‘Vùng xám’ : Chỉ dấu Trung Quốc muốn kéo dài xâm phạm Bãi Tư Chính (VNTB, 01/08/2019)

Hiện tượng một số tàu dân sự lảng vảng xung quanh tâm điểm là tàu thăm do địa chất Hải Dương 8 ở khu vực Bãi Tư Chính, cùng với hiện tượng Trung Quốc điều động thêm tàu nghiên cứu vào khu vực này và cho tập trận máy bay SU-35 trên Biển Đông, chẳng hề phát ra tín hiệu tốt lành nào mà có thể khiến ‘đảng em’ Việt Nam kê cao gối ngủ ngày.

Tàu dân sự, hoặc tàu thương mại dân sự là một thành phần nằm trong khái niệm ‘vùng xám’ của Trung Quốc.

Một tàu dân quân biển của Trung Quốc.

Theo định nghĩa của giới chuyên gia quân sự, chiến thuật "vùng xám", hay còn được gọi là những hành động "dưới ngưỡng chiến tranh", tức là không sử dụng hải quân mà thay bằng những lực lượng quân sự hoặc bán quân sự trá hình tiến hành các hoạt động trên biển nhưng không vượt qua một giới hạn nào đó để không kéo theo phản ứng quá mạnh từ các nước trong khu vực và trên thế giới.

Vào năm 2014, loại hình tàu thương mại dân sự cũng đã xuất hiện trong vụ giàn khoan HD-981, để cùng với các tàu hải giám tham gia trực tiếp chặn đường ngăn cản các tàu kiểm ngư Việt Nam tiếp cận giàn khoan.

Theo dữ liệu của nhóm nghiên cứu C4ADS tại Mỹ, đã có tới khoảng 30 tàu thương mại dân sự được cho là hiện diện quanh giàn khoan HD-981 hồi năm 2014, trong đó chỉ có 10 tàu có thể xác định danh tính. Trong báo cáo được đăng trên trang của Trung tâm an ninh hàng hải quốc tế (CIMSEC), nhóm tác giả cho biết đã có ít nhất 3 tàu thương mại quốc doanh Trung Quốc tiến hành các hành vi phun nước, đâm va và rượt đuổi các tàu VN đang làm nhiệm vụ bảo vệ quyền chủ quyền của VN. Theo dõi đường đi của các con tàu cho thấy chúng phối hợp với nhau, cũng như phối hợp với các tàu Trung Quốc khác trên thực địa.

Ngoài ra ‘vùng xám’ còn bao gồm các tàu dân quân biển ngụy trang dưới dạng tàu cá. Tính đến thời điểm hiện tại, theo dữ liệu theo dõi tàu biển, có khoảng 6 tàu hải cảnh đang tiến hành bảo vệ tàu khảo sát Hải Dương Địa chất 8 của Trung Quốc trên thực địa.

Dân sự – quân sự hỗn hợp luôn là một khái niệm chủ đạo trong quá trình hiện đại hóa quân đội Trung Quốc và là một cấu phần quan trọng của chiến lược "vùng xám". Nói một cách đơn giản, trong thời chiến cũng như thời bình, nước này cố gắng kết hợp các lực lượng dân sự (nhân lực, vật lực, tài lực) vào hệ thống hậu cần quân sự chung.

Quan hệ giữa các chủ thể dân sự và quân sự được thể hiện thông qua quan hệ chặt chẽ giữa lực lượng hỗ trợ hậu cần của quân đội Trung Quốc và các công ty dân sự. Vụ HD-981 đã cho thấy một thực tế là Bắc Kinh xem các công ty quốc doanh và các tài sản của họ (cũng như các công ty tư nhân) mang tính lưỡng dụng, có thể tận dụng những tài sản này để đạt mục đích bảo đảm quyền và lợi ích ở nước ngoài.

Việc Trung Quốc sử dụng tàu thương mại dân sự và tàu dân quân biển trong chiến thuật ‘vùng xám’ cho thấy nhiều khả năng Bắc Kinh muốn kéo dài vụ xâm phạm Bãi Tư Chính, còn kéo dài tới bao lâu thì còn tùy thuộc vào một số yếu tố như Trung Quốc có đạt được mục đích,hoặc một phần mục đích gây áp lực buộc Việt Nam phải chia bôi tài sản dầu khí khai thác được, yếu tố mức độ phản ứng của Việt Nam, yếu tố phản ứng của quốc tế, đặc biệt là của Mỹ, đối với Trung Quốc…

Vào năm 2014, giàn khoan Hải Dương 981 đã chỉ chịu rút khỏi Biển Đông sau hơn hai tháng hành hạ tinh thần của Hà Nội bạc nhược, với lý do ‘đã hoàn thành nhiệm vụ’.

Còn lần này sẽ là bao lâu ?

Một dấu hiệu có thể căn cứ vào đó để phán đoán cho câu trả lời : sự hiện diện của các tàu dân quân biển và tàu thương mại dân sự. Nếu những tàu ‘ruồi’ này thưa dần, điều đó có nghĩa là Bắc Kinh chuẩn bị ‘mở lượng khoan hồng’ cho ‘đảng em’ Việt Nam để rút tàu Hải Dương 8 về nước. 

Minh Quân

**********************

Biển Đông : Việt Nam tố cáo Trung Quốc nhưng ASEAN vẫn dè dặt (RFI, 01/08/2019)

Hôm 31/07/2019, tại Hội Nghị Ngoại Trưởng ASEAN ở Bangkok, Việt Nam đã công khai lên tiếng tố cáo các hành động xâm lấn của Trung Quốc gần đây tại Bãi Tư Chính, trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Tuy nhiên, các đồng minh Đông Nam Á của Việt Nam đã có những phản ứng dè dặt.

Ngoại trưởng Việt Nam, Phạm Bình Minh (thứ 2, bên trái) cùng các đồng nhiệm Ấn Độ, Thái Lan tại hội nghị ngoại trưởng ASEAN, Bangkok, ngày 01/08/2019. Reuters/Athit Perawongmetha

Bản thông cáo chung đúc kết hội nghị của 10 ngoại trưởng ASEAN nói đến những quan ngại của khối Đông Nam Á về tình hình căng thẳng ở Biển Đông, nhưng không nói gì về vụ Bãi Tư Chính, thậm chí tránh cả việc nêu tên Trung Quốc.

Như thông lệ, phần đề cập đến Biển Đông nằm trong mục "Các vấn đề khu vực và quốc tế", trong đó các ngoại trưởng ASEAN tiếp tục tái khẳng định những nguyên tắc chung như tầm quan trọng của việc duy trì và thúc đẩy quyền tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, của việc duy trì luật pháp quốc tế, trong đó có Công Ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS) 1982...

Các hành vi của Trung Quốc chỉ được nhắc gián tiếp khi bản thông cáo chung nói đến "một số bộ trưởng đã lo ngại về việc cải tạo đất đai, các hoạt động và sự cố nghiêm trọng trong khu vực, làm xói mòn lòng tin, gia tăng căng thẳng và có thể phá hoại hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực".

ASEAN cũng chỉ trích một cách gián tiếp các hoạt động quân sự hóa của Trung Quốc tại Biển Đông khi "nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phi quân sự hóa và tự kiềm chế khi các bên tuyên bố chủ quyền và những nước khác có những hoạt động có khả năng làm tình hình phức tạp và căng thẳng thêm".

Theo giới quan sát, việc dùng đến nhóm từ "sự cố nghiêm trọng", không thấy trong các thông cáo chung gần đây, cho thấy là các nước ASEAN rất lo ngại trước tình hình căng thẳng. Có điều là phản ứng trên của khối Đông Nam Á không đáp ứng hoàn toàn mong đợi của Việt Nam vì trong cuộc họp, phó thủ tướng kiêm ngoại trưởng Việt Nam Phạm Bình Minh đã công khai tố cáo đích danh vụ tàu khảo sát Hải Dương Địa Chất 8 của Trung Quốc, được tàu hải cảnh và tàu dân quân hộ tống đã xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam tại Bãi Tư Chính.

Theo báo chí Việt Nam, sau khi khẳng định là những hành động của đoàn tàu Trung Quốc vi phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam theo Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982, trưởng đoàn Việt Nam đã kêu gọi ASEAN có tiếng nói chung chống lại "các hành động đơn phương làm phương hại tiến trình đối thoại và hợp tác khu vực, cản trở hoạt động kinh tế hợp pháp của các nước ven biển".

Trong bản thông cáo chung của ASEAN không thấy có những chi tiết vừa kể. Theo hãng tin Nhật Bản Kyodo, bất chấp các "quan ngại nghiêm trọng" của Việt Nam về tranh chấp với Trung Quốc, các ngoại trưởng ASEAN đã thất bại trong việc có thông điệp chung về vấn đề này, dường như là do phản đối của các nước như Cam Bốt và Lào không muốn khiêu khích Bắc Kinh.

Theo hãng tin Anh Reuters, ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị hôm 01/08/2019 đã nhắc nhở Việt Nam rằng không nên để cho các vấn đề trên biển xen vào vấn đề quan hệ song phương. Bộ Ngoại Giao Trung Quốc đã cho biết như trên sau cuộc gặp song phương giữa ông Vương Nghị với đồng nhiệm Việt Nam Phạm Bình Minh bên lề hội nghị Bangkok.

Trước đó, theo hãng tin Kyodo, ngoại trưởng Việt Nam cũng có cuộc gặp song phương với đồng nhiệm Nhật Bản Taro Kono, và hai bên đã chia sẻ mối quan ngại về tình hình Biển Đông mà theo ông Kono, "mỗi năm mỗi xấu thêm".

Trọng Nghĩa

*****************

Tuyên bố chung ASEAN nói đến căng thẳng Biển Đông nhưng tránh chỉ trích Trung Quốc (RFA, 31/07/2019)

Tuyên bố chung của Hội nghị các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN công bố hôm 31/7 bày tỏ quan ngại về vấn đề Biển Đông tuy nhiên tránh không đề cập đến Trung Quốc.

Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị và Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN chụp hình chung tại Bangkok, Thái Lanhoom 31/7/2019 AFP

Trong tuyên bố mới, các Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN cho biết vấn đề Biển Đông đã được thảo luận tại hội nghị và một số Bộ Trưởng đã bày tỏ quan ngại về việc xây lấp và các hành động nghiêm trọng trong khu vực làm xói mòn lòng tin.

"Chúng tôi tái khẳng định sự cần thiết phải tăng cường tin tưởng lẫn nhau, kiềm chế trong các hành động nhằm tránh làm phức tạp thêm tình hình, và theo đuổi giải pháp hòa bình cho các tranh chấp tuân thủ luật quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982", tuyên bố viết.

Tuyên bố ASEAN cũng nhấn mạnh việc không quân sự hóa khu vực Biển Đông và yêu cầu các nước đòi chủ quyền ở Biển Đông phải kiềm chế hành động theo Tuyên bố chung về ứng xử ở Biển Đông giữa ASEAN và Trung Quốc (DOC).

Trong tuyên bố lần này, ASEAN đã phải dùng đến tự "các sự việc nghiêm trọng" vốn không được đề cập đến trong các tuyên bố trước đây, cho thấy tình hình trong khu vực đang hết sức căng thẳng.

Trước đó, một bản thảo của tuyên bố có dòng chữ "quan ngại sâu sắc" nhưng cuối cùng tuyên bố chính thức không có sâu sắc mà chỉ có quan ngại.

Trong hội nghị giữa ASEAN và Trung Quốc diễn ra tuần này tại Bangkok, Thái Lan, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã phát biểu rằng tình hình ở Biển Đông đang có những tiến triển, và mặc dù có đôi lúc xảy ra những va chạm nhưng vẫn có sự đồng thuận cao giữa Trung Quốc và ASEAN.

Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN diễn ra vào giữa lúc Trung Quốc và Việt Nam đang có những đối đầu ở khu vực đặc quyền kinh tế của Việt Nam suốt hơn 1 tháng qua.

Từ khoảng giữa tháng 6, Trung Quốc đã điều nhiều tàu hải cảnh vào vùng biển Việt Nam, quấy nhiễu các hoạt động thăm dò dầu khí của Việt Nam.

Bộ Ngoại giao Việt Nam hôm 19 và 25/7 đã chính thức lên tiếng yêu cầu Trung Quốc rút toàn bộ tàu khỏi vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam.

*********************

Biển Đông : Manila phản đối Bắc Kinh cho cả trăm tàu cá vây đảo Thị Tứ (RFI, 01/08/2019)

Ngày 31/07/2019, Philippines cho biết đã gửi công hàm phản đối Trung Quốc về việc 113 tàu cá Trung Quốc bao vây đảo Thị Tứ, mà Philippines gọi là đảo Pagasa. Vụ việc đã được phát hiện hôm 24/07/2019.

Đảo Thị Tứ, trong quần đảo Trường Sa, Biển Đông. Reuters/Rolex Dela Pena/Pool

Manila cho biết hơn một trăm tàu cá Trung Quốc đã bao vây đảo Thị Tứ, nhưng không nói rõ những chiếc tàu này có đi sâu vào bên trong vùng đặc quyền kinh tế 12 hải lý của Philippines hay không.

Thông báo của cố vấn an ninh quốc gia Philippnes, Hermogenes Esperon, hồi tuần trước lưu ý, từ tháng Giêng tới nay, nhiều tàu của Trung Quốc thường xuyên bao vây đảo Thị Tứ, khối lượng tàu Trung Quốc ra vào vùng biển này càng gia tăng kể từ tháng 4/2019.

Đó cũng là thời điểm Philippines bắt đầu xây dựng lại một đường băng tại căn cứ không quân trên hòn đảo này. Manila còn cho rằng các hành vi quấy nhiễu nói trên của Trung Quốc nhằm cản trở Philippines vận chuyển vật liệu đến đảo Thị Tứ.

Philippines kiểm soát đảo Thị Tứ trong khu vực quần đảo Trường Sa, nhưng Trung Quốc khẳng định chủ quyền với hòn đảo này.

Tháng 6/2019 công luận Philippines đã rất bất bình vì vụ tàu Trung Quốc đâm tàu cá Philippines gần Bãi Cỏ Rong rồi bỏ chạy. Các thuyền viên Philippines đã được tàu Việt Nam cứu vớt.

Thanh Hà

********************

Biển Đông : Ngư dân Việt Nam đòi chính phủ kiên quyết với Trung Quốc (RFI, 31/07/2019)

Một tổ chức ngư dân Việt Nam vừa kêu gọi chính quyền kiên quyết hơn để đòi Trung Quốc phải rút tàu khảo sát Hải Dương Địa Chất 8, bị tố cáo là vi phạm chủ quyền Việt Nam tại Biển Đông. Trong một tuyên bố đề ngày 29/07/2019, Hội Nghề Cá Việt Nam đồng thời lên án hành động "xâm phạm chủ quyền ngang ngược, cản trở ngư dân hoạt động" của tàu Trung Quốc.

Nhiều tàu cá Việt Nam tố cáo bị tàu Trung Quốc tấn công tại Biển Đông. Ảnh chụp ngày 27/03/2013.Reuters

Theo ghi nhận của hãng Reuters, Hội Nghề Cá Việt Nam đã công bố lời kêu gọi này trên trang Web của Hội, và cho biết cũng gởi bản tuyên bố của mình cho các bộ Ngoại Giao, Quốc Phòng và các cơ quan chính phủ khác của Việt Nam.

Bản tuyên bố nói rõ là Hội Nghề Cá "kịch liệt lên án và phản đối hành động của phía Trung Quốc đã vi phạm nghiêm trọng chủ quyền biển đảo Việt Nam". Theo bản tuyên bố, hành vi của Trung Quốc đã gây cản trở cho việc khai thác hải sản của ngư dân Việt Nam trên vùng biển thuộc chủ quyền Việt Nam.

Ngoài việc đề nghị các cơ quan chức năng Việt Nam có "các biện pháp đấu tranh kiên quyết với hành động của Trung Quốc", Hội Nghề Cá Việt Nam còn "đề nghị cơ quan chức năng chỉ đạo tăng cường các lực lượng tuần tra, giám sát trên biển, để kịp thời hỗ trợ, bảo vệ cho ngư dân".

Từ nhiều ngày qua, tàu chấp pháp Việt Nam và tàu hải cảnh và Trung Quốc gờm nhau tại khu vực Bãi Tư Chính, phía cực nam Biển Đông, gần một lô khai thác dầu của Việt Nam.

Việt Nam đã tố cáo tàu khảo sát Trung Quốc Hải Dương Địa Chất 8 cùng đoàn tàu hải cảnh và dân quân biển hộ tống là đã tiến hành các hoạt động bất hợp pháp trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa ở Việt Nam, và yêu cầu Trung Quốc rút tàu đi.

Bắc Kinh ngược lại đòi Việt Nam phải tôn trọng chủ quyền Trung Quốc.

Bộ trưởng Quốc Phòng Philippines : Trung Quốc lấn chiếm thô bạo Biển Đông

Phát biểu ngày 30/07/2019 ông Delfin Lorenzana cho rằng lời lẽ ôn hòa của Bắc Kinh không đi đôi với hành động của nước này. Cách nay hai hôm, đại sứ Trung Quốc tại Manila tuyên bố Trung Quốc sẽ không "nổ súng trước", không bắn vào thường dân trong các vùng biển có tranh chấp, và luôn tôn trọng luật pháp quốc tế. Nhưng theo ông Lorenzana, Trung Quốc "nói một đằng, làm một nẻo". Ông nhắc lại Trung Quốc đã "chiếm bãi Scarborough của Philippines từ năm 2012" và đó là một hành động "thô bạo".

Mai Vân

********************

Thượng nghị sĩ thúc giục Hoa Kỳ thảo luận vấn đề Biển Đông trong hội nghị với ASEAN (RFA, 30/07/2019)

Hôm 29/7, bốn Thượng nghị sĩ Mỹ đã gửi thư đến Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo, đề nghị ông đưa vấn đề Biển Đông vào các thảo luận tại hội nghị với các Bộ trưởng ASEAN diễn ra ở Bangkok, Thái Lan ngày 2/8.

Hình minh họa. Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo AP

4 Thượng nghị sĩ thảo bức thư bao gồm Bob Menendez, Ed Markey, Brian Schatz, và Patrick Leahy.

Trong thư, các Thượng nghị sĩ đề nghị Hoa Kỳ phải đưa những thảo luận về hành động bành trướng và gây hấn của Trung Quốc ở Biển Đông vào ưu tiên hàng đầu trong các thảo luận giữa Hoa Kỳ và ASEAN.

"Biển Đông, nơi luật quốc tế được tôn trọng và tự do hàng hải được đảm bảo, thương mại qua lại tự do, các tổ chức khu vực đa phương là trung tâm và việc các nước trong khu vực không bị xâm lấn là điều quan trọng đối với các quyền lợi của Mỹ ở khu vực Ấn Độ Thái Bình Dương", bức thư có đoạn viết.

Trong bức thư của mình, các Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ chỉ rõ hành động đe dọa, lấn lướt của Trung Quốc trong những năm qua đang đặt ra một thách thức nghiêm trọng đối với những quyền lợi này của Mỹ.

Trước đó, vào ngày 26/7, Dân biểu Eliot Engel, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ Viện Mỹ cũng có tuyên bố riêng lên án hành động gây hấn gần đây của Trung Quốc ở vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, và cho rằng hành động của Trung Quốc cũng đe dọa những quyền lợi của các công ty Hoa Kỳ đang hoạt động trong khu vực.

Theo trang Minh Bạch Hàng Hải, từ khoảng giữa tháng 6 đến nay, Trung Quốc đã điều hàng loạt các tàu Hải cảnh có trang bị vũ khí hạng nặng cùng tàu khảo sát địa chấn Hải Dương 8 đến khu vực Bãi Tư Chính và bắc Bãi Tư Chính thuộc vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Tàu Hải cảnh của Trung Quốc được cho biết là đã quấy nhiễu hoạt động thăm dò dầu khí của Việt Nam.

Việt Nam, hôm 19/7 và 26/7, đã lên tiếng phản đối, yêu cầu Trung Quốc rút toàn bộ tàu khỏi vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam.

Hôm 20/7, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cũng lên tiếng phản đối hành động bắt nạt của Trung Quốc ở khu vực Biển Đông.

Trước đó, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói với báo giới ở Bắc Kinh rằng Việt Nam cần phải tôn trọng chủ quyền của Trung Quốc ở khu vực Biển Đông.

Khó có thể gạt Trung Quốc ra khỏi tiêu đề. Một vụ tranh chấp khác giữa Iran và Vương Quốc Anh, mỗi quốc gia đang chiếm giữ và quản lý một tàu chở dầu của nhau trong những tuần qua, đã làm lu mờ tin tức về mối hận thù truyền kiếp giữa Việt Nam và Trung Quốc, khi các con tàu của hai quốc gia này đang đối đầu nhau ở bãi Tư Chính, điểm cực Tây chủ chốt của quần đảo Trường Sa. Với tất cả những gì đang diễn ra, cuộc tranh chấp ở biển Đông dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng không kém những hậu quả ở vịnh Ba Tư.

Tàu hải cảnh Trung Quốc và Việt Nam đang vờn nhau trên Biển Đông cạnh Bãi Tư Chính - Ảnh minh họa

Iran đòi quyền kiểm soát eo biển Hormuz. Trung Quốc đang nỗ lực củng cố kiểm soát 80% đến 90% biển Đông, gồm cả các vùng biển đã được phân chia cho các quốc gia láng giềng ở Đông Nam Á, chiếu theo Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS).

Trong cả hai trường hợp, hệ thống tự do mậu dịch hàng hải, thương mại và các nỗ lực quân sự đã bị tấn công. Do đó, những người yêu thích tự do hàng hải có nhiệm vụ phải bảo vệ hệ thống. Tự do trên biển là khái niệm đã có suốt nhiều thế kỷ với ý nghĩa biển cả thuộc về tất cả mọi người chứ không của riêng ai, trừ một vài ngoại lệ nhỏ và có giới hạn. Không một nhà nước nào sở hữu biển và cũng không nhà nước nào có thể đưa ra luật pháp quy định người khác phải làm gì ở đó. Hải quân, lực lượng tuần duyên và tàu buôn có thể đi trên biển nếu có tuyến đường phù hợp.

Vì vậy, những cuộc xung đột này không chỉ liên quan đến eo biển Hormuz hay biển Đông. Các đại dương và biển trên thế giới là một khối nước liên kết với nhau. Các dân tộc di chuyển trên biển phải chấp nhận nguyên tắc tự do hàng hải không thể chia cắt.

Nó cũng không thể chuyển nhượng. Từ bỏ nó vì tình hữu nghị với một cường quốc duyên hải nhưng tham lam như Trung Quốc và một vài cường quốc ven biển khác sẽ tạo ra sự thách thức cho một số tuyến đường hàng hải khác. Điều hơi ngạc nhiên là Iran và Nga đã bắt đầu gây phiền toái tại các vùng biển kế cận với họ cùng vào khoảng thời gian Trung Quốc tiến hành chiến lược biển Đông.

Đây là chiến lược có tầm nhìn xa. Lùi lại vào năm 2009, Bắc Kinh đã đệ trình lên Liên Hiệp Quốc tấm bản đồ khẳng định chủ quyền không thể chối cãi về những vùng nước trong tuyến đường chín đoạn của họ, bao bọc 80% đến 90% Biển Đông. Chủ quyền có nghĩa là một chính phủ, là nhà lập pháp có toàn quyền đề ra các quy tắc luật lệ trong không gian địa lý được phân định bằng đường biên giới. Nói khác, đảng cầm quyền Cộng Sản Trung Quốc đòi quyền ra lệnh cho mọi tàu bè và máy bay Trung Quốc và nước ngoài những gì có thể hay không có thể làm trong đường chín đoạn – giống như luật pháp Trung Quốc chi phối những gì công dân và ngoại kiều làm trong biên giới Trung Quốc, trên đất liền.

Kết quả Biển Đông sẽ trở thành phần nối dài về hướng biển của lãnh thổ Trung Quốc nếu Bắc Kinh đạt được yêu sách của mình.

Đó là bối cảnh lớn hơn quanh mối bất hòa Việt-Trung. Sau đây là một số chi tiết. Trong tháng này, tàu thăm dò dầu khí Haiyang Dizhi 8 của Trung Quốc đến đóng chốt tại một lô dầu khí ngoài khơi Bãi Tư Chính. Theo giải thích của giáo sư danh dự Carl Thayer, chuyên gia về Việt Nam từ đại học New South Wales, vùng nước chung quanh Bãi Tư Chính nằm trong "vùng đặc quyền kinh tế" của Việt Nam (exclusive economic zone), một vành đai ngoài khơi 200 hải lý do UNCLOS phân chia cho các quốc gia ven biển.

Đặc quyền có nghĩa là độc quyền : Hà Nội, chứ không phải Bắc Kinh, có độc quyền thu hoạch tài nguyên thiên nhiên từ nước và đáy biển trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Đáy biển chứa khoảng 45 triệu thùng dầu và 172 tỷ feet khối khí đốt – một nguồn năng lượng dồi dào cho công ty dầu khí và quốc gia có thể khai thác.

Sự thịnh vượng và chủ quyền là những khoản đánh cược lớn nhưng cả Bắc Kinh lẫn Hà Nội chỉ đưa ra những lực lượng khiêm tốn để đeo đuổi chúng. Các chiến hạm vỏ xám phô trương tên lửa nhưng không đe dọa nhau tại Bãi Tư Chính. Máy bay chiến đấu cũng không vụt bay trên bầu trời và đe dọa sẽ rải cơn mưa chết chóc xuống từ trên cao. Thay vào đó, theo báo cáo của Straits Times có trụ sở tại Singapore, lực lượng tuần duyên đã đối đầu ở vùng lân cận Haiyang Dazhi 8. Ca-nô của lực lượng tuần duyên không phải là tàu chiến. Lực lượng cảnh sát biển được trang bị vũ khí nhẹ hay không có vũ khí dưới quyền tài phán của nhà cầm quyền sở tại. Họ thi hành luật pháp quốc gia, cứu người đi biển thoát khỏi nguy hiểm và làm các công việc hành chánh tương tự. Ít khi họ tham gia chiến đấu – càng không như các tàu tác chiến ở tuyến đầu.

Tuy vậy, dường như các chính phủ đã biến lực lượng tuần duyên thành "cây gậy nhỏ", là công cụ để chọn lựa chính sách ngoại giao hàng hải của mình. Theodor Roosevelt thích đùa cợt với câu tục ngữ của miền Tây Phi Châu "nói nhẹ nhàng và cầm theo một cây gậy to và bạn sẽ đi xa". Roosevelt sử dụng phép ẩn dụ "cây gậy to" cả trong và ngoài nước nhưng trong vương quốc nước mặn, nó nói đến hạm đội tác chiến của hải quân Hoa Kỳ hay "Great White Fleet". Đối với ông, "đi xa" có nghĩa là ngăn chặn sự xâm lược của hải quân Nhật Bản và Đức tại các vùng biển nơi Hoa Kỳ có lợi ích quan trọng, chủ yếu là vùng biển Caribbean, vịnh Mexico và Tây Thái Bình Dương. Roosevelt cho rằng việc phát triển sức mạnh tác chiến của hạm đội, dù khiêm tốn, sẽ ngăn cản được các nhà lãnh đạo Đức và Nhật Bản. Nói chuyện nhẹ nhàng, đối xử lịch sự, sẽ làm cơn nóng giận không bùng nổ.

Nói khác, bằng chi phí của Mỹ và không phải chiến đấu, Roosevelt đang cố gắng làm nản lòng những đối thủ muốn gây xung đột quân sự – tốt nhất là với cảm giác thoải mái. Bắc Kinh và Hà Nội đang cố gửi thông điệp là họ có quyền đưa ra các nguyên tắc điều chỉnh những gì đang xảy ra ở vùng biển ngoài khơi Việt Nam. Tại sao không gửi hải quân – cây gậy to – để phát ra thông điệp đó ? Vâng, hải quân chiến đấu cho những gì đang tranh chấp ; tại sao phải thừa nhận là có tranh chấp ? Lực lượng tuần duyên quản lý vùng biển thuộc về bạn. Bằng cách điều động các tàu tuần dương vỏ trắng – cây gậy nhỏ – cả hai địch thủ đều tuyên bố rằng họ đang thực thi luật pháp ở vùng biển họ có chủ quyền.

Tuy vậy, Trung Quốc vẫn có lợi thế rõ rệt trong trận thi đấu này do được sự hỗ trợ của lực lượng hải quân lớn mạnh, máy bay và tên lửa từ đất liền. Quốc gia này nắm chặt một cây gậy to nhưng Việt Nam lại không – các nhà lãnh đạo Việt Nam biết các đối thủ Trung Quốc sẽ đập họ bằng cây gậy này nếu họ bất chấp ý muốn của Bắc Kinh. Điều này có nghĩa là Trung Quốc có cơ hội leo thang quân sự nếu Việt Nam ngoan cố. Việt Nam không có nhiều chọn lựa. Theodor Roosevelt không chấp nhận các mục đích của Trung Quốc nhưng sẽ phải hoan nghênh những phương pháp của họ.

Nếu Trung Quốc múa cây gậy nhỏ tại hiện trường, nơi xảy ra xung đột, đồng thời cho biết cây gậy to đang trong tư thế sẵn sàng, họ sẽ đi xa. Để duy trì quyền lợi của mình, Việt Nam cần sự ủng hộ cứng rắn của các đồng minh.

James R. Homes

Nguyên tác : "China swings a small stick in the South China Sea", The Hill, 28/07/2019

Hoàng Thủy Ngữ chuyển ngữ

(30/07/2019)

Bắc Kinh cố trấn an về những tham vọng quân sự của Trung Quốc (RFI, 25/07/2019)

Bắc Kinh nỗ lực giải thích và trình bày về chiến lược quân sự của Trung Quốc nhằm trấn an cộng đồng quốc tế. Lần đầu tiên Bắc Kinh tổ chức họp báo và cho phát trên truyền hình buổi công bố tài liệu mang tên "An Ninh Quốc Phòng Trung Quốc trong thời đại mới".

Binh sĩ Trung Quốc diễu hành tại căn cứ huấn luyện Chu Nhật Hòa ở Nội Mông (Trung Quốc) ngày 30/07/2017. Ảnh minh họa. Reuters/Stringer

Nếu như Sách trắng về quốc phòng năm 2015 ngay từ những dòng mở đầu đã nhấn mạnh đến vai trò của Đảng Cộng Sản Trung Quốc, thì lần này, phải đợi đến chương thứ hai, độc giả mới thấy Đảng Cộng Sản Trung Quốc được nhắc đến.

Một thay đổi rất quan trọng khác là Bắc Kinh tránh phô trương "Giấc mơ Trung Hoa" đưa Trung Quốc trở lại trung tâm bàn cờ thế giới. Tài liệu vừa được công bố hôm 24/07/2019 nhấn mạnh đến "định mệnh chung" của thế giới, mà ở đó an ninh của các quốc gia đã được "đan kết" với nhau.

Thực ra đằng sau những lời lẽ này, Trung Quốc theo đuổi cùng lúc hai mục tiêu. Thứ nhất là nhắm vào Hoa Kỳ, khi cho rằng "hệ thống và trật tự an ninh quốc tế đang bị những chính sách bá quyền, và hành động đơn phương đe dọa". Khác với Washington, Bắc Kinh muốn chứng tỏ họ là một đối tác đáng tin cậy của cộng đồng quốc tế, là một quốc gia yêu chuộng hòa bình. Nếu như chính quyền Trump có khuynh hướng đưa ra những quyết định đơn phương, thì ông Tập Cận Bình chọn con đường đối thoại đa phương. Cụm từ "hợp tác" đã được tìm thấy 69 lần trong báo cáo về quốc phòng của Trung Quốc lần này.

Mục tiêu thứ nhì của Trung Quốc thể hiện qua những lời lẽ có vẻ hòa hoãn trong Sách trắng 2019 nhằm trấn an quốc tế, đưa ra hình ảnh một nước Trung Quốc hòa bình.

Chuyên gia về Đông Bắc Á Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược Pháp, phân tích : Vào lúc những nghi kỵ ngày càng lớn từ Mỹ đến Châu Âu và đương nhiên là từ các nước láng giềng Đông Nam Á, về tham vọng quân sự, chiến lược của Trung Quốc, Bắc Kinh bắt buộc phải "giải độc". Nhưng chuyên gia này nói thêm, đấy chỉ là về hình thức bề ngoài, bởi theo ông Bondaz, tài liệu "An Ninh Quốc Phòng Trung Quốc trong thời đại mới" một lần nữa khẳng định thêm tham vọng của "một siêu cường quân sự".

Antoine Bondaz, Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược của Pháp, đưa ra một số bằng chứng. Một là trên vấn đề Đài Loan, Trung Quốc nói rất rõ ràng là bằng cách này hay cách khác, Đài Loan sẽ quay về với mẫu quốc : "Trung Quốc phải và sẽ thống nhất". Thông điệp đó được đưa ra trong bối cảnh Washington đồng ý bán vũ khí cho Đài Loan, với hợp đồng trị giá hơn hai tỷ đô la.

Để trở thành một siêu cường quân sự, quân đội Trung Quốc bắt buộc phải trở nên hùng mạnh và được trang bị những vũ khí tiên tiến nhất. Vũ khí lợi hại nhất là phát triển công nghệ cao. Sách trắng 2019 của Bắc Kinh không che giấu tham vọng này.

Theo chuyên gia Bondaz, đây là bằng chứng thứ nhì cho thấy khó có thể tin được rằng Trung Quốc phát triển quân đội để phục vụ mục tiêu hòa bình. Vả lại Bắc Kinh nói rõ tăng cường sức mạnh cho quân đội là nhằm "bảo vệ an ninh quốc gia, quyền lợi chính đáng của nhân dân, bảo vệ các tổ chức và định chế của Trung Quốc ở hải ngoại" và Bắc Kinh sẽ "phát triển căn cứ hậu cần ở các vùng ngoài lãnh thổ"

Vậy thì làm sao quốc tế có thể tin vào thiện chí hòa bình của Trung Quốc ? Với một chiến lược và những mục tiêu rõ ràng như vậy, cầm chắc là căng thẳng giữa Bắc Kinh với các nước láng giềng Đông Nam Á và đặc biệt là tại Biển Đông sẽ không giảm bớt.

Chuyên gia Elsa B. Kania, thuộc trung tâm nghiên cứu về an ninh Center for a New American Security, trên báo The Diplomat (25/07/2019) đánh giá : Nếu như mục tiêu của Trung Quốc là nhằm trấn an cộng đồng quốc tế, thì hiệu quả Sách trắng khá là "hạn chế".

Thanh Hà

*******************

Trung Quốc cảnh báo sẽ có chiến tranh nếu Đài Loan tiến tới độc lập (VOA, 24/07/2019)

Bắc Kinh hôm thứ Tư 24/7 cảnh báo rằng Trung Quốc đã sẵn sàng cho chiến tranh nếu Đài Loan có bất kỳ động thái nào tiến đến độc lập. Cùng lúc Bắc Kinh tố cáo Hoa Kỳ đã làm xói mòn sự ổn định toàn cầu và lên án việc Hoa Kỳ bán vũ khí cho Đài Loan.

Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Ngô Khiêm

Lầu Năm Góc trong tháng này cho biết Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã phê duyệt quyết định bán vũ khí, gồm cả xe tăng và tên lửa Stinger, theo yêu cầu của Đài Loan, ước tính trị giá 2,2 tỷ đô la.

Đáp lại, Trung Quốc tuyên bố sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các công ty Mỹ tham gia bất kỳ hợp đồng bán vũ khí nào với Đài Loan.

Tại cuộc họp báo về sách trắng quốc phòng khái quát về các mối quan tâm chiến lược của quân đội, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Ngô Khiêm nói rằng Trung Quốc sẽ hết sức nỗ lực để thống nhất với Đài Loan một cách hòa bình.

"Tuy nhiên, chúng tôi phải dứt khoát chỉ ra rằng việc Đài Loan tìm cách tiến tới độc lập là một ngõ cụt", ông Ngô nói.

"Nếu có người dám tách Đài Loan ra khỏi đất nước, quân đội Trung Quốc sẽ sẵn sàng tiến hành chiến tranh để mạnh mẽ bảo vệ chủ quyền quốc gia, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ", ông nói.

Hoa Kỳ không có quan hệ chính thức với Đài Loan theo chế độ dân chủ, nhưng có ràng buộc pháp lý phải giúp cung cấp cho đảo quốc này các phương tiện để tự vệ.

Trong cùng ngày, Hội đồng về đại lục của Đài Loan ra tuyên bố nói rằng "hành vi khiêu khích của Bắc Kinh vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc hòa bình trong luật và quan hệ quốc tế, thách thức an toàn và trật tự khu vực".

Tuyên bố có đoạn viết : "Chúng tôi kêu gọi chính quyền Bắc Kinh từ bỏ các hành vi phi lý, xấu xa như sử dụng vũ lực, và cải thiện quan hệ giữa hai bờ eo biển, cũng như xử lý các vấn đề bao gồm cả Hồng Kông, một cách hợp lý, để Trung Quốc có thể trở thành một thành viên có trách nhiệm trong khu vực".

Theo Reuters

*****************

Đô đốc Mỹ kêu gọi quốc tế chống hành động của Trung Quốc ở Biển Đông (RFI, 24/07/2019)

Hoa Kỳ cho rằng quốc tế cần chung sức "chống lại những hành động gây hấn" của Trung Quốc ở Biển Đông. Theo báo chí Philipines, trong một hội nghị qua hệ thống viễn thông hôm qua, 23/07/2019, tư lệnh lực lượng tuần duyên Mỹ, đô đốc Karl Schultz kêu gọi các nước đồng minh, cũng như các đối tác của Mỹ trong vùng, cùng lên án những hành động hung hãn nhằm củng cố đòi hỏi chủ quyền quá đáng của Bắc Kinh ở Biển Đông.

Quân đội Trung Quốc tập trận trên Biển Đông ngày 12/04/2018. Reuters/Stringer/CHINA OUT

Đô đốc Schultz nhấn mạnh đến việc hải cảnh Trung Quốc đã huy động đông đảo tầu tuần tra, được tầu của hải quân nước này yểm trợ, tại những hòn đảo nhân tạo mà Bắc Kinh chiếm giữ và tại phần lớn vùng Biển Đông.

Hành động gây hấn mới nhất của tầu hải cảnh Trung Quốc là sách nhiễu hoạt động khai thác dầu khí của Việt Nam trong thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, theo lời tố cáo của Hà Nội. Đô đốc Schultz nhấn mạnh Tuần duyên Mỹ "hợp tác chặt chẽ với Việt Nam. Phía Việt Nam đã nhiều lần hoàn thành chức năng bảo vệ tự do hàng hải". Theo ông Schultz, việc lực lượng tuần duyên Mỹ có mặt ở Biển Đông là nhằm mục đích tái lập và tăng cường luật pháp quốc tế ở khu vực này.

Trong khi đó, tổng thống Duterte tỏ ra bị khuất phục trước Trung Quốc ở Biển Đông. Phát biểu trước Quốc hội Philippines hôm 22/07, ông tuyên bố rằng việc quân đội Trung Quốc hiện diện ở Biển Đông chứng tỏ rằng Bắc Kinh "đã chiếm hữu" và "kiểm soát" toàn bộ con đường hàng hải chiến lược và giầu tài nguyên. Tổng thống Duterte biện minh rằng ông không muốn thách thức và xung đột với Trung Quốc.

Tuy nhiên, thẩm phán Antonio Carpio của Tòa Án Tối Cao Philippines chỉ trích tổng thống Duterte đã nhầm khi nói rằng Trung Quốc "sở hữu" Biển Đông, vì Bắc Kinh chỉ chiếm 7 đảo nhân tạo, tương đương với 10% tổng diện tích Biển Đông.

Dường như lập trường nhún nhường của tổng thống Duterte tiếp tục được người phát ngôn Salvador Panelo bảo vệ khi bác bỏ phát biểu của thẩm phán Carpio trong buổi họp báo ngày 23/07. Ông nhấn mạnh : "Khi người ta có một căn cứ quân sự, thể hiện rằng họ có thể kiểm soát toàn bộ khu vực, điều đó có nghĩa là họ đã chiếm giữ khu vực đó" .

Thu Hằng

*********************

Sách trắng Quốc phòng Trung Quốc : Hoa Kỳ gây phức tạp tình hình Biển Đông, Trung Quốc không bành trướng (RFA, 24/07/2019)

Trong Sách trắng Quốc phòng mới được công bố vào sáng ngày 24/7, Bắc Kinh cáo buộc Washington đang gây mất ổn định toàn cầu, đồng thời khẳng định tình hình Biển Đông đang ổn định và tiến triển tốt.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và đội danh dự ở Bắc Kinh hôm 27/6/2014 (AP). Hình minh họa

Đây là Sách trắng Quốc phòng được Trung Quốc công bố lần đầu tiên sau Sách trắng hồi năm 2015, sau khi Trung Quốc tiến hành một loạt các cải tổ về Quốc phòng.

Sách trắng mới có tựa "Quốc phòng Quốc gia Trung Quốc trong kỷ nguyên mới", dựa theo khẩu hiệu mà Chủ tịch Tập Cận Bình đã đưa ra.

Trung Quốc cáo buộc Hoa Kỳ đang gây ra những cạnh tranh giữa các cường quốc và cho rằng hệ thống an ninh và trật tự quốc tế đang bị đe dọa bởi chủ nghĩa bá quyền đang phát triển, chính trị sức mạnh, chủ nghĩa đơn phương và những xung đột cùng chiến tranh khu vực.

Sách trắng đặc biệt nhấn mạnh đến vấn đề Đài Loan mà Trung Quốc coi là phần lãnh thổ không thể tách rời của Trung Quốc. Khi nói đến việc các tàu chiến Trung Quốc đi qua eo biển Đài Loan, Sách trắng viết các hoạt động này nhằm gửi thông điệp cảnh cáo nghiêm khắc đến những người đòi độc lập, ý muốn nói đến Đảng Dân Chủ Tiến Bộ của Tổng thống Thái Anh Văn.

Trước đó, vào ngày 8/7, Bộ Ngoại giao Mỹ đã phê chuẩn kế hoạch bán hơn 2 tỷ đô la vũ khí cho Đài Loan, bất chấp những phản đối của Trung Quốc.

Khi nói về vấn đề Biển Đông, Sách trắng khẳng định tình hình nhìn chung vẫn ổn định và đang cải thiện vào khi các nước đang điều tiết những mối nguy và sự khác biệt một cách hợp lý. Trong Sách trắng, Trung Quốc cáo buộc Hoa Kỳ đang làm phức tạp thêm tình hình Biển Đông bằng cách gia tăng liên minh quân sự với các nước khu vực Châu Á Thái Bình Dương.

Sách trắng đồng thời khẳng định Trung Quốc sẽ kiên quyết bảo vệ chủ quyền, an ninh và lợi ích phát triển của Trung Quốc, coi đây là mục tiêu quan trọng của quốc phòng Trung Quốc trong thời kỳ mới, với đặc điểm cơ bản là "không theo đuổi quyền bá chủ, bành trướng hay mở rộng tầm ảnh hưởng".

Sách trắng khẳng định Trung Quốc cần phải hiện đại hóa quân đội hơn nữa vì đang bị bỏ lại phía sau so với các nước khác.

*******************

Trung Quốc đưa chiến đấu cơ Su-35 ra Biển Đông (RFA, 23/07/2019)

Trung Quốc vừa đưa tiêm kích Su-35 cải tiến xuống phô diễn sức mạnh tại Biển Đông.

Tiêm kích Su-35 của Trung Quốc. AFP

South China Morning Post loan tin vào ngày 22 tháng 7. Cụ thể Lữ đoàn Không quân thuộc Quân khu Phía Nam vừa tham gia vào cuộc diễn tập thử nghiệm tiêm kích Su-35 sau khi cải tiến mẫu do Nga chế tạo.

Tin cho biết phi đội gồm 3 chiếc Su-35 cải tiến diễn tập tấn công vào một mục tiêu trên biển kết hợp với chiến thuật thao tác và khai hỏa cùng với chiến dịch ban đêm.

Thời điểm cụ thể cuộc diễn tập của phi đội Su-35 cải tiến vừa nêu của Trung Quốc tại Biển Đông không được nêu rõ.

Tin tức về cuộc diễn tập của đội ba chiếc tiêm kích Su-35 cải tiến được đưa ra vào khi tình hình căng thẳng do Trung Quốc gân nên tại khu vực Bãi Tư Chính trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam được nói vẫn tiếp diễn.

Những nguồn tin được phía Việt Nam xác nhận cho biết từ ngày 3 tháng 7, Trung Quốc cho tàu thăm dò địa chất Hải Dương 8 đi vào khu vực Bãi Tư Chính.

Việt Nam vào ngày 19 tháng 7 chính thức lên tiếng gọi tên tàu Trung Quốc vi phạm vùng biển của Việt Nam và yêu cầu các tàu đó rút đi.

Sang ngày 20 tháng 7, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ra thông cáo với lời lẽ mạnh mẽ yêu cầu Trung Quốc chấm dứt hoạt động bị cho là đe dọa, bắt nạt các nước trong khu vực Biển Đông. Hoạt động của Trung Quốc cản trở phát triển, gây bất ổn đến hòa bình, an ninh trong khu vực.

Vào ngày 23 tháng 7, trong cuộc họp báo qua điện thoại, Tư lệnh Tuần Duyên Hoa Kỳ, Đô đốc Karl L. Schultz, nói rõ đang hợp tác chặt chẽ với Việt Nam. Vị này đánh giá sức mạnh của lực lượng Cảnh Sát Biển Việt Nam được tăng cường rất nhiều.

Tư lệnh Tuần Duyên của Hoa Kỳ cho biết gần đây có những cuộc tiếp xúc với lãnh đạo lực lượng Cảnh sát Biển Việt Nam. Việt Nam là một trong những nước đầu tiên được Hoa Kỳ chuyển giao tàu tuần tra lớp Hamilton.

Cụ thể vào ngăm 2017, Tuần duyên Hoa Kỳ bàn giao cho Cảnh sát Biển Việt Nam tàu tuần tra USCGC Morgenthau thuộc lớp Halmilton. Tàu ngày được biên chế vào Cảnh Sát Biển Việt Nam với tên CBS 8020.

Dư luận Philippines đang phẫn nộ về vụ một chiếc tàu Trung Quốc đâm chìm một tàu đánh cá Philippines tại khu vực Bãi Cỏ Rong phía đông bắc Biển Đông hôm 09/06/2019, rồi bỏ chạy.

Ảnh minh họa : Một tàu cá và một tàu tuần duyên Trung Quốc (màu trắng bên phải) tại vùng biển đảo Scarborough. Ảnh 5/04/2017. Reuters/Erik De Castro/File Photo

Trong một bài phân tích đăng ngày 21/06 trên trang mạng của Quỹ Nghiên Cứu ORF (Observer Research Foundation) của Ấn Độ, chuyên gia Pratnashree Basu đã trở lại với sự cố đó để nêu bật thưc tế là tình trạng bất ổn định đã trở thành thường xuyên tại Biển Đông mà kẻ gây rối chính là Trung Quốc. Điểm đáng ngại, theo chuyên gia này, là vai trò ngày càng hung hăng của lực lượng dân quân biển Trung Quốc.

Về vụ tàu Trung Quốc đâm tàu cá Philippines tại Bãi Cỏ Rong, tác giả bài phân tích đã bác bỏ tuyên bố của các nguồn tin chính thức Trung Quốc nói rằng con tàu gây sự cố là một chiếc tàu đánh cá. Đối với chuyên gia Ấn Độ, trong thực tế đó là một phần của lực lượng dân quân biển Trung Quốc.

Dân quân biển là một lực lượng bán quân sự được triển khai để tuần tra, giám sát và tiếp tế. Đạo quân này tham gia vào việc củng cố sự hiện diện của Trung Quốc ở Biển Đông và biển Hoa Đông và họ báo cáo trực tiếp lên Quân Đội Trung Quốc.

Tàu dân quân biển trá hình

Có nhiều dấu hiệu đáng tin cho thấy là những gì được coi là tàu cá Trung Quốc thực ra là lực lượng dân quân biển của Bắc Kinh, giúp họ dễ dàng ngụy trang các hành vi gây chiến thành những sự cố bình thường. Sự hiện diện và lấn lướt của tàu dân quân Trung Quốc đã trở thành một vấn đề với các láng giềng cũng như các nước khác như Úc, Mỹ và các thực thể ở Biển Đông như đá Hoài Ân (Sandy Cay) sát cạnh đảo Thị Tứ hiện đang do Philippines kiểm soát ở Trường Sa.

Vụ đâm tàu ở Bãi Cỏ Rong nêu bật hai yếu tố : tầm quan trọng của địa điểm tập kết và khả năng tăng cường lực lượng dễ dàng và nhanh chóng.

Theo bà Pratnashree Basu, không thể chối cãi được rằng Trung Quốc là quốc gia duy nhất hiện đang gây bất ổn tại Biển Đông.

Các hành động của Trung Quốc đã và đang tiếp tục gây ra nhiều vấn đề vì Bắc Kinh thường xuyên coi nhẹ các chuẩn mực quốc tế và chủ quyền của nước khác. Điều xảy ra ở Bãi Cỏ Rong không phải là sự cố đầu tiên hoặc duy nhất, mà nằm trong một chuỗi dài của các vụ Trung Quốc vi phạm các quy tắc quốc tế.

Hành động kiên quyết bành trướng của Trung Quốc

Chính vì những vi phạm thường xuyên đó mà Manila đã kiện Bắc Kinh ra Tòa Trọng Tài Quốc Tế về tội xâm lấn vùng biển Philippines. Tuy nhiên, đáng chú ý hơn tần suất của các vụ vi phạm chính là lập trường của Trung Quốc kiên quyết phủ nhận phán quyết của tòa quốc tế vào năm 2016 có lợi cho Philippines. Điều đó cho thấy rõ lập trường cứng rắn của Bắc Kinh đối với các tranh chấp ở vùng biển bao quanh Trung Quốc.

Theo chuyên gia Pratnashree Basu, từ nhiều năm nay tình hình Biển Đông luôn căng thẳng do các tranh chấp chủ quyền giữa các nước ven biển. Thế nhưng bất ổn đã tăng thêm do các hành động bành trướng của Trung Quốc, vốn đã tìm cách cho thấy rõ sự hiện diện của mình trong vùng.

Vụ đâm tàu tại Bãi Cỏ Rong vừa qua đã làm dấy lên những cuộc biểu tình phẫn nộ ở Philippines với những người biểu tình đốt cờ Trung Quốc và kêu gọi "kết thúc sự xâm lược của Trung Quốc". Các cuộc biểu tình đã kéo theo những phản ứng mạnh mẽ từ người dân, đã tỏ ý thất vọng trước những gì mà họ cho là thái độ bất động của chính phủ.

Trong khi phản ứng ban đầu từ Manila rất mạnh mẽ, từ bộ trưởng Quốc Phòng Delfin Lorenzana lên án hành động đâm tàu cũng như việc tàu Trung Quốc bỏ chạy cho đến phó tổng thống Leni Robredo kêu gọi mở cuộc điều tra, phản ứng của tổng thống Duterte đã rất muộn màng và nhẹ nhàng, chỉ coi đó là một vụ va chạm bình thường.

Theo ghi nhận của bà Pratnashree Basu, các cuộc biểu tình cho thấy là một bộ phận dân chúng Philippines ngày càng bất mãn trước cách thức chính phủ xử lý các hoạt động liên quan đến Trung Quốc, thậm chí có người còn cho rằng chính quyền ưu tiên người lao động nhập cư Trung Quốc hơn là người Philippines.

Philippines từng nằm trong số các nước có quan hệ căng thẳng nhất với Trung Quốc, thậm chí kiện Bắc Kinh ra tòa vào năm 2015. Tuy nhiên, trong chính trị quốc tế, quan hệ song phương thân thiện hay không phần lớn phụ thuộc vào chế độ đang cầm quyền ở một quốc gia, và một lãnh đạo quốc gia thường đóng vai trò quyết định cho quan hệ đang có và đặt nền móng cho quan hệ song phương và đa phương trong tương lai.

Dưới thời tổng thống Duterte, nhậm chức năm 2016, đã có một sự thay đổi rõ rệt trong chính sách đối với Bắc Kinh. Trong khi Manila trước đây là một trong những quốc gia có tiếng nói mạnh nhất chống lại các hoạt động lấn lướt phi pháp của Bắc Kinh trong khu vực, kể từ thời ông Duterte, lập trường này trở nên thất thường, đa phần là im hơi lặng tiếng, đôi khi bùng lên ồn ào.

Ông Duterte đã tìm cách gác sang một bên tranh chấp trên biển với Bắc Kinh, biện minh rằng một quốc gia nhỏ như Philippines không thể đối đầu với một cường quốc như Trung Quốc - một quan điểm bị coi là quỵ lụy Bắc Kinh. Điều cần lưu ý ở đây là tổng thống Philippines cũng đã gạt bỏ các đề nghị hỗ trợ và hành động đa phương.

Một bước ngoặt nguy hiểm

Đối với chuyên gia Ấn Độ, sự cố ngày 09/06 tại Bãi Cỏ Rong đánh dấu một bước ngoặt nguy hiểm bởi vì một lần nữa nó cho thấy ý đồ và thái độ khăng khăng của Bắc Kinh muốn khẳng định chủ quyền của mình trên vùng biển thuộc chủ quyền hợp pháp của một quốc gia khác. Sự cố này cũng cho thấy một mức độ táo tợn hơn trong việc sử dụng lực lượng dân quân biển Trung Quốc.

Theo bà Basu, cơ cấu của lực lượng dân quân biển rất phù hợp với ý đồ của Trung Quốc muốn áp đặt các lợi ích của họ tại vùng biển tranh chấp thông qua các cuộc chạm trán ở cường độ thấp, bất cần tôn trọng luật pháp và chủ quyền trong khi vẫn duy trì tình trạng căng thẳng.

Trong tương lai gần, những vụ va chạm có sự can dự của lực lượng dân quân biển Trung Quốc có thể thúc đẩy sư can thiệp của các cường quốc ngoài khu vực như Mỹ, vốn đã cho biết là các hành vi khiêu khích của tàu dân quân sẽ bị coi là tương đương với những hành động của chiến hạm của lực lượng Hải Quân.

Mặc dù tuyên bố của Mỹ mới là dấu hiệu của một lập trường cứng rắn hơn, nhưng điều đó hàm chứa rủi ro là tình hình có thể dễ dàng leo thang đến mức một cuộc xung đột toàn diện. Trừ phi Bắc Kinh lùi bước đáng kể trong các hành động gây căng thẳng, trong những ngày tới đây, Biển Đông có nguy cơ chứng kiến một tình huống xung đột leo thang nhanh chóng đến mức không thể quay lại.

Mai Vân

Nguồn : RFI, 25/06/2019

Trung Quốc huy động ngân quỹ để kiểm soát Biển Đông (VOA, 09/03/2019)

Các quan chức ở Bắc Kinh được mong đợi sẽ lấy ngân quỹ từ các nguồn phi quốc phòng trong năm nay để củng cố kiểm soát quân sự trong vùng Biển Đông có tranh chấp sau khi Quốc hội nước này đề xuất giảm chi tiêu quốc phòng chính thức.

Hải quân Giải phóng quân Trung Quốc tuần tra trên đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa

Trung Quốc sẽ tăng ngân sách quốc phòng lên 7,5% trong năm nay, theo báo cáo dự thảo ngân sách đệ trình lên phiên họp Đại hội đại biểu Nhân dân Toàn quốc hôm 5/3. Việc tăng ngân sách này sẽ đưa chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc lên mức 177,6 tỷ đô la. Ngân sách này tăng 8,1% hồi năm ngoái.

Nhất quán với tập quán trước đây, chính quyền sẽ bảo vệ và có khả năng sẽ mở rộng sự hiện diện quân sự áp đảo của họ trên Biển Đông bằng cách huy động ngân quỹ của các cơ quan dân sự và thậm chí của các công ty tư nhân, các học giả cho biết.

"Sự bành trướng của Trung Quốc ở Biển Đông là một nỗ lực toàn diện", Oh Ei Sun, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Quan hệ Quốc tế Singapore, nói. "Nó liên quan đến quân đội nhưng cũng có phần của khu vực tư".

"Do đó chúng ta có thể thấy sự sụt giảm nhẹ trong các hoạt động thuần là quân sự nhưng các nỗ lực đòi chủ quyền một phạm vi rộng lớn trên Biển Đông thì tôi nghĩ là sẽ vẫn diễn ra", ông nói.

Các học giả cho biết Hải quân của Giải phóng quân Nhân dân Trung Quốc đã đưa việc kiểm soát Biển Đông thành một ưu tiên với số lượng tàu của họ đã tăng từ 512 trong năm 2012 lên 714 tàu vào thời điểm hiện nay.

Và hải quân Trung Quốc đã được hỗ trợ. Tập đoàn Dầu khí Hải dương Quốc gia (CNOOC) đã hỗ trợ cho tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh với việc khoan thăm dò ở những vùng biển có tranh chấp với Việt Nam, và các công ty tư nhân có trụ sở ở Trung Quốc đã bồi đắp đảo để giúp chính phủ có chỗ đứng trên những bãi cát không thể nào cư trú được.

Hai năm trước, Viện Nghiên cứu Thanh học thuộc Viện hàn lâm Khoa học Trung Quốc và Đại học Đồng Tế ở Thượng Hải nói rằng họ sẽ xây dựng ‘mạng lưới quan sát dài hạn’ cho Biển Đông và Biển Đông Trung Hoa. CNOOC và Cục Địa chấn Trung Quốc cũng tham gia vào các cuộc thảo luận về mạng lưới vốn sẽ chia sẻ dữ liệu với các nước khác. Dự án này sẽ củng cố cơ sở pháp lý cho tuyên bố chủ quyền trên biển của Trung Quốc, các nhà phân tích cho biết.

"Giải phóng quân Nhân dân Trung Quốc điều hành các doanh nghiệp tích lũy thu nhập để mua các sản phẩm quân sự và các nguồn thu nhập khác có thể được lấy từ bộ khoa học để họ có thể thực hiện khảo sát dưới danh nghĩa ngoại giao khoa học", ông Stephen Nagy, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Công giáo Quốc tế ở Tokyo, cho biết.

Rất nhiều dự án xây dựng cơ sở hạ tầng của quân đội Trung Quốc ‘được phác thảo để có công dụng kép và lấy tiền từ các ngân quỹ phi quốc phòng ở địa phương và quốc gia,’ theo một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế. Các đơn vị phi quốc phòng phải hoàn trả chi phí cứu trợ thiên tai cho bộ quốc phòng, nghiên cứu cho biết.

Chính phủ Trung Quốc sẽ bán trái phiếu của Bộ Tài chính Hoa Kỳ nếu họ cần thêm tiền, ông Termsak Chalermpalanupap, nhà nghiên cứu thuộc Viện nghiên cứu Đông nam Á Yusof Ishak ở Singapore, cho biết.

*******************

Một loạt sự việc sau vụ 'Trung Quốc vây bãi cát' gần đảo Thị Tứ ở Trường Sa (BBC, 08/03/2019)

Sau vụ đảo Thị Tứ ở bị thuyền Trung Quốc chặn lối vào, phát biểu mới nhất của Hoa Kỳ về hiệp ước phòng thủ chung đã gây ra phản ứng từ chính Philippines vì ngại kéo vào xung đột với Trung Quốc.

Tháng 12/2015 : người Philippines xếp hình thành dòng chữ 'CHINA OUT' Trung Quốc hãy cút đi - trên bãi cát ở đảo Thị Tứ

Phát biểu ở Manila hôm 1/03/2019 bên cạnh Bộ trưởng Ngoại giao nước chủ nhà Teodoro Locsin, Bộ trưởng Mike Pompeo của Hoa Kỳ đã nói :

"Mọi tấn công vũ trang vào quân lực Philippines, máy bay, tàu thuyền của nhà nước ở Biển Nam Trung Hoa sẽ kích hoạt các trách nhiệm trong Điều 4, Hiệp ước Hỗ tương Quốc phòng".

Phát biểu này được nêu ra không lâu sau khi có tin tàu thuyền Trung Quốc "ào vào" đảo Thị Tứ, điều mà Philippines nói là không phải sự thật.

Tuy nhiên, trước đó, ông Roberto del Mundo, thị trưởng Kalayaan có quyền quản trị Thị Tứ, cho hay các tàu thuyền Trung Quốc "đuổi tàu cá Philippines ra khỏi một bãi cạn bên ngoài đảo, cách 3 km, trong khoảng thời gian cả tháng 1 và 2".

Philippines nói việc này "chưa tới mức quấy rối" nhưng phía TQ đã chặn lối vào điểm mà ngư dân Philippines coi là nơi đánh cá của họ.

Nhưng ông Pompeo đã tranh thủ chuyến thăm Philippines, sau khi rời Hà Nội dự thượng đỉnh Mỹ - Triều, để nói thẳng rằng "việc xây cất của Trung Quốc trên các đảo là đang đe dọa chủ quyền Philippines".

Lời ông Pompeo được cho là chuyển biến quan trọng trong cách nhìn của Hoa Kỳ về tranh chấp Biển Đông.

Hồi 2018, Bộ trưởng Quốc phòng khi đó của Mỹ, ông James Mattis từ chối xác nhận đảm bảo an ninh cho Philippines ở mức mà ông Pompeo nêu ra.

Tuy thế, chính Bộ trưởng Quốc phòng Philippines lại nói hôm 05/03 rằng Hiệp ước quốc phòng với Hoa Kỳ cần được xem lại.

ABS-CBN TV đưa tin ông Delfin Lorenzana nói về hiệp ước có 67 năm qua rằng nó "có thể gây hiểu nhầm và hỗn loạn khi có khủng hoảng".

Xây cất của Trung Quốc trên Đá Subi, cách đảo Thị Tứ không xa

Bộ trưởng Ngoại giao Locsin cũng nói chính việc Hoa Kỳ "đưa ngày càng nhiều chiến hạm qua lại vùng Biển Tây Philippine nên họ sẽ nhiều khả năng dính líu vào chiến tranh mà chúng ta không hề muốn".

Nhưng nếu hiệp ước quốc phòng đẩy Philippines "can dự vào cuộc chiến có nổ súng (shooting war)" thì đó là điều nước này không mong muốn, ông nói.

Được biết hôm 04/03, hai pháo đài bay B-52 của Hoa Kỳ từ Guam lại bay vào Biển Đông và tới gần các đảo tranh chấp.

Lần cuối Hoa Kỳ cử B-52 vào vùng này là tháng 11/2018.

Đô đốc Philip Davidson, tư lệnh Bộ Chỉ huy Ấn Độ -Thái Bình Dương nói quân lực Hoa Kỳ quan sát thấy nhiều tàu chiến, chiến đấu cơ và máy bay ném bom hơn so với năm ngoái trong vùng biển tranh chấp.

Vụ việc quanh Đảo Thị Tứ

Theo trang Rappler của Philippines (06/03/2019), đánh giá của giới quan sát hồi đầu năm nói hàng chục tàu 'dân quân' Trung Quốc tiến vào vùng gần đảo Thị Tứ (Thitu, hay Pag-asa) ở vùng Biển Tây Philippine trong Biển Đông.

Philippines muốn xây sửa đường băng trên đảo Thị Tứ

Các thuyền Trung Quốc có lúc lên tới 95 chiếc, có lúc rút xuống 24 chiếc, và họ tiến vào sau khi Philippines bắt đầu xây cất trên hòn đảo này.

Các thông tin trên do chương trình 'Asia Maritime Transparency Initiative (AMTI) thuộc Viện nghiên cứu quốc tế chiến lược CSIS ở Washington công bố.

Các thuyền TQ bắt đầu có mặt ở khoảng giữa Đá Subi và đảo Thị Tứ (diện tích 37km vuông) từ tháng 7/2018.

Nhưng đỉnh cao là tháng 12/2018, khi "có 95 thuyền TQ xuất hiện hôm 20/12, và giảm xuống 42 thuyền vào ngày 26/01", theo AMTI mà trang Rappler trích dẫn.

Theo AMTI, đây là hoạt động đáp trả việc Philippines sửa chữa đường băng trên đảo Thị Tứ, nơi có vài trăm dân thường sinh sống cùng một đơn vị quân đội, từ tháng 5/2018.

Thuyền nhỏ của Philippines bên ngoài đảo Thị Tứ - ảnh tư liệu

Được biết công tác này sẽ chỉ hoàn tất "trong phần đầu năm 2019", theo trang Daily Inquirer của Philippines trích Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana hôm 04/02.

Hiện chưa rõ là các thuyền 'dân quân' của Trung Quốc còn ở quanh đảo Thị Tứ hay không.

Hôm 05/03, báo Úc vẫn có bài nói về "chiêu bài dùng dân quân cướp đảo mới nhất của Trung Quốc" để nói về việc này.

Bài 'China's latest island grab : Fishing 'militia' makes move on sandbars around Philippines' Thitu Island' nhắc lại các vụ việc lấn và xây cất vùng đảo TQ thực hiện từ những năm qua và đặt câu chuyện Thị Tứ vào bối cảnh Quốc hội Trung Quốc họp tuần này ở Bắc Kinh.

Một quan chức cao cấp TQ phát biểu ở Bắc Kinh rằng "bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ không phải là đe dọa cho nước khác", theo bài của AFP trên ABC.

Cũng trong năm 2019, các nước trong vùng tiếp tục đầu tư vào hải quân và nhất là hạm đội tàu ngầm dù không nói thẳng là vì vấn đề Biển Đông.

Trong tháng 2/2019, Úc ký với Pháp hợp đồng đóng 12 tàu ngầm động cơ diesel, trị giá 35 tỷ USD.

Cùng tháng, Singapore nhận một trong bốn tàu ngầm Type 212 từ Đức và Ấn Độ sắp ký với Nga hợp đồng 3 tỷ USD thuê tàu ngầm lớp Akula.

Báo chí Việt Nam

Truyền thông Việt Nam trong dịp này cũng xuất hiện một số tin bài liên quan đến các diễn biến mới nhất về Biển Đông.

Báo Tuổi Trẻ Online hôm 07/3 đưa tin về cuộc họp liên Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam - Philippines gần nhất và cho hay :

"Tại cuộc họp lần thứ 9 Ủy ban hỗn hợp về hợp tác song phương Việt Nam - Philippines ở Manila ngày 6-3, Ngoại trưởng Philippines Teodoro Lopez Locsin và Phó thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh đã trao đổi và chia sẻ quan ngại về những diễn biến gần đây ở Biển Đông".

Và báo tờ này đưa thêm một số chi tiết bình luận về bối cảnh và liên quan chủ quyền của Việt Nam với hòn đảo :

"Cuộc gặp giữa ngoại trưởng hai nước diễn ra trong bối cảnh căng thẳng ở Biển Đông có dấu hiệu quay trở lại những ngày qua, trong đó có những tin đồn liên quan đến đảo Thị Tứ.

"Đảo Thị Tứ thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam nhưng đang bị Philippines chiếm đóng phi pháp".

Trước đó, hôm 06/3, Dân Trí trong bài báo đưa tin về cuộc họp giữa lãnh đạo ngành ngoại giao hai nước thành viên Asean này cho biết thêm một số chi tiết :

"Nhận lời mời của Bộ trưởng Ngoại giao Philippines Teodoro Lopez Locsin, ngày 6/3, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã thăm Philippines và đồng chủ trì Kỳ họp lần thứ 9 Ủy ban hỗn hợp về Hợp tác song phương Việt Nam - Philippines.

"Hai bên trao đổi sâu và cùng chia sẻ quan ngại về những diễn biến gần đây ở Biển Đông, nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của việc bảo đảm hòa bình, an ninh, an toàn hàng hải và hàng không ở Biển Đông, giải quyết hoà bình các tranh chấp, kiềm chế, không làm phức tạp tình hình, không quân sự hoá, tôn trọng luật pháp quốc tế và Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý, thực hiện đầy đủ Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và sớm đạt được Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) thực chất, hiệu quả".

***********************

Biển Đông : Malaysia-Philippines kêu gọi giải quyết tranh chấp một cách hòa bình (RFI, 08/03/2019)

Biển Đông là một trong những điểm được đề cập trong chuyến thăm Philippines của thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad. Trong cuộc họp song phương ở phủ tổng thống Malacañang ngày 07/03/2019, lãnh đạo hai nước kêu gọi giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông một cách hòa bình, dựa trên quy tắc, đồng thời hứa bảo vệ tự do hàng hải tại Biển Đông để duy trì hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực.

Tổng thống Philippines Duterte (trái) và thủ tướng Malaysia Mahathir tại Manila, ngày 07/03/2019. Reuters/Eloisa Lopez

Theo trang Manila Bulletin, thông cáo chung của lãnh đạo hai nước cũng nhấn mạnh đến "việc thực thi đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), trong nỗ lực thúc đẩy an ninh và hợp tác hàng hải, xây dựng niềm tin, sự tin cậy giữa các bên liên quan".

Ngoài ra, thủ tướng Malaysia và tổng thống Philippines cũng "bày tỏ hy vọng của chính phủ hai nước về một Bộ Quy tắc Ứng xử (COC) hiệu quả ở Biển Đông". Văn kiện này vẫn đang được các nước ASEAN và Trung Quốc đàm phán.

Lãnh đạo hai nước đều đồng ý rằng các tranh chấp về lãnh thổ và quyền tài phán cần được giải quyết bằng các biện pháp hòa bình, tránh đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, và phù hợp với các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, bao gồm Hiến chương Liên Hiệp Quốc và Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS 1982).

Mahathir : Trung Quốc cần xác định lại yêu sách ở Biển Đông

Tầm quan trọng của quyền tự do lưu thông hàng hải, không bị cản trở tại vùng Biển Đông tiếp tục được thủ tướng Malaysia nhấn mạnh khi trả lời phỏng vấn đài ABS-CBN tại Manila ngày 07/08.

Ông Mahathir Mohamad cho rằng Bắc Kinh nên xác định lại "cái gọi là quyền sở hữu" của họ ở Biển Đông để các nước trong khu vực, cũng đang đòi hỏi chủ quyền, có thể thu lợi trong vùng biển giầu tài nguyên này. Theo ông, nếu không có hạn chế và trừng phạt, thì "các yêu sách của Trung Quốc sẽ không ảnh hưởng đến chúng tôi(Malaysia)".

Thu Hằng

Chuỗi sự kiện "ba trong một" sắp diễn ra ở Việt Nam sau Tết : cấp cao Trump-Kim Jong-un, cấp cao Trump-Tập Cận Bình và một tiếp xúc nào đấy giữa phái bộ Mỹ với lãnh đạo Hà Nội cuối tháng Hai này liệu có góp phần giúp cho Việt Nam đẩy lùi được nguy cơ một cuộc chiến kiểu như 17/02 cách đây bốn mươi năm ? Cho đến nay, câu trả lời vẫn đang ở phía trước [1].

Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình duyệt binh trong một cuộc tập trận qui mô - Ảnh minh họa

Cuộc huyết chiến 17/02/1979 phải được tưởng niệm mà không cần đến nghệ thuật "ôn cố tri tân" như các năm trước. Việc Trung Quốc "cắn trộm" trên toàn tuyến biên giới phía bắc Việt Nam cách đây 40 năm cần được ôn lại công khai và sòng phẳng ! Tuyên giáo của cả Bắc Kinh lẫn Hà Nội dù có tốn công sức để lấp liếm các "mảnh vá chằng lót đụp" trên chiếc áo "hảo hảo" 4 tốt và 16 chữ vàng, thì việc Bắc Kinh có thể "ra đòn" đối với Hà Nội, trong một thời khắc khi họ túng quẫn về chiến lược, vẫn là một nguy cơ hiện hữu.

Xung quanh 17/02 năm nay có gì lạ ?

Từ các ý đồ đen tối của Bắc Kinh trong những năm gần đây, có bao nhiêu phần trăm sẽ thành hiện thực trong năm nay thì chưa ai có thể khẳng định một cách chắc chắn vào lúc này. Tuy nhiên, những động thái "rời rạc" từ Hà Nội trên nền của những tiếp nối liên tục tạo nên chính sách "lý tưởng tương thông" (cùng chung lý tưởng), "vận mệnh tương quan" (có chung định mệnh) với Trung Quốc vẫn khiến giới phân tích kịp nhận ra một số điều lạ lẫm.

Đầu tiên, năm nay nhà nước buộc phải cho phép tưởng niệm ngày 17/02/1979 (Trung Quốc tấn công trên toàn tuyến biên giới phía Bắc) cùng với những sự kiện liên quan như 7/01/1979 (lật đổ Khmer đỏ), 19/01/1974 (mất Hoàng Sa), tất nhiên là cả 14/03/1988 nữa (cuộc thảm sát hèn hạ cán bộ chiến sỹ trên đảo Gạc Ma, Trường Sa). Tuy nhiên, tất cả chỉ là những cuộc tưởng niệm trong "thầm lặng". Nếu các cuộc gặp mặt trở thành những cuộc biểu dương lực lượng chống Tàu hay tôn vinh xã hội dân sự, chắc chắn nhà nước sẽ không để yên.

Cái lạ thứ hai (tuy không mấy ngạc nhiên), là tưởng niệm tất cả những mốc đau thương và đắt giá nói trên nhưng truyền thông lại không được đề cập tới dòng chảy chính tạo nên nguồn mạch các sự kiện. Đó là phải lờ đi thực tế hiển nhiên rằng, các vụ thảm sát ấy được tiến hành bởi chính bàn tay của "bạn vàng 4 tốt và 16 chữ". Tưởng niệm nhưng không được đề cập tới vai trò của chủ nghĩa bành trướng và bá quyền Trung Quốc đằng sau những sự kiện bi thảm ấy.

Điều lạ lẫm thứ ba, 17/02 năm nay được nhắc tới trong một môi trường quốc tế và quốc nội bất bình thường ; hầu như trái ngược lại nhiều điều Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng trình bày trong "bản tấu" mừng đảng mừng xuân đầu năm. Những vụ bắt bớ liên tục áp Tết vẫn không thuyên giảm, những bức hại đối với xóm đạo Lộc Hưng vẫn tiếp diễn, kể cả khi EU đã cảnh báo Hà Nội về các vụ vi phạm nhân quyền nghiêm trọng, dẫn đến việc đình hoãn Hiệp định EVFTA mà Hà Nội đang rất mong đợi.

Hoạ phúc phải đâu một buổi

Nếu làm một cuộc hành hương về nguồn, dễ thấy 17/02/1979 cũng như những biến cố liên quan, chỉ là các "chương" (chapter), "hồi" (episode) trong cuộc chiến dai dẳng và khốc liệt suốt từ thời Tần-Hán thôn tính các nhà nước Văn Lang-Lạc Việt. Nghĩ vậy để chia sẻ với nhà nghiên cứu Vũ Đức Liêm về câu chuyện của một dân tộc "dễ bị tổn thương". Câu chuyện không nhằm phác hoạ một Việt Nam nhược tiểu, cũng không nhằm hạ thấp nỗ lực của bao thế hệ tiền nhân đã đổ xương máu để xây nên quốc gia có cương vực như ngày nay [2].

Ở một góc nhìn cận cảnh khác, cần suy ngẫm và rút ra những bài học đang bị bỏ quên từ cuốn sách "Sự thật về quan hệ Việt Nam-Trung Quốc…" [3] (Tính đến tháng 10/1979). Đây là một văn kiện quan trọng của Bộ Ngoại giao Việt Nam được công bố ngày 4/10/1979 nhằm vạch trần bản chất của chủ nghĩa bành trướng Bắc Kinh đối với Việt Nam trong cả một thời gian dài. Đọc cuốn sách này, dư luận sẽ không bất ngờ trước cuộc chiến tranh xâm lược ngày 17/02.

Riêng đối với giới nghiên cứu, cuộc chiến tàn độc ấy của Trung Quốc đối với Việt Nam là một bước phát triển lô-gích của chính sách bành trướng đại dân tộc và bá quyền nước lớn của những người lãnh đạo Trung Quốc trong nhiều thập kỷ. Trên thế giới chưa có những nhà lãnh đạo một nước nào về mặt chiến lược lại lật ngược chính sách liên minh, đổi bạn thành thù, đổi thù thành bạn nhanh chóng và toàn diện như các lãnh đạo ở Trung Nam Hải. Văn kiện Bộ Ngoại giao một thời đã đanh thép khẳng định như vậy !

Sách Trăm Việt trên vùng định mệnh của Phạm Việt Châu

Thật đáng tôn vinh, trong giờ phút lâm nguy đối với cả cá nhân lẫn cộng đồng, một sỹ quan Việt Nam Cộng Hoà vẫn cố gắng hoàn tất tấm bản đồ dẫn dắt người đọc dọc theo hành trình lập quốc của các bộ tộc Bách Việt. Lộ trình ấy gợi mở về cách thức tồn tại của các quốc gia Đông Nam Á trong tư thế độc lập và tự do. Bản chỉ dẫn minh định một tầm nhìn liên kết và cùng nhau hội nhập để chống lại sự bành trướng của các thế lực quốc tế, dù ngụy trang dưới bất cứ hình thái hoặc ý thức hệ nào[4]. Đây chính là tầm nhìn mà các triều đại phương Bắc, bằng kế sách bành trướng nhiều hướng, ngày đêm tìm cách vô hiệu hoá, với sự "toa rập" đắc lực của những Trần Ích Tắc, Lê Chiêu Thống xưa và nay.

Và cả trước đấy khá lâu, từ những năm 1960, tác giả Tùng Phong cũng từng đau đáu về vận nước long đong khi cả hai quốc gia Bắc và Nam trải qua cuộc nội chiến tương tàn để rồi lại rơi vào thời kỳ Bắc thuộc mới. Tác giả cảnh báo khá chính xác nguy cơ các quốc gia như Việt Nam thường bị chi phối bởi những trận phong ba bão táp vô trách nhiệm do các nước lớn gây ra. Và lúc nào chúng ta cũng phải cảnh giác trước sự đe dọa liên tục của những cuộc ngoại xâm [5].

Để loại trừ nguy cơ chiến tranh

Tạp chí Nikkei Asian Review, trong một bài bình luận mới đây đã khẳng định, Tập Cận Bình đang chuẩn bị cho một năm 2019 đầy biến động [6]. Ngôi vị của Tập, người truyền cảm hứng trực tiếp đối với Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, đang có dấu hiệu bị lung lay. Giáo sư Hứa Tùng Tộ (Xiang Songzuo là người được coi là tiếng nói gián tiếp của các nguyên lão trong Đảng Cộng sản Trung Quốc) đã cảnh báo về nguy cơ bất động sản trong nước và sự rối loạn nội bộ liên quan đến chiến dịch "đả hổ diệt ruồi".

Thế bế tắc ấy khiến ông Tập có thể phải hoá giải mọi bất ổn bằng việc phát động một cuộc chiến ở bên ngoài Trung Quốc, như cách mà ông ta đã cảnh báo trong thông điệp đầu năm. Ngoài Đài Loan, Biển Đông được các chuyên gia đánh giá là nơi dễ xảy ra xung đột nhất. Nếu ông Tập gặp sự đe dọa về vị thế chính trị qua sự sụt giảm liên tục về kinh tế-xã hội do tác động từ cuộc thương chiến với Mỹ, thì Biển Đông nhiều khả năng sẽ là nước cờ "thấu cáy" để Tập dựa vào đó duy trì quyền lực của mình.

Để tránh "một 17/02" trong tương lai thì những động tác giả của Hà Nội vừa qua không mang nhiều ý nghĩa. Những miếng võ kiểu "Tiệt quyền đạo" ấy là chưa đủ "đô". Truyền thông trong nước từng "cố ý tiết lộ bí mật" khi mạng Soha chủ động công khai kế hoạch chuyển quân và bố trí lực lượng của trung đoàn 921 về Yên Bái, Su-22 đoàn không quân Sao Đỏ rời Hà Nội, lên chốt giữ vùng trời Tây Bắc [7]. Có thể đây là sự lặp lại chiến thuật "răn đe Trung Quốc" giống như khi Việt Nam mời mẫu hạm USS Carl Vinson đến "giao lưu quân sự" tại Đà Nẵng vào tháng 3/2018.

Việt Nam phải hết sức cẩn trọng trước "quyết tâm chiến lược" của "Giấc mộng Trung Hoa". Ông Tập từng phát biểu công khai, đất nước Trung Quốc "hiện đang ở trong giai đoạn ‘cơ hội chiến lược mang tính lịch sử’, trong đó có thể làm được nhiều việc. Triển vọng phát triển nhìn chung là tích cực, nhưng con đường đi lên sẽ không suôn sẻ. Thành tựu càng lớn, thì băng càng mỏng trên mỗi bước đi và chúng ta (tức là Trung Quốc) càng phải chuẩn bị đối mặt với những hiểm nguy ngay trong giai đoạn hòa bình. Chúng ta không thể để cho mình mắc sai lầm chiến lược hoặc sai lầm gây ra đổ vỡ" [8].

Để tránh phải lâm chiến, Việt Nam cần tích cực kết nối với những vùng miền chiến lược xuyên khu vực (Indo-Pacific), chủ động tiếp tục thực thi các khía cạnh của FOIP (Ấn Độ-Thái bình Dương tự do và rộng mở), thúc đẩy hợp tác về an ninh, phấn đấu thành đối tác bình đẳng với Nhật, Ấn, Úc và Hoa Kỳ. Cơ hội giờ đây là "Bộ tứ" ngày càng coi Việt Nam là "đối tác ngang cấp", là một đất nước độc lập, tự chủ, chứ không phải là quốc gia "vệ tinh" hay "phụ thuộc" như chính Hoa Kỳ gần đây đã tuyên bố.

"Mô thức Việt Nam" [9]- khéo léo nương theo ngọn triều của thời đại, vận động các nước "tiền tuyến" trong ASEAN cùng trở thành "những thành viên theo sát" của "Bộ tứ" (shadow members) - đó mới thật là kế sách lâu dài và căn bản. Phải làm cho mỗi tảng băng dưới gót dày của bành trướng và xâm lược lúc nào cũng có thể bị vỡ vụn (để nhấn chìm lũ bán nước và cướp nước). Phải thiết kế được những kịch bản mà Trung Quốc không mong muốn, mới hy vọng Tập Cận Bình sẽ nghĩ lại nhiều lần trước khi có những hành động vô luân vô pháp như Đặng Tiểu Bình đã liều lĩnh 40 năm trước đây./.

Nguyễn Hoàng

Nguồn : RFA, 06/02/2019 (NguyenHoang's blog)

[1] "Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập sắp gặp nhau ở Việt Nam ?" Xem VOA ngày 4/02/2019

[2] http://tiasang.com.vn/-khoa-hoc-cong-nghe/Viet-Nam-Lich-su-mot-dan-toc-de-bi-ton-thuong-12721

[3] http://www.vanhoanghean.com.vn/component/su-that-ve-quan-he-viet-nam-trung-quoc-trong-30-nam-qua

[4] https://www.voatiengviet.com/a/tram-viet-tren-vung-dinh-menh-bon-muoi-nam-sau/2941123.html

[5] https://doigio.wordpress.com/chinh-de-viet-nam/

[6] https://asia.nikkei.com/Editor-s-Picks/China-up-close/The-cursed-year-Xi-and-China-brace-for-a-wild-2019

[7] http://soha.vn/trung-doan-921-ve-yen-bai-su-22-doan-kq-sao-do-roi-ha-noi-len-chot-giu-vung-tay-bac.htm

[8]https://thediplomat.com/2019/01/chinas-new-maximalism-in-three-slogans/

[9]https://thediplomat.com/2018/11/bringing-vietnam-into-the-free-and-open-indo-pacific/

Tối Cao Pháp Viện Philippines : Bắc Kinh là "đe dọa nghiêm trọng nhất" kể từ Thế Chiến II (RFI, 25/11/2018)

Quyền chánh án Tòa Án Tối Cao Philippines Antonio Carpio ngày 24/11/2018, khẳng định những yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông, bất chấp phán quyết của Tòa Trọng Tài La Haye, là "mối đe dọa từ bên ngoài nghiêm trọng nhất đối với Philippines kể từ sau Thế Chiến II".

Người biểu tình Việt Nam và Philippines trước lãnh sự quán Trung Quốc ở Makati, Manila đòi Bắc Kinh tôn trọng phán quyết Biển Đông, 06/08/2016. Reuters/Romeo Ranoco

Theo trang Philstar, tại diễn đàn "Bảo vệ chủ quyền của Philippines ở biển Tây Philippines (tên Phililippines dùng để gọi Biển Đông)", được tổ chức ở thành phố Taguig, ngoại ô Manila, chánh án Antonio Carpio cảnh báo rằng Philippines "phải chuẩn bị cho ngày mà Bộ Chính Trị Đảng cộng sản Trung Quốc sẽ ra lệnh cho lực lượng hải quân hùng hậu đến kiểm soát vùng 9 đoạn" mà Bắc Kinh đòi chủ quyền, chiếm đến 80% diện tích Biển Đông.

Trung Quốc tự nhận sở hữu Biển Đông từ 2.000 năm nay, theo cáo buộc của chánh án Tòa Án Tối Cao được trang Japan Times trích lại. Và điều này được giảng dạy cho "tất cả tướng lĩnh, giáo sư, công chức, các nhà ngoại giao hay doanh nhân Trung Quốc ngay từ năm thứ nhất đại học. Điều này nằm trong máu của họ. Họ thật sự tin điều đó, nhưng chuyện này hoàn toàn sai",

Chánh án Tòa Án Tối Cao Philippines nêu lên trường hợp các bản đồ lịch sử được xuất bản tại Trung Quốc, theo đó đến năm 1932, lãnh thổ Trung Quốc chỉ dừng ở đảo Hải Nam và chỉ từ năm 1947, chính quyền Trung Quốc mới bắt đầu đòi chủ quyền quần đảo Trường Sa.

Ông Antonio Carpio cáo buộc Trung Quốc là "nước xâm chiếm trái phép" trong vùng đặc quyền kinh tế rộng 376.350 km2 của Philippines, khai thác trái phép "nguồn cá, dầu khí, vì theo Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển và theo phán quyết của Tòa Trọng Tài, Philippines có đặc quyền đối với tất cả các nguồn tài nguyên trong khu vực này".

Chánh án Carpio cảnh báo chính phủ tránh mọi dự án "khai thác, phát triển chung" với Trung Quốc ở Biển Đông, vì Nhà nước Philippines sẽ không có quyền kiểm soát tất cả. Ông nhấn mạnh là khi "nhượng chủ quyền trên một văn bản, chúng ta sẽ nhượng mãi mãi".

Thu Hằng

*******************

Philippines tiết lộ lý do không đưa hải quân đương đầu với Trung Quốc (RFI, 24/11/2018)

Bộ trưởng quốc phòng Philippines vừa bất ngờ tiết lộ lý do khiến ông từ bỏ ý định đưa hải quân ra bãi cạn Scarboborough, Biển Đông, để đương đầu với Trung Quốc, hồi tháng 06/2016, sau phán quyết lịch sử về vụ Manila kiện Bắc Kinh, với phần thắng thuộc về Philippines.

Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana trong một cuộc họp báo tại Manila ngày 09/03/2017. NOEL CELIS / AFP

Theo báo chí Philippines, tại diễn đàn về tranh chấp hàng hải ở Makati City hôm 23/11/2018, ông Delfin Lorenzana, Bộ trưởng quốc phòng Philippines cho biết đã hủy bỏ kế hoạch triển khai một đơn vị hải quân Philippines đến vùng bãi cạn Scarborough nói trên, trước khi Tòa Trọng Tài Thường Trực ra phán quyết ngày 12/07/2016, bác bỏ phần lớn các yêu sách chủ quyền của Trung Quốc trên gần trọn Biển Đông. Phán quyết của tòa cũng khẳng định Bắc Kinh không có quyền độc chiếm bãi cạn Scarborough, ngư trường truyền thống của ngư dân Philippines và các láng giềng khác như Việt Nam, đang bị hải quân Trung Quốc phong tỏa từ năm 2012.

Phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực được coi là một thắng lợi vang dội của Philippines. Tuy nhiên, ông Rodrigo Duterte, khi ấy vừa nhậm chức tổng thống (ngày 30/06/2016), trong một cuộc họp nội các trước khi tòa ra phán quyết, yêu cầu không nên triển khai quân đội như dự kiến, để tránh gây căng thẳng với Bắc Kinh.

Tiết lộ của Bộ trưởng quốc phòng Philippines được đưa ra đúng một ngày sau khi hãng tin GMA News cho biết tuần duyên Trung Quốc tại bãi cạn Scarborough cản trở một nhóm phóng viên của hãng này phỏng vấn các ngư dân Philippines. Sáu tháng trước, phóng viên của GMA News đã quay phim được cảnh ngư dân Philippines bị Trung Quốc tịch thu hải sản đánh bắt được tại Scarborough.

Bộ trưởng quốc phòng Mỹ khuyên Philippines kiềm chế

Cũng tại diễn đàn về hàng hải ở Makati nói trên, bộ trưởng Philippines cho biết, một tuần trước khi tòa ra phán quyết, trong một cuộc điện đàm với đồng nhiệm Hoa Kỳ Ashton Carter, ông cũng được khuyên là nên "kiềm chế", sau khi được thông báo là phán quyết "sắp được công bố", và phần thắng được cho là sẽ thuộc về Manila. Theo Bộ trưởng quốc phòng Philippines, thông điệp của đồng nhiệm Mỹ là "rất quan trọng", bởi lúc đó phía Philippines đã dự định triển khai hải quân.

Bộ trưởng quốc phòng Delfin Lorenzana thuật lại phản ứng của ông Perfecto Yasay, ngoại trưởng Philippines vào thời điểm đó, được coi là có công lớn trong chiến thắng tại La Haye. Trong tuyên bố chính thức với báo giới, sau khi tòa ra phán quyết, ngoại trưởng Yasay đã ca ngợi đây là "một quyết định lịch sử", nhưng kêu gọi mọi người phản ứng "điềm tĩnh".

Trọng Thành

**********************

Nghị sĩ Philippines đòi chính phủ phản đối Trung Quốc cấm quay phim ở Scarborough (RFI, 24/11/2018)

Ít nhất ba thượng nghị sĩ Philippines muốn chính phủ Manila phản đối Bắc Kinh về vụ một đoàn phóng viên truyền hình Philippines bị tuần duyên Trung Quốc cấm quay phim ở bãi cạn Scarborough, nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines.

Bãi cạn Scarborough.Wikipedia

Kênh truyền hình CNN Philippines ngày 23/11/2018, cho biết là ba thượng nghị sĩ Kiko Pangilinan, Antonio Trillanes IV và Joel Villanueva đã yêu cầu chính phủ Philippines gởi công hàm phản đối Bắc Kinh sau khi lực lượng tuần duyên Trung Quốc cấm một đoàn phóng viên của kênh truyền hình Philippines GMA News thực hiện phỏng vấn tại khu vực bãi cạn Scarborough. Bãi cạn này nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines, nhưng đã bị Trung Quốc chiếm từ năm 2012.

Trong một đoạn video được công bố trên mạng ngày 22/11, người ta thấy một lính tuần duyên Trung Quốc cầm loa nói với đoàn phóng viên Philippines rằng "không được phép của Trung Quốc, các ông không được thực hiện phỏng vấn ở đây. Nếu các ông không rời ngay khỏi nơi đây, chúng tôi sẽ dùng biện pháp mạnh".

Trả lời kênh CNN Philippines hôm 22/11, ngoại trưởng Philippines Teddyboy Locsin nói là những công hàm ngoại giao phản đối gởi đến Trung Quốc đều vấp phải "một bức tường". Bộ Ngoại Giao Philippines nhắc lại là Manila đã gởi hàng trăm công hàm phản đối những vụ Trung Quốc xâm nhập vùng đặc quyền kinh tế của Philippines.

Theo CNN Philippines, đa số người dân nước này phản đối việc chính quyền tổng thống Duterte không có phản ứng gì trước những hành động của Trung Quốc ở vùng Biển Đông (mà Manila gọi là Biển Tây Philippines), trong đó có việc cướp tài sản của ngư dân Philippines, và xây các trạm khí tượng ở đây.

Thanh Phương

Giải pháp nào cho tranh chấp Biển Đông ? (VOA, 14/08/2018)

Đàm phán giữa các bên liên quan theo luật pháp quốc tế hay tham khảo kinh nghiệm nhờ trọng tài phán xử từ các tranh chấp chủ quyền khác trên thế giới là những giải pháp giúp giải quyết tranh chấp trên Biển Đông một cách hòa bình phù hợp với nguyện vọng của tất cả các bên, theo các ý kiến đưa ra tại một hội thảo mới đây tại Mỹ.

Tiền đồn do Trung Quốc xây dung ở quần đảo Trường Sa

Các học giả quốc tế đã đưa ra những đề xuất và so sánh vừa kể tại phiên thảo luận về giải quyết tranh chấp tại Hội thảo thường niên về Biển Đông lần thứ 8 do Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS) tổ chức vào cuối tháng Bảy vừa qua ở Washington.

‘Kiên trì đàm phán’

Ít nhất đó cũng là lập trường của Việt Nam, theo như trình bày của ông Đỗ Thanh Hải đến từ Học viện Ngoại giao Việt Nam.

Theo ông Hải, để có giải pháp chung cuộc đối với tranh chấp trên Biển Đông thì Hà Nội sẽ theo đuổi con đường ‘kiên trì đàm phán’ với các bên có tranh chấp như Trung Quốc, Philippines và Malaysia.

Tuy nhiên, bên cạnh đó, Hà Nội không gạt sang một bên biện pháp pháp lý giống như Manila đã từng kiện Bắc Kinh ra Tòa trọng tài thường trực (PCA) hồi năm 2014. Ông Hải cho biết Hà Nội ủng hộ vụ kiện của Manila và bảo lưu quyền của mình sử dụng biện pháp pháp lý tương tự.

Về khả năng đàm phán, ông Hải chỉ ra kinh nghiệm của Hà Nội trong việc đàm phán các vấn đề nhạy cảm và khó khăn trên các hồ sơ phân định biên giới trên bộ với Lào, Campuchia và trên biển với Thái Lan, Indonesia. Riêng với Trung Quốc, Việt Nam đã hoàn thành việc phân giới cắm mốc biên giới trên bộ và phân định Vịnh Bắc Bộ. Tất cả các hồ sơ tranh chấp này của Việt Nam đều được giải quyết trong hòa bình.

Do đó, ông Hải cho rằng Hà Nội ‘là nước đi đầu trong khu vực’ trong việc giải quyết các tranh chấp lãnh thổ. Theo đó, Hà Nội theo đuổi giải pháp ‘công bằng, lâu dài và chấp nhận được’ và xem đó là con đường để đảm bảo hòa bình và an ninh trong khu vực.

Trong khi chờ đợi có được giải pháp lâu dài đó, Việt Nam cũng sẵn sàng chấp nhận những giải pháp tạm thời nhưng ‘thỏa đáng’, ông Hải nói và nhấn mạnh nguyên tắc ‘thỏa đáng’.

Giải pháp tạm thời này bao gồm hợp tác trên những vấn đề không nhạy cảm như tìm kiếm, cứu nạn, hỗ trợ nhân đạo và bảo vệ môi trường và hợp tác cùng khai thác.

Riêng trên vấn đề hợp tác cùng khai thác (dầu khí) mà Bắc Kinh lâu nay vẫn vận động các nước thực hiện theo nguyên tắc của họ là ‘gạt bỏ tranh chấp, hợp tác cùng khai thác, chủ quyền thuộc về chúng ta (Trung Quốc)’, ông Hải nhấn mạnh rằng Việt Nam không hợp tác cùng khai thác ở những vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam mà chỉ ở những vùng biển có chủ quyền chồng lấn. Ngoài ra, Hà Nội chỉ hợp tác cùng khai thác sau khi dùng luật pháp quốc tế xác định rõ ràng vùng biển nào có chủ quyền chồng lấn.

Nguyên tắc cơ bản của Việt Nam khi theo đuổi con đường đàm phán cũng như giải pháp tạm thời, theo ông Hải, là bám theo luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Quốc tế về Luật Biển UNCLOS 1982, còn những yếu tố khác chỉ mang tính bổ sung và chỉ có giá trị tham vấn. Điều này trái với lập trường của Trung Quốc là ‘chủ quyền lịch sử’ đối với Biển Đông vốn không có căn cứ trên luật pháp quốc tế.

Ngoài ra, ông Hải cho rằng để đàm phán thành công thì các bên cần phải ‘kiên trì’, ‘kiềm chế’, ‘có thiện chí’ và ‘có lòng tin’. Các bên cần phải tôn trọng quyền lợi chính đáng của nhau cũng như kiểm soát tình cảm dân tộc cực đoan, kích động hận thù, bài ngoại của người dân trong nước vốn gây cản trở cho quá trình đàm phán.

"Chúng ta đã thấy tinh thần dân tộc (cực đoan) tai hại như thế nào đối với mỗi nước trong quá trình tìm cách giải quyết tranh chấp", ông Hải nói.

Tuy nhiên, ông Hải cũng chỉ ra những trở ngại đối với việc giải quyết tranh chấp trên Biển Đông một cách hòa bình : thiếu trách nhiệm và thiếu thiện chí, mưu cầu bá quyền thông qua việc quân sự hóa để tạo ‘sự đã rồi’, khăng khăng đòi hợp tác cùng khai thác không đúng nơi, không đúng trình tự (trước khi có phân định biên giới rõ ràng) và tuyên bố chủ quyền phi pháp (đường chín đoạn và đòi hỏi vùng biển tối đa cho những thực thể không đủ điều kiện theo luật quốc tế).

"Giải pháp cho tranh chấp trên Biển Đông là có thể", ông Hải nói. "Chúng ta cần phải nghiêm túc xem xét ngay bây giờ và làm càng sớm càng tốt".

Để đàm phán thành công, ông Hải nói Việt Nam ‘ủng hộ mạnh mẽ’ vai trò của khối ASEAN trong việc tạo ra môi trường thuận lợi cho đàm phán.

"Cần nhượng bộ"

Trao đổi với VOA bên lề hội thảo, ông Bill Hayton, cựu nhà báo của BBC và hiện đang là học giả của Viện Chatham House ở London, Anh quốc, cũng cho rằng đàm phán để giải quyết tranh chấp là con đường ‘không phải là không khả dĩ’.

Để đàm phán thành công, ông Hayton cho rằng các bên tranh chấp cần phải có nhượng bộ về chủ quyền. Đơn cử như trường hợp của Việt Nam, ông Hayton nói rằng nước này ‘không thể cứ khăng khăng cho mình là nước có chủ quyền hợp pháp với các bãi đá và bãi cạn trên Biển Đông’.

Việt Nam và Philippines hiện có tranh chấp chủ quyền với một số thực thể thuộc quần đảo Trường Sa. Tuy nhiên, Hà Nội không có giọng điệu gay gắt với Manila về các tranh chấp này và trên thực tế hai nước đã có những hành động phối hợp với nhau để cùng đối phó với Trung Quốc.

Ông Hayton cho rằng Việt Nam cần phải thỏa thuận với Philippines rằng họ có công nhận chủ quyền của nhau đối với các hòn đảo mà mỗi bên hiện đang nắm giữ hay không. Một khi đã nhượng bộ nhau về đảo thì từ đó các nước sẽ căn cứ vào UNCLOS để phân định sở hữu đối với vùng biển liên quan và các tài nguyên trong đó. Sau đó, hai nước sẽ tiến tới có hành động tương tự với Malaysia và Brunei.

Một khi các nước đông nam Á đã đưa ra lập trường nhượng bộ lẫn nhau, họ có thể thống nhất lập trường trước Trung Quốc và kêu gọi Trung Quốc cùng có sự nhượng bộ như vậy. Tuy nhiên ông thừa nhận rằng ‘không dễ để Bắc Kinh đưa ra nhượng bộ’.

"Tuy nhiên Bắc Kinh không có đủ bằng chứng lịch sử để chứng minh rằng họ đã từng chiếm hữu những thực thể khác ngoài những gì mà họ hiện đang chiếm hữu", ông Hayton nói và cho biết sự yếu thế về mặt pháp lý này sẽ khiến Bắc Kinh cần nhượng bộ.

Trong phần trình bày của mình tại hội thảo, ông Hayton cũng nêu ra một nguyên tắc giải quyết tranh chấp chủ quyền theo luật pháp quốc tế mà tiếng Latin gọi là ‘Uti possidetis’, tức là anh có quyền sở hữu bất cứ những gì mà hiện anh đang chiếm hữu và phải giữ nguyên hiện trạng không chiếm đoạt thêm.

Cũng trong phần trình bày này, ông Hayton mỉa mai điều mà Bắc Kinh cho là ‘chủ quyền không thể tranh cãi’ của họ đối với quần đảo Trường Sa. Ông đã đưa ra một bằng chứng là một tài liệu chính thức do Bộ Thông tin của Trung Hoa Dân quốc (tức Đài Loan sau này, vốn trước năm 1949 vẫn còn kiểm soát Trung Hoa đại lục) xuất bản vào năm 1943. Tài liệu này cho thấy tuyên bố chủ quyền của họ trên Biển Đông xa nhất chỉ tới quần đảo Hoàng Sa mà thôi. Tới lần xuất bản thứ hai vào năm 1947 thì Chính phủ Trung Hoa Dân quốc mới bổ sung thêm vào quần đảo Nam Sa (tức Trường Sa).

"Do đó cái gọi là chủ quyền không thể chối cãi có từ thời xa xưa không thể nhớ nổi đối với Quần đảo Trường Sa là nói bậy", ông Hayton nói. "Tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với Trường Sa còn ít tuổi hơn tuổi của bố mẹ tôi nữa".

Về phần mình, ông Trương Phong, một học giả Trung Quốc hiện đang giảng dạy tại Khoa Quan hệ Quốc tế, Đại học Quốc gia Australia, cũng bày tỏ lòng tin vào biện pháp hòa đàm.

Trao đổi với VOA bên lề hội thảo, ông Trương cho biết Bắc Kinh đã tỏ thái độ vui lòng đàm phán với các bên tranh chấp ‘một cách song phương’.

"Vấn đề hiện giờ là thời cơ (để đàm phán)", ông Trương nói, "Thời cơ hiện nay là của COC (Bộ Quy tắc ứng xử)". Tại một hội nghị ngoại trưởng mới đây của Asean với Trung Quốc tại Singapore, các bên tuyên bố đã xác định được những nguyên tắc cơ bản của COC.

Trả lời câu hỏi của VOA rằng liệu Trung Quốc có xem Biển Đông là ‘lợi ích cốt lõi’ của họ không – tức là họ không thể có bất kỳ nhượng bộ nào và sẵn sàng dùng mọi biện pháp, kể cả quân sự, để bảo vệ lợi ích đó – ông Trương cho rằng việc xác định lợi ích cốt lõi ở Biển Đông ‘sẽ không có ích gì’ đối với giải quyết tranh chấp cũng như hòa bình và an ninh khu vực và các học giả Trung Quốc đến nay vẫn còn tranh cãi về vấn đề này.

"Trung Quốc đến nay vẫn không tuyên bố công khai liệu Biển Đông có phải hay không phải là lợi ích cốt lõi", ông Trương cho biết và nói thêm Bắc Kinh vẫn duy trì ‘sự mơ hồ’ này và ‘khó mà dự đoán liệu họ sẽ thay đổi quan niệm như thế nào trong tương lai’.

Đáp câu hỏi của VOA rằng liệu Bắc Kinh có sử dụng vũ lực để thu hồi những lãnh thổ mà họ cho là của họ để hoàn thành mục tiêu thống nhất đất nước trước thời điểm năm 2049, thời điểm mà Chủ tịch Tập Cận Bình đã xác định là cột mốc để hướng đến xây dựng một nước Trung Quốc hiện đại và hùng cường, ông Trương Phong nói rằng ông ‘hy vọng là không’ vì lợi ích của hòa bình và ổn định trong khu vực. Tuy nhiên, ông cũng nói rằng thời điểm đó vẫn còn xa nên khó mà dự đoán.

Trong phần trình bày của mình, ông cũng nêu ra một dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh có thể sẽ chịu đàm phán giải quyết tranh chấp ở quần đảo Trường Sa. Đó là, đến nay Bắc Kinh vẫn chưa tuyên bố đường cơ sở của các thực thể mà họ chiếm đóng ở Trường Sa để từ đó xác định chủ quyền với các vùng nước có liên quan. Trong khi đó, ở Hoàng Sa, từ lâu Bắc Kinh đã vẽ đường cơ sở và tuyên bố họ không chấp nhận đàm phán về Hoàng Sa vì ‘không có gì tranh chấp’ ở quần đảo này.

Phán quyết của trọng tài

Cũng tại hội thảo, một số học giả đã đề cập đến các vụ tranh chấp chủ quyền lãnh hải và tài nguyên ở những nơi khác trên thế giới vốn được giải quyết nhờ vào phán quyết của Tòa án Quốc tế cũng như sự hỗ trợ của cơ quan trọng tài để rút ra bài học kinh nghiệm cho Biển Đông.

Giáo sư Bec Strating thuộc Đại học La Trobe, Úc, nêu ra tranh chấp chủ quyền lãnh hải trên Biển Timor cũng như tranh chấp dầu khí thuộc mỏ Greater Sunrise thuộc vùng biển này giữa Úc và Timor Leste.

Cũng như Trung Quốc trên Biển Đông, Canberra luôn từ chối tham gia vào bất cứ vụ kiện nào mà Dili kiện ra Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) về tranh chấp trên Biển Timor, bà Strating cho biết. Tuy nhiên, Úc không thể bác bỏ việc hòa giải bắt buộc theo cơ chế giải quyết tranh chấp theo Phụ lục 5 của UNCLOS.

Theo yêu cầu của Timor Leste thì vào tháng Tư năm 2016 một ủy ban hòa giải của Liên Hiệp Quốc gồm năm chuyên gia được thành lập để xem xét tranh chấp và đưa ra những khuyến nghị (không mang tính ràng buộc đối với các bên) trong khoảng thời gian một năm.

Ngay từ đầu, Úc đã thách thức thẩm quyền của ủy ban hòa giải này nhưng sau khi bị bác bỏ, Canberra đã phải cùng ngồi vào bàn với Timor Leste. Sau một số hành động xây dựng lòng tin thì đến tháng 7 năm 2017 hai nước đã đạt được đột phá. Theo đó, Timor Leste được chia đến từ 70% cho đến 80% thu nhập từ mỏ dầu Greater Sunrise vốn ước tính có trị giá lên đến 40 tỷ đô la. Điều này được cho là chiến thắng đối với Timor Leste.

Theo bà Strating, sở dĩ Timor Leste có được thắng lợi này bất chấp họ là một nước nhỏ hơn Úc rất nhiều là vì nước Úc lúc đó cần thấy họ phải thể hiện quan điểm ủng hộ mạnh mẽ trật tự quốc tế dựa trên luật pháp trong bối cảnh có tranh chấp trên Biển Đông.

Tuy nhiên, bà Strating cũng tỏ vẻ nghi ngờ liệu cơ chế tương tự sẽ giúp giải quyết tranh chấp trên Biển Đông vì tranh chấp trên Biển Đông phức tạp hơn nhiều với sự tham gia của nhiều nước, không chỉ về dầu khí mà còn về chủ quyền đối với các đảo, bãi đá bên cạnh việc quân sự hóa của Trung Quốc. Một vấn đề thêm nữa là Bắc Kinh không có động lực ủng hộ trật tự dựa trên luật pháp như Canberra.

Thiếu tướng Hải quân Lalit Kapur, chuyên gia nghiên cứu cao cấp của Delhi Policy Group, đem đến kinh nghiệm giải quyết tranh chấp giữa Ấn Độ và Bangladesh vốn dựa vào phán quyết của Tòa án quốc tế. Hai nước đã có tranh chấp về đường phân giới lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế EEZ và thềm lục địa trên Vịnh Bengal.

Phán quyết của Tòa án PCA, mà cả hai nước đều chấp nhận và thực thi, đã giúp dọn đường cho hai nước tăng cường hợp tác kinh tế và đạt được lợi ích trên nhiều lĩnh vực, ông Kapur cho biết.

Tuy nhiên, ông Kapur cho rằng bối cảnh trên Biển Đông khó khăn hơn vì sự thiếu lòng tin nghiêm trọng giữa các bên trong khi Trung Quốc không chấp nhận các kênh đàm phán đa phương cũng như cơ chế pháp lý để giải quyết tranh chấp.

Ngoài ra, hai nước Ấn Độ và Bangladesh không dùng con bài dân tộc chủ nghĩa để kích động tình cảm dân tộc cực đoan trong nước trên vấn đề chủ quyền lãnh thổ vốn rất nhạy cảm. Hơn nữa, Ấn Độ cũng không dùng lợi thế nước lớn trước Bangladesh để đòi hỏi về chủ quyền lãnh thổ.

Ông Trần Dĩ Tín, chuyên gia nghiên cứu đến từ Viện Nghiêu Mỹ-Đài Loan, nói rằng bất kỳ các cuộc đàm phán nào về Biển Đông cũng không thể loại trừ vai trò của Đài Loan và Đài Bắc sẽ không công nhận bất kỳ giải pháp đàm phán nào mà không có sự tham gia của họ.

Ông Trần nhắc lại lập trường của Đài Loan là là toàn bộ các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa cùng vùng biển xung quanh là ‘thuộc chủ quyền của Cộng hòa Trung Hoa (tức Đài Loan)’.

Ngọc Lễ

****************

Trung Quốc dọa tàu và máy bay nước ngoài ‘hàng ngày’ ở Biển Đông (VOA, 14/08/2018)

Trung Quốc phát cảnh báo ‘hàng ngày’ đối với tàu thuyền và máy bay của Philippines trên Biển Đông, nhưng các thủy thủ và phi công Philippines vẫn tiếp tục tuần tra.

Một máy bay tuần tra của Mỹ.

Báo Bussiness Insider trích lời tướng Carlito Galvez Jr., Tư lệnh lực lượng vũ trang Philippines (AFP), nói trong một cuộc họp báo tại trại thành phố Aguinaldo hôm 13/8.

Ông nói với các phóng viên : "Cảnh báo được phát ra hàng ngày và phi công của chúng tôi chỉ [trả lời] rằng : Chúng tôi đang thực hiện chuyến bay thường lệ thực thi quyền tái phán và quyền làm chủ lãnh thổ của chúng tôi".

Văn phòng của tổng thống Philippines ca ngợi các phi công vì đã phớt lờ các cảnh báo và các mối đe dọa của Trung Quốc, được cho là đặc biệt hung hăng, Business Insider cho biết.

Trang Global National thuật lại một giọng nói tiếng Trung la thét lên trên sóng radio : "Này phi cơ quân sự Philippines, tôi cảnh cáo một lần nữa : Hãy rời khỏi ngay lập tức nếu không sẽ chịu trách nhiệm về mọi hậu quả".

Trang này nhận định rằng lời cảnh cáo qua radio của Trung Quốc đối với máy bay Philippines ít nhã nhặn hơn so lời cảnh báo với máy bay Hải quân Hoa Kỳ.

Trong chuyến bay chở các phóng viên đến khu vực các đảo nhân tạo do Trung Quốc bồi đắp vào cuối tuần qua, máy bay Hải quân Hoa Kỳ đã bị Trung Quốc cảnh báo ít nhất năm lần.

Nhưng dường như Trung Quốc ra cảnh báo đối với máy bay Mỹ lịch sự hơn : "Hãy rời khỏi ngay lập tức và tránh bất kỳ sự hiểu lầm nào".

********************

Biển Đông : Manila đả kích hành vi xua đuổi nước khác của Bắc Kinh (RFI, 15/08/2018)

Trong một lời chỉ trích đích danh Trung Quốc, tổng thống Philippines hôm qua 14/08/2018, cho rằng việc Bắc Kinh đòi không phận trên các hòn đảo nhân tạo họ mới bồi đắp và hải phận xung quanh ở vùng Biển Đông đang tranh chấp là một hành động "sai trái". Theo ông Rodrigo Duterte, Trung Quốc không có quyền xua đuổi tàu thuyền và phi cơ nước khác đi qua các đảo mà Bắc Kinh chiếm giữ.

Ảnh vệ tinh của tổ chức "Sáng kiến Minh bạch Hàng hải Châu Á - CSIS chụp ngày 12/05/2018 cho thấy Trung Quốc triển khai vũ khí trên đảo Phú Lâm - Hoàng Sa hiện do Bắc Kinh chiếm giữ. Courtesy CSIS Asia Maritime Transparency Initiative/DigitalGlobe

Theo hãng tin Mỹ AP, phát biểu của tổng thống Philippines trước một cử tọa bao gồm đại sứ Mỹ và nhiều khách mời nước ngoài khác, là một lời chỉ trích công khai hiếm hoi của ông Duterte nhắm vào Trung Quốc, nước mà ông tránh đụng chạm để có thể thủ lợi về kinh tế.

Về các hành động của Bắc Kinh gần đây nhằm áp đặt yêu sách chủ quyền của Trung Quốc tại vùng Trường Sa, tổng thống Philippines cho rằng : "Họ phải xem xét lại, vì lẽ các hành động đó một ngày nào đó sẽ trở thành tia lửa" làm xung đột bùng lên. Theo ông Duterte, "Không thể tạo ra một hòn đảo nhân tạo, rồi nói rằng không phận bên trên những hòn đảo nhân tạo đó là của mình".

Đối với tổng thống Philippines : "Đó là điều sai trái bởi vì những vùng biển đó được chúng ta công nhận là biển quốc tế… Quyền qua lại vô hại được bảo đảm, không cần đến bất kỳ phép tắc nào khi đi qua các vùng biển mở".

Tuyên bố của ông Duterte được đưa ra trong bối cảnh đài truyền hình Mỹ CNN, tháp tùng theo một chiếc phi cơ Poseidon P-8A của Hải quân Mỹ tuần tra trên Biển Đông, đã ghi được và công bố hình ảnh về việc lực lượng Trung Quốc trên đảo nhân tạo trong tay Bắc Kinh ở Trường Sa đã nhiều lần dùng vô tuyến điện đe dọa và xua đuổi phi cơ Mỹ.

Theo AP, hai tuần trước đây, chính quyền Philippines đã bày tỏ quan ngại với phía Bắc Kinh về việc ngày càng có nhiều thông điệp radio của Trung Quốc cảnh báo máy bay và tàu Philippines, đòi phải tránh xa các đảo nhân tạo mà Bắc Kinh kiểm soát trong vùng biển tranh chấp.

Một mặt chỉ trích Trung Quốc, nhưng một mặt khác ông Duterte vẫn khen ngợi Bắc Kinh về thái độ sẵn sàng giúp đỡ Philippines.

Theo hãng tin Anh Reuters, cho đến nay, không thấy tổng thống Duterte lên án Bắc Kinh về việc quân sự hóa các cơ sở trong tay Trung Quốc ở Biển Đông, mà trái lại, ông đã tố cáo Mỹ là phải chịu trách nhiệm vì trước đây đã không ngăn Bắc Kinh khi công việc bồi đắp mới bắt đầu.

Trọng Nghĩa

*******************

Philippines : Trung Quốc nên tự chế ở Biển Đông (VOA, 15/08/2018)

Tổng thống Philippines hôm thứ Ba nói tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với không phận bên trên các hòn đảo mới bồi đắp và các vùng biển xung quanh ở Biển Đông có tranh chấp "là sai trái", và rằng Bắc Kinh không nên bảo các nước khác rời khỏi những khu vực đó để tránh những vụ đụng độ có thể xảy ra.

Tư liệu - Một đường băng, các cấu trúc và tòa nhà trên Đá Subi do Trung Quốc bồi đắp và xây cất trong Quần đảo Trường Sa ở Biển Đông.

Những phát biểu của Tổng thống Rodrigo Duterte trong bài diễn văn trước cử tọa gồm đại sứ Mỹ và những vị khách nước ngoài khác là một lời chỉ trích công khai hiếm hoi nhắm vào Trung Quốc, nước mà ông đã từ chối gây hấn để vun đắp quan hệ gần gũi hơn.

"Họ phải suy nghĩ lại chuyện đó, bởi vì một ngày nào đó nó sẽ là một điểm xung đột và thậm chí, bạn biết đấy, cảnh cáo những nước khác", ông Duterte nói về các hành động của Trung Quốc nhằm duy trì các tuyên bố chủ quyền của mình trong vùng biển tranh chấp. "Bạn không thể xây đảo nhân tạo và nói rằng không phận bên trên những hòn đảo nhân tạo này là của bạn".

"Chuyện đó là sai trái bởi vì những vùng biển đó là những nơi mà chúng ta xem là vùng biển quốc tế", Tổng thống nói. Ông nói thêm rằng "quyền được di chuyển vô tư là quyền được bảo đảm. Không cần bất kì sự cho phép nào để di chuyển qua biển khơi".

"Tôi hi vọng Trung Quốc sẽ tự chế hành vi của mình", ông Duterte nói, cảnh báo rằng trong vùng biển tranh chấp, "một ngày kia một viên chỉ huy nóng nảy nào đó sẽ bóp cò".

Tuy nhiên ông Duterte cũng ca ngợi Bắc Kinh là sẵn lòng giúp đỡ.

AP nói một báo cáo của chính phủ Philippines mà hãng tin này đã xem qua cho thấy trong nửa cuối năm ngoái, máy bay quân sự Philippines đã nhận được cảnh báo của Trung Quốc qua sóng vô tuyến ít nhất 46 lần trong khi tuần tra gần các đảo nhân tạo do Trung Quốc xây dựng trên quần đảo Trường Sa ở Biển Đông.

Các quan chức Philippines đã nêu lo ngại của họ hai lần qua đường truyền vô tuyến, kể cả trong một cuộc họp với các đối tác Trung Quốc tại Manila hồi đầu năm nay tập trung vào các tranh chấp lãnh thổ lâu năm của hai nước, AP dẫn lời hai quan chức giấu tên vì họ không được phép nói về vấn đề này một cách công khai.

Trung Quốc đặt tuần duyên dưới quyền chỉ huy của quân đội (RFI, 02/07/2018)

Bắt đầu từ ngày 01/07/2018, lực lượng tuần duyên Trung Quốc được đặt dưới quyền lãnh đạo của Quân ủy Trung ương, thay vì Cục Hải dương như lâu nay. Việc quân sự hóa lực lượng này gây lo ngại cho các nước láng giềng.

Một tàu hải cảnh Trung Quốc đối mặt với tàu tuần duyên Việt Nam, trong vụ giàn khoan HD 981 năm 2014. Ảnh chụp ngày 14/05/2014. Reuters/Nguyen Ha Minh

Theo Tân Hoa Xã, lực lượng hải cảnh (tuần duyên) hoạt động dưới quyền của Cảnh sát Vũ trang Nhân dân Trung Quốc sẽ là một cơ quan thực thi pháp luật, đồng thời bảo đảm quyền hàng hải của quốc gia. Tuần duyên có trách nhiệm chống các tội phạm hình sự trên biển, tìm kiếm và cứu nạn, bảo vệ môi trường, quản lý ngư trường và chống buôn lậu.

Quốc hội Trung Quốc cách đây vài tuần đã thông qua quyết định quân sự hóa lực lượng tuần duyên. Hoàn cầu Thời báo cho biết, dưới sự chỉ huy của Quân ủy Trung ương, lực lượng tuần duyên sẽ tham gia các cuộc tập trận của quân đội.

Chuyên gia Tống Trung Bình (Song Zhongping) nói rằng các tàu tuần duyên sẽ được vũ trang các khẩu đại bác có hỏa lực mạnh hơn. Các nhân viên tuần duyên cũng được phép mang vũ khí. Tuy nhiên theo chuyên gia này, tuần duyên Trung Quốc sẽ không đe dọa các nước khác, nếu họ không "khiêu khích" chủ quyền và quyền hàng hải của Bắc Kinh.

Trước đó bộ trưởng Quốc Phòng Nhật Bản Itsunori Onodera trong cuộc họp báo ngày 26/6 đã bày tỏ quan ngại về việc quân sự hóa lực lượng này, vì tuần duyên Trung Quốc thường xuyên quấy nhiễu vùng biển bao quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trên Biển Hoa Đông. Tuần duyên Trung Quốc cũng gây phẫn nộ với nhiều vụ bắt giữ ngư dân Philippines hoạt động trên Biển Đông gần đây, và từ tháng trước đã bắt đầu tuần tiễu gần quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam (hiện do Bắc Kinh kiểm soát).

Malaysia tiếp tục tỏ ra trung lập về Biển Đông

Cũng liên quan đến Biển Đông, chính quyền Malaysia hôm qua 01/07/2018 nhắc lại quan điểm vùng biển này phải là khu vực tự do và an toàn cho tất cả các quốc gia trong khu vực. Tuyên bố này được đưa ra trong bối cảnh thủ tướng Mahathir Mohamad sắp sang thăm Trung Quốc.

Theo ông Mohamad, chiến hạm của Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc đều có thể đi ngang vùng biển của Malaysia, nhưng không nên nấn ná lại để phô trương sức mạnh.

Thụy My

*******************

Trung Quốc giao cho quân đội quản lý lực lượng tuần duyên (RFA, 02/07/2018)

Tuần duyên Trung Quốc trong một cuộc tập trận. AFP

Bắt đầu từ ngày 01/07/2018, lực lượng tuần duyên Trung Quốc, thường được gọi là Hải Cảnh, chính thức trực thuộc Quân ủy Trung ương, thay vì Cục Hải dương như trước đây.

Tân Hoa Xã cho biết lực lượng tuần duyên hoạt động dưới sự quản lý của của Cảnh sát Vũ trang Nhân dân Trung Quốc sẽ làm nhiệm vụ thực thi pháp luật, đồng thời bảo đảm quyền hàng hải của Hoa Lục

Tuần duyên Trung Quốc chịu trách nhiệm chống tội phạm trên biển, tìm kiếm cứu nạn, thực thi luật pháp, bảo vệ môi trường, quản lý ngư trường và chống buôn lậu.

Hoàn cầu Thời báo cho biết, dưới sự chỉ huy của Quân ủy Trung ương, tuần duyên Bắc Kinh sẽ tham gia các cuộc tập trận của quân đội.

Một chuyên gia quân sự của Bắc Kinh nới với Hoàn Cầu Thời Báo rằng rằng các tàu tuần duyên sẽ được trang bị với các khẩu đại bác có hỏa lực mạnh hơn, trong khi lính tuần duyên cũng được phép mang vũ khí. Vị chuyên gia này cũng nói thêm tuần duyên Trung Quốc sẽ không đe dọa các nước khác, nếu họ không khiêu khích chủ quyền và quyền hàng hải của Hoa Lục.

Bộ trưởng Quốc Phòng Nhật Bản Itsunori Onodera trong cuộc họp báo ngày 26/6 đã bày tỏ lo ngại về việc Bắc Kinh quân sự hóa lực lượng tuần duyên vì đây chính là lực lượng thường xuyên có mặt tại vùng biển quanh đảo Senkaku mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư trên Biển Hoa Đông. Ngoài ra, lực lượng Tuần duyên Trung Quốc còn thực hiện nhiều vụ bắt giữ ngư dân Philippines trên Biển Đông và từ tháng trước đã xuất hiện gần quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam.

Với tham vọng trở thành bá chủ khu vực Châu Á, Trung Quốc đang từng bước thực hiện những chiến lược quy mô về quân sự, kinh tế và văn hoá nhằm mở rộng chủ quyền và tầm ảnh hưởng đối với các quốc gia láng giềng trong khu vực.

Trong khi đó, đối trọng của Trung Quốc trong khu vực và trên thế giới như Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và Hoa Kỳ có những động thái gì trước sự bành trướng của Trung Quốc trong bối cảnh hiện nay ?

Các ký giả và chuyên gia trao đổi về nguy cơ bành trướng của Trung Quốc trên khu vực biển Đông hôm 18/06/2018 - RFA

Đây cũng là nội dung chính của cuộc toạ đàm tại Trung Tâm Wilson ở thủ đô Washington, DC Hoa Kỳ vào chiều ngày 18 tháng 6 vừa qua với sự tham gia của ba diễn giả - một nhà báo của BBC, một của tờ Thời Báo Los Angeles và một vị chuyên gia quốc tế về Châu Á thuộc Ủy Ban chính sách đối ngoại Hoa Kỳ.

Giữa tháng 11/2017, tại Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN- Trung Quốc lần thứ 20 diễn ra tại Manila, Philippines, các nhà lãnh đạo ASEAN và Trung Quốc đã nhất trí bắt đầu thảo luận về Bộ Quy tắc ứng xử trên biển Đông COC, dựa trên dự thảo khung được các ngoại trưởng thông qua hồi tháng 8 trước đó. Tuy nhiên, dù đang đàm phán với ASEAN về Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông và có những động thái tỏ ra thiện chí với Philippines cùng các quốc gia có vùng lãnh hải tranh chấp khác như Việt Nam, Malaysia và Brunei, nhưng thực tế thì Bắc Kinh vẫn đang tăng cường sức mạnh quân sự ở quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa (vốn thuộc chủ quyền của Việt Nam).

Cụ thể, mới đây nhất, ngày 15/6 vừa qua, Trung Quốc tập trận tên lửa, điều máy bay không người lái ra Biển Đông. Trước đó, Trung Quốc đã lắp đặt các tên lửa hành trình diệt hạm và hệ thống tên lửa đất đối không trên 3 tiền đồn mà Bắc Kinh cải tạo phi pháp ở Biển Đông hay thực hiện cuộc diễn tập quy mô tại khu vực Eo biển Đài Loan, đồng thời cử máy bay ném bom HK6 ra khu vực biển Đông vào hồi tháng 5 vừa qua.Trong khi dư luận quốc tế lên án mạnh mẽ về hoạt động bành trướng của Trung Quốc thì chính quyền Bắc Kinh đã tìm cách đánh lạc hướng dự luận bằng con bài Bắc Triều Tiên, vốn là một đồng minh cộng sản của Trung Quốc tại Châu Á.

Lý giải chiêu bài này của Trung Quốc, ký giả Bob Drogin, Thời báo Los Angeles nói :

Trung Quốc đã thành công trong việc thu hút sự quan tâm của dư luận quốc tế thông qua các hoạt động phi hạt nhân hoá tại bán đảo Triều Tiền cùng các cuộc gặp gỡ song phương giữa lãnh đạo 2 miền Triều Tiên cũng như cuộc gặp mới đây nhất giữa tổng thống Bắc Hàn và tổng thống Mỹ Donald Trump tại Singapore. Trên thực tế, khi mà báo chí dành sự quan tâm đặc biệt đến những hoạt động trước và sau các cuộc gặp gỡ này thì những hoạt động quân sự của Trung Quốc đã được triển khai. Đây là một nước cờ đầy tính toán của Trung Quốc trong việc đặt mọi việc vào sự đã rồi nhằm gây sức ép với các nước trong khu vực, từ đó gây sức ép buộc các nước này công nhận sự hiện diện của Trung Quốc cùng những yêu sách của họ trên khu vực hàng hải quan trọng và giàu tài nguyên này.

Trên thực tế, Trung Quốc đã thực hiện từng bước những áp đặt đối với các quốc gia láng giềng nhỏ hơn như Philippines và Việt Nam. Bằng chứng là công ty khai thác dầu khí Repsol của Tây Ban Nha đã buộc phải ngưng các hoạt động thăm dò dầu khí tại ngay trong chính vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Việt Nam.

Ký giả Humphrey Hawsley của Đài BBC, người đã tới Việt Nam, Trung Quốc, Philippines và một số nước Châu Á để thực hiện nghiên cứu mang tựa đề "Cuộc chiến trên Biển Đông và chiến lược bành trướng của Trung Quốc" giải thích thêm về vấn đề này :

"Tôi đã từng đến Đà Nẵng và Hội An của Việt Nam, và đã chứng kiến cảnh ngư dân địa phương không dám ra khơi do sợ bị tàu Trung Quốc đuổi đánh, tịch thu ngư cụ hay bị tàu Hải cảnh Trung Quốc bắt bớ, đâm chìm… Cuộc sống của ngư dân giờ đây gặp nhiều khó khăn và nguy hiểm"

Tham vọng khống chế khu vực Biển Đông và buộc các quốc gia nhỏ ở Đông Nam Á phải quy thuận, chịu sự chi phối là một trong những bước đi nhằm tiến tới thâu tóm quyền lực trên quy mô rộng hơn của Trung Quốc. Tham vọng này đã có từ hàng thập niên trước đây của Trung Quốc và được cụ thể hoá bằng việc Trung Quốc đơn phương đưa ra tấm bản đồ 9 đoạn đứt khúc (hay còn gọi là bản đồ hình lưỡi bò) công bố chủ quyền của mình trên khu vực biển Đông. Ký giả Humphrey Hawsley chia sẻ thêm :

"Rõ ràng tham vọng của Trung Quốc trong việc độc chiếm Biển Đông đã đi sâu vào ý thức hệ của mỗi người dân Trung Quốc. Khi tôi đưa một chiếc bút cho người bạn Trung Quốc ở Bắc Kinh và yêu cầu anh ấy vẽ vùng đặc quyền của Trung Quốc trên biển Đông thì thật ngạc nhiên là bạn tôi cũng vẽ 1 đường y hệt bản đồ hình lưỡi bò nối liền những vị trí mà Trung Quốc đơn phương tuyên bố. Điều này cho thấy chính quyền Trung Quốc đã đưa ra tấm bản đồ hình lưỡi bò này để khái niệm này ăn sâu vào ý thức của mỗi người dân Trung Quốc"

Tham vọng thôn tính khu vực Đông Nam Á thực sự là cánh cửa duy nhất hiện nay của Trung Quốc trong việc mở rộng tầm ảnh hưởng ra thế giới khi mà xung quanh Trung Quốc hiện nay đã bị bao bọc bởi các quốc gia như Nhật Bản về phía Đông, Nga ở phía Bắc, và Ấn Độ ở Nam Á… vốn đều là những đối thủ tương đối nặng ký so với Trung Quốc về kinh tế, chính trị… Việc mở rộng vùng kiểm soát xuống phía Nam với những quốc gia nhỏ, tiềm lực kinh tế hạn chế là mục tiêu phù hợp với khả năng hiện tại của Trung Quốc. Tuy nhiên, tham vọng kiểm soát khu vực Biển Đông và gây ảnh hưởng tuyệt đối với các quốc gia ASEAN đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ liên quan đến tự do hàng hải, thương mại, tự do dân chủ và nhân quyền tại các quốc gia này. Tuy nhiên, theo Chuyên gia về Châu Á, Ủy Ban chính sách đối ngoại Hoa Kỳ James Clad thì Trung Quốc không dễ dàng thực hiện được tham vọng này trong bối cảnh hiện nay.

Nhật Bản, Australia, New Zeeland và Ấn Độ cũng một số quốc gia ở Châu Á – Thái Bình Dương không ủng hộ Trung Quốc và tất nhiên sẽ không để Trung Quốc thực hiện hoá dễ dàng tham vọng có thể gây tổn hại tới hòa bình, an ninh và tự do của họ tại khu vực này.

Mặc dù thiếu những bình luận liên quan đến chính sách của Hoa Kỳ cùng những so sánh về tương quan quân sự giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc trong bối cảnh hiện nay, các phóng viên và chuyên gia đã từng tác nghiệp tại Trung Quốc và các quốc gia Châu Á cũng đã chia sẻ những thông tin hữu ích, giải đáp được phần nào thắc mắc của các nghiên cứu sinh, học giả có cùng sự quan tâm đối với Châu Á, các vấn đề đương thời, các vấn đề an ninh quốc gia và chính sách đối ngoại tại khu vực này trong thời điểm hiện nay.

Nguồn : RFI tiếng Việt, 19/06/2018