Bộ trưởng quốc phòng Mỹ phản đối dùng quân đội dẹp biểu tình (RFI, 04/06/2020)

Lãnh đạo Lầu Năm Góc Mark Esper hôm qua, 03/06/2020, đã công khai lên tiếng phản đối ý định của tổng thống Mỹ Donald Trump, đòi triển khai quân đội đến dẹp các cuộc biểu tình bạo động đang bùng lên tại nhiều thành phố trên đất Mỹ. Đương kim lãnh đạo bộ quốc phòng Mỹ đã có động thái trên trong bối cảnh người tiền nhiệm của ông là tướng James Mattis cũng công khai lên tiếng đả kích ông Trump về những hành động lạm quyền và chia rẽ người Mỹ.

Tướng James Mattis (trái) thời còn là bộ trưởng quốc phòng Mỹ. Ảnh tư liệu chụp ngày 23/01/2018. Reuters - Leah Millis

Trong một cuộc họp báo tại Washington, bộ trưởng quốc phòng Mỹ đã lên tiếng chống lại việc kích hoạt Đạo Luật Chống Nổi Loạn có từ năm 1807 để điều động quân đội dập tắt biểu tình đang diễn ra trên đất Mỹ.

Theo ông Mark Esper, phương án triển khai quân đội vào nhiệm vụ thực thi luật pháp chỉ có thể được sử dụng "trong các trường hợp khẩn cấp và nghiêm trọng nhất". Hiện nay, theo lãnh đạo Lầu Năm Góc, nước Mỹ "không ở trong tình huống như vậy", do đó ông " không ủng hộ việc kích hoạt Đạo Luật Chống Nổi Loạn".

Tuyên bố của ông Esper đã đi ngược lại với mong muốn mà tổng thống Mỹ Donald Trump nêu lên, đe dọa rằng ông sẽ cho triển khai quân đội đến dẹp tan các cuộc biểu tình nếu các thành phố hay các bang không tự giải quyết được.

Theo hãng tin Mỹ AP, như để cho thấy rõ thái độ bất đồng tình đối với ý muốn của ông Trump, bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ đã cho rút khoảng 200 binh sĩ ra khỏi khu vực Washington D.C.

Không chỉ có đương kim lãnh đạo Lầu Năm Góc phản đối ý định của ông Trump. Trong một tuyên bố được đăng trên trang mạng báo The Atlantic vào hôm qua, 03/06, cựu bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ James Mattis cũng đả kích ý định điều động quân đội của tổng thống Trump.

Tướng Mattis khẳng định cảm thấy "tức giận và sững sờ" trước những gì đang diễn ra, trong đó có việc tổng thống Trump đe dọa sử dụng quân đội bằng cách kích hoạt Đạo Luật Chống Nổi Loạn năm 1807 khi các cuộc biểu tình biến thành bạo động tại một số thành phố. Cựu lãnh đạo Lầu Năm Góc còn chỉ trích quyết định sử dụng vũ lực để giải tán những người biểu tình gần Nhà Trắng đầu tuần này để tổng thống Trump vào chụp ảnh tại một nhà thờ gần đó.

Vị bộ trưởng Quốc Phòng đầu tiên của ông Trump không ngần ngại lên án tổng thống Mỹ là đang tìm cách "chia rẽ" nước Mỹ và không có tác phong "lãnh đạo chín chắn" vào lúc nước Mỹ trải qua nhiều ngày biểu tình.

Ông Mattis xác định : "Trong đời tôi, Donald Trump là tổng thống đầu tiên mà tôi thấy không cố gắng đoàn kết người dân Mỹ, thậm chí còn không thèm giả vờ làm điều đó".

Trên tài khoản Twitter và cả Facebook, tổng thống Trump, đã đáp trả ngay lập tức những chỉ trích, cho rằng ông từng "không thích phong cách lãnh đạo" của tướng Mattis và rất "vui vì ông ta đã ra đi !".

Trọng Nghĩa

*********************

Tổng thống Trump đáp trả phê phán của cựu Bộ trưởng Quốc phòng (VOA, 04/06/2020)

Tổng thống Trump vừa đáp trả trách cứ hôm 2/6 của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ James Mattis bằng dòng tweet tấn công vị tướng bốn sao đã nghỉ hưu.

Tổng thống Donald Trump (phải) và cựu Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis.

Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mattis, nghỉ hưu vào năm 2013, đã đưa ra lời chỉ trích nặng nề về cách lãnh đạo của Tổng thống Trump trong việc xử lý bất ổn từ những cuộc biểu tình đang diễn ra trên khắp nước Mỹ. Ông Mattis nói rằng ông Trump đã tìm cách chia rẽ người Mỹ và cảnh báo về việc "quân sự hóa cách đối phó" với biểu tình.

"Khi tôi gia nhập quân đội khoảng 50 năm trước, tôi đã tuyên thệ ủng hộ và bảo vệ Hiến pháp", Tướng Mattis nói trong một tuyên bố được công bố trên tờ The Atlantic.

"Có nằm mơ tôi cũng không ngờ rằng các binh sĩ đã thực hiện lời tuyên thệ tương tự lại nhận được lệnh vi phạm các quyền hiến định của đồng bào họ dù trong bất kỳ tình huống nào, nhằm tạo điều kiện cho bức ảnh quái gở của vị tổng tư lệnh dân cử", ông Mattis viết, đề cập đến sự kiện xảy ra vào đầu tuần, khi người biểu tình ôn hòa bị xua ra khỏi Nhà Trắng để nhường chỗ cho sự xuất hiện bất ngờ của tổng thống bên ngoài một nhà thờ, với cuốn Kinh thánh trên tay.

Tướng Mattis gọi hành động này của tổng thống Mỹ là "lạm dụng quyền hành pháp".

Đáp trả lại chỉ trích của Tướng Mattis, Tổng thống Trump viết trên trang Twitter rằng ông Mattis là "vị tướng được đánh giá cao quá đáng nhất thế giới" và điểm chung duy nhất giữa ông và Tổng thống Obama là "vinh dự được sa thải ông Jim Mattis", một tuyên bố mà báo chí Mỹ nói là "không chính xác" vì ông Mattis đã từ chức để phản đối quyết định của ông Trump rút lực lượng Mỹ ra khỏi Syria, từ bỏ đồng minh người Kurd.

"Tên cúng cơm của ông ta là ‘Hỗn loạn’, nhưng tôi không thích và đã đổi thành ‘Chó điên’", Tổng thống Mỹ viết.

Ông Mattis không phải là cựu lãnh đạo quân đội duy nhất chỉ trích việc Tổng thống triển khai quân đội ở thủ đô và đe dọa sẽ đưa quân đến các thành phố khác.

Hai cựu Tổng tham mưu trưởng liên quân Hoa Kỳ, Đô đốc Mike Mullen và Đại tướng Martin Dempsey, cũng chỉ trích phản ứng quân sự của ông Trump trước các cuộc biểu tình hợp pháp vào hôm 2/6.

Một cựu quan chức hàng đầu khác của Lầu Năm Góc hàng đầu, James N. Miller – cựu Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ - cũng đã từ chức trong Hội đồng Khoa học của Bộ Quốc phòng để phản đối.

Tự do ngôn luận trong cách hiểu của Tổng thống Donald Trump

Nhã Duy, 28/05/2020

Được thành lập ngay đầu thế kỷ 19, Học viện Quân sự West Point tại New York là một trong những học viện quân sự danh tiếng và lâu đời nhất thế giới. Hơn 200 năm qua, West Point đã từng đào tạo nhiều nhân vật nổi tiếng của nước Mỹ và thế giới, từ tổng thống, các tướng lãnh quân đội, viên chức chính phủ cao cấp cho đến phi hành gia, chủ tịch tập đoàn thương mại...

Hơn 200 năm qua, West Point đã từng đào tạo nhiều nhân vật nổi tiếng của nước Mỹ và thế giới

Khác với các viện đại học dân sự, kể cả khối Ivy danh giá như Harvard, Yale, Columbia..., sinh viên West Point được tuyển chọn có phần khác biệt. Họ là những thanh niên có ý chí và tinh thần kỷ luật cao, mang ý hướng phục vụ quốc gia mạnh mẽ khi chọn cuộc đời binh nghiệp. Bởi họ phải phục vụ quân đội tối thiểu là năm năm sau khi tốt nghiệp.

Năm đầu tiên được xem là một năm đầy thử thách cho các tân sinh viên. Sau sáu tuần huấn nhục quân sự, sinh viên West Point bắt đầu chương trình lý thuyết học đường. Một trong những điều bắt buộc cho sinh viên năm nhất của West Point là phải thuộc nằm lòng cuốn kiến thức tân binh 325 trang, gọi là The Bugle Notes.

The Bugle Notes được ví như là "Kinh Thánh Tân Binh" (Plebe Bible), bao gồm những kiến thức cùng vô số "fact" khác nhau, từ quân sự, vũ khí, danh ngôn, lịch sử, nguyên tắc ứng xử, cấp bậc, binh chủng, bài hát..., bắt buộc sinh viên phải thuộc lòng. Các sinh viên khóa trên hay sĩ quan huấn luyện có thể chặn các tân sinh viên để hỏi các điều trong sách bất cứ lúc nào.

Duty, Honor, Country - West Point Glee Club (Lyric Video)

Một điều khá thú vị khác về West Point là các tân binh mỗi ngày phải đọc báo New York Times, cũng để phải trả lời các tường trình, dữ liệu trong báo khi được hỏi. Một cách huấn luyện về "fact", về thời cuộc và những tường trình về nước Mỹ và thế giới từ một tờ báo uy tín và lâu đời của nước Mỹ.

Nhắc đôi chuyện trong chương trình huấn luyện của West Point để thấy học viện này xem trọng các "fact", huấn luyện nguyên tắc làm việc cho các sĩ quan tương lai của quân đội Hoa Kỳ là phải dựa vào sự việc và sự thật, dữ liệu và số liệu để đưa ra các phán đoán, quyết định trong suốt đời sống của họ sau này, từ trong quân đội cho đến đời sống dân sự khi xuất ngũ . Bởi "fact" là thực tế, là sự thật. Nó cần thiết không chỉ với sinh viên West Point mà cả cho nhiều người, nhiều lãnh vực khác nhau. Từ chính quyền, tập đoàn thương mại đến luật pháp, truyền thông báo chí...

Tự điển Oxford định nghĩa "fact" là điều được biết là đúng, đặc biệt khi nó có thể được chứng minh. Tổng thống Trump đi đánh golf khi người dân Mỹ bị chết đạt đến con số 100 ngàn người là "fact", là sự thật. Nó hoàn toàn khác biệt với ý kiến và nhận thức khi cho rằng đó là việc bình thường hay lỗi đạo theo từng quan điểm cá nhân. Nhưng dù mỗi người đều có quyền có ý kiến và nhận xét của riêng mình thì không thể có những "fact", những sự thật của riêng mình.

Tự thân của "fact" đã là câu chuyện mà không cần lập luận nhưng đã lập luận, cần phải có "fact", có dữ liệu, số liệu chứng minh hay đi kèm. Rất tiếc là những nguyên tắc căn bản này lại bị bỏ qua, trong thời đại thông tin và sự phát triển các phương tiện mạng xã hội khi mà vô số những ngụy tạo, bịa đặt, sự suy diễn vô lý vốn được gọi là "thuyết âm mưu" được phát tán bừa bãi.

Hãng Twitter vừa thêm đường dẫn kiểm chứng thực hư (fact-check) để cảnh báo người sử dụng với hai mẩu tweet sai lệch của tổng thống Trump - Ảnh minh họa

Xuất hiện trên mạng hiện nay là vô số bản tin, bài báo, clip thu hình... không có "fact" và dữ liệu, số liệu đi kèm hay bị sửa đổi theo ý đồ, mà không ít số này chỉ mang ý kiến, suy luận thiếu chứng cứ. Chúng được đón nhận, cổ vũ và phát tán từ một số người đọc dễ dãi. Bởi không ít người chỉ thích theo dõi những điều hợp với suy nghĩ hay chính kiến của mình, bất luận có chứng cứ hay không. Những người tự đánh mất quyền được biết sự thật của mình vì thành kiến. Đó là lý do những mạng xã hội như YouTube, Facebook, Twitter... đã gỡ bỏ vô số bản tin, video như vậy trong thời gian qua.

Và đó cũng chính là lý do mà hãng Twitter vừa thêm đường dẫn kiểm chứng thực hư (fact-check) để cảnh báo người sử dụng với hai mẩu tweet sai lệch của tổng thống Trump, cáo buộc thiếu chứng cứ việc bầu cử khiếm diện qua đường bưu điện trong đôi ngày qua. Lần đầu tiên Twitter làm điều này với Tổng thống Trump, người vốn không thiếu những tuyên bố hay tin nhắn phản khoa học, thiếu xác thực và lừa công luận kể từ khi nắm quyền. Đại loại như tuyên bố dịch bịnh sẽ tự biến mất đi như "phép màu" của ông. Và hơn hết, là dù không hề có bằng chứng về những điều Trump đưa ra nhưng chúng có thể ảnh hưởng, dẫn dắt đến hàng triệu người ủng hộ ông ta mà đến lúc Twitter cần phải có biện pháp với người sử dụng phương tiện và dịch vụ của họ.

Sự thật là sự thật, chúng không biến mất đi vì suy nghĩ hay diễn giải phi lý của Donald Trump hay người khác. Chỉ có qua câu chuyện về việc kiểm chứng thực hư "fact-check" này, người dân bỗng nghi ngờ hơn với sự hiểu biết về quyền tự do ngôn luận của người lãnh đạo nước Mỹ, vị tổng tư lịnh thiếu vắng những phẩm hạnh của những sĩ quan West Point tương lai được huấn luyện nguyên tắc sống rằng, "sẽ không nói dối, lừa đảo, trộm cắp hay dung túng cho những ai làm vậy" (A cadet will not lie, cheat, steal, or tolerate those who do).

Trump và người ủng hộ cho rằng Twitter đang "bóp nghẹt quyền tự do ngôn luận", vốn được định nghĩa là quyền được biểu đạt ý kiến của người dân mà không bị chính phủ kiểm duyệt, ngăn cản hay trả thù. Nó được thiết lập trên mối quan hệ về quyền lực giữa nhà cầm quyền và người dân, không phải mối quan hệ dân sự bình đẳng. Twitter hay bất cứ trang mạng xã hội khác chỉ là những hãng tư nhân, có những nguyên tắc và luật lệ về việc sử dụng, được áp dụng với bất cứ ai, kể cả tổng thống mà thôi.

Nhưng việc Tổng thống Trump hăm dọa trả đũa hay đóng cửa các trang mạng xã hội, cũng như đã tấn công vào truyền thông báo chí trong vài năm qua, thì đó mới là vấn đề đàn áp quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí của người dân. Nó cho thấy Tổng thống Donald Trump đã hiểu sai và đang đi ngược lại với Hiến pháp Hoa Kỳ. Chính vì vậy, cuộc chiến để bảo vệ Hiến pháp, những giá trị cùng nền tảng lâu đời của Hoa Kỳ và để bảo vệ những quyền phổ quát của người dân ngày lại càng cần thiết hơn bao giờ hết trong giai đoạn hiện nay.

Nhã Duy

(28/05/2020)

*********************

Bị Twitter cảnh báo, Donald Trump tố cáo can thiệp bầu cử

Thụy My, RFI, 26/05/2020

Twitter hôm qua 26/05/2020 đã cảnh báo thông tin sai lạc, dưới một tweet của tổng thống Mỹ. Đây là lần đầu tiên - từ trước đến nay mạng xã hội này chưa bao giờ dán nhãn cảnh báo đối với hàng ngàn bài viết của Donald Trump, cho dù ông thường tự do tweet mà không quan tâm đến sự thật. Bài bị cảnh báo liên quan đến việc bỏ phiếu qua thư, bị ông Trump coi là cách thức dễ dẫn đến gian lận.

Biển quảng cáo Twitter, mạng xã hội ưa thích của tổng thống Donald Trump, trước thị trường chứng khoán New York, Mỹ, ngày 7/11/2013. Reuters - Lucas Jackson

Từ Washington, thông tín viên Anne Corpet cho biết thêm chi tiết :

Khi tổ chức bầu cử qua thư, sẽ dẫn đến gian lận. Chúng ta sẽ không để cho đất nước bị hủy hoại bằng hệ thống tệ hại này". Tổng thống Donald Trump chiều hôm qua đã khẳng định như trên.

Ông Trump chỉ lặp lại lời tuyên bố vào buổi sáng cùng ngày trên Twitter. Nhưng một hàng chữ màu xanh theo sau một dấu chấm than đã hiện lên phía dưới dòng tweet của tổng thống Mỹ "Xem sự thật về bầu cử qua thư".

Theo đường dẫn này sẽ thấy thông tin là : "Ông Trump đưa ra tuyên bố không có căn cứ về việc bầu qua thư. Không có bằng chứng nào cho thấy cách bầu cử này dẫn đến gian lận. Bầu qua thư được nhiều bang sử dụng".

Mạng xã hội Twitter cũng ghi chú thêm, là ngược với những gì tổng thống khẳng định, California sẽ không gởi phiếu bầu cho tất cả những ai sống tại bang này.

Đây là lần đầu tiên tập đoàn ở California can thiệp để chỉnh lại những gì Donald Trump viết, cho dù ông có thói quen đưa những thông tin không cụ thể, và thường xuyên chuyển tiếp những tin thuộc loại thuyết âm mưu.

Tổng thống không ưa lời cảnh báo của mạng xã hội này. Ông tố cáo "Twitter can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống năm 2020", và nói thêm "Twitter bóp nghẹt tự do ngôn luận, tôi sẽ không để cho họ làm như vậy !". Thông điệp này tất nhiên được đăng trên tài khoản Twitter của ông Trump.

Hôm nay tổng thống Donald Trump đe dọa sẽ "chấn chỉnh" hoặc "đóng" các mạng xã hội, cáo buộc những mạng như Twitter muốn "kiểm duyệt" tiếng nói của phía Cộng Hòa.

Khẩu trang : Biden chỉ trích Trump

"Ông ấy thật là khùng !". Hôm qua 26/05/2020, ông Joe Biden đã trả đũa như trên, sau khi bị ông Donald Trump chế giễu vì đeo khẩu trang.

Trong lúc việc mang khẩu trang hay không đã trở thành một hành động mang tính chính trị tại Mỹ, ứng cử viên Dân chủ sau hai tháng im hơi lặng tiếng, đã xuất hiện với chiếc khẩu trang màu đen, và thay ảnh đại diện che mặt trên mạng xã hội Facebook và Twitter.

Một hành động hoàn toàn đối lập với ông Trump, vốn luôn tránh xuất hiện trước công chúng với chiếc khẩu trang.

Thụy My

Nguồn : RFI, 27/05/2020

Hoa Kỳ : Donald Trump ký lệnh cắt giảm quy định hành chính Liên bang để phục hồi kinh tế (RFI, 20/05/2020)

Hôm 19/05/2020, tổng thống Donald Trump đã liên tục ra các quyết định nhằm phục hồi kinh tế Mỹ đang bị suy sụp vì khủng hoảng virus corona. Trước tiên, ông Trump đã ký sắc lệnh yêu cầu cơ quan chính phủ Liên bang cắt bỏ "những quy định vô ích gây cản trở phục hồi kinh tế".

Ông Donald Trump giới thiệu sắc lệnh cắt giảm quy định hành chính để tạo điều kiện phục hồi kinh tế, ngày 19/05/2020, tại cuộc họp nội các ở Nhà Trắng, Washington, Mỹ. Reuters - LEAH MILLIS

Tiếp đó là thông báo chi 19 tỷ đô la để hỗ trợ nông dân và các nhà chế biến nông sản Mỹ. Một quyết định được đánh giá có mục tiêu tranh cử vì ông Trump hiểu giới làm nông nghiệp Mỹ là bộ phận cử quan trọng của ông.

Thông tín viên Lubna Anaki tại New York tường trình :

Được quây xung quanh là cô con gái Ivanka, bộ trưởng Nông Nghiệp và một số đại diện ngành công nghiệp chế biến nông sản, ông Donald Trump hùng hồn thông báo hỗ trợ bổ sung cho các chủ trang trại, nhà chăn nuôi và nông dân Mỹ bị thiệt hại vì khủng hoảng y tế và do lệnh đóng cửa quán ăn.

Tổng thống Mỹ tuyên bố : "Chúng tôi giải ngân 19 tỷ đô la để hỗ trợ các nhà sản xuất nông nghiệp của chúng ta, duy trì chuỗi cung ứng và trợ giúp thực phẩm cho các hộ gia đình. 19 tỷ đô la".

Khoản tiền này được phụ thêm vào hàng tỷ đô la đã được triển khai để hỗ trợ người dân Mỹ từ đầu đại dịch Covid-19. Các nông dân, chủ trang trại cần được trợ giúp có thể đăng ký ngay cuối tháng 5 để được hưởng trợ cấp.

Tổng thống Mỹ cũng nhân thông báo này kêu gọi cử tri trong giới nông nghiệp và một lần nữa ông tự so sánh với tổng thống Lincoln.

Ông nói : "Tôi tin là chúng ta rất tốt với các chủ trang trại, Nhưng ai lại có thể không tốt với họ ? Ai lại có thể không tốt với Trump ? Tôi nói là có lẽ phải trở lại thời Abraham Lincoln để có một tổng thống đã quan tâm nhiều đến các chủ trang trại như Trump".

Để bảo vệ ngành chế biến thịt, ông Donald Trump ngỏ ý phải xem lại các thỏa thuận thương mại với một số nước cung cấp gia súc cho Hoa Kỳ. "Chúng ta có đủ gia súc tốt để tự cung tự cấp", tổng thống Mỹ nhấn mạnh.

RFI tiếng Việt

******************

Virus corona : Trên 90.000 người chết và 1,5 triệu ca nhiễm tại Mỹ (RFI, 19/05/2020)

Nước Mỹ hôm 18/05/2020 đã vượt ngưỡng 90.000 người thiệt mạng và 1,5 triệu ca dương tính với virus corona chủng mới, theo tổng kết của trường đại học Johns Hopkins. Chỉ trong một tuần đã có thêm 10.000 người chết.

Hai người bạn gặp nhau trong thời dịch Covid-19 ở Brooklyn, New York, Hoa Kỳ, ngày 17/05/2020. Reuters - Caitlin Ochs

Như vậy nước Mỹ dẫn đầu và vượt xa các nước khác về số người chết và các trường hợp dương tính với virus corona, theo số liệu chính thức. Tuy nhiên, nếu tính theo dân số thì các nước Bỉ, Tây Ban Nha, Anh, Ý, Pháp có tỉ lệ người chết vì Covid-19 nhiều hơn, theo trang Worldometer.

Chỉ riêng bang New York đã chiếm đến 1/3 số người chết vì virus corona của cả nước Mỹ, cụ thể là trên 28.300 người. Từ nay cho đến ngày 06/06, số tử vong của Hoa Kỳ có thể lên đến 112.000 người, đây là số trung bình theo mô hình tính toán của các nhà nghiên cứu trường đại học Massachusetts.

Gần 11,5 triệu người đã được xét nghiệm tại Mỹ, và 272.000 người khỏi bệnh.

Một vac-xin Mỹ có kết quả bước đầu

Trong bối cảnh đó, một tia hy vọng đang dấy lên từ một vac-xin thử nghiệm mang lại kết quả ban đầu đáng khích lệ, theo loan báo hôm 18/05 của công ty công nghệ sinh học Mỹ Moderna. Công ty được chính phủ Mỹ đầu tư 483 triệu đô la thông báo "những dữ liệu sơ bộ mang tính tích cực" trong giai đoạn đầu của thử nghiệm lâm sàng.

Vac-xin được đặt tên là mRNA-1273 đã gây phản ứng miễn dịch ở 8 người tình nguyện, tương tự như khi bị nhiễm virus corona chủng mới. Giai đoạn đầu này nhằm thử nghiệm xem vac-xin có độc tính hay không, và Moderna cho biết chỉ có vài tác dụng phụ nhẹ như chỗ chích bị ửng đỏ. Cổ phiếu của công ty tăng ngay 25% vào trưa 18/05. Dự kiến thử nghiệm với quy mô lớn sẽ được tiến hành vào tháng Bảy.

Thụy My

Khủng hoảng virus corona làm lộ rõ phong cách lãnh đạo của Donald Trump (RFI, 12/05/2020)

Lãnh đạo đất nước theo bản năng, không nghe theo các chuyên gia, tổng thống Mỹ Donald Trump vận dụng mọi phương pháp quen thuộc để xử lý khủng hoảng dịch virus corona, đã lây nhiễm hơn triệu người và 75 nghìn người thiệt mạng ở Hoa Kỳ. Nhưng cách thức để bật lên trong khó khăn này của ông Trump tỏ ra không hữu hiệu nữa.

Tổng thống Donald Trump trong cuộc họp báo về virus corona, tại Nhà Trắng, Washington, Mỹ, ngày 11/05/2020 Reuters - KEVIN LAMARQUE

RFI tiếng Việt lược dịch bài ký sự dài của Adrien Jaulmes, thông tín viên của nhật báo Le Figaro tại Washington, đăng ngày 11/05/2020.

"Đối mặt với cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông Donald Trump vẫn không từ bỏ thói quen. Trump đối phó với sự kiện không lường trước này giống như cách đã làm với những thất bại trước đó của ông như bị phá sản trong kinh doanh bất động sản hay các bê bối khác. Vẫn theo bản năng, thay vì theo các chuyên gia, ông trách mắng những người tiền nhiệm, tấn công truyền thông, lẫn lộn sự ngây ngô với thâm ý, tóm lại ông đã cầu tới tất cả những phương pháp quen thuộc của mình.

Nhưng cuộc khủng hoảng lần này hoàn toàn khác, phương cách để ông Trump bật lên trở lại không còn hữu hiệu : virus không thể bị răn đe, số lượng người chết không thể xóa như nợ nần và nhất là cỗ máy truyền thông không chịu chuyển qua vấn đề khác.

Cách xử lý sai lầm và cực kỳ mang nặng tính cá nhân càng làm tình hình thêm rối ren. Ông bị sa lầy trong rối loạn của một chính quyền mà ở đó tất cả đều bắt nguồn từ tổng thống.

 Năm 2020 tuy nhiên đã bắt đầu thuận lợi với tổng thống Mỹ. Thủ tục phế truất do đảng Dân Chủ khởi xướng nhắm vào ông cuối cùng đã kết thúc thất bại. Việc loại trừ tướng Iran Qassem Soulimani đã không làm bùng nổ chiến tranh như lo ngại. Kết quả kinh tế, thước đo chủ yếu của chính trị Mỹ, khá là khích lệ và nạn thất nghiệp xuống mức thấp nhất. Donald Trump một lần nữa đã làm thất bại những dự báo ông sẽ đổ.

Ông đã có thể lao vào cuộc tái tranh cử tổng thống một cách thanh thản nhất là khi đảng Dân Chủ đã chọn ứng viên ra tranh cử là cựu phó tổng thống Joe Biden, một nhân vật không có gì hấp dẫn và không có chương trình tranh cử đặc biệt gì. Donald Trump đã có thể trở lại với việc mà ông thích nhất trong chính trị : chiến dịch tranh cử.

Thế rồi dịch virus corona đến và làm đảo lộn tất cả. Giống như nhiều lãnh đạo chính phủ khác trên thế giới, ông Trump cũng ý thức được mối nguy hiểm rất chậm chạp. Cố tránh hoảng loạn gây thiệt hại cho kinh tế và lãnh đạo trong giai đoạn tranh cử, ông Trump giảm thiểu mối nguy hiểm.

Khi ca Covid-19 đầu tiên được xác nhận trên đất Mỹ ngày 20 tháng Giêng, ông tuyên bố trên kênh truyền hình CNBC rằng vấn đề "hoàn toàn được kiểm soát. Đó là một người đến từ Trung Quốc và chúng tôi đã nắm trong tay tình hình. Tất cả rồi sẽ qua".

Dù gì thì ông Trump đã có các biện pháp tương đối sớm để ngăn dịch lây lan. Ngày 29 tháng Giêng, ông đã cho lập một ủy ban đặc trách điều phối chống dịch virus corona và ban bố tình trạng y tế khẩn cấp. Đến ngày 31 tháng Giêng, sau khi nhiều hãng hàng không Mỹ đã ngừng các chuyến bay, ông ra lệnh cấm vào Mỹ tất cả các hành khách nước ngoài đến từ Trung Quốc. Từ đó đến nay ông Trump vẫn dẫn ra quyết định này để chứng minh đã phản ứng mau lẹ và kiên quyết và rằng "hàng triệu mạng người đã cứu sống nhờ quyết định này».

Thực ra, đóng cửa biên giới chỉ là một phần vì người Mỹ trở về từ Trung Quốc vẫn được nhập cảnh không phải xét nghiệm hay cách ly. Ngoài ra, nước Mỹ không chuẩn bị gì nhiều để đối phó với dịch.

Ông không quan tâm mấy đến bộ máy chính phủ, các báo cáo tình báo và ngoại giao hay khuyến cáo của các chuyên gia. Tổng thống phó thác trước hết vào trực giác của mình và lấy thông tin chủ yếu qua xem truyền hình. Nguồn tin chính của ông là Fox News, kênh truyền hình được ông theo dõi thường xuyên. Ban đầu virus corona được coi như là một chuyện bịa đặt của đảng Dân Chủ và một số hãng truyền thông tự do nhằm phá ông ra tái tranh cử tổng thống.

Cuối tháng Hai, trong một cuộc mít tinh tranh cử tại bang South Carolina, ông Trump đã hài hước chế nhạo : "Giờ đây phe Dân Chủ đang chính trị hóa virus corona. Họ đã định làm cùng với Nga, rồi với trò hề phế truất, nhưng không xong, đó là âm mưu mới của họ".

Ông Trump thực sự ý thức được nguy hiểm của dịch Covid-19 khi thị trường chứng khoán bắt đầu lao dốc đầu tháng 3. Giọng điệu thay đổi hoàn toàn, ngày 11/03, từ phòng Bầu Dục, ông Trump đọc thông điệp quốc gia. Văn bản được soạn thảo gấp cùng cố vấn về vấn đề nhập cứ Stephen Miller và con rể ông, Jared Kushner. Bằng một giọng tẻ nhạt, tổng thống thông báo ngừng các tuyến bay nối với Châu Âu, nhưng vẫn ngoại trừ Anh Quốc. Ông nói rõ sau đó là lệnh cấm không liên quan đến vận chuyển hàng hóa.

Thị trường chứng khoán lại tiếp tục xuống, dịch Covid-19 tiếp tục tăng tốc lây lan. Ông Trump quyết định làm theo cách riêng. Cuối tuần tiếp sau đó, ông xuất hiện với chiếc mũ gắn chữ USA tại cuộc họp báo của ủy ban điều phối chống dịch virus corona. Vị trí này ông không rời bỏ liên tục trong suốt 6 tuần sau đó.

Từ ngày 14/03 đến 24/04, người Mỹ gần như ngày nào cũng theo dõi trực tiếp một màn truyền hình chưa từng có, đan xen gữa thông tin khủng hoảng, bình phẩm chính trị, tham luận khoa học và những cuộc đấu khẩu với truyền thông. Dư luận Mỹ cho rằng nó thể hiện một nước Mỹ đang cuống lên vì dịch.

Trump đối mặt với cuộc khủng hoảng chưa từng có này với việc giành lại lãnh địa thân thuộc nhất với ông là truyền hình. Trên màn hình ông thể hiện tự tin, lạc quan sắp ra khỏi khủng hoảng và như đã thành lệ, ông phản công.

Trung tâm chú ý vẫn là tổng thống Trump. Ông đã biến cuộc họp báo hàng ngày thành diễn đàn tranh cử, dùng nó để biện hộ cho hành động của mình và tự quảng bá. "Tuyệt vời" có là từ ông thốt ra nhiều nhất. Ông nói : "nếu tôi phải tự chấm điểm mình, tôi nghĩ tôi sẽ cho mình điểm 10/10".

Theo ông Trump, Hoa Kỳ sẽ thoát khỏi dịch bệnh tốt hơn bất kỳ nước nào khác trên thế giới, vì các bệnh viện đầy ứ thiết bị y tế, hàng triệu xét nghiệm luôn sẵn sàng và chính quyền của ông đã làm "việc tuyệt vời. Nhưng chính ông vẫn không ngừng đổ lỗi cho chính quyền tiền nhiễm đã làm kho vật tư y tế của nước Mỹ trống rỗng để bây giờ ông và nước Mỹ "ra trận mà không có vũ khí đạn dược trong tay".

 Nhưng đáng ra phải mở rộng quyền của chính phủ liên bang, ban hành các biện pháp đặc biệt, áp đặt các quyết định cần thiết, ông Trump lại quyết định sử dụng quyền đó ít nhất có thể. Giữa lúc cuộc khủng hoảng y tế có quy mô toàn cầu, chính quyền liên bang lại hầu như vắng bóng. Ông chỉ hài lòng với khuyên cáo người dân Mỹ nên ở trong nhà, hạn chế đi lại. Các thống đốc bang và thị trưởng các thành phố lớn tự mình ra các quyết định cần thiết.

Sau ngày 23/4, các cuộc họp báo hàng ngày của tổng thống chấm dứt khi mà lần này ông Trump đã tỏ ngây ngô thực sự khi có ý hỏi sao không cho tiêm hay xịt chất tẩy rửa như nước javel để trị Covid. Các cố vấn của ông thấy các cuộc họp báo bắt đầu làm tổn hại đến uy tín của tổng thống. Từ đó trở đi tổng thống Trump lại trở về với phương thức thông tin quen thuộc : Twitter. Ông muốn sang trang mới là kinh tế để chuẩn bị cho cuộc tái tranh cử tổng thống.

Nhưng với các đối thủ, đợt khủng hoảng dịch này ông Trump đã để lộ ra nhiều phần năng lực yếu kém của một nguyên thủ lãnh đạo cường quốc thế giới. Số lượng nạn nhân tăng cao đến chóng mặt, kinh tế trượt vào suy thoái. Donald Trump tỏ ra yếu thế chưa từng thấy, khi mà chỉ còn vài tháng đến kỳ bầu cử tổng thống. Nhưng cũng có ý kiến cho rằng có vị tổng thống không giống bất kỳ ai này, một lần nữa lại có thể đứng dậy trong bối cảnh khủng hoảng, điều mà ông luôn biết cách dùng. "Giận dữ, lo lắng và bóp meo thông tin trên mạng đã từng là động lực thăng tiến chính trị của Trump", như nhận xét của nhà phân tích chính trị Michael Kruse, trong một bài viết trên trang mạng Politico gần đây".

Anh Vũ

****************

Mỹ : Tòa tối cao xét xử vụ việc liên quan đến Tổng thống Donald Trump (RFI, 12/05/2020)

Tòa án tối cao Hoa Kỳ hôm 12/05/2020 xét xử vụ kiện chính trị nặng nề nhất trong năm liên quan tới việc tổng thống Donald Trump từ chối chuyển tờ khai thuế và hồ sơ tài chính của ông cho Hạ Viện và một chưởng lý ở New York.

Tòa nhà Trump Tower, tại New York, biểu tượng thành công của đế chế Trump. Ảnh chụp ngày 10/11/2016. Reuters/Brendan McDermid

Từ Washington, thông tín viên đài RFI Anne Corpet tường trình :

"Hai phiên tòa, mỗi phiên kéo dài một giờ, dự kiến sẽ diễn ra : Phiên thứ nhất sẽ xem xét yêu cầu của nhiều Ủy ban Hạ Viện theo đó hai ngân hàng và một văn phòng kế toán phải cung cấp các tài liệu về tài chính có liên quan đến việc làm ăn của ông Donald Trump trong giai đoạn 2011-2018. Các dân biểu đảng Dân Chủ đang điều tra về những khoản tài chính đáng ngờ mà các doanh nghiệp của ông Trump đã có thể có được trước khi ông vào Nhà Trắng. Họ đặc biệt muốn biết liệu các tác nhân nước ngoài có thể dùng các hoạt động đầu tư làm phương tiện gây sức ép đối với tổng thống hay không.

Phiên tòa thứ hai liên quan đến yêu cầu của chưởng lý New York, người điều tra vụ một nữ diễn viên phim khiêu dâm được tổng thống trả 130.000 đô la để mua sự im lặng của cô về mối quan hệ mà cô nói là đã có với ông Trump. Từ trước tới nay, ông Donald Trump luôn từ chối cung cấp các tài liệu này. Ông cho rằng một tổng thống không cần tường trình về những việc như vậy. Tư pháp cho rằng ông đã sai và chuyển hồ sơ đến Tòa tối cao. Chín thẩm phán sẽ thảo luận trực tuyến do điều kiện dịch bệnh và sẽ phải đưa ra phán quyết vào tháng Sáu".

Thùy Dương

Các cuộc thăm dò mới nhất từ các tổ chức quốc tế lâu đời, uy tín và độc lập hay thuộc các cơ quan truyền thông đã cho thấy sự giảm sút mức độ ủng hộ với tổng thống Donald Trump so với đôi tháng trước. Theo thăm dò của Gallup thì tỉ lệ chấp nhận việc điều hành của Tổng thống Trump hiện nay là 43%, giảm 6 điểm so với hồi giữa tháng Ba là 49%, mức cao nhất mà Trump từng đạt đến. Với thăm dò của Fox News thì sự ủng hộ Tổng thống Trump là 47% so với sự không chấp thuận là 50%, và thăm dò của Reuters/Ipsos thì mức ủng hộ Trump tương đương với Gallup, ở mức 42 %.

Tỉ lệ ủng hộ Tổng thống Donald Trump của người Mỹ và thế giới ngày càng giảm sút theo các cuộc thăm dò dư luận - Ảnh minh họa

Các cuộc thăm dò tại Mỹ cho thấy rằng Tổng thống Trump chưa từng đạt tỉ lệ ủng hộ quá bán từ người dân Mỹ ở bất cứ cuộc thăm dò nào, chỉ ở tỉ lệ trung bình là 46%, chưa bao giờ đạt đến mức ủng hộ trung bình 53% dành cho các đời tổng thống tiền nhiệm từ năm 1945 cho đến nay. Tuy nhiên tỉ lệ ủng hộ Tổng thống Trump cũng không tụt giảm nhiều nhờ vào sự ủng hộ của nhóm cử tri trung kiên thuộc đảng Cộng hòa hầu như không thay đổi trong hơn ba năm qua, với mức ủng hộ 93% theo thăm dò mới nhất.

Tuy nhiên với thế giới là một câu chuyện khác hẳn khi mức độ tín nhiệm và thiện cảm dành cho tổng thống Hoa Kỳ hiện nay ở mức khá thấp so với tổng thống tiền nhiệm là Tổng thống Barack Obama cũng như giới lãnh đạo thế giới nói chung. Cuộc thăm dò này cũng tách biệt sự tin tưởng dành cho Tổng thống Trump và sự thiện cảm dành cho nước Mỹ, dù có sút giảm nhưng nhìn chung vẫn ở mức tích cực.

Cuộc thăm dò do Pew Research Center (1) thực hiện tại 33 quốc gia, trong đó có nhiều đồng minh lâu đời của Hoa Kỳ cho thấy sự tin tưởng vào Tổng thống Trump là 31% so với Tổng thống Obama là 67% vào năm 2016. Hầu hết các quốc gia chủ chốt tại Châu Âu và Châu Mỹ La-tinh đều đánh giá thấp Tổng thống Trump, đặc biệt tại Đức với tỉ lệ tín nhiệm chỉ ở 13% và tại Mexico là 8%. Một số quốc gia đồng minh lâu đời khác như Anh là 32%, Pháp là 20%, Canada là 28%, Úc 35%, Nhật 36%... Tỉ lệ ủng hộ Tổng thống Trump khá cao ở các quốc gia như Do Thái là 71%, Phi Luật Tân là 77%, Kenya65 % ...

Khi so sánh chỉ riêng năm lãnh đạo các cường quốc hiện nay thì Tổng thống Donald Trump cũng xấp xỉ Chủ tịch Tập Cận Bình ở mức tín nhiệm là 29% và 28%. Thủ tướng Angela Markel của Đức được tín nhiệm cao nhất với tỉ lệ 46%, tổng thống Pháp Emmanuel Macron được 41% và tổng thống Nga Putin được 33%. Tuy nhiên mức độ bất tín nhiệm Tổng thống Trump lại cao hơn cả Chủ tịch Tập Cận Bình ở tỉ lệ 64% so với 43%, nằm cuối bảng trong năm lãnh đạo.

Như nói trên, các cuộc thăm dò cho thấy mức độ tín nhiệm Tổng thống Trump khá thấp nhưng thiện cảm dành cho nước Mỹ vẫn ở tỉ lệ khá tích cực là 53%, cho dù có sút giảm so với thời Tổng thống Obama là 64%. Điều này cũng đúng tại Châu Á trong sự chọn lựa giữa hai siêu cường quốc là Hoa Kỳ và Trung Quốc, cũng như giữa hai cấp lãnh đạo là Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình.

Sáu quốc gia chính trong khu vực Châu Á-Thái Bình Dương được thăm dò đều nghiêng về Hoa Kỳ so với Trung Quốc theo tỉ lệ ủng hộ là 68% tại Nhật, 77% tại Nam Hàn, 60% tại Ấn Độ, 80% tại Phi Luật Tân, 50% tại Úc và 42% tại Indonesia. Danh sách cuộc thăm dò này không có Việt Nam cùng các quốc gia Châu Á khác, tuy nhiên thăm dò cũng của Pew Research Center vào tháng 6 năm 2017 cho thấy tỉ lệ người dân Việt Nam nghiêng về Hoa Kỳ là 84%, cao nhất Châu Á và cả các quốc gia trên thế giới trong các cuộc thăm dò.

Khi tách biệt mức độ tin tưởng vào Tổng thống Donald Trump xuống thấp thì tỉ lệ này cũng giảm theo tỉ lệ chung của các quốc gia trên thế giới vừa kể bên trên như 36% tại Nhật, 35% tại Úc, 30% tại Indonesia..., nhưng vẫn giữ mức độ cao tại Phi Luật Tân với77 % và Ấn Độ 56%.

Điểm chung trong cuộc thăm dò này là sự tín nhiệm của thế giới dành cho cả Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình đều rất thấp khi có đến 18 trong số 33 quốc gia cho thấy không tin tưởng Trump hay Tập trên chính trường thế giới, kể cả người dân Mỹ. Chỉ có Phi Luật Tân và một số nước Châu Phi là tín nhiệm cả Trump lẫn Tập Cận Bình với tỉ lệ trên dưới 40%.

Dù không ảnh hưởng trực tiếp vào chính trường Hoa Kỳ nhưng sự ủng hộ và mức độ tín nhiệm của thế giới có thể cho thấy uy tín, khả năng cùng chính sách đối ngoại của tổng thống Donald Trump trong mắt người dân và trên chính trường thế giới hiện nay được đánh giá và nhìn nhận như thế nào.

Nhã Duy

(08/05/2020

Chú thích :

(1) Pew Research Center là một tổ chức "think tank" độc lập, phi đảng phái và phi lợi nhuận đặt tổng hành dinh tại Washington D.C. Đây là cơ quan chuyên nghiên cứu và thăm dò về các vấn đề và xu hướng tại Hoa Kỳ và thế giới qua các cuộc thăm dò đại chúng và phân tích dữ liệu khoa học. Thăm dò cùng các số liệu của Pew đã được nhiều quốc gia và các tổ chức khắp thế giới sử dụng nhằm điều chỉnh và thay đổi các giải pháp, chính sách dựa theo ý kiến đại chúng.

WHO yêu cầu Bắc Kinh cho tham gia điều tra nguồn gốc Covid-19 (RFI, 02/05/2020)

Đại dịch Covid-19 từ Vũ Hán, Trung Quốc, lan ra toàn thế giới, khiến hơn 230.000 người chết, hơn một nửa dân cư địa cầu bị phong tỏa. Nhiều quốc gia, trước hết là Hoa Kỳ, cáo buộc Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO) bao che cho Trung Quốc, khiến thế giới lâm vào thế bị động trước nguy cơ đại dịch virus corona mới. Ngày 01/05/2020, WHO kêu gọi Trung Quốc cho tham gia điều tra nguồn gốc dịch bệnh.

Logo của Tổ chức Y Tế Thế Giới WHO tại trụ sở ở Geneve, Thụy Sỹ, ngày 30/01/2020. Reuters - Denis Balibouse

Đài Tiếng Nói Hoa Kỳ (VOA) dẫn lại thông báo của phát ngôn viên Tổ Chức Y Tế Thế Giới Tarik Jasarevic, theo đó "WHO mong muốn phối hợp với các đối tác quốc tế và theo lời mời của chính phủ Trung Quốc, để tham gia vào cuộc điều tra về nguồn gốc" của đại dịch Covid-19. WHO cho biết thêm là cho dù "hiện tại đã có một số nghiên cứu đang diễn ra nhằm hiểu rõ hơn về nguồn gốc bệnh dịch tại Trung Quốc, bao gồm các trường hợp đầu tiên có triệu chứng nhiễm virus tại Vũ Hán, và vùng phụ cận, trong giai đoạn cuối năm 2019", nhưng Tổ Chức Y Tế Thế Giới này đã không hề được tham gia vào các nghiên cứu nào tại Trung Quốc. 

Trong điện thư trả lời VOA, người phát ngôn WHO cũng nhấn mạnh rằng các điều tra là rất quan trọng, cho phép đối phó tốt hơn với các bệnh dịch mới trong tương lai. Phát ngôn viên của Tổ Chức Y Tế Thế Giới cũng nhắc lại khả năng virus corona mới xuất phát từ loài dơi, có thể được truyền đến người thông qua một động vật trung gian khác, có nhiều tiếp xúc hơn với con người.

Trước đó, hôm 30/04, đại diện của WHO tại Trung Quốc, bác sĩ Gauden Galea đã đưa ra một phát biểu được một số nhà quan sát đánh giá là hiếm có trong quan hệ giữa WHO và Trung Quốc, khi khẳng định WHO đã "không được Bắc Kinh mời" tham gia vào các cuộc điều tra về nguồn gốc đại dịch.

Khả năng Bắc Kinh xóa bỏ "bằng chứng trong phòng thí nghiệm"

Trong thời gian gần đây, lãnh đạo một số quốc gia tỏ ý nghi ngờ, thậm chí tố cáo Trung Quốc không minh bạch về nguồn gốc của dịch Covid-19. Ngày 30/04, tổng thống Mỹ Donald Trump lần đầu tiên nói có bằng chứng về virus gây bệnh Covid-19 thoát ra từ một cơ sở thí nghiệm tại thành phố Vũ Hán, nhưng không đưa ra chi tiết. Khả năng virus thoát ra từ phòng thí nghiệm là điều mà chính quyền Bắc Kinh thường xuyên cực lực bác bỏ.

Hiện tại, nguồn gốc trực tiếp của virus khiến dịch bùng lên tại Vũ Hán vẫn hoàn toàn bí ẩn. Báo mạng Anh The Daily Telegraph hôm nay, 02/05, cho biết hiện có trong tay tài liệu dài 15 trang, do một số quốc gia phương Tây soạn thảo, tố cáo chính quyền Bắc Kinh "đã xóa bỏ hay phá hủy các bằng chứng" về nguồn gốc và diễn biến của bệnh dịch, bao gồm "các bằng chứng trong phòng thí nghiệm".

Về phía Trung Quốc, báo South China Morning Post hôm nay dẫn lại thông tin từ báo chí chính thức Trung Quốc, yêu cầu Washington minh bạch một số nghiên cứu bí mật về virus trong phòng thí nghiệm, cũng như công khai các phản ứng đầu tiên của chính quyền Mỹ trước dịch bệnh Covid-19.

Nhóm Five Eyes điều tra về các chuyên gia virus corona 

Vẫn liên quan đến mối nghi ngờ xung quanh khả năng virus thoát ra khỏi phòng thí nghiệm tại Vũ Hán, từ hai ba hôm nay, trên các mạng xã hội lan truyền tin đồn về việc nhà nghiên cứu hàng đầu về virus corona ở loài dơi, bà Thạch Chính Lệ (Shi Zhengli) đã đào thoát khỏi Trung Quốc, và hiện xin tị nạn tại đại sứ quán Mỹ ở Paris, cùng với hàng ngàn trang tài liệu.

Chiều hôm nay, 02/05, báo Hồng Kông South China Morning Post dẫn thông tin báo nhà nước Trung Quốc cho hay chuyên gia về virus corona Thạch Chính Lệ khẳng định trên mạng WeChat cùng ngày là bà cùng gia đình vẫn đang ở tại Trung Quốc. Các cơ quan tình báo trong nhóm Five Eyes (Mỹ, Anh, Canada, Úc và New Zealand) đang tập trung hướng điều tra vào vai trò của các nhà khoa học hàng đầu Trung Quốc về virus corona, trong đó có bà Thạch Chính Lệ, người thường được mệnh danh là "bà dơi" (batwoman).

Trọng Thành

******************

Virus corona : Trump nói ông 'tìm thấy bằng chứng virus bắt nguồn từ phòng thí nghiệm Trung Quốc' (BBC, 01/05/2020)

Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như đang phá đám các cơ quan tình báo của chính mình bằng cách tuyên bố ông đã thấy bằng chứng virus corona có nguồn gốc trong một phòng thí nghiệm Trung Quốc.

Trump nói ông 'tìm thấy bằng chứng virus bắt nguồn từ phòng thí nghiệm Trung Quốc'

Trước đó, văn phòng của giám đốc cơ quan tình báo quốc gia Hoa Kỳ cho biết họ vẫn đang điều tra nguồn gốc của virus.

Nhưng văn phòng này cho biết họ đã xác định Covid-19 "không phải là do nhân tạo hay biến đổi gen".

Trung Quốc đã bác bỏ giả thuyết virus xuất phát từ phòng thí nghiệm và chỉ trích phản ứng của Mỹ đối với Covid-19.

Kể từ khi xuất hiện lần đầu ở thành phố Vũ Hán của Trung Quốc vào cuối năm ngoái, virus corona được xác nhận đã lây nhiễm 3,2 triệu người và giết chết hơn 230.000 người.

Tổng thống Trump nói gì ?

Tại Nhà Trắng hôm thứ Năm, ông Trump được một phóng viên hỏi : "Ông có thấy bất cứ điều gì vào thời điểm này khiến ông thực sự tin rằng Viện Virus học Vũ Hán là nguồn gốc của virus này ?"

"Vâng, tôi có. Vâng, tôi có", tổng thống nói, mà không nói chi tiết. "Và tôi nghĩ Tổ chức Y tế Thế giới nên xấu hổ vì bản thân họ giống như một cơ quan quan hệ công chúng cho Trung Quốc".

Sau đó, khi được đề nghị làm rõ nhận định của mình, ông nói : "Tôi không thể nói với quý vị điều đó. Tôi không được phép nói với qúy vị điều đó".

Ông cũng nói với các phóng viên : "Liệu họ [Trung Quốc] đã phạm sai lầm, hay liệu việc này đã bắt đầu như một sai lầm và sau đó họ đã phạm phải một sau lầm khác, hay ai đó đã cố tình làm gì đó ?

"Tôi không hiểu vì sao mà mọi người không được phép vào phần còn lại của Trung Quốc, nhưng họ được phép vào phần còn lại của thế giới. Điều đó thật tồi tệ, đó là một câu hỏi khó để họ có thể trả lời".

Tờ New York Times đưa tin hôm thứ Năm rằng các quan chức cấp cao của Nhà Trắng đã yêu cầu cộng đồng tình báo Hoa Kỳ điều tra xem virus có xuất phát từ phòng thí nghiệm của Vũ Hán hay không.

Các cơ quan tình báo cũng đã được giao nhiệm vụ xác định xem Trung Quốc và WHO có giấu thông tin về virus từ ban đầu hay không, các quan chức giấu tên nói với NBC News hôm thứ Tư.

Giám đốc tình báo nói gì ?

Trong một tuyên bố công khai hiếm hoi, Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia, nơi giám sát các cơ quan tình báo Hoa Kỳ, cho biết hôm thứ Năm, họ đồng tình với "sự đồng thuận khoa học rộng rãi" về nguồn gốc tự nhiên của Covid-19.

"[Cộng đồng tình báo] sẽ tiếp tục kiểm tra nghiêm ngặt các thông tin để xác định xem liệu dịch bệnh bắt đầu do tiếp xúc với động vật bị nhiễm bệnh hay đó là kết quả của một vụ tai nạn tại phòng thí nghiệm ở Vũ Hán".

Đó là phản ứng rõ ràng đầu tiên từ tình báo Mỹ lật tẩy các thuyết âm mưu - cả từ Mỹ và Trung Quốc - rằng virus corona là vũ khí sinh học.

Nhưng khả năng virus corona có thể vô tình bị rò rỉ từ một cơ sở nghiên cứu vẫn chưa được chứng minh.

Bối cảnh

Ông Trump gần đây đã leo thang cuộc chiến ngôn từ với Trung Quốc về đại dịch sau những gì các quan chức trong chính quyền của ông mô tả là một thỏa thuận đình chiến với Bắc Kinh.

Hôm thứ Tư, ông nói Trung Quốc muốn ông thất bại khi tái tranh cử vào tháng 11.

Ông Trump trước đây đã cáo buộc các quan chức Trung Quốc che giấu virus từ sớm và nói rằng họ có thể đã ngăn chặn căn bệnh này lây lan.

Ông đã có các chỉ trích tương tự với WHO và rút tiền tài trợ của Hoa Kỳ cho cơ quan này.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc, trong khi đó, đã cáo buộc chính quyền Trump cố gắng đánh lạc hướng khỏi các vấn đề của chính họ trong giải quyết cuộc khủng hoảng.

Một phát ngôn viên của Bộ này cũng đã nhiều lần thúc đẩy ý tưởng - không có bằng chứng - rằng Covid-19 có thể có nguồn gốc từ Mỹ.

Theo Washington Post, chính quyền Trump đang tìm cách trừng phạt tài chính Trung Quốc. Các cuộc thảo luận bao gồm cho phép chính phủ Hoa Kỳ kiện đòi Trung Quốc bồi thường thiệt hại hoặc hủy bỏ nghĩa vụ nợ.

Chiến tranh tuyên truyền Mỹ-Trung

Phân tích của Barbara Plett-Usher

Đây là tuyên bố dứt khoát đầu tiên về vấn đề này từ các cơ quan tình báo Hoa Kỳ. Nó bác bỏ những lý thuyết âm mưu cực đoan nhất về nguồn gốc của đại dịch - rằng người Trung Quốc đã phát triển và thả virus corona ra như một vũ khí sinh học.

Nhưng nó không loại trừ khả năng virus này đã vô tình bị rò rỉ từ phòng thí nghiệm Vũ Hán nơi nghiên cứu các bệnh truyền nhiễm.

Đặc biệt, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo đã nói về kịch bản đó, kêu gọi Trung Quốc cho phép các chuyên gia bên ngoài vào cơ sở nghiên cứu này, và đặt câu hỏi về an toàn phòng thí nghiệm ở các khu vực khác của đất nước. Chính phủ Trung Quốc nói rằng bất kỳ cáo buộc như vậy là không có cơ sở và bịa đặt

Khiếu nại và phản bác về nguồn gốc của virus là một phần của cuộc chiến tuyên truyền về việc xử lý khủng hoảng virus corona của Trung Quốc.

Nhưng họ cũng phản ánh sự thất vọng của Mỹ với Trung Quốc vì không chia sẻ thêm dữ liệu về việc đại dịch đã tiến triển thế nào

Tuần trước, Tổng thống Donald Trump tuyên bố sẽ ngừng cấp tiền cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong khi chính quyền của ông xem xét các hành động của tổ chức này.

Ảnh : Lời kêu gọi Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus từ chức đến nay đã xấp xỉ 1 triệu người ký tên, mặc dù trang này bị chặn ở Việt nam và Trung quốc

Ông cáo buộc WHO quản lý yếu kém và che đậy sự lây lan của virus corona sau khi nó xuất hiện ở Trung Quốc và đã không ép Trung Quốc cần phải minh bạch hơn.

Điều này diễn ra trong bối cảnh Hoa Kỳ có nhiều ca mắc Cúm Vũ Hán nhất và số người chết cao nhất thế giới hiện nay, với chính Tổng thống Trump hứng chịu chỉ trích vì cách xử lý đại dịch.

Không có gì đáng ngạc nhiên khi quyết định của ông Trump đã thu hút sự chỉ trích rộng rãi từ cả trong và ngoài nước, bao gồm Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ, Tổng Giám đốc WHO, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, các nhà tài trợ lớn, các chuyên gia y tế và các đồng minh Châu Âu đã cam kết tiếp tục ủng hộ cho WHO vào thời điểm đầy khó khăn này.

Trung Quốc, nước mà nhiều người coi là mục tiêu thực sự của cuộc tấn công của ông Trump, cũng đã phản ứng nhanh chóng và quyết liệt.

Tân Hoa Xã đã thể hiện sự phẫn nộ rõ nét nhất trong quyết định của ông Trump, đồng thời tránh đề cập đến những điều mà ông phàn nàn về Trung Quốc.

"Trong cuộc chiến toàn cầu chống lại đại dịch này, WHO rất cần các quỹ để phát triển vắc-xin, cung cấp đồ bảo hộ cá nhân và hỗ trợ cho các nước kém phát triển hơn", Tân Hoa Xã nói.

"Vào thời điểm quan trọng này, Hoa Kỳ không chỉ không đóng góp cho nỗ lực này mà họ còn ngưng hỗ trợ WHO, hành vi xấu như vậy đi ngược lại các nguyên tắc nhân đạo".

Các nhà bình luận cũng tham gia, chẳng hạn như Tống Lỗ Trịnh, sống ở Pháp nhưng làm việc như một nhà nghiên cứu tại Đại học Phục Đán ở Thượng Hải :

"Khi Trung Quốc vẫn tự chống dịch, WHO đã ca ngợi Trung Quốc về các biện pháp tích cực của họ và khuyến nghị thế giới nên học hỏi. Điều này làm cho một số chính trị gia và truyền thông ở Châu Âu và Mỹ không hài lòng, bởi vì nó không phù hợp với các giá trị và cách diễn giải của họ",

"Đối với Hoa Kỳ, nếu họ có thể phá bỏ WHO thì điều đó là bác bỏ hiệu lực về kinh nghiệm chống dịch của Trung Quốc và họ đã thành công trong việc đẩy trách nhiệm của họ sang cho người khác". ông Tống Lỗ Trịnh viết.

Tôn Vận, nhà nghiên cứu cao cấp và cũng là Giám đốc Chương trình nghiên cứu Trung Quốc tại Trung tâm Stimson ở Washington DC, đưa ra nhận xét :

"Một số quyết định của WHO về Cúm Vũ Hán mà mọi người đã nghi ngờ bao gồm kêu gọi các quốc gia khác đừng phản ứng quá mức với Cúm Vũ Hán vào tháng 2 và quyết định của họ về việc hoãn gọi đây là đại dịch toàn cầu. Chúng tôi không biết liệu các quyết định này có động cơ chính trị không, nhưng chúng đã trùng lặp với lập trường của Trung Quốc nhiều tới mức rằng sự nghi ngờ là hợp lý", Tôn Vận đã nói với tôi trong một cuộc phỏng vấn.

Đúng là Trung Quốc đã có mối quan hệ làm việc rất tốt với Tedros Adhanom Ghebreyesus, đương kim Tổng Giám đốc WHO.

Ông đã đến Bắc Kinh vào ngày 28 tháng 1 và gặp Chủ tịch Tập Cận Bình. Trong một bài phát biểu tại Geneva vào ngày hôm sau, ông đã ca ngợi ông Tập vì sự lãnh đạo của ông, gọi đó là chuyện hiếm, và đánh giá cao những nỗ lực của Trung Quốc :

"Trung Quốc đã xác định mầm bệnh trong thời gian kỷ lục và chia sẻ nó ngay lập tức, điều này dẫn đến sự phát triển nhanh chóng của các công cụ chẩn đoán. Họ hoàn toàn cam kết về tính minh bạch, cả bên trong lẫn bên ngoài", ông Tedros nói.

Nhiều người sẽ chỉ ra rằng Trung Quốc có thể đã chia sẻ thông tin với WHO, nhưng Bắc Kinh đã không thông báo cho người dân của mình đủ sớm về mức độ nghiêm trọng của virus vào tháng Một.

Thay vào đó, họ khiển trách những người cố gắng đưa ra cảnh báo, bịt miệng các bác sĩ muốn thông báo các ca từ bệnh viện và làm dịu đi cuộc khủng hoảng để rồi mọi người đã bị thiếu chuẩn bị cho những gì sắp xảy ra.

Thiếu minh bạch là một trong những lời chỉ trích nhắm vào Trung Quốc, bao gồm cả số người chết. Một số cơ quan truyền thông của chính Trung Quốc đã thực hiện phóng sự dẫn nguồn là nhân viên y tế về báo cáo thiếu về số ca chết do Cúm Vũ Hán.

Có lẽ không phải ngẫu nhiên mà vài ngày sau tuyên bố của ông Trump, Trung Quốc đã sửa đổi số người chết ở Vũ Hán thành 3.869, tăng 50%. Trung Quốc khẳng định điều này là do báo cáo thiếu thay vì che giấu.

Nhưng Tổng thống Trump không thấy ấn tượng. "Rất nhiều điều kỳ lạ đang xảy ra nhưng có rất nhiều cuộc điều tra đang diễn ra, và chúng tôi sẽ tìm ra", ông nói.

Chính phủ Pháp và Anh cũng đã đặt câu hỏi về cách xử lý dịch bệnh của Trung Quốc.

Tôn Vận từ Trung tâm Stimson không nghĩ rằng Trung Quốc sẽ hợp tác dưới bất kỳ hình thức điều tra nào về hành vi của mình, nhưng "sẽ có việc rà soát lại lập trường, các tuyên bố, sự không nhất quán và chính sách của Trung Quốc để đưa ra kết luận về những gì Trung Quốc đã làm sai".

Điều này không phụ thuộc vào sự hợp tác của Trung Quốc, bà Tôn Vận đã nói với tôi trong một cuộc phỏng vấn.

Vụ việc liên quan tới WHO chỉ là một trong chuỗi các cuộc đối đầu giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ trong thời gian gần đây.

Vương Lập Tư, giáo sư tại Trường Nghiên cứu Quốc tế tại Đại học Bắc Kinh, dự báo tương lai của mối quan hệ song phương đang đi đến một giai đoạn đầy bão tố.

"Sự ngờ vực của chúng tôi với Hoa Kỳ và không thích Hoa Kỳ đã đạt đến một mức độ chưa từng thấy kể từ khi chúng tôi thiết lập quan hệ ngoại giao cách đây 41 năm", ông Wang nói trong một bài giảng gần đây.

So với các vụ việc gồ ghề khác, ông Vương nhận xét, thì lần này đã đi quá xa đụng chạm vào những lĩnh vực khác rộng hơn, mang nhiều cảm xúc hơn và ăn sâu hơn vào dư luận.

Tôn Vận từ Trung tâm Stimson ở Washington DC cũng nhìn thấy hướng tiêu cực đó.

"Tôi sẽ nói cả hai bên đều có trách nhiệm. Trung Quốc đã cố đổ lỗi cho virus do Hoa Kỳ (một số người Trung Quốc vẫn nói vậy) và cố gắng sử dụng cơ hội để bảo vệ tính chính danh và thậm chí là ưu việt của hệ thống chính trị Trung Quốc. Và rằng sức mạnh mềm, kết hợp với chính sách ngoại giao đanh thép, đã không được nhìn nhận tích cực ở Hoa Kỳ", Tôn Vận nói.

Tuy nhiên, bà cảm thấy rằng một khi Hoa Kỳ và Trung Quốc đã thành công trong việc kiểm soát Cúm Vũ Hán, một số yếu tố rạn nứt sẽ được loại bỏ và hai bên có thể nhìn về mối quan hệ ổn định hơn.

Nhưng ông Vương Lập Tư từ Đại học Bắc Kinh thì kém lạc quan hơn nhiều.

"Trong tương lai, mối quan hệ giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ sẽ đầy căng thẳng và xung đột, không có nhiều cơ hội để thỏa hiệp và điều chỉnh. Khi một cuộc cạnh tranh toàn diện trở thành đối đầu hoàn toàn, kịch bản Bẫy Thucydides không thể bị loại trừ", ông Wang nói.

Về thuật ngữ "Bẫy Thucydides" có thể hiểu khái niệm qua một câu nổi tiếng của sử gia cổ đại Hy Lạp Thucydides rằng "Điều khiến cuộc chiến trở nên không thể tránh khỏi là sự phát triển sức mạnh của Athens và nỗi sợ hãi mà điều đó gây ra ở Sparta". Điều này có vẻ như đang xảy ra giữa các cường quyền thế giới hiện nay là Mỹ và Trung quốc.

"Đó sẽ là một viễn cảnh đen tối. Nếu đại dịch cho ta bài học gì thì có thể nói là virus sẽ giết chết bất kể người ta quốc tịch gì, ý thức hệ và niềm tin gì, và điều quan trọng hơn là các quốc gia chia sẻ thiện chí cũng như kiến thức, kinh nghiệm và chuyên môn, và bảo vệ toàn thể nhân loại".

"Trung Quốc và Hoa Kỳ nên đi đầu trong nỗ lực này thay vì phá hủy dần bất kỳ điểm chung nào", ông Vương Lập Tư nói .

Nhiều quốc gia và tổ chức tiếp tục củng cố cơ sở pháp lý để kiện Trung Quốc ra tòa quốc tế

Ảnh : Thủ tướng Úc Scott Morrison đã dành cả tối 21/4 để gọi cho các nhà lãnh đạo Mỹ, Pháp và Đức để thúc đẩy một cuộc điều tra quốc tế về nguồn gốc virus Cúm Vũ Hán

Viện nghiên cứu chiến lược Henry Jackson Society của Anh cho rằng Trung Quốc có thể bị kiện ra tòa án quốc tế dựa trên 10 điều mục của luật quốc tế với khoản tiền bồi thường lên đến 6,5 ngàn tỷ USD.

Trong đó bao gồm những vi phạm về Quy định y tế quốc tế (International Health Regulations) vốn được củng cố từ thời dịch SARS bùng phát năm 2005 mà Trung Quốc cũng đã che giấu quy mô thực.

Thiệt hại này chỉ được tính riêng trong các nước G7 khi các chính phủ phải tung ngân sách hỗ trợ người dân thực hiện những biện pháp cách ly cộng đồng, qua đó làm đình trệ kinh tế toàn cầu.

Báo cáo dài 40 trang chỉ ra rằng : Trong một kịch bản đại dịch toàn cầu, việc quan trọng là phải báo cáo tức thời. Để kiểm soát sự lây lan của virus, hành động nhanh chóng dựa trên thông tin chính xác là điều bắt buộc.

Cộng đồng thế giới đã thiết lập ra những Quy định y tế quốc tế với yêu cầu các quốc gia cung cấp thông tin một cách mau chóng, chính xác và đầy đủ về diễn biến của những dịch bệnh đang bùng phát.

Nghiên cứu này đã chứng minh một cách thuyết phục rằng trong những phản ứng đầu tiên đối với dịch bệnh, Vũ Hán và Hồ Bắc đã vi phạm các Quy định quốc tế. Trách nhiệm rõ ràng thuộc về chế độ cầm quyền ở cấp bậc cao nhất – tức Đảng cộng sản Trung Quốc.

Think Tank của Anh sẽ gia nhập một nhóm ngày càng lớn các tổ chức phương Tây thu thập bằng chứng và dữ kiện để kiện Trung Quốc ra Tòa án quốc tế. Có thể thấy rằng thiệt hại của các nước G7 có một phần rất lớn vì 2 lí do :

- Trung Quốc đã chậm công bố dịch dẫn đến người bệnh trong nước tự do đi lại, lây nhiễm cho toàn cầu.

- Trung Quốc đã che giấu các số liệu thực sự về số người bệnh và tử vong, dẫn đến việc không thể nào đưa ra những mô hình dịch tễ chính xác nhằm áp dụng chính sách phản ứng phù hợp.

Có thể thấy rằng các nước phương Tây, dù không tin vào số liệu từ Trung Quốc, đã không thể ngờ quy mô che giấu lại lớn đến như vậy. Thủ tướng Anh Boris Johnson đã đầy giận dữ tuyên bố rằng con số thực ở Trung Quốc phải gấp 15 đến 40 lần những gì được họ thông báo.

Các nghị sĩ Cộng hòa tại lưỡng viện Quốc hội Mỹ sẽ tiến hành "một cuộc điều tra sâu rộng" về cách thức WHO và Trung Quốc ứng phó Cúm Vũ Hán.

NBC News dẫn thông tin từ một quan chức Ủy ban An ninh Nội địa Thượng viện Mỹ cho biết, ngày 14/4, Chủ tịch Ủy ban này, ông Ron Johnson cùng một số thượng nghị sỹ khác đã gửi thư cho Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus để thông báo về việc này.

Theo vị quan chức này, đây "là bước đi đầu tiên" trong quá trình điều tra của Ủy ban An ninh Nội địa Thượng viện Mỹ. Cũng trong bức thư nói trên, ông Ron Johnson và các thượng nghị sỹ đã yêu cầu "những thông tin liên quan đến việc WHO đã thất bại và chậm trễ trong việc ứng phó với dịch Cúm Vũ Hán".

Cuộc điều tra trên cũng sẽ tập trung vào một số khía cạnh khác trong đợt dịch Cúm Vũ Hán. Cụ thể, tại sao Cơ quan Dự trữ Chiến lược Mỹ "không chuẩn bị tốt hơn" để phòng chống dịch. Tổng thống Trump đã chỉ trích người tiền nhiệm vì đã không dự trữ đủ các trang thiết bị y tế cần thiết cho việc này.

Trước đó, Ủy viên Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ Todd Young cũng đã viết thư cho Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus đề nghị ông tham gia vào phiên điều trần tại Thượng viện Mỹ "vào thời điểm thích hợp". Ông Young cũng ký tên vào bức thư yêu cầu điều tra của Ủy ban An ninh Nội địa Thượng viện Mỹ.

Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Josh Hawley ngày 14/4 đệ trình một dự luật trong đó yêu cầu chỉ rõ "trách nhiệm của các bên khiến Cúm Vũ Hán trở thành đại dịch trên toàn cầu". Ông Hawley cũng tham gia cùng Thượng nghị sỹ Tom Cotton công bố một điều luật "cho phép Tổng thống áp lệnh trừng phạt các quan chức nước ngoài tìm cách ngăn chặn hoặc bóp méo thông tin về khủng hoảng y tế công trên toàn thế giới".

Ủy ban Giám sát Hạ viện Mỹ cũng đã gửi thư tới Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus yêu cầu ông cung cấp thông tin về mối quan hệ giữa WHO và Trung Quốc và cáo buộc WHO đã hỗ trợ Trung Quốc "phát tán những thông tin tuyên truyền độc hại trong dịch bệnh Cúm Vũ Hán".

Cùng lúc đó, Bộ Ngoại giao Úc cũng kêu gọi tiến hành cuộc điều tra độc lập nhằm đánh giá phản ứng toàn cầu đối với đại dịch Cúm Vũ Hán, bao gồm các xử lý khủng hoảng của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung Quốc.

Ngoại trưởng Úc Marise Payne nhấn mạnh tầm quan trọng của một cuộc điều tra độc lập về phản ứng đầu tiên của Trung Quốc khi dịch Cúm Vũ Hán mới bùng phát ở thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc cuối năm ngoái.

"Chúng ta cần biết nhiều thông tin chi tiết và một cuộc điều tra độc lập sẽ giúp chúng ta xác định nguồn gốc của virus Corona chủng mới (SARS-CoV-2) gây bệnh Cúm Vũ Hán, cách xử lý khủng hoảng và chia sẻ thông tin", bà Payne nói với đài ABC ngày 19.4.

Bà Payne cho biết thêm bà tin rằng những vấn đề phát sinh liên quan đến đại dịch Cúm Vũ Hán có thể làm thay đổi mối quan hệ Úc-Trung Quốc "theo một cách nào đó", nhất là khi bà lo ngại sâu sắc về sự minh bạch thông tin của chính quyền Trung Quốc.

Cùng ngày, Bộ trưởng Y tế Úc Greg Hunt lên tiếng ủng hộ lời kêu gọi tiến hành cuộc điều tra độc lập. Ông Hunt lưu ý Úc đã đạt được thành công trong việc hạn chế sự lây lan của đại dịch Cúm Vũ Hán, một phần là nhờ vào việc không tuân thủ khuyến nghị của WHO, theo AFP.

Hoàng Trung (Hà Nội)

Nguồn : Thoibao.de, 24/04/2020

Tổng thống Trump tuyên bố tạm chấm dứt mọi chương trình nhập cư (VOA, 21/04/2020)

Tổng thống Trump hôm thứ Hai cho biết ông sẽ ký một sắc lệnh hành pháp để tạm đình chỉ tất cả các chương trình nhập cư vào Mỹ để đối phó với đại dịch corona và bảo vệ công ăn việc làm của người Mỹ.

Tổng thống Donald Trump tham gia thảo luận bàn tròn về vấn đề nhập cư và an ninh biên giới tại Trạm kiểm soát Biên giới ở Calexico, California, ngày 5/4/2019. (AP Photo/Jacquelyn Martin) - Ảnh tư liệu

Qua quyết định được ông loan báo trên trang Twitter, Tổng thống Trump đã viện cuộc khủng hoảng y tế và hệ quả kinh tế của đại dịch để đạt được mục tiêu chính sách dài hạn của ông là hạn chế di dân, theo hãng tin Reuters.

Quyết định này đã lập tức bị một số nhân vật đảng Dân chủ lên án, họ cáo buộc ông Trump là tìm cách đánh lạc hướng để công chúng khỏi chú ý tới cách đáp ứng trễ nãi và sai lầm của ông Trump trước dịch Covid-19.

Ông Trump nói ông hành động để bảo vệ người lao động Mỹ. Hàng triệu người đang lâm vào cảnh thất nghiệp sau khi các công ty sa thải nhân viên trong cuộc phong tỏa trên toàn quốc để chặn sự lây lan của dịch Covid-19.

Ông Trump viết trên Twitter :

"Trước sự tấn công của kẻ thù vô hình, và nhu cầu bảo vệ công việc của các công dân Mỹ TUYỆT VỜI của chúng ta, tôi sẽ ký một sắc lệnh hành pháp để tạm thời đình chỉ nhập cư vào Hoa Kỳ".

Tòa Bạch ốc không cung cấp thêm thông tin về lý do sau quyết định, cũng như về thời điểm và cơ sở pháp lý của quyết định đó.

Bà Amy Klobuchar, cựu ứng cử viên tổng thống của đảng Dân chủ phản ứng trên trang Twitter :

"Giữa lúc đất nước chúng ta đang chiến đấu với đại dịch, khi mà các công nhân đang đánh cuộc với mạng sống của mình, Tổng thống lại tấn công người nhập cư và đổ lỗi cho những người khác về sự thất bại của chính ông."

Các chương trình nhập cư vào Mỹ về phần lớn đã bị đình chỉ qua các biện pháp siết chặt biên giới và lệnh cấm các chuyến bay được ban hành giữa lúc virus Covid-19 lây lan trên toàn cầu.

Nhưng vấn đề người nhập cư vẫn là đề tài thu hút sự chú ý của các thành phần ủng hộ Tổng thống Trump.

Tổng thống Trump đã trở thành ông chủ của Tòa Bạch ốc hồi năm 2016 một phần nhờ lời hứa của ông là sẽ hạn chế nhập cư bằng cách xây một bức tường ở biên giới Hoa Kỳ với Mexico. Chính quyền của ông Trump đã dành ba năm đầu tiên trong nhiệm kỳ Tổng Thống của ông để trấn áp thành phần nhập cư bất hợp pháp cũng như di dân hợp pháp vào Mỹ.

*****************

Covid-19 : Với hơn 40.000 người chết, Mỹ chưa thấy ánh sáng cuối đường hầm (RFI, 20/04/2020)

Thêm 1.997 người thiệt mạng vì virus corona tại Hoa Kỳ trong ngày hôm qua (19/04/2020) theo báo cáo của đại học Johns Hopkins. Mỹ vượt ngưỡng 40.000 ca tử vong trong số gần 760.000 ca lây nhiễm. Căng thẳng gia tăng giữa chính quyền Trump và thống đốc tại nhiều bang chung quanh quyết định dỡ bỏ lệnh phong tỏa.

Bãi biển ở Florida, Hoa Kỳ được mở cửa trở lại vào ngày Chủ nhật 19/04/2020. Reuters/Sam Thomas

Dù đang trong tâm dịch, nhiều cuộc biểu tình tiếp diễn tại Hoa Kỳ đòi chính quyền địa phương dỡ bỏ lệnh phong tỏa. Sau Texas hay Ohio, đến lượt hàng ngàn người tại các bang Washington hay Colorado hôm Chủ Nhật 19/04/2020 tập hợp trước trụ sở của chính quyền đòi cửa hàng, trung tâm thương mại hay các địa điểm giải trí phải được hoạt động trở lại. Đòi hỏi chấm dứt lệnh phong tỏa nói trên được tổng thống Trump ủng hộ. Trong lúc đó, trái ngược hẳn với New York, bang Florida đã mở lại các bãi biển cho dân chúng.

Thông tín viên Loubna Anaki từ New York cho biết thêm :

"Hình ảnh đã được phát đi trên các đài truyền hình Mỹ trong hai ngày cuối tuần. Hàng trăm người tụ tập trên một bãi biển ở Jacksonville. Người thì thả bộ, một số khác chạy nhảy, đạp xe hay tắm biển mà không hề giữ khoảng cách an toàn. Florida đã mở lại các bãi biển cho người dân. Thống đốc bang này giải thích mọi người cần tập thể thao và hít thở không khí trong lành. Tại bang Texas, dân cư lại có thể đến tham quan các khu công viên trong lúc thống đốc bang này cho biết đang chuẩn bị kế hoạch dỡ bỏ lệnh phong tỏa để các sinh hoạt được sớm trở lại bình thường. Lập trường này đi ngược lại hoàn toàn so với các quyết định ở bang New York hay New Jersey. Tại đây, bãi biển, bể bơi công cộng đều sẽ đóng cửa suốt cả mùa hè này .

Khác biệt nói trên càng làm lộ rõ là nước Mỹ thiếu một chính sách chung đối phó với khủng hoảng ngay từ đầu, trong đó tổng thống Trump đóng một vai trò đặc biệt. Tuần qua, trong một loạt các tin nhắn trên Twitter, ông kêu gọi người dân vùng lên chống lệnh phong tỏa tại các bang như Michigan hay Minnesota. Một số thống đốc và thị trưởng cho rằng đây là một thông điệp nguy hiểm mà nguyên thủ Mỹ gửi tới người dân. Họ đồng thời lên án việc Donald Trump ủng hộ những người biểu tình đòi chấm dứt lệnh phong tỏa. Tại New York, hôm qua thị trưởng thành phố chỉ trích Donald Trump. Bill de Blasio tuyên bố : "Thay vì tung ra những khẩu hiệu đòi giải phóng Virginia, Michigan và Minnesota, tổng thống Mỹ nên dồn nỗ lực để giải phóng New York bằng cách cho thành phố này thêm phương tiện" chống Covid-19. Những lời chỉ trích này có lẽ càng đào sâu hố cách biệt giữa Donald Trump với chính quyền một số bang".

Thanh Hà

****************

Mỹ : Ca nhiễm Corona tăng lên 750 nghìn, hơn 40 nghìn người tử vong (VOA, 20/04/2020)

Tính tới chiều ngày 19/4, số ca nhiễm virus Corona ở Mỹ tăng lên hơn 750 nghìn người và hơn 40 nghìn người thiệt mạng, gần gấp đôi so với con số tử vong ở nước có nhiều người chết thứ hai là Italy.

Các thi thể vô thừa nhận được chôn tập thể ở New York.

Kể từ khi ghi nhận ca tử vong đầu tiên ngày 29/2, con số người chết tăng lên 10 nghìn người trong vòng 38 ngày, nhưng chỉ thêm 5 ngày để con số đó tăng lên 20 nghìn người.

Con số người chết vì virus xuất phát từ Vũ Hán, Trung Quốc, tăng lên hơn 40 nghìn người từ mức 30 nghìn người trong vòng 4 ngày sau khi New York ghi nhận cả các ca tử vong có thể do virus Corona gây ra, dù người chết chưa được xét nghiệm.

Với hơn 750 nghìn ca, Hoa Kỳ là quốc gia có con số nhiễm Covid-19-19 cao nhất trên thế giới và con số này tăng gấp đôi chỉ trong vòng 13 ngày.

Các ca nhiễm mới tăng lên gần 29 nghìn ca vào ngày 1/4 và đây là mức thấp nhất trong vòng ba ngày.

Do tác động của virus Corona, hơn 22 triệu người Mỹ đã đăng ký xin trợ cấp thất nghiệp trong tháng trước.

Khu vực thủ đô Washington và vùng phụ cận gồm tiểu bang Maryland và Virginia vẫn chứng kiến các con số người nhiễm gia tăng.

Trong khi đó, một số tiểu bang như Ohio, Texas và Florida tuyên bố có thể mở cửa một số phần của các tiểu bang này vào ngày 1/5 hoặc thậm chí sớm hơn.

Theo Reuters

*******************

Trump cảnh báo Trung Quốc về Covid-19 (VOA, 19/04/2020)

Tổng thống Donald Trump hôm 18/4 cảnh báo Trung Quốc rằng nước này sẽ đối mặt với các hậu quả nếu "biết rõ trách nhiệm" về đại dịch virus Corona.

Ông Trump trong cuộc họp báo ở Nhà Trắng.

"Nó có lẽ đã bị chặn đứng ở Trung Quốc trước cả khi nó bắt đầu và nó không [bị chặn], và cả thế giới đang phải chịu đựng vì nó", ông Trump nói trong cuộc họp báo ở Nhà Trắng.

Đây là lời chỉ trích mới nhất trong cuộc khẩu chiến giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, cho thấy căng thẳng gia tăng trong mối quan hệ giữa lúc các chuyên gia nói rằng cần có một mức độ hợp tác chưa từng có để đối phó với cuộc khủng hoảng về virus Corona.

"Nếu đó là một sai lầm, thì đó chỉ là một sai lầm. Nhưng nếu họ biết rõ trách nhiệm thì chắc chắn sẽ có các hậu quả", ông Trump nói. Ông không cho biết chi tiết về các hành động của Hoa Kỳ.

Ông Trump và các cố vấn cấp cao đã cáo buộc Trung Quốc thiếu sự minh bạch sau khi đại dịch corona bùng phát vào cuối năm ngoái ở thành phố Vũ Hán.

Tuần trước, ông Trump đã ngưng tài trợ cho Tổ chức Y tế Thế giới, cáo buộc cơ quan này "thiên về Trung Quốc".

Washington và Bắc Kinh đã nhiều lần công khai chỉ trích lẫn nhau về virus Corona.

Ông Trump ban đầu ca ngợi Trung Quốc và Chủ tịch Tập Cận Bình về cách đối phó virus Corona.

Nhưng ông Trump và các quan chức cấp cao khác cũng gọi virus Corona là "virus Trung Quốc", và trong những ngày qua đã gia tăng chỉ trích Trung Quốc.

Hoa Kỳ cũng từng giận dữ bác bỏ chuyện quan chức Trung Quốc đổ lỗi cho quân đội Mỹ về nguồn gốc của virus.

Theo Reuters

Reuters

Lới tác giả : Tựa đề đặt lại. Những dòng dưới dây là dẫn từ bài viết từ ba tuần trước, sau khi trang này bị "đóng". Tôi biết rằng những bài viết kiểu này làm phật lòng rất nhiều người. Vấn đề là mục tiêu tôi viết không nhằm "làm hài lòng ai" hết. Tôi chỉ muốn trình bày ý kiến của mình, về một vấn đề hoặc mình có quan tâm, vì nó liên quan đến quyền và lợi ích của dân tộc và đất nước VN. Hoặc là vấn đề đó có nguy cơ, hay đã và đang làm tổn thương đến (những) giá trị nền tảng mà tôi đang theo đuổi. Vì vậy ai đó hy vọng đọc tôi để tìm một sự "hài lòng" thì sẽ thất vọng.

Bài viết tựa đề "Quản lý (hay quản trị) đất nước như thuyền trưởng lèo lái một con tàu" dưới đây. (TNT)

*********************

Quản lý (quản trị hay lãnh đạo) một đất nước như lèo lái một con tàu

Quản lý (quản trị hay lãnh đạo) một đất nước như lèo lái một con tàu. Người lãnh đạo đất nước là thuyền trưởng. Người lãnh đạo phải có khả năng "tiên liệu" sự việc sắp xảy ra.

Người thuyền trưởng phải "thấy trước", tiên liệu trước những gì sẽ xảy ra trên thủy lộ (hải trình) của con tàu. Thấy trước, biết trước một cách chính xác, để có quyết định đúng nơi đúng lúc, để lèo lái con tàu luôn chạy đúng hướng, không va vào đá ngầm hay vướng vào các bãi cạn. Dụng cụ của người thuyền trưởng là bản đồ, la bàn, ra đa v.v..

Người lãnh đạo đất nước (hay xí nghiệp, tập đoàn...) cũng vậy, cũng phải "thấy trước", biết tiên liệu trước những sự kiện sắp (có, hay không thể) xảy ra, để lấy những quyết định (kinh bang tế thế) sao cho đất nước (xí nghiệp, tập đoàn…) luôn được phát triển và mọi người dân (thành viên xí nghiệp, tập đoàn…) đều được hưởng thành quả này.

Người lãnh đạo cũng phải biết "tiên liệu" những tai họa, những đe dọa cho quốc gia, cho tập đoàn xí nghiệp của họ, để có những biện pháp "phòng ngừa" thích ứng. Sao cho, khi tai họa phủ tới, tổn thất gây ra cho dân chúng và đất nước (xí nghiệp, tập đoàn…) ở mức thấp nhứt.

"Dụng cụ" của người lãnh đạo, giúp họ lấy những quyết định, là các báo cáo, thống kê khoa học của các định chế liên quan (về tình hình kinh tế, y tế, quốc phòng, ngoại giao…) hay các khuyến cáo của các chuyên gia… Đặc biệt trên bình diện quốc gia, cơ quan tình báo là nơi tiếp nhận và sàng lọc những dữ kiện (đối nội và đối ngoại) rồi cung cấp cho lãnh đạo bản tổng kết (hay lời khuyến cáo), để lãnh đạo có những quyết định "chiến lược", thích úng cho từng tình huống.

Ngạn ngữ Pháp có câu "gouverner c’est prévoir".

"Gouverner", nguyên ngữ latin "goubernaculum", có nghĩa là "cái bánh lái - gouvernail", bộ phận nhằm lèo lái con tàu. "Gouverner" động từ có nghĩa là "lèo lái", "quản trị", "điều khiển", "quản lý"… "Gouvernement - chính phủ" cũng bắt nguồn từ "cái bánh lái - gouvernail", có nghĩa là "định chế chính trị đại diện quốc gia có trách nhiệm quản trị (hay lãnh đạo) đất nước". "C’est" có nghĩa "đích thị là..., nó là..., chính là..".. "Prévoir" có nghĩa là "tiên liệu, dự đoán trước, tiên đoán trước". Ngạn ngữ "gouverner c’est prévoir" có nghĩa "lèo lái (hay quản trị, lãnh đạo…) chính là tiên liệu".

Hôm trước tôi có viết bài nói rằng "dịch Covid-19 sẽ tụt quần nhiều nhà lãnh đạo trên thế giới". Chữ "tụt quần" có thể làm "sốc" nhiều người. Nhưng thực tế là nó rất điển hình. Trận đại dịch Covid-19 cho ta thấy đâu là nhà lãnh đạo "có tầm nhìn" và đâu là người không có khả năng lãnh đạo.

Hiển nhiên đến nay còn quá sớm để làm một "tổng kết" về hệ quả của Covid-19. Vì vậy khó có thể kết luận đâu là người có tầm nhìn. Nhưng ta có thể thấy tức khắc đâu là những nhà lãnh đạo bất tài.

Lãnh đạo bất tài hành động như người thuyền trưởng không biết coi bản đồ, không biết sử dụng la bàn. Người cầm bánh lái không xác định được thủy đạo của mình, lúc bẻ qua trái, lúc quẹo qua phải. Con tàu lắc lư, chạy ngoằn ngoèo không chủ đích như con tàu say.

Nếu ta lấy tiêu chuẩn "thuyền trưởng" để phán đoán khả năng lãnh đạo. Rõ ràng cả tập đoàn bộ Chính trị của Đảng cộng sản Việt Nam, thể hiện qua các chỉ thị mới đây của ông thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc. Rõ ràng họ không có khả năng quản trị đất nước.

Các chỉ thị, quyết định đưa ra, từ nhiều tháng nay, trên những vấn đề trọng đại của đất nước như các biện pháp phòng ngừa "đại dịch Covid-19" cũng như vấn đề "an ninh lương thực". Chỉ thị nào nội dung văn bản cũng mâu thuẩn với thực tế, gây ra tình trạng "trên bảo dưới không nghe".

Không phải "dưới" bất tuân mà vì các chỉ thị của Bộ Chính trị đều "đi xa thực tế", không thể áp dụng.

Việt Nam không có thống kê hay Bộ Chính trị đã không đọc các báo cáo, các thống kê về giá thành và trữ lượng lương thực ?

Việt Nam không theo sát diễn biến của dịch Covid-19 đang hoành hành trong nước và trên thế giới hay Bộ Chính trị đã có những "dữ kiện khoa học" do khoa học gia Việt Nam đặc biệt cung cấp ?

Bộ Chính trị hớn hở tuyên bố "thành công chống dịch". Ông Trọng thừa dịp "nổ" : "Nếu không có chế độ chính trị như Việt Nam thì không làm được như vậy". Thì hai tuần sau ông thủ tướng ra chỉ thị "cách ly toàn xã hội". Việc này cho thấy "thuyền trưởng" con tàu Việt Nam "lạng quạng", không biết coi "bản đồ" !

Về vấn đề "an ninh lương thực", hôm nay thủ tướng ra chỉ thị ngưng xuất khẩu gạo. Hôm sau bộ trưởng đã gởi thư chống đối. Việc này cho thấy kinh tế Việt Nam "phi thị trường". Cuộc sống nông dân lý ra thoải mái hơn do giá gạo tăng, rốt cục bị phá hoại do hành vi duy ý chỉ của thủ tướng.

Ý kiến của ông Trọng do đó phải đổi thành "không có chế độ chính trị nào tệ hại, lệnh lạc nhà nước lại bất nhất đến như vậy" !

Bộ Chính trị Đảng cộng sản Việt Nam vẫn như đang sống trong mơ ! Bộ Chính trị vẫn sinh hoạt một cách "duy ý chí", lấy "ước mơ làm hiện thực và lấy ý chí của của một người áp đặt lên mọi người".

Nếu Bộ Chính trị là "thuyền trưởng" thì Bộ Chính trị quản trị đất nước như một người say rượu, chân nam đá chân xiêu (chân dăm đá chân chiêu)...

Nguyên nhân do đâu ?

Đầu tiên là vì họ không có kiến thức nhưng họ không tin vào các dự báo của các nhà khoa học.

Nhớ lại ngày xưa, biết bao nhiêu quyết định "duy ý chí", như khai sinh ra các "đại dự án", những "tập đoàn nắm đấm"... từ các thập niên 2000, bất chấp các dự báo, những cảnh cáo của các nhà khoa học. Nếu đất nước thực sự là con tàu thì chiếc Titanic Việt Nam đã chìm không biết bao nhiêu lần.

Đó là ta chưa nói tới những vấn đề mang tính cách "lâu dài" như tranh chấp biển đảo, vấn đề ĐBSCL (đất lún, hạn, ngập mặn, thiếu nước ngọt…).

Từ 50 năm nay người dân không hề thấy Đảng cộng sản Việt Nam có một quyết định nào "tốt", đúng mức…, thực sự đem lại lợi ích cho đất nước và dân tộc. Với thái độ "duy ý chí" vì tin tưởng mù quáng vào tín điều chủ nghĩa, sau 75 họ đã phá nát nền kinh tế quốc dân. Sau đó, với những tính toán ngắn hạn, bởi những con người thiếu trí tuệ nhưng lại coi thường và không sử dụng người có học, mọi chính sách đều chỉ là "phá hoại", nếu không thì chỉ có hiệu quả "mì ăn liền".

Trường hợp thứ hai, đại dịch Covid-19 trên nước Mỹ, với "thuyền trưởng" Trump.

Ông Trump điển hình típ người không hiểu biết về khoa học nhưng lại không tin vào dự báo của các nhà khoa học. Ông Trump lãnh đạo nước Mỹ chỉ dựa vào những phán đoán sự việc theo "trực giác". Kiểu thuyền trưởng không biết coi bản đồ, la bàn, lái tàu theo "cảm tính".

Hầu hết các báo cáo khoa học của các khoa học gia trên thế giới đều dự báo sự "biến đổi khí hậu" đến từ nguyên nhân "hiệu ứng lồng kính". Chỉ có ông Trump là không tin.

Hệ quả tai hại của việc biến đổi khí hậu đến nay đã thấy được, điển hình ở đồng bằng sông Cửu long qua các hiện tượng "nắng hạn" mỗi năm một dài lâu hơn. "Nước biển dâng cao" thường xuyên hơn làm "ngập mặn sông ngòi, đồng ruộng". Giông bão cũng thường xuyên hơn, mạnh bạo, tàn phá nhiều hơn và đến sớm hơn mọi năm.

Nhưng việc này là chuyện của người nông dân VN. Trump chủ trương sống chết mặc bây, miễn "nước Mỹ vĩ đại" là được.

Nhưng vụ đại dịch Covid-19 đang hoành hành nước Mỹ. Nguyên nhân là ông Trump không tin những báo cáo của các nhà khoa học, thậm chí các báo cáo về tình hình dịch tại Trung Quốc của cơ quan tình báo CIA. Mỹ cũng có cơ quan quan sát y tế ở Trung Quốc nhưng cơ quan này xem như vô hiệu vì Trump đã sa thải phần lớn nhân sự. Những báo cáo CIA cho thấy, từ tháng giêng cho biết nước Mỹ không thể tránh được đại dịch.

Trump vẫn bỏ ngoài tai các cảnh báo. Ông tin rằng Coronavirus là "tin vịt - hoax" của phe Dân chủ tung ra để "hại" ông.

Quyết định "quẹo phải" hay "quẹo trái" của thuyền trưởng, chỉ sớm hay muộn vài giây đồng hồ, có thể khiến chiếc tàu Titanic chìm hay không chìm.

Quyết định chậm trễ của ông Trump về việc phòng dịch khiến số nạn nhân thay đổi, từ vài ngàn có thể lên tới vài trăm ngàn người. Thiệt hại kinh tế cũng vậy, sớm hai tuần có thể với một "gói" 2.200 tỉ nước Mỹ sẽ trỗi dậy sau 2 tháng, dĩ nhiên nếu có một "chiến lược phòng ngừa" hữu hiệu.

Còn bây giờ, thái độ "khệnh khạng" của ông Trump, bất cần báo chí cũng như khoa học gia, đã làm cho nước đã ngập tới lổ mũi, người ta dự trù tiêu hao về kinh tế có thể lên tới 15.000 tỉ đô la.

Khi mới hạ thủy người ta nói chiến tàu Titanic "vĩ đại" đến đỗi không thể chìm. Vậy mà nó vẫn chìm. Nguyên nhân là thuyền trưởng xem thường những dự báo khách quan, khoa học.

Dầu vậy nước Mỹ vẫn sẽ không sao. Thuyền trưởng Trump lái tàu lạng quạng sớm muộn gì cũng bị thay thế. Đáng lo là Việt Nam. Ngay cả khi chiếc tàu mang tên Việt Nam bị chìm trong lúc này, thì cũng không ai lo âu ! Thủy thủ đoàn đa số đã có chỗ "cắm dùi" trên đất Mỹ.

Trương Nhân Tuấn

(19/04/2020)

Cách đối phó với đại dịch Covid-19 của Trump làm cho thanh danh nước Mỹ trên thế giới xuống mức thấp nhất

Simon Tisdall

Những chuyên gia về bang giao quốc tế cảnh báo rằng thất bại về chính sách có thể gây ra thiệt hại lâu dài khi tổng thống xúc phạm đến các đồng minh và làm suy yếu những khối liên minh.

Tổng thống Donald Trump trả lời một câu hỏi về bệnh viện và nhân viên y tế tuyến đầu báo cáo tình trạng thiếu khẩu trang và xét nghiệm coronavirus. Ảnh : Yuri Gripas / Reuters

Cách đối phó của Donald Trump đối với đại dịch coronavirus, từng bị ông coi là một tin bịa đặt, đang bị chỉ trích một cách dữ dội ở trong nước, không thỏa đáng tới mức vô trách nhiệm.

Tuy nhiên, nhờ khá nhiều vào Trump mà thế giới biết đến một thảm họa thứ hai cũng đang diễn ra : thanh danh của Hoa Kỳ như một quốc gia lãnh đạo thế giới và đối tác viên an toàn, đáng tin cậy, đủ khả năng, đang tàn lụi.

Đây là hai thất bại của Trump. Về mặt ngoại giao, nước Mỹ đang được cấp cứu bằng máy trợ sống.

Ông Stephen Walt, Giáo sư về bang giao quốc tế tại Harvard University, nhận xét : "Phản ứng tự tôn, bừa bãi, làm ngơ của chính quyền Trump đối với đại dịch Covid-19 sẽ khiến cho công chúng Hoa Kỳ phải trả giá hàng ngàn tỉ Mỹ kim và hàng ngàn người chết đáng nhẽ có thể tránh được". Ông nói tiếp : "Nhưng đó không phải là thiệt hại duy nhất mà Hoa Kỳ phải chịu đựng. Thay vì làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại, sự thất bại lớn lao về chính sách sẽ làm ô uế thanh danh của một nước từng biết cách làm việc có hiệu quả".

Giáo sư Walt cảnh báo sự thay đổi bất lợi này có thể vĩnh viễn. Kể từ khi lên nắm quyền vào 2017, Trump đã xúc phạm đến những người bạn của Hoa Kỳ, làm suy yếu những khối đồng minh đa phương và chọn phương pháp đối đầu thay vì hợp tác. Trừng phạt, cấm vận, tẩy chay nhắm vào Trung Quốc, Iran và Châu Âu gây chia rẽ trên thế giới.

Trong phần lớn các trường hợp, những nhà lãnh đạo ngoại quốc thường bị bêu xấu hay bị chỉ trích như Angela Merkel của Đức, đã lắng nghe một cách lịch sự, chịu đựng để bảo tồn quan hệ rộng lớn hơn.

Angela Merkel và Donald Trump tại một cuộc họp báo chung trong Phòng phía Đông của Nhà Trắng vào tháng 3 năm 2017. Ảnh : Jonathan Ernst / Reuters

Nhưng sự thiếu khả năng và thiếu lương thiện trong việc đương đầu với đại dịch, đã làm cho những quan sát viên ngoại quốc cũng như công chúng Hoa Kỳ nghẹt thở vì kinh ngạc, chứng tỏ sự việc đi quá xa.

Hành vi thất thường, được khoan nhượng trong quá khứ, bây giờ được xem là rõ ràng nguy hiểm. Ít nhất đối với nhiều người ở Châu Âu, lâu nay giản dị là Trump không có thể được tin cậy. Bây giờ ông ta được xem như một mối đe dọa. Không phải chỉ là khả năng lãnh đạo thất bại. Mà còn về những hành động công khai thù nghịch, thiếu thận trọng.

Phản ứng giận giữ ở Đức đã xẩy ra sau khi 200.000 khẩu trang dự trù chuyên chở về Berlin đã bị mất tích một cách bí mật tại Thái Lan và được biết là bị chuyển hướng đi Hoa Kỳ. Đây là một câu chuyện liên hệ cần nêu lên. Không có bằng chứng cụ thể nào Trump đã chấp nhận vụ ăn cướp này. Nhưng đây là một điều mà ông ta có thể làm – hay người ta tin như vậy.

Ông Andreas Geisel, một chính trị gia hàng đầu ở Berlin, nói : "Chúng tôi xem đây là một hành động ăn cướp hiện đại. Đây không phải là cách đối xử với những cộng tác viên xuyên Đại Tây Dương. Ngay cả trong những khi có cuộc khủng hoảng toàn cầu, chúng ta cũng không nên dùng những phương kế của thời Miền Tây hoang dã".

Đáng kể là Merkel không dành cho Trump một nghi ngờ nào.

Những người Châu Âu đã bị xúc phạm bởi việc Trump muốn có độc quyền để sản xuất thuốc chủng coronavirus đang phát triển tại Đức. Thí dụ mới nhất về sự ích kỷ quốc gia đã làm tăng sự tức giân toàn thể Liên Hiệp Châu Âu về lệnh Trump cấm du lịch ban hành vào tháng trước mà không tham khảo hay chứng minh khoa học.

Thiệt hại uy tín của Hoa Kỳ không chỉ giới hạn ở Châu Âu. Thông cáo chung của khối G-7 về đại dịch đã không thành công vì Trump kiên quyết đòi hỏi phải gọi đó là "Wuhan virus" – cách thô lỗ của Trump để đổ tất cả lỗi cho Trung Quốc.

Hành động quốc tế cũng bị cản trở tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc vì sự chống đối của Hoa Kỳ về từ ngữ.

Trump không cần biết đến những lời kêu gọi thành lập lực lượng đặc nhiệm hay liên minh. Ông ta xem ra không chú ý đến thảm họa đang đè xuống hàng triệu người tại những nước đang phát triển.

Ông Christoph Schult đã bình luận trên tờ báo Der Spiegel như sau : "Trump chủ trương chống lại chính sách đa phương đã làm cho ngay cả những phương thức như G-7 cũng không còn hoạt động được nữa. Xem ra coronavirus đang tàn phá những vết tích sau cùng của trật tự thế giới".

Melania Trump hôn thủ tướng Canada Justin Trudeau, tại hội nghị thượng đỉnh G7 ở Biarritz (Pháp) tháng 8 năm ngoái. Ảnh : Carlos Barría / Reuters

Những buổi tường thuật thu hình siêu thực về Covid-19 đã làm thiệt hại thêm uy tín của lãnh đạo Hoa Kỳ. Trump đều đặn truyền bá những tin tức sai lầm hay không chính xác, dự đoán theo linh cảm, tranh luận với phóng viên và mâu thuẫn với những chuyên viên khoa học và y tế.

Trong khi công khai từ chối giúp đỡ những quốc gia khác, Trump đã kín đáo nhờ những đồng minh Châu Âu và Châu Á trợ cấp – ngay cả những nước như Nam Hàn, mà trước đây ông từng mắng nhiếc. Và ông ta tiếp tục bôi bẩn Tổ chức Y tế Thế giới trong việc tìm kiếm con dê tế thần.

Đối với cả thế giới đang chăm chú theo dõi, Hoa Kỳ thiếu sót một hệ thống y tế công bình và phí tổn phải chăng, đang chứng kiến sự giành giật gay go những thiết bị y tế giữa các tiểu bang, tỉ lệ tử vong khác biệt giữa những sắc dân thiểu số, những luật lệ rối loạn về cách biệt xã hội, không có sự phối hợp trung ương. Đây là những hình ảnh của một nước nghèo, đang phát triển, chứ không phải một nước mạnh và có ảnh hưởng nhiều nhất trên trái đất.

Đây là một chứng cớ mà Hoa Kỳ xem ra đang ở trong một tiến trình dẫn đến sự thất bại - Việc mất địa vị, uy tín, kính trọng có thể chứng tỏ không đảo ngược lại được. Sự sụp đổ nội bộ phơi bầy bởi đại dịch, và sự nhận thức của thế giới về sự ích kỷ và thiếu khả năng của Hoa Kỳ có thể thay đổi mọi thứ. Theo giáo sư Walt, Trump đang chủ tọa "một sự thất bại về cá tính chưa từng có trong lịch sử Hoa Kỳ".

Liệu công chúng Hoa Kỳ có nhận thức ra đạo đức cũng như chứng khoán của quốc gia giảm xuống bao nhiêu ? Có thể trong tình trạng cực kỳ căng thẳng hiện nay, điều nay xem ra không quan trọng. Nhưng nó sẽ quan trọng sau này - đối với họ và đối với sự cân bằng quyền lực quốc tế trong tương lai.

Ông Heiko Maas, Ngoại trưởng của Đức, nói rằng ông hi vọng cuộc khủng hoảng sẽ buộc Hoa Kỳ nghiên cứu lại chính sách "nước Mỹ trước hết" xem có thật sự tiến triển hay không. Phản ứng của chính quyền Trump rất chậm chạp. Chấm dứt những mối quan hệ quốc tế phải trả một giá rất đắt.

Sự tức giận lâu dài đối với việc Hoa Kỳ thiếu hành động trong cuộc chiến chống coronavirus của năm 2020 sẽ có thể thay đổi cách thế giới vận chuyển.

Simon Tisdall

Nguyên tác : US's global reputation hits rock-bottom over Trump's coronavirus response, The Guardian, 12/04/2020

Nguyễn Quốc Khải dịch

(12/04/2020)