"Lằn ranh đỏ của Putin nằm ở đâu ?"

Câu hỏi này, được đặt ra với mức độ cấp bách ngày càng tăng khi quân Nga dù đang thua cuộc chiến ở Ukraine vẫn không ngừng gây hấn, nhằm mục đích tìm ra một phân tích rõ ràng và góp phần định hướng chính sách. Tuy nhiên, trên thực tế, đó là một câu hỏi sai, bởi vì "lằn ranh đỏ" là một phép ẩn dụ tồi và dễ gây phân tâm. Có nhiều cách tốt hơn để suy nghĩ về chiến lược.

Ảnh minh họa của Leslie dela Vega/The New York Times - Alexei Danichev via Reuters

"Lằn ranh đỏ" ngụ ý rằng có những giới hạn xác định đối với các hành động mà một quốc gia – mà trong trường hợp này là Nga – có thể chấp nhận từ các quốc gia khác. Nếu phương Tây vi phạm những giới hạn này, Nga sẽ đáp trả theo những cách mới và nguy hiểm hơn. Một lằn ranh đỏ là một ngưỡng dẫn tới leo thang. Ngoại giao phương Tây phải cố gắng hiểu và "tôn trọng" các lằn ranh đỏ của Nga bằng cách tránh các hành động đi quá giới hạn. Theo đó, các lằn ranh đỏ của Nga đặt ra giới hạn cho các hành động của phương Tây.

Có ba sai sót trong lập luận này. Đầu tiên, nó giả định rằng các lằn ranh đỏ là những đặc điểm cố định trong chính sách đối ngoại của một quốc gia. Điều này hầu như không bao giờ đúng. Những gì các quốc gia nói, và thậm chí tin, rằng họ không thể chấp nhận có thể thay đổi triệt để và nhanh chóng. Năm 2012, Tổng thống Barack Obama nói rằng việc Syria sử dụng vũ khí hóa học là "lằn ranh đỏ" sẽ dẫn đến "hậu quả khủng khiếp". Tuy nhiên, khi Syria giết hàng trăm thường dân bằng chất độc thần kinh Sarin một năm sau đó, như rất nhiều nhóm theo dõi đã báo cáo, người Mỹ đã chọn cách im lặng. Việc Taliban quay trở lại Kabul vào tháng 8/2021 – điều mà phương Tây đã dành hai thập niên và hàng nghìn tỷ đô la để ngăn chặn – từng là lằn ranh đỏ rõ ràng nhất, cho đến khi các ưu tiên thay đổi và một quan điểm khác về chi phí và lợi ích xuất hiện, khiến nó đột nhiên không còn là lằn ranh đỏ nữa.

Đó không phải là trường hợp ngoại lệ. Trên thực tế, các lằn ranh đỏ luôn rất mong manh, dễ thay đổi, và có tính ngẫu nhiên – chúng không được "khắc" trên tảng đá địa chính trị. Trong khi lợi ích quốc gia là vĩnh cửu, như Henry Temple đã nói, thì cách chúng biểu hiện dưới dạng các cam kết cụ thể lại phản ánh các hoàn cảnh tạm thời, nhiều biến động – như quyền lực tương đối, nhận thức về mối đe dọa, các tính toán trong nước, và các xu hướng toàn cầu rộng lớn hơn. Do đó, ngoại giao không nên tìm cách né tránh lằn ranh đỏ của đối phương, mà phải thay đổi chúng.

Một chiến lược sáng tạo và quyết đoán sẽ không tự hạn chế mình bằng nỗi sợ hãi về những điều mà bên còn lại có thể cho là không thể chấp nhận được. Thay vào đó, nó phối hợp tất cả các yếu tố trong một tình huống để khiến đối thủ chấp nhận các mục tiêu mà nó đặt ra.

Lỗ hổng thứ hai của lằn ranh đỏ là khi tập trung vào phản ứng leo thang của một quốc gia, nó chỉ xem xét những rủi ro và tình thế lưỡng nan mà lằn ranh đó đặt ra cho kẻ thù, chứ không phải những rủi ro mà chính quốc gia đang leo thang phải đối mặt. Leo thang có nghĩa là hành động theo cách nguy hiểm hơn cho mọi người, và hành động đó đã từng được đánh giá là quá rủi ro. Một quyết định leo thang phải tính đến các chi phí cũng như lợi ích tiềm tàng. Leo thang là một lựa chọn, không phải là một điều chắc chắn – điều mà đối thủ có thể ngăn chặn bằng cách truyền đạt một cách đáng tin cậy cái giá đi kèm với hành động leo thang.

Lỗ hổng thứ ba là việc bận tâm đến các lằn ranh đỏ có thể dẫn đến hành vi đánh lừa. Một quốc gia sẽ tìm cách thao túng mong muốn tự kiềm chế của đối thủ bằng cách mở rộng phạm vi lợi ích mà họ tuyên bố là "cơ bản" và các hành động mà họ coi là "không thể chấp nhận được". Do đó, chính nỗi sợ leo thang sẽ khuyến khích leo thang những lời hù dọa.

Việc chỉ ra những thiếu sót này có thể giúp soạn thảo chính sách tốt hơn. Những lo ngại về "lằn ranh đỏ" của Nga chủ yếu xuất phát từ nỗi sợ rằng nước này có thể viện đến leo thang hạt nhân. Phương Tây nên ngăn chặn điều đó bằng cách răn đe Nga chứ không phải tự kiềm chế – hoặc gây áp lực buộc Ukraine phải kiềm chế – vì sợ sẽ "khiêu khích" Nga. Họ có thể làm như vậy bằng cách truyền đạt rằng Nga chắc chắn sẽ lãnh những hậu quả nghiêm trọng nếu nước này sử dụng vũ khí hạt nhân. Nga đã cố gắng và thất bại trong việc áp đặt lằn ranh đỏ bằng đe dọa hạt nhân nhiều lần kể từ khi chiến tranh bắt đầu – gần đây nhất là vào tháng 11, khi lực lượng Ukraine giải phóng Kherson chỉ sáu tuần sau khi Vladimir Putin tuyên bố đây là một phần lãnh thổ của Nga. Ukraine và phương Tây đã đúng khi bác bỏ trò dọa suông này và nên tiếp tục làm như vậy.

Khái niệm lằn ranh đỏ thực ra cũng có công dụng riêng. Nó bắt nguồn từ các cuộc đàm phán, trong đó người ta phải xác định các điều kiện tối thiểu để một quốc gia chấp nhận một thỏa thuận. Nếu những điều kiện này không được đáp ứng, quốc gia đó sẽ rời bàn đàm phán. Trong trường hợp này, các lằn ranh đỏ là cố định và sẽ hữu ích nếu các bên đàm phán khác biết được chúng là gì – chẳng hạn như những gì người Mỹ đã hiểu được sau khi giải mã lập trường đàm phán của Nhật trước các cuộc đàm phán dẫn đến Hiệp ước Hải quân Washington năm 1922.

Nhưng áp dụng trường hợp đàm phán đặc biệt này – với ít tham số và ít kết quả – vào một cuộc cạnh tranh địa chính trị phức tạp, linh hoạt, và rộng lớn hơn nhiều là một lỗi về mặt phạm trù. Dù nguy cơ leo thang hạt nhân của Nga có thể tăng lên và cần được nghiên cứu cẩn trọng, nhưng không có loại hành động đặc biệt, riêng rẽ nào mà phương Tây hoặc Ukraine có thể thực hiện sẽ tự động kích hoạt leo thang hạt nhân. Nga không có lằn ranh đỏ : Tại mỗi thời điểm, nước này chỉ có một tập hợp các lựa chọn và nhận thức về những rủi ro và lợi ích tương đối của mình. Thông qua ngoại giao, phương Tây nên liên tục hướng tới mục tiêu định hình những nhận thức này để Nga lựa chọn các phương án mà phương Tây mong muốn.

Mỹ đã từng làm điều này trước đây. Trong Khủng hoảng Tên lửa Cuba , cuộc đối đầu hạt nhân nguy hiểm nhất cho đến nay, quan điểm của Liên Xô đã thay đổi chỉ trong vài ngày, cuối cùng họ chấp nhận một kết quả có lợi cho phương Tây. Nếu tư duy "lằn ranh đỏ" thống trị vào thời điểm đó, Mỹ có thể đã chấp nhận một thỏa thuận kém hơn, làm suy yếu an ninh và uy tín của mình.

Dù lợi ích của Nga trong việc khiến Ukraine chịu khuất phục lớn hơn so với khi họ triển khai tên lửa tới Cuba, logic là như nhau. Năm 1962, Mỹ đã thuyết phục nhà lãnh đạo Liên Xô, Nikita Khrushchev, rằng dù có khó chịu đến đâu, loại bỏ vũ khí hạt nhân khỏi Cuba vẫn là lựa chọn tốt hơn triển khai vũ khí. Tương tự, phương Tây giờ đây nên hướng đến mục tiêu thuyết phục Putin rằng việc rút quân khỏi Ukraine ít nguy hiểm hơn là tiếp tục chiến đấu. Tổng thống Nga có thể rút quân nếu ông hiểu rằng một cuộc chiến trường kỳ sẽ đe dọa chế độ của ông – một chế độ mà sự bảo tồn nó dường như là điều duy nhất ông quan tâm hơn việc sáp nhập Ukraine – bằng cách làm suy yếu nghiêm trọng sự gắn kết trong nước hoặc leo thang mất kiểm soát.

Nước Mỹ nên tập trung vào ba điều. Đầu tiên, họ không nên tuyên bố rằng có những biện pháp họ sẽ không thực hiện, hoặc có những hệ thống vũ khí họ sẽ không cung cấp để hỗ trợ Ukraine. Đơn phương tự kiềm chế đồng nghĩa với việc nhượng bộ không cần thiết. Tệ hơn, việc đó sẽ khuyến khích Nga thăm dò và cố gắng áp đặt thêm các giới hạn đối với hành động của Mỹ – khiến cuộc chiến ngày càng rủi ro hơn.

Thứ hai, Mỹ, cùng với các đối tác của mình, phải nói rõ rằng thời gian đang chống lại Nga, chứ không có lợi cho nước này, như Putin vẫn tin. Phương Tây nên thể hiện mình sẵn sàng huy động, và huy động một cách nhanh chóng, ưu thế kinh tế để giúp Ukraine đánh bại Nga và áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc hơn nữa. Chi phí quân sự và kinh tế sẽ làm cạn kiệt các nguồn lực vốn đã hạn chế hơn rất nhiều của Nga, và gây căng thẳng lớn hơn cho chế độ.

Thứ ba, phương Tây nên nói rõ với người dân Nga rằng họ có thể an toàn kết thúc chiến tranh bằng cách rời khỏi Ukraine. Một cuộc rút quân có trật tự khó có thể dẫn đến thay đổi chế độ, chứ chưa nói đến sự tan rã của nước Nga. Cả hai kết quả này (tức thay đổi chế độ và làm Nga tan rã – NBT) đều không phải là mục tiêu chính thức của chính sách phương Tây, và việc nhắc đến chúng là vô ích, thậm chí phản tác dụng. Một số người ở phương Tây sẽ phản đối ý tưởng trấn an Nga kiểu như vậy. Nhưng nếu giới tinh hoa Nga kết luận rằng việc Nga rời khỏi Ukraine cũng nguy hiểm như khi ở lại, thì họ không có động cơ nào để kêu gọi chấm dứt chiến tranh. Trấn an không có nghĩa là thỏa hiệp.

Nếu được thực hiện một cách chắc chắn và kiên định, "các chiến dịch ngoại giao định hình mục tiêu" hỗ trợ cho chiến dịch quân sự của Ukraine có thể đảm bảo rằng lựa chọn ít tệ nhất của Nga phù hợp với những gì mà phương Tây mong muốn. Một chiến lược như vậy đi ngược lại với việc chấp nhận các lằn ranh đỏ. Rõ ràng, "lằn ranh đỏ" là phép ẩn dụ ngược với phép ẩn dụ được sử dụng khi chiến tranh mới nổ ra. Khi nước Nga vẫn còn có vẻ mạnh, nhiều người đã đề xuất cho Putin "lối ra" để thuyết phục ông ngừng chiến đấu. Giờ người Nga đã yếu hơn, người ta lại kêu gọi phương Tây kiềm chế để thuyết phục Putin không liều lĩnh hơn nữa.

Cả hai cách tiếp cận đều tưởng thưởng cho hành động xâm lược của Nga bằng cách điều chỉnh chính sách của phương Tây cho phù hợp với mong muốn của Nga. Trước đây, Putin đã không được chọn "lối ra", và lúc này, ông cũng không nên được phép xác định giới hạn của chính sách phương Tây. Hoạch định chiến lược cần những suy nghĩ thấu đáo, chứ không phải những phép ẩn dụ lười biếng.

Nigel Gould-Davies

Nguyên tác : "Putin Has No Red Lines", New York Times, 01/01/2023

Nguyễn Thị Kim Phụng

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 09/01/2023

Nigel Gould-Davies là nghiên cứu viên cấp cao về Nga và Á – Âu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS). Ông là Đại sứ Anh tại Belarus từ năm 2007 đến 2009 và từng là trưởng bộ phận kinh tế tại Đại sứ quán Anh ở Moscow.

Các kịch bản dự đoán thất bại của người Nga.

Ảnh Eduardo Morciano

Cuộc chiến của Tổng thống Nga Vladimir Putin ở Ukraine đáng lẽ phải là thành tựu đỉnh cao của ông, bằng chứng cho thấy nước Nga đã tiến xa như thế nào kể từ khi đế chế Xô-viết sụp đổ vào năm 1991. Sáp nhập Ukraine được dự kiến là bước đầu tiên trong quá trình tái thiết đế chế Nga. Putin có ý định vạch trần Mỹ chỉ là "con hổ giấy" bên ngoài Tây Âu, và chứng minh rằng Nga, cùng với Trung Quốc, được định sẵn sẽ nắm giữ vai trò lãnh đạo trong một trật tự quốc tế mới, đa cực.

Nhưng kế hoạch đã không thành sự thật. Kyiv kiên trì đứng vững, và quân đội Ukraine đã phát triển thành một lực lượng hùng mạnh, một phần nhờ vào quan hệ đối tác chặt chẽ với Mỹ và các đồng minh phương Tây. Ngược lại, quân đội Nga đã thể hiện khả năng tổ chức và tư duy chiến lược kém. Hệ thống chính trị Nga cũng cho thấy họ không thể học hỏi từ những sai lầm của mình. Vì gần như không thể tác động đến hành động của Putin, phương Tây buộc phải chuẩn bị cho giai đoạn tiếp theo của cuộc chiến thảm khốc do Nga lựa chọn.

Chiến tranh vốn dĩ không thể đoán trước. Thật vậy, diễn biến của cuộc xung đột đã bác bỏ những dự đoán phổ biến ban đầu rằng Ukraine sẽ nhanh chóng sụp đổ, và việc nước này đảo ngược vận mệnh là hoàn toàn khả thi. Người Nga đang hướng tới thất bại, chỉ chưa rõ thất bại này sẽ diễn ra dưới hình thức nào. Về cơ bản, có ba kịch bản, và mỗi kịch bản lại có hàm ý khác nhau đối với các nhà hoạch định chính sách ở phương Tây và Ukraine.

Kịch bản đầu tiên và ít có khả năng xảy ra nhất là Nga sẽ chấp nhận thất bại của mình bằng cách chấp nhận một thỏa thuận thương lượng dựa trên các điều kiện của Ukraine. Tình hình sẽ phải thay đổi rất nhiều thì kịch bản này mới trở thành hiện thực, bởi bất kỳ hình thức đối thoại ngoại giao nào giữa Nga, Ukraine, và phương Tây đều không còn tồn tại. Phạm vi xâm lược và mức độ tội ác chiến tranh của Nga cũng khiến Ukraine khó chấp nhận một giải pháp ngoại giao thấp hơn sự đầu hàng hoàn toàn của Nga.

Ngoài ra, chính phủ Nga – dưới thời Putin hoặc người kế nhiệm – có thể cố gắng giữ lại Crimea và tìm kiếm hòa bình ở nơi khác. Để giữ thể diện trong nước, Điện Kremlin có thể tuyên bố rằng họ đang chuẩn bị cho chiến tranh trường kỳ ở Ukraine, để ngỏ khả năng xảy ra tiến công quân sự bổ sung. Họ có thể đổ lỗi cho NATO về sự kém cỏi của mình, lập luận rằng việc chuyển giao vũ khí của NATO, chứ không phải sức mạnh của Ukraine, đã cản trở chiến thắng của Nga. Để cách tiếp cận này được thông qua trong chế độ, những người theo đường lối cứng rắn – nhiều khả năng gồm cả chính Putin – sẽ bị loại ra bên lề. Điều này sẽ khó nhưng không phải là không thể. Dù vậy, dưới thời Putin, kết quả này rất khó xảy ra, vì ông đã chọn cách tiếp cận tối đa ngay từ đầu.

Kịch bản thứ hai sẽ là một thất bại trong bối cảnh leo thang. Điện Kremlin sẽ tìm cách kéo dài cuộc chiến ở Ukraine trong khi tung ra một chiến dịch gồm các hành động phá hoại ngầm ở các quốc gia ủng hộ Kyiv và ở chính Ukraine. Trong trường hợp xấu nhất, Nga có thể lựa chọn tấn công hạt nhân vào Ukraine. Sau đó, chiến tranh sẽ leo thang đến đối đầu quân sự trực tiếp giữa NATO và Nga. Nga sẽ chuyển từ một quốc gia theo chủ nghĩa xét lại thành một quốc gia bất hảo, một quá trình vốn dĩ đang diễn ra rồi, và quá trình đó sẽ củng cố niềm tin của phương Tây rằng Nga là một mối đe dọa đặc biệt và không thể chấp nhận được. Vượt qua ngưỡng hạt nhân có thể dẫn đến sự can dự của quân đội NATO vào cuộc chiến, đẩy nhanh thất bại của Nga trên chiến trường.

Một khẩu lựu pháo của Nga bị phá hủy ở vùng Kharkiv, Ukraine vào tháng 9/2022. Nguồn ảnh : Lực lượng Vũ trang Ukraine / Reuters

Kịch bản cuối cùng sẽ là một thất bại thông qua sụp đổ chế độ, với những trận chiến quyết định không diễn ra ở Ukraine, mà là trong hành lang của Điện Kremlin hoặc trên đường phố Moscow. Putin đã tập trung quyền lực vào tay mình, và việc ông ngoan cố theo đuổi một cuộc chiến cầm chắc thất bại đã đặt chế độ của ông vào thế lung lay. Người Nga sẽ chỉ ủng hộ vị sa hoàng kém cỏi của họ đến một thời điểm nhất định mà thôi. Dù Putin đã mang lại sự ổn định chính trị cho nước Nga – một tình trạng được đánh giá cao sau những đổ vỡ của thời hậu Xô-viết – người dân vẫn có thể quay lưng lại với ông nếu chiến tranh dẫn đến tình trạng thiếu thốn chung. Sự sụp đổ của chế độ Putin có thể đồng nghĩa với việc kết thúc chiến tranh ngay lập tức, vì Nga sẽ không còn khả năng tham chiến khi chính nước này rơi vào hỗn loạn. Một cuộc đảo chính theo sau bởi nội chiến sẽ lặp lại những gì đã xảy ra khi phe Bolshevik giành chính quyền vào năm 1917, dẫn đến việc Nga rút khỏi Thế chiến I.

Bất kể nó diễn ra dưới hình thức nào, một thất bại của Nga tất nhiên sẽ được hoan nghênh. Nó sẽ giải phóng Ukraine khỏi nỗi kinh hoàng mà nước này phải gánh chịu kể từ khi bị xâm lược. Nó sẽ củng cố nguyên tắc rằng hành động tấn công một quốc gia khác chắc chắn sẽ bị trừng phạt. Nó có thể mở ra những cơ hội mới cho Belarus, Gruzia, và Moldova, và cho phương Tây hoàn tất việc sắp xếp Châu Âu theo dự định của mình. Đối với Belarus, sẽ xuất hiện một con đường để chấm dứt chế độ độc tài và hướng tới các cuộc bầu cử tự do và công bằng. Gruzia, Moldova, và Ukraine có thể cùng nhau phấn đấu để cuối cùng hội nhập vào Liên Hiệp Châu Âu và thậm chí là NATO, theo bước các chính phủ Trung và Đông Âu sau khi Liên Xô sụp đổ.

Dù thất bại của Nga sẽ mang lại nhiều lợi ích, Mỹ và Châu Âu nên chuẩn bị cho tình trạng rối loạn khu vực và toàn cầu mà nó sẽ tạo ra. Kể từ năm 2008, Nga đã là một cường quốc theo chủ nghĩa xét lại. Họ đã vẽ lại biên giới, sáp nhập lãnh thổ, can thiệp vào các cuộc bầu cử, chen chân vào nhiều cuộc xung đột khác nhau ở Châu Phi, và thay đổi động lực địa chính trị ở Trung Đông bằng cách ủng hộ Tổng thống Syria Bashar al-Assad. Nếu Nga theo đuổi leo thang triệt để hoặc rơi vào hỗn loạn thay vì chấp nhận thất bại thông qua đàm phán, hậu quả sẽ được cảm nhận ở cả Châu Á, Châu Âu, và Trung Đông. Tình trạng rối loạn có thể diễn ra dưới hình thức ly khai, hoặc các cuộc xung đột mới nổ ra bên trong và xung quanh Nga, quốc gia có diện tích đất liền lớn nhất thế giới. Việc biến Nga thành một quốc gia thất bại bị nội chiến tàn phá sẽ làm sống lại những câu hỏi từng khiến các nhà hoạch định chính sách phương Tây chật vật vào năm 1991 : chẳng hạn, ai sẽ giành quyền kiểm soát vũ khí hạt nhân của Nga ? Một thất bại trong hỗn loạn của Nga sẽ tạo ra một lỗ hổng nguy hiểm trong hệ thống quốc tế.

Không thể đàm phán

Cố gắng thuyết phục Putin chấp nhận thất bại thông qua đàm phán là điều rất khó, nếu không muốn nói là không thể. (Việc này có thể khả thi hơn dưới thời người kế nhiệm ông). Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky sẽ yêu cầu Moscow từ bỏ yêu sách đối với các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát trên danh nghĩa ở Donetsk, Kherson, Luhansk, và Zaporizhzhia. Putin đã ăn mừng việc sáp nhập các khu vực này bằng nhiều hoạt động long trọng. Ông sẽ khó mà thay đổi quan điểm sau màn thể hiện lòng yêu nước, dù khả năng kiểm soát của Nga đối với các lãnh thổ này là rất mong manh. Bất kỳ nhà lãnh đạo Nga nào, dù là Putin hay người nào khác, cũng sẽ không chịu từ bỏ Crimea, một khu vực của Ukraine mà Nga đã sáp nhập vào năm 2014.

Các điều kiện ở Nga sẽ phải có lợi cho sự thỏa hiệp. Ban lãnh đạo mới của Nga sẽ phải đối diện với một quân đội mất tinh thần và đánh cược vào việc công chúng chấp nhận đầu hàng. Người Nga có thể trở nên thờ ơ nếu chiến tranh tiếp diễn mà không có giải pháp rõ ràng. Nhưng giao tranh sẽ vẫn tiếp tục ở các khu vực phía đông Ukraine và căng thẳng giữa hai nước sẽ vẫn ở mức cao.

Dù vậy, một thỏa thuận với Ukraine có thể giúp bình thường hóa quan hệ giữa Nga và phương Tây. Đó sẽ là một điểm hấp dẫn đối với một nhà lãnh đạo Nga ít quân phiệt hơn Putin, và cũng sẽ hấp dẫn nhiều người Nga. Các nhà lãnh đạo phương Tây cũng có thể có lợi ích khi thúc đẩy đàm phán nhằm chấm dứt chiến tranh. Vấn đề ở đây là mặt thời điểm. Trong hai tháng đầu tiên sau cuộc xâm lược vào tháng 2/2022, Nga đã để mất cơ hội đàm phán với Zelensky và tận dụng đòn bẩy chiến trường của mình. Sau đợt phản công thành công của Ukraine, Kyiv có rất ít lý do để nhượng bộ bất cứ điều gì. Kể từ khi xâm lược, Nga đã dốc toàn lực và liên tục leo thang chiến sự thay vì thể hiện sự sẵn lòng thỏa hiệp. Một nhà lãnh đạo mềm mỏng hơn Putin có thể khiến Ukraine cân nhắc việc đàm phán. Khi đối mặt với thất bại, Putin có thể dùng đến việc đả kích trên trường quốc tế. Ông đã liên tục mở rộng lập luận về chiến tranh của mình, tuyên bố rằng phương Tây đang tiến hành một cuộc chiến ủy nhiệm chống lại Nga với mục tiêu hủy diệt nước này. Các bài phát biểu năm 2022 của Putin là phiên bản lớn tiếng hơn của bài phát biểu mà ông đưa ra tại Hội nghị An ninh Munich 15 năm trước, trong đó ông tố cáo chủ nghĩa ngoại lệ của Mỹ, lập luận rằng Mỹ "đã vượt quá biên giới quốc gia của mình về mọi mặt".

Gồm một chút đe dọa, một chút vô nghĩa, và một chút thăm dò, những luận điệu của Putin là nhằm động viên người Nga về mặt cảm xúc. Nhưng cũng có một logic chiến thuật đằng sau nó : dù việc mở rộng chiến tranh ra bên ngoài Ukraine rõ ràng sẽ không giúp Putin giành được lãnh thổ mà ông khao khát, nhưng nó có thể ngăn cản Ukraine và phương Tây giành chiến thắng trong cuộc xung đột. Ngôn từ hiếu chiến của ông đang đặt nền móng cho sự leo thang và cho cuộc đối đầu thế kỷ 21 với phương Tây, trong đó Nga sẽ tìm cách khai thác lợi thế bất đối xứng của mình với tư cách là một quốc gia khủng bố hoặc bất hảo.

Các công cụ đối đầu của Nga có thể bao gồm việc sử dụng vũ khí hóa học hoặc sinh học bên trong hoặc ngoài Ukraine. Putin có thể phá hủy các đường ống vận chuyển nhiên liệu hoặc cơ sở hạ tầng dưới đáy biển, hoặc thực hiện các cuộc tấn công mạng vào các thể chế tài chính phương Tây. Sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật có lẽ là phương án cuối cùng. Trong bài phát biểu vào ngày 30/9, Putin đã đề cập đến Hiroshima và Nagasaki, đưa ra những diễn giải lộn xộn về giai đoạn kết thúc của Thế chiến II. Nói một cách nhẹ nhàng, thì phép so sánh ở đây là không hoàn hảo. Ngay cả khi Nga sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật ở Ukraine, Kyiv vẫn sẽ không đầu hàng. Bởi một điều, người Ukraine biết rằng sự chiếm đóng của Nga đồng nghĩa với sự diệt vong của đất nước họ, điều đó không đúng với nước Nhật năm 1945. Chưa kể, Nhật Bản đang thua trận vào thời điểm đó. Còn tính đến cuối năm 2022, chính Nga, cường quốc hạt nhân, mới là kẻ thua cuộc.

Hậu quả của một cuộc tấn công hạt nhân sẽ rất thảm khốc, không chỉ đối với người dân Ukraine. Chiến tranh sẽ tiếp diễn và vũ khí hạt nhân sẽ không giúp được gì nhiều cho binh lính Nga trên mặt đất. Thay vào đó, Nga sẽ phải đối mặt với sự phẫn nộ của quốc tế. Hiện tại, Brazil, Trung Quốc, và Ấn Độ chưa lên án cuộc xâm lược của Nga, nhưng không có quốc gia nào trong nhóm này thực sự ủng hộ Moscow trong cuộc chiến kinh hoàng của họ, cũng không quốc gia nào ủng hộ việc sử dụng vũ khí hạt nhân. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã công khai điều này vào tháng 11 : sau khi gặp Thủ tướng Đức Olaf Scholz, ông đưa ra một tuyên bố rằng hai nhà lãnh đạo "cùng phản đối việc sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ khí hạt nhân". Nếu Putin bất chấp lời cảnh báo này, ông sẽ trở thành một kẻ bị cô lập, bị trừng phạt về kinh tế và có lẽ cả về quân sự bởi một liên minh toàn cầu.

Do đó, đối với Nga, đe dọa sử dụng vũ khí hạt nhân có lợi hơn là thực sự làm vậy. Nhưng Putin vẫn có thể lựa chọn sử dụng vũ khí hạt nhân : xét cho cùng, phát động cuộc xâm lược là một nước đi sai lầm nghiêm trọng, nhưng ông vẫn làm thế. Nếu ông chọn phá vỡ điều cấm kỵ hạt nhân, NATO có lẽ sẽ không phản ứng tương xứng, để tránh rủi ro xảy ra đáp trả hạt nhân. Tuy nhiên, liên minh rất có thể sẽ phản ứng bằng lực lượng thông thường để làm suy yếu quân đội Nga và ngăn chặn các cuộc tấn công hạt nhân tiếp theo, theo đó đặt ra nguy cơ gây ra một vòng xoáy leo thang nếu Nga tiến hành các cuộc tấn công thông thường nhằm vào NATO để đáp trả.

Ngay cả khi tránh được kịch bản này, một thất bại của Nga sau khi sử dụng hạt nhân vẫn sẽ gây ra những hậu quả nguy hiểm. Nó sẽ tạo ra một thế giới không có trạng thái cân bằng hạt nhân không hoàn hảo của Chiến tranh Lạnh và kỷ nguyên 30 năm sau Chiến tranh Lạnh. Nó sẽ khuyến khích các nhà lãnh đạo trên toàn cầu sử dụng vũ khí hạt nhân, vì dường như sự an toàn của họ chỉ có thể được đảm bảo bằng cách có được vũ khí hạt nhân và thể hiện sự sẵn sàng sử dụng chúng. Một thời đại chạy đua phổ biến vũ khí hạt nhân sẽ xảy ra sau đó, gây tổn hại lớn cho an ninh toàn cầu.

Gánh nặng của nhà lãnh đạo

Lúc này, công chúng Nga vẫn chưa đứng lên phản đối chiến tranh. Người Nga có thể hoài nghi về Putin và có thể không tin tưởng vào chính phủ của ông. Nhưng họ cũng không muốn những người con trai, người cha, và người anh em đang mặc quân phục của mình thua trận trên chiến trường. Đã quen với vị thế cường quốc của Nga sau nhiều thế kỷ, và bị cô lập với phương Tây, hầu hết người Nga không muốn đất nước của họ trở thành một nước không có bất kỳ quyền lực và ảnh hưởng nào ở Châu Âu, vốn là hậu quả tất yếu khi Nga thất bại ở Ukraine.

Tuy nhiên, một cuộc chiến trường kỳ sẽ đẩy người Nga vào tương lai ảm đạm và có thể sẽ châm ngòi cho ngọn lửa cách mạng trong nước. Thương vong của Nga đã rất cao, và khi quân đội Ukraine phát triển mạnh hơn, họ có thể gây ra những tổn thất lớn hơn nữa. Cuộc di cư của hàng trăm ngàn thanh niên Nga, nhiều người trong số họ có tay nghề cao, đã khiến mọi người phải bất ngờ. Theo thời gian, sự kết hợp giữa chiến tranh, lệnh trừng phạt, và chảy máu chất xám sẽ gây ra hậu quả khủng khiếp – và người Nga cuối cùng có thể đổ lỗi cho Putin, người đã bắt đầu sự nghiệp tổng thống của mình bằng danh hiệu tự xưng là "người hiện đại hóa". Hầu hết người Nga đều xa cách với các cuộc chiến trước đây của ông, vì chúng thường diễn ra ở xa mặt trận quê hương và không đòi hỏi động viên hàng loạt. Nhưng đó không phải là trường hợp của cuộc chiến ở Ukraine.

Một người lính Ukraine viết trên một quả lựu pháo ở vùng Donetsk, Ukraine tháng 11/2022. Nguồn ảnh : Serhii Nuzhnenko/ Radio Free Europe/ Reuters.

Nga có lịch sử thay đổi chế độ sau những cuộc chiến không thành công. Chiến tranh Nga-Nhật (1904-1905) và Thế chiến I đã dẫn đến Cách mạng Bolshevik. Sự sụp đổ của Liên bang Xô viết vào năm 1991 diễn ra hai năm sau khi quân đội Liên Xô kết thúc cuộc phiêu lưu bất thành ở Afghanistan. Cách mạng nổ ra ở Nga khi chính phủ thất bại trong các mục tiêu kinh tế và chính trị của mình và không ứng phó được với các cuộc khủng hoảng. Nhìn chung, đòn quyết định luôn là sự sụp đổ của ý thức hệ cơ bản của chính phủ, chẳng hạn như việc chế độ quân chủ và chế độ sa hoàng của Nga mất đi tính chính danh trong bối cảnh đói nghèo và nỗ lực chiến tranh thất bại vào năm 1917.

Putin đều gặp nguy trong tất cả các kịch bản này. Khả năng quản lý chiến tranh của ông rất tệ, và nền kinh tế Nga đang suy thoái. Đối mặt với những xu hướng ảm đạm này, Putin lại nhân đôi sai lầm của mình, khăng khăng rằng cuộc chiến đang diễn ra "theo kế hoạch". Đàn áp có thể giải quyết một số vấn đề : bắt giữ và truy tố những người bất đồng chính kiến có thể dập tắt phản kháng được một thời gian. Nhưng bàn tay cứng rắn của Putin cũng có nguy cơ gây ra nhiều bất mãn hơn.

Nếu Putin bị phế truất, không rõ ai sẽ kế nhiệm ông. Lần đầu tiên kể từ khi lên nắm quyền vào năm 1999, "hàng dọc quyền lực" của Putin – một hệ thống chính phủ phân quyền dựa trên lòng trung thành với Tổng thống Nga – đã không còn là hàng dọc như trước. Hai ứng viên tiềm năng nằm ngoài giới tinh hoa truyền thống là Yevgeny Prigozhin, người đứng đầu Tập đoàn Wagner, một nhà thầu quân sự tư nhân đã cung cấp lính đánh thuê cho cuộc chiến ở Ukraine, và Ramzan Kadyrov, lãnh đạo Cộng hòa Chechnya. Họ có thể muốn có được chút quyền lực còn sót lại của Putin, khuyến khích đấu đá nội bộ trong chế độ với hy vọng giành được một vị trí ở trung tâm cơ cấu quyền lực mới của Nga sau khi Putin ra đi. Họ cũng có thể cố gắng tự khẳng định quyền lực. Họ đã gây áp lực lên lãnh đạo quân đội và Bộ Quốc phòng Nga trước những thất bại trong chiến tranh và cố gắng mở rộng cơ sở quyền lực của mình với sự hậu thuẫn của các lực lượng bán quân sự trung thành. Các ứng viên khác có thể đến từ giới tinh hoa truyền thống, chẳng hạn như chính quyền của tổng thống, nội các, hoặc lực lượng an ninh và quân đội. Để ngăn chặn âm mưu đảo chính cung đình, Putin đã bao quanh mình bằng những kẻ tầm thường trong suốt 20 năm qua. Nhưng cuộc chiến không thành công đang đe dọa quyền lực của ông. Nếu ông thực sự tin vào những bài phát biểu gần đây của mình, ông có thể đã thuyết phục các cấp dưới tin rằng ông thực sự đang sống trong một thế giới giả tưởng.

Mức độ tàn phá ở vùng Kharkiv, Ukraine, tháng 12/2022. Nguồn ảnh : Vyacheslav Madiyevskyy / Reuters

Cơ hội để một nhà dân chủ thân phương Tây trở thành tổng thống tiếp theo của Nga là cực nhỏ. Kịch bản khả dĩ hơn sẽ là một nhà lãnh đạo chuyên chế theo khuôn mẫu Putin. Một nhà lãnh đạo từ bên ngoài "hàng dọc quyền lực" có thể chấm dứt chiến tranh và cân nhắc các mối quan hệ tốt đẹp hơn với phương Tây. Nhưng một nhà lãnh đạo đến từ Điện Kremlin của Putin sẽ không có lựa chọn này, bởi ông sẽ bị ràng buộc bởi một hồ sơ công khai ủng hộ cuộc chiến. Thách thức trở thành một người theo chủ nghĩa Putin sau Putin sẽ rất lớn.

Một trong những thách thức sẽ là chiến tranh Ukraine, điều không dễ quản lý đối với người kế nhiệm Putin, đặc biệt là nếu người đó chia sẻ giấc mơ khôi phục vị thế cường quốc của Nga. Một thách thức khác là xây dựng tính chính danh trong hệ thống chính trị mà không có bất kỳ nguồn lực truyền thống nào. Nga không thực sự có hiến pháp và không có chế độ quân chủ. Bất cứ ai ủng hộ Putin sẽ thiếu sự ủng hộ của quần chúng và sẽ gặp khó khăn khi cá nhân hóa hệ tư tưởng tân Xô-viết, tân đế quốc mà Putin đã trở thành hiện thân.

Trong trường hợp xấu nhất, sự sụp đổ của Putin có thể dẫn đến nội chiến và sự tan rã của nước Nga. Sẽ xảy ra tranh chấp quyền lực ở cấp cao nhất và quyền kiểm soát nhà nước sẽ bị phân tán khắp nơi. Giai đoạn này có thể được xem là sự tái hiện Thời kỳ Rắc rối, hay Smuta, cuộc khủng hoảng quyền kế vị kéo dài 15 năm ở nước Nga cuối thế kỷ 16 và đầu thế kỷ 17, được đánh dấu bởi những cuộc nổi loạn, tình trạng vô pháp, và ngoại xâm. Người Nga coi thời kỳ đó là thời kỳ nhục nhã cần phải tránh lặp lại bằng mọi giá. Những rắc rối trong thế kỷ 21 của Nga có thể mở đường cho sự xuất hiện của các "lãnh chúa" đến từ các cơ quan an ninh và những đội quân ly khai bạo lực ở các vùng kinh tế khó khăn của đất nước, nhiều vùng trong số đó là nơi sinh sống của đông đảo người dân tộc thiểu số. Dù một nước Nga đang trong tình trạng hỗn loạn có thể không chính thức chấm dứt chiến tranh ở Ukraine, nhưng nó có thể đơn giản là không thể tiến hành chiến tranh được nữa. Trong trường hợp đó, Ukraine sẽ giành lại hòa bình và độc lập, còn Nga sẽ chìm trong hỗn loạn.

Tác nhân hỗn loạn

Cuộc xâm lược Ukraine của Putin như là bước đầu tiên trong kế hoạch tái thiết đế chế Nga đã bị phản tác dụng. Chiến tranh đã làm giảm khả năng hỗ trợ các nước láng giềng của Nga. Năm ngoái, khi Azerbaijan giao tranh ở biên giới với Armenia, Nga đã từ chối can thiệp để ủng hộ Armenia, dù họ là đồng minh chính thức của Armenia.

Tình trạng tương tự đang diễn ra ở Kazakhstan. Nếu Kyiv đầu hàng, Putin có thể sẽ quyết định xâm lược Kazakhstan tiếp theo : nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ đang có một lượng lớn người gốc Nga sinh sống, còn Putin thì không tôn trọng biên giới quốc tế. Một khả năng khác hiện đang dần sáng tỏ : nếu Điện Kremlin thay đổi chế độ, điều đó có thể giúp Kazakhstan hoàn toàn thoát khỏi sự kiểm soát của Nga, cho phép nước này trở thành nơi trú ẩn an toàn cho những người Nga lưu vong. Nhưng đó không phải sự thay đổi duy nhất trong khu vực. Ở Nam Caucasus và Moldova, các cuộc xung đột cũ có thể hồi sinh và trở nên dữ dội hơn. Ankara có thể tiếp tục hỗ trợ đối tác Azerbaijan chống lại Armenia. Nếu Thổ Nhĩ Kỳ không còn sợ bị người Nga chỉ trích, họ có thể thôi thúc Azerbaijan tiến hành các cuộc tấn công tiếp theo vào Armenia. Ở Syria, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ có lý do để tăng cường hiện diện quân sự nếu Nga rút lui.

Nếu Nga rơi vào hỗn loạn, Gruzia sẽ có thể hoạt động với phạm vi lớn hơn. Cái bóng của lực lượng quân sự Nga, vốn bao trùm nước này kể từ cuộc chiến Nga-Gruzia năm 2008, sẽ bị xóa bỏ. Gruzia có thể tiếp tục nỗ lực trở thành thành viên của Liên Hiệp Châu Âu, dù nước này đã bị gạt bỏ tư cách ứng viên vào năm ngoái vì bất ổn nội bộ và thiếu cải cách trong nước. Nếu quân đội Nga rút khỏi khu vực, xung đột có thể lại nổ ra giữa một bên là Gruzia và Nam Ossetia, và bên kia là giữa Gruzia và Abkhazia. Động lực đó cũng có thể xuất hiện ở Moldova và khu vực ly khai Transnistria, nơi binh lính Nga đã đóng quân từ năm 1992. Việc Moldova ứng cử làm thành viên Liên Hiệp Châu Âu, được công bố vào tháng 6/2022, có thể là cách để nước này thoát khỏi cuộc xung đột lâu dài đó. Liên Hiệp Châu Âu chắc chắn sẽ sẵn sàng giúp Moldova giải quyết xung đột.

Những thay đổi về lãnh đạo ở Nga sẽ làm rung chuyển Belarus, nơi nhà độc tài Alexander Lukashenko đang được hỗ trợ bởi tiền bạc và sức mạnh quân sự của Nga. Nếu Putin thất bại, rất có thể Lukashenko sẽ là người tiếp theo. Thực chất đang tồn tại một chính phủ Belarus lưu vong : Svetlana Tikhanovskaya, sống ở Litva, trở thành lãnh đạo phe đối lập của đất nước vào năm 2020 sau khi chồng bà bị bỏ tù vì dám ra tranh cử đối đầu với Lukashenko. Các cuộc bầu cử tự do và công bằng có thể được tổ chức, cho phép Belarus tự giải cứu mình khỏi chế độ độc tài, nếu họ xoay sở để tự bảo vệ mình khỏi Nga. Nếu Belarus không thể đảm bảo nền độc lập của mình, xung đột nội bộ tiềm tàng của Nga có thể tràn sang nước này, từ đó sẽ ảnh hưởng đến các nước láng giềng như Latvia, Litva, Ba Lan, và Ukraine.

Nếu Nga thực sự tan rã và mất ảnh hưởng ở lục địa Á-Âu, các chủ thể khác, chẳng hạn như Trung Quốc, sẽ nhảy vào cuộc chơi. Trước chiến tranh, Trung Quốc chủ yếu gây ảnh hưởng kinh tế hơn là quân sự trong khu vực. Điều đó đang thay đổi. Trung Quốc đang trên đà phát triển ở Trung Á. Nam Caucasus và Trung Đông có thể là những khu vực xâm lấn tiếp theo của họ.

Một nước Nga bại trận và bất ổn nội bộ sẽ đòi hỏi một mô hình trật tự toàn cầu mới. Trật tự quốc tế tự do hiện tại xoay quanh việc quản lý quyền lực bằng pháp luật. Nó nhấn mạnh các quy tắc và thể chế đa phương. Mô hình cạnh tranh giữa các cường quốc, một mô hình yêu thích của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, là về cân bằng quyền lực, ngầm định hoặc công khai xem các vùng phạm vi ảnh hưởng là nguồn gốc của trật tự quốc tế. Nếu Nga hứng chịu thất bại ở Ukraine, các nhà hoạch định chính sách sẽ phải tính đến sự hiện diện và thiếu vắng của quyền lực, đặc biệt là sự thiếu vắng hoặc suy giảm nghiêm trọng của quyền lực Nga. Một nước Nga suy yếu sẽ tác động đến các cuộc xung đột trên toàn cầu, bao gồm cả những cuộc xung đột ở Châu Phi và Trung Đông, chưa kể đến ở Châu Âu. Tuy nhiên, một nước Nga suy yếu hoặc tan rã sẽ không nhất thiết mở ra một thời kỳ vàng son của trật tự và ổn định.

Một nước Nga bị đánh bại sẽ đánh dấu một sự thay đổi so với 20 năm trước, khi đất nước này là một cường quốc đang lên. Trong suốt những năm 1990 và trong thập niên đầu tiên của thế kỷ này, Nga khao khát được hội nhập vào Châu Âu và trở thành đối tác của Mỹ. Họ gia nhập G-8 và Tổ chức Thương mại Thế giới, đồng thời hỗ trợ các nỗ lực chiến tranh của Mỹ ở Afghanistan. Trong 4 năm khi Dmitry Medvedev làm Tổng thống Nga, từ 2008 đến 2012, Nga dường như đã tuân theo trật tự quốc tế dựa trên luật lệ, nếu người ta không soi xét quá kỹ đằng sau hậu trường.

Một nước Nga có thể chung sống hòa bình với phương Tây có lẽ là sự ảo tưởng ngay từ đầu. Putin đã thể hiện một bầu không khí hòa giải trong giai đoạn đầu sau khi lên làm tổng thống, dù ông có thể đã nuôi dưỡng lòng căm thù phương Tây, coi thường trật tự dựa trên luật lệ, và mong muốn thống trị Ukraine từ lâu. Dù sự thật có là gì, sau khi ông tái đắc cử tổng thống vào năm 2012, Nga đã từ bỏ trật tự dựa trên luật lệ. Putin chế giễu rằng hệ thống này chẳng khác gì lớp ngụy trang cho một nước Mỹ độc đoán. Nga đã xâm phạm chủ quyền của Ukraine một cách thô bạo bằng cách sáp nhập Crimea, tái khẳng định vị thế của mình ở Trung Đông bằng cách hỗ trợ Assad trong nội chiến Syria, và thiết lập mạng lưới quân sự và ảnh hưởng an ninh của Nga ở Châu Phi. Một nước Nga quyết đoán và một Trung Quốc đang trỗi dậy đã góp phần tạo nên mô hình cạnh tranh giữa các cường quốc ở Bắc Kinh, Moscow, và thậm chí là Washington thời hậu Trump.

Bất chấp những hành động gây hấn và kho vũ khí hạt nhân đáng kể, Nga không phải là đối thủ cạnh tranh ngang hàng với Trung Quốc hay Mỹ. Hành động quá trớn của Putin ở Ukraine cho thấy rằng ông đã không nắm bắt được điểm quan trọng này. Nhưng bởi vì Putin đã can thiệp vào nhiều khu vực trên khắp thế giới, một nước Nga tan rã sau thất bại ở Ukraine sẽ là một cú sốc lớn đối với hệ thống quốc tế.

Chắc chắn, thất bại đó có thể mang lại những hậu quả tích cực cho các nước láng giềng của Nga. Chẳng cần tìm đâu xa, ở thời điểm kết thúc Chiến tranh Lạnh, sự sụp đổ của Liên Xô đã mở đường cho sự xuất hiện của hơn một chục quốc gia tự do và thịnh vượng ở Châu Âu. Một nước Nga hướng vào trong có thể giúp thúc đẩy một "Châu Âu toàn vẹn và tự do", như lời Tổng thống Mỹ George H. W. Bush dùng để mô tả tham vọng của Mỹ dành cho lục địa già sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc. Tuy nhiên, tình trạng hỗn loạn ở Nga có thể đồng thời tạo ra một vòng xoáy bất ổn : tình trạng vô chính phủ giữa các cường quốc thay thế cho cạnh tranh giữa các cường quốc, dẫn đến một loạt các cuộc xung đột khu vực, dòng người di cư, và bất ổn kinh tế.

Sự sụp đổ của Nga cũng có thể lây lan hoặc khơi mào một phản ứng dây chuyền, trong trường hợp đó cả Mỹ và Trung Quốc đều không có lợi, vì cả hai sẽ phải cố gắng ngăn chặn hậu quả. Trong trường hợp đó, phương Tây sẽ cần thiết lập các ưu tiên chiến lược. Lấp đầy khoảng trống gây ra bởi thất bại của Nga là điều không thể. Ở Trung Á và Nam Caucasus, Mỹ và Châu Âu sẽ có rất ít cơ hội ngăn chặn Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ tiến vào khoảng trống. Thay vì cố gắng ngăn chặn họ, một chiến lược thực tế hơn đối với người Mỹ sẽ là cố gắng kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời đưa ra một giải pháp thay thế, đặc biệt là chống lại sự thống trị của Trung Quốc.

Dù Nga có thất bại dưới hình thức nào đi chăng nữa, việc ổn định đông và đông nam Châu Âu, bao gồm cả vùng Balkan, sẽ là một nhiệm vụ nặng nề. Trên khắp Châu Âu, phương Tây sẽ phải tìm ra câu trả lời sáng tạo cho những câu hỏi chưa bao giờ được giải quyết kể từ năm 1991 : Nga có phải là một phần của Châu Âu không ? Nếu không, bức tường giữa Nga và Châu Âu nên cao bao nhiêu, và nên bao xung quanh những quốc gia nào ? Nếu Nga là một phần của Châu Âu, họ sẽ thuộc về vùng nào ? Bản thân Châu Âu bắt đầu và kết thúc ở đâu ? Việc kết nạp Phần Lan và Thụy Điển vào NATO sẽ chỉ là khởi đầu của dự án này. Belarus và Ukraine đã cho thấy những khó khăn trong việc bảo vệ sườn phía đông của Châu Âu : những quốc gia này là nơi cuối cùng mà Nga sẽ từ bỏ tham vọng cường quốc của mình. Và ngay cả một nước Nga đổ nát cũng sẽ không mất hết năng lực quân sự thông thường và hạt nhân.

Hai lần trong 106 năm qua – vào năm 1917 và năm 1991 – các phiên bản khác nhau của nước Nga đã chính thức tan rã. Và cũng hai lần, các phiên bản của nước Nga đã tự phục hồi. Nếu quyền lực của Nga suy giảm, phương Tây nên tận dụng cơ hội đó để định hình một môi trường ở Châu Âu nhằm bảo vệ các thành viên NATO, đồng minh, và đối tác. Một thất bại của Nga sẽ mang đến nhiều cơ hội và cũng nhiều cám dỗ. Một trong số những cám dỗ là kỳ vọng rằng một nước Nga bại trận về cơ bản sẽ biến mất khỏi Châu Âu. Nhưng một nước Nga bại trận một ngày nào đó sẽ tự tái khẳng định bản thân và tự theo đuổi lợi ích của mình. Phương Tây nên được trang bị cả về mặt chính trị lẫn nhận thức cho cả sự thất bại và trở lại của Nga.

Liana Fix và Michael Kimmage

Nguyên tác : "Putin’s Last Stand", Foreign Affairs, tháng 1-2/2023

Nguyễn Thị Kim Phụng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 30/12/2022

Liana Fix là Nghiên cứu viên Châu Âu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại và là tác giả cuốn "A New German Power ? Germany’s Role in European Russia Policy".

Michael Kimmage là Giáo sư Lịch sử tại Đại học Công giáo Mỹ và là Nghiên cứu viên cấp cao tại CSIS. Từ năm 2014 đến năm 2016, ông phục vụ trong Nhóm Hoạch định Chính sách tại Bộ Ngoại giao Mỹ.

Nga cạn kiệt kho vũ khí, sử dụng linh kiện cấm vận ?

Trọng Thành, RFI, 07/12/2022

Nga có khả năng là vẫn nhập khẩu được thêm linh kiện, cấu kiện giúp cho việc sản xuất các vũ khí sử dụng tại Ukraine, bất chấp trừng phạt của phương Tây. Trên đây là nhận định của tổ chức quốc tế điều tra về việc buôn bán bất hợp pháp vũ khí (Conflict Armament Research - CAR), đưa ra trong một báo cáo công bố ngày 05/12/2022.

Mảnh vỡ của vũ khí Kh-101 được tìm thấy sau vụ tấn công vào Kiev vào tháng 6/2022. © Conflict Armament Research

Các chuyên gia của CAR, được xem là tổ chức quốc tế duy nhất hoạt động trong lĩnh vực này, đã tới Ukraine, để xem xét phần còn lại của một số tên lửa Kh-101 không đối địa - được phát hiện sau vụ quân Nga bắn khoảng 70 hỏa tiễn xuống thủ đô Kiev ngày 23/11/2022. Ít nhất một trong các tên lửa, được lắp ráp bằng các linh kiện bị cấm vận, đã được sản xuất sau khi phương Tây áp đặt lệnh trừng phạt. Điều này để ngỏ khả năng Nga có thể mua được linh kiện trong bối cảnh bị cấm vận.

Trả lời RFI, ông Damien Spleeters, phụ trách cuộc điều tra của tổ chức Conflict Armament Research, nêu ra một số giả thiết, đồng thời nhấn mạnh đến việc các biện pháp trừng phạt cần được điều chỉnh để có hiệu lực hơn :

"Có ba khả năng. Khả năng thứ nhất là Nga có thể tích trữ đủ trước khi tiến hành cuộc xâm lăng, khởi đầu từ tháng 2/2022. Điều này có thể khẳng định một phần khi chúng ta xem xét nhiều hệ thống vũ khí Nga sử dụng tại chiến trường Ukraine, phần lớn được sản xuất từ năm 2014 đến 2021. Khả năng thứ hai là các trừng phạt hiện nay không thích hợp để ngăn chặn các mạng lưới cung ứng gián tiếp các vật tư, cấu kiện vũ khí cho Nga. Khả năng thứ ba là nước Nga đã có thể phát triển một mạng lưới cung ứng hàng hóa riêng, để lách các trừng phạt.

Chúng tôi thấy là có thể đã có nhiều loại linh kiện, cấu kiện được Nga sử dụng để chế tạo vũ khí sử dụng cho chiến tranh tại Ukraine không được kiểm soát. Trên thực tế, khó kiểm soát chuyện này. Chính vì vậy, mục tiêu của chúng tôi là xác định lộ trình di chuyển của các cấu kiện này, để biết xem làm thế nào Nga có được chúng. Tôi cho rằng điều này rất quan trọng, để giúp trừng phạt thích ứng được với thực địa. Những người soạn thảo các biện pháp trừng phạt có thể sử dụng thông tin của chúng tôi, để khiến trừng phạt có hiệu lực thực sự".

Theo báo Moscow Times, kể từ đầu cuộc xâm lăng, Nga đã dùng hàng ngàn tên lửa hành trình tầm xa, cũng như tên lửa đạn đạo tầm ngắn và tầm trung, tấn công Ukraine. Hôm 23/11, bộ trưởng quốc phòng Mỹ Lloyd Austin tuyên bố : các trừng phạt về thương mại sẽ làm chậm khả năng sản xuất vũ khí dẫn đường chính xác cao của Nga. Kết quả cuộc điều tra sơ bộ nói trên của CAR phần nào gây nghi ngờ về hiệu lực của các trừng phạt.

Tuy nhiên, Moscow Times cũng dẫn lại nhận định của nhật báo Hoa Kỳ New York Times, theo đó, nhìn chung quân đội các nước thường sử dụng các vũ khí cũ hơn trước khi dùng đến các loại vũ khí mới hơn. Việc Nga phải dùng đến các vũ khí vừa mới sản xuất có thể cho thấy vũ khí dự trữ đã cạn kiệt. Truyền thông Nga đưa tin công nhân nhiều nhà máy vũ khí được lệnh làm thêm giờ để gia tăng sản xuất.

Trọng Thành

****************************

Nga họp về "an ninh nội địa" sau các vụ tấn công bằng drone

Trọng Thành, RFI, 07/12/2022

Sau hai cuộc tấn công bằng drone nhắm vào các căn cứ không quân nằm sâu trong lãnh thổ, hôm 06/12/2022, tổng thống Nga đã triệu tập phiên họp Hội Đồng An Ninh Quốc Gia. Moskva cáo buộc Ukraine là thủ phạm. Tối hôm qua, chính quyền Mỹ khẳng định "không khuyến khích" các cuộc tấn công drone của Ukraine trên đất Nga.

Tổng thống Nga Vladimir Putin họp Hội Đồng An Ninh qua hình thức trực tuyến, tại Moskva, Nga, 06/12/2022. AP - Mikhail Metzel

Hãng tin Pháp AFP dẫn lại thông báo của ông Dmitri Peskov, phát ngôn viên phủ tổng thống Nga, theo đó chủ đề chính của cuộc họp hôm qua là về "an ninh nội địa". Trả lời báo giới hôm qua, phát ngôn viên điện Kremlin cho biết chính quyền Nga đã "đưa ra các quyết định cần thiết", nhưng không rõ là quyết định cụ thể nào. Trả lời đài Pháp BFMTV tối qua, phát ngôn viên đại sứ quán Nga tại Pháp, Alexander Makogonov, thừa nhận các cuộc tấn công này cho thấy "có những điểm dễ tổn thương cần được bảo vệ tốt hơn", và khẳng định Moskva sẽ chuẩn bị để ngăn chặn các cuộc tấn công tương tự.

Về phía Hoa Kỳ, trả lời báo giới, lãnh đạo ngoại giao Antony Blinken cùng lúc nhấn mạnh không cổ vũ và hỗ trợ quân đội Ukraine tấn công vào các mục tiêu trong lãnh thổ Nga, nhưng khẳng định sẽ hậu thuẫn mạnh mẽ để Ukraine có đủ vũ khí phòng thủ chống xâm lược Nga. Trong cuộc họp báo cùng ngoại trưởng Blinken, bộ trưởng quốc phòng Mỹ Lloyd Austin nhấn mạnh là Hoa Kỳ không ngăn cản Ukraine tự chế tạo tên lửa tầm xa, cũng như các phương tiện quân sự khác. Tuyên bố nói trên của bộ trưởng quốc phòng Mỹ được đưa ra trong bối cảnh tổng thống Joe Biden trước đó, đã khẳng định Mỹ không khuyến khích Ukraine trang bị tên lửa tầm xa, vì lo ngại chiến tranh leo thang, có thể đặt Hoa Kỳ trong thế đối đầu trực tiếp với Nga. 

Về phía Luân Đôn, bộ trưởng quốc phòng Anh hôm qua nhận định, nếu Kiev có thể đánh sâu vào lãnh thổ Nga như vậy thì Moskva cần xem đây là "thất bại chiến lược đáng kể nhất trong việc bảo vệ các lực lượng của mình, kể từ đầu cuộc xâm lăng Ukraine đến nay". Sân bay Engels vừa bị tấn công hôm thứ Hai 05/12 nằm cách biên giới với Ukraine đến 500 km. Cho đến nay, Kiev không khẳng định là tác giả của ba vụ tấn công bằng drone. Cố vấn của tổng thống Zelensky, ông Mykhaylo Podolyak, chỉ nhận định Nga sẽ phải gánh chịu các hậu quả như vậy, nếu tiếp tục tấn công lãnh thổ nước ngoài. 

Hôm qua, tổng thống Volodymyr Zelensky đến thăm các đơn vị Ukraine đang chiến đấu tại thị xã Sloviansk, cách thị trấn Bakhmut, tỉnh Donetsk, khoảng 45 km. Bakhmut được coi là chiến trường dữ dội nhất hiện tại ở Ukraine, nơi quân Nga liên tục tấn công từ nhiều tháng nay. AFP ghi nhận tổng thống Zelensky thường xuyên đến thăm các đơn vị quân đội trên chiến trường trong những tháng qua trái ngược với tổng thống Nga.

Trọng Thành

Nhìn đâu cũng thấy kẻ thù, Putin tự chuốc lấy đại địch : Mỹ

Xâm lăng Ukraine, Nga tự tiêu hủy ảnh hưởng lớn lao xưa nay lên nước láng giềng, cắt đứt với Tây Âu, giúp NATO mạnh hơn. Do hoang tưởng, Putin thù địch với Mỹ trong khi Washington không còn coi Nga là kẻ thù từ 30 năm qua, hơn nữa gần đây đã xoay trục sang Châu Á-Thái Bình Dương.

Kiểm tra các kiện hàng đạn 155 ly gởi sang Ukraine từ căn cứ Không quân Dover, Delaware (Hoa Kỳ) ngày

Các báo Pháp hôm nay 06/12/2022 có nhiều bài phóng sự về tình hình các vùng giải phóng và bị chiếm đóng ở Ukraine.  Le Monde "Theo chân 'nhóm Kostenko' ở Ukraine", và cho biết "Tại Odessa, mafia thân Nga dưới sự kiểm soát". Tờ báo cũng nhận thấy "Trong thời gian Nga chiếm đóng, tra tấn được hệ thống hóa ở Kherson". Libération tố cáo "Tại Mariupol, Nga cho xây dựng để ‘che giấu những vết tích chiến tranh’".

Nga gấp rút xây dựng để xóa dấu vết tội ác ở Mariupol

Thành phố tử đạo Mariupol nay ra sao, sáu tháng sau khi bị rơi vào tay quân Nga ? Theo các hãng tin nhà nước, Moskva bắt đầu xây dựng lại thành phố cảng miền nam Ukraine đã bị bom Nga san bằng. Những hình ảnh do báo chí thân Kremlin đăng tải cho thấy những tòa nhà mới toanh hãnh diện đứng bên những khu thể thao hiện đại. Việc tái thiết Mariupol là điểm nhấn của bộ máy tuyên truyền Nga. Hàng trăm công nhân làm việc 24/24, và theo Moskva, 1.000 căn hộ mới trong 12 tòa nhà sẽ được xây dựng trước cuối năm, đón tiếp 2.500 cư dân.

Kế hoạch này do Vladimir Putin trực tiếp duyệt. Tài liệu dày 100 trang của Bộ Xây dựng, Gia cư và Dịch vụ công dự kiến tái thiết toàn bộ Mariupol đã bị phá hủy đến 90%. Trong suốt ba tháng, Moskva đã oanh tạc không ngơi nghỉ thành phố chiến lược nằm cạnh biển Azov, không ngần ngại vây hãm theo kiểu thời Trung Cổ khiến cư dân không có điện, nước, lò sưởi, thực phẩm và thuốc men. Có bao nhiêu thường dân đã thiệt mạng ? Ít nhất là 22.000 người, nhưng thực tế chắc chắn cao hơn rất nhiều.

Thêm 1.500 ngôi mộ mới, tỉ lệ tử vong gấp 6,5 lần

Nhờ chiếm được Mariupol, Nga có thể nối kết vùng Donbass với Crimea. Giờ đây các sách giáo khoa đều đã bị thay, học sinh phải hát quốc ca của kẻ xâm lược, bị buộc nghe tuyên truyền của truyền hình Nga. Để đẩy nhanh "Nga hóa", tượng đài kỷ niệm Holodomor, nạn đói do Stalin gây ra từ 1932-1933 đã bị dỡ bỏ. Cư dân được tuyển dụng để quét dọn đường phố và mang đi những xác người còn kẹt lại trong đống đổ nát. Các hình ảnh vệ tinh mới đây của Maxar cho thấy ít nhất 1.500 ngôi mộ mới đã mọc lên, nâng số mộ được xây trong 8 tháng qua lên 4.600. Moskva dự kiến đưa dân số thành phố lên nửa triệu vào năm 2035.

Một chuyên gia được trang The Village phỏng vấn cho rằng mục đích thực sự của Kremlin không phải là cung cấp chỗ ở cho người dân trước khi mùa đông đến, mà nhằm "nhanh chóng che giấu vết tích chiến tranh". Theo lời chứng của cư dân trên Telegram, kẻ chiếm đóng đã biến Mariupol thành một ghetto, ngày càng khó sống. Hầu hết trong số 50.000 các căn hộ bị hư hại vẫn chưa có cửa số lẫn lò sưởi trong khi nhiệt độ có thể xuống đến âm 7°C.

Mạng xã hội đưa hình ảnh những con người ốm yếu nằm dọc theo hành lang một bệnh viện tồi tàn. Những lời kêu gọi giúp đỡ được viết vội vã trên những bức tường và trạm xe buýt, được quân chiếm đóng phủ đầy hình ảnh các sĩ quan cao cấp Nga. Khoảng 30% cư dân vẫn chưa có điện nước, và chỉ 20% được sưởi ấm. Mỗi tuần có khoảng 150 người qua đời ở Mariupol, trung bình 25 người/ngày, tỉ lệ tử vong cao gấp 6,5 so với trước chiến tranh.

Cựu tổng thống Gruzia bị đầu độc trong tù

Cũng liên quan đến Nga, Le Figaro cho biết cựu tổng thống Gruzia, Mikhail Saakachvili (55 tuổi) đã bị đầu độc bằng thạch tín và thủy ngân trong trại giam ở Tbilissi. Các nhà khoa học tìm thấy hai chất độc này trong mẫu tóc và móng tay của ông, được hai phòng thí nghiệm độc lập Mỹ phân tích. Kết luận do năm chuyên gia được gia đình cựu tổng thống nhờ đến, trong đó có một giải Nobel y học, đều khẳng định : nếu không được chuyển sang một bệnh viện Mỹ hay Châu Âu, Saakachvili sẽ chết trong tù.

Là tổng thống thân phương Tây của Gruzia từ 2004 đến 2013, bị Vladimir Putin thù ghét, trong nhiều năm ông đã tiến hành cải cách. Bị đảng "Giấc mơ Gruzia" của tỉ phú thân Nga Bidzina Ivanichvili đánh bại, ông bị chính quyền mới cáo buộc "lạm dụng quyền lực" và bị kết án khiếm diện 8 năm tù. Saakachvili đến Ukraine, nhập tịch và trở thành thống đốc Odessa, nhưng sau đó bất đồng với tổng thống Petro Porochenko. Ngày 01/10/2021 Saakachvili trở về Gruzia, nhưng vừa đặt chân lên quê hương liền bị bắt giam, bị chuyển từ nhà tù này sang nhà tù khác. Cựu tổng thống bị sụt mất 30 ký lô, mệt mỏi, trầm cảm, bị các bệnh liên quan đến thần kinh và đường ruột, không đi nổi.

Theo báo cáo của nhà tâm thần học Eric Goldsmith, Mikhail Saakachvili còn bị PTSD (căng thẳng sau chấn thương) do bị các tù nhân khác đe dọa, quấy nhiễu, cộng thêm bị đánh đập thường xuyên, để đèn sáng 24/24, bị tống cho hàng loạt thuốc gây tác dụng phụ… được coi là tra tấn. Thân nhân cho rằng có thể những chứng trên là do bị đầu độc từ tháng 11/2021 vì đang khỏe mạnh bỗng dưng ngất xỉu, ói mửa. Thủ phạm là ai ? Nhiều người cho đây là dấu ấn của Nga, như các vụ đầu độc nhà báo Anna Politkovskaya, cựu điệp viên Alexander Litvinenko, Sergey Skripal, Alexei Navalny…

Mỹ thủ lợi nhờ chiến tranh ở Ukraine ?

Cũng liên quan đến cuộc chiến ở Ukraine, Le Monde đặt lại vấn đề "Phải chăng người Mỹ là kẻ thủ lợi trong chiến tranh ?". Đó là cáo buộc của không ít trí thức và chính khách Châu Âu, đôi khi ẩn danh, dẫn ra khí hóa lỏng (GNL) giá cao và nhiều nước Liên Hiệp Châu Âu (EU) đổ xô mua vũ khí "made in America".

Theo Le Monde, có thể hiểu được sự phẫn nộ của Washington trước những cáo buộc này. Kể từ đầu cuộc xâm lăng, viện trợ của Mỹ cả về quân sự, tài chánh và nhân đạo đã lên đến 66 tỉ đô la, và sẽ vượt quá 100 tỉ đô nếu Quốc hội thông qua trước cuối năm nay gói viện trợ mới do Nhà Trắng đề nghị. Trong những tháng gần đây, các nhà sản xuất khí hóa lỏng của Mỹ đã đóng góp vào việc lấp đầy kho dự trữ Châu Âu để bù đắp một phần việc Nga ngưng giao khí đốt để bắt bí. Các tập đoàn vũ khí và cơ quan tình báo chuyển giao một lượng lớn thiết bị quân sự và thông tin, giúp Kiev tái chiếm một số lãnh thổ. Ở Châu Âu, ai có thể làm tốt hơn ?

Kỹ nghệ vũ khí Mỹ không đợi đến khi cuộc chiến ở Ukraine nổ ra để xâm nhập thị trường Châu Âu. Năm tập đoàn Mỹ Lockheed Martin, Raytheon Technologies, Boeing, Northrop Grumman, General Dynamics chiếm năm thứ hạng đầu thế giới, Hoa Kỳ chiếm 54% doanh số bán và 39% số vũ khí xuất khẩu. Sự cam kết không gì lay chuyển và chưa từng thấy đối với Ukraine đã nâng cao uy tín Washington với Bắc Âu và Đông Âu. Đối với các nước bị Nga đe dọa, phương trình rất đơn giản : NATO = Mỹ = Vũ khí Mỹ.

"Kế hoạch Marshall thế kỷ 21"

Liên Hiệp Châu Âu sẽ lại lệ thuộc Hoa Kỳ ? Về năng lượng, điều này khó thể diễn ra. Qua việc đa dạng hóa nguồn cung, từ Qatar, Na Uy đến Nigeria, Algeria, Ai Cập, EU ít liên quan đến ExxonMobil hơn là Gazprom. Về quốc phòng thì Mỹ có thể thống trị, Châu Âu sẽ tăng ngân sách lên 70 tỉ đô la đến 2025, không ai cấm mua vũ khí của một đồng minh hùng mạnh. Sự tăng tiến của kỹ nghệ vũ khí Mỹ nằm trong bối cảnh rộng hơn : tính cạnh tranh cao nhờ năng lượng rẻ, lại được bảo hộ.

Một số theo thuyết âm mưu thậm chí còn nghi ngờ Mỹ muốn kéo dài chiến tranh để đứng ra đóng vai người tái thiết khi hòa bình trở lại. Theo họ thì Ukraine là sân chơi của một "cuộc chiến tranh Mỹ" chứ không phải là nạn nhân cuộc xâm lăng của Nga.

Tất nhiên Mỹ có thể bảo vệ nước dân chủ Ukraine non trẻ vì lý tưởng, nhưng cũng không quên lợi ích của các doanh nghiệp mình. Việc tái thiết Ukraine được Bruxelles ước tính tốn kém khoảng 600 tỉ euro, và còn hơn nữa nếu Vladimir Putin tiếp tục phá hoại. Thủ tướng Đức Olaf Scholz đã nói về một "kế hoạch Marshall thế kỷ 21", và Châu Âu sẽ tham gia. Liệu các công dân Châu Âu có nhớ lại kỷ niệm "xấu xa" hàng tỉ đô la mà Chú Sam đã viện trợ sau Đệ nhị Thế chiến ?

Xâm lăng Ukraine, Nga tự hại mình

Theo Le Figaro, "Putin đã củng cố mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương". Trước hết khi dùng đến vũ lực, Nga đã triệt tiêu vĩnh viễn ảnh hưởng vô cùng lớn vẫn duy trì lên nước láng giềng Ukraine về ngôn ngữ, tín ngưỡng và văn hóa. Tiếp đến, Moskva đã bị cắt đứt về kinh tế và chính trị với Tây Âu, vốn đã cung cấp công nghệ cho Nga từ thời Peter The Great (Pie Đại đế), và từ một phần tư thế kỷ vẫn xây dựng quan hệ đối tác năng lượng chặt chẽ. Cuối cùng, đã củng cố quan hệ giữa Hoa Kỳ và Châu Âu, cho dù chiến lược của Nga về mặt chính thức là lập nên một thế giới "đa cực", tranh giành ảnh hưởng với Mỹ.

Kể từ khi kết thúc chiến tranh lạnh, chưa bao giờ Mỹ ảnh hưởng lớn đến thế tại Châu Âu. Và không ai còn nghĩ đến việc chống lại ảnh hưởng này, cho dù Pháp và Đức không muốn trở thành nạn nhân liên đới trong cuộc đối đầu về công nghệ và thương mại Mỹ-Trung. Pháp luôn là trung tâm kháng cự, nhưng rõ ràng ngày nay Châu Âu bị ảnh hưởng khối tiếng Anh khuất phục - trước đây Anh quốc đứng đầu, nay là Washington - về chính trị, quân sự, văn hóa, pháp luật.

Rõ nhất là chuyến thăm cấp Nhà nước của tổng thống Pháp tại Hoa Kỳ (29/11-02/12/2022), không khí hết sức nồng nhiệt. Khi Macron phản đối biện pháp bảo hộ của Mỹ (nhất là Inflation Reduction Act), ông Biden trả lời vẫn có thể chỉnh đốn khi thực thi, và chủ đề chính trong cuộc hội đàm là an ninh Châu Âu. Phía Mỹ hoan nghênh việc Pháp cung cấp vũ khí cho Ukraine, và ủng hộ Pháp như cường quốc quân sự khả tín. Kể từ thời chính quyền Eisenhower, Washington luôn mong muốn một Châu Âu mạnh về quân sự. Chính Châu Âu tự ý giải trừ quân bị trong những năm 1991-2014.

Hoang tưởng, Putin biến Mỹ thành kẻ thù

Về chiến tranh Ukraine, quan điểm Pháp và Mỹ nay hoàn toàn tương đồng. Thứ nhất, tiếp tục viện trợ cho Ukraine một khi nước này vẫn còn bị chiếm đóng. Thứ hai, không gây bất cứ áp lực nào buộc Kiev phải nhượng bộ về lãnh thố, chỉ có người Ukraine mới quyết định về thời điểm và nội dung đàm phán với Nga. Thứ ba, Biden từ bỏ ý định thay đổi chế độ ở Nga, một Putin sẵn sàng chấm dứt mộng xâm lăng có thể lại trở thành người đối thoại về an ninh Châu Âu.

Putin coi Mỹ là kẻ thù của Moskva, nhưng chỉ là hoang tưởng thay vì thực tế. Washington tuy ủng hộ cách mạng Ukraine tháng 2/2014 nhưng chủ yếu vì lý tưởng dân chủ, chứ không có ý đồ làm Nga bị yếu đi, vì lúc đó đã bắt đầu xoay trục sang Châu Á-Thái Bình Dương. Mỹ không còn coi Nga là kẻ thù từ 30 năm qua. Năm 1994, Washington gây áp lực để Ukraine từ bỏ vũ khí nguyên tử, đến tháng 3/1999 Mỹ cứu Nga khỏi phá sản. Năm 2009, Mỹ đưa ra chủ trương "reset", để thúc đẩy "một nước Nga mạnh mẽ, hòa bình, thịnh vượng". Tháng 9/2013, Obama từ chối không kích Syria để tránh bất hòa với Nga. Tháng 6/2021 tại Genève, Biden không cản trở việc mở đường ống dẫn khí Nord Stream 2 trực tiếp đưa khí đốt Nga sang Đức. Đó không phải là thái độ của kẻ thù.

Le Figaro kết luận, khi gây chiến, Putin đã tự làm mất khả năng tốt nhất cho Nga : thu vào thật nhiều đồng euro, phát triển Siberia, đóng vai trò trung gian giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.

Nhập cư : Tựa chính báo Pháp

Vấn đề cải cách nhập cư được báo Pháp quan tâm hàng đầu : Thủ tướng Élisabeth Borne hôm nay trình bày những đường hướng chính của dự luật sẽ được đưa ra vào đầu năm 2023. Le Figaro nhận định bà sẽ phải thuyết phục phe Những Người Cộng Hòa, La Croix đặt ra năm vấn đề chính của cuộc tranh luận hôm nay tại Quốc hội. Libération tiết lộ có những người nhập cư không giấy tờ làm việc trong khu vực nhà nước, thường là thông qua một cơ quan thứ ba được giao thầu. Les Echos đăng ý kiến của các doanh nghiệp muốn đơn giản hóa thủ tục tuyển dụng lao động nhập cư. Riêng Le Monde chú ý đến việc Châu Âu bắt đầu cấm vận dầu lửa Nga.

Thụy My

Putin mất quyền kiểm soát và đối mặt với sự sụp đổ của chế độ, chuyên gia KGB người Nga tuyên bố

Vladimir Putin đang mất dần quyền lực và chế độ của ông phải đối mặt với sự sụp đổ hoàn toàn khi "những kẻ săn mồi" bất mãn với cách xử lý thảm họa của ông đối với cuộc chiến ở Ukraine, một chuyên gia KGB tuyên bố.

Sergey Kiriyenko, 60 tuổi, là một trong những ứng cử viên được cho là rất muốn lật đổ Putin

Yevgenia Albats, hiện sống lưu vong, cho biết Putin không còn có thể giữ chân các nhóm quyền lực cạnh tranh muốn tiếp quản Điện Kremlin.

Nhà báo điều tra Nga cho biết Putin phải đối mặt với việc trở thành "bữa trưa của những kẻ săn mồi" và "cuộc chiến của tất cả chống lại tất cả" trong nhóm thân cận của ông ta.

Hơn hai thập kỷ trước, Albats đã viết The State in a State về việc cơ quan mật vụ KGB thời Liên Xô đã nắm quyền kiểm soát nước Nga mới như thế nào.

Giờ đây, cô thấy Putin – một cựu điệp viên KGB – mất khả năng kiểm soát những kẻ có quyền lực vì tình trạng chính trị suy yếu nghiêm trọng bởi những sai lầm của ông ta ở Ukraine.

Bà nói với kênh truyền hình độc lập Rain của Nga : "Cuộc chiến đã bắt đầu bên trong những cấp bậc cao nhất của quyền lực Nga".

"Chúng tôi đang chứng kiến ​​bữa trưa của những kẻ săn mồi".

"Những gì đang xảy ra bây giờ là một biểu hiện chính của sự đổ vỡ trong [cấu trúc] quyền lực".

"Và thực tế là Putin không còn có thể đóng vai trò trung gian giữa các nhóm lợi ích khác nhau – rằng cuộc chiến của tất cả chống lại tất cả đã bắt đầu…".

Albats – buộc phải trốn khỏi Nga vào tháng 9 sau khi bị tuyên bố là "điệp viên nước ngoài" – nói : "Và tôi muốn hy vọng điều này sẽ sụp đổ chế độ vô nhân đạo này, [đang] giết người ở Ukraine và những người được huy động ở Nga.

"[Những gì chúng ta thấy bây giờ] là chiến tranh ở cấp cao nhất của cấp quyền lực".

"Và Putin không còn có thể đóng vai trò trung gian, vốn là chức năng chủ chốt của ông ấy. Do đó, ông ấy [Putin] là người tiếp theo ".

Cô ấy chỉ ra một số sự cố gần đây cho thấy quyền lực thực sự của Putin đã mất đi.

Những chiến dịch này bao gồm chiến dịch lật đổ Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu và các tướng lãnh của lãnh đạo Chechnya Ramzan Kadyrov, 46 tuổi và người sửa sai "mất kiểm soát" của Putin là Yevgeny Prigozhin, 61 tuổi.

Cô nhấn mạnh vụ "tống tiền" nhà báo truyền hình và cựu ứng cử viên tổng thống đối lập Ksenia Sobchak – được gọi là "con gái đỡ đầu" của Putin – người đã trốn sang phương Tây vào tuần trước khi đối mặt với các cáo buộc hình sự dẫn đến có thể phải ngồi tù 15 năm.

Các cáo buộc chống lại cô ấy gần đây đã được giảm xuống và có thông tin rằng cô ấy sẽ sớm trở lại Nga từ cuộc sống lưu vong ở Lithuania.

Nhiều người cho rằng Putin sẽ bảo vệ Sobchak, 40 tuổi, người có cha Anatoly, cựu thị trưởng St Petersburg, là người cố vấn và cựu giáo sư luật của ông.

Trong số các điểm số khác đang được dàn xếp bao gồm cuộc đột kích vào ngôi nhà ở Moscow của nhà báo trung thành với uber Andrey Karaulov – hiện đang ở Dubai – và một biên tập viên khác ủng hộ Điện Kremlin Modest Kolerov, người đã bất ngờ bị sa thải khỏi hãng thông tấn Regnum của mình.

Một chủ đề phổ biến trong các vụ Sobchak và Karaulov là những tuyên bố về hành vi sai trái của người đồng cấp của Putin là Sergey Chemezov, Giám đốc điều hành của Tập đoàn Rostec, nhà phát triển vũ khí chính của Nga.

Tuy nhiên, Chemezov, người làm gián điệp cho KGB cùng với Putin ở Đông Đức và hiện là một tỷ phú, được coi là đã khiến chủ Điện Kremlin khó chịu vì chất lượng vũ khí kém của Nga ở Ukraine do không phát triển được các công nghệ chất lượng cao như của phương Tây.

"Kết quả khiêm tốn đã được chứng minh trong các lĩnh vực mà Rostec chịu trách nhiệm," ông Putin nói trong một cuộc họp của Hội đồng Phát triển Chiến lược và Dự án Quốc gia.

Một số nhà quan sát khẳng định Chemezov, 70 tuổi, dường như đang tấn công trong một nỗ lực để sống sót.

Trước đây, Putin có thể đã dập tắt những ngọn lửa như vậy, nhưng giờ đây những người môi giới quyền lực thân cận với Điện Kremlin đang vận động mạnh và ông không thể ngăn chặn chúng, Albats gợi ý.

Các nhà quan sát khác nhận thấy cuộc chiến giành quyền kế vị đang diễn ra gay gắt giữa phụ tá chủ chốt của Putin là Sergey Kiriyenko, 60 tuổi, cựu thủ tướng Nga hiện là phó chánh văn phòng Điện Kremlin, và Dmitry Patrushev, 45 tuổi, bộ trưởng nông nghiệp và con trai của bí thư Hội đồng an ninh của Putin, Nikolai Patrushev, 71 tuổi.

Theo chuyên gia về Nga, Tiến sĩ Rod Thornton, trong một kịch bản khác, Putin có thể bị bí mật giết chết và cái chết của ông được che đậy như một "cơn đau tim" của các tướng lĩnh Nga tức giận.

Giảng viên King’s College London nói với The Sun Online rằng các tướng lĩnh quân đội Nga đang mất kiên nhẫn với nhà lãnh đạo của họ và muốn ông ta ra đi.

"FSB [cơ quan an ninh của Nga] nghĩ rằng Putin cần phải bị loại bỏ vì ông ấy tỏ ra mềm mỏng với Ukraine," ông nói.

"Ông ta bị rút lui khỏi Kyiv. Giờ ông ta chỉ tập trung vào Donbass".

Tiến sĩ Thornton cho biết đơn vị tình báo quân sự của Nga, GRU, có thể được bố trí tốt nhất để loại bỏ Putin và có thể sớm di chuyển nếu họ thấy quân đội thất bại ở miền đông Ukraine.

"Họ có đủ trí thông minh để làm điều đó," ông nói với The Sun online.

"Nếu muốn tiến hành đảo chính cung điện, muốn giữ bí mật, rất yên lặng".

"Bạn sẽ yêu cầu GRU làm điều đó và họ ngày càng được trao nhiều quyền hơn trong vài tuần qua".

Ông cho biết một nhóm nhỏ các sĩ quan an ninh cấp cao có thể tiếp cận Putin với tối hậu thư là phải rời nhiệm sở hoặc bị giết.

"Sau đó, bạn khiến mọi người trên truyền hình nói rằng Putin không được khỏe và sau đó bạn có một nhà lãnh đạo mới," giáo sư giải thích.

"Bạn sẽ có ai đó nói rằng ‘Ông Putin tội nghiệp đã lên cơn đau tim, do tất cả những căng thẳng trong hoạt động quân sự đặc biệt của ông ấy và chúng tôi đã phụ trách như vậy’".

Chuyên gia về Nga cho rằng đây không phải là điều khiến người Nga tin tưởng vì nó đã xảy ra với Leonid Brezhnev, một cựu lãnh đạo Liên Xô, và các nhân vật nổi tiếng cộng sản khác vào những năm 1970.

"Họ nói rằng ‘ồ, họ bị ốm’ nhưng thực sự là họ đã chết’".

Nó diễn ra khi Putin đang phải chịu áp lực ngày càng lớn từ các tướng lĩnh của mình trong việc xoay chuyển đáng kể chiến dịch quân sự thảm khốc của mình ở Ukraine.

Vũ Quang (Tổng hợp)

Nguồn : Thoibao.de, 06/11/2022

Ông Vladimir Putin hiểu lầm dân tộc Ukraine ngay từ trước khi mở cuộc xâm lăng. Sau gần 8 tháng ông vẫn không hiểu gì hơn, những sai lầm chồng chất lên nhau. Ông đang bị đẩy vào chân tường, cuối cùng sẽ thất bại.

Ông Putin có vẻ như đang tuyệt vọng, phải dùng đến những vốn liếng cuối cùng của mình ; nghề bài bạc gọi là "đánh cạn láng".

Vladimir Putin muốn chứng tỏ mình còn mạnh, quân Nga còn mạnh, vũ khí còn nhiều, sẽ chiến thắng ở Ukraine. Nhưng ông hành động như một người đang tuyệt vọng. Trong khi đó, chính phủ Ukraine tính toán lợi hại, khi tiến khi lui, không phí phạm tài nguyên và nhân lực của một nước nhỏ. Vụ phá cây cầu Kerch và phản ứng của ông Putin cho thấy bên nào đang thắng thế.

Cây cầu Kerch nối bán đảo Crimea với nước Nga là một điểm chiến lược. Hầu hết vũ khí quân đội từ Nga tiếp tế cho mặt trận Kherson phía Nam Ukraine được chuyển qua cầu này. Vụ phá cầu không tốn kém bao nhiêu. Chỉ cần làm nổ một chiếc xe tải, đúng lúc mấy toa xe lửa chở bom đạn đi trên đường sắt song hành. Tình báo quân đội Ukraine đã tính toán kỹ, phí tổn không bao nhiêu nhưng hậu quả rất lớn.

Nhưng phản ứng trả đũa của ông Putin thì hoàn toàn vì nóng nảy, không tính toán. Hai ngày sau, ông phóng hơn 100 hỏa tiễn xuống những khu dân cư, công viên, vườn trẻ trong hàng chục thành phố. Mỗi hỏa tiễn lớn trị giá mươi triệu đô la Mỹ. Dùng số vũ khí tốn hàng trăm triệu đến hàng tỷ mỹ kim mà không đánh phá một mục tiêu quân sự nào, chỉ làm chết 26 thường dân. Kết quả, chính phủ Ukraine không sợ hãi, mà ngược lại dân Ukraine càng quyết chiến đấu hơn. Ông Mykhailo Podolyak, cố vấn của tổng thống Volodymyr Zelensky nói với nhà báoThe Washington Post : Phản công không ngưng nghỉ, không thỏa hiệp với quân xâm lăng, không hòa đàm trước khi quân Nga rút hết khỏi các vùng đã chiếm, kể cả Crimea.

Ông Putin có vẻ như đang tuyệt vọng, phải dùng đến những vốn liếng cuối cùng của mình ; nghề bài bạc gọi là "đánh cạn láng".

Thứ nhất là nhân sự. Ông Putin ra lệnh động viên một phần, gọi lính trừ bị trở lại quân đội, để tăng thêm 300,000 quân. Trong hai ngày, hàng trăm ngàn thanh niên Nga bỏ chạy qua các nước chung quanh để trốn lính. Một tuần sau, con số lên tới 370.000 người. Phần lớn đó là những thanh niên có học, chuyên viên tin học, có thể sinh sống ở bất cứ nước nào, và họ sẽ không cần tính chuyện trở về Nga nếu không có tự do. Có đám thanh niên con nhà khá giả, đã vượt biển bằng du thuyền, qua Nam Hàn xin tị nạn.

Theo hãng tin của Nga Mediazona, đượcReuters thuật lại, quân đội của ông Putin đi bắt lính ở những quán ăn và quán trọ từ thiện, phần lớn là những người lao động từ miền quê lên làm việc trong thành phố.

Nhật báoDaily Mail, kể chuyện nhiều người "vô gia cư" bị bắt lính trong khi đang đứng chờ lãnh thức ăn miễn phí. Cảnh sát đến, nắm cổ áo mấy người đang xếp hàng, kéo ra ngoài, đẩy lên xe buýt, đưa tới trại tuyển mộ, thế là họ được tòng quân ! Sau đó, theo tờ báo, có 50 người được thả cho về vì không đủ sức khỏe, trên 45 tuổi, người không giấy tờ thì bị bắt giam.

Sau người đến vũ khí. Gần đây ông Putin đã sử dụng tới những hỏa tiễn, xe tăng và đại pháo thuộc loại cũ chất trong kho từ thời chiến tranh lạnh. Cấm vận kinh tế khiến các cơ xưởng chế tạo vũ khí của chính phủ Nga không thể hoạt động đều đặn vì thiếu chất bán dẫn.

Trong các cuộc tập kích để trả thù vụ phá cầu Kerch, ngay từ sáng sớm ông Putin cho sử dụng tất cả những thứ gì có trong tay, trong đó có hỏa tiễn phòng không S-300 được cải tiến, hoặc Kalibr, loại hỏa tiễn bắn ngang (cruise), hoặc máy bay không người lái kamikaze mua của Iran, đồng loạt tấn công, không cần nhắm vào mục tiêu quân sự nào cả. Nhưng đây lại là một cơ hội cho lực lượng phòng không Ukraine tập luyện. Trung bình, họ bắn phá được một nửa số hỏa tiễn Nga phóng tới.

Phóng hỏa tiễn tàn phá các khu dân cư không làm cho người Ukraine giảm tinh thần chiến đấu. Người ta đã so sánh với những cuộc oanh tạc London của Đức Quốc Xã, thời Thế Chiến thứ hai ; hậu quả là dân Anh quyết tâm chiến đấu hơn.

Dân Ukraine có thể nhìn thấy Putin đang lúng túng, chỉ tìm cách phá hoại cho hả giận mà không biết phải làm gì khác. Không những thế, ông Putin còn tạo cơ hội cho chính phủ Ukraine kêu gọi các nước viện trợ thêm vũ khí phòng không. Chính phủ Đức đã gửi ngay một hệ thống phòng không Iris -T đủ để bảo vệ thủ đô Kyiv. Chính phủ Mỹ cũng gửi thêm các giàn phóng hỏa tiễn chống máy bay NASAM. Ông Putin chỉ giúp cho quân đội Ukraine mạnh hơn. Đổi lại, ông có dịp chiếu trên ti vi Nga cảnh đánh phá các thành phố Ukraine ; phe "Diều hâu" ở Nga tỏ ra thỏa mãn.

So sánh hai hành động chiến tranh, vụ Ukraine phá cầu Kerch và cuộc không tập vũ bão của Nga, có thể hiểu tại sao Ukraine sẽ thắng và Nga sẽ thất bại. Quân Ukraine nghiên cứu cẩn thận vai trò chiến lược của cây cầu đối với cuộc chiến trong vùng Kherson, rồi quyết định tấn công với những vũ khí ít tốn kém nhất. Mọi việc được thi hành trọn vẹn, hoàn hảo đúng kế hoạch. Ngược lại, Putin dùng những hỏa tiễn tầm xa rất đắt tiền, hoàn toàn chỉ tàn phá mà không đạt được lợi thế quân sự nào ; không làm cho đối thủ sợ hãi mà còn khiến họ quyết chiến hơn.

Vụ oanh tạc trả đũa của ông Putin diễn ra vào đầu tuần lễ, đến cuối tuần thì bộ trưởng quốc phòng các nước trong khối NATO họp ở Brusselles, có thêm vài chục nước khác được tham dự. Tất cả đều hứa hẹn sẽ viện trợ thêm vũ khí cho Ukraine, đặc biệt là hệ thống phòng không.

Ông Vladimir Putin hiểu lầm dân tộc Ukraine ngay từ trước khi mở cuộc xâm lăng. Sau gần 8 tháng ông vẫn không hiểu gì hơn, những sai lầm chồng chất lên nhau. Ông đang bị đẩy vào chân tường, cuối cùng sẽ thất bại.

Ngô Nhân Dụng

Nguồn : VOA, 13/10/2022

Tổng thống Mỹ lo ngại Nga dùng vũ khí hạt nhân ở Ukraine do "tính toán sai"

Trọng Thành, RFI, 12/10/2022

Hai ngày sau cuộc tấn công ồ ạt của tên lửa Nga nhắm vào hàng loạt các cơ sở hạ tầng dân sự và khu dân cư ở Ukraine để trả đũa vụ một phần cầu Crimea bị đánh sập, tổng thống Mỹ một lần nữa bày tỏ lo ngại chính quyền Putin do tính toán sai, có thể sử dụng tới vũ khí hạt nhân chiến thuật tại Ukraine.

Tổng thống Mỹ, Joe Biden trong một cuộc họp tại Nhà Trắng, Washington, Hoa Kỳ, ngày 11/10/2022. AP - Susan Walsh

Theo AFP, trong một cuộc trả lời đài CNN, hôm qua 11/10/2022, tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden cho biết ông đã lo ngại tổng thống Putin có thể dùng đến vũ khí hạt nhân, sau khi tổng thống Nga ra lệnh tiến hành một cuộc tấn công tên lửa quy mô lớn vào hàng loạt thành phố, trong đó có thủ đô Kiev. Theo nguyên thủ Mỹ, người đồng cấp Nga Vladimir Putin đã "đánh giá hoàn toàn sai" về tình hình tại Ukraine, khi tin tưởng là người Nga sẽ được dân chúng Ukraine "hồ hởi đón chào". Tình hình đã diễn ra hoàn toàn ngược lại, quân đội Nga đang gặp phải những kháng cự mạnh mẽ của các lực lượng vũ trang Ukraine, vượt ngoài dự báo.

Trong phát biểu của tổng thống Mỹ hôm qua, truyền thông đặc biệt chú ý đến việc ông Biden nhấn mạnh tổng thống Nga Vladimir Putin là một "con người duy lý", nhưng "rõ ràng đã đánh giá sai tình hình ". Dù sao tổng thống Mỹ cũng khẳng định khả năng Nga tấn công nguyên tử là thấp, đồng thời cảnh báo việc đưa vũ khí hạt nhân ra để đe dọa là một hành động "vô trách nhiệm". 

Đối mặt với sức kháng cự mạnh mẽ của quân đội Ukraine, được phương Tây hỗ trợ về quân sự, hôm 21/09, trong một phát biểu trên truyền hình, đích thân tổng thống Nga đã ngầm nói đến khả năng sử dụng vũ khí nguyên tử.

Hôm thứ Năm tuần trước 06/10, ông Joe Biden đã báo động, nhân loại đang đứng trước nguy cơ một cuộc đại chiến hạt nhân, cũng có nghĩa là ngày Tận thế. Theo tổng thống Mỹ, hiểm họa Tận thế chưa bao giờ gần đến như thế, kể từ 60 năm nay, nếu tổng thống Nga quyết định dùng vũ khí hạt nhân chiến thuật tại Ukraine. 

Biden để ngỏ khả năng gặp Putin tại G20

Trả lời câu hỏi của phóng viên về khả năng gặp tổng thống Nga bên lề thượng đỉnh khối G20 tại Indonesia tháng 11 tới, tổng thống Biden nói ông không có ý định gặp lãnh đạo Nga, và khắng định về nguyên tắc sẽ "không thỏa thuận bất cứ điều gì với Nga" liên quan đến chủ quyền lãnh thổ của Ukraine. Tuy nhiên, tổng thống Mỹ cũng không loại trừ việc gặp tổng thống Nga, chẳng hạn trong trường hợp nguyên thủ Nga có thiện chí thảo luận về việc trả tự do cho ngôi sao bóng rổ Mỹ, cô Brittney Griner, hiện đang bị cầm tù tại Nga. Ông Biden bảo đảm là "chắn chắn sẽ gặp" người đồng cấp Putin trong trường hợp này.

Trọng Thành

*************************

Lập vùng an toàn quanh nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia : Nga tuyên bố "sẵn sàng đối thoại" với AIEA

Trọng Thành, RFI, 12/10/2022

Thảm họa hạt nhân tại nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia của Ukraine, mà Nga chiếm đóng ngay từ đầu chiến tranh, luôn có nguy cơ xảy ra bất cứ lúc nào do chiến sự. Hôm 11/10, lãnh đạo Cơ quan Nguyên tử Quốc tế (AIEA) có chuyến công du Nga. Tổng thống Nga tuyên bố "sẵn sàng đối thoại" với AIEA.

Tổng thống Nga Vladimir Putin tiếp tổng giám đốc AIEA Rafael Grossi, ngày 11/10/2022 tại Saint-Petersbourg, Nga. AP - Pavel Bednyakov

Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tiếp tổng giám đốc AIEA, ông Rafael Grossi, tại Saint Petersburg. Sau cuộc gặp, người đứng đầu AIEA đánh giá đây là một cuộc gặp có "ý nghĩa quan trọng" và ông lại kêu gọi thiết lập một khu vực an toàn xung quanh nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia.

Theo AFP, nguyên thủ Nga cũng khẳng định hai bên có thể thảo luận về "tình hình xung quanh nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia".

Sau cuộc gặp này, Cơ quan Nguyên tử Quốc tế AIEA đã ra thông báo khẳng định "không thể lãng phí thêm thời gian nữa. Nguy cơ đang ở mức cao. Cần phải làm mọi thứ trong khả năng để ngăn chặn một tai nạn hạt nhân tác động nặng nề đến Ukraine và xa hơn". Thông báo của AIEA cho biết tổng giám đốc Rafael Grossi có kế hoạch gặp lại tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vào cuối tuần này. Trong những tuần gần đây, tổng giám đốc AIEA liên tục có cách cuộc tham vấn hai bên Ukraine và Nga, để tìm cách nhanh chóng xác lập một vùng an toàn xung quanh nhà máy điện.

Tình hình tại nhà máy điện hạt nhân Zaporijjia cũng được Thổ Nhĩ Kỳ đặc biệt quan tâm. Ngày mai, 13/10, dự kiến tổng thống Nga và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ, Recep Tayyip Erdogan, gặp nhau tại Kazakhstan. Trước đó, ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ đã kêu gọi hai bên ngừng bắn "ngay khi có thể" tại khu vực Zaporijjia.

Trọng Thành

Thế giới không thể để yên cho Putin đùa với sự tồn tại của hành tinh

Cách đây 60 năm trong cuộc khủng hoảng hỏa tiễn Cuba, Kennedy và Khrushchev hoàn toàn ý thức được sự khủng khiếp của thảm họa nguyên tử. Nhưng Putin ngày nay như một tay chơi thua đậm, muốn "ăn cả ngã về không". Với trò dùng bom hạt nhân để bắt bí, ông ta đùa với sự tồn tại của hành tinh. Thế giới không thể chấp nhận sống dưới bóng ma một cuộc chiến tổng lực, với cái giá khổng lồ về sinh mạng.

Hỏa tiễn đạn đạo liên lục địa Sarmat được bắn đi từ tây bắc nước Nga, bổ sung vào khu vũ khí nguyên tử mà tổng thống Putin nói rằng sẽ làm cho những kẻ thù của Moskva phải suy nghĩ. Ảnh do cơ quan Roscosmos công bố ngày 20/04/2022. AP

Xe hơi điện Việt Nam và tham vọng tiến vào thị trường phương Tây

Trang kinh tế của Le Figaro nói về "Xe hơi chạy điện của tập đoàn VinFast trên đường chinh phục Châu Âu và Hoa Kỳ". Tờ báo ghi nhận, trên những đường phố Việt Nam đầy xe gắn máy và trên những giao lộ chính, lâu nay xe hơi Nhật và Mỹ vẫn ngự trị. Nhưng từ ba năm qua, một logo mới mang hình chữ "V" mạ kền của VinFast xuất hiện : nhà tỉ phú kín tiếng Phạm Nhật Vượng lao vào kỹ nghệ xe hơi từ năm 2017. Nhà máy ở Hải Phòng bắt đầu sản xuất xe điện từ tháng 6/2019, hợp tác với BMW và Magnat, còn VinES sắp tới sẽ làm ra bình điện.

Từ cuối năm nay, VinFast dự tính bán sang Hoa Kỳ và Canada những chiếc xe địa hình 7 chỗ chạy điện đầu tiên. Cả hai mẫu VF9 và VF8 sẽ có mặt tại Hội chợ Xe hơi Quốc tế ở Paris trong tháng 10. Vẫn còn vô danh ở Mỹ và Châu Âu, thương hiệu Việt Nam liệu có thu hút được khách hàng, nhất là thị trường Châu Âu cạnh tranh hết sức dữ dội ? Người đại diện tập đoàn nói rằng có thể chinh phục được với chất lượng sản phẩm, giá cả phải chăng và dịch vụ. Tập đoàn mẹ VinGroup lần này rời khỏi sân nhà, nhắm vào thị trường phương Tây, và theo Le Figaro, đây là thử thách khá gay go về tài chánh.

Đặt ý thức hệ lên trên kinh tế, Trung Quốc bị coi là nhiều rủi ro

Cũng tại Châu Á, Le Monde nhận thấy "Đối với các doanh nghiệp Châu Âu, Trung Quốc trước hết là sự rủi ro". Phòng Thương mại Châu Âu đánh giá Bắc Kinh "đặt ý thức hệ lên trên kinh tế". Sự quay mặt thật là ngoạn mục. Từ hai chục năm qua vẫn được các nhà đầu tư phương Tây coi là cơ hội lớn chưa từng thấy, nhưng vài năm gần đây Trung Quốc bị coi là thị trường nhiều nguy cơ. Đó là nhận định chính trong tài liệu được Phòng Thương mại Châu Âu tại Trung Quốc công bố hôm 21/09.

Việc duy trì zero Covid bằng mọi giá, đóng cửa biên giới, chủ trương tự cung tự cấp, ủng hộ cuộc xâm lược của Nga với Ukraine, gây lo ngại Trung Quốc cũng sẽ tấn công Đài Loan, công chúng ngày càng tỏ ra dân tộc chủ nghĩa… Tất cả khiến các nhà đầu tư coi Trung Quốc là một đất nước "bất định, kém tin cậy, thiếu hiệu quả". Tuy đa số công ty Châu Âu không muốn rời khỏi công xưởng thế giới, nhưng hiếm có doanh nghiệp nào muốn đầu tư thêm. Hơn nữa, trong những điều kiện hiện nay khó thể tìm được người chịu sang Hoa lục làm việc.

Ukraine : Cơ hội đào thoát cuối cùng của cư dân vùng chiếm đóng

Liên quan đến Ukraine, phóng sự của Le Monde mô tả "Tại Zaporijia, cơ hội chạy trốn cuối cùng của cư dân vùng chiếm đóng". Nhiều gia đình kiên nhẫn chờ đợi dọc theo những hàng dài xe hơi để trình giấy cho cảnh sát Ukraine. Một người đàn ông tên Aleksandr cùng với con trai nhỏ vừa vượt thoát khỏi Kherson, giọng anh nghẹn ngào khi cho biết còn cha mẹ phải ở lại. Cũng vì vậy mà anh đành phải sống tại vùng chiếm đóng sáu tháng. Lệnh động viên của Vladimir Putin khiến Aleksandr phải ra đi để khỏi phải cầm súng chống lại đồng bào mình. Không ai nghi ngờ là cuộc bỏ phiếu sẽ bị gian lận. Aleksandr nói, những trò loại này khiến anh "muốn ói".

Trong những tuần đầu bị chiếm đóng cuối tháng Hai, người dân Kherson đã can đảm biểu tình phản đối. Đại đa số những người biểu tình, bị đàn áp dữ dội, đã di tản hoặc mất tích. Thứ Sáu 23/09, ngày đầu tiên "trưng cầu dân ý", trên đường đến Zaporijia, Aleksandr nhận được cuộc gọi của mẹ, cho biết người Nga đe dọa sẽ không nhận được lương hưu nếu không bỏ phiếu, anh đành bảo mẹ bỏ phiếu ủng hộ Nga để còn sống sót.

Đã nhiều tháng qua, khu vực Epicenter ở Zaporijia tiếp nhận khoảng 1.500 người chạy loạn từ Kherson mỗi ngày. Nhưng từ khi có loan báo trưng cầu dân ý, người tị nạn hiếm dần, quân Nga không cho đàn ông 18 đến 35 ra đi. Một nữ giáo viên nói dù sao đi nữa, nếu bỏ phiếu chống cũng có thể bị hóa phép thành phiếu thuận. Một linh mục nói rằng người dân chờ đợi tin tốt lành từ quân đội Ukraine, nhưng với cuộc trưng cầu dân ý này, thời gian không còn đứng về phía họ, đành phải di tản thôi vì sau đó mọi người bị buộc phải nhận hộ chiếu Nga. Một linh mục khác, rưng rưng nước mắt cho biết đã từng gặp những trường hợp bị tra tấn, có khi chỉ vì mang giày kiểu giống nhà binh. Các gia đình khác cũng khẳng định cuộc bỏ phiếu là động cơ khiến phải ra đi, đây là cơ hội cuối cùng cho họ.

Những "thiên thần sắt" Donbass

Đặc phái viên Le Figaro nói về những người anh hùng của ngành đường sắt, đã giúp vô số người Ukraine di tản được đến vùng tự do. Đội ngũ "thiên thần" đường sắt này rong ruổi đến ga cuối cùng còn hoạt động ở gần tiền tuyến ở Donbass, đưa phụ nữ, trẻ em, người già chạy trốn bom đạn vì đường bộ quá nguy hiểm, dù xe lửa cũng không tránh được hỏa tiễn của quân Nga. Như hôm 24/08, đúng vào Ngày độc lập của Ukraine, Nga đã bắn vào ga Tchapliné làm 25 người thiệt mạng, và nhiều lần đạn pháo rơi gần đường ray. Kể từ đầu cuộc xâm lăng, đã có 200 nhân viên đường sắt Ukraine thiệt mạng.

Làn sóng người Nga chạy trốn lệnh động viên

Về phía Nga, Le Monde cho biết "Tại Istanbul, tràn ngập người Nga chạy trốn lệnh động viên". Hàng ngàn nam giới, đi một mình hay với gia đình, mang theo hành lý hay không, trong những ngày qua đã đến các sân bay Thổ Nhĩ Kỳ, Serbia, Gruzia, Armenia, là những nước hiếm hoi hiện nay không đòi hỏi visa đối với người Nga. Tại Thổ Nhĩ Kỳ, khác với những người đồng hương chạy sang từ tháng Hai, tháng Ba, hầu hết là những người chống chế độ Putin, đợt sóng di tản lần này gồm những người ít quan tâm đến chính trị nhưng nhiều tiền hơn. Vào lúc này, phải chi ra từ 4.000 đến 9.000 đô la cho một tấm vé một chiều, nhưng vẫn không thể tìm được chỗ cho đến cuối tháng Chín. Các hãng Turkish Airlines, Pegasus và Anadolu Jet bay đến 85-120 chuyến/ngày, riêng tuyến Moskva-Istanbul là 53 chuyến/ngày.

Cũng như hồi 1917 phải chạy trốn cách mạng xô-viết, tiếng Nga nghe được khắp nơi trên đất Thổ. Họ cũng gặp một số khó khăn, như thẻ tín dụng Mir (tiếng Nga là "hòa bình" và "thế giới"), được Moskva tung ra để tránh cấm vận vì Visa và Mastercard đã ngưng hoạt động tại Nga, giúp người Nga có thể chi trả ở Thổ Nhĩ Kỳ, Việt Nam, Cuba và Hàn Quốc. Thẻ này được năm ngân hàng Thổ Nhĩ Kỳ chấp nhận nhưng giờ chỉ còn có ba vì sợ bị trừng phạt lây.

Trong khi đó "Liên Hiệp Châu Âu chia rẽ về việc tiếp đón người Nga trốn quân dịch". Đức cho biết sẵn sàng nhận những người "có nguy cơ bị đàn áp nặng nề", nhưng Cộng hòa Czech từ chối. Latvia cho rằng : "Nhiều người Nga chạy trốn quân dịch đã từng đồng thuận với việc sát hại người Ukraine, lúc đó họ không phản đối (…). Có nguy cơ an ninh quan trọng nếu tiếp nhận, và còn có những nước khác ngoài EU họ có thể đến".

"Tintin ở đất nước xô-viết"

Về cuộc "trưng cầu dân ý" do quân Nga tổ chức tại các thành phố Ukraine bị chiếm đóng, trong bài xã luận "Vẹc-ni", nhật báo công giáo La Croix cho rằng trò hề này khiến người ta nhớ tới truyện "Tintin ở đất nước xô-viết". Trong truyện, vị cán bộ cộng sản phụ trách tổ chức bầu cử, khi giới thiệu danh sách đảng cộng sản, đã chĩa súng vào cử tọa đang cúi đầu, hỏi "Ai phản đối danh sách này giơ tay tên ? Ai chống lại ?", và sau đó tuyên bố danh sách đã được "nhất trí thông qua" !

Ảnh bìa tờ báo cho thấy các viên chức địa phương ở Mariupol ôm thùng phiếu đi qua những tòa nhà đổ nát, đến từng nhà dân. La Croix nói thêm, đi kèm với họ là những người vũ trang, người dân bị buộc phải bỏ phiếu, và tất nhiên không có chuyện phòng phiếu được quây màn kín. La Croix đặt câu hỏi, làm thế nào mà một trò thô bỉ như vậy có thể mang lại tính chính danh cho Vladimir Putin để duy trì đội quân tại bốn vùng đất Ukraine dưới sự kiểm soát toàn bộ hoặc một phần của họ ? Moskva vốn là bậc thầy trong việc tránh né các nguyên tắc dân chủ và luật pháp quốc tế, cũng như hồi 2014. Một vụ sáp nhập, cho dù được phết lên lớp vẹc-ni tham vấn, vẫn là sự sáp nhập. 

Quy tắc răn đe nguyên tử đang thay đổi ?

Le Figaro nhắc nhở, mới hồi tháng Giêng 2022, năm quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân trong đó có Nga đã cùng tuyên bố "một cuộc chiến tranh nguyên tử không thể chiến thắng và không bao giờ nên tiến hành". Lời cam kết này khiến người ta an tâm, dù còn thiếu Ấn Độ, Pakistan, Israel, Bắc Triều Tiên. Nhưng trên thực tế, vũ khí nguyên tử trở thành công cụ bắt bí của Vladimir Putin, còn Trung Quốc thì muốn đưa số đầu đạn hạt nhân lên 1.000 vào năm 2030.

Nhà nghiên cứu Heather Williams của CSIS lưu ý, nếu trong chiến tranh lạnh, việc leo thang là hậu quả của hiểu lầm, thì giờ đây là cố tình. Hiệp ước New Start kiểm soát vũ khí nguyên tử giữa Hoa Kỳ và Nga đã được gia hạn đến 2026, và sau đó nếu tiếp tục, không thể để Trung Quốc đứng ngoài. Hãy còn quá sớm để thương lượng, và tương lai của hiệp ước còn tùy thuộc vào kết cục của cuộc chiến ở Ukraine.

60 năm trước, Kennedy và Khrushchev hiểu rõ mối nguy

Theo Les Echos, tình trạng hiện nay là trầm trọng nhất kể từ cuộc khủng hoảng hỏa tiễn Cuba tháng 10/1962. Nhưng thời đó mọi việc còn tuân theo những quy định mà các nhân tố chính đều hiểu rõ. Bốn năm sau tang lễ quốc vương Edouard VII năm 1910, Đệ nhất Thế chiến đã nổ ra. Chẳng lẽ chỉ bốn tháng sau lễ tang người cháu của ông là Elizabeth II, lại đến Đệ tam Thế chiến ? Chưa đến nỗi như vậy, nhưng khả năng này đang rõ dần, và Putin vừa dấn lên một bước mới.

Bị sỉ nhục trên chiến trường, ngày càng bị cô lập về ngoại giao - ngay cả Trung Quốc, Ấn Độ cũng chỉ trích - Vladimir Putin công khai đe dọa dùng vũ khí nguyên tử, và còn bồi thêm "không phải là nói suông". Không chiếm nổi các vùng đất ở đông bắc và miền nam Ukraine bằng vũ lực, Putin bèn giở trò hề "trưng cầu dân ý". Thông điệp của ông ta rất rõ, một khi đã hô biến thành đất Nga, Ukraine đừng hòng chiếm lại, nếu không Nga sẽ "bảo vệ lãnh thổ" bằng mọi cách, kể cả phi quy ước.

Vào thời chiến tranh lạnh, lực lượng nguyên tử Mỹ ban đầu chỉ nhằm cân bằng lại lực lượng quy ước Liên Xô. Giờ đây chừng như vũ khí phi quy ước của Nga là nhằm cân bằng lại so với thế thượng phong của vũ khí quy ước Ukraine được phương Tây hỗ trợ. Tuy nhiên cách đây 60 năm, Kennedy và Khrushchev không chỉ hành động theo lý trí, mà còn hoàn toàn ý thức được sự khủng khiếp của thảm họa nguyên tử. Họ thuộc về một thế hệ vẫn còn lưu giữ những hình ảnh kinh hoàng của Hiroshima và Nagasaki.

Thế giới không thể sống dưới bóng ma chiến tranh nguyên tử

Nhưng Putin ngày nay thì khác. Ông ta như một tay chơi đã thua đậm ván trước nên muốn ăn cả ngã về không. Và ngược với Khrushchev, Putin dường như không có ý niệm về đạo đức. Dù vậy cũng cần nói với đương kim chủ nhân điện Kremlin, như De Gaulle trong cuộc khủng hoảng Cuba đã nói với đại diện Moskva ở Paris : "Vậy thì thưa ông đại sứ, chúng ta sẽ chết chùm". Trước săng-ta của Putin, chúng ta không còn chọn lựa nào khác là cứng rắn và rõ ràng. Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar muốn mở đàm phán lập tức để giảm căng thẳng. Nhưng đàm phán những gì ? Les Echos nhấn mạnh, chẳng có gì để thương lượng cả. Nga đặt cược vào bạo lực và đã thua.

Sau khi loan báo động viên từng phần, không còn chỗ trên những chuyến bay từ Moskva và Saint-Petersburg ra nước ngoài, và xe hơi kẹt nhiều cây số ở biên giới với Gruzia. Những người trẻ thành thị, có học không muốn chết cho cuộc chiến tranh của Putin, vội vã rời khỏi đất nước giờ đây đang làm họ sợ hãi. Chiến tranh Ukraine đối với người Nga đang trở thành một Việt Nam cuối thập niên 60.

Thế giới không thể chấp nhận sống dưới bóng ma một cuộc chiến tổng lực với cái giá khổng lồ về sinh mạng, kinh tế, tài chánh và đạo đức ; không thể cúi đầu tuân theo mệnh lệnh của Vladimir Putin. Với trò dùng bom nguyên tử để bắt bí, ông ta đùa với sự tồn tại của hành tinh, biến nước Nga thành đế quốc của điều ác và sự điên rồ. Theo Les Echos, an ninh và ổn định quốc tế chỉ có được hậu Putin.

Thụy My

Lý do thực sự khiến Putin gây chiến là làn sóng dân chủ đang tràn tới nước Nga. Chọn lựa tự nhiên là phải cố gắng thích nghi với nó bởi vì đây là một tiến trình tất yếu không thể đảo ngược, nhưng Putin đã chống lại vì chế độ độc tài của ông ta không thể và cũng không muốn chuyển hóa về dân chủ.

Tổng thống Volodymyr Zelensky (giữa) đích thân đến ủy lạo binh sĩ Ukraine vừa chiếm lại thành phố Izium hôm 12/09/2022

Ngày 21/9/2022 Vladimir Putin đã chấm dứt sự im lặng kéo dài sau chiến thắng dễ dàng và nhanh chóng của quân đội Ukraine trong cuộc phản công tại tỉnh Kharkiv, phía Đông Bắc Ukraine và sát ngay biên giới Nga. Quân đội Nga không chỉ bỏ chạy trong sự hốt hoảng mà còn bị phát giác là đã phạm những tội ác dã man khi những mồ chôn tập thể được tìm thấy tại Izium.

Putin đã nói những gì ?

Không một lời về những tội ác man rợ mà quân Nga bị tố giác là đã vi phạm.

Trước hết ông công bố động viên thêm 300.000 quân trừ bị để tiếp viện cho mặt trận Ukraine. Như thế là chính thức nhìn nhận "cuộc hành quân đặc biệt" thực ra là một cuộc chiến tranh lớn và tất cả không diễn ra như ông vẫn khẳng định. Tuy vậy Putin vẫn cố bào chữa rằng đây không phải là một lệnh tổng động viên mà chỉ là một lệnh động viên một phần, giới hạn trong số các quân nhân trừ bị.

Đồng thời Putin cũng thông báo sẽ cho tổ chức "trưng cầu dân ý" để sáp nhập các vùng đã chiếm đóng tại Ukraine vào Nga rồi hăm dọa sau đó mọi tấn công vào các vùng này sẽ bị coi là tấn công vào lãnh thổ Nga và sẽ bị đánh trả bằng mọi phương tiện, nghĩa là kể cả bằng vũ khí nguyên tử nếu cần. Quá ngang ngược. Nga và những phần tử theo Nga lấy quyền nào để tổ chức những cuộc trưng cầu dân ý này và chúng trung thực tới mức độ nào ? Không khác gì nếu Trung Quốc tấn công chiếm một phần tỉnh Quảng Ninh của Việt Nam, dùng một bọn phản quốc tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý bịp bợm, dí súng vào lưng dân chúng bắt họ phải bỏ phiếu sáp nhập tỉnh Quảng Ninh vào Trung Quốc rồi tuyên bố từ nay mọi cuộc tấn công của Việt Nam vào Quảng Ninh là xâm phạm lãnh thổ Trung Quốc.

Putin nói rằng Phương Tây (Mỹ và Tây Âu) đã đe dọa tấn công Nga bằng vũ khí nguyên tử. Đây là một bịa đặt trắng trợn vì không hề có bất cứ một nước dân chủ nào đe dọa dùng vũ khí nguyên tử cả, Putin chỉ bịa đặt để viện cớ hăm dọa mà thôi.

Putin cũng hăm dọa sẽ dùng tên lửa tầm xa bắn phá nhiều "địa điểm khác" tại Ukraine ngoài các vùng chiến trận hiện nay. Phải hiểu là Putin đe dọa tàn phá các thành phố để tàn sát thường dân Ukraine bất chấp thế giới.

Đúng là ngôn ngữ ngang tàng của kẻ nghĩ mình đủ sức mạnh để làm bất cứ gì, thách thức lẽ phải, sự thực và mọi người. Vấn đề là quân Nga không mạnh như Putin cố tình phô trương. Lý kẻ mạnh bao giờ cũng đáng ghét. Nhưng nó càng đáng ghét hơn khi đi cùng với sự vô duyên vì được sử dụng bởi một kẻ yếu.

Putin và chế độ của ông ta thực ra rất yếu, đang thua to tại Ukraine và hoàn toàn cô lập, ngay cả Trung Quốc cũng bỏ rơi. Cũng nên biết là trước đó vài ngày đã có hội nghị thượng đỉnh của Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải (Shanghai Cooperation Organization – SCO) bao gồm Nga, Trung Quốc, Ấn Độ và một số nước vùng Trung Á. SCO trên thực tế chỉ là một tổ chức rất lỏng lẻo vì hai thành viên lớn nhất -Trung Quốc và Ấn Độ- thù địch với nhau nhưng cũng là hy vọng mong manh cuối cùng của Nga để thoát khỏi thế cô lập hoàn toàn. Hội nghị này đã là một thất vọng não nề cho Putin. Tập Cận Bình kêu gọi Putin chấm dứt ngay cuộc chiến bằng thương thuyết trên nguyên tắc tôn trọng chủ quyền và lãnh thổ của mọi quốc gia. Một cách phản đối nhẹ nhàng nhưng rõ rệt. Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã khiến Putin và thế giới sững sờ khi nói thẳng ngay trước mặt Putin và trước ống kính của đài truyền hình Nga với giọng điệu mắng mỏ rằng thế giới ngày nay không còn là thế giới của chiến tranh nữa mà là thế giới của hòa bình và dân chủ. Không một nước nào lên tiếng ủng hộ Putin.

Đàng nào cũng thảm bại

Cũng chưa chắc gì Putin sẽ động viên được thêm 300.000 quân. Lệnh động viên của ông ta ngay lập tức đã tạo ra nhiều cuộc biểu tình phản đối tại khắp nơi, cả một làn sóng người tìm mọi cách ra nước ngoài để tránh bị bắt đi lính. Sau khi thụ động trước những vụ thảm sát tại Ukraine –Bucha, Mariupol và Izum- người Nga đã thức tỉnh khi tính mạng của chính họ hay con cái họ bị đe dọa. Bằng cớ về sự khó khăn của lệnh động viên này là ngay sau đó Putin đã phải ra lệnh phạt 10 năm tù những ai không tuân hành.

Nhưng ngay cả nếu động viên được 300.000 quân thì cũng phải mất nhiều tháng để huấn luyện và tổ chức đội ngũ trước khi điều động họ tới mặt trận Ukraine trong khi mùa đông nghiệt ngã sắp đến rồi, trong một thời gian ngắn nữa nhiệt độ có thế xuống dưới -20°C. Cho tới nay trong suốt dòng lịch sử của họ, người Nga luôn luôn nhờ lợi thế mùa đông mà chiến thắng, đây sẽ là lần đầu tiên mà Nga thảm bại vì mùa đông. Lý do là vì cho tới nay họ chống lại những đoàn quân viễn chinh đến từ xa nhưng lần này chính họ đem quân đi xa. Mặt khác Nga có còn đủ vũ khí để trang bị cho những tân binh này không đang là một dấu hỏi lớn. Quân đội Nga cũng nổi tiếng là lỏng lẻo, không có hạ sĩ quan và do đó thiếu huấn luyện và kỷ luật. Khối tân binh ô hợp này sẽ chỉ là những nạn nhân đáng thương chứ không đảo ngược được tình thế. Putin chỉ có thể thảm bại.

Một chi tiết đáng lưu ý là bài diễn văn của Putin được dự trù vào tối thứ ba 20/9/2022 nhưng khán thính giả Nga chờ mãi không thấy, cuối cùng các đài truyền hình cho biết là nó được hoãn lại tới sáng hôm sau. Sự cố này chứng tỏ Putin không còn độc quyền quyết định, tranh cãi nội bộ đã rất gay go, Putin và nhóm thân cận của ông ta rất bối rối và chia rẽ. Sự gượng gạo của bài diễn văn này lộ rõ qua câu hăm dọa của Putin : "Tôi không tháu cáy đâu nhé !". Người ta không nói như thế nếu thực sự không tháu cáy. Cách hăm dọa này khiến người ta cười thay vì sợ.

Chiến tranh nguyên tử ?

Thế giới đang lo ngại Putin có thể dùng vũ khí nguyên tử, nhưng đe dọa này nghiêm trọng đến mức độ nào ?

Dù Putin nói hung hăng nhưng chưa có dấu hiệu nào là ông ta chuẩn bị chiến tranh nguyên tử. Các đầu đạn vẫn nằm yên trong kho chứ chưa được chuyển tới gần các giàn phóng, lực lượng nguyên tử vẫn chưa được đặt trong bất cứ một mức độ báo động nào. So với bài diễn văn ngay sau ngày 24/02/2022 -khi Putin đồng thời với lời hăm dọa cũng đặt lực lượng nguyên tử trong tình trạng báo động- thì lúc này thái độ của Putin đã có phần dịu xuống. Vả lại Putin, sau những tranh cãi nội bộ gay go, đã phải dựng đứng ra chuyện các nước Phương Tây đe dọa tấn công Nga bằng vũ khí nguyên tử và Nga chỉ sẵn sàng đáp trả. Nhưng có nước Phương Tây nào đe dọa đâu để Nga phải đáp trả ? Như vậy phải hiểu rằng nguy cơ xảy ra chiến tranh nguyên tử tuy có nhưng chỉ ở một xác suất rất thấp.

Cũng đừng quên rằng dù là Mỹ hay Nga, hay bất cứ nước nào gây chiến tranh nguyên tử cũng đều đồng nghĩa với tự sát. Hầu hết các chuyên gia đều đồng ý rằng nó chỉ có nguy cơ xảy ra trong hai trường hợp.

Một là Nga thảm bại về quân sự và ở trong tình trạng cực kỳ nguy ngập. Trường hợp này không có vì tuy Nga chắc chắn sẽ thảm bại nhưng Ukraine chỉ chiến đấu để tự vệ mà thôi chứ hoàn toàn không có ý định tấn công vào Nga. Ngay cả nếu họ giành lại được tất cả những phần lãnh thổ đã bị chiếm đóng, kể cả bán đảo Crimea, thì Nga cũng không có lý do để phải tự sát bằng chiến tranh nguyên tử.

Hai là kinh tế Nga hoàn toàn sụp đổ và nước Nga tan tác trong bạo loạn. Trường hợp này càng khó xảy ra vì không ai muốn, hơn nữa Nga là một nước nông nghiệp đứng đầu thế giới về xuất khẩu ngũ cốc và thịt heo nên dù gặp khó khăn đến đâu cũng không bao giờ thiếu thực phẩm để rơi vào bạo loạn. Chắc chắn là sau thất bại này Nga sẽ suy thoái trong nhiều năm, nhưng đó là điều sẽ chỉ xảy ra sau khi chiến tranh Ukraine đã chấm dứt và nguy cơ chiến tranh nguyên tử không còn.

Thế giới có thể tạm yên trí là sẽ không có chiến tranh nguyên tử, nguy cơ thực sự là cuộc chiến tại Ukraine sẽ còn gia tăng cường độ trong một thời gian và nhiều thành phố, mà Putin gọi là các "địa điểm khác", sẽ bị pháo kích. Thiệt hại nhân mạng và vật chất sẽ còn lên cao. Tất cả chỉ vì sự điên dại của Putin.

Tương lai nào ?

Với những gì đã thấy được sau hơn 7 tháng chiến tranh người ta có thể quả quyết Nga sẽ thất bại và điêu đứng. Chế độ độc tài mafia của Putin sẽ sụp đổ và Putin cũng rất có thể bị lật đổ trước khi cuộc chiến chấm dứt. Ông ta hứa hẹn chiến thắng dễ dàng để chỉ đem lại một thất bại thê thảm. Ông ta hứa hẹn làm nước Nga vĩ đại để chỉ khiến nước Nga kiệt quệ. Putin cũng đã phạm vô số tội ác nhân danh những hứa hẹn này. Tương lai của Putin sẽ rất đen tối và có thể sẽ rất ngắn. Cuộc chiến này cũng có mọi triển vọng khiến Liên Bang Nga tan vỡ, một vài nước trong 22 nước cộng hòa thuộc Liên Bang Nga và một số vùng tự trị sẽ ly khai để trở thành những nước độc lập.

Putin đã rất sai lầm khi phát động cuộc xâm lăng vào Ukraine nhưng bây giờ ông ta chỉ còn biết chạy trốn về phía trước như một kẻ tuyệt vọng không có lối thoát. Hành động của Putin nhắc lại một lần nữa một đặc tính cần được nhận định rõ của các chế độ độc tài là chúng không có khả năng sửa sai và vì thế phải ngoan cố trong sai lầm dù biết nó dẫn tới sự tiêu vong.

Một điều đáng lẽ phải được đặc biệt chú ý trong bài diễn này là Putin nói rằng ông ta đã tấn công Ukraine vì các nước Phương Tây muốn đánh gục Liên Bang Nga như họ đã từng đánh gục Liên Bang Xô Viết trước đây. Putin không nói dối nhưng nói rất sai. Các nước Phương Tây không hề muốn tấn công Nga, họ còn muốn hợp tác với Nga để rảnh tay đương đầu với Trung Quốc. Lý do thực sự khiến Putin gây chiến là làn sóng dân chủ đang tràn tới nước Nga. Sau khi được thiết lập tại các nước đồng minh cũ của Liên Xô dân chủ đã tới Ukraine và đang làm chao đảo các chính quyền Kazakhstan, Belarus và nhiều nước thuộc Liên Xô cũ khác, ngay cả tại chính Liên Bang Nga. Chọn lựa tự nhiên là phải cố gắng thích nghi với nó bởi vì đây là một tiến trình tất yếu không thể đảo ngược, nhưng Putin đã chống lại vì chế độ độc tài của ông ta không thể và cũng không muốn chuyển hóa về dân chủ. Phản ứng tuyệt vọng của Putin chỉ làm gia tốc một thay đổi phải tới và đã chín muồi. Làn sóng dân chủ sẽ tràn tới Nga, rồi Trung Quốc.

Một lời sau cùng cho Việt Nam

Chắc chắn trong ban lãnh đạo cộng sản Việt Nam phải có nhiều người hiểu rằng cuộc xâm lăng Ukraine của Putin là một tội ác của sự tuyệt vọng. Tuy vậy chính quyền cộng sản Việt Nam vẫn ngoan cố bênh vực Putin, dù là một cách dè dặt. Đó là vì họ đã chiến thắng nhờ Nga. Họ mang ơn sinh thành với Nga. Nhưng họ lầm. Putin không phải là nước Nga và cách trả ơn Nga đúng nhất là khuyến khích Nga thích nghi với một cuộc chuyển hóa đúng và bắt buộc.

Việt Nam cũng sẽ phải dân chủ hóa. Đảng Cộng Sản Việt Nam đang một lần nữa cho thấy là họ không thích ứng đủ nhanh để làm tác nhân thay vì nạn nhân của một thay đổi đúng và bắt buộc, không được và không thể chống lại.

Nguyễn Gia Kiểng

(27/09/2022)

Putin đối mặt với nỗi ám ảnh mới khi không còn tin dùng Bộ trưởng Quốc phòng Nga, tuyên bố của Bộ Quốc phòng Vương quốc Anh

Vũ Quang, Thoibao.de, 30/08/2022

Trong bản cập nhật tình báo mới nhất, Bộ Quốc phòng Anh tiết lộ rằng "các chỉ huy tác chiến hiện đang trực tiếp thông báo cho Tổng thống Putin về diễn biến của cuộc chiến".

Theo Bộ Quốc phòng Anh, Vladimir Putin đã phải đối mặt với sự sỉ nhục mới khi là bạo chúa không còn tin dùng Bộ trưởng Quốc phòng Nga.

Họ cho biết : "Các báo cáo truyền thông độc lập của Nga gần đây đã tuyên bố rằng do những vấn đề mà Nga đang phải đối mặt trong cuộc chiến chống Ukraine, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu hiện không đứng về phía lãnh đạo Nga".

Họ nói thêm: "Các sĩ quan và binh sĩ Nga có kinh nghiệm trực tiếp về cuộc chiến có lẽ thường chế nhạo Shoigu về khả năng lãnh đạo kém hiệu quả và lạc lõng của ông ta khi cuộc tấn công của Nga bị đình trệ".

Nó diễn ra khi Nga cuối cùng đã mở cửa tổ hợp nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu dưới sự tư vấn của Liên Hiệp quốc.

Nhóm nghiên cứu của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế của Hiệp quốc hiện đang trên đường đến thăm địa điểm bị Nga chiếm đóng.

Nga đã chiếm giữ nhà máy điện Zaporizhzhia trong những ngày đầu xâm lược Ukraine.

Lò phản ứng hạt nhân thứ hai được kết nối lại với lưới điện

Công ty hạt nhân nhà nước của Ukraine đã thông báo rằng cả hai lò phản ứng hiện đã được vận hành và hoạt động.

EnergoAtom, công ty sở hữu nhà máy điện hạt nhân lớn nhất Châu Âu, đã tuyên bố tránh được một thảm họa hạt nhân.

Hai trong số các lò phản ứng của địa điểm đã bị ngắt kết nối khỏi lưới điện, điều này có thể gây ra những hậu quả rất nguy hiểm.

Lò phản ứng đầu tiên đã được kết nối lại vào thứ Sáu.

Tổng thống Ukraine Zelensky sa thải một quan chức chủ chốt khác

Yaroslav Spodar đã bị bãi nhiệm khỏi vai trò chỉ huy lực lượng bảo vệ quốc gia của Ukraine.

Ukrinform báo cáo rằng ông ta bị cho rời chức vụ vào ngày 26 tháng 8.

Nga đốt bỏ khí đốt tự nhiên

Khí đốt vốn được dự kiến bán cho Đức, nó đã được tuyên bố.

Với tình trạng dư thừa khí đốt sau khi các nước phương Tây tẩy chay nhiên liệu của Nga, có vẻ như quốc gia này đang đốt cháy các kho dự trữ thừa.

Tiến sĩ Jessica McCarty nói với BBS : "Tôi chưa bao giờ thấy một nhà máy khí đốt tự nhiên hóa lỏng nào bùng phát nhiều như vậy".

Zelensky đổ lỗi cho Nga khi Châu Âu chịu cuộc khủng hoảng khí đốt

Zelensky đã cáo buộc Nga khủng bố kinh tế vào thứ Hai khi chi phí cho cuộc khủng hoảng năng lượng của châu Âu tăng cao với Đức lên tới ít nhất 19 tỷ euro để cứu trợ nhà nhập khẩu khí đốt lớn nhất của Nga.

Giá khí đốt tăng cao khi nhà xuất khẩu hàng đầu Nga cắt giảm nguồn cung đã siết chặt công ty tiện ích Uniper của Đức, khiến công ty này phải tìm kiếm thêm 4 tỷ euro hạn mức tín dụng từ Berlin, bên cạnh thỏa thuận cứu trợ 15 tỷ euro đã được thỏa thuận vào tháng trước.

Công nhân nhà máy hạt nhân bị thương ở Ukraine sau khi Nga ‘bắn phá các ký túc xá’

Ít nhất 10 công nhân tại nhà máy điện hạt nhân lớn nhất Châu Âu đã bị thương sau khi Nga bị cáo buộc đánh bom ký túc xá của họ.

Nó diễn ra chỉ vài ngày trước chuyến thăm của cơ quan giám sát nguyên tử của Liên Hiệp Quốc tới nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia do Nga chiếm đóng ở Ukraine.

Quân đội Nga cho biết đã cho nổ tung thành phố Enerhodar – nơi hầu hết các công nhân nhà máy sinh sống – ngay sau 10 giờ tối qua.

Thị trưởng thành phố Dmytro Orlov cho biết hai khu dân cư đã bị pháo kích, khiến ít nhất 10 người bị thương, theo các báo cáo địa phương.

Orlov viết trên Telegram : "Được biết, khoảng 10 cư dân Enerhodar đã dính nhiều mảnh đạn với mức độ nghiêm trọng khác nhau do hậu quả của vụ pháo kích vào các khu dân cư ở Enerhodar đêm qua.

Hai người trong số họ trong tình trạng nghiêm trọng phải nhập viện trong phòng chăm sóc đặc biệt".

Nga thiệt hại nặng nề

Theo Bộ Quốc phòng Ukraine, các lực lượng Nga đã bị tổn thất nặng nề.

Nga được báo cáo đã mất 350 nhân viên, con số thiệt hại ban đầu là 47.100.

Các lỗ trên mái được phát hiện trên tòa nhà tại nhà máy hạt nhân lớn nhất Châu Âu

Các lỗ đã được phát hiện trên một mái nhà của nhà máy hạt nhân lớn nhất châu Âu sau khi người Nga được cho là đã nã pháo vào khu vực này.

Tòa nhà bên trong nhà máy hạt nhân Zaporizhzhia do Nga chiếm đóng ở Ukraine dường như đã bị hư hại gần đây với phần mái gần các lò phản ứng hạt nhân của nước này.

Nhà máy điện lớn nhất Châu Âu mở cửa

Nga cuối cùng đã mở cửa tổ hợp nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu dưới sự giám sát của Liên Hiệp quốc.

Vũ Quang (Tổng hợp)

***********************

Bạn thân nhất của Putin thoát chết trong gang tấc sau khi tên lửa Ukraine làm nổ tung văn phòng chỉ vài phút sau khi ông rời đi

Vũ Quang, Thoibao.de, 29/08/2022

Một trong những đồng minh hàng đầu của Vladimir Putin thoát chết trong gang tấc sau khi tên lửa Ukraine bắn trúng một văn phòng mà ông đang ở chỉ vài phút sau khi rời đi.

Cuộc tấn công của Ukraine được cho là đã giết hụt Vyacheslav Volodin, 58 tuổi vì bắn quá muộn.

Vyacheslav Volodin, 58 tuổi, cựu chánh văn phòng Điện Kremlin, được cho là đã gặp các quan chức ly khai ở Donetsk khi ông bị nhắm vào ngày hôm qua.

Chính trị gia theo đường lối cứng rắn trung thành với chủ tịch Quốc hội Nga – và trước đây đã được cho là người kế nhiệm Putin.

Theo tờ Kommersant của Nga, tên lửa đã bắn trúng phòng làm việc riêng của Denis Pushilin, lãnh đạo nhà nước bù nhìn thân Putin Cộng hòa Nhân dân Donetsk.

Ukraine cũng tấn công phòng họp gần đó, nơi Volodin, từng là phó thủ tướng Nga, và các trợ lý hàng đầu của quốc hội Moscow đang gặp gỡ các quan chức ly khai.

Văn phòng đã bị phá hủy trong cuộc tấn công chỉ "vài phút" sau khi họ rời đi.

Hình ảnh từ hiện trường cho thấy các tầng trên của tòa nhà bị hư hại đáng kể.

Các quả đạn bắn vào mặt tiền của tòa nhà và "phá hủy một phần cánh phải và tầng trên cùng", Thông tấn xã Donetsk đưa tin.

Sáu người bị thương trong vụ tấn công sau khi một tên lửa cũng bắn trúng một khách sạn gần đó.

Các báo cáo địa phương cho biết 3 người đã thiệt mạng, trong đó có một thanh niên 18 tuổi.

Volodin và những người bạn của ông được cho là đang gặp các quan chức ly khai để thảo luận về việc hợp nhất khu vực Donetsk – một phần hợp pháp của Ukraine – vào Nga.

Nó xảy ra chỉ vài giờ sau khi một quan chức hàng đầu khác ủng hộ Putin ở Ukraine bị chiếm đóng bị giết trong một vụ đánh bom xe chỉ vài ngày sau khi con gái của một kẻ thân cận với bạo chúa bị ám sát.

Vụ nổ giết chết Ivan Sushko, 40 tuổi đã được ghi lại trên CCTV.

Sushko – người đã kết hôn với một cô con gái – là một quan chức ở vùng Zaporizhzhia bị chiếm đóng và đã thiệt mạng khi một vụ nổ xé toạc chiếc xe của anh ta ngày hôm nay.

Anh ta được cho là đã đưa con gái nuôi của mình đến trường mẫu giáo khi anh ta bị nhắm mục tiêu – nhưng người con gái không hề hấn gì.

Sushko là người đứng đầu Mykhailivka – cơ quan hành chính quân sự – dân sự – trong khu vực có nhà máy hạt nhân lớn nhất Châu Âu tại Zaporizhzhia.

"Một thiết bị nổ đã được đặt dưới ghế ô tô của anh ấy", quan chức cấp cao của Nga tại khu vực bị chiếm đóng, Vladimir Rogov cho biết.

Rogov, người trung thành với Putin cho biết cuộc tấn công được thực hiện bởi "những kẻ phá hoại" trong khu vực và thề sẽ truy lùng chúng.

Ông tuyên bố rằng Ukraine đang tấn công các quan chức do Nga hậu thuẫn, những người "giúp cải thiện cuộc sống của người dân bình thường".

Bà Tatyana, vợ của người đàn ông thiệt mạng đã cáo buộc "Đức Quốc xã Ukraine" thực hiện vụ đánh bom ô tô.

Vũ Quang (Tổng hợp)