Nga thổi phồng thiệt hại của Kiev, Ukraine tận dụng ưu thế vũ khí hồng ngoại

Báo chí Pháp hôm 12/06/2023 chú ý nhiều đến cuộc phản công của Ukraine. Bộ máy tuyên truyền của Nga phổ biến rộng rãi hình ảnh bốn chiến xa phương Tây bị hư hại trên chiến trường, để cố gắng tạo cảm giác là cuộc phản công của Kiev thất bại (Le Monde). Trong khi đó lực lượng Ukraine tiến đánh cùng lúc nhiều địa điểm, tái chiếm ít nhất ba ngôi làng, tấn công chủ yếu vào ban đêm nhờ vào lợi thế vũ khí hồng ngoại được viện trợ (Libération).

Các chiến binh Ukraine khai hỏa đại bác tại Bakhmut thuộc Donetsk ngày 15/05/2023. AP - LIBKOS

Bên cạnh vấn đề di dân, sự sống sót kỳ diệu của bốn trẻ em trong rừng rậm Colombia, cựu tổng thống Mỹ Donald Trump phải ra tòa án liên bang vì cất giữ tài liệu mật tại tư gia, cuộc phản công của Ukraine là đề tài nóng nhất được các báo Pháp khai thác hôm nay. Le Monde chạy tựa "Kiev tung ra cuộc phản công trên nhiều mặt trận", Libération đăng ảnh trang nhất một chiến binh đang tung lên một drone trong màn đêm đen với dòng tít lớn "Ukraine phản công : Lợi thế của việc đánh ban đêm".

Ba hướng tiến công chính của Ukraine

Libération ghi nhận Kiev giữ kín như bưng chiến dịch phản công, bản tin trên đài phát thanh và truyền hình đều không nhắc đến. Tuy nhiên Les Echos và Le Monde đều nhận thấy cuộc phản công của Ukraine diễn ra dữ dội theo ba hướng chính. Lực lượng đôi bên đều tương đương với khoảng 200.000 quân. Do kiểm duyệt và bóp méo thông tin, cần phải nhiều tuần nữa mới đánh giá được cuộc chiến nghiêng về phía nào. Nhưng có thể nhận thấy hướng thứ nhất của quân đội Ukraine là nhằm bao vây Bakhmut, thành phố đã rơi vào tay Nga sau trận đánh kéo dài 10 tháng, lâu nhất trong lịch sử đương đại. Nếu bị tái chiếm, sẽ là một cái tát cho Moskva, thậm chí thanh trừng nội bộ ở Kremlin.

Hướng thứ hai thiên về phía nam, tiến đến các thành phố Velyka Novosilka, Vuledar và Novodonestsk. Hôm qua, Ukraine đã tái chiếm được ba ngôi làng Blagodatne, Neskushne, và Makarivka. Cách đó 100 kilomet là cảng chiến lược Mariupol mang tính biểu tượng cao. Hướng thứ ba về phía đông, thành phố Orikhiv-Tokmak nằm cách thượng nguồn của nhà máy điện nguyên tử Zaporijjia 80 kilomet, từ đó có thể đe dọa Melitopol gần biển Azov. Tại đây quân đội Ukraine đã chọc thủng được phòng tuyến đầu tiên, nhưng sẽ phải đối đầu với đơn vị 58 tinh nhuệ của Nga.

Do không áp đảo về quân số, chiến dịch phản công không phải là một cuộc đối đầu trực diện quy mô như mọi người hình dung, mà là một loạt tấn công phối hợp thiết giáp, pháo binh và bộ binh với một ít yểm trợ của không quân, nhằm đạt được một sự đột phá. Mục tiêu là đến tháng Tám sẽ tiến đến duyên hải biển Azov, cắt quân Nga làm đôi và chận tiếp tế cho lực lượng địch đóng ở Kherson và Crimea, để "rụng dần như trái chín".

Cựu binh Azov quyết tái chiếm Mariupol

Tiếp xúc với các cựu chiến binh của trung đoàn Azov, Le Monde ghi nhận ý chí quyết tái chiếm Mariupol của họ. Được nâng lên cấp lữ đoàn, Azov lao vào cuộc chiến mới để giành lại thành phố miền nam Ukraine. Sau trận Mariupol, trung đoàn Azov vẫn còn 1.150 chiến sĩ bị bắt hoặc mất tích, và nay phải đối mặt với hai thách thức khác.

Trở thành lữ đoàn, quân số Azov từ 1.500 lên 7.000 người, trong vài tháng phải huấn luyện nhiều tân binh. Thứ hai là vấn đề hình ảnh : trung đoàn tình nguyện thành lập năm 2014 để chiến đấu tại Donbass dưới dạng phong trào dân quân cực hữu, bị Moskva lấy đó làm cái cớ để "phi quốc xã hóa" Ukraine. Sự kiện trung đoàn tham gia trong hàng ngũ vệ binh quốc gia, thu nhận những người tình nguyện đủ mọi khuynh hướng chính trị, và trận chiến ngoan cường ở Mariupol khiến Azov trở thành một trong những đơn vị nổi tiếng nhất thế giới, đồng thời trách nhiệm cũng nặng nề.

Chỉ huy trưởng Bohdan Krotevych tin chắc rằng "Ukraine sẽ chiến thắng vì lính Nga chẳng hiểu tại sao họ lại phải tiến hành cuộc chiến này, động cơ chiến đấu là rất quan trọng". Bên cạnh ông, chỉ huy phó Ilya Samoilenko, biệt danh "Gandalf" là bằng chứng sống động cho tinh thần hy sinh. Bị mất bàn tay trái và mắt phải trong một trận đánh, Gandalf cho biết : "Những chiến binh bị bắt được trao trả, và các thương binh đã hồi phục đều tiếp tục chiến đấu". Họ biết rằng cuộc sống là ngắn ngủi, nhưng thà chết vinh hơn sống nhục.

Phá được vài chiến xa phương Tây, Nga tuyên truyền ầm ĩ

Vẫn theo báo Le Monde, "Moskva cố gắng áp đặt câu chuyện Ukraine bị thua" trên chiến trường. Đưa rộng rãi những hình ảnh đầu tiên về các xe thiết giáp phương Tây bị phá hủy, hệ thống tuyên truyền của Nga hy vọng những người ủng hộ Ukraine sẽ nhụt chí. Sau hàng loạt tin giả tuôn ra trên mạng xã hội, lần này là những hình ảnh thật về những chiến xa Leopard-2 của Đức và một quân xa của Mỹ bị hư hại, có lẽ cán nhằm mìn trong một cuộc tấn công ban đêm.

Một kênh Telegram hạng nhì tên "Chiến binh Viễn Đông" đăng lên ngày 09/06, và lập tức được tất cả các mạng xã hội Nga đưa lại. Trên video chất lượng tốt do một drone Nga quay được từ xa, không thấy một xác lính nào. Phía Ukraine nếu có binh sĩ tử thương hoặc bị thương đều đã di chuyển đi nơi khác. Những chiếc loa tuyên truyền của Kremlin vô cùng hứng chí, cho rằng đó là "những hình ảnh không thể quên", "hãy thưởng thức vẻ đẹp này"… Vladimir Putin vốn hiếm khi nói về tin tức chiến trường đã nắm ngay cơ hội, tuyên bố rằng quân đội Ukraine không đạt được bất cứ mục tiêu nào trên chiến địa.

Được đà, những người bình luận Nga vội vã hòa giọng, trong bối cảnh truyền thông vô cùng bối rối trước những đả kích dữ dội quân đội Nga của thủ lãnh Wagner, Yevgeny Prigozhin. Tuy vậy Vatfor, một nhóm phân tích quân sự thân Kremlin bằng cấp đầy mình kêu gọi nên thận trọng. Trên kênh Telegram có 21.000 người theo dõi, Vatfor nhấn mạnh các blogger quân sự vui mừng có phần vội vã trước sự kiện bốn chiến xa phương Tây bị phá hủy, "địch đã nhiều lần chứng tỏ khả năng tìm ra những điểm yếu trong phòng vệ của chúng ta". Lời bình này được đăng trước khi tổng thống Putin có phát biểu chắc thắng.

Nhờ vũ khí hồng ngoại, Ukraine xuất kích ban đêm

Libération nhấn mạnh "Vũ khí phương Tây là sự hỗ trợ thiết yếu cho Kiev". Tấn công chủ yếu vào ban đêm, Ukraine có được những thiết bị quân sự của Châu Âu và Bắc Mỹ, giúp họ chiếm thế thượng phong trước quân Nga.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), lực lượng Ukraine có lợi thế chiến thuật là những trận đánh xuyên đêm, nhờ những hệ thống kính ngắm hồng ngoại chất lượng cao do phương Tây cung cấp. Le Monde cho biết thiết giáp của các đồng minh được trang bị hệ thống ngắm ban đêm trong khi chiến xa Nga không có. Khi màn đêm buông xuống, drone Nga không còn bay và pháo binh trở nên mù lòa.

Người lãnh đạo phía Nga ở Zaporijia là Vladimir Rogov cũng xác nhận trên Telegram là Kiev chọn đánh ban đêm để làm giảm hiệu quả của phi cơ Nga, tránh bị drone tấn công, tăng tối đa ưu thế về trang bị. Nhưng chuyên gia Stéphane Audrand lưu ý, những chiến binh Ukraine không thể tự giới hạn chiến đấu chỉ vào buổi tối, và họ hiếm khi được yểm trợ trên không. Thế nên nhiều nguy cơ vẫn rình rập, đặc biệt là các drone tự sát.

Cũng theo ISW, nhờ các thiết bị chính xác được phương Tây viện trợ, những ngày gần đây Ukraine đã phá hủy ít nhất hai hệ thống pháo TOS-1A của Nga. Đây là loại vũ khí dùng áp suất nhiệt có sức hủy diệt rất lớn mà quân Nga chủ yếu dựa vào để tấn công các vị trí của Ukraine. Moskva khó thể có đủ số TOS-1A để bố trí dọc theo chiến tuyến.

Xác người ở "phía Nga" trên dòng sông Dniepr

Về vụ vỡ đập Kakhovka, đặc phái viên Le Figaro mô tả thảm cảnh "Những xác chết trôi dạt trên bờ phía ‘Nga’ của sông Dniepr". Từ Olechky, ngôi làng đã trở thành hòn đảo ở phía tả ngạn do quân Nga kiểm soát, cư dân kể lại những nỗi truân chuyên : bị chiếm đóng, ngập lụt, oanh kích. Anna, một tình nguyện viên cho biết hàng trăm, thậm chí hàng ngàn người đang chờ đợi trên nóc nhà để được cứu. Nhóm tình nguyện gồm 50 người của Yaroslav Vasiliev, một người dân Olechky nay định cư ở Munich (Đức) đã sơ tán được hơn 1.000 người, nhưng vẫn còn 2.000 lời kêu cứu.

Thống đốc do Nga dựng lên ở Kherson, Vladimir Saldo hôm 10/06 nói rằng đã giải cứu 7.000 người, tuyên bố này gây bất bình cho người dân địa phương. Anna giải thích, Nga chỉ cho sơ tán từ địa điểm Skadovsk cách đó 20 kilomet ở phía nam, đưa đi Crimea. Đa số không muốn đi vì hầu như không có hy vọng trở về. Một phụ nữ kể lại câu chuyện của người bạn, xếp hàng suốt ngày 06/06 nhưng do không chịu qua máy kiểm tra nói dối và không trả lời câu hỏi có biết ai trong quân đội Ukraine hay không, bà đã bị đuổi trở về ngôi nhà đang bị ngập. Hôm 09/06, quân Nga bắn cả vào hàng dài 200 người đang chờ lãnh bánh mì, may mà quả đạn không nổ, nếu không chẳng biết sẽ có bao nhiêu nạn nhân.

Olha, một cư dân Olechky bày tỏ lo lắng về nguy cơ dịch tả. Sau nhiều ngày chìm trong nước, một số căn nhà cũ đã bị sập và chủ nhân chết đuối trong dòng nước ngầu đục của sông Dniepr. Bà rơi nước mắt cho biết : "Có rất nhiều xác từ nghĩa địa trồi lên, và thi thể của những người bị chết đuối. Chẳng hạn những láng giềng của tôi không sơ tán được, đã phải để cho xác người thân trôi theo dòng nước, vì họ không thể chờ mãi trên nóc nhà bên cạnh những xác này".

Phá đập Kakhovka : Putin "ăn không được thì đạp đổ"

Nhìn chung, Les Echos nhận thấy cuộc phản công vừa khởi động, đất nước Ukraine đã phải đối mặt với thảm họa sinh thái, cho thấy Vladimir Putin cố chấp như thế nào. Không có gì nguy hiểm hơn cho phương Tây nếu để Ukraine rơi vào tay Nga. Hồi năm 1672, Hà Lan từng mở van đập nước, tự làm ngập lụt để chận quân Pháp, nhằm bảo vệ lãnh thổ. Nhưng chọn lựa của Putin - nhấn chìm vùng đất chiếm được của Ukraine - là kiểu "ăn không được thì đạp đổ". Đặc biệt trong bối cảnh khí hậu nóng lên, đó là hủy diệt sinh thái, chống lại thiên nhiên, để lại hậu quả lâu dài.

Nếu Putin không ngần ngại cho nổ tung Kakhovka bất chấp con đập quan trọng này nằm gần nhà máy điện nguyên tử Zaporijjia, thì ông ta còn có thể dấn tới đâu nữa để tránh bại trận ? Đến chỗ phá vỡ cấm kỵ về sử dụng vũ khí nguyên tử chăng ? Có thể rút ra hai kết luận trái ngược. Thứ nhất là cho rằng cần chấm dứt ngay việc leo thang có nguy cơ dẫn đến thảm họa, áp đặt ngưng bắn trước khi quá muộn. Thứ hai, tái khẳng định phải làm mọi cách để chống lại những khiêu khích, bắt chẹt một cách vô trách nhiệm của ông chủ điện Kremlin. Không coi thường nhưng cũng không sợ hãi - một thái độ không dễ dàng. Nhưng kiên quyết ủng hộ Ukraine là chọn lựa duy nhất của niềm tin và trách nhiệm, cần có sự sáng suốt và thực tế.

Khả năng khó xảy ra nhất là Nga chiến thắng, dù là đất nước rộng gấp 16 lần và dân số đông gấp ba Ukraine. Tuy Moskva đã rút được kinh nghiệm từ những thất bại cay đắng vào đầu cuộc xâm lăng, nhưng quân đội Ukraine có tinh thần chiến đấu mạnh mẽ hơn và vũ khí ngày càng tân tiến hơn. Người Ukraine biết rằng nếu thua trong cuộc chiến này sẽ bị mất nước, còn với người Nga, bại trận có nghĩa là hồi kết của Putin chứ không phải của nước Nga.

Dân chủ thế kỷ 21 tùy thuộc vào kết cuộc chiến tranh Ukraine

Nhưng liệu Kiev có thể thắng lớn, giành lại tất cả những vùng đất bị Nga chiếm từ 2022, nếu không phải từ 2014 ? Trước một đối thủ đã có rất nhiều thời gian chuẩn bị phòng thủ kiên cố, bên tấn công phải áp đảo về cả số lượng lẫn chất lượng, có thể đây không phải là trường hợp Ukraine. Trừ phi có được đột phá lớn tại một mặt trận dẫn đến sự sụp đổ hàng loạt phòng tuyến khác.

Putin sẽ làm mọi cách để tránh việc bại trận nhục nhã làm mất đi quyền lực và thậm chí cả mạng sống. Ông chủ điện Kremlin chỉ còn có thể trông cậy vào Trung Quốc. Một chế độ độc tài bị dân chủ đánh bại không phải là điều tốt lành cho Bắc Kinh vốn đang lăm le chiếm Đài Loan. Nhưng Trung Quốc cũng không thể để cho Putin đi quá trớn, sử dụng cả vũ khí nguyên tử chiến thuật. Không đánh bại được Nga, nhưng Ukraine cũng không thắng rõ rệt, phải chăng về lâu về dài là hòa bình vì cả hai đều kiệt lực ? Nói cách khác, tình hình hiện nay gần giống với thời điểm 1915, khi Đệ nhất Thế chiến mới khởi đầu ; hay năm 1953, ngưng bắn ở Triều Tiên ?

Les Echos đặt vấn đề : Làm thế nào giải thích cho Kiev là phải chấp nhận nhượng bộ về lãnh thổ, trong khi Ukraine không chỉ bị tấn công mà kẻ xâm lược còn gây ra một loạt tội ác chiến tranh, tội ác chống nhân loại ? Ngay cả việc bảo đảm an ninh trước mắt cho Ukraine, trong khi chuẩn bị hội nhập và Liên Hiệp Châu Âu và NATO trong tương lai, kể cả với viện trợ tái thiết đất nước tầm cỡ kế hoạch Marshall, vẫn không thể đủ. Có nên giơ ra cho Kiev củ cà rốt an ninh và kinh tế, đồng thời là một cây gậy dưới dạng đe dọa phe Cộng hòa – có xu hướng co cụm - chiến thắng ở Mỹ năm 2024 ? Theo Le Figaro, hồi kết của chiến tranh Ukraine đóng vai trò quyết định cho định mệnh của dân chủ trong thế kỷ 21. Ngược với trường hợp Afghanistan, Syria, Iraq hay Sahel, không thể thua trong cuộc chiến này, Hoa Kỳ và Châu Âu phải cam kết hỗ trợ Kiev lâu dài.

Thụy My

Ukraine tổng phản công : Giờ của sự thật đã điểm !

The Economist, L’Obs, L’Express, Courrier International đều nhận định cuộc phản công của Ukraine đã bắt đầu ở mọi hướng, nhưng dường như mũi nhọn là ở Zaporijia. Khoảng thời gian vài tuần lễ tới là rất quan trọng, người Ukraine cần một chiến thắng hơn bao giờ hết.

Các chiến binh Ukraine trên mặt trận gần Bakhmut ngày 05/06/2023.  AP - Iryna Rybakova

L’Express tuần này nói về tình trạng nhập cư, Le Point quan tâm đến vấn đề tình dục của giới trẻ. Courrier International nêu ra khía cạnh đạo đức của nỗ lực tái sinh một số loài đã tuyệt chủng. Hồ sơ của L’Obsđược dành cho việc "Tái vũ trang của thế giới", còn The Economist đăng ảnh trang nhất một bàn tay giơ cao mang hai màu xanh vàng - màu cờ Ukraine – với dòng tít lớn "Ukraine phản công". Đây cũng là chủ đề nóng nhất trên trang web của các tuần báo. 

Thủ lãnh Wagner : Số thương vong của Ukraine do Moskva công bố là "hoang đường"

The Economist nhận định cuộc phản công đang được tiến hành, và khoảng thời gian vài tuần tới là rất quan trọng. Ukraine đã có những hoạt động dọc theo 1.000 kilomet chiến tuyến để thăm dò những điểm yếu của phía Nga. Và nay trắc nghiệm khả năng phòng thủ của địch với cường độ chưa từng thấy kể từ nhiều tháng qua, với một loạt tấn công ở miền đông và miền nam.

Một blogger quân sự Nga hôm 08/06 đã báo động là lực lượng Ukraine đánh vào Zaporijia. Trước tiên là pháo kích ồ ạt, rồi xe tăng tiến vào. Có đến bốn đoàn xe gồm 120 thiết giáp, mỗi đoàn được mười mấy xe tăng dẫn đầu, tiến từ Orikhiv đến Tokmak, một thị trấn nằm trên dải đất chiếm đóng nối với Crimea. Cuộc tấn công trong đêm ở Zaporijia là một cột mốc quan trọng cho quân đội Ukraine kể từ đầu cuộc chiến : tiến đánh quy mô vào ban đêm, từ hai hướng.

Những dấu hiệu đầu tiên được nhận thấy từ ngày 04/06, khi nhiều lữ đoàn Ukraine tiến về phía Velyka Novosilka đến Novodonetsk, những ngôi làng nằm gần Vuhledar đang bị Nga chiếm. Theo chuyên gia Rob Lee của King’s College ở Luân Đôn, khu vực này quân Nga khá yếu vì đã bị thiệt hại nặng vào mùa xuân, và một số đơn vị đã được điều đến Bakhmut. Việc tấn công vào Tokmak và gần Vuhledar đe dọa không chỉ Melitopol mà cả những thành phố cảng Berdyansk, Mariupol nằm xa hơn ở miền nam, phía Biển Azov. Nếu xuyên thủng được hàng phòng ngự dày đặc của Nga, có hy vọng cắt đứt được cây cầu trên bộ này.

Nga nói rằng đã đẩy lùi được cuộc tấn công gần Vuhledar, phía Ukraine có đến 3.715 chiến binh thương vong. Không chỉ Kiev, mà cả thủ lãnh Wagner Yevgeny Prigozhin cũng bác bỏ, nói rằng con số này là "khoa học giả tưởng hoang đường và phi lý". Phương Tây nhận định Ukraine có được những tiến triển cho dù các video cho thấy giao tranh rất ác liệt. Chuyên gia John Helin của Black Bird Group cho biết Ukraine đã chiếm được những điểm cao ở Storozheve, tạo thuận lợi để đánh tiếp, cầm chân được hai sư đoàn cơ giới của Nga.

Quân Nga được bố trí theo hình lưỡi liềm từ Kherson ở miền nam tới Luhansk ở đông bắc, và cả hai đầu đều phải đối phó với những cuộc tấn công của Ukraine. Hơn nữa Moskva còn bị phân tâm trước những vụ xâm nhập của các lực lượng người Nga lưu vong tại Belgorod, hôm 05/06 một đại tá Nga đã tử thương.

Nếu miền đông bị chiếm lại, mục tiêu "giải phóng" của Putin tan tành

Trong khi đó giao tranh vẫn chưa ngưng tại Bakhmut và ở Soledar - nằm phía bắc thành phố này, cho thấy quân Nga có thể bị Ukraine bao vây. Nếu Kiev giành lại được Bakhmut, sẽ xóa sạch kết quả khả dĩ duy nhất của Nga trong năm ngoái. Một bước tiến lớn hơn quanh Donbass cũng giúp Ukraine tái chiếm lãnh thổ đã mất năm 2014. Đó sẽ là nỗi nhục cho Nga, mục tiêu "giải phóng" miền đông coi như tiêu tan.

Tổng hợp những diễn biến trên đây cho thấy sau nhiều tuần chuẩn bị chiến trường bằng pháo và những hoạt động khác, cuộc phản công đã bắt đầu một giai đoạn mới quyết liệt hơn. Dữ liệu hồng ngoại từ những ngọn lửa do pháo kích và ném bom gây ra cho thấy ngày 06/06 là một trong những ngày giao tranh ác liệt nhất kể từ đầu cuộc chiến, với hầu hết đám cháy là từ khu vực do Nga kiểm soát. Tình trạng mù mờ về lực lượng và những hướng tấn công chính cho thấy Kiev đã thành công trong việc giữ bí mật kế hoạch.

Một trong số 9 lữ đoàn được phương Tây giúp huấn luyện là lữ đoàn 37 có thể đã tham gia gần Vuhledar, vì có sự xuất hiện của các xe tăng hạng nhẹ Pháp AMX-10RC và xe chống mìn Mastiff của Anh. Trên lý thuyết, chừng đó là đủ xuyên thủng phòng tuyến nhiều lớp của Nga dọc theo một chiến tuyến khoảng 20 kilomet.

Ukraine cần tập trung quân mà không bị phát hiện, đồng bộ hóa vũ khí, phối hợp các binh chủng, và bảo đảm được rằng một lực lượng được huấn luyện tương đối sơ sài vẫn can đảm tiến tới trước bão lửa tuy có nguy cơ bị thiệt hại nặng. Như vậy, quân Nga kém tinh thần, mệt mỏi có thể không giữ được những phòng tuyến dù kiên cố. Gây sốc, tốc độ và bất ngờ là rất quan trọng. Một lợi thế nữa của Ukraine là thông thạo đường đi nước bước, trái với quân xâm lược.

Kiev chọn ngày đồng minh đổ bộ Normandie để mở màn chiến dịch ?

Trả lời tuần báo L’Obs, cựu trung tá Pháp Guillaume Ancel, chủ một blog quân sự cũng có cùng nhận định : "Cuộc phản công của Ukraine đã bắt đầu, và việc đập Kakhovka bị nổ là dấu hiệu". Theo ông, hai sự kiện rõ ràng có liên hệ trực tiếp với nhau. Dường như người Ukraine có ý tìm một thời điểm mang tính biểu tượng. Đợt phản công rất được chờ đợi bắt đầu từ thứ Ba 06/06, ngày kỷ niệm lần thứ 79 cuộc đổ bộ Normandy.

Việc Nga cho nổ tung đập Kakhovka vào rạng sáng có thể là phản ứng trước áp lực mạnh từ Ukraine. Nước lụt làm ngưng mọi khả năng tấn công trong vùng, không phải canh giữ 200 kilomet chiến tuyến, có thể rút lập tức các đơn vị ở phía nam sông Dniepr để bổ sung cho các mặt trận khác. Cho đến nay, Ukraine thường xuyên xâm nhập, dựa vào các ốc đảo giữa dòng sông để quấy nhiễu quân Nga. Gây ra thảm họa này, Nga làm cả vùng bị bao phủ một lớp bùn khoảng 1,5 mét, không thể vượt qua trong hai, ba tuần lễ.

Đó là một hành động khá tuyệt vọng của quân Nga để câu giờ, vì một phần tuyến phòng thủ của họ cũng bị chìm ngập, chứng tỏ đã bị rối loạn vì cuộc phản công. Vladimir Putin tìm cách gây ấn tượng mạnh, gởi thông điệp cho Ukraine và phương Tây : "Tôi sẵn sàng làm những chuyện khủng khiếp nếu cuộc phản công không dừng lại". Đã 15 tháng qua ông ta dùng bóng ma hạt nhân để đe dọa, nhưng không còn ai sợ nữa : nếu Nga tấn công nguyên tử, NATO sẽ quyết định tiêu diệt toàn bộ số quân Nga tại Ukraine. Theo ông Guillaume Ancel, Putin khó thể tiếp tục dọa dẫm bằng loại vũ khí này, nhưng vẫn có thể gây ra thảm họa.

Những vũ khí mới phương Tây đã xuất hiện ngoài mặt trận

Mọi người đều nghĩ đến nhà máy điện nguyên tử Zaporijjia. Người ta biết rằng đập Kakhovka bị vỡ do bị nổ bên trong, một công trình kiên cố như vậy cần đến nhiều tấn chất nổ mới phá được, chứ không thể dùng đặc công mang lựu đạn đến tấn công. Chỉ riêng Nga mới có phương tiện và động cơ để làm việc này. Đáng ngạc nhiên là phương Tây chỉ phản ứng chừng mực, trong khi có những dữ liệu địa chấn và hình ảnh vệ tinh, có thể là muốn tỏ ra đứng ngoài chiến dịch của Kiev.

Chuyên gia Pháp cho rằng Ukraine đang chịu thiệt hại, nhưng đó là bình thường vì vấp phải sự kháng cự của những đơn vị tinh nhuệ nhất của địch bố trí ở tuyến đầu. Năm 1944, những ngày đầu của cuộc đổ bộ còn khó khăn hơn nhiều, đẫm máu hơn cho phe Đồng minh. Quân Nga có hẳn một năm rưỡi để gài mìn khắp nơi và có pháo binh rất mạnh. Hiện Ukraine đang phải lùi lại ở một số điểm, nhưng một khi đột phá được, sẽ làm phía Nga phải rúng động. The Economist và L’Express đều nhận thấy Kiev đã điều một số vũ khí nặng được viện trợ như xe tăng Leopard 2 và AMX-10 RC, lâu nay chưa hề sử dụng kể cả trong trận đánh Bakhmut, để dành cho cuộc phản công này.

Lực lượng Ukraine không được không quân yểm trợ vì Nga đã bố trí các hỏa tiễn địa-không trên toàn chiến tuyến, phi cơ, trực thăng không thể đến gần mà chỉ đánh vào hậu cứ, sử dụng hỏa tiễn Storm Shadow và hệ thống định hướng JDAM. Do đắt tiền, Kiev đang tiết kiệm, chủ yếu dùng Himars. Phương Tây hy vọng một khi quân Nga rối loạn sẽ nhanh chóng tan hàng, nhưng cũng có thể kéo dài nhiều tuần lễ. Sẽ diễn ra một loạt tấn công và phản công nên không thể nói về thành công hay thất bại trong lúc này. Ngược lại, nếu đến tháng 9 Ukraine vẫn không đột phá được, tình hình sẽ rất đáng lo.

Zaporijia có thể là tâm điểm

Theo The Economist, có một số dấu hiệu ban đầu cho thấy cuộc phản công tại Zaporijia khác với ở miền đông và miền nam, với những lữ đoàn được trang bị tốt nhất. Các chuyên gia từ lâu vẫn nghĩ rằng tập trung sức vào Zaporijia là hợp lý nhờ vị trí trung tâm trên đường giới tuyến. Quân Nga có thể bị nhốt vào bẫy ở Kherson, thậm chí cả ở Crimea nếu Ukraine lại tấn công được cầu Kerch. Tiến được đến Melitopol, lực lượng Kiev có thể cắt đứt đường tiếp tế cho bán đảo đang bị chiếm đóng. Cũng vì vậy mà Nga đã bố trí rất kiên cố tại Tokmak ở bắc Zaporijia : chiến hào, hầm trú ẩn, chướng ngại vật chống tăng, bãi mìn, trải dài suốt 30 kilomet.

Trận phản công lần này sẽ giống trận Kherson hay Kharkiv hơn ? Cuộc tấn công vào Kherson là một trận chiến tiêu hao, những phòng tuyến chỉ vỡ dần sau nhiều tháng chiến đấu. Ngược lại, trong trận Kharkiv, Ukraine đã nhanh chóng xuyên thủng một vị trí yếu của địch và dấn tới, nhanh đến nỗi quân Nga còn chưa kịp tập hợp lại. Phòng tuyến Nga lần này chắc chắn hơn Kharkiv với binh sĩ giỏi hơn, nhưng Ukraine được trang bị tốt hơn. Bên cạnh Zaporijia, Ukraine còn trắc nghiệm ở Bakhmut. L’Express nhấn mạnh, Kiev cần một chiến thắng hơn bao giờ hết.

Ba khả năng kết thúc cuộc chiến

Trên bình diện địa chính trị, The Economist phân tích làm thế nào để Nga phải gánh chịu một thất bại mang tính chiến lược. Các nhà phân tích phương Tây hình dung ba kịch bản cho cuộc chiến tranh.

Thứ nhất : Một cuộc đột phá lớn của Ukraine, cắt đứt đường tiếp tế cho Crimea, tái chiếm phần lớn Donbass. Quân Nga tan tác, Vladimir Putin mất ghế. Một số cho rằng đó là phương cách tốt nhất để tái lập hòa bình tại Châu Âu. Tuy nhiên khó thể đánh giá khả năng duy trì kỷ luật của quân Nga, sự vững chắc của chế độ Putin, mối lo nguyên tử cũng chưa hoàn toàn biến mất. Một số viên chức Mỹ sợ rằng nước Nga rơi vào cảnh hỗn loạn sẽ khó kiểm soát được kho vũ khí hạt nhân.

Thứ hai, quân Nga thất bại nhưng ít thiệt hại hơn, Putin yếu đi. Kịch bản thứ ba u ám hơn, cuộc chiến rơi vào ngõ cụt, Nga giữ được đa số phần đất đã chiếm. Dù liên tiếp thất bại, Putin vẫn không từ bỏ mộng xâm lăng, lập nên một chính phủ ngụy quyền ở Kiev. Không quân và hải quân Nga vẫn chưa thiệt hại bao nhiêu và có thể động viên thêm lính, đe dọa Tây Âu ; ông ta hy vọng Donald Trump đắc cử sẽ gây áp lực để Ukraine chấp nhận các điều kiện của mình.

Theo tờ báo, cần phải có những bảo đảm an ninh cho Ukraine. Một think tank ở Washington đề nghị kế hoạch 5 điểm để trao cho Kiev những cam kết "ít hơn điều 5 của NATO nhưng mạnh hơn thỏa thuận Budapest", theo mô hình Mỹ đang áp dụng với Israel và Đài Loan. Cũng như tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã nhận ra một cách muộn màng là Ukraine đang bảo vệ châu Âu, tốt nhất nên giúp Ukraine hội nhập hẳn thay vì để mặc trong một vùng xám, như mời gọi Nga tấn công tiếp.

"Ukraine không thể thua", chìa khóa trong tay phương Tây

Triết gia Bernard-Henri Lévy trên Le Point khẳng định Ukraine không thể thua trong cuộc chiến này. Ông đã nói như vậy ngay từ đầu cuộc xâm lăng, và mỗi ngày trôi qua lại càng củng cố thêm niềm tin. Một bên là quân đội Nga không có tinh thần chiến đấu, chỉ huy tồi, đội ngũ lính đánh thuê Wagner đầy những tên tội phạm. Bên kia là quân đội gồm những công dân không chỉ bảo vệ đất nước mình mà còn cho ý tưởng văn minh và Châu Âu, họ biết vì sao phải chiến đấu. Trong thử thách, Ukraine đang trở thành quân đội được huấn luyện nhiều nhất, thiện chiến nhất Châu Âu. Bernard-Henri Lévy cho rằng ngưng bắn sẽ là thảm họa vì giúp kẻ xâm lăng tái vũ trang và tấn công tiếp, nhường lại Crimea cho Nga là tự sát. Lối thoát chỉ có thể là Nga phải đầu hàng, không chỉ Putin ra đi mà chế độ phải sụp đổ, một dân tộc đang mơ ngủ sẽ thức tỉnh.

Một chiến thắng toàn diện sẽ như thế nào ? Theo triết gia Pháp, chính là phương Tây chứ không phải Ukraine cần trả lời câu hỏi này. Chính các nhà lãnh đạo phương Tây, không phải Zelensky, đang nắm chiếc chìa khóa duy nhất. Đó là các chiến đấu cơ, hỏa tiễn tầm xa, các drone loại Reaper hiện đang ngần ngại chưa được chuyển giao. Hoặc là tiếp tục yểm trợ nhỏ giọt và chiến tranh sẽ kéo dài. Hoặc thay đổi cách nghĩ, chấm dứt coi Zelensky là người đi xin. Viện trợ vũ khí không phải là tặng quà, mà là tự vệ. Cần cung cấp cho Ukraine những gì có thể để chống lại kẻ thù chung, và chiến tranh sẽ nhanh chóng kết thúc. Mạng sống của những người vô tội sẽ bị tước đoạt ngày mai, ngày mốt, ngày kia…nếu phương Tây cứ mãi chi viện cầm chừng.

Cả thế giới cùng vũ trang

Nhìn toàn cảnh,L’Obs nhận định từ khi Nga xâm lăng Ukraine, chi tiêu quốc phòng bùng nổ tại Châu Âu, và trước đó Trung Quốc không ngừng gia tăng ngân sách quân sự. Một kỷ nguyên mới về địa chính trị đã mở ra, đầy dẫy nguy hiểm. Báo cáo của SIPRI hồi tháng 4 cho biết, ngân sách của các quân đội trên thế giới năm 2022 lên đến con số kỷ lục là 2.240 tỉ đô la, trong khi lúc cao điểm chiến tranh lạnh chỉ là 1.500 tỉ đô la.

Từ đầu cuộc chiến, nhiều tỉ đô la đã được phương Tây đổ ra để giúp Kiev chống quân xâm lược : những thiết bị gây nhiễu drone, băng đạn, áo giáp, kính viễn vọng, drone trinh sát, đại bác, radar, xe tăng, giàn phóng rốc-kết… Chỉ riêng quân viện của Hoa Kỳ đã là 43 tỉ đô la. Tây Âu ngủ quên một thời gian dài trong khi Mỹ, Trung Quốc, Nga, Saudi Arabia, Ấn Độ gia tăng vũ trang. Hoa Kỳ chi quân sự đến 870 tỉ đô la trong năm 2022, chiếm 39% toàn thế giới. Trung Quốc tuy đứng hạng nhì nhưng chi quốc phòng tăng đến 75% so với thập niên trước, Nhật Bản dù Hiến Pháp chủ hòa vẫn tăng tốc vũ trang trước sự hung hăng của Bắc Kinh.

Nhà chính trị học Bruno Tertrais cho rằng chiến tranh Ukraine chỉ là bậc thang cuối cùng. Bước ngoặt đầu tiên là sau ngày 11/9, đợt tái vũ trang thứ hai vào khoảng 2012 với việc Vladimir Putin tái đắc cử và Tập Cận Bình

lên ngôi. Đến giữa những năm 2010 diễn ra đợt thứ ba với hai cú sốc liên tiếp cho phương Tây : Nga sáp nhập Crimea và khủng bố Hồi giáo. Từ tháng 2/2022, bước ngoặt thứ tư chủ yếu liên quan đến Châu Âu, sau 25 năm ngỡ đã an bình. Ông nhấn mạnh nếu chúng ta vũ trang là nhằm răn đe. "Nếu muốn hòa bình, hãy chuẩn bị chiến tranh".

Thụy My

Đập Kakhovka bị phá tác động thế nào đến chiến dịch phản công của Ukraine ?

Anh Vũ, RFI, 09/06/2023

Đập thủy điện Kakhovka gần thành phố Kherson của Ukraine hôm 06/06 đã bị phá vỡ. Diễn biến mới này được cho là một đòn nặng nề đối với chiến dịch phản công đã được quân đội Ukraine chuẩn bị từ nhiều tháng qua. Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, không nên đánh giá quá cao tầm quan trọng của việc vượt sông Dniepr trong các giải pháp chiến lược mà Ukraine dự định nhằm lấy lại các vùng lãnh thổ bị Nga chiếm đóng.

Sau khi con đập Kakhovka bị phá vỡ, vùng dân cư rộng lớn của thành phố Kherson bị chìm trong nước, ngày 07/06/2023. AP

Thủ tướng Đức, Olaf Scholz không phải là người duy nhất đã thẳng thừng tỏ những nghi ngờ về nguồn gốc và lý do phá hủy con đập có giá trị chiến lược, Kakhovka, hôm thứ Ba 06/06. Người đứng đầu chính phủ Đức khẳng định : "Xem xét tất cả các yếu tố, đương nhiên người ta phải nhận thấy rằng đó là một cuộc tấn công của Nga nhằm ngăn chặn cuộc phản công của Ukraine để giải phóng lãnh thổ của mình"

Matxcơva đã nhanh chóng bác bỏ những cáo buộc như vậy. Đó cũng là những tố cáo đã được chính quyền Ukraine lặp lại. Ông Sergey Shoigu, bộ trưởng Quốc Phòng Nga tố Kiev có thể tìm cách "ngăn chặn các hoạt động tấn công của quân đội Nga trên phần này của mặt trận" bằng cách phá hoại con đập.

Không thể vượt sông ?

Dù tác giả vụ phá đập là ai thì tình tiết mới này của cuộc xung đột, khiến hàng chục nghìn người phải chạy khỏi vùng thảm họa, cũng sẽ có tác động đến tiến trình của cuộc chiến tranh. Hàng triệu mét khối nước sông Dniepr liền kề đổ vào làm ngập lụt khắp nơi. Một sĩ quan Ukraine giấu tên, được Financial Times phỏng vấn đã quả quyết rằng, "nếu chúng tôi muốn vượt qua con sông ở khu vực đó giờ không thể được nữa rồi".

Một trong những giả thuyết thường được nói đến nhiều liên quan đến kế hoạch phản công của Ukraine sắp tới là quân đội sẽ vượt qua sông Dniepr ở khu vực Kherson, nơi lòng sông hẹp hơn, rồi tiến nhanh nhất có thể về phía Crimée. Mục đích sẽ là cắt đứt các tuyến đường tiếp viện của Nga từ bán đảo đến hỗ trợ quân đội đóng ở khu vực Zaporijiia và Donbass.

Kế hoạch như vậy giờ dường như đã hỏng. Ông Jeff Hawn, chuyên gia về các vấn đề quân sự của Nga, đồng thời là nhà tư vấn của Viện New Lines, một trung tâm nghiên cứu về địa chính trị của Mỹ, nhấn mạnh rõ ràng việc vượt sông giờ đây là không thể. Theo ông, "bộ binh vẫn có thể vượt qua, theo nhóm nhỏ, nhưng xe bọc thép thì không".

Vấn đề không chỉ là mực nước. Jeff Hawn cho biết thêm : "Việc cơ sở hạ tầng bị phá hủy sau lũ lụt và những thứ đổ vỡ xung quanh có nguy cơ làm chậm bước tiến của binh sĩ, những người có thể vượt được qua sông". Từng đấy lý do cũng đã đủ để hủy bỏ một cuộc vượt sông Dniepr.

Vượt sông Dniepr, một giải pháp lựa chọn

Trong kịch bản đó, việc con đập Kakhovka bị phá hủy buộc bộ tổng tham mưu Ukraine phải suy nghĩ lại về kế hoạch phản công của mình. Tờ Wall Street Journal khẳng định Matxcơva có thể tận dụng khoảng thời gian nghỉ ngơi này để "tổ chức tốt hơn hoạt động phòng thủ của mình".

Nhưng có điều là nhiều chuyên gia được France 24 phỏng vấn nhận định rằng việc vượt sông Dniepr ở khu vực này này chưa bao giờ là một lựa chọn được cân nhắc nghiêm túc của Ukraine. Chuyên gia Sim Tack, một nhà phân tích quân sự cho Force Analysis, một công ty theo dõi các xung đột, nhận định : " Theo tôi, thảm họa này sẽ không có tác động nào đối với cuộc phản công bởi vì Kiev dường như muốn tập trung vào một cuộc tấn công lớn ở khu vực Vuledar và Donetsk".

Còn chuyên gia Huseyn Aliyev khẳng định : "Để băng qua sông Dniepr, chọn khu vực Kherson không phải là giải pháp hay, vì ở đó có địa hình lầy lội. Ngay cả trước khi bị lụt, xét về mặt hậu cần, sẽ rất phức tạp để tổ chức vượt sông cho các xe bọc thép cần để tiến hành phản công ",.

Tất cả mọi chuyện vẫn có thể tiếp tục như chưa có gì xảy ra hay sao ? Hoàn toàn không. Ông Huseyn Aliyev thừa nhận : "Thảm họa này chắc chắn loại bỏ hẳn một lựa chọn mà người Nga buộc phải tính đến".

Nói cách khác, một số ít hệ thống phòng thủ mà Matxcơva phải duy trì đề phòng ở khu vực này giờ đây có thể được bố trí lại ở nơi khác. Bắt đầu với Donetsk. Ông Jeff Hawn nhận định : "Bây giờ đó là mục tiêu có khả năng xảy ra nhất trong cuộc phản công của Ukraine. Quân đội Ukraine có thể tránh sông Dniepr và tiến xuống Mariupol, một mục tiêu mang tính biểu tượng cao đối với quân đội Ukraine".

Quân Nga cũng bị ảnh hưởng

Thảm họa này có một lợi thế khác cho người Nga : nó có thể khiến Kiev mất tập trung. Không dễ để tiến hành một cuộc tổng tiến công khi phải cùng lúc vừa phải tổ chức cứu trợ, vừa phải theo dõi diễn biến của tình hình nhân đạo. Ukraine có thể buộc phải trì hoãn các chiến dịch quân sự của mình cho đến khi tình hình tại các nợi họ quản lý trong vùng Kherson được kiểm soát.

Nhưng chính quyền Ukraine, dưới áp lực quốc tế, khó có thể trì hoãn phản công quá lâu. "Về mặt chính trị, Kiev cần chứng minh rằng viện trợ quân sự quốc tế cũng có ích. Đó là lý do tại sao, bất kể điều gì xảy ra, phản công vẫn là ưu tiên số một của chính phủ", ông Jeff Hawn nhận định. Chuyên gia Sim Tack cho biết thêm : "Ngoài ra, Ukraine vẫn có đủ nhân lực dân sự, không đến nỗi phải bỏ mặt trận để cứu giúp dân thường trong vùng lụt".

Hơn nữa, không chỉ có Ukraine bị tác động bởi lũ lụt. Theo chuyên gia Huseyn Aliyev, "Chính binh sĩ Nga phải bảo vệ bờ sông Dniepr", nơi cũng là tuyến đầu mặt trận của họ. Quân Nga cũng đã phải rời khỏi vị trí của mình khẩn cấp và có thể đã bị buộc phải để lại thiết bị khi rời đi.

"Các con đường đã bị ngập lụt bên phía sông Dniepr của Nga kiểm soát, điều này có thể tác động tiêu cực đến việc tổ chức tiếp viện từ Crimée, vốn là trung tâm hậu cần quan trọng cho quân đội Nga đóng ở miền nam Ukraine và ở Donbass", chuyên gia Aliev lưu ý.

Nhưng điều chủ yếu, về lâu dài, thảm họa này có thể là yếu tố bất lợi cho Nga. "Lũ lụt đã làm hỏng hệ thống thủy lợi của Crimean. Nếu bán đảo cạn nước, Nga sẽ gặp khó khăn trong việc giữ toàn bộ tổ chức và quân đội của mình ở đó trong một thời gian rất dài", ông Sim Tack nói.

Nếu Nga thực sự đứng đằng sau việc phá hủy con đập nhằm cố gắng phá vỡ sự chuẩn bị của Ukraine, thì tính toán của họ giống như một trò chơi bất chắc.

(Theo france24.com)

Anh Vũ

Nguồn : RFI, 09/06/2023

***************************

Tình báo Ukraine công bố "bằng chứng" Nga phá hoại đập Kakhovka

Trọng Nghĩa, RFI, 09/06/2023

Cơ quan mật vụ Ukraine SBU vào hôm nay, 09/06/2023 cho biết là họ đã ghi được một cuộc điện đàm giữa hai người Nga cho thấy rõ là một "nhóm phá hoại" của Nga đã phá hủy đập Nova Kakhovka ở miền nam Ukraine trong đêm 05 rạng sáng 06 vừa qua.

Ảnh chụp vệ tinh cho thấy đập thủy điện Kakhovka trong vùng Kherson, Ukraine, bị phá vỡ ngày 06/06/2023. Planet PBC via Reuters – Handout

Theo hãng tin Anh Reuters, trong đoạn ghi âm một cuộc nói chuyện qua điên thoại dài một phút rưỡi được công bố trên mạng Telegram, một người được SBU mô tả là lính Nga, nói : "Họ (tức là người Ukraine) không phá hủy nó. Đó là nhóm phá hoại của chúng ta muốn dọa mọi người với con đập này".

Nhân vật này nói tiếp : "Sư việc không diễn ra như kế hoạch và họ đã làm nhiều hơn những gì dự kiến", và "hàng ngàn" con vật tại "công viên safari" bên dưới con đập đã bị giết.

Người đối thoại với nhân vật trên đã bày tỏ sự ngạc nhiên trước lời khẳng định rằng lực lượng Nga, vốn đã chiếm đóng con đập kể từ cuộc xâm lược vào tháng 2 năm 2022, đã phá hủy nó.

Reuters không thể xác minh độc lập tính xác thực của đoạn ghi âm, Matxcơva chưa bình luận về nội dung, trong lúc cơ quan SBU hhông cung cấp thêm chi tiết về cuộc trò chuyện hoặc những người tham gia, chỉ cho biết là đã mở một cuộc điều tra về tội ác chiến tranh và "hủy diệt sinh thái".

ISW : Cuộc phản công của Ukraine đã bắt đầu

Riêng về tình hình chiến sự, Viện Nghiên Cứu Chiến Tranh (ISW), một cơ quan tham vấn có trụ sở tại Hoa Kỳ, vào hôm qua khẳng đinh rằng lực lượng Ukraine đã bắt đầu cuộc phản công, dựa trên sự gia tăng chung trong hoạt động quân sự trên toàn bộ chiến tuyến mà họ đã quan sát thấy.

Viện nghiên cứu chiến tranh giải thích : "Cuộc phản công có thể sẽ không diễn ra như một cuộc hành quân lớn đơn lẻ mà có thể bao gồm nhiều hành động ở nhiều nơi, khác nhau về quy mô và cường độ, kéo dài trong vài tuần".

Các thông tin trên thực địa như đã khẳng định thêm nhận định của ISW. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vào hôm qua đã khen ngợi lực lượng Ukraine là đã "làm tốt ở Bakhmut". Ông đồng thời xác nhận rằng "giao tranh đang diễn ra rất ác liệt ở Donetsk Oblast".

Còn về phía Nga, nước này hôm qua cũng khẳng định rằng đã phá tan cuộc phản công của Ukraine ở khu vực Zaporijjia.

Trọng Nghĩa

Nguồn : RFI, 09/06/2023

*************************

Đập nước ở Ukraine bị vỡ ảnh hưởng ra sao tới tình hình thế giới và Việt Nam ?

Raymond Powell và Trần Bằng, RFA, 08/06/2023

Đập thủy điện tại thành phố Nova Kakhova trên sông Dnipr đã bị vỡ hôm giữa tuần, khiến toàn bộ vùng hạ lưu, đông nam của vùng Donbass, gồm khoảng 80 ngôi làng, thị trấn, thành phố, trong đó có thành phố Kherson, bị ngập.

Toàn cảnh đập nước Nova Kakhovka bị vỡ, nhìn từ trên cao - Reuters

Cả Nga và Ukraine đều "đang đổ lỗi" cho nhau. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng có thể con đập này tự vỡ, do tác động của chiến tranh, bom đạn đã nổ xung quanh đập liên tục và vũ khí hạng nặng của quân Nga di chuyển thường xuyên trên mặt đập. 

Đập vỡ-Ai hưởng lợi ?

Trao đổi với RFA, hai nhà nghiên cứu Raymond Powell ở Đại học Stanford và Trần Bằng từ Đại học Paris 2 Pantheon – Assas, đều cho rằng hiện còn quá sớm để nhận xét về thảm họa này tới tình hình thế giới và Việt Nam. Tuy vậy, cả hai ông đều đưa ra những nhận bước đầu về thảm họa này.

Ông Raymond Powell, nhà nghiên cứu về vấn đề Biển Đông ở Đại học Stanford nói với RFA qua tin nhắn : 

"Tôi nghĩ rằng có nhiều khả năng Nga là bên chịu trách nhiệm về vụ vỡ đập, nhưng chúng ta chưa thể chắc chắn. Hiện nay khó có thể đưa một kết luận quá rộng. 

Chúng ta có thể đặt một câu hỏi rất mở là ai "được hưởng lợi" từ thảm họa này. Cả phía Nga và Ukraine đều bị tổn hại theo những cách khác nhau, và có lẽ ở thời điểm này, chúng ta vẫn chưa biết hết những tác động ở cấp độ hai và cấp độ ba của nó. 

Nếu là Nga thì đó là một hành động tồi tệ, nhưng tôi không biết liệu đó có phải là điều tồi tệ nhất mà họ đã làm hay chưa. Họ đã xâm chiếm nước láng giềng, san bằng các thành phố một cách bừa bãi và bắt cóc trẻ em trở về Nga. Danh sách tội ác chiến tranh của họ đã dài. Vì vậy, mặc dù đây là một sự kiện khủng khiếp, nhưng tôi không chắc nó thay đổi bao nhiêu cách khu vực hoặc thế giới phản ứng với Nga. 

Ví dụ, nếu trước đây Việt Nam không lên án Nga về các tội ác chiến tranh thì bây giờ Việt Nam có làm như vậy không, nhất là khi Nga phủ nhận có liên quan đến việc phá đập ?

Tôi nghĩ điều có thể thay đổi tư duy của các bên về cuộc chiến là cuộc phản công được chờ đợi từ lâu của Ukraine. Nếu Ukraine đạt được một bước đột phá quan trọng, điều đó thực sự sẽ thay đổi khá nhiều động lực".

Nhà nghiên cứu Trần Bằng, nghiên cứu sinh tiến sĩ ngành Khoa học Chính trị tại Đại học Paris 2 Pantheon – Assas, nhận xét với RFA qua tin nhắn :

"Nhìn trên hình ảnh và một số video thì chúng ta chưa rõ được mức độ tàn phá. Nếu người ta phá sập hoàn toàn con đập, hoặc chỗ phá ở dưới sâu so với chiều cao đập thì vấn đề sẽ khác, còn phá ở vị trí cao thì cái đập thành đập tràn, tức là mực nước hồ chứa tụt xuống ngang mức bị phá rồi ngưng lại thôi.

Đây chỉ là cảm nhận cá nhân, nhưng khi xem hình ảnh và video thì tôi cảm giác vị trí bị vỡ ở khá cao trên thân đập, nên có lẽ tác hại cũng hạn chế được phần nào. Chúng ta thử tưởng tượng nếu thổi bay cả con đập, toàn bộ nước hồ chứa thoát xuống thì thảm họa kinh khủng lắm".

Chiến lược của Việt Nam với Nga có ảnh hưởng ? 

Liệu thảm hoạ vỡ đập này ảnh hưởng đến tình hình thế giới và nói riêng với Việt Nam hay không ? RFA, trong đoạn sau, trao đổi chi tiết hơn với nhà nghiên cứu Trần Bằng : 

RFA : Theo ông, liệu Nga có lại bị Liên hiệp Châu Âu rồi Liên Hiệp Quốc ra nghị quyết lên án một lần nữa hay không ?

Trần Bằng : Không ai biết trước được vì chưa có kết quả điều tra vì sao đập bị vỡ và nếu bị phá thì ai là tác giả vụ phá đập. Nhưng tôi nghĩ có lẽ khả năng Nga chịu trách nhiệm cho vụ này thì nhiều hơn là Ukraine. Nhưng ngay cả giả sử sau này kết quả điều tra cho thấy Nga phải chịu trách nhiệm cho thảm họa này, thì giờ đến mức này, Nga cũng sẽ mặc kệ thôi. Họ không quan tâm nữa, bị lên án nhiều rồi thì bị lên án thêm nữa cũng vậy. Bây giờ bên nào thắng trên chiến trường sẽ có tiếng nói quyết định về cục diện. 

RFA : Liệu có thể dự đoán lương thực thế giới sẽ thiếu hụt hơn nữa ? Giá lương thực ở Châu Âu và Hoa kỳ có thể tăng ? Châu Âu và Mỹ sẽ có thêm khó khăn gì khi phải cứu trợ nạn nhân trận lụt, giải quyết thảm hoạ môi trường vì một kho dầu cũng bị rò rỉ theo dòng nước lụt ?

Trần Bằng : Tôi không đủ thông tin để xác định sản lượng lương thực trong khu vực ngập lụt là bao nhiêu % trên tổng số diện tích canh tác còn trong tầm kiểm soát của Ukraine. Ngoài ra cần phải có thêm thông tin về năng lực xuất khẩu qua đường bộ trước sự kiện này, và theo dõi xem nó sẽ thế nào trong tương lai. Nhưng nhìn chung tôi có cảm giác là càng xáo trộn thì giá cả sẽ tăng, trong dài hạn thì EU và Mĩ (cũng như thế giới) sẽ khắc phục được, còn trong ngắn hạn thì sẽ khó khăn. 

Về cứu trợ thì có lẽ Mỹ, Châu Âu và Ukraine chỉ có thể cứu trợ nạn nhân trong vùng do Ukraine kiểm soát thôi, còn vùng Nga kiểm soát thì họ không thể. 

Về vấn đề môi trường thì tôi nghĩ môi trường Ukraine đã bị nhiễm độc do thuốc nổ nhiều lắm rồi, ngay cả sau khi chiến tranh kết thúc thì còn lâu nữa mới giải quyết xong. 

RFA : Giả sử Putin là bên phá con đập này, liệu Putin tính toán gì đối với người dân Mỹ và Châu Âu nếu làm điều đó ? Có phải Putin muốn người dân Mỹ và Châu Âu gặp thêm khó khăn để không ủng hộ Ukraine nữa ? 

Trần Bằng : Phá đập gây ngập lụt để ngăn cản đối phương tấn công không phải là mới. Ukraine cũng đã buộc phải làm vậy để ngăn xe tăng Nga  tiến về Kyiv hồi 2022. Bây giờ thì Ukraine đang ở chuẩn bị tấn công. Tôi nghĩ nếu Putin là bên phá đập thì mục đích chỉ là để ngăn Ukraine phản công là chính, còn ảnh hưởng của nó đến Mĩ và EU có lẽ rất ít.

RFA : Liệu Nga có còn năng lực và cơ hội giữ được vùng Viễn Đông Nga, nơi có diện tích gấp 5 lần Trung Quốc nhưng dân số chỉ 8 triệu người, tiếp giáp với 3 tỉnh Trung Quốc với 120 triệu dân ?

Trần Bằng : Việc giữ được hay không phần Viễn Đông phụ thuộc vào sự khôn ngoan của giới chính trị Nga. Tôi không tin tin là Nga sẽ rơi vào cảnh khó khăn như Triều Tiên vì Nga vẫn còn tiềm lực công nghệ, còn tài nguyên, còn vũ khí hạt nhân và năng lực xuất khẩu vũ khí thông thường. Nhưng Trung Quốc chắc chắn sẽ lợi dụng để mở rộng ảnh hưởng, không loại trừ việc chiếm thêm đất. Về kinh tế, khu vực Hei Long Jiang (Hắc Long Giang) ra biển qua Vladivostok có ngắn chút so với ra Dalian (Đại Liên) nhưng có lẽ không đáng kể lắm, tuy vậy, về đất đai thì Trung Quốc luôn muốn thêm. Tư duy kiểu cũ của họ không thay đổi được. 

RFA : Bắt đầu từ sự suy tàn của Nga, chúng ta hãy quay trở lại quan hệ Mỹ Trung và cuối cùng là ảnh hưởng tới Việt Nam. Liệu Mỹ có lại cần đến Trung Quốc để xử lý một nước Nga suy tàn, bị cô lập, đem vũ khí hạt nhân ra dọa thế giới, giống như họ cần Trung Quốc để giữ yên Bắc Triều Tiên ?

Trần Bằng : Không ai có thể tiên đoán hoặc khẳng định gì về tương lai. Nhưng xu thế chung là phương Tây có lẽ giải quyết xong Nga thì sẽ đến lượt Mĩ - Trung tranh hùng gây cấn hơn. Họ sẽ không đánh nhau trực tiếp, như Liên Xô và Mỹ không đánh nhau vậy. Nếu có va chạm, các cường quốc sẽ va chạm ở vùng đệm trước. Và chúng ta không thể biết vùng đệm đó là vùng nào trong tương lai. 

Vùng đệm đó sẽ phải nhỏ, vừa đủ để hai bên thử sức. Không loại trừ đó có thể là Việt Nam và Biển Đông vì nó "vừa miếng" với tất cả. Thành ra tôi không nghĩ là Mĩ sẽ cần Trung Quốc để kiểm soát Nga. Châu Âu "kèm" Nga là được rồi, nó làm Châu Âu không thể thoát quá xa khỏi Mĩ, vừa giữ cho Nga không quá cực đoan.

RFA : Việt Nam và Nga đã có kế hoạch cho chuyến thăm của Putin đến Việt Nam trong mùa hè này. Giả sử có kết quả điều tra là đập vỡ vì Nga phá, liệu Việt Nam sẽ huỷ chuyến thăm của Putin vì hình ảnh xấu đó ?

Trần Bằng : Việt Nam cần Nga để cân bằng với Trung Quốc, đúng hơn là Việt Nam cố gắng neo với Nga, với hi vọng làm Trung Quốc cư xử vừa phải hơn. Đấy có lẽ là lí do lớn nhất, ngoài chuyện mua vũ khí Nga thì rất dễ dàng, do Nga không có cơ chế minh bạch như Mỹ hay Châu Âu. 

Thành ra chuyện đập nước bị phá chắc không ảnh hưởng đến tính toán chiến lược của Việt Nam với Nga. 

Còn nếu đánh giá về chiến lược này của Việt Nam, tôi nghĩ vấn đề lớn nhất của Việt Nam là neo chính trị, quân sự và kinh tế vào cả 3 hướng Trung Quốc, Nga và phương Tây. Từ trước tới nay, 3 bên có xung đột nhưng thấp, thì đó là chiến lược tốt. Từ khi chiến tranh Ukraine đến nay, cả 3 ông lớn xoay ra đánh nhau thì chiến lược đó là gánh nặng, Việt Nam nên tìm cách thay đổi để tìm giải pháp tối ưu. 

Tôi nghĩ là Việt Nam không hẳn cảm thấy thoải mái khi bỏ phiếu trắng cho các nghị quyết lên án Nga ở Liên Hiệp Quốc. Ví dụ như ở Đối thoại Shangri-La 2023 vừa rồi, Việt Nam tham dự nhưng im lặng. Có lẽ vì trong lúc căng thẳng ở Ukraine và Biển Đông vẫn đang diễn ra, Việt Nam không muốn phát biểu. Hoặc cũng có thể Việt Nam đang kẹt trong tư duy của chính mình, vừa là kẹt tư duy chính sách, vừa là kẹt trong tư duy thích làm "đại trượng phu", nghĩa hiệp, không bỏ bạn cũ, bất luận bối cảnh thế giới đã thay đổi. 

Rất lạ là Việt Nam tuy một mặt nghĩ mình yếu và chấp nhận nhẫn nhịn cho qua chuyện, nhưng luôn thích làm người nghĩa hiệp. Trong khi Trung Quốc đang tung tàu khảo sát  xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của mình, Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố công khai là đang hoạt động trong vùng thuộc quyền tài phán của họ, thì Việt Nam vẫn mời tàu hải quân Trung Quốc  đến "giao lưu". (Xem báo Dân Việt : "Ngắm tàu Hải quân Trung Quốc đang thăm Đà Nẵng"). Có lẽ Việt Nam muốn nói rằng ta rất quân tử, tuy Trung Quốc xấu nhưng ta cư xử vẫn đúng mực. Nhìn từ một khía cạnh nào đó thì khá giống nhân vật AQ trong tiểu thuyết "AQ chính truyện" của Lỗ Tấn. 

RFA : RFA xin cảm ơn hai nhà nghiên cứu Raymond Powell và Trần Bằng đã dành cho chúng tôi cuộc phỏng vấn này.

Nguồn : RFA, 08/06/2023

Gần như toàn bộ các nguồn tin đều khẳng định là cuộc phản công của Ukraine đã bắt đầu, trừ phía Ukraine. Trước tiên, tin tổng phản công đến từ phía Nga để phục vụ cho công tác tuyên truyền "ta nhất định thắng, đich nhất định thua" của họ. Vẫn như mọi khi, bộ máy tuyên truyền của Nga đã tung tin bẻ gẫy toàn bộ các cuộc phản công của Ukraine, diệt nhiều xe tăng của đối phương. Cứ nghe theo các luận điệu của Nga thì ta có cảm tưởng là Nga phản công lại và sắp tiến tới Kiev rồi.

Những mũi tấn công của Ukraine - Ảnh minh họa

Chiến tuyến hiện nay trải dài hàng ngàn km. Nếu chỉ nói về số quân thôi, kể từ đầu cuộc chiến đến giờ, quân Nga đã bị tổn thất khoảng hơn 200 ngàn lính, nên hiện tại, số quân lính Nga trên chiến tuyến giảm đi rất nhiều, chỉ còn 15 lính/km, so với số trung bình trước đây là 45.

Hiện tại có vẻ như Ukraine chưa tập trung vào một trọng điểm nào cả mà đánh ở bốn mũi chủ yếu (xem bản đồ). Nhưng tôi có cảm tưởng là sắp tới mặt trận phía Nam sẽ là trọng điểm.

Có một điều chắc chắn là trong những ngày qua, Ukraine đã tăng cường đáng kể các hoạt động quân sự trên toàn tuyến chiến và đương nhiên đã đánh nhau thì phải có thiệt hại. Một số nguồn tin cho hay Ukraine bị thiệt hại mấy cái xe tăng Liên Xô. Trong khi đó, một số nguồn tin khác cũng cho thấy xác lính Nga phơi thây đầy đồng.

Tình hình hiện nay có thể cho ta thấy một số kịch bản sau :

1. Sau một số trận đánh lớn, quân Nga thất trận, bỏ chạy, gây ra hiện tượng domino rồi dẫn đến thất bại hoàn toàn, phải chấp nhận rút quân với các điều kiện hoàn toàn bất lợi.

2. Quân Nga cố thủ ít nhiều có thành công và cuộc chiến sẽ còn kéo dài với rất nhiều tang tóc đau thương.

Không thể có chuyện Ukraine thua trận. Họ đang đứng lên bảo vệ quê hương của họ trước sự xâm lược của tên độc tài tàn ác với chính dân của nó. Ukraine có sự hậu thuẫn của thế giới văn minh. Muốn nói gì thì nói, các bạn không thể nói rằng thế giới Nga là thế giới văn minh.

Putin là kẻ đã gây ra cảnh tang thương này ở thế kỷ 21. Chết chóc tang thương dù bất kể bên nào phải hứng chịu đều không thể là niềm vui cho chúng ta. Đúng là :

Phơi thây trăm họ

Tội đây thằng này

Hoàng Quốc Dũng

(10/06/2023)

Thất bại trên chiến trường Ukraine, nội tình Nga xáo trộn

Theo Le Monde, số ra ngày hôm nay 08/06/2023, những thất bại ngày càng rõ rệt tại Ukraine làm tăng thêm căng thẳng giữa các nhóm vũ trang : lực lượng lính đánh thuê Wagner xung đột với quân đội chính quy và với đội quân Chechnya. Bên cạnh đó, một số trong giới tinh hoa đã bộc lộ sự bất mãn khi "chiến dịch quân sự đặc biệt" không hề đạt được bất kỳ mục đích nào.

Mặt nạ tổng thống Nga Vladimir Putin (phải), chủ công ty Wagner Yevgeny Prigozhin (giữa) và lãnh đạo Chechnya Ramzan Kadyrov (tr ái) tại một tiệm bán đồ kỷ niệm ở Saint-Petersburg, Nga ngày 04/06/2023. AP - Dmitri Lovetsky

Ma túy làm bùng nổ bạo lực, nạn buôn lậu vũ khí, cải cách chế độ hưu, những thách thức của công ty điện lực Pháp trước tình hình tiêu thụ tăng vọt, là những chủ đề trên trang nhất các báo Paris hôm nay. Về thời sự quốc tế, sự kiện vỡ đập Kakhovka ở Ukraine được quan tâm nhiều nhất.

Vỡ đập Kakhovka : Thảm họa sinh thái gây phẫn nộ

Les Echos nói về "Sự phẫn nộ của quốc tế sau vụ vỡ đập ở Ukraine". Martin Griffiths, phó tổng thư ký Liên Hiệp Quốc phụ trách vấn đề nhân đạo gọi đó là một thảm họa "mà tầm cỡ chỉ có thể đánh giá đầy đủ trong những ngày tới", với những hậu quả "trầm trọng". Tổng thống Mỹ Joe Biden tái khẳng định ủng hộ Ukraine, Anh, Mỹ sẽ điều tra nguyên nhân. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan trong cuộc điện đàm với đồng nhiệm Volodymyr Zelensky hôm qua đã đề nghị lập một ủy ban điều tra quốc tế. Về phần Trung Quốc bày tỏ "quan ngại sâu sắc" đồng thời kêu gọi tất cả các bên tôn trọng luật nhân đạo quốc tế, bảo vệ thường dân.

Về hậu quả trước mắt, có 3.600 tòa nhà bị ngập lụt, khoảng 8.000 người đã được sơ tán. Chính phủ Ukraine dành 38 triệu euro để thiết lập những đường ống nước mới cho Kryvy Rih, Nikopol, Marhanets thuộc vùng Dnipropetrovsk ; và 21,5 triệu euro để cung cấp nước sinh hoạt cho Kherson, Mykolaiv và Zaporijjia. Theo Quỹ Quốc tế Bảo vệ Động vật, đập vỡ gây nguy hiểm cho thú nuôi và thú hoang, nhiều công viên quốc gia bị đe dọa, tổ chức phi chính phủ Ecoaction cảnh báo những quần thể thảo nguyên và rừng không thích ứng được với môi trường ngập nước có thể bị hủy diệt. Thủ tướng Ukraine cho biết ngoài 150 tấn dầu máy bị tràn, có thể thêm 300 tấn nữa đổ ra trong thiên nhiên.

Le Figaro dẫn lời tổ chức phi chính phủ Ecoaction lo ngại dòng sông bị ô nhiễm trực tiếp bởi "rác rưởi, hóa chất nông nghiệp và những vật liệu nguy hiểm khác, hệ thống xử lý nước thải không còn hoạt động". Hệ sinh thái của dòng sông lớn nhất Ukraine bị xáo trộn, có thể lan đến cả vùng duyên hải của Hắc Hải. Nhiều công viên quốc gia, nơi có khoảng mấy chục loài vật sắp tuyệt chủng có nguy cơ bị ảnh hưởng, trong đó có khu dự trữ sinh quyển Hắc Hải được Unesco xếp loại, châu thổ sông Dniepr được bảo vệ bởi Công ước quốc tế Ramsar. Cả một sự hủy diệt sinh thái.

Nova Kakhovka, thành phố chết

Le Monde cho biết sau khi đập nước bị phá hủy, "Nova Kakhovka trở nên một thành phố chết". Thảm họa này khiến vùng đồng bằng sông Dniepr rộng mênh mông không còn nước tưới. Chưởng lý Andriy Kostin nói rằng chính quyền Ukraine sơ tán được trên 17.000 người, nhưng tiếc rằng còn trên 25.000 dân tại khu vực do Nga kiểm soát ở tả ngạn sông Dniepr.

Thống đốc do Moskva dựng lên Vladimir Saldo mặc đồ lính trận, trong một video khẳng định tình hình hoàn toàn bình thường. Trong khi đó ngay sau lưng ông ta, quảng trường trung tâm Nova Kakhovka đã chìm dưới làn nước màu nâu. Một người dân cho biết chính quyền chiếm đóng đã chạy mất và mang theo mọi thứ. "Nova Kakhovka là thành phố chết, chỉ còn một bộ phận cấp cứu. Bệnh viện, nhà thuốc đều đóng cửa, những vật dụng có giá trị đều bị người Nga đem đi".

Tờ báo nhắc lại, hôm 28/08/1941 theo lệnh Stalin, cơ quan an ninh NKVD đã làm nổ tung nhà máy thủy điện Zaporijia cũng trên dòng sông này, để chận bước tiến của quân Đức. Nước lụt từ sông Dniepr đã làm cho 20.000 đến 100.000 người chết vào thời đó. Các nhà phân tích quân sự cho rằng việc phá đập Kakhovka sẽ thu hẹp khả năng phản công của quân đội Ukraine. Những ốc đảo và bãi cát giúp vượt sông dễ dàng hơn có thể bị nước lũ nhấn chìm, gây khó khăn cho việc mở đường sang Crimea.

Nhưng nếu đồng bằng sông Dniepr bị ngập khiến khó thể qua được con sông, hồ chứa của Kakhovka bị cạn có thể gây tác dụng ngược lại. Theo chuyên gia Stéphane Audrand, nhờ đó lực lượng Ukraine đang giữ phía thượng lưu có thể vượt qua, còn quân Nga tạm thời bị giảm khả năng phòng vệ do nước lụt.

Kherson : Lực lượng cứu hộ chạy đua với thời gian

Về việc cứu hộ, đặc phái viên Libération nhận thấy tại Kherson nhiều người dân bất đắc dĩ mới phải ra đi. Nước tiếp tục dâng lên, một số người ra tay trợ giúp các nhân viên cứu hộ, số khác không nơi trú ẩn đành phải di tản. Có những nơi nước ngập đến 5 mét, đường phố trở thành những con kênh. Đã hai ngày liên tiếp, các nhân viên cứu hộ của Cơ quan Tình trạng Khẩn cấp (DSNS) được nhiều người giúp sức – cảnh sát, quân nhân, nhà hoạt động nhân đạo, tình nguyện viên, hay cư dân bình thường. Những điểm cấp cứu được dựng lên đột xuất. Một xe lội nước lớn do Ukraine sản xuất liên tục đi về giữa những nơi hẻo lánh nhất như Korabel, một ốc đảo giữa sông thường xuyên dưới lằn đạn quân Nga.

Nhóm "Kaiman", một đơn vị tình nguyện đến từ Odessa cho biết khó khăn nhất là tìm kiếm những người già, họ đã cứu được ba bà cụ bị mù không thể tự di chuyển. Người cứu hộ thường phải đập bể kiếng, leo lên những cầu thang tối tăm vì điện đã bị cúp tại 2.500 tòa nhà, đi từng tầng xem có ai còn sót lại. Chó mèo cũng được trợ giúp như người, hầu như mỗi chuyến đò đều có chở theo những con mèo hoảng loạn, những con chó sợ hãi sủa vang. Phóng viên nhận thấy một bà già ngồi bên túi đồ trên xuồng, được cứu cùng với năm chục con mèo…

Cũng tại Kherson, Le Figaro cho biết đang phải chạy đua với thời gian để sơ tán những vùng bị ngập lụt phía nam. Gần 20% thành phố 300.000 dân mới được giải phóng từ tháng 11/2022 đã bị chìm ngập dưới làn nước. Sống sót dưới đạn bom, chịu đựng sự cai trị của Nga suốt 9 tháng, nay đến nạn lụt, có những người bị mất hết tài sản dành dụm một đời. Một tình nguyện viên tỏ ra đau xót khi động vật hoang dã, hệ thực vật trong vùng đều sẽ chết. Trong ngày đầu, quân Nga còn bắn vào những khu vực bị ngập lúc dân đang được giải cứu. Nhưng vấn đề hiện giờ là dòng nước mang theo những quả mìn của Nga, gây nguy hiểm cho cả những người cứu hộ.

Càng thua trên chiến trường, giới quân sự Nga càng hục hặc

Về nội tình nước Nga, theo Le Monde, những thất bại ngày càng rõ rệt của "chiến dịch quân sự đặc biệt" làm tăng thêm căng thẳng giữa các nhóm vũ trang, bộc lộ sự bất mãn của một bộ phận giới tinh hoa.

Có một video, thoạt nhìn thì trong bối cảnh chiến tranh Ukraine không có gì lạ : một tù nhân khuôn mặt sưng húp, mệt mỏi xưng tên khi bị cai tù quát nạt. Có điều, trung tá Roman Venevitin là sĩ quan cao cấp của quân đội Nga, còn người thẩm vấn là một chiến binh cũng chiến đấu cho Nga nhưng trong đội ngũ lính đánh thuê Wagner. Video đăng lên hôm thứ Hai 05/05 nhưng theo bộ phận báo chí của Yevgeny Prigozhin, sự kiện này từ ngày 17/05. Hôm đó một nhóm lính Wagner đang gỡ mìn trên một con đường dẫn đến Bakhmut thì bị pháo của quân chính quy nhắm vào. Theo lời thú nhận, tất nhiên là dưới sự bắt buộc của sĩ quan trên, thì đó không phải là nhầm lẫn mà là cố tình do "ghét" nhóm Wagner.

Những vụ xung đột giữa quân chính quy và lính đánh thuê vẫn thường xảy ra, nhưng chưa bao giờ đến mức này và được công khai như thế. Nhất là việc bêu ra một sĩ quan cấp cao, đã vượt quá tầm cỡ mọi khiêu khích lâu nay của Yevgeny Prigozhin. Ông chủ Wagner cho biết đã giao trả sĩ quan trên, nhưng sự kiện mới này cho thấy căng thẳng cao độ từ phía Nga, trước cuộc phản công sắp tới của Ukraine và những vụ xâm nhập gần như hàng ngày vào lãnh thổ Nga.

Không chỉ với quân đội Nga, mà quan hệ lâu nay vốn thân thiết với nhà lãnh đạo Chechnya cũng đang lấn cấn. Do công khai nghi ngờ khả năng quân của Ramzan Kadyrov thay thế Wagner, Yevgeny Prigozhin đã bị hai nhân vật thân cận của Kadyrov chế giễu. Doanh nhân này không đáp trả trực tiếp, mà để cho người sáng lập thực sự của Wagner là Dmitry Utkin "xuất tướng". Cựu sĩ quan đặc nhiệm Nga vốn chưa hề lên tiếng công khai, cho biết sẵn sàng đối thoại tay đôi vì "đã biết nhau quá rõ từ cuộc chiến tranh Chechnya thứ nhất và thứ nhì", ý nói rằng Kadyrov không phải lúc nào cũng trung thành với Kremlin.

Dân biểu nói thật bị trừng phạt

Vẫn theo báo Le Monde, trên nghị trường, một trong những dân biểu nhiều ảnh hưởng nhất là Konstantin Zatulin, hôm 01/06 trong cuộc thảo luận "Chúng ta cần một Ukraine như thế nào ?" đã nhận xét "chiến dịch quân sự đặc biệt" không hề đạt được bất cứ mục tiêu nào do Vladimir Putin đề ra : phi phát-xít hóa, phi quân sự hóa, trung lập hóa Ukraine, bảo vệ cư dân Cộng hòa Donetsk và Luhansk. Phó chủ tịch ủy ban về cộng đồng các quốc gia độc lập (tức các nước thuộc Liên Xô cũ) khẳng định "Nga sẽ không kiểm soát được Ukraine, do có sự ủng hộ của phương Tây". Chưa bao giờ một quan chức cao cấp lại công khai thú nhận thất bại chính trị của cuộc xâm lăng Ukraine như vậy.

Ngày 04/06, nhật báo Vedomosti cho biết đảng Nước Nga Thống Nhất đang thảo luận việc trừng phạt ông Zatulin. Cùng ngày, đương sự vội vã nói rằng những phát biểu của mình đã bị hiểu sai, "đặt ra ngoài ngữ cảnh". Nhà chính trị học Nga Mikhail Vinogradov cho là ông Zatulin hoặc tự nói ra ý kiến riêng, hoặc nói theo yêu cầu. Bởi vì trước luồng tin tức xấu ngày càng nhiều, khó thể vừa trung thành với chế độ, vừa tin vào chiến thắng của Nga. Nói cách khác, nghịch lý giữa những người mong chế độ Putin sống sót, và những người muốn đi đến cùng - có thể làm chế độ sụp đổ.

Nhà đối lập Alexei Navalny lại ra tòa

Báo Le Monde hôm nay còn quan tâm đến gương mặt đối lập tiêu biểu tại Nga, nhà hoạt động Alexei Navalny. Ngày 06/06 vừa qua, ông Navalny, năm nay 64 tuổi, lại bị xét xử và có thể bị tuyên đến 30 năm tù giam. Từ trong nhà tù Melekhovo ở vùng Vladimir, ông chỉ có 10 ngày để đọc 196 bộ hồ sơ cáo trạng, với 7 tội danh bị cáo buộc, chủ yếu là việc thành lập "tổ chức cực đoan", tức Quỹ chống tham nhũng đã thực hiện nhiều cuộc điều tra về chế độ Putin. Việc tòa án đến mở phiên xử ngay tại nhà tù rất hiếm hoi, chỉ dành cho những tù nhân bị bệnh nặng, nhưng họ không muốn có mặt các nhà báo.

Từ khi bị tống vào tù cách đây ba năm, Navalny đã 16 lần bị biệt giam khắc nghiệt vì những lý do vớ vẩn. Trại giam còn dùng nhiều cách để làm nhà đối lập suy sụp tinh thần, như nhốt chung với các tù nhân hôi hám, điên khùng, suốt ngày hú hét… Ông cũng bị áp đặt chương trình cải tạo, trong đó có việc phải xem, nghe các video, bài hát tuyên truyền năm lần một ngày. Chủ nhật trước, nhân sinh nhật thứ 47, Alexei Navalny gởi cho các luật sư một bài viết, khẳng định tinh thần vẫn vững vàng : "Không thể chờ đợi có tiến bộ xã hội và một tương lai tốt đẹp hơn, nếu một số người không sẵn sàng trả giá cho việc có được niềm tin".

Thị trường sách ở Nga giảm sút, điện ảnh lao đao

Trên lãnh vực văn hóa, La Croix cho biết thị trường sách tại Nga suy sụp vì chiến tranh. Số sách xuất bản giảm mất một phần tư do giá nguyên vật liệu tăng, cộng với những hạn chế về bản quyền sách. Nhiều nhà xuất bản ngoại quốc ngưng quan hệ với Nga - một vố đau cho thị trường mà sách nước ngoài mang lại 40% thu nhập. Khá nhiều người Nga quay sang tải những bản sách bất hợp pháp và bản dịch lậu. Trong số các khó khăn còn có việc nhập phụ tùng thay thế, nhân sự trong ngành đi lưu vong. Không chỉ có ngành sách, mà điện ảnh cũng lao đao vì không có phim của Mỹ và Châu Âu, vốn chiếm đến 80% trước chiến tranh. Một hiệp hội báo động có thể đến phân nửa số rạp xi-nê ở Nga sẽ phải đóng cửa.

Bảo tàng Louvre bảo quản giùm một số tác phẩm quý của Ukraine

Còn tại Ukraine, chiến tranh cũng ảnh hưởng nặng nề đến di sản văn hóa. Báo Le Monde cho biết, ngay từ đầu cuộc chiến, giám đốc viện bảo tàng Louvre, Laurence des Cars đã hỏi ý các đồng nghiệp Ukraine về nhu cầu. Tất cả đều muốn giúp bảo vệ cổ vật chứ không muốn đưa sang nơi khác, và Pháp đã viện trợ nhiều chuyến vật liệu. Đến ngày 26/10/2022, một phái đoàn Ukraine sang thăm với đề nghị mới vì tình hình đã thay đổi.

Unesco ghi nhận 240 địa điểm bị bom Nga làm hư hại, còn theo Bộ văn hóa Ukraine thì con số này lên đến 468 trong đó có 35 bảo tàng. Ngoài bom đạn, những tác phẩm nghệ thuật được cất giữ trong những kho bí mật còn bị đe dọa bởi thời tiết và nạn cúp điện thường xuyên. Ngày 10/05/2023, đoàn xe chở 16 cổ vật quý hiếm nhất được quân đội hộ tống, đưa sang Ba Lan, Đức rồi đến Pháp. Trong khi chờ đợi chiến tranh kết thúc, những tác phẩm này được lưu giữ cẩn thận ở bảo tàng Louvre.

Thụy My

Vỡ đập thủy điện Kakhovka : Ukraine và Nga đổ trách nhiệm cho nhau

Minh Anh, RFI, 06/06/2023

Đập thủy điện Nova Kakhovka ở miền nam Ukraine sáng nay 06/06/2023 đã bị phá hỏng một phần sau nhiều vụ nổ chưa xác định được nguồn gốc, gây ngập lụt lớn dọc theo bờ sông Dniepr. Moskva và Kiev đều đổ trách nhiệm cho nhau về

Một phần đập thủy điện Khakovka, Ukraine, bị phá hoại. Ảnh chụp ngày 06/06/2023. AP

Theo các hình ảnh video đăng trên các mạng xã hội mà Reuters chưa thể thẩm định tính xác thực, nhiều tiếng nổ lớn xảy ra xung quanh đập và một nửa cấu trúc đập đã bị hàng triệu lít nước cuốn trôi, theo như thông tin được hãng thông tấn Nga Tass dẫn lại từ các cơ quan khẩn cấp địa phương. 

Nga và Ukraine cáo buộc nhau về vụ phá hủy đập thủy điện được xây dựng từ thời Xô Viết và hiện do quân Nga chiếm đóng kiểm soát. Trên mạng Telegram, thị trưởng thành phố Nova Kakhovka, ông Vladimir Leontiev, tố cáo quân đội Ukraine tiến hành "nhiều cuộc tấn công" nhắm vào đập thủy điện trong đêm thứ Hai rạng sáng thứ Ba, phá hỏng nhiều van khóa đập và gây ra tình trạng "xả nước không thể kiểm soát". 

Ngược lại, quân đội Ukraine trong thông cáo lên án Nga đã tổ chức đánh sập đập thủy điện nhằm cản trở cuộc phản công sắp tới của Kiev. Ông Andriy Yermak, cố vấn tổng thống Ukraine trên mạng Telegram còn cho rằng việc phá hoại đập thủy điện của Nga còn nhằm "kích hoạt nỗi sợ thảm họa hạt nhân", buộc Ukraine phải tiến hành đàm phán và từ bỏ kế hoạch thu hồi những thành phố bị Nga chiếm đóng. Cũng theo ông Andriy Yermak, tổng thống Zelensky sẽ cho triệu tập một cuộc họp Hội đồng An ninh Quốc gia trong ngày. 

Hôm nay, Bộ nội vụ Ukraine kêu gọi khoảng 16 ngàn người dân sinh sống tại 10 ngôi làng thuộc tả ngạn sông Dniepr và một số khu phố thành phố Kherson thu gom những giấy tờ thiết yếu, gia súc, tắt các thiết bị điện tử và đi sơ tán.

Tuy nhiên, một trong những nỗi lo chính là nhà máy điện hạt nhân Zaporijia, cho đến lúc này được làm mát một phần nhờ vào bể chứa nước Kakhovka. Hiện tại, theo đánh giá từ các chuyên gia Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế AIEA, "chưa có mối nguy hạt nhân nào trong tức thì". Tình hình tại nhà máy điện hạt nhân lớn nhất Châu Âu sẽ được giám sát chặt chẽ. 

Vỡ đập thủy điện Nova Kakhovka cũng gây ra thảm họa môi trường vì có ít nhất 150 tấn dầu máy bị đổ xuống sông Dniepr. Trong thông cáo sáng nay, phủ tổng thống Ukraine dự báo rủi ro rò rỉ dầu máy bổ sung, lên đến hơn 300 tấn. Vụ vỡ đập đã tàn phá hệ sinh thái cho miền nam Ukraine, có nguy cơ đối mặt với những thiệt hại dài hạn về môi trường không thể đảo chiều. Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kouleba cho biết thêm, các loài động vật trong vườn thú Nova Kakhovka đều chết do nước dâng cao. Ukraine tố cáo Nga phạm tội ác hủy diệt môi trường. 

Minh Anh

**************************

Ukraine xác nhận thực hiện các cuộc phản công chống Nga

Phan Minh, RFI, 06/06/2023

Ukraine hôm 05/06/2023 xác nhận đã tiến hành "các cuộc tấn công" chống lại quân đội Nga ở một số khu vực trong nước, giành lại được nhiều địa điểm gần thành phố Bakhmout ở phía đông Ukraine. Đồng thời Kiev cũng tuyên bố đó chỉ là những cuộc tấn công, phòng thủ quy mô vừa phải mà Moskva tuyên bố đã đẩy lùi.

Xe tăng Ukraine trong vùng Donetsk, ngày 03/10/2022. Reuters – Zohra Bensemra

Theo AFP, những hoạt động quân sự này diễn ra vào thời điểm mà chính quyền Ukraine cho biết đã chuẩn bị trong nhiều tháng cho một cuộc phản công quy mô lớn nhằm buộc quân đội Nga phải rút khỏi các khu vực mà họ chiếm đóng.

Tổng thống Volodymyr Zelensky đã cảm ơn quân đội Ukraine đã giành lại được những khu vực nói trên, đồng thời mỉa mai những phản ứng "cuồng loạn" của Moskva.

Trong một video, ông nói : "Nga phản ứng một cách điên loạn trước tất cả những tiến bộ mà chúng ta đạt được, những khu vực mà chúng ta giành lại được. Kẻ thù biết rằng Ukraine sẽ giành chiến thắng".

Cố vấn tổng thống Ukraine Mykhailo Podoliak trước đó đã châm biếm trên Twitter rằng Nga đang "bận rộn đẩy lùi một cuộc tổng tấn công chưa hề tồn tại".

Vẫn liên quan đến chiến tranh Ukraine, thủ tướng Bỉ Alexander De Croo hôm qua đã yêu cầu Ukraine giải trình, sau khi nhật báo Mỹ Washington Post đăng những bức ảnh cho thấy dường như các binh lính Nga thân Ukraine sử dụng vũ khí của Bỉ tại khu vực Belgorod ở Nga. Bruxelles tái khẳng định rằng những vũ khí Châu Âu cung cấp cho Ukraine không phải để sử dụng trên lãnh thổ Nga, mà chỉ để phòng thủ và bảo vệ lãnh thổ Ukraine.

Phan Minh

*************************

Nga thông báo đẩy lui cuộc "tấn công quy mô lớn" của Ukraine

Anh Vũ, RFI, 05/06/2023

Hôm 05/06/2023, Nga xác nhận đã đẩy lùi một "cuộc tấn công quy mô lớn" của Ukraine trong vùng Donbass trong khi từ nhiều tháng nay, Kiev cho biết đang chuẩn bị cuộc phản công lớn nhằm giành lại lãnh thổ.

Lực lượng Ukraine nổ súng vào vị trí của Nga tại mặt trận Bakhmut, gần Klischiivka, tỉnh Donetsk, miền đông Ukraine. Ảnh chụp từ màn hình video do quân đội Ukraine cung cấp ngày 04/06/2023. via Reuters – 3rd Assault Brigade / Ukrainian

Theo thông cáo hôm nay của Bộ quốc phòng Nga, được AFP trích dẫn, "sáng ngày 04/06, kẻ thù đã mở cuộc tấn công lớn trên 5 khu vực mặt trận về hướng nam của vùng Donetsk tuy nhiên kẻ thù đã không đạt được mục đích, và chúng đã thất bại".

Thông cáo không nêu cụ thể vị trí giao tranh nhưng kèm theo một video quay từ trên cao cho thấy nhiều xe bọc thép được cho là của quân đội Ukraine bị phá hủy. Phía Nga cũng khẳng định đã tiêu diệt được 250 quân của Ukraine trong đợt tấn công này.

Vẫn theo thông cáo, tổng tham mưu trưởng quân đội Nga, tướng Valery Gerasimov, "vào thời điểm này, đang có mặt tại một trong những sở chỉ huy tiền phương".

Trong khi đó, quân đội Ukraine đã huy động 6 tiểu đoàn bộ binh cơ giới và hai tiểu đoàn xe tăng chi viện cuộc tấn công này.

Tại phía nam Ukraine, một quan chức Nga trong vùng chiếm đóng Zaporijjia, cũng xác nhận sáng hôm nay quân đội Ukraine đã tấn công quy mô lớn vào các vị trí của Nga.

Kiev chưa lên tiếng về những thông tin đưa ra từ phía Nga. Trong khi đó, Reuters cho biết tư lệnh lục quân Ukraine Oleksandr Syrkyi hôm nay thông báo trên mạng Telegram, các đơn vị của Ukraine tiếp tục tiến trên mặt trận Bakhmut, thành phố mới đây đã rơi vào tay Nga sau nhiều tháng giao tranh khốc liệt, gây tổn thất nặng nề cho cả hai bên.

Anh Vũ

Chiến thuật có thể phản tác dụng đối với Ukraine

Chiến thuật đưa chiến tranh vào đất Nga của Ukraine trước mắt là một thành công, nhờ Kiev vẫn duy trì được số thương vong dân sự ở mức thấp. Tuy nhiên, Ukraine cần cẩn thận, không nên để xẩy ra những vụ việc đáng tiếc với thương vong dân sự cao, gây nên "hiệu ứng Chechnya" có lợi cho Putin

Ảnh trích từ vidéo cho thấy một căn hộ tại Moskva bị trúng drone ngày 30/05/2023. AP

Vào hôm 06/06/2023, huyện Shebekino ở vùng Belgorod của Nga, giáp giới với Ukraine, lại bị pháo kích và cư dân được yêu cầu lánh nạn trong các hầm trú ẩn. Trong những tuần lễ gần đây, Belgorod liên tục bị tấn công, và cách nay hai hôm, Nga một lần nữa tuyên bố đã đẩy lùi một cuộc đột kích của các chiến binh Nga thân Ukraine. Tình hình nghiêm trọng đến mức chính quyền địa phương đã phải cho sơ tán hàng ngàn người dân ra xa các khu vực gần biên giới.

Cuộc chiến do Putin khởi động đã "lan" ngược về Nga

Tình hình trong thời gian gần đây tại Belgorod, cũng nhiều nơi khác trên lãnh thổ Nga, kể cả tại thủ đô Moskva, cho thấy là cuộc chiến tranh Ukraine mà tổng thống Nga Vladimir Putin khởi động không còn giới hạn trên lãnh thổ nước láng giềng mà đã lan ngược trở lại đất Nga, và chính người dân Nga đã bắt đầu phải sống những hoàn cảnh mà người Ukraine phải trải qua từ hơn một năm nay.

Cho đến nay, chính quyền Kiev về mặt chính thức, vẫn không thừa nhận mình là tác giả các sự cố trên lãnh thổ Nga, từ các vụ drone hai lần đánh vào Moskva, cho đến vụ tấn công vào các nhà máy lọc dầu ở Krasnodar, miền nam nước Nga, hay các vụ phá hoại đường xe lửa ở khu vực gần biên giới với Ukraine. Thậm chí các vụ đột kích từ lãnh thổ Ukraine đánh vào Belgorod cũng được Ukraine nhấn mạnh là do các lực lượng Nga chống Putin tiến hành.

Tuy nhiên, đối với giới quan sát, việc các sự cố xẩy ra ngày càng nhiều trên lãnh thổ Nga là dấu hiệu của một thay đổi chiến thuật của Ukraine, "xuất khẩu" chiến tranh qua lãnh thổ Nga, vừa buộc Quân đội Nga phải dàn trải lực lượng để đối phó, không tập trung được vào chiến dịch tấn công Ukraine, vừa gây tác động tâm lý trên người dân Nga để họ chống lại cuộc chiến do chính quyền khởi động.

Trong một bài phân tích đăng ngày 02/06 vừa qua, hãng tin Mỹ Bloomberg cho rằng chiến thuật tấn công sâu vào bên trong lãnh thổ Nga, dù là các cuộc đột kích táo bạo ở vùng biên giới hay là các vụ đánh phá bằng drone và tên lửa là một tính toán trước mắt có thể mang lại cho Ukraine một số lợi ích về quân sự.

Hai lợi ích của chiến thuật mới

Trước hết, chiến thuật có thể gọi là "nghi binh" này buộc bộ chỉ huy quân sự Nga phải dồn lực lượng trám vào nhiều lỗ hổng về mặt phòng thủ lãnh thổ rộng lớn của Nga. Tại khu vực Belgorod, nhóm đột kích đã tấn công vào nơi kết thúc một đoạn biên giới mới được củng cố một cách rất tốn kém và một đồn biên phòng hầu như không có người điều khiển. Các chiếc drone bay đến Moskva đã xuyên thủng hệ thống phòng không chặt chẽ nhất trên toàn nước Nga chỉ vì chúng bay thấp và dường như không sử dụng hệ thống định vị vệ tinh khi tiếp cận mục tiêu. Ngay chính tổng thống Putin cũng phải công nhận rằng hệ thống phòng không của thủ đô cần được cải thiện.

Kết quả tối hậu của các đòn tấn công này là khiến bộ chỉ huy quân sự Nga phải chuyển hướng lực lượng và sự chú ý khỏi tiền tuyến ở Ukraine, và bị lúng túng trong việc phán đoán các hướng tấn công của đợt phản công mà lực lượng Kiev đang chuẩn bị.

Ngoài ra, các cuộc tấn công vào lãnh thổ Nga rất hữu ích trong cuôc chiến tranh thông tin và tâm lý của Ukraine, xóa bỏ được mọi dư luận tiêu cực có thể phát sinh từ việc Bakhmut thất thủ, đồng thời thăm dò được phản ứng của các đồng minh phương Tây trước các hành động táo bạo hơn của Kiev.

Các phản ứng chính thức của Mỹ và Anh rất chừng mực, trong lúc quyết tâm cung cấp cho Ukraine các tên lửa tầm xa như loại Storm Shadow của Anh và chiến đấu cơ F-16 của Mỹ không hề bị dao động.

Cả hai lợi thế kể trên đều đặc biệt quan trọng nếu Ukraine thành công trong chiến dịch phản công của mình. Nếu quân đội Ukraine có thể dứt khoát cắt đứt "cây cầu trên đất liền" nối liền Nga với vùng Crimée, một dải đất hình lưỡi liềm chạy dài ở phía đông và nam Ukraine, ở một số nơi chỉ rộng 150 km, thì tất cả các lãnh thổ mà Nga chiếm được của Ukraine kể từ năm 2014 đến nay sẽ gặp khó khăn, đến mức mà Putin có thể là không còn tiếp tục chiến đấu được nữa.

Phản tác dụng nếu thương vong dân sự quá lớn

Theo Bloomberg, nếu cuộc phản công chùn bước khi quân đội Ukraine phải đối mặt với các công sự phòng thủ mới rộng lớn của Nga và một đối thủ thận trọng và kinh nghiệm hơn, thì các cuộc đột kích bí mật vào Nga có thể phản tác dụng nếu gây thương vong dân sự quá lớn.

Vấn đề lớn nhất của Putin khi cuộc xâm lược kéo dài không phải là tình trạng tương đối tệ hại quân đội chính quy, bị tham những đục khoét và có một giàn tướng lính chỉ huy kém cỏi, mà là sự thiếu vắng đồng thuận dân chúng trong việc ủng hộ mạnh mẽ cuộc chiến tranh Ukraine.

Một ví dụ điển hình : Hầu hết người Nga không sẵn lòng đóng góp dù chỉ một khoản tiền nhỏ cho nỗ lực chiến tranh. Tinh thần của binh lính cử qua Ukraine cũng xuống thấp - điểm yếu lớn nhất của quân đội xâm lược. Và nỗ lực đầu tiên của Putin trong đợt động viên năm ngoái đã gây ra một cuộc di cư của những người trong độ tuổi chiến đấu, mà số người bỏ nước ra đi ngang bằng với số binh lính mới được tuyển.

Nguy cơ dư luận đảo chiều

Các vụ tấn công vào bên trong lãnh thổ Nga có khả năng thay đổi điều đó, như đã từng xẩy ra trong cuộc chiến Chechnya vào những năm 1990 và 2000. Năm 1994, khi Nga can thiệp quân sự vào Chechnya, đại đa số người Nga ủng hộ một giải pháp hòa bình hoặc thậm chí là một giải pháp rút quân vô điều kiện. Năm 1997, 51% những người được hỏi cho biết họ ủng hộ việc trao độc lập cho Chechnya.

Tuy nhiên, đến cuối năm 1999, đã có đến hai phần ba người dân ủng hộ việc tiếp tục thúc đẩy chiến dịch quân sự. Nguyên nhân của tình trạng dư luận đảo chiều chính là các vụ đột kích của người Chechnya vào vùng Dagestan lân cận và một loạt vụ tấn công khủng bố đẫm máu nhắm vào máy bay, đường tàu điện ngầm ở Moskva và cuối cùng là, các tòa nhà dân cư ở Moskva và các nơi khác.

Một số đối thủ lâu năm của Putin đã đổ lỗi cho ông về việc dàn dựng nhiều sự cố để để làm dư luận đổi hướng. Thực hư của việc này không rõ ràng, nhưng trong thực tế thì dư luận đã quay sang ủng hộ Putin trong vấn đề Chechnya.

Hiệu ứng Chechnya

Về cuộc chiến Ukraine hiện nay, theo Bloomberg, Putin đang cần đến một dư luận tích cực ủng hộ ông, cần người Nga quên đi ai là người thực sự bắt đầu cuộc chiến và cần họ nổi giận để ông ấy có thể khai thác lực lượng dự bị động viên ít nhất 2 triệu người của Nga. Nói cách khác, tổng thống Putin đang cần một "hiệu ứng Chechnya".

Điều kiện cần thiết cho việc hình thành hiệu ứng Chechnya chính là một số thương vong dân sự đáng kể do các cuộc tấn công của Ukraine. Các hành động khủng bố của phe ly khai Chechnya đã dẫn đến cái chết của hàng trăm thường dân, sự hy sinh mạng sống vô tội mà xã hội Nga khó chấp nhận.

Tuy nhiên, cho đến nay, các hoạt động của Ukraine trên lãnh thổ Nga đáng chú ý vì phong cách chế giễu, thiếu tôn trọng hơn là tính sát thương nguy hiểm. Đã có một vài người bị thiệt mạng hay bị thương tích lẻ tẻ do các vụ tấn công vào các khu vực biên giới của Nga, nhưng không ở quy mô có thể tác động đến phần lớn dân số. Cuộc tấn công bằng drone vào Moskva không cướp đi mạng sống nào, mặc dù hai trong số các UAV thực sự đã bay vào các căn hộ.

Nhìn chung, theo Bloomberg, chiến thuật đưa chiến tranh vào đất Nga của Ukraine trước mắt là một thành công, nhờ Kiev vẫn duy trì được số thương vong dân sự ở mức thấp. Tuy nhiên, Ukraine cần cẩn thận, không nên để xẩy ra những vụ việc đáng tiếc với thương vong dân sự cao gây nên "hiệu ứng Chechnya" có lợi cho Putin.

Trọng Nghĩa

Lực lượng phòng không Kiev đẩy lui một vụ oanh kích của Nga

Thùy Dương, RFI, 04/06/2023

Các hệ thống của lực lượng phòng không Ukraine hôm nay 04/06/2023 đã đẩy lùi được một cuộc tấn công bằng tên lửa của Nga.

Lính cứu hộ tìm kiếm người những người bị mắc kẹt trong tòa nhà bị đánh sập bởi tên lửa của Nga, gần Dnirpo, Ukraine, 03/06/2023. © Serviço de Emergência do Estado Ucraniano, Reuters

Trên mạng Telegram, Không quân Ukraine loan báo 4 tên lửa hành trình và 3 trong tổng số 5 drone Sahed do Iran sản xuất và Nga dùng để tấn công Kiev vào sáng sớm hôm nay 04/06 đã bị các hệ thống phòng không của Kiev bắn hạ. Serhi Popko, chỉ huy các chiến dịch quân sự ở thủ đô Kiev tuyên bố các tên lửa của Nga không bắn trúng mục tiêu nào ở Kiev. Toàn bộ đất nước Ukraine trong vòng 3 giờ đồng hồ được đặt trong tình trạng báo động bị lực lượng Nga oanh kích.

Riêng về thành phố Dnipro, miền trung Ukraine, hôm nay thống đốc vùng Dnipro, Serhi Lysak, thông báo một vụ oanh kích bằng tên lửa của Nga nhắm đến hôm qua 03/06 đã làm một bé gái 2 tuổi thiệt mạng và 22 người khác, trong đó có 5 trẻ em, bị thương. 17 nạn nhân phải nằm viện điều trị sau khi các tên lửa hành trình tầm ngắn Iskander phóng trúng một khu vực dân cư. Trong đêm qua, thi thể em bé đã được đưa ra khỏi đống đổ nát.

Tuy nhiên, Reuters hôm nay chưa kiểm chứng được thông tin. Moskva cũng chưa bình luận về vụ tấn công này. Từ trước đến nay, điện Kremlin vẫn luôn bác bỏ các cáo buộc là binh sĩ Nga tấn công có chủ đích vào thường dân. 

Theo chủ tịch Hội đồng vùng Dnipro, Mikola Lukhchuk, đã có 17 em nhỏ thiệt mạng trong vùng Dnipro từ khi chiến tranh nổ ra. Nhìn ra cả nước, tổng cộng 485 em nhỏ đã chết vì chiến tranh, gần 1500 em khác bị thương, theo như thông báo của văn phòng tổng chưởng lý Ukraine trên mạng Telegram.

Nhìn đến Bakhmout, miền đông Ukraine, nơi lực lượng lính đánh thuê của Wagner đã trao quyền kiểm soát cho quân đội chính quy Nga sau khi đánh chiếm được thành phố này, báo Pháp Le Monde trích dẫn tình báo Anh, theo đó "toàn bộ lực lượng Nga có thể sẽ kém linh hoạt hơn trong việc phản ứng với những thách thức về tác chiến" đang chờ đợi họ.

Cũng trong ngày hôm qua, theo AFP, tổng thống Zelensky tuyên bố các công tác chuẩn bị cho cuộc phản công của Ukraine đã hoàn tất, Kiev tin là sẽ chiến thắng, nhưng các thiệt hại về người có thể sẽ rất nặng nề do ưu thế sức mạnh của Không quân Nga.

Thùy Dương

****************************

Quân đội Ukraine : Đụng độ gần Bakhmut vẫn tiếp diễn

Reuters, VOA, 04/06/2023

Các cuộc đụng độ vẫn tiếp diễn xung quanh thành phố Bakhmut bị tàn phá ở miền đông Ukraine và Moscow vẫn đang chịu "những tổn thất đáng kể" mặc dù các hoạt động chiến đấu đã tương đối dịu bớt trong những ngày gần đây, lực lượng vũ trang của Kyiv cho biết hôm Chủ nhật.

Khu vực dân cư ở Bakhmut bị tàn phá.

Cuối tháng trước, Nga tuyên bố đã chiếm được Bakhmut sau trận chiến được coi là dài nhất và đẫm máu nhất, nhưng Ukraine cho biết lực lượng của họ vẫn giữ được một chỗ đứng nhỏ và phủ nhận rằng Moscow đang kiểm soát hoàn toàn thành phố.

Bộ chỉ huy quân sự hàng đầu của Ukraine cho biết trong báo cáo hàng ngày hôm Chủ nhật rằng lực lượng Nga đã tiến hành hai chiến dịch không thành công xung quanh Bakhmut và tiến hành một số cuộc không kích và pháo kích vào các ngôi làng gần đó.

Bộ này cho biết rằng khoảng 23 cuộc đụng độ đã diễn ra trong 24 giờ qua ở khu vực Donetsk, nơi có Bakhmut và ở Luhansk lân cận. Nga tuyên bố đã sáp nhập cả hai khu vực từ Ukraine, cùng với ba khu vực khác, bao gồm cả Crimea.

"Kẻ thù tiếp tục chịu tổn thất đáng kể ở hướng Bakhmut", chỉ huy lực lượng bộ binh của Ukraine, Oleksandr Syrskyi, cho biết trên ứng dụng nhắn tin Telegram hôm thứ Bảy sau khi đến thăm quân đội trong khu vực. "Lực lượng quốc phòng tiếp tục chiến đấu. Chúng tôi sẽ giành chiến thắng".

Reuters không thể xác minh độc lập các thông tin về chiến trường này.

Bakhmut, từng là nơi sinh sống của 70.000 người, không có giá trị chiến lược, theo các nhà phân tích quân sự, nhưng Moscow cho biết chiếm được nó sẽ giúp lực lượng của họ tiến sâu hơn vào phía đông Ukraine.

Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine Hanna Malyar cho biết rằng lực lượng của Kyiv vẫn kiểm soát vùng ngoại ô phía tây nam Bakhmut.

Đáp lại các tuyên bố của bà, người đứng đầu nhóm lính đánh thuê Wagner của Nga, động lực chính đằng sau cuộc tấn công của Moscow ở Bakhmut, cho biết hôm Chủ nhật rằng quân đội Ukraine có thể đã thiết lập các trạm quan sát ở đó.

"Nếu đúng như vậy, thì hãy đợi các bước tiếp theo", ông Yevgeny Prigozhin cho biết trong tuyên bố bằng âm thanh trên Telegram.

Ông Prigozhin cho biết hồi đầu tuần rằng 99% chiến binh của ông đã rời Bakhmut sau khi bàn giao nó cho quân đội Nga.

****************************

Nga : Suy giảm dân số trở nên nghiêm trọng do xung đột Ukraine

Đức Tâm, RFI, 02/06/2023

Ngày 01/06/2023, tổng thống Nga Vladimir Putin gặp gỡ các gia đình đông con tại điện Kremlin, Moskva, vào thời điểm dân số nước Nga giảm mạnh, và cuộc xung đột ở Ukraine càng làm cho tiến trình suy giảm thêm trầm trọng. Theo báo Pháp La Croix, ngày 01/06/2023, vấn đề này gây lo ngại vì giảm dân số gây ra những hậu quả đối với nền kinh tế và như vậy, ảnh hưởng đến sức mạnh của quốc gia.

Gia đình Grigoryev, ở Moskva, Nga. Ảnh chụp ngày 02/02/2008. Vào thời điểm đó, tổng thống Dmitri Medvedev đã chúc mừng gia đình có đứa con thứ ba. (Photo : AFP)

Thảm họa dân số

"Một thảm họa dân số đang diễn ra tại Nga". Tuần báo Anh The Economist hồi tháng 03/2022, đã miêu tả như vậy về tình trạng suy giảm dân số ồ ạt tại Nga. Theo tuần báo này, trong ba năm, số người chết tại Nga đã cao hơn mức dự báo của các nhà nhân khẩu học là 2 triệu người, do đại dịch Covid-19, chiến tranh Ukraine và một bộ phận người dân tản cư.

Báo The Economist nhấn mạnh, "tuổi thọ của nhóm cư dân 15 tuổi đã giảm 5 năm và giờ đây tương đương với mức ở Haiti. Số trẻ Nga được sinh ra trong tháng 04/2022 không vượt quá con số dưới thời phát xít Đức xâm chiếm. Ngoài gia, do nhiều đàn ông trong độ tuổi chiến đấu bị chết hoặc đi di tản, phụ nữ nhiều hơn đàn ông 10 triệu người".

Trong khoảng thời gian từ năm 1994 đến 2021, dân số Nga giảm từ 149 triệu xuống còn 143 triệu. Từ 2020 đến 2023, có khoảng 1,2 đến 1,6 triệu người Nga từ trần do đại dịch Covid-19.

Theo Liên Hiệp Quốc, nếu xu hướng giảm này tiếp tục, dân số Nga sẽ chỉ còn 120 triệu từ nay đến năm 2050. Trong kịch bản bi quan nhất của Liên Hiệp Quốc, từ nay đến cuối thế kỷ, Nga sẽ chỉ còn 83,7 triệu dân.

Xung đột tại Ukraine

Ngoài ra, có thêm các yếu tố mới làm giảm tỷ lệ sinh đẻ và tuổi thọ : đó là xung đột vũ trang tại Ukraine : số người trẻ tử vong gia tăng và một số lớn dân số đi di tản.

Theo tình báo Mỹ và Châu Âu, hơn 150 000 lính Nga dường như tử trận. Trong khi chính quyền Nga đưa ra các thẩm định về thiệt hại nhân mạng thấp hơn rất nhiều.

Các dữ liệu về huy động binh lính đáng tin cậy hơn. Theo trường Đại Học Quốc Gia Moskva, hơn 300 000 nam giới được điều ra mặt trận. Ngoài ra, khoảng 500 0000 đến 1 triệu người Nga (thường là trẻ và có học vấn) đã bỏ nước ra đi sau ngày 24/02/2022.

Việc giảm dân số dẫn đến hậu quả là thiếu hụt nhân lực lao động và dân số trong độ tuổi làm việc ít đi. Điều này làm giảm ngân sách thu của Nhà nước và do vậy, giảm nguồn tài trợ cho các hệ thống hưu bổng và an sinh xã hội.

Chính sách khuyến khích sinh đẻ

Để ngăn chặn đà giảm, nước Nga đã thực hiện chính sách khuyến khích sinh đẻ. Ngay từ năm 2008, Nhà nước Nga đã lập "Huân chương cha mẹ vẻ vang". Các gia đình có 7 con hoặc nhiều hơn sẽ được thưởng 700 000 rúp (tương đương 8000 euro theo tỷ giá hiện nay).

Tổng thống Vladimir coi việc tăng tỷ lệ sinh đẻ là ưu tiên trong chính sách của ông. Nguyên thủ Nga hứa là những gia đình có ba con hoặc nhiều hơn sẽ được chuyển nhượng một mảnh đất của Nhà nước để xây nhà ở hoặc canh tác. Năm 2020, điện Kremlin cũng đã thông báo miễn thuế và cho hưởng các ưu đãi về an sinh xã hội đối với những gia đình đông con.

Thế nhưng, các biện pháp này đã không làm tăng tỷ lệ sinh đẻ và ông Putin vào năm 2022 đã phục hồi giải thưởng "Bà Mẹ Anh Hùng", một giải thưởng của Liên Xô dưới thời Joseph Stalin. Nguyên thủ Nga hứa thưởng 1 triệu rúp (12 000 euro) cho những phụ nữ sinh hơn 10 con.

Vấn đề nhập cư cũng được chú ý tới. Theo một nghiên cứu của trường Cao học Kinh tế Moskva, mỗi năm, Nga cần 1 triệu người nhập cư để dân số không thay đổi. Tuy nhiên, các tác giả của nghiên cứu này thừa nhận rằng không thể đạt được các con số này và nước Nga dường như phải chấp nhận là dân số của mình thực sự sẽ suy giảm.

Đức Tâm

Nga tuổi gì ? Một đàn, thậm chí nhiều đàn...

Ngày bé đi sơ tán ở nông thôn, tôi đã từng được nhìn thấy những đàn chim khổng lồ bay trên trời như một đám mây, chúng bất thần tăng tốc rồi đổi hướng bay làm cho hình dạng đám mây cứ thay đổi liên tục, nhùng nhằng ghê gớm. Bọn chim này không có hệ thống thông tin liên lạc với nhau mà có thể làm được những chuyện thật là thần kỳ. Chẳng thấy con nào đụng phải con nào bao giờ. Đó là những chuyện thần kỳ của thiên nhiên.

Tôi đã từng được nhìn thấy những đàn chim khổng lồ bay trên trời như một đám mây, chúng bất thần tăng tốc rồi đổi hướng bay làm cho hình dạng đám mây 

Khoa học kỹ thuật của con người phát triển như vũ bão trong thời gian gần đây. Một trong những ngành được chú trọng là các loại máy bay không người lái (Drone hay UAV) vì nó có rất nhiều ứng dụng trong đời sống hàng ngày, trong sản xuất kinh doanh, trong nông nghiệp và đặc biệt trong quốc phòng.

Khi các đồ chơi drone được bán rộng rãi, tôi cũng mua 1 cái cho các con chơi. Sử dụng nó cực đơn giản và nhiều tác dụng. Chỉ cần bật máy điều khiển, bật drone rồi ném nó vào không gian là nó tự bay, nếu ta không điều khiển gì thì khi nó gần chạm đất nó sẽ tự bay lên một độ cao vài mét. Nhà tôi có 2 con chó. Tôi cho cái drone này bay, khi nó xuống thấp, hai con chó cứ nhẩy lên định đớp, drone lại tự bay cao lên. Cảnh tượng thật là vui. Tôi có thể điều khiển cho nó bay cao tít lên rồi chụp ảnh nhà của tôi… Đó là những đời đầu của drone.

Từ đó đến nay, drone đã phát triển khủng khiếp. Trong một bài nói về chiến tranh Nga Ukraine, tôi đã nói về việc đoàn xe 60 km của Nga (tiến về Kiev) bị đánh tan tác như thế nào chỉ bằng khoảng hơn chục chiếc drone. Một đội đặc nhiệm của Ukraine, ban đêm, dùng các xe mô tô 4 bánh tiến gần đến đoàn xe. Ở khoảng cách 1 km, họ dừng lại và cho các drone xuất kích. Các drone này cứ nhằm các xe chở chỉ huy, chở xăng, chở lương thực mà giã. Sau đó bộ binh và pháo binh tiếp ứng, cả đoàn xe tan tàn, chạy như vịt về phía sau. Một số sống sót thì đi ăn cướp để chạy về Nga. Trong cuộc chiến này, Nga đang thua to cũng vì drone. Drone của Ukraine do phương tây cung cấp đã làm trinh sát, định vị các mục tiêu và mang lựu đạn thả vào chiến hào của quân Nga.

Nhưng những ví dụ mà tôi kể trên vẫn chỉ là những hoạt động đơn lẻ của các drone và hiện nay các kỹ thuật chống drone cũng đang phát triển mạnh, hạn chế sức mạnh của drone. Vậy tiếp tới, thì drone phải hoạt động như thế nào để vẫn phát huy tác dụng ?

Để nói về vấn đề này tôi xin đơn cử một thí dụ để các bạn thấy : Gần đây, Trung Quốc đã thành công trong việc cho cất cánh cùng một lúc 5.164 drones mang theo các đèn led thay đổi được mầu sắc. Các drones này đã bay loạn xạ như đàn chim mà tôi miêu tả ở bên trên để vẽ ra trên nền trời nhiều hình ảnh khác nhau, kiểu như bắn pháo hoa mà không có pháo. Công việc này là vô cùng phức tạp và phải dùng đến trí tuệ nhân tạo. Để làm được việc này, tất cả các drone liên tục phải liên lạc được với nhau để phối hợp hành động, không đâm vào nhau, chưa kể trong quá trình có thể có các drone bị sự cố thì việc thay thế nó như thế nào… Về mặt kỹ thuật trong tin học cho thấy ở đây cần một lượng tính toán khổng lồ, nhưng lại không thể dùng các bộ xử lý lớn, nặng, ăn nhiều năng lượng do vậy họ phải chia đều nhiệm vụ tính toán cho từng drone. Chỉ cần nói đến những nhiệm vụ phải làm đã làm cho chúng ta nhức đầu.

Trung Quốc đã thành công trong việc cho cất cánh cùng một lúc 5.164 drones mang theo các đèn led thay đổi được mầu sắc.

Qua vụ biểu diễn này của Trung Quốc, chúng ta cũng thấy đây cũng là một kiểu tuyên chiến kỹ thuật với Mỹ.

Thực tế trên chiến trường Ukraine đã có việc sử dụng nhiều nhóm nhỏ drone để tấn công, trinh sát…

Xu hướng tương lai của drone trên chiến trường sẽ là dùng cả đàn drone (không đắt tiền) thậm chí nhiều đàn drone để thực hiện các nhiệm vụ khác nhau. Nó sẽ làm bão hòa hệ thống phong thủ của đối phương. Các drone liên tục liên lạc với nhau, bổ trợ cho nhau, thay thế nhau, đảo sóng liên lạc liên tục để không bị đối phương gây nhiễu… Nói một cách đơn giản 1 hay 2 con ong lao vào đốt bạn thì bạn có thể chống đỡ. Cả đàn nó lao vào thì chỉ có ôm đầu mà chạy.

Cả Pháp và Mỹ đều có các chương trình phát triển điều khiển đàn drone nhưng là các chương trình bí mật nên tôi không biết rõ, chỉ biết ở Pháp thì giao cho Tổ hợp Thales, chuyên phụ trách chiến tranh bằng các drones. Ở Mỹ thì giao cho DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency), nằm trong chương trình tên là Amass (Autonomous Multi-Domain Adaptive Swarms-of-Swarms).

Trong lĩnh vực này thì chỉ có Mỹ và Trung Quốc là rất mạnh. Nga tuổi gì ?

Đánh nhau bằng drone riêng lẻ đã trở thành lạc hậu rồi, các bạn ạ. Nói vậy để thấy tốc độ phát triển của khoa học kỹ thuật như thế nào.

Chẳng biết Nga lấy gì ra để thắng trong cuộc chiến này. Tôi nghe nói là các phương tiện truyền thông của Nga dạo này cũng thay đổi giọng một tý, ít hiếu chiến hơn và có vẻ như đang chuẩn bị tinh thần cho một cuộc tuyên bố thất trận. Nhục như cái nhục mất nước.
Vive Ukraine.

Hoàng Quốc Dũng

(05/06/2023)

Ukraine chưa phản công, dân Nga đã phải lo "tự cứu"

Nhiều người Nga tìm mua thiết bị chống drone sau vụ nhiều máy bay không người lái tấn công Moskva hôm 30/05. Kiev tiến hành chiến tranh tâm lý với lính Nga. Thượng đỉnh CPE tại Moldova là sự thách thức của 47 nước Châu Âu trước tham vọng Putin. Bên cạnh cuộc xâm lăng Ukraine, còn có một cuộc chiến khác : Nga và Trung Quốc can thiệp vào các nước dân chủ. Trên đây là một số nội dung đáng chú ý của các tuần báo kỳ này.

Các nhà điều tra bên ngoài một tòa nhà ở Moskva bị drone tấn công ngày 30/05/2023. Reuters – Maxim Shemetov

Dân Moskva đua nhau mua "súng chống drone"

Courrier International cho biết đang có tình trạng "đổ xô mua súng chống drone ở Moskva". Sau vụ nhiều máy bay không người lái tấn công hôm 30/05/2023, nhiều người dân thủ đô Nga bắt đầu tìm mua phương tiện tự vệ. Hãng tin Tass dẫn nguồn từ công ty Detector Systems xác nhận lượng súng chống drone bán ra bỗng tăng vọt ngay trong ngày hôm đó.

Hai nhật báo lớn là Komsomolskaïa Pravda và Kommersant đã điều tra, nhận thấy lâu nay khách mua là các công ty trong ngành kỹ nghệ và vận tải, nay còn có các cá nhân. Nếu trước đây người ta mua để tặng cho quân đội, thì nay để tự trang bị cho mình. Thị trường đã có sẵn : các công ty vệ sĩ phụ trách an ninh cho những khu nhà sang trọng là khách hàng thường xuyên, nhưng để tránh cho khách VIP khỏi những cặp mắt tò mò. Nay mục đích là để bảo vệ trước drone tác chiến.

Thực ra đó không phải là "súng" như tên gọi, mà là thiết bị gây nhiễu điện tử cơ động, đôi khi trang bị thêm ống ngắm. Giá cả tùy thuộc vào tầm hoạt động và khả năng gây nhiễu, từ 130.000 rúp (1.500 euro) cho đến nhiều triệu rúp. Những thiết bị mắc nhất phải mua nơi các công ty chuyên dụng, nhưng nhìn chung tất cả sàn thương mại điện tử Nga Internet (Avito, Ozon, Wildberries, Yandex Market…) đều có bán với đủ loại giá. Không có quy định nào về việc mua và sử dụng các "súng chống drone", đại đa số do Trung Quốc sản xuất.

Về hiệu quả, tất cả các chuyên gia được hỏi đều cho rằng các thiết bị trên đều vô dụng so với các drone đã đánh vào Moskva hôm 30/05. "Súng chống drone" dùng để chống lại những drone được điều khiển từ xa, các drone này mất phương hướng sẽ bị rơi. Nhưng loại drone trang bị hệ thống tự hành không thể bị gây nhiễu, chúng bay không tiếng động. Chỉ có lực lượng phòng không mới tiêu diệt được. Thực ra "súng chống drone" có thể hiệu quả với những loại drone nhỏ thủ công được gắn lựu đạn hoặc mìn, có vô số trên mặt trận Ukraine ; nhưng nguy cơ là có thể tự gây thương tích khi drone nổ tung. Và tờ Komsomolskaïa Pravda kết luận : "Tốt nhất nên gọi số 112 nếu thấy một drone khả nghi".

Syrsky, vị tướng Ukraine chuẩn bị cuộc phản công

Về phía Ukraine, L'Express giới thiệu "Syrsky, nhân vật của cuộc phản công". Tướng Oleksandr Syrsky, chỉ huy trưởng lục quân Ukraine là người hùng lãnh đạo cuộc tổng phản công rất được chờ đợi, và Nga rất muốn tiêu diệt chiến lược gia này. Sinh năm 1965, Syrsky biết rất rõ các đồng nhiệm Nga vì từng học ở Moskva trước khi Liên Xô sụp đổ. Nhưng cũng như tổng tham mưu trưởng Valeri Zaloujny, ông hoàn toàn khác với họ, không hề quan cách mà biết lắng nghe.

Nhờ vậy từ 2013 quân đội Ukraine có thể chuyển sang áp dụng quan điểm của NATO, linh hoạt hơn trong các quyết định. Tháng 3/2022, ông bảo vệ được thủ đô Kiev trước quân xâm lăng hùng hậu, trong khi đa số lực lượng đang đóng ở Donbass. Oleksandr Syrsky gom góp phương tiện và nhân lực từ các trường quân sự, thu lượm thông tin từ người dân và rốt cuộc dù đông gấp 10 lần, quân Nga phải rút khỏi Kiev. Năm tháng sau, vị tướng tặng thêm một thất bại đau đớn cho quân đội Nga với cuộc đột phá bất ngờ ở Kharkiv.

Thách thức lớn cho Syrsky là trong những tháng qua, Nga đã tăng cường phòng thủ rất mạnh. Nhà chiến lược Ukraine tung hỏa mù để gây bất ổn, đánh vào hậu cần, giao lộ, có sự tiếp sức của các binh đoàn người Nga chống Putin khiến Kremlin phải điều quân bảo vệ biên giới. Về vũ khí, The Economist nhận xét, lô chiến đấu cơ F-16 đầu tiên sẽ đến nơi vào cuối tháng 9, quá muộn để đóng một vai trò trong cuộc phản công có thể diễn ra bất cứ lúc nào. Tuy nhiên muộn còn hơn không, và quyết định của tổng thống Joe Biden trước hội nghị G7 ở Hiroshima rất có ý nghĩa. Có thể coi những chiếc F-16 này là biểu tượng cho sự cam kết của phương Tây.

Tâm lý chiến của Kiev để làm quân Nga xuống tinh thần

Trả lời L'Express, chuyên gia chiến tranh thông tin người Thụy Điển Johan Rodensjö nhận xét đang diễn ra một cuộc chiến tranh tâm lý, "Mục tiêu của Kiev là làm cho lính Nga mất tinh thần". Từ đầu cuộc chiến, thông tin của Kiev chỉ nhắm vào nhân dân, quân đội Ukraine và phương Tây, để giữ vững tinh thần thường dân cũng như chiến binh, duy trì sự ủng hộ của các đối tác. Nhưng từ một tháng qua, Ukraine hướng về lính Nga, những người chỉ huy và rộng hơn nữa là nhân dân Nga. Những video đăng lên mạng xã hội cho thấy thắng lợi của Ukraine, lính Nga bỏ chạy hoặc bị bắt, những người lính đào ngũ được đối xử nhân đạo theo Công ước Genève về tù binh. Đó là để gieo vào đầu đối thủ ý nghĩ họ đang thua, chiến đấu chỉ vô ích.

Song song đó, các nhà lãnh đạo Ukraine, nhất là Zelensky, nói rằng cuộc phản công vẫn chưa bắt đầu, tạo ấn tượng là sẽ tái chiếm dễ dàng. Những hình ảnh chiến binh Ukraine vui vẻ, năng động, Zelensky tươi cười được phổ biến rộng rãi. Thông điệp là : chiến thắng đang trong tầm tay. Trong tất cả các cuộc xung đột vũ trang, tâm lý rất quan trọng, quyết tâm của quân dân là nhân tố chính. Các chiến binh biết rằng có thể tử trận nhưng họ sẵn sàng, vì việc bảo vệ tổ quốc, bảo vệ gia đình mang ý nghĩa tối thượng.

Giới trẻ Nga bị tước đoạt tương lai

Đối với người dân Nga, thông tín viên L'Express nói về giới trẻ đầy tuyệt vọng trong bài "Chúng tôi không được chào đón ở bất cứ nơi nào". Cuộc xâm lăng Ukraine đã phá hủy tương lai của một thế hệ người Nga, dù lưu vong hay ở lại đất nước.

Khi tấn công Ukraine hôm 24/02/2022, Vladimir Putin đã khiến cho một phần xã hội Nga phải gánh chịu nỗi đau tâm lý. Muốn hòa nhập với thế giới, họ bỗng lọt vào cái bẫy chiến tranh, dân tộc chủ nghĩa, khép kín, phải trả giá cho ý đồ đen tối của Kremlin. Không dám nhìn thắng vào thực tế cuộc chiến, không ít người phải nhờ đến sự trợ lực của dược phẩm. Theo một nhà phân phối quốc gia, từ tháng Giêng đến tháng 6/2022, số thuốc chống trầm cảm bán ra tăng 66% so với cùng kỳ năm trước, số người đi gặp bác sĩ tâm lý tăng 63%. Đối với những người Nga lưu vong, càng nặng nề thêm vì họ khó thể than vãn. Người trong nước không dám nghĩ đến tương lai trước tình trạng bất thường này.

Sức khỏe tâm thần của cựu chiến binh : Quả bom nổ chậm cho Moskva

Trong quân đội, The Economist cho rằng Nga đối mặt với một cuộc khủng hoảng kép. Theo nhà phân tích Dara Massicot, sẽ khó giữ chân các chiến sĩ và chữa trị cho những cựu binh bị chấn thương tâm lý. Bị điều động liên tục, không được luân phiên hợp lý do thiếu quân, lính Nga thường trong trạng thái tinh thần căng thẳng. Chính quyền trả lương quân nhân cao gấp ba lương trung bình, cộng thêm ưu đãi xã hội như nhà ở, vào đại học… nhưng số huy động vẫn không đủ.

Một điều đáng lo nữa là quả bom nổ chậm, khi đoàn quân quay về thành phố, làng mạc của mình. Hội chứng Ukraine sẽ sâu sắc hơn nhiều so với những cuộc chiến trước. Có đến 97% nhân viên quân sự và lính dù bị huy động, cao hơn nhiều so với Afghanistan, Chechnya, và cường độ chiến đấu rất mãnh liệt. Những con số thương vong rất khác nhau, từ con số chính thức 6.000 lính thiệt mạng cho đến 23.000 đám tang lính được xác nhận, và phương Tây cho rằng 40.000 – 60.000 quân Nga tử trận. Hệ thống y tế Nga đã quá tải, trong khi ước tính hơn 100.000 cựu chiến binh cần được trợ giúp để đối phó với rối loạn sức khỏe tâm thần. Hơn nữa, luật còn trừng phạt những ai "nói xấu" quân đội khiến họ khó thể thổ lộ. Hậu quả rất nặng nề cho sức mạnh quân sự và xã hội Nga.

Nga và Trung Quốc lũng đoạn phương Tây : Một cuộc chiến khác 

Bên cạnh đó, L'Obs cảnh báo ngay trên trang bìa về "Một cuộc chiến khác : Sự can thiệp của Nga và Trung Quốc". Gián điệp, lũng đoạn thông tin, hối lộ... hai chế độ độc tài liên tục tấn công vào Pháp bằng nhiều hình thức, với mức độ cao chưa từng thấy kể từ thời chiến tranh lạnh. Hiện chỉ có 9 trong số trên 700 hồ sơ về các chính khách tiếp tay cho nước ngoài can thiệp được Viện Công tố Tài chánh theo dõi có thể đưa ra trước tòa. Con số ít ỏi này cho thấy sự khó khăn của tư pháp, vì chỉ có tham nhũng, hối mại quyền thế mới có thể bị khởi tố. Cáo buộc "làm tay trong cho một thế lực ngoại quốc", tức tội phản quốc, vô cùng hiếm hoi trong thời bình. Nhất là chính quyền Pháp quá chậm chạp, phải đến khi các email trong nội bộ ê-kíp tranh cử của Emmanuel Macron bị tiết lộ mới bắt đầu nhận thấy nguy cơ.

Những dấu hiệu cảnh báo xuất hiện khắp nơi : tin tặc tấn công Quốc hội Đức và văn phòng bà Angela Merkel năm 2015, nghi vấn Nga can thiệp vào chiến dịch Brexit và bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016… Pháp cũng như các nước phương Tây khác ngỡ rằng sự sụp đổ của bức tường Berlin đánh dấu chiến tranh kết thúc, sự cạnh tranh giữa các nước chỉ còn trên lãnh vực kinh tế. Trên thực tế, chiến tranh chưa bao giờ ngưng : Putin từ hai mươi năm qua âm thầm chuẩn bị cho "cuộc đối đầu lớn" với phương Tây. Trao đổi với L'Obs, nghị sĩ Raphaël Glucksmann, chủ tịch ủy ban về tình trạng nước ngoài xâm nhập lấy làm tiếc vì "Chúng ta cứ ngỡ rằng không bị Nga đe dọa". 

Các nhà lãnh đạo Châu Âu trong nhiều năm trời để yên cho Nga và Trung Quốc mua chuộc giới tinh hoa, đầu tư vào những lãnh vực chiến lược để tạo sự lệ thuộc, đàn áp thậm chí ám sát các nhà đối lập ngay trên lãnh thổ phương Tây, can thiệp vào bầu cử, tài trợ cho các phong trào chính trị thù địch với Liên Hiệp Châu Âu mà chưa bao giờ phải trả giá cho các vụ tấn công này. Riêng về cuộc chiến thông tin, Nga dành đến 400 triệu euro một năm cho hai kênh tuyên truyền quốc tế là RT và Sputnik. Để so sánh, ngân sách dành cho France 24 chỉ là 70 triệu euro. Sau khi hai kênh trên bị cấm hoạt động, cuộc chiến ẩn danh diễn ra trên mạng xã hội với những danh khoản giả của các đội quân dư luận viên đông đảo.

CPE, tập thể 47 nước Châu Âu thách đố Putin

Trên phương diện ngoại giao, La Croix số cuối tuần vui mừng nhận thấy "Đối mặt với Nga là một Châu Âu 47 nước !". Sự hiện diện của 47 tổng thống, thủ tướng Châu Âu tại thủ đô Moldova sát bên Ukraine đang trong chiến tranh, cho thấy tính đa dạng và sự đoàn kết của châu lục.

Ý tưởng về Cộng đồng Chính trị Châu Âu (European Political Community – EPC / Communauté politique européenne - CPE) bắt đầu nhen nhóm sau cuộc xâm lăng, được tổng thống Emmanuel Macron đưa ra trước Nghị Viện Châu Âu và nhanh chóng nhận được sự ủng hộ. Mục tiêu là tập hợp châu lục, chứng tỏ sự đối kháng giữa hai tầm nhìn : một bên dựa trên hợp tác và tôn trọng luật pháp, bên kia là luật của kẻ mạnh. Bên cạnh đó còn giúp ổn định những nước bị tác động bởi cú sốc từ Nga. Các quốc gia thuộc Liên Hiệp Châu Âu (EU) có thể trông cậy vào cộng đồng, trong khi những nước khác phải tự lực. Các nước ứng cử viên EU cũng có thể làm quen với các tiêu chuẩn cao hơn.

Cho dù là một định chế linh hoạt, không có ban thư ký, nhưng EPC/CPE có thể là phác họa cho một Châu Âu tương lai. Trừ phi có sự thay đổi chế độ ở Moskva, sẽ có sự đối địch lâu dài giữa Nga và NATO. Các nền kinh tế sẽ tách biệt, trao đối văn hóa hạn chế, dấu ấn in đậm lên cả một thế hệ. EU sẽ là động lực chính của một Châu Âu mới nhưng với những thay đổi sâu sắc. Việc mở rộng cho hơn một chục nước nữa để Nga không còn đất tung hoành, dẫn đến những cải cách trong tổ chức EU. CPE là cánh cửa mở ra viễn cảnh này, hướng về sự ổn định của châu lục.

Nghịch lý EU : Nương nhẹ Thổ Nhĩ Kỳ, gắt gao với Ukraine

Ngược lại, Le Point tỏ ra bất bình khi cho rằng Châu Âu "Xét nét với Zelensky nhưng lại khom lưng trước Erdogan". Có vẻ như là chuyện đùa, nhưng về mặt chính thức Châu Âu vẫn đang thương lượng với Thổ Nhĩ Kỳ về việc gia nhập, tuy nước này dường như không còn nghĩ tới, trong khi đó lại đòi hỏi nhiều thứ nơi Ukraine. Recep Tayyip Erdogan cầm quyền từ 20 năm qua và sẽ còn trị vì không biết đến bao giờ, nhưng EU tiếp tục tìm kiếm tương lai chung với một chế độ thù ghét người Kurdistan và người Armenia.

"Ứng cử viên" này không ngần ngại gởi hải quân đến biển Aegean để đe dọa một thành viên EU là Hy Lạp, hỗ trợ tổ chức Huynh đệ Hồi giáo, có những hành động thù địch với phương Tây tại Châu Phi, Trung Đông và ngay tại Châu Âu. Sự hung hăng sẽ không giảm xuống với xu hướng dân tộc chủ nghĩa, một Erdogan có thể còn tệ hại hơn trước, mà Châu Âu vẫn như con đà điểu vùi đầu trong cát. Nguyên do trước hết là bị bắt bí : Erdogan dọa sẽ đẩy hàng triệu di dân sang Tây Âu, tiếp theo là vị trí địa lý chiến lược. Nhưng màn kịch đã kéo quá dài, nên chấm dứt thương thảo.

Ngược lại, EU có vẻ khó khăn một cách quá đáng trước việc tiếp nhận Ukraine. Tất nhiên Kiev chưa thể đáp ứng được các tiêu chí đòi hỏi, nhưng quốc gia này đang bị xâm lược. Năm 1990 khi thống nhất nước Đức, thủ tướng Helmut Kohl đã áp đặt một công thức bất hợp lý nhưng cần thiết về chính trị : một đồng mark Đông Đức tương đương với một đồng mark Tây Đức. Buộc Ukraine trước hết phải thực hiện một loạt cải cách – và Kiev cũng đang rất cố gắng – trong lúc nước này đang phải chiến đấu để sống còn, là vô nghĩa và thảm hại. Theo tờ báo, EU nên chính thức mở đàm phán, dù sao đi nữa thủ tục gia nhập còn phải kéo dài nhiều năm.

Belarus, số phận của một đất nước bị mất chủ quyền

Bên cạnh đó L'Obs không quên nghĩ đến "Số phận đáng buồn của Belarus". Phía đông Liên hiệp Châu Âu, không chỉ có Ukraine đang lâm chiến và Moldova đang bị đe dọa, mà còn có Belarus, đất nước kém may mắn nhất trong khu vực này.

Alexander Lukashenko sau cuộc bầu cử gian lận bị người dân biểu tình phản đối, đã quay sang Putin. Đây là nụ hôn tử thần cho chủ quyền đất nước. Tổng thống trở thành phát ngôn viên của Kremlin, loan báo rằng vũ khí nguyên tử Nga đang được chuyển sang Belarus. Lukashenko biết rằng sẽ không sống sót nếu ông chủ điện Kremlin bại trận, nhưng với người dân Belarus, chiến thắng của Ukraine cũng sẽ là của họ, cả về ngắn hạn lẫn trung hạn.

Thụy My