng tối" ở Biển Đông [7].

Thứ năm là Bộ trưởng Quốc phòng Phan Văn Giang đã đến Moskva tham gia Diễn đàn kỹ thuật quân sự quốc tế (Army 2024), dự khánh thành Đài tưởng niệm các chiến sĩ tình nguyện Việt Nam tham gia bảo vệ Moskva thời kỳ 1941 – 1945, đồng thời hội đàm với người đồng cấp Nga. 

Tại hội đàm, Bộ trưởng Phan Văn Giang nhấn mạnh, chuyến công tác lần này của Đoàn đại biểu cấp cao Bộ Quốc phòng nhằm cụ thể hóa chủ trương làm sâu sắc hơn quan hệ hữu nghị truyền thống, "Đối tác chiến lược toàn diện" đã được lãnh đạo cấp cao hai nước thống nhất trong chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam của Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin tháng 6/2024 [8]. Chuyến thăm của Đại tướng Phan Văn Giang được cho là nằm trong xung lực mới của sự hợp tác Việt – Nga. Bộ trưởng Giang nêu rõ tượng đài các chiến sĩ tình nguyện quốc tế Việt Nam ở ngoại ô Moskva, cùng với Đài tưởng niệm các quân nhân Liên Xô/Liên bang Nga – Việt Nam đã hy sinh vì hòa bình và ổn định khu vực tại tỉnh Khánh Hòa vừa là minh chứng của truyền thống lịch sử, vừa là biểu tượng cho những nỗ lực củng cố và làm sâu sắc quan hệ "Đối tác chiến lược toàn diện" giữa hai nước.

***

Theo Tạp chí The Diplomat, chuyến thăm chính thức Trung Quốc sang tuần sau diễn ra vào thời điểm cựu Bộ trưởng Công an Tô Lâm đã được xác nhận kế nhiệm người đứng đầu Đảng cộng sản Việt Nam lâu năm Nguyễn Phú Trọng, qua đời ngày 19/7 ở tuổi 80. Chuyến công du sẽ diễn ra chưa đầy bốn tháng sau khi ông Lâm được bổ nhiệm làm Chủ tịch nước Việt Nam. Hiện vẫn chưa rõ liệu ông Lâm có giữ chức Chủ tịch nước và Tổng bí thư cho đến Đại hội toàn quốc tiếp theo của Đảng cộng sản Việt Nam vào tháng 1/2026 hay không, hay liệu một Chủ tịch nước khác sẽ được chọn trong những tháng tới ?

Theo Reuters, ông Lâm có thể từ bỏ chức vụ Chủ tịch nước khi Quốc hội họp phiên thường kỳ vào tháng 10. Kể từ khi được bổ nhiệm làm Chủ tịch nước, ông Lâm đã đến thăm các nước láng giềng Lào và Campuchia, thường là điểm đến đầu tiên của các lãnh đạo mới nhậm chức ở Việt Nam. Nhưng chuyến thăm Trung Quốc sẽ là chuyến thăm đầu tiên kể từ khi ông Lâm được Trung ương bầu làm Tổng bí thư đảng [9].

Cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã để lại cho Đảng cộng sản Việt Nam một số di sản gây nhiều tranh cãi [10]. Vào tháng 7/2015, ông Trọng thực hiện chuyến thăm lịch sử đến Hoa Kỳ, và lần đầu tiên, một Tổng bí thư của Đảng cộng sản Việt Nam được đón tiếp tại Nhà Trắng và hội đàm với Tổng thống Obama. Nhưng Tổng bí thư Trọng cũng được cho là người đã cản trở việc nâng cấp mối quan hệ đa chiều Mỹ – Việt lên "Đối tác chiến lược". Nhưng nghịch lý là về cuối đời, cũng chính ông lại chủ động thúc đẩy việc nâng vượt cấp mối bang giao ấy lên "Đối tác chiến lược toàn diện". Nghịch lý còn ở chỗ, ông làm điều đó trong khi Trung Quốc luôn luôn cảnh báo, mối bang giao Việt – Mỹ "không được ảnh hưởng đến chiến lược tổng thể của Hà Nội bởi những quan ngại cố hữu và mang tính cấu trúc" [11]. Liên quan đến các chiều kích khác trong chính trị đối ngoại của Việt Nam, đặc biệt là trong quan hệ với với Trung Quốc, cố Tổng bí thư luôn cố gắng duy trì một trạng thái "cân bằng động". Sáng 8/12/2015, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng từng phát biểu trước các đại biểu Quốc hội Hà Nội tại các quận Ba Đình và Hoàn Kiếm (Hà Nội) : "Nếu để xẩy ra đụng độ gì thì tình hình bây giờ bất ổn thế nào, chúng ta có ngồi đây mà bàn việc tổ chức Đại hội Đảng được không ?" [12].

Trong các hoạt động ngoại giao quốc phòng nổi bật nói trên, có những quyết định Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm hoàn toàn có thể lùi lại sau chuyến thăm cấp Nhà nước đến Trung Quốc. Nhưng ông Tô Lâm đã không làm như vậy. Các quyết định vừa rồi của Ban bí thư do ông Tô Lâm cầm trịch liệu có đi ngược với nhận định của Phó Giáo sư Trương Minh Lượng, chuyên gia về Đông Nam Á và Biển Đông tại Đại học Kỵ Nam (Quảng Châu) trên tờ "SCMP" ngày 26/7/2024 : "Không như căng thẳng gay gắt giữa Trung Quốc và Philippines ở Biển Đông, Việt Nam và Trung Quốc đã xoay xở để hòa thuận mà không thổi phồng những khác biệt sâu sắc về vấn đề lãnh thổ… Dưới sự lãnh đạo của ông Nguyễn Phú Trọng, Việt Nam đã thiết lập mối quan hệ khá thân thiện với Trung Quốc, ít nhất là bề ngoài. Nhưng đồng thời, mối quan hệ của Việt Nam với Mỹ và Nga cũng đã được nâng lên mức độ chưa từng có" ? [13].

Trước chuyến thăm Trung Quốc của Tổng bí thư - Chủ tịch nước Tô Lâm, các hoạt động ngoại giao quốc phòng nổi bật của Việt Nam liệu có báo hiệu sự điều chỉnh trong chính sách đối với Trung Quốc, hay chỉ là "diễn" để tranh thủ dư luận trong nước và củng cố uy tín cá nhân trong tập thể Trung ương, nhằm chuẩn bị cho cuộc bỏ phiếu tại Đại hội XIV vào tháng 1/2026 ?

Nếu ông Tô Lâm thể hiện lập trường cứng rắn hơn với Bắc Kinh, hệ lụy và phản ứng từ quốc tế sẽ ra sao ?

Giữa sự quyết đoán và thận trọng, cách tiếp cận nào của Tô Đại tướng sẽ chiếm ưu thế ?

Nếu lập trường cứng rắn được thể hiện trong chuyến thăm tới đây (18 – 20/8), ý nghĩa chiến lược mới sẽ là gì ?

Trung Quốc liệu có tiếp tục chấp thuận khái niệm "tương lai chia sẻ", hay sẽ ép Việt Nam điều chỉnh sang một quy chế mới như "vận mệnh chung" hoặc "vận mệnh cùng chia sẻ" theo cách chuyển ngữ từ tiếng Trung ?

Cuối cùng, ảnh hưởng của chuyến thăm này đối với quan hệ Việt – Trung và tình hình chính trị nội bộ của Việt Nam sẽ như thế nào ?

Các câu trả lời cho những vấn đề này hy vọng sẽ được soi rọi sau chuyến thăm của tân Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước Tô Lâm.

Đinh Hoàng Thắng

Nguồn : VOA, 15/08/2024

Tham khảo :

[1] https://www.qdnd.vn/chinh-tri/tin-tuc/viet-nam-nop-de-trinh-ranh-gioi-them-luc-dia-mo-rong-ngoai-200-hai-ly-o-khu-vuc-giua-bien-dong-785818

[2] https://vietmy.net.vn/tim-hieu-phap-luat/chu-tich-nuoc-to-lam-chu-tri-cong-viec-cua-bo-chinh-tri-ban-bi-thu-va-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-496272.html

[3] https://www.scmp.com/news/asia/southeast-asia/article/3273997/philippines-and-vietnam-coastguards-hold-first-joint-drills-near-south-china-sea

[4] https://trithucvn.co/tin-tuc-vn/bo-truong-quoc-phong-nhat-ban-cong-du-viet-nam-va-campuchia.html/amp

[5] https://www.voatiengviet.com/a/nhat-ban-cung-cap-2-xe-tiep-te-phuc-vu-cuu-ho-cho-viet-nam/7732869.html

[6 & 7] https://www.washingtonpost.com/world/interactive/2024/vietnam-south-china-sea-islands-growth/

[8] https://www.vietnamplus.vn/nga-dung-tuong-vinh-danh-cac-chien-sy-tinh-nguyen-quoc-te-viet-nam-post970027.vnp

[9] https://thediplomat.com/2024/08/new-vietnam-communist-party-chief-to-visit-china-next-week-report-says/

[10] https://www.voatiengviet.com/a/di-san-nguyen-phu-trong-/7704697.html

[11] https://www.globaltimes.cn/page/202304/1288748.shtml

[12] https://soha.vn/xa-hoi/tong-bi-thu-neu-dung-do-tren-bien-ta-co-ngoi-day-duoc-khong-20151208144743885.htm

[13] https://www.scmp.com/news/asia/southeast-asia/article/3223411/south-china-sea-asean-hold-first-joint-military-drills-amid-rising-china-tensions

Tân Tổng bí thư Tô Lâm sẽ tiếp tục di sản 'dở dang' của người tiền nhiệm thế nào ?

Ông Chủ tịch nước Tô Lâm được Đảng chọn làm Tổng bí thư bởi cương vị Bộ trưởng Công an quyền lực đảm trách an ninh bảo vệ chế độ. Điều này đã được dự đoán trước trong bối cảnh khủng hoảng kế vị. Người tiền nhiệm, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng mặc dù tuổi cao sức yếu trong những năm tháng cuối đời nhưng vẫn không tìm được người kế vị "xứng đáng". Trong suốt cuộc đời hoạt động công tác Đảng cộng sản Việt Nam, trong đó có hơn 13 năm (từ tháng1/2011 đến 7/2024) ở cương vị người đứng đầu, ông đã nỗ lực thể hiện triết lý toàn trị vận hành dựa trên nền tảng chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, thực hành "đảng trị" kết hợp với "đức trị" với mong muốn xây dựng một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh".

Tuy nhiên, "giữa đường đứt gánh" – vì bạo bệnh ông Nguyễn Phú Trọng đã qua đời ngày 19/7/2024 ở tuổi 80. Không ai có thể sống mãi để cai trị theo ý mình, cố Tổng bí thư Trọng ‘ra đi’ khi vẫn ấp ủ "còn nhiều việc phải làm", trong đó có hai di sản nổi cộm liên quan đến sự tồn vong chế độ. Đó là chống tham nhũng và bảo vệ tư tưởng đảng. Nhiều người dân đưa tiễn ông về nơi an nghỉ cuối cùng với truyền thống văn hóa trọng tình, đề cao lối sống cá nhân giản dị và nề nếp gia phong trong bối cảnh tham nhũng tràn lan và xuống cấp đạo đức xã hội. Đồng thời, nhiều người dân cũng băn khoăn liệu người kế vị ông Tô Lâm sẽ cai quản họ ra sao ? Và, trước mắt là tiếp tục những di sản của người tiền nhiệm thế nào ?

Loạt bài viết kỳ này lý giải bốn vấn đề chủ yếu sau :

Một là, vì sao khủng hoảng kế vị luôn diễn ra dưới chế độ toàn trị ;

Hai là, Tân Tổng bí thư Tô Lâm sẽ bảo vệ chế độ "kiểu Putin" ? ;

Ba là, chống tham nhũng vẫn tiếp tục là công cụ lưỡng dụng : niềm tin dân chúng và thanh trừng phe phái ;

Bốn là, bảo vệ tư tưởng đảng trong bối cảnh tăng trưởng nhờ thị trường để đảm bảo tính chính danh.

Ông Tô Lâm bên linh cữu ông Nguyễn Phú Trọng tại Hà Nội hôm 25/7/2024 - AFP

I. Khủng hoảng kế vị - đặc tính của chế độ đảng toàn trị

Đối với các chế độ tập quyền cao khủng hoảng kế vị là một "lời nguyền", trong đó chế độ chính trị hiện nay Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo "tuyệt đối và toàn diện", thậm chí trong trường hợp vận hành triết lý đảng trị và đức trị này cũng không là ngoại lệ, khủng hoảng kế vị là đặc tính chung, một hình thức biểu hiện tha hóa quyền lực. Thời phong kiến Việt Nam sự kế vị theo huyết thống, cha truyền con nối, vua "thế thiên hành đạo" và truyền ngôi cho con trai. Việc không có con trai hay người kế vị không "anh minh" thường dẫn chế độ đến suy vong và, thậm chí là sự kết thúc của triều đại đó. Lịch sử mười ba triều đại phong kiến Việt Nam cho thấy điều này, hơn thế, những thời khắc kế vị luôn có ý nghĩa quan trọng với sự hưng vong của chế độ.

Chế độ Đảng cộng sản toàn trị được duy trì không chỉ bởi một hệ thống chính trị phức tạp, tinh vi, rộng khắp mà còn giữ tính tập quyền rất cao, chức vụ đứng đầu là tổng bí thư đảng, thường có quyền "tuyệt đối" dưới ông ấy là một Ban bí thư với các chức năng cai trị bao trùm các lĩnh vực với nòng cốt là Bộ Chính trị gồm dưới hai mươi người, trong đó "ngũ trụ" : Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Thủ tướng chính phủ, Chủ tịch quốc hội và Thường trực Ban bí thư – nhân vật vị trí quan trọng thứ năm điều phối chương trình nghị sự và hoạt động của đảng. Kiểu tổ chức này về cơ bản là mô hình Liên Xô cũ có "cải tiến" cho phù hợp với đặc thù. Lịch sử tồn tại mô hình chính trị này chỉ ra sau sự cầm quyền suốt đời như J. Stalin (1924 -1953) hay L. Brezhnev (1964-82) là sự sùng bái cá nhân, sự khủng hoảng kế vị dẫn đến nguy cơ suy vong chế độ cộng sản.

Cải tiến bước ngoặt là sau khi lãnh tụ Đảng cộng sản Trung Quốc, Mao Trạch Đông quan đời 1976. Là người kế vị, Đặng Tiểu Bình, được cho là "tổng kiến trúc sư" của "cải cách và mở cửa", đã thực hiện sự thay đổi mang tính cách mạng "thầm lặng", thế chế hóa chuyển giao quyền lực theo các nguyên tắc giới hạn tuổi và hai nhiệm kỳ công tác không quá 10 năm ở một cương vị nhằm kiểm soát xu hướng tuyệt đối hóa quyền lực đảng và sự sùng bái cá nhân lãnh tụ. Bản thân ông Đặng đã "gương mẫu" thực hiện và, sau đó đã "buông rèm nhiếp chính" chỉ với cương vị "Chủ tịch Quân ủy Trung ương" (Lãnh tụ tối cao của Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc). Sau Đặng là ba thế hệ chuyển giao quyền lực khá "êm thấm", Giang Trạch Dân, Hồ Cẩm Đào, Tập Cận Bình… Tuy nhiên, nguyên tắc nêu trên bị phá vỡ dưới thời Tập Cận Bình. Từ khi lên nắm quyền tổng bí thư đảng từ năm 2012, lúc 60 tuổi, đến nay ông Tập tiếp tục nhiệm kỳ thứ ba (2022 -2027). Hơn thế, ông ấy đã viết lại lịch sử và thay đổi hiến pháp để có thể tại vị suốt đời. Những giới hạn quyền lực đảng đã bị bãi bỏ, "cách mạng thầm lặng" do Đặng khởi xướng và thực thi, cũng như tư tưởng thực dụng của ông ấy đã kết thúc ?

Với chế độ chính trị tương đồng, Việt Nam đi theo con đường trên từ khi Đổi mới 1986. Từ đó đến nay, mặc dù có "trục trặc" ở nhiệm kỳ nào đó, nhưng việc chuyển giao quyền lực người đứng đầu Đảng cộng sản Việt Nam đã được thực hiện qua năm thế hệ lãnh đạo từ các cố Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh, Đỗ Mười, Lê Khả Phiêu, nguyên Tổng bí thư Nông Đức Mạnh và cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. Ông Trọng, nhân vật được chọn năm 2011 tại Đại hội 11 của Đảng cộng sản Việt Nam làm tổng bí thư dựa trên sự đồng thuận của nhiều bên trong nội bộ đảng, đã vận dụng "trường hợp đặc biệt" để vượt quy định của đảng để ở lại nhiệm kỳ thứ ba, nhưng chưa trọn… như đã nêu trên.

Theo quan sát của giới phân tích chính trị, có sự khác biệt rõ rệt giữa hai Đảng cộng sản Trung Quốc và Việt Nam về người kế vị. Ở Trung Quốc khi Tổng bí thư ở nhiệm kỳ công tác thứ hai thường phải "giới thiệu" với Đảng người kế vị. Việc quy hoạch này là khá công khai và được thực hiện đúng cho đến thời Tập. Trái lại, ở Việt Nam người kế vị luôn là "bất ngờ" không chỉ với dân mà với cả tất cả đảng viên cộng sản và, chỉ được quyết định ở "phút 89" trong Đại hội đảng toàn quốc. Đặc thù này cho thấy nhiều điều về quyền lực và kiểm soát quyền lực trong nội bộ đảng. Nguyên tắc tập thể lãnh đạo luôn "tiềm ẩn" các phe phái, điển hình là sự tranh giành ưu thế giữa hai phe "phe đảng" và "phe chính phủ" trong nhiệm kỳ 2011-2016, khi đó cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã gặp thách thức, đến mức "căng thẳng" trong Đại hội 12 năm 2016, để giữ quyền lực đảng trước nguyên Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng…

Như đã biết, ông Dũng chịu về làm "người tử tế" khi đã có những dàn xếp nội bộ trong bối cảnh cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng không thực sự "làm chủ" mọi nhân sự của Bộ Chính trị và Ban chấp hành trung ương khóa 12. Bài học này đã thúc đẩy ông Trọng quyết tâm theo đuổi và củng cố quyền lực tuyệt đối trong khóa 12. Một trong những cách làm trong sạch bộ máy nhà nước là loại trừ những đối tượng "tự diễn biến, tự chuyển hóa" trong nội bộ và chống tham nhũng, tập trung vào các quan chức chính phủ điều hành nền kinh tế, có "nhiều quyền và gần tiền", coi họ là nguồn cơn làm tổn hại sự thống nhất quyền lực đảng (xem mục III).

Cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng có thâm niên cao nhất trong đảng về công tác chuyên trách đảng, là nhà lý luận của Đảng, được đào tạo khoa học chính trị ở Viện Khoa học xã hội trực thuộc Trung ương Đảng cộng sản Liên Xô (AON), được nhắc đến như "bậc thầy" về các quy tắc đảng [1], là người trong các phát biểu ‘yêu thích’ trích dẫn câu nói của V. Lênin : "Hãy cho chúng tôi một tổ chức những người cách mạng, và chúng tôi sẽ đảo lộn nước Nga lên" [2]… Dù khi ở vị trí đứng đầu đảng, nhưng "chiếc nhẫn thần quyền" [3] cũng không thể giúp ông ấy sống mãi để theo đuổi tham vọng của mình. Ông ấy đã "ra đi" và để lại những "ước mơ" về một "đảng – nhà nước trong sạch vững mạnh", về xã hội chủ nghĩa…, những di sản và dấu ấn, trong đó nổi bật hai chủ đề chống tham nhũng và tư tưởng đảng còn "dở dang"… Ngoài ra, do không "bồi dưỡng" được người kế vị "như ý" liệu thế hệ kế tiếp sẽ tiếp tục kế thừa những di sản của ông thế nào ? Trước hết, hãy xem chân dung người kế vị là ai và như thế nào trong bối cảnh duy trì chế độ đảng tập quyền.

Ông Tô Lâm viếng ông Nguyễn Phú Trọng hôm 25/7/2024 - AFP

II. Tân Tổng bí thư Tô Lâm sẽ duy trì chế độ "kiểu Putin" ?

Không là người kế vị chính thức nhưng một số động thái thể hiện ban đầu của Tân Tổng bí thư Tô Lâm được quan sát với những sự kiện diễn ra đồng thời cho thấy ông ấy sẽ nỗ lực "kiểu Putin" để bảo vệ chế độ toàn trị.

Ngày 20/6/2024 với tư cách Chủ tịch nước, ông Tô Lâm chủ trì lễ long trọng đón chính thức Tổng thống Liên bang Nga V. Putin thăm cấp nhà nước tới Hà Nội theo lời mời của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng (lúc đó bệnh tình đã rất nặng). Tiếp theo, ngay sau khi nhậm chức Tổng bí thư đảng, ông Tô Lâm đã thể hiện quan điểm cầm quyền là phát huy cao nhất tinh thần "tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc" [4]. Nguyên thủ quốc gia đầu tiên mà ông ấy điện đàm, được truyền thông trong và ngoài nước đưa tin rộng rãi, là Tổng thống Putin, trong đó nhấn mạnh rằng hai nước có mối quan hệ truyền thống hữu nghị và nay Nga có ‘tầm quan trọng chiến lược’ với Việt Nam [5].

Một cơ sở quan trọng cho nhận định trên là hai nhân vật Tô Lâm và Putin lên nắm quyền tối cao với xuất thân từ ngành an ninh. Một sự tương đồng thú vị có ảnh hưởng lớn trong sự nghiệp cầm quyền của họ trong thời hiện tại và cung cấp cơ sở ngoại suy trong tương lai. Lưu ý rằng, dưới chế độ toàn trị hay chuyên chế (dictatorship) các lãnh tụ đóng vai trò quan trọng trong chính sách đối nội và đối ngoại. Hơn thế, hãy cùng xem xét một số sự kiện chủ yếu khi hai nhân vật này trong bối cảnh những ngày đầu tiên kế vị.

Trước tiên là câu chuyện tóm tắt về V. Putin ở nước Nga. Năm 1999 cố Tổng thống Nga Boris Eltsin đã nhiều lần cân nhắc người kế vị. Các ông Anatoly Chubais, Boris Nemtsov, Sergei Stepashin hoặc Nikolai Aksenenko – các chính trị gia quan trọng dưới quyền được B. Eltsin ‘để ý’ nhưng cuối cùng V. Putin đã được lựa chọn. Vì sao một cựu điệp viên KGB (Ủy ban An ninh Quốc gia, tiếng Nga : Комитет государственной безопасности - KГБ) thay thế mình ?

Lý do quan trọng Putin được lựa chọn, ngoài những phẩm chất cần có ở người lãnh đạo, theo tiết lộ của ông chánh văn phòng Tổng thống Nga, Valentin Yumashev trong cuộc phỏng vấn với hãng BBC, rằng xuất thân từ KGB Putin cứng rắn đến ‘lạnh lùng’ để "sẵn sàng cho những nhiệm vụ khó khăn hơn" [6]. Còn điều không thể ‘tiết lộ’ nhưng ai cũng hiểu là Putin cam kết ‘bảo vệ’ cho gia đình Yeltsin sau khi rời chức vụ.

Tất cả những gì diễn ra sau đó với chế độ Putin như chúng ta đã chứng kiến. Khi trở thành tổng thống, ông ấy tập hợp xung quanh mình những người đồng hương từ St. Petersburg, điển hình là D. Medvedev để tạo thành bộ đôi cầm quyền suốt một phần ba thế kỷ. Ngoài ra, các đồng nghiệp an ninh từ KGB cũng được ưu tiên bố trí vào các vị trí chủ chốt trong guồng máy nhà nước, thay đổi luật pháp để có thể cai trị suốt đời… Trong tình huống khó khăn, chẳng hạn khi sa lầy trong cái gọi là "chiến dịch quân sự đặc biệt" ở Ukraine, ông ấy đã biến nước Nga thành nhà nước cảnh sát (Police State) [7] đối địch với phương Tây.

Ở Việt Nam trong những năm tháng cuối đời của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã xảy ra những "diễn biến trời long đất lở trên chính trường Việt Nam" [8], trong đó Bộ Công an và cá nhân Bộ trưởng Tô Lâm, ủy viên Bộ Chính trị đóng vai trò nổi bật. Điều này giúp ông giành quyền lực và thăng tiến nhanh trở thành chủ tịch nước và tân tổng bí thư. Trước hết, trong thời gian ngắn các lãnh đạo trong "ngũ trụ" bị mất chức :

- Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc "thôi giữ mọi chức vụ đảng, nhà nước và nghỉ hưu" vào ngày 17/1/2023.

- Sự kiện tương tự cũng xảy ra ngày 21/3/2024 đối với ông chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, người lên thay ông Phúc.

- Với ông chủ tịch quốc hội Vương Đình Huệ mất chức vào ngày 2/5/2024.

- Tương tự với bà Trương Thị Mai, Thường trực Ban bí thư, việc "từ nhiệm" xảy ra ngày 16/5/2024. Đảng không nêu rõ cụ thể lý do nhưng "suy đoán" có liên quan đến tham nhũng…

Hai là, "nhanh chóng kiện toàn" một số "ghế trống" trên của đảng và nhà nước, lần lượt theo thời gian thực, trong đó : ông Đại tướng Lương Cường, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, được phân công thay bà Trương Thị Mai làm thường trực Ban Bí thư ngày 16/5/2024 ; tất cả các nhân sự bổ sung vào Bộ Chính trị là từ các ban đảng ; tại Hội nghị lần thứ 9 của Ban chấp hành trung ương Đảng khóa 13 ông Tô Lâm, được Đảng cử và Quốc hội bầu làm chủ tịch nước ngày 22/5, thay ông Võ Văn Thưởng mất chức…

Ba là, một số nhân vật thân tín với ông Tô Lâm từ ngành an ninh được đề bạt nhanh chóng vào các vị trị quan trọng trong bộ máy đảng như Thượng tướng Nguyễn Duy Ngọc, thứ trưởng Bộ Công an, ngày 3/6/2024 "nhận quyết định" làm chánh văn phòng Trung ương Đảng ; ngày 6/6, Thượng tướng Lương Tam Quang, thứ trưởng Bộ Công an, được bầu làm tân bộ trưởng Bộ Công an nhiệm kỳ khóa 13.

Bốn là, sau khi ông Nguyễn Phú Trọng qua đời, Chủ tịch nước Tô Lâm được bầu làm tổng bí thư tại Hội nghị bất thường của Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam vào sáng ngày 3/8/2024…

Những biến cố "long trời lở đất" chắc chắn không chỉ giới hạn trong danh sách trên và sẽ tiếp tục trong quá trình tân Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm theo đuổi quyền lực tuyệt đối để "kiện toàn" bộ máy lãnh đạo đảng. Mới đây, ngày 8/8 thiếu tướng Vũ Hồng Văn, người đồng hương của ông Tô Lâm, vừa được Bộ Chính trị điều động giữ chức phó chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra trung ương. Ông này nguyên là Cục trưởng Cục An ninh chính trị nội bộ thuộc Bộ Công an…

Chính thức khép lại thời cố Tổng bí thư Trọng, tân tổng bí thư, chủ tịch nước Tô Lâm cầm quyền và bắt đầu giai đoạn "khó lường" trên chính trường Việt Nam. Trong những tháng cuối đời điều trị bệnh của Tổng bí thư Trọng đã có những tin đồn rằng ông liệu ấy có thể đã bị tiếm quyền [9]. Giả sử như vậy thì việc "tiếm quyền" này là hệ quả tất yếu của quá trình tăng cường an ninh chế độ [10] mà nguồn gốc xuất phát từ "bài học từ sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu" trước đây [11]. Trong quá trình áp dụng kinh tế thị trường giới cầm quyền luôn "đề phòng" sự "tự chuyển hoá, tự diễn biến" trong nội bộ trước những ảnh hưởng của các giá trị tự do dân chủ phương Tây. Thể chế hoá, xây dựng và áp dụng các luật, như Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở, Luật Phòng thủ dân sự…, để tăng quyền lực cho an ninh đồng thời với bố trí ê-kíp lãnh đạo chủ chốt của hệ thống này từ cương vị cao nhất như tổng bí thư, chủ tịch nước và quá trình kiện toàn nhân sự đảng theo hướng "cảnh sát hóa" đang được nỗ lực thúc đẩy.

Với những "ưu thế" quyền lực rõ ràng thuộc về phái ‘công an’ như nêu trên, tân Tổng bí thư, chủ tịch nước Tô Lâm đã sẵn sàng thể hiện là lãnh đạo quyền lực "vô đối" trong đảng. Trong Hội nghị bất thường ngày 3/8/2024 ông ấy đã được bầu với số phiếu tuyệt đối 100% ! Cũng ngay tại Hội nghị này đã có 4 (bốn) ủy viên bị loại khỏi Ban chấp hành trung ương, đồng nghĩa với việc mất chức với những hình thức kỷ luật khác nhau sau này : phó Thủ tướng Lê Minh Khái, Bộ trưởng Tài Nguyên và môi trường Đặng Quốc Khánh và hai Bí thư tỉnh ủy là là ông Nguyễn Xuân Ký của tỉnh Quảng Ninh và Chẩu Văn Lâm của tỉnh Tuyên Quang…

Quá trình thâu tóm quyền lực ban đầu đã diễn ra "thuận lợi" và việc củng cố sẽ tiếp tục cho đến và từ Đại hội 14. Tuy nhiên, cai trị nhờ bạo lực bằng cách gieo rắc nỗi sợ hãi không khi nào được coi là giải pháp bền vững, nhưng có tác dụng trong tình huống cấp bách để bảo vệ chế độ. Hệ thống chính trị chỉ có thể duy trì ổn định khi nó được thiết lập và vận hành để phát triển kinh tế - xã hội có hiệu quả. Nếu thất bại, nguy cơ về một nhà nước cảnh sát sẽ là một cảnh báo. Trước mắt, liệu ông Tô Lâm có thể đóng vai trò nhất thể hóa hai chức trong "tứ trụ" của chính trị Việt Nam, kéo dài cho đến khi nào vẫn "rào cản" trong bối cảnh nguyên tắc tập thể lãnh đạo, dựa vào "đồng thuận chung", về hình thức, vẫn còn dưới thời ông Trọng. Bởi vậy, câu hỏi lớn vẫn là liệu tân Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm có thể cải cách thể chế lâu nay của Việt Nam hay không và thế nào ? Trong đó, những thách thức thực sự đối với ông ấy và ê-kíp, cả về đối nội và đối ngoại, đến từ các vấn đề hiện hữu trong giai đoạn thoái trào của chế độ [12] do tích tụ những mâu thuẫn giữa "thượng tầng" chính trị và "hạ tầng" kinh tế, trong đó chống tham nhũng và bảo vệ hệ tư tưởng đảng là hai di sản dở dang có liên quan mật thiết tới tăng trưởng kinh tế và đời sống xã hội…

Ông Tô Lâm và hàng ngũ lạnh đạo cộng sản Việt Nam viếng ông Nguyễn Phú Trọng hôm 25/7/2024 - AFP

III. Chống tham nhũng "tới cùng" là tới khi nào ?

Trong cuộc họp báo sau khi được Hội nghị Ban chấp hành trung ương Đảng bầu giữ chức Tổng bí thư Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản Việt Nam, ông Tô Lâm nhấn mạnh : "Chúng ta sẽ tiếp tục công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực không ngừng, không nghỉ, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai, với tinh thần xử lý một vụ, cảnh tỉnh cả vùng" [13] và khẳng định, thời gian tới, công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực sẽ được triển khai mạnh mẽ với phương châm, giải pháp như thời gian qua. Đảng khẳng định chống tham nhũng "tới cùng" nhưng công luận băn khoăn "tới cùng" là tới khi nào ?

Di sản chống tham nhũng của cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng có thể được khái quát :

Trước hết, thừa nhận thực trạng tham nhũng là nghiêm trọng, mang tính hệ thống và tinh thần "quyết tâm" chống tham nhũng. Giới lãnh đạo đảng thừa nhận rằng ‘tham nhũng quyền lực là dạng tham nhũng phổ biến nhất, ở nhiều tầng nấc nhất’ và "quyết tâm" dùng quyền lực đảng ở "đỉnh tháp" để chống tham nhũng quyền lực của hệ thống. Những diễn ngôn thể hiện quyền lực "đao to búa lớn" của các lãnh đạo được thấy trên ở nhiều nơi, trong các hội nghị đảng hay nghị trường quốc hội và được truyền thông nhà nước đưa tin. Chẳng hạn, nhân Kỳ họp ngày 23/4/2018 Ủy ban Kiểm tra trung ương đã đề nghị Ban Bí thư xem xét, thi hành kỷ luật đối với bà Phan Thị Mỹ Thanh, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng đoàn Đại biểu quốc hội tỉnh Đồng Nai, một tờ báo nhà nước đã giật tít "Chống tham nhũng tới cùng" [14]. Tuy nhiên, trong bài này không thể tìm thấy câu trả lời cho vấn đề chống tham nhũng "tới cùng" là tới khi nào ?

Hai là, những con số kết quả chống tham nhũng. Sau hơn 10 năm khi thành lập Ban Chỉ đạo trung ương về phòng, chống tham nhũng trực thuộc Bộ Chính trị do Tổng bí thư làm Trưởng ban vào tháng 2/2013 Đảng đã thi hành kỷ luật hơn 2.700 tổ chức đảng, gần 168.000 đảng viên, trong đó có hơn 7.390 đảng viên bị kỷ luật do tham nhũng. Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ủy ban Kiểm tra trung ương đã kỷ luật hơn 170 cán bộ cấp cao diện Trung ương quản lý, trong đó có 33 Ủy viên, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, hơn 50 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang. Riêng từ đầu nhiệm kỳ Đại hội 13 năm 2021 Đảng đã kỷ luật 50 cán bộ diện Trung ương quản lý, trong đó có 8 ủy viên, nguyên ủy viên Ban chấp hành trung ương Đảng, 20 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang. Và "đột phá" trong năm cuối cùng cho đến khi ông Trọng qua đời vào tháng 7/2024, đã có 7 ủy viên Bộ Chính trị, và nhiều cán bộ cao cấp khác bị kỷ luật, cách chức, và thậm chí bị xử lý hình sự… Tuy nhiên, những con số chỉ là ‘phần nổi của tảng băng trôi’ mà phía chìm ở dưới là nhiều ‘cá bự’ không thế bắt được hoặc không được bắt vì những ‘bí mật cung đình.’

Ba là, công tác chống tham nhũng được viết thành sách, được tóm lược thành những điểm sau :

Thứ nhất, tăng cường công tác giáo dục tư tưởng, đạo đức ;

Thứ hai, xây dựng, hoàn thiện thể chế để "không thể", "không dám" tham nhũng ;

Thứ ba, kiên quyết xử lý tham nhũng không có "vùng cấm", không có "ngoại lệ", không có "hạ cánh an toàn" ;

Thứ tư, phát huy vai trò nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên ;

Thứ năm, xây dựng đội ngũ cán bộ ngành thanh tra, kiểm tra đảng có đủ phẩm chất, năng lực, đáp ứng yêu cầu được giao ;

Thứ sáu, phát huy vai trò của cả hệ thống chính trị và nhân dân trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Người ta gọi đây là "Di sản lý luận nhìn từ công tác chống tham nhũng của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng" [15]. 

Tuy nhiên, dường như lý luận đi trước "xa" thực tế, những sự kiện, hiện tượng, chứng cứ cho thấy trong bất cứ luận điểm nào nêu trên cũng thấy còn "dở dang".

Thí dụ, về nội dung thứ hai xây dựng, hoàn thiện thể chế chống tham nhũng có tầm quan trọng thiết yếu của nó là không bàn cãi, nhưng khi triển khai trong thực tế đã "bế tắc". Sau khi nguyên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chấp nhận "thỏa thuận" về hưu làm "người tử tế", chiến dịch "đốt lò" do Tổng bí thư Nguyễn Phú Trong phát động, được tăng cường. Học tập kinh nghiệm của Đảng cộng sản Trung Quốc, năm 2017 ông Trọng đã nhấn mạnh cần phải "nhốt quyền lực vào lồng thể chế" [16]. Theo tinh thần này, Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 (số ký hiệu : 36/2018/QH14) [17] được ban hành năm 2018 bởi Quốc hội Việt Nam khóa 14 đặt ra toàn bộ quy định về phòng ngừa, phát hiện tham nhũng, xử lý tham nhũng và hành vi khác vi phạm pháp luật ở lĩnh vực này. Tuy nhiên, các văn bản dưới luật như nghị định, thông tư hoặc chưa được ban hành hoặc có nhiều khiếm khuyết khi áp dụng vào thực tế, chẳng hạn, về việc kê khai tài sản của quan chức. Một trong những nguyên nhân chủ yếu là cơ chế Đảng đứng trên, lãnh đạo Nhà nước" đã hủy hoại nỗ lực xây dựng, cải cách thể chế pháp quyền theo hướng công khai minh bạch.

Công cuộc chống tham nhũng bởi Đảng cộng sản toàn trị ở Việt Nam với nền kinh tế đang phát triển và chuyển đổi sẽ tiếp tục đứng trước những thách thức lớn bởi ba nghịch lý chủ yếu. Một là, việc mở cửa nền kinh tế, hội nhập với khu vực và thế giới để thu hút "ồ ạt" đầu tư nước ngoài và mở rộng thương mại đã thúc đẩy tăng trưởng nhanh. Trong quá trình này với các thể chế "lỏng lẻo" tiền được luân chuyển rất nhiều và nhanh trong tầng lớp tinh hoa, các quan chức của chế độ, với sự kiểm soát quyền lực nội bộ kém hiệu quả khiến cho các trường hợp, vụ việc tham nhũng được nhân lên gấp bội và mang tính hệ thống.

Hai là, chống tham nhũng với phương châm "đập chuột nhưng không làm vỡ bình", nó không chỉ nhằm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi những mặt trái của việc mở cửa nền kinh tế với những khó khăn xây dựng thể chế pháp quyền mà Đảng còn phải đặt nhiệm vụ kiểm soát bộ máy chính trị, hạn chế sự thao túng hay chống đối của các đối thủ chính trị, mà theo thời gian mầm mống nguy cơ lớn dần và họ không bỏ lỡ cơ hội để khẳng định vị thế. Đây là lý do khiến tân Tổng bí thư Tô Lâm không thể không tiếp tục chiến dịch "đốt lò", thậm chí giới quan sát suy đoán rằng nó sẽ được tiến hành khốc liệt hơn, thực dụng và ít "đạo đức" hơn thời ông Trọng. Tuy nhiên, những hiệu ứng ngược đang rất mạnh, gây trì trệ trên diện rộng bộ máy hành chính và làm sụt giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế do "gián đoạn, đứt gãy" các động lực thúc đẩy.

Ba là, chiến dịch chống tham nhũng được người dân ủng hộ. Đây cũng là lý do mà nhiều người dân kính trọng cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, người đứng đầu đảng đã "dũng cảm" đối diện với "giặc nội xâm", luôn thể hiện chống tham nhũng tới cùng. Họ tỏ ra "thích thú" khi biết có những quan chức cấp cao, những "con cá lớn" bị sa lưới, họ cũng có vẻ "hả hê" khi những chủ doanh nghiệp lớn, những nhà tư bản một thời bị coi là "kẻ bóc lột" bị phanh phui và bị bỏ tù.

Hiện nay đang lan truyền nhanh chóng tin đồn về cái chết "đột ngột" của ông Vũ Tiến Lộc [18], đương kim Đại biểu quốc hội khóa 15, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam, nguyên Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), qua đời không rõ nguyên nhân vào sáng 5/8/2024, được cho là có liên quan với tư cách "người môi giới hối lộ" cho một vị quan chức được cho là "trùm cuối" của các vụ đại án tham nhũng Việt Á và Vạn Thịnh Phát. Dư luận "háo hức" chờ đợi vụ việc được "đưa ra ánh sáng", mong muốn Đảng thực hiện cam kết chống tham nhũng "không vùng cấm" sao cho mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật. Điều đó chứng tỏ rằng Đảng, dù không có tính chính danh, nhưng "được tiếng" là bảo vệ nhân dân.

Tóm lại, tham nhũng đang hủy hoại chế độ, vì vậy chống tham nhũng không thể không tiếp tục. Tuy nhiên, công cuộc chống tham nhũng khi người dân "đứng ngoài cuộc", như những khán giả "thưởng thức" những trận đấu, thậm chí "trò chơi vương quyền", không những chỉ phơi bày gót chân Asin của chế độ mà còn cho thấy không thể có câu trả lời thuyết phục cho câu hỏi liệu chống tham nhũng đến cùng là đến khi nảo ?

Cội nguồn tham nhũng là do lỗi hệ thống. Bởi vậy, di sản dở dang này đang là gánh nặng không chỉ đối với cải cách chế độ mà còn đối với cá nhân Tổng bí thư Tô Lâm trong thời khắc chuyển giao quyền lực và những năm cầm quyền sắp tới.

Ông Tô Lâm trong chuyến công du Campuchia hôm 13/7/2024 - AFP

IV. Tân Tổng bí thư Tô Lâm bảo vệ tư tưởng của Đảng thế nào ?

Trong nỗ lực cứu Đảng cộng sản, cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhân danh một chiến dịch chống tham nhũng nhằm cố gắng thay đổi bản chất con người thay vì thay đổi hệ thống chính trị đầy tham nhũng. Ngoài "đức trị" do ảnh hưởng của khổng giáo ông ấy kiên định vận dụng tư tưởng Mác – Lênin, trong đó đề cao chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa chuyên chế, vào công tác lãnh đạo đảng, bỏ qua các quy tắc và chuẩn mực vốn nhằm kiểm soát quyền lực, tái tập trung quyền lực đảng, lấn át phân quyền cho bộ máy hành chính, thanh trừng các nhà kỹ trị, quan chức chính phủ "tự chuyển hóa", đàn áp giới bất đồng chính kiến, xóa sổ xã hội dân sự và thúc đẩy sự trỗi dậy của ngành công an… Tất cả tạo nên hệ tư tưởng của đảng. Hệ tư tưởng đảng cung cấp cơ sở để lý giải nguyên nhân vì sao Đại tướng công an Tô Lâm, dù không phải là người kế vị chính thức, nhưng đã nhanh chóng và "suôn sẻ" thâu tóm quyền lực để trở thành lãnh đạo "vô đối", Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước, ngay sau khi ông Trọng qua đời. Giờ đây, các nhà quan sát đang dõi theo ông Tô Lâm bảo vệ tư tưởng của Đảng thế nào ?

Trước hết, về nguyên lý và thực tế chỉ ra, hệ tư tưởng Đảng cộng sản Việt Nam là "bản sao", rõ nét nhất so với các nước dương ‘ngọn cờ xã hội chủ nghĩa’ như Cuba, Triều Tiên, Lào, Venezuela…, là từ mô hình Đảng cộng sản Trung Quốc. Về nguyên lý, cả hai đảng cầm quyền tương đồng, về cơ bản, hệ thống chính trị dựa trên nền tảng chủ nghĩa Mác – Lênin, chủ nghĩa xã hội, và có chút sự khác biệt là việc diễn giải nó trong bối cảnh lịch sử hay điều kiện đặc thù của mỗi nước. Chẳng hạn, ở Trung Quốc tư tưởng Mao Trạch Đông và ở Việt Nam tư tưởng Hồ Chí Minh được bổ sung thêm hay xã hội chủ nghĩa được xây dựng "mang bản sắc Trung Quốc" còn ở Việt Nam thì "định hướng xã hội chủ nghĩa"… Sự tương đồng này được làm sâu sắc hơn từ đầu những năm 2010 khi Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng lên cầm quyền song hành với Tổng bí thư Tập Cận Bình, và có thể được nhận biết qua các hành động của mỗi đảng. Điển hình, ở bề nổi dễ quan sát, như chiến dịch "đả hổ diệt ruồi" ở Trung Quốc thì ở Việt Nam là chiến dịch đốt lò và, ở phần chìm khó nhận biết hơn, như chủ trương, chính sách "an ninh chế độ" [19] được thiết kế và thực thi…

Việc vận dụng vào thực tế Việt Nam và tìm bản sắc dân tộc trong nỗ lực xây dựng cơ sở lý luận bởi cố Tổng bí thư Trọng cho hệ tư tưởng đảng cũng là "thành công". Tuy nhiên, thực tế vận hành, theo quan sát riêng, cho thấy triết lý thực dụng, được cho là của Đặng Tiểu Bình giúp Trung Quốc trỗi dậy nhanh và mạnh mẽ, kéo dài trong hơn 3 thập kỷ, trong khi đó việc vận dụng triết lý thực dụng vào môi trường "Đổi mới" ở Việt Nam dường như không được "đậm nét", thậm chí "sai lệch", trong đó vai trò của Đảng yếu dần trong khi Chính phủ có xu hướng mạnh lên, lấn át. Giai đoạn "trỗi dậy" ở Việt Nam ngắn hơn, nổi bật dưới thời cố thủ tướng Võ Văn Kiệt, sau đó "biến tướng" bắt đầu từ thời nguyên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, lãnh đạo được chọn bởi thỏa hiệp phe phái trước Đại hội 11 năm 2011, đã nhận thấy và định danh là những biểu hiện "tự diễn biến, tự chuyển hóa" kèm theo với nạn tham nhũng. Ông ấy đã nỗ lực giành lại quyền lãnh đạo tập trung của Đảng, trong đó tăng cường chống tham nhũng kết hợp thanh trừng phe phái và củng cố tư tưởng Đảng là hai mũi nhọn đột phá. Đó thực sự mang "dấu ấn" của ông Trọng và, những gì diễn ra từ đó cho đến nay… hình thành các di sản nhưng còn dở dang cho thế hệ lãnh đạo sau, khởi đầu là tân Tổng bí thư Tô Lâm.

Về nguyên lý, việc xây dựng và vận hành hệ tư tưởng đảng cộng sản là quá trình phức tạp, nhưng để làm sáng tỏ thì sự cần thiết phải có tiếp cận từ tính chất toàn trị của chế độ nói chung, từ khởi đầu của nó từ những thập niên đầu thế kỷ 20 dưới hình thức chế độ toàn trị kiểu phát xít Hitler ở Đức hay Mussolini ở Ý đến kiểu toàn trị Đảng cộng sản như mô hình Trung Quốc hiện nay. Giới nghiên cứu đã chỉ ra giữa chúng rất ít sự khác biệt, chủ nghĩa phát xít công khai tuyên bố theo chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa cộng sản, trên lý thuyết, biểu dương chủ nghĩa quốc tế, nhưng trên thực tế, vẫn luôn luôn mang tinh thần dân tộc chủ nghĩa, cũng đều nhắm, trước hết, đến quyền lợi của quốc gia và dân tộc của họ. Và cả hai đều là những chế độ độc tài (cá nhân hay tập thể) vô cùng tàn bạo [20].

Khi Trung Quốc trỗi dậy mạnh mẽ với chính sách cải cách và mở cửa đã thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu và giới chính trị, trong đó bản chất toàn trị trong thực tế được phân tích nghiêm túc. Một trong những vấn đề được nêu ra là vì sao chủ nghĩa cộng sản sống thọ ở một số nước Đông Á mà Trung Quốc là điển hình ? Sau đây là một cách lý giải [21] :

Một là, chủ nghĩa cộng sản mặc dù ra đời từ giữa thế kỷ 19 nhưng vẫn có sức hấp dẫn với đa số người dân, kể cả giới trí thức, ở các nước kém phát triển, trong đó có Việt Nam, sau khi giành được độc lập từ chủ nghĩa thực dân, đế quốc vốn bị ác cảm, thậm chí là "căm thù" sau hàng trăm năm bị đô hộ. Họ tiếp cận với chủ nghĩa cộng sản như là một mô hình xây dựng nhà nước với sự hứa hẹn về tương lai thịnh vượng với "Tự do, Bình đẳng và Bác ái", trước hết là một nhà nước xã hội chủ nghĩa chu cấp cho mọi vấn đề từ y tế, giáo dục đến những nhu cầu cơ bản cá nhân như ăn, ở, mặc…

Hai là, mặc dù lý thuyết về chủ nghĩa cộng sản của Các Mác còn nhiều "tranh cãi", nhưng khi áp dụng để phổ biến và tuyên truyền, đặc biệt với phương pháp luận biện chứng phức tạp, lại biến thành các câu trả lời khá đơn giản theo ý chí của nhà cầm quyền, cho các vấn đề bao gồm cả độc lập dân tộc, nạn đói, việc làm, công nghiệp hóa, toàn cầu hóa… Sự nguỵ biện được thấy trong nhiều phạm trù như đầu tư trực tiếp nước ngoài, thị trường, bóc lột sức lao động… Ở đây, nhiều giá trị thuộc chủ nghĩa tư bản, từng bị coi đối nghịch với chủ nghĩa xã hội, đã không hề được nói đến ;

Ba là, giới trí thức là thành phần xã hội chịu ảnh hưởng lớn nhất của chủ nghĩa Mác và, khi ở trong hệ thống chính trị họ trở thành giới tinh hoa vận dụng chúng để biến thành hệ tư tưởng đảng cộng sản, truyền bá và dẫn dắt hành động toàn trị và xây dựng và áp đặt một kiểu ý thức hệ cho toàn xã hội :

Bốn là, nho giáo, khổng giáo, có ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống văn hóa – xã hội của người dân, được cho là có "mối liên hệ đồng biến" với chủ nghĩa cộng sản". Điển hình là tư tưởng, giáo lý về mục tiêu và kết quả cuối cùng của một xã hội lý tưởng, trong con người được giải phóng khỏi các tham vọng, tư sản và các giá trị vật chất, được sống đúng với bản chất danh nghĩa con người (theo thuyết chính danh Khổng tử), hay đúng với tự nhiên hoàn bị (theo thuyết cộng sản của Mác). Trên cơ sở đó, "mọi cái đều là của chung, mọi người đều có quyền lợi, đều được chăm sóc".

Năm là, như một hệ quả, chủ nghĩa cộng sản được "chấp nhận, dù nó không phải là chủ nghĩa cộng sản". Xã hội cộng sản là thiên đường nhưng trong tương lai, trước mắt là thời kỳ quá độ, bỏ qua tư bản chủ nghĩa, tiến lên chủ nghĩa xã hội, giai đoạn đầu của chủ nghĩa cộng sản. Bởi vậy, mọi người hay chờ đợi, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng…

Tuy nhiên, quá trình vận hành hệ tư tưởng đảng trong bối cảnh chuyển đổi thị trường đã chỉ ra thực tế không "bền vững" như thế. Thay thế công cụ kế hoạch hóa tập trung kinh tế thị trường đã khiến các quốc gia với chế độ Đảng cộng sản toàn trị tuân theo tính quy luật phát triển với chu kỳ thịnh suy : trỗi dậy, đỉnh cao và thoái trào. Mô hình Trung Quốc đang suy thoái với nhiều vấn đề thách thức và, Việt Nam cũng vậy. Giới cầm quyền đang bảo vệ tư tưởng đảng bằng cách tăng cường chuyên chế, bạo lực theo luật "Quân vương" - cuốn sách về bản chất của chế độ chính trị của Machiavelli [22] với sự tàn bạo của nhà cai trị "thà phụ người chứ không để người phụ ta", trong khi các nỗ lực "lãnh đạo trí tuệ và đạo đức" của Đảng như Gramsci [23] đề xuất "làm chủ văn hóa" thì ngày càng trở nên xa thực tế thị trường và kém thuyết phục bởi tha hóa quyền lực, tham nhũng.

Di sản là di sản, nhưng còn ‘dở dang’, nên sự sẽ thay đổi sẽ khó lường không chỉ tuỳ thuộc vào ý chỉ chủ quan của cá nhân lãnh tụ của chế độ. Một số yếu tố của tư tưởng đảng đang có xu hướng quay về quá khứ toàn trị "kiểu Mao", trong đó nổi bật là hai chủ lưu "chính trị ký ức" và "tôn giáo chính trị" được nỗ lực truyền bá phục vụ duy trì chế độ. Liệu có hy vọng tân Tổng bí thư Tô Lâm và những thế hệ kế tiếp sẽ thực dụng để cải cách hệ tư tưởng phục vụ cho sự phát triển đất nước khi đặt lợi ích của nhân dân lên trên lợi ích của chế độ ?

Huỳnh Trần

Nguồn : RFA, 14/08/2024

Tham khảo :

[1] https://nghiencuuquocte.org/2021/03/10/con-duong-chinh-tri-cua-nguyen-phu-trong/

[2] https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-lich-su-van-nuoc-dat-tat-ca-vao-doi-ngu-can-bo-cap-chien-luoc-119240313171022265.htm

[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Rings_of_Power

[4] https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/trung-uong-gioi-thieu-quoc-hoi-bau-dong-chi-dai-tuong-to-lam-giu-chuc-chu-tich-nuoc-119240518175219572.htm

[5] https://vietnamnet.vn/tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-to-lam-dien-dam-voi-tong-thong-nga-vladimir-putin-2309960.html ; https://www.voatiengviet.com/a/tan-tong-bi-thu-to-lam-dien-dam-voi-tong-thong-putin-nga-quan-trong-chien-luoc-viet-nam/7734849.html

[6] https://tuoitre.vn/trong-thoi-khac-quan-trong-nuoc-nga-da-chon-nguoi-ke-vi-vladimir-putin-ra-sao-20191219093125936.htm

[7] https://nghiencuuquocte.org/2022/08/10/nha-nuoc-canh-sat-moi-cua-putin/

[8] https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c2500v3220zo

[9] https://www.rfi.fr/vi/tạp-ch%C3%AD/tạp-ch%C3%AD-việt-nam/20240325-viet-nam-chu-tich-nuoc-bi-cach-chuc-tong-bi-thu-bi-tiem-quyen

[10] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/how-does-the-party-face-challenges-in-downturn-part-3-07052024114211.html

[11] https://nhandan.vn/bai-hoc-tu-su-sup-do-cua-chu-nghia-xa-hoi-o-lien-xo-va-dong-au-post308642.html

[12] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/china-model-out-of-trend-what-lesson-for-vn-part-1-04162024111025.html

[13] https://bocongan.gov.vn/tin-tuc/tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-to-lam-phat-huy-cao-nhat-tinh-than-tu-chu-tu-tin-tu-luc-tu-cuong-tu-hao-dan-toc-t40544.html

[14] https://daibieunhandan.vn/chinh-sach-va-cuoc-song/Chong-tham-nhung-toi-cung-i47861/

[15] https://vietnamnet.vn/di-san-ly-luan-nhin-tu-chong-tham-nhung-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-2305648.html

[16] https://nhandan.vn/phai-nhot-quyen-luc-trong-long-the-che-post301366.html?ref=luatkhoa.com

[17] https://vanban.chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=206104

[18] https://plo.vn/dbqh-vu-tien-loc-nguyen-chu-tich-vcci-dot-ngot-qua-doi-post803702.html

[19] https://www.rfa.org/vietnamese/news/comment/blog/how-does-the-party-face-challenges-in-downturn-part-3-07052024114211.html

[20] https://www.amazon.com/Intellectuals-Society-Thomas-Sowell/dp/0465025226

[21] https://www.luatkhoa.com/2020/02/vi-sao-chu-nghia-cong-san-song-tho-o-dong-a/

[22] https://nghiencuulichsu.com/2013/02/25/quan-vuong-machiavel/

[23] https://plato.stanford.edu/entries/gramsci/# :~:text=He%20employed%20the%20concept%20"hegemony,contingent%20variation%20in%20historical%20circumstance

Vì sao Tổng bí thư Tô Lâm muốn thành công cần loại bỏ các lãnh đạo tàn dư của Tổng Trọng ?

Trà My, Thoibao.de, 13/08/2024

Giới phân tích quốc tế cho rằng, sau khi Chủ tịch nước Tô Lâm nhận chức vụ Tổng bí thư, nội bộ Đảng cộng sản Việt Nam sẽ dần trở lại ổn định. Trái lại, chỉ vài giờ sau khi tân Tổng bí thư nhậm chức, 4 ủy viên Trung ương trong đó có 1 thành viên Ban Bí thư đã bị loại bỏ.

Ông Tô Lâm, bộ trưởng Công an, vào ghế chủ tịch nhà nước, Đảng cộng sản Việt Nam đã hoàn tất quá trình thay đổi chế độ từ độc tài "đảng trị" sang độc tài "công an trị - Nhac Nguyen/AFP via Getty Images)

Đây là một điều "vô tiền, khoáng hậu" trong lịch sử của Đảng cầm quyền. Công luận cho rằng, đây là những chỉ dấu cho thấy, Tổng bí thư Tô Lâm sẽ "mượn gió" đốt lò của ông Trọng, để tiếp tục "bẻ măng" là các quan chức tham nhũng.

Vì lẽ đó, có thể nhận thấy, chính trường Việt Nam sẽ tiếp tục rơi vào khủng hoảng, các cá nhân và phe cánh trong Đảng sẽ tìm mọi cách để thanh toán lẫn nhau. Với mục đích tối cao là giành bằng được chiếc ghế Tổng bí thư về phe cánh, dẫu rằng, tại thời điểm hiện tại, ông Tô Lâm vẫn đang làm chủ chính trường.

Theo giới phân tích, ông Tô Lâm có một lợi thế là kho tàng thư "nhúng chàm" của các quan chức cấp cao, từ ủy viên Trung ương trở lên. Bởi lẽ, một khi đã leo lên được chức vụ ủy viên Trung ương, thì gần như các quan chức đều đã nhúng chàm, không bê bối chuyện này thì cũng dính líu đến tham nhũng khác. Ngay cả Tổng Trọng trước đây, hay ông Tô Lâm cũng vậy !

Do đó, việc ông Tô Lâm thanh trừng các nhân sự không đồng tình với mình, chỉ là vấn đề muốn hay chưa mà thôi. Hơn ai hết, tân Tổng bí thư hiểu rất rõ thực trạng, trước khi được Ban Chấp hành Trung ương "suy tôn", giữ chức vụ người đứng đầu Đảng, với tỷ lệ đồng thuận tuyệt đối lên đến 100%. Đây là kết quả không có thật, nó chỉ phục vụ cho việc đánh bóng cho một nhân vật, bị đánh giá là "không đủ tư cách và phẩm chất đạo đức, để giữ cương vị người đứng đầu của Đảng cộng sản Việt Nam".

Kết quả lấy phiếu tín nhiệm của Quốc hội Việt Nam tháng 10/2023, Ủy viên Bộ Chính trị – Bộ trưởng Bộ Công An Tô Lâm nhận tỷ lệ phiếu tín nhiệm cao thấp nhất, là minh chứng không thể bác bỏ.

Cổ nhân có câu "Giang sơn dễ đổi, bản tính khó dời", có nghĩa là bề ngoài của mỗi con người có thể thay đổi, tuy nhiên bản chất, tính cách thì mãi mãi vẫn giữ nguyên. Đó là lý do vì sao, đa số lãnh đạo cấp cao của Đảng tại thời điểm hiện nay, buộc phải phục tùng và không dám có biểu hiện phản đối tân Tổng bí thư. Nhưng chắc chắn, các thế lực "kình địch" của ông Tô Lâm cũng không ngồi yên chờ đến lượt bị xướng danh, không thể chờ tai họa ập xuống đầu họ.

Tất cả các thế lực đã và đang chống lại ông Tô Lâm từ trước tới nay, chắc chắn sẽ không thay đổi quan điểm, sẽ tiếp tục coi ông Tô Lâm là kẻ thù chung. Từ nay đến Đại hội Đảng 14 còn khoảng 16 tháng, không quá ngắn để các bên nỗ lực tối đa để lật ngược thế cờ.

Một khi cơ hội xuất hiện, chắc chắn họ sẽ chung tay "tiên hạ thủ vi cường", loại bỏ cái gai trong mắt. Nhất là khi, tân Tổng bí thư Tô Lâm là nhân vật ban lãnh đạo Bắc Kinh không ưa thích.

Giới phân tích khẳng định, nếu tân Tổng bí thư Tô Lâm muốn thành công trong việc nắm trọn quyền lực, như ông Tập Cận Bình ở Trung Quốc, thì cần thay máu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 13 – một sản phẩm mang tàn dư của cố Tổng Trọng.

Để điều hành bộ máy Đảng và Nhà nước hoạt động hiệu quả, "nhất hô, bá ứng", ông Tô Lâm ngay lập tức phải loại bỏ các ủy viên Trung ương không ăn cánh.

Thực tế, nhân sự Ban Chấp hành Trung ương khóa 13, gồm toàn cánh hẩu của ông Trọng, thuộc phe Nghệ An, Hà Tĩnh, hay các nhân sự dùng tiền để mua ghế ủy viên Trung ương. Việc tân Tổng bí thư tuyên bố, tiếp tục kế thừa cuộc chiến chống tham nhũng, là phương cách cũng như công cụ đắc lực, để ông thanh trừng, "thay máu" nhân sự cấp cao trong bộ máy lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam.

Trà My

***************************

Từ cạnh tranh đến tranh cướp trong Đảng, di sản tệ hại của ông Nguyễn Phú Trọng !

Trần Chương, Thoibao.de, 13/08/2024

Nguyễn Phú Trọng đang và sẽ được bộ máy tuyên truyền khổng lồ của chế độ cộng sản sơn phết thành huyền thoại. Hiện nay, nhiều trang mạng không chính thức, chuyên tuyên truyền cho Đảng, đang ghép Nguyễn Phú Trọng vào chung với ngôi đền thiêng của Hồ Chí Minh và Võ Nguyên Giáp.

Hiện nay, nhiều trang mạng không chính thức, chuyên tuyên truyền cho Đảng, đang ghép Nguyễn Phú Trọng vào chung với ngôi đền thiêng của Hồ Chí Minh và Võ Nguyên Giáp.

Việc xây dựng huyền thoại nhằm 3 mục đích : Thứ nhất là ru ngủ toàn dân ; thứ nhì là để Đảng an tâm nấp sau tấm bình phong được làm bằng các huyền thoại, để tha hồ chiếm đoạt lợi ích của người dân ; thứ ba là dùng làm thuốc giảm đau cho Đảng, mỗi khi nội bộ ra tay thanh trừng lẫn nhau.

Khi còn sống, ông Trọng đã nuôi lớn một kẻ "phản nghịch" như Tô Lâm, để giờ đây, Tô Lâm từng bước biến Đảng thành công cụ của ông. Có thể nói, Tô Lâm là sản phẩm tệ hại của ông Trọng, là cái họa lớn do ông Trọng tạo ra và để lại cho Đảng.

Về phương thức hành động trong cuộc chiến quyền lực, ông Trọng cũng làm đảo lộn tất cả.

Trước ông Trọng, các "đồng chí" trong Đảng không thuốc nhau đến chết một cách công khai và phổ biến như thời ông Trọng. Có thể kể ra những người đã bị thuốc chết, như, Nguyễn Bá Thanh, Trần Đại Quang, Nguyễn Chí Vịnh và Lê Văn Thành. Ông Trọng chết đi, để lại một Đảng cộng sản Việt Nam tàn ác hơn, không chỉ ác với dân, mà còn ác với nhau nhiều hơn trước.

Trước thời ông Trọng, các "đồng chí" trong Đảng chủ yếu là cạnh tranh, tranh đoạt các vị trí quyền lực, bằng tiền và quan hệ. Đến thời ông Trọng, người ta không từ bất cứ thủ đoạn nào để tranh cướp, kể cả "thuốc" lẫn nhau để đạt mục tiêu. Thời ông Trọng đã tạo ra tiền lệ này, và nó sẽ chỉ phát triển mạnh hơn, chứ không biến mất cùng với sự ra đi của ông.

Tô Lâm lên được Tổng bí thư, cũng là do tranh cướp. Ông đã đánh gục hết những đệ tử ruột của ông Trọng để ngoi lên. Ông Tô Lâm lên ngôi trong sự uất hận không biết bao nhiêu người. Và thực tế, cũng không phải ông lên ngôi bằng sự ủng hộ của đa số trong Trung ương Đảng và Ban Bí thư, cho dù số phiếu bầu cho ông là 100%.

Như thế, liệu Tô Lâm có nguyện ý trao quyền lại cho một người kế nhiệm hay không ? Hay là ông muốn độc chiếm chiếc ghế này, như là một ngai vàng cho gia tộc họ Tô ?

Luật chơi trong Đảng hậu Nguyễn Phú Trọng đã thay đổi, và chính ông Trọng là người đã tạo ra sự thay đổi tồi tệ này.

Rồi đây, những lãnh đạo Tuyên giáo cũng như người đứng đầu Bộ Thông tin Truyền thông cũng phải lựa cách ăn ở sao cho "phải đạo" với Tô Lâm. Không chỉ cần làm tốt cho Đảng, họ còn phải làm vừa lòng Tô Lâm, nếu không muốn bị "lên thớt". Chính vì thế, các cơ quan truyền thông của Đảng giờ đây phải chịu 1 cổ 2 tròng, ấy vậy mà họ vẫn phải hết lời ca tụng ông Trọng, thì có thể nói, đấy là nghịch lý.

Trước đây, các "đồng chí" trong Đảng tranh quyền thì còn có thể nói lý với nhau được. Nay các "đồng chí" chuyển sang tranh cướp, thì mọi lý lẽ là vô nghĩa, chỉ có sức mạnh mới quyết định. Ví dụ như trước đây, khi ông Trọng còn sống, ông Nguyễn Xuân Phúc đem "lá bùa" do Ủy ban Kiểm tra Trung ương xác nhận, là "vợ con ông không liên quan đến Việt Á", để bảo đảm sự an toàn sau khi hạ cánh. Nhưng nay, "lá bùa : này đang bị Tô Lâm xem lại, rất có thể, Nguyễn Xuân Phúc sẽ bị cho xộ khám như Đinh La Thăng.

Quy luật ngầm trong Đảng đã thay đổi, nó có thể biến những thế lực từng làm mưa làm gió trên chính trường, giờ phải "rút cổ" chịu sai khiến. Đấy là di sản mà ông Trọng để lại, mặc dù người tạo ra luật chơi mới này là Tô Lâm. Bởi chính ông Trọng là người đã tạo ra một Tô Lâm như ngày hôm nay.

Trần Chương 

***************************

Vì sao "vua trụ hạng" Phạm Minh Chính vẫn "thách thức" Tô Lâm ?

Thái Hà, Thoibao.de, 13/08/2024

Trong bóng đá, có những đội bóng luôn bị quần cho tơi tả, nhưng cuối cùng vẫn cứ trụ lại ở giải đấu. Một trong những nguyên nhân là cách tính toán chiến thuật, sao cho không bị ép đến mức phải rời giải. Có những đội bóng tưởng như phải xuống hạng, hết mùa này đến mùa khác, nhưng vẫn trụ hạng thành công, trong khi, những kẻ ngang hàng lại lần lượt rớt hạng. Những đội bóng như thế thường tặng danh hiệu "vua trụ hạng".

Ông Phạm Minh Chính có thể được xem là "vua trụ hạng", vì ông là một trong những nhân vật "Tứ trụ" được bầu chọn trong nhiệm kỳ này, giờ đây chỉ còn lại một mình ông.

Trong chính trường Việt Nam hiện nay, Phạm Minh Chính có thể được xem là một ông "vua trụ hạng", khi mà những nhân vật "Tứ trụ" được bầu chọn trong nhiệm kỳ này, giờ đây chỉ còn lại một mình ông. Nguyễn Xuân Phúc, Vương Đình Huệ, Võ Văn Thưởng bị ép phải rời ghế. Nguyễn Phú Trọng chết vì bệnh. Cuối cùng, chỉ còn lại một mình Thủ tướng là trụ lại cho tới hôm nay.

Để trở thành một "ông vua trụ hạng" trong "Tứ trụ", Phạm Minh Chính có những ưu thế mà người khác không có. Đó là, ông Chính từng làm việc trong ngành tình báo của Bộ Công an, nên ông am hiểu việc bảo mật, tính trước được những bước đi dự phòng, khiến cho Nguyễn Phú Trọng và Tô Lâm phải bó tay.

Không phải ông Chính trong sạch, ông cũng vấy bẩn như những quan chức khác. Đặc biệt, vụ AIC của bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn vẫn đang phơi ra trước bàn dân thiên hạ, nhưng Tô Lâm lại không làm gì được. Đấy mới là sự khác biệt của Phạm Minh Chính so với những nhân vật còn lại.

Đầu mối của vụ án AIC là bà Nhàn thì lại đang trốn rất an kỹ ở nước ngoài. Bà Nhàn được cho là đang ẩn nấp tại Đức – quốc gia rất cảnh giác Tô Lâm. Nếu ông Tô Lâm tung quân hành động, là sẽ bị nắm thóp. Xem như, Tô Lâm bất lực trước bà chủ AIC.

Để hạ gục Phạm Minh Chính, 2 năm qua, Tô Lâm đã tìm mọi cách, kể cả việc lặn lội qua tận Dubai để bắt Kế toán trưởng AIC, nhưng rồi, kết quả cũng là con số không tròn trĩnh. Bà Nhàn không hề dùng nhân sự AIC vào việc giao dịch với Phạm Minh Chính và các nhân vật cao cấp khác, mà bà dùng Tổng cục 2 – Bộ Quốc phòng. Tuy nhiên, Tổng cục 2 đến nay vẫn là thành trì bất khả xâm phạm, rất khó để Tô Lâm có thể làm được gì, dù đã nắm được chức Bí thư Quân ủy Trung ương.

Vừa lên ngôi, Tô Lâm đã trảm ngay Bí thư Quảng Ninh Nguyễn Xuân Ký, như là bước thăm dò, tìm đường đến nhà Phạm Minh Chính. Tuy nhiên, cho dù ông Ký có bị bắt, bị điều tra, thì cũng khó mà khai thác được gì. Bởi với kỹ năng tình báo của Phạm Minh Chính, khó có thể để cho Nguyễn Xuân Ký nắm giữ bí mật của ông, cho dù ông Ký từng là tay hòm chìa khóa của ông Chính, ngay tại giai đoạn mà AIC của bà Nhàn trúng thầu Bệnh viện Sản Nhi Quảng Ninh.

Còn Phạm Minh Chính, thì thế độc tôn của Tô Lâm chưa thể vững bền. Thông thường, những kẻ "chết hụt" thì hay sống dai. Nếu ông Chính có thể chẳng hề hấn gì, sau bao nhiêu sóng gió chính trường, thì rất có thể, về sau, ông sẽ trở thành thế lực hùng mạnh.

Cho dù Tô Lâm nắm giữ được Bộ Công an, nhưng cả Bộ Chính trị chẳng ai ưa Tô Lâm. Hơn nữa, nhóm Nghệ An và Hà Tĩnh đang bị Tô Lâm o ép. Họ là những nhóm mạnh và đang là nạn nhân của Tô Lâm. Nếu có cơ hội, các nhóm Nghệ An – Hà Tĩnh – Thanh Hóa liên minh lại, thì lúc đó, Tô Lâm cũng không dễ đối phó.

Dù Phạm Minh Chính đã "ngửa bài", nhưng vẫn chưa thua ván nào, Tô Lâm phải làm sao để hạ được ông ? Xem ra, bài toán hạ bệ Phạm Minh Chính đang là bài toán khó giải nhất đối với Tô Lâm hiện nay.

Chính trường lắm thành phần, đâu phải ai cũng dễ để Tô Lâm bắt nạt, mà Phạm Minh Chính là một điển hình. Ông Chính đang là chướng ngại lớn nhất, để Tô Lâm chinh phục "chức vô địch" trên chính trường Việt Nam.

Thái Hà

***************************

Tiếp tục "đốt lò" – nhất cử lưỡng tiện cho tân Tổng bí thư

Quang Minh, Thoibao.de, 12/08/2024

Ngày 9/8, Luật sư Đặng Đình Mạnh viết trên Facebook cá nhân bài bình luận "Việc đầu tiên của tân Tổng bí thư : "Thay máu" Ban Chấp hành Trung ương Đảng".

Ông Tô Lâm khẳng định : "Cuộc chiến chống tham nhũng sẽ không ngừng nghỉ"

Thoibao.de tóm lược và giới thiệu bài viết này đến quý khán thính giả, nội dung như sau :

Khi vừa trở thành tân Tổng bí thư, ông Tô Lâm khẳng định : "Cuộc chiến chống tham nhũng sẽ không ngừng nghỉ", khiến nhiều nhà quan sát cho rằng, ông Tô Lâm sẽ tiếp tục công cuộc "Đốt lò", là di sản của ông Nguyễn Phú Trọng.

Đánh giá này là đúng, nhưng chưa đầy đủ.

Đúng, vì một mặt, ông Tô Lâm cần tiếp tục việc chống tham nhũng, để khẳng định tính chính danh của người kế thừa ông Trọng. Đồng thời, trước vấn nạn tham nhũng trầm kha như hiện nay, với tư cách là người đứng đầu, ông ấy không thể thoái thác trách nhiệm phải chống tham nhũng.

Do đó, dù tâm ý thế nào, thì về phương diện hình thức, ông Tô Lâm không thể tuyên bố ngừng, hoặc giảm, mức độ chống tham nhũng.

Mặt khác, vị tân Tổng bí thư có "món nợ" cần phải thanh toán "sạch sẽ".

Tưởng nên nhắc lại. Dịp họp Hội nghị Trung ương 9 vào trung tuần tháng 5/2024, dù không muốn, ông Tô Lâm vẫn phải ngồi vào ghế Chủ tịch nước. Thế nên, ông ấy cần có thuộc cấp thân tín ngồi vào ghế Bộ trưởng Bộ Công an, để bảo đảm sinh mạng chính trị của chính mình.

Theo đó, ông đã đề cử Thứ trưởng Bộ Công an là ông Lương Tam Quang, để bầu bổ sung vào Bộ Chính trị. Vì chỉ có Ủy viên Bộ Chính trị mới có thể được cử làm Bộ trưởng Bộ Công an.

Thế nhưng, khi bỏ phiếu thì ông Lương Tam Quang không đủ túc số phiếu bầu, để vào Bộ Chính trị. Buộc lòng, Bộ Công an phải làm một việc vô tiền khoáng hậu, là triệu tập Hội nghị Đảng ủy Trung ương Bộ Công an, gồm lãnh đạo từ 63 tỉnh thành, về họp tại Hà Nội, để đề cử Thứ trưởng Lương Tam Quang làm Bộ trưởng Bộ Công an.

Trước sự đã rồi, ông Trọng, với cương vị Tổng bí thư, phải muối mặt chấp nhận gửi hồ sơ  cho Quốc hội phê chuẩn chức Bộ trưởng Bộ Công an  cho ông Lương Tam Quang. Theo đó, ông Lương Tam Quang trở thành Bộ trưởng Bộ Công an đầu tiên trong lịch sử Đảng cộng sản, mà không phải là Ủy viên Bộ Chính trị.

Sự việc đã qua, nhưng món nợ từ Hội nghị Trung ương 9 vẫn còn nguyên đó, với ít nhất đa số ủy viên đã công khai ra mặt "chống" lại yêu sách của Tô Lâm. Dĩ nhiên, món nợ nhục nhã này cần phải đòi thanh toán sạch sẽ !

Do đó, khi đã đạt tham vọng nắm giữ chức vụ Tổng bí thư, ông Tô Lâm có cơ hội để đòi thanh toán món nợ này đối với số uỷ viên Trung ương Đảng không ăn cánh, đồng thời, "thay máu" nhân sự, để bảo đảm một Ban Chấp hành Trung ương Đảng gồm toàn cánh hẩu, chấp nhận mọi chủ trương, chính sách ông ấy đưa ra. Vì ông ấy không thể điều hành Đảng suôn sẻ, nếu có một Ban Chấp hành Trung ương với đa số uỷ viên lúc nào cũng bác bỏ các yêu sách của Tổng bí thư.

Thế nên, tiếp tục chống tham nhũng là phương cách để ông Tô Lâm thanh trừng, và để "thay máu" trong nội bộ Đảng. Việc này khá đơn giản, bởi lẽ, leo cao đến uỷ viên Trung ương Đảng, hầu hết đều dính chàm, không bê bối tài chính thì cũng tham nhũng. Việc thanh trừng chỉ còn là thời gian.

Không chỉ thế, tiếp tục chính sách chống tham nhũng còn giúp khẳng định tính chính danh của Tô Lâm trong Đảng và trước công chúng. Thật là, nhất cử lưỡng tiện.

Bên cạnh đó, còn phải tính đến số "con nợ" của Tô Lâm. Họ cũng không thể ngây thơ đến độ, cứ ngồi yên  chờ số phận đen đủi rớt xuống đầu mình. Tất cả họ đều xem Tô Lâm là kẻ thù. Khi có cơ hội trừ khử, thì sao lại họ lại không ra tay ?

 Cho nên, chính trường xứ này sẽ chẳng còn những ngày yên ả, trái lại, vẫn còn tiếp tục nóng tanh mùi máu, trong những ngày sắp tới là điều khó tránh khỏi.

Quang Minh

***************************

Tổng bí thư Tô Lâm gia tăng củng cố thế lực : Vì sao phe Nghệ Tĩnh phải đề phòng ?

Trà My, Thoibao.de, 12/08/2024

Tại cuộc họp báo chiều 3/8, ngay sau khi được "suy tôn" làm Tổng bí thư, ông Tô Lâm đã cam kết tiếp tục cuộc chiến chống tham nhũng của Tổng Trọng.

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm phát biểu nhậm chức. Ảnh : Trí Dũng/TTXVN

Cũng trong buổi chiều này, dưới sự chỉ đạo của tân Tổng bí thư, Ban Chấp hành Trung ương đã thống nhất, đồng ý cho Phó Thủ tướng Lê Minh Khái và 3 ủy viên Trung ương Đảng khác thôi chức, với lý do vi phạm những điều cấm mà đảng viên không được làm. Trước đó, 4 nhân sự này đã có đơn xin nghỉ.

Việc có đến 4 ủy viên Trung ương Đảng, gồm 1 Phó Thủ tướng, 1 Bộ trưởng và 2 Bí thư Tỉnh ủy, bị cho thôi chức ngay trong ngày Tô Tổng nhậm chức, là dấu hiệu cho thấy, công cuộc chống tham nhũng của tân Tổng bí thư sẽ không ngừng nghỉ. Đồng thời, đây cũng là một thông điệp mang tính răn đe, nhằm củng cố quyền lực của Tổng bí thư – Chủ tịch nước Tô Lâm.

Giới phân tích đánh giá, bằng hành động "cắt tiết gà để dọa khỉ", ông Tô Lâm đã đạt được nhiều mục tiêu. Đó có thể là lời răn đe đối với những lãnh đạo trong Đảng, rằng, kể từ đây cho đến hết Đại hội 13, mọi quyền sinh sát trong nội bộ Đảng đều nằm trong tay tân Tổng bí thư, kể cả việc sắp xếp, bố trí lại nhân sự.

Nguồn tin nội bộ của thoibao.de tiết lộ, ông Tô Lâm sẽ dùng chính sách "cây gậy", mà không cần sử dụng củ cà rốt. Bất kỳ lãnh đạo ở cấp nào, chỉ cần có biểu hiện không đồng tình, hay chống đối Tổng bí thư và phe cánh, sẽ lập tức bị bắt giam, khởi tố, không thương tiếc.

Điều này khiến cho giới lãnh đạo Đảng, nhất là các ủy viên Trung ương, phải khiếp sợ. Kể từ sau khi ông Tô Lâm nhậm chức Tổng bí thư, các thế lực của Thủ tướng Phạm Minh Chính, Đại tướng Lương Cường, Phan Đình Trạc và phe cánh Nghệ Tĩnh… đều tỏ rõ sự "ngoan hiền".

Đây là thành công bước đầu của tân Tổng bí thư, nhưng quan trọng hơn, nó đã tạo ra một nỗi khiếp sợ "thường trực", bao trùm trong nội bộ lãnh đạo cấp cao. Điều đó đồng nghĩa với việc, nguyên tắc tập trung dân chủ, cũng như "lãnh đạo tập thể, cá nhân phụ trách" mà Đảng duy trì hàng chục năm nay, đã bị ông Tô Lâm chính thức xóa sổ.

Tuy nhiên, với sự khôn khéo và nhiều mưu mẹo, cộng với sự lọc lõi của một trùm an ninh, Tổng bí thư Tô Lâm đã tạo ra tính chính danh cho ông ta và phe cánh. Theo đó, nhìn từ bên ngoài, dư luận cảm thấy rằng, ông đang kế thừa công cuộc "đốt lò", vốn là di sản của Tổng Trọng. Từ đó, ông Tô Lâm có thể tiếp tục duy trì cuộc chiến thanh lọc các đối thủ bên trong Đảng, mà không cần e ngại. Trên cơ sở hồ sơ đã chuẩn bị sẵn, vấn đề là, Tô Tổng muốn đá ai, để giành ghế chia chác cho đàn em đệ tử.

Các thủ đoạn như vừa kể của Tô Lâm, khó có thể qua mắt được số đông người dân Việt Nam, vì Việt Nam là quốc gia có số người sử dụng internet thuộc hàng hàng đầu thế giới.

Dù tân Tổng bí thư tuyên bố chống tham nhũng "không ngừng, không nghỉ, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai", công luận vẫn nghi ngờ, và cho rằng, thực chất việc chống tham nhũng cũng chỉ là vũ khí, để Tô Lâm loại bỏ những người không theo ý mình.

Với quyền lực tuyệt đối, ông Tô Lâm có thể được so sánh với Chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc. Với mục đích đưa Việt Nam sang một trang sử mới, tân Tổng bí thư có thể sẽ đưa ra những quyết định thay đổi, kể cả loại bỏ các chính sách do Tổng Trọng để lại.

Một câu hỏi đặt ra là, Tô Tổng có áp dụng mô hình kiểu nước Nga của Tổng thống Putin, hay vẫn áp dụng kiểu Trung Quốc của ông Tập Cận Bình ?

Trà My