Trong cố gắng tự túc và chạy theo cao trào "hữu cơ", ngoài cây trái nhiệt đới và rau xanh đủ để có "mùa nào thức ấy", tôi còn nuôi 5 chị gà mái. Nói theo ngôn ngữ nhà đạo của tôi, mấy chị gà mái này tuy đẻ trứng liên tục, nhưng vẫn thuộc loại "trọn đời đồng trinh sạch sẽ". Không biết từ thuở nào, cái thiên chức làm mẹ của mấy chị đã bị tước đoạt. Hội đồng thị xã của tôi lại cấm nuôi gà trống. Nhưng thỉnh thoảng tôi cũng xé rào thả một chú gà trống vào vui chơi với mấy chị một thời gian ngắn. Chị nào cũng hí ha hí hửng. Có chị hễ thấy chú gà trống xáp lại là nằm rạp xuống trong tư thế hiến dâng trọn vẹn. Trông thật tội nghiệp! Nhưng dù sao, mấy chị gà mái của tôi vẫn có đủ một không gian thông thoáng vừa đủ để đi bộ và bới móc. So với cậu chó nhà tôi, các chị gà mái dường như vẫn tỏ ra bằng lòng với số phận làm gà "đi bộ" của mình hơn !

Cậu chó và chị gà mái nhà tôi dường như bằng lòng với số phận của mình - Ảnh minh họa

Cậu chó nhà tôi, vốn là thú cưng cho nên được cưng tới bến. Đồ ăn thức uống lúc nào cũng đầy đủ. Mỗi tuần nhà tôi tắm cho cậu một lần. Thỉnh thoảng cậu còn được đưa đến "viện thẩm mỹ" để được làm đẹp. Phía sau nhà tôi là cả một khu rừng vắng. Mỗi ngày cậu được tự do leo đồi xuống núi để săn đuổi mấy con gà lôi rừng (bush turkey) mắc dịch chuyên phá hoại vườn tược của tôi. Mỗi buổi chiều cậu còn được nhà tôi dẫn đi dạo một vòng. Đây là lúc tôi thấy thương cậu chó nhà tôi nhứt: dù có được săn sóc và cưng chiều cỡ nào, cậu vẫn cảm thấy cô đơn. Mỗi ngày cậu ngồi buồn bã trong căn nhà nhỏ của cậu và trông ngóng từng giây từng phút để được có người đến hỏi chuyện hay dắt đi chơi. Mà đi chơi thì có được tự do đâu: cậu phải bị tròng vào cổ một sợi giây và đi theo chủ! Tôi tin chắc là cậu rất buồn khi phải làm kiếp thú cưng, thui thủi một mình suốt ngày. Ngoài ra, đáng thương hơn cả là cậu chó nhà tôi không được sống trọn vẹn cái kiếp chó của mình. Không rõ từ lúc lên mấy tháng tuổi, cậu đã bị người chủ cũ bắt phải làm "hoạn quan" suốt đời. Nếu so với giống chó cỏ được nuôi ở quê tôi, thì quả thật, cậu chó cưng nhà tôi khốn khổ hơn nhiều. Chó ở nhà quê tôi được thả chạy rong, đi dạo chơi suốt ngày từ nhà này sang nhà khác để "giao lưu" với bạn bè hàng xóm. Mỗi tháng Bảy về thì khỏi nói: các cô cậu chó trong xóm tôi họp quần lại để liên hoan thâu đêm suốt sáng và nhờ vậy dòng dõi nhà chó mới được truyền tử lưu tôn. Dù không được nuôi dưỡng đầy đủ, các cô cậu chó ở quê tôi xem ra có một cuộc sống xứng với "phẩm giá" của chó hơn !

Tôi không ghi danh vào bất cứ hội tranh đấu cho thú quyền nào cả. Nhưng cứ nhìn theo quan điểm của những nhà tranh đấu cho thú quyền thì quả thật việc tôi cướp đoạt thiên chức làm mẹ của mấy chị gà mái và nhứt là cưỡng bách cậu chó nhà tôi phải suốt đời sống cô đơn và độc thân thì đây hẳn phải là một hành động vi phạm thú quyền. Với tôi, nếu đi cho đến tận cùng của lý luận thì vừa tranh đấu cho thú quyền vừa nuôi thú cưng là một hành động đầy mâu thuẫn!

Thú vật mà còn được tranh đấu cho để được tôn trọng trong thú quyền thì huống chi là con người. Trong các quyền con người thì dĩ nhiên quyền sống là căn bản và quan trọng nhứt. Ngày nay tại một số nước Tây Phương, nhứt là tại Hoa Kỳ, tranh đấu cho quyền sống và chống phá thai đã trở thành một lá bài ăn khách trong sinh hoạt chính trị. Chính trị gia nào hô hào tranh đấu cho quyền sống và chống phá thai có nhiều may mắn để kiếm phiếu từ những cử tri có tôn giáo và bảo thủ hơn các chính trị gia khác.

Các cuộc xuống đường đòi hỏi chính quyền của một số tiểu bang ở Mỹ phải hủy bỏ lệnh đóng cửa trong thời đại dịch - Ảnh minh họa

Theo dõi các cuộc xuống đường đòi hỏi chính quyền của một số tiểu bang ở Mỹ phải hủy bỏ lệnh đóng cửa trong thời đại dịch, tôi thấy rùng mình khi nhìn thấy hình ảnh của súng ống và một số khẩu hiệu vốn dễ làm cho một người tỵ nạn công sản như tôi bị dị ứng. Có nơi người ta giơ cao hiệu lệnh "Hãy giải phóng" (Liberate) của Tổng thống Donald Trump. Đã nếm mùi "giải phóng" của mấy ông cộng sản Việt Nam, hễ nghe nói đến "giải phóng" là tôi run. Có nơi, đoàn người biểu tình còn giương cao khẩu hiệu bằng tiếng Đức "Arbeit macht frei" nghĩa là "Lao động giải phóng" được Đức Quôc Xã cho treo lên ở cổng của các trại tập trung. Thế giới vừa kỷ niệm 75 năm Đệ nhị Thế chiến kết thúc. Thảm kịch của 6 triệu người Do Thái và vô số nạn nhân khác bị Đức Quốc Xã tàn sát không thể không hiện về trong ký ức tập thể của nhân loại. Với riêng tôi, khẩu hiệu "Lao động giải phóng" còn gợi lại câu thần chú "Lao động là vinh quang" mà mấy ông bà cộng sản Việt Nam đã tụng niệm để đẩy bao nhiêu người lên vùng kinh tế mới cho chết dần chết mòn với đói khát và đủ mọi thứ bệnh tật.

Khẩu hiệu "Lao động giải phóng" được giương cao trong các cuộc biểu tình đòi hỏi phải mở cửa kinh tế bằng mọi giá ở Mỹ không thể không gợi lại cho tôi chủ trương độc ác vô nhân đạo và giả nhân giả nghĩa của Đức Quốc Xã là: tiêu diệt những thành phần yếu kém và dễ bị tổn thương nhứt trong xã hội! Với những người biểu tình đòi mở cửa kinh tế bằng mọi giá ở Mỹ, khẩu hiệu ấy có nghĩa là: phải hy sinh một số thành phần yếu kém trong xã hội để cho người khỏe mạnh được sống! Vô tình hay hữu ý, người ta lập lại câu nói nổi tiếng trong quyển tiểu thuyết giả tưởng "Trại súc vật" (Animal Farm) của nhà văn Anh George Orwell : "Tất cả mọi thú vật đều bình đẳng, nhưng có một số thú vật bình đẳng hơn".

Trong các chính trị gia Mỹ đứng đàng sau những cuộc biểu tình đòi hỏi phải mở cửa kinh tế bằng mọi giá, ngoài Tổng thống Trump, tôi đặc biệt chú ý đến dân biểu Trey Hollingsworth, đại diện cho một đơn vị ở Tiểu bang Indiana. Ông dân biểu này nổi tiếng là người tranh đấu cho quyền sống và chống phá thai. Năm 2017, ông đã tuyên bố rằng thai nhi là "quà tặng của Thượng Đế" và cam kết bẳng mọi giá "sẽ tiếp tục tranh đấu cho sự thánh thiêng của sự sống con người". Nhưng trong các cuộc biểu tình đòi hỏi phải mở cửa kinh tế bằng mọi giá thì ông lại chủ trương vì kinh tế của đất nước và vì lợi ích của phần lớn người Mỹ, cần phải hy sinh những thành phần yếu kém và dễ bị tổn thương nhứt trong xã hội. Chủ trương như thế thì đâu có khác gì vừa tranh đấu cho thú quyền vừa nuôi thú cưng (1) !

Sự sống của con người là thánh thiêng. Tôi luôn tin như thế. Thánh thiêng từ lúc xuất hiện trong lòng mẹ cho đến lúc chết tự nhiên. Sự sống của thai nhi trong lòng mẹ thánh thiêng bao nhiêu thì sự sống của những thành phần yếu kém và dễ bị tổn thương nhứt trong xã hội cũng thánh thiêng bấy nhiêu.

Trong thời đại dịch này, tôi đặc biệt nghĩ đến sự sống của những người nghèo khổ và cách riêng những người già cả trong các viện dưỡng lão. Trên toàn nước Úc, tính đến nay con số người bị nhiễm Covid-19 chỉ trên dưới 7.000 người. Trong số này có đến 90 phần trăm đã bình phục và số người thiệt mạng cũng chỉ suýt soát 100 người. Chính phủ Úc có đủ lý do để hãnh diện vì đã thành công trong việc đối phó với cơn đại dịch. Nhưng cho tới nay tôi chưa thấy có nhà lãnh đạo nào trong chính phủ Úc khoe khoang về thành tích này. Riêng Thủ tướng Scott Morrison cũng chẳng phải họp báo mỗi ngày để khoe mẻ. Duy có một lần ông làm cho cả nước xúc động khi nói rằng ông không cầm được nước mắt khi chứng kiến cảnh người dân Úc không được đến gần người thân trong những giây phút cuối đời và tiễn đưa họ đến nơi an nghỉ cuối cùng. Tôi chưa từng nghe thấy một giọt nước mắt nào như thế nơi Tổng thống Trump. Báo The Washington Post đã phân tích hơn 13 giờ họp báo của ông về đại dịch Covid-19 tại Mỹ. Ông chỉ bỏ ra một phần trăm của thời lượng ấy để chia buồn với các nạn nhân của đại dịch. Toàn bộ các cuộc họp báo, ông dành để khoe thành tích và vận động bầu cử (2).

Thủ tướng Morrison không phải là một nhà lãnh đạo được đa số dân Úc ủng hộ. Nhưng ít ra nơi ông tôi vẫn còn nhìn thấy được một trong những đức tính quan trọng nhứt của một nhà lãnh đạo. Đức tính đó là sự đồng cảm. Trong thời đại dịch, mỗi cái chết là một thảm kịch chớ không phải là một con số để đo lường sự thành công của một chính phủ. Trong thời đại dịch, cái chết nào cũng là một thảm kịch và thảm kịch lại càng đau đớn hơn khi đó là cái chết của một người nghèo khổ vô phương tự vệ, nhứt là những người già trong các viện dưỡng lão, những người đã đóng góp cả một đời cho xã hội. Họ xứng đáng hưởng một cuối đời an bình và thanh thản.

Với tôi, sự đồng cảm phải là căn cước của một nhà lãnh đạo. Nhưng không riêng các nhà lãnh đạo quốc gia hay trong bất cứ lãnh vực nào, sự đồng cảm cũng phải là nền móng để xây dựng nhân cách của mỗi người, bất luận họ chiếm giữ địa vị nào trong xã hội. Thiếu sự đồng cảm con người khó có thể sống cho ra người tử tế.

Đồng cảm cũng có nghĩa là biết hy sinh những thứ mà mình cho là quyền và tự do của mình, bởi lẽ chẳng có quyền và tự do nào là tuyệt đối. Ai đó đã nói một cách chí lý : quyền tự do của bạn chấm dứt khi nó chạm đến mũi của tôi.

Chu Văn

18/5/2020

1.    https://edition.cnn.com/2020/04/23/us/reopening-country-coronavirus-utilitarianism/index.html

2.    https://www.psychologytoday.com/au/blog/mind-the-manager/202005/whatever-happened-empathy-in-leadership

Với hơn 230.000 người dương tính với virus corona mới, Nga đã trở thành quốc gia đứng thứ 2 thế giới về số ca nhiễm, sau Mỹ. Cho dù vậy, tổng thống Nga Putin vào hôm 11/5/2020, vẫn quyết định chấm dứt 6 tuần lễ phong tỏa triệt để, nhưng để mỗi vùng quyết định nhiều biện pháp cụ thể.

Ông Dmitry Peskov, người phát ngôn Điện Kremlin

Covid-19 còn oanh tạc cả vào Phủ Tổng thống của Putin khi mới đây người phát ngôn của ông được xác định bị nhiễm virus corona chủng mới.

Ông Dmitry Peskov, người phát ngôn Điện Kremlin, vừa có xét nghiệm dương tính với virus corona Vũ Hán.

Hãng tin Interfax (Nga) mới đây cho biết, ông Dmitry Peskov hiện được đưa vào bệnh viện điều trị.

Ông Peskov thông báo ngắn gọn : "Vâng, tôi đang bệnh. Tôi đang được điều trị". Ông Peskov đã làm việc với ông Putin trong 20 năm qua.

Truyền thông Nga nói ông Peskov lần cuối xuất hiện trước công chúng là ngày 30/4 "tại một cuộc gặp với ông Vladimir Putin".

Không rõ điều này có nghĩa là hai người có mặt cùng trong căn phòng hay không, vì ông Putin đã tiến hành các cuộc họp qua video trong mấy tuần qua.

Nhiều quan chức cấp cao khác của Nga cũng mắc Covid-19, bao gồm : Thủ tướng Mikhail Mishustin, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Vladimir Yakushev và Bộ trưởng Bộ Văn hóa Olga Lyubimova.

Hôm 30/4, Thủ tướng Mishustin tuyên bố ông sẽ tự cách ly sau khi nhiễm dịch và đề xuất Phó thủ tướng thứ nhất Andrey Belousov làm quyền Thủ tướng trong lúc ông vắng mặt.

Hôm 11/5, Nga cho hay Thủ tướng đang tiếp tục điều trị trong bệnh viện.

Tuyên bố ngưng phong tỏa trên phạm vi toàn Liên bang Nga nhưng lại bắt các thống đốc vùng phải chịu trách nhiệm về phòng chống virus corona của Tổng thống Putin gặp phải nhiều phản ứng trái chiều.

Thâm chí, một bài bình luận trên báo Nga, tờ Moscow Times (12/5/2020) nói lệnh của Tổng thống Vladimir Putin nới lỏng phong tỏa chống Covid-19 trên cả nước từ tối 11/05 là "cách ông thoái vị".

Tác giả cho rằng ông Putin lo sợ bị "gắn liền hình ảnh với đại dịch" bởi các biện pháp khó khăn cần đưa ra để chống dịch Covid-19 có thể ảnh hưởng xấu đến uy tín của ông Putin.

Trong khi Covid-19 có phần thuyên giảm ở Châu Âu, Nga đang trở thành quốc gia có số lây nhiễm tăng cao thuộc hàng nhất thế giới trong tháng 5 : trên 10.000 ca mỗi ngày, đưa tổng số lên 230.000 tính đến đầu tuần này.

Có vẻ như ông Putin chọn cách "đá bóng" xuống các cấp chính quyền thành phố lớn, như thủ đô Moskva, các tỉnh, và các nước cộng hòa trong Liên bang.

Bài báo cho rằng đây là quyết định sai lầm, ích kỷ, vì quỹ Liên bang mà ông Putin nắm có 600 tỷ USD dự trữ có thể đem ra chống dịch.

Nhưng nay trách nhiệm chống chọi với virus corona sẽ thuộc về các thống đốc vùng, tổng thống các cộng hòa nhỏ trong Liên bang Nga.

Nhắc lại lịch sử, bài báo ví ông Putin với Ivan Bạo chúa, ít ra là trong cách phân chia quyền lực và trách nhiệm của nhà nước.

Chân dung Sa hoàng Ivan IV, biệt danh là Bạo chúa, được vẽ bởi họa sĩ người Nga Viktor Mikhaïlovich Vasnetsov vào năm 1897. Hình ảnh Bridgeman / RDA / Bridgeman

Năm 1564, Ivan Bạo chúa chia cơ cấu quyền lực Nga ra hai phần Oprichnina (Quyền riêng của hoàng đế) và Zemshchina (Quyền ở các vùng đất).

Ông ta nắm trọn Oprichnina và để cho Hội đồng Quý tộc - Hiệp sĩ (Boyars Council) quản trị Zemshchina.

Khi cần, Ivan Bạo chúa đem quân đội riêng đến cướp ở các vùng của quý tộc Nga.

Chuyện nước Nga năm 2020 không phải như thế nhưng theo tác giả, thì Putin "giữ quyền lực tối cao cho bản thân và trao gánh nặng xử lý dịch virus corona cho cấp dưới".

Tổng thống Nga Vladimir Putin phát biểu về dịch Covid-19 ngày 11/5/2020 từ tư dinh Novo-Ogaryovo gần Moskva, thủ đô Nga

Dường như virus corona chủng mới đã phá hoại kịch bản chính trị mà Putin ấp ủ suốt sự nghiệp của mình đó là trị vì ở điện Kremlin cho đến năm 2036 và đưa nước Nga trở lại trung tâm bàn cờ quốc tế.

Trên nguyên tắc, ngày 22/04/2020 Nga tổ chức cuộc tham khảo ý kiến toàn dân về bản Hiến Pháp vừa được sửa đổi với nội dung chính là cho phép Vladimir Putin giữ chiếc ghế tổng thống cho đến năm 2036. Kết quả cuộc tham khảo ý kiến toàn dân này đã được biết trước. Chẳng ngờ giờ phút vinh quang đó của chủ nhân điện Kremlin đã bị hoãn lại vô hạn định vì dịch Covid-19.

Siêu vi corona chủng mới còn làm tiêu tan luôn cả kế hoạch của Moskva tổ chức rầm rộ lễ kỷ niệm 75 năm chiến thắng Đức Quốc Xã vào ngày 09/5/2020 với nhiều nguyên thủ phương Tây sẽ hiện diện trên khán đài danh dự ở Quảng Trường Đỏ. Đây sẽ là cơ hội hiếm có vào lúc nước Nga vẫn bị quốc tế trừng phạt vì đã thôn tính bán đảo Crimée của Ukraina từ năm 2014. Virus corona cướp mất cơ hội để tổng thống Putin trong cương vị chủ nhà đón tiếp hàng chục lãnh đạo quốc tế.

Trong khi đó, Covid-19 làm lộ rõ ba nhược điểm của nước Nga trong nhiệm kỳ thứ ba của Putin : sự yếu kém về kinh tế và y tế, quyền lực tổng thống bị sói mòn và về địa chính trị, nước Nga cần phải tìm được một chỗ đứng giữa hai trọng tâm quyền lực thế giới là Mỹ và Trung Quốc.

Liên Bang Nga phải đối mặt với nhiều thực tế phũ phàng. Dầu hỏa tuột dốc không phanh đe dọa trực tiếp đến thu nhập của Nhà nước Nga, vốn bảo đảm đến hơn một nửa ngân sách và chiếm đến 30 % GDP. Gần 150 triệu dân Nga có nguy cơ lại trải qua cơn ác mộng như hồi năm 2014 khi vàng đen mất giá, đồng rúp "rơi tự do" đẩy lạm phát lên cao.

Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế dự phóng tổng sản phẩm nội địa Nga giảm 5,5 % trong năm nay, nhưng giới trong ngành bi quan hơn nhiều. Một trong những ngân hàng lớn nhất của Nga cho hãng tin Reuters biết với kịch bản giá dầu trên thị trường quốc tế rơi xuống dưới ngưỡng 10 USD một thùng, GDP của Nga bị giảm mất đến 15 %. Phòng Công Nghiệp và Thương Mại Moskva báo trước sẽ có khoảng 3 triệu doanh nghiệp bị phá sản trong những tháng tới và sẽ có tới 8 triệu người lao động Nga mất việc vì Covid-19.

Về mặt y tế, Tổng thống Putin bị chỉ trích chậm trễ ban hành những biện pháp cần thiết, nhất là ai cũng biết về thực trạng của các bệnh viện công tại Nga.

Hồi cuối tháng 4 đầu tháng 5 liên tiếp có 3 bác sĩ "ngã từ cửa sổ bệnh viện"đã đặt câu hỏi về việc xử lý dịch bệnh tại Nga.

Ông Alexander Shulepov đã bị vỡ sọ não sau khi "ngã từ cửa sổ lầu hai" ở một bệnh viện thuộc vùng Voronezh, cách Moskva 500 km về phía Nam.

Vụ việc xảy ra hôm thứ Bảy 02/5, hơn một tuần sau khi ông Shulepov ghi hình video phàn nàn về chuyện ông bị dương tính với Covid-19 mà vẫn phải đi làm.

Trước ông Shulepov, có hai bác sĩ Nga khác đã "ngã từ cửa sổ nhà cao tầng" tại bệnh viện.

Cả hai nữ bác sĩ, Natalya Lebedeva, 48 tuổi, ở Moskva, và Yelena Nepomnyashchaya, 47 tuổi, ở bệnh viện Krasnoyarsk, đều đã tử vong.

Hai người được nói là đều đã than phiền về tình trạng thiếu bảo hộ y tế và ca kíp làm việc.

Khi đại dịch bùng phát ở Nga, thái độ "cứng rắn, quyết đoán" thông thường của Putin trong những lúc đối đầu căng thẳng nhất với Mỹ và các nước phương Tây trên các mặt trận Ukraina, Syria, Libya hay Châu Phi lại được thay thế bằng một cử chỉ "mềm mỏng" đến lạ thường : Đó là giao việc xử lý khủng hoảng cho các thống đốc vùng.

Trước quyết định bất ngờ này của Putin, Nhà nghiên cứu Chính trị học, bà Tatiana Stanovaya tại Nga nhận định :

"Vladimir Putin cho rằng có sự khác biệt giữa vùng này với vùng khác. Việc đưa ra các quyết định có tính đến các yếu tố đặc trưng vùng miền là điều hợp lẽ thôi. Nhưng mặt khác, người ta cũng nhận thấy là ông Putin giữ khoảng cách với cuộc khủng hoảng virus corona này. Về mặt chính trị, cuộc khủng hoảng dịch tễ không hấp dẫn ông ấy bằng các quyết định chiến lược, chính sách đối ngoại hay cải tổ Hiến Pháp… Trách nhiệm của ông đơn giản chỉ là chăm chút cho việc mọi quyết định phải được đưa ra đúng thời điểm và gây áp lực nếu cần thiết. Nhưng người ta cũng không thể nói là tổng thống Putin đã ủy thác quyền hạn cho các vùng. Ông ấy ủy thác trách nhiệm chứ không phải là quyền lực".

Cần lưu ý là những rủi ro mà các thống đốc có thể hứng lấy là nguy cơ mất chức và lãnh án đến 7 năm tù nếu việc bất cẩn có thể dẫn đến nhiều thiệt hại nhân mạng.

Chỉ có điều, sự thoái lui và thái độ "bạc nhược" bất thường này của Tổng thống Nga trái ngược với một sự năng động của đô trưởng Moskva sẽ còn làm mai một thêm hình ảnh và uy tín của ông Putin trong con mắt người dân Nga. Nhà chính trị học Tatiana Stanovaya giải thích tiếp :

"Nỗi tức giận ngày càng bị dồn nén và điều này sẽ có những hậu quả trong tương lai. Nhưng tôi nghĩ rằng vấn đề ở đây không chỉ có liên quan đến dịch virus corona. Vladimir Putin đã thay đổi, không còn là một thủ lĩnh của quốc gia nữa. Ông không còn biết cách thể hiện sự đồng cảm với người dân. Ông không còn nói cùng một tiếng nói với người dân nữa, ông rời xa dân chúng, sống trong thế giới của ông cùng với Syria, Thổ Nhĩ Kỳ, Ukraina, những vấn đề địa chính trị. Tôi cho rằng những lỗ hổng này trong chế độ sẽ để lại nhiều hệ quả cho tương lai".

Điều hiển nhiên là dịch bệnh càng tăng nhanh, những khó khăn kinh tế càng chồng chất, những yếu kém về y tế càng bộc lộ rõ thì uy tín của Tổng thống Vladimir Putin càng sụt giảm.

Theo thăm dò được công bố hôm 14/4/2020 do trung tâm nghiên cứu chính trị Levada trụ sở tại Moskva thực hiện uy tín của ông Putin đã "rơi xuống mức thấp nhất kể từ năm 2013" (thăm dò được thực hiện trong thời gian từ ngày 19 đến 25/3/2020). Tỷ lệ có quan điểm "tiêu cực" về ông Putin hoặc cho rằng ông chỉ bảo vệ quyền lợi của những thành phần giàu có và thế lực cũng đã tăng lên trong những tuần lễ vừa qua.

Trong điều kiện đó, nhà nghiên cứu về chính trị Nga tại viện IFRI của Pháp, Tatiana Kastoueva Jean cho rằng, sau đại dịch, khi được tham khảo ý kiến, chưa chắc cử tri Nga sẽ "ồ ạt" tán đồng việc để cho Vladimir Putin tiếp tục trị vì đến 2036. Vẫn theo chuyên gia này, virus corona đã "Cướp đi một cơ hội để Vladimir Putin củng cố thêm quyền lực" trong bối cảnh rạn nứt ngày càng lớn giữa ông với công luận kể từ khi Moskva thông báo kế hoạch cải tổ chế độ hưu bổng trong mùa Cúp bóng đá Thế Giới 2018.

Phản ứng trước quyết định hôm 11/5 về việc chấm dứt phong tỏa toàn quốc của ông Putin, nhà đối lập số một tại Nga, trên Twitter, chính trị gia Alexeï Navalny mỉa mai "sự khôn ngoan" của người đứng đầu nước Nga, đã "hủy bỏ các biện pháp toàn quốc" đúng vào thời điểm nước Nga có số lượng người nhiễm virus tăng kỷ lục. Từ hơn hơn mười ngày nay, số ca nhiễm mới tại Nga mỗi ngày tăng thêm hơn 10.000.

Trên thực tế, không chờ đợi quyết định của tổng thống, lo ngại dịch bệnh, chính quyền Moskva và vùng thủ đô hồi tuần trước, đã tuyên bố sẽ kéo dài giai đoạn phong tỏa, và bổ sung thêm biện pháp bắt buộc mang khẩu trang trên phương tiện giao thông công cộng và các cửa hàng. Saint Petersbourg, thành phố lớn thứ hai của Nga, cũng theo chân Moskva. Tuy nhiên, nhiều khu vực khác đã thông báo cho phép người dân ra khỏi nhà trở lại.

Có lẽ điều an ủi hiếm hoi cho lãnh đạo Nga lúc này là Covid-19 làm cho quan hệ Mỹ - Trung thêm căng thẳng và áp lực từ quốc tế phần nào được giải tỏa đối với ông Putin và nước Nga.

Về đối ngoại, Nga đã nhận thấy trước và trong đại dịch vai trò lãnh đạo thế giới của Hoa Kỳ bị thách thức, có những rạn nứt trong liên minh Âu - Mỹ và bản thân Châu Âu không thoát khỏi những tranh cãi nội bộ để có được một tiếng nói có trọng lượng trên bàn cờ địa chính trị. Trong khi đó thì không một ai có thể nghi ngờ về sự trỗi dậy của Trung Quốc và thời gian gần đây Nga có khuynh hướng "thiên về mô hình của Trung Quốc".

Trật tự quốc tế mới ngày càng được tập trung vào tay Bắc Kinh và Washington. Điều đó có nghĩa là Moskva phải tìm được một thế cân bằng trong quan hệ cả với Mỹ lẫn Trung Quốc và nhất là sẽ phải tìm ra một hướng đi mới để duy trì ảnh hưởng của Nga trên các hồ sơ lớn của thế giới. 

Mặt khác, đại dịch Covid-19 đã lật tẩy tham vọng chính trị bành trướng của Trung Quốc, Nga hiện đang sợ rằng họ sẽ bị Trung Quốc làm lu mờ ở cấp chiến lược, sau cuộc khủng hoảng. Nga đang vật lộn để tìm chỗ đứng trong một thế giới lưỡng cực do Hoa Kỳ và Trung Quốc thống trị. Chính vì thế mà trong một cuộc họp với báo chí ngoại giao, ông Enrico Letta, Chủ tịch Viện Jacques-Delors, đã cho rằng Nga đang cố xích lại gần cả Châu Âu lẫn Hoa Kỳ, thông qua một loạt cử chỉ hòa dịu, hợp tác nhằm kiềm chế Trung Quốc.

Trong suốt 20 năm điều hành với nhiều sự kiện gây bất ngờ từ ngày mới bắt đầu lên cầm quyền (31/12/1999), rồi những lần đổi vai (2008-2012), gần đây nhất là thông báo tổ chức một cuộc tham vấn công luận về cải cách Hiến Pháp nhằm cải tổ hệ thống chính trị đất nước (ngày 16/01/2020), nước Nga của ông Putin đã có những thay đổi đáng kể : trên trường quốc tế Nga đã dần tìm lại được vị thế, nhất là kể từ khi quyết định can dự vào cuộc khủng hoảng Syria ; ở trong nước, đời sống người dân trong hai thập niên đó cũng dần được cải thiện. Điều này giải thích vì sao Vladimir Putin rất được lòng dân và có thể tại quyền lâu đến như thế.

Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 là một phép thử nghiệt ngã cho sự khả năng lãnh đạo được coi là tài tình của Putin. Nhà lãnh đạo đã chọn cách tách mình khỏi cuộc khủng hoảng dịch bệnh và giao cho các nhà lãnh đạo địa phương xử lý tình hình.

Và trước kẻ thù "tàng hình" mang tên virus corona, một đối thủ chưa từng gặp trong sự nghiệp chính trị, chưa có lúc nào quyền lực của Putin bị lung lay mạnh mẽ như lúc này.

Hoàng Trung

Nguồn : Thoibao.de, 17/05/2020

Các nền dân chủ dư sức đối đầu Trung Quốc như với Liên Xô cũ

Thụy My, RFI, 14/05/2020

Theo nhà báo, nhà sử học Thierry Wolton, cũng giống như Liên Xô cũ trong thời kỳ giảm căng thẳng, Trung Quốc thủ lợi từ những trao đổi thương mại với phương Tây và phô bày tham vọng thống trị thế giới. Thời trước, phương Tây đáp trả bằng việc chận đứng sự bành trướng của Liên Xô ; và nay vẫn có đủ phương tiện để chống lại người khổng lồ Châu Á nếu muốn.

Chân dung Tập Cận Bình tại quảng trường Thiên An Môn trong cuộc diễu hành kỷ niệm 70 năm quốc khánh Trung Quốc, ngày 01/10/2019. © Reuters/Thomas Peter/File Photo

Đối với Trung Quốc, đại dịch virus corona đã trở thành một thứ vũ khí chính trị, được sử dụng theo nhiều cách. Chẳng hạn "ngoại giao khẩu trang", các biện pháp phòng chống được nêu cao như hình mẫu cho toàn thế giới, gởi các nhân viên y tế đến các nước, đặc biệt là Châu Phi, tuyên truyền dồn dập, huy động mạng lưới ngoại giao lên án phương Tây là xuất xứ của thảm nạn…

Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định ngưng đóng góp tài chính cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Bộ Ngoại Giao Pháp triệu tập đại sứ Trung Quốc ở Paris để phản đối các bài viết vu khống, xúc phạm trên trang web của đại sứ quán. Tổng thống Emmanuel Macron công khai bày tỏ sự nghi ngờ về các tuyên bố của Bắc Kinh vào thời kỳ đầu cuộc khủng hoảng…Tất cả cho thấy các nền dân chủ không hề bị hoa mắt trước những trò múa may của Bắc Kinh.

Ngất ngây với vị thế mới

Thái độ này của Trung Quốc có thể gây ngạc nhiên, vì trọng lượng kinh tế và vị trí trên trường quốc tế hiện nay đủ để Bắc Kinh có thể tự hài lòng về tham vọng đại cường thành hiện thực, sau 20 năm tăng trưởng ngoạn mục. Nhưng ngược lại, chính quyền Bắc Kinh dường như đang trong trạng thái ngây ngất, và lợi dụng lúc các nước tư bản đang bận rộn chống dịch để ra tay.

Chính sách này khiến người ta nhớ lại thái độ của Moskva trong thời kỳ tan băng thập niên 70, Liên Xô cảm thấy chưa bao giờ mạnh như thế. Vào thời đó, trao đổi thương mại Đông-Tây tăng nhanh. Người ta nói về "vũ khí hòa bình", sự hào hiệp, hội tụ các hệ thống dưới một nền kinh tế thị trường mang lại lợi ích cho tất cả các bên.

Nhờ chính sách này, ảnh hưởng Liên Xô tăng tiến chưa từng thấy : tại Châu Á (Việt Nam, Cam Bốt, Lào, Afghanistan), Châu Phi (Somalia, Bénin, Ethiopia, Angola, Mozambique, Zimbabwe), Trung Đông (Nam Yemen), Châu Mỹ la-tinh (Nicaragua).

Trong nước, chủ yếu bộ máy kỹ nghệ của giới quân sự được hưởng lợi qua việc buôn bán với phương Tây. Nền kinh tế xô-viết được cấu tạo theo một cách mà các công nghệ tư bản, được mua về hoặc đánh cắp, được ưu tiên dành cho Hồng quân.

Nhưng "Vũ khí hòa bình" nhằm chuẩn bị chiến tranh. Khi ý thức được tình hình này với việc Liên Xô đưa quân sang Afghanistan năm 1979, các nền dân chủ đã cứng rắn hơn trong các quy chế thương mại. Sự tỉnh thức này sau đó đã gây thiệt hại nặng nề cho Moskva, khi ông Gorbatchev đang hy vọng được các nước tư bản viện trợ tài chính để cứu vãn chế độ. Sự hoài nghi của Âu-Mỹ trước perestroika là một trong những nguyên nhân khiến Liên Xô sụp đổ cuối năm 1991.

Nhảy lên hàng đại cường nhờ đầu tư và công nghệ của tư bản

Tác giả Thierry Wolton cho rằng nhắc nhở này là cần thiết. Đã hẳn vị trí Trung Quốc ngày nay trong nền kinh tế toàn cầu hóa giúp Bắc Kinh tránh được những đòn trả đũa trong thương mại, vốn đã làm Liên Xô yếu đi trước đây. Nhưng ngược lại, rõ ràng Trung Quốc leo lên được vị trí này là nhờ mở cửa cho chủ nghĩa tư bản, như Liên Xô mạnh lên một phần nhờ trao đổi với phương Tây.

Hàng trăm tỉ đô la mà phương Tây đầu tư vào Trung Quốc trong hơn 20 năm qua, việc chuyển giao hàng loạt công nghệ thông qua các liên doanh, đã giúp chế độ cộng sản hiện đại hóa quân đội, hoàn thiện bộ máy công an, tăng cường sự kiểm soát của đảng đối với dân chúng. Tương tự như Liên Xô cũ, kỹ nghệ quốc phòng được ưu tiên trong nền kinh tế Trung Quốc.

Khi đã bước lên hàng cường quốc, Trung Quốc bèn tiến hành chính sách đối ngoại hiếu chiến : bành trướng trên Biển Đông, vận động đưa người nắm quyền các tổ chức quốc tế, quyền lực mềm, con đường tơ lụa mới…Bắc Kinh muốn áp đặt các quan điểm của mình cho toàn thế giới, và đại dịch xuất phát từ Vũ Hán đã mang lại cho họ thêm một cơ hội.

Tiểu nhân đắc chí

Các nước dân chủ đang quay cuồng chống dịch, Bắc Kinh nhân đó lấn xa hơn. Trong thời kỳ tan băng, Liên Xô nghĩ rằng có thể lợi dụng tình hình mà không có rủi ro nào vì điện Kremlin tin là đến một lúc nào đó chủ nghĩa tư bản sẽ kết thúc. Tự tin vào sức mạnh, không lường đến phản ứng phương Tây, Moskva lao vào lò lửa Afghanistan, khiến cho giọt nước tràn ly.

Phải chăng Trung Quốc đang phạm phải cùng một sai lầm, khi khai thác quá mức đại dịch ? Trong chế độ cộng sản, nhân tố ý thức hệ là cốt yếu, là lý do tồn tại. Tập Cận Bình có thể có cùng lý lẽ với các đồng nhiệm Kremlin ngày xưa. Dưới sự lãnh đạo của ông ta, tin rằng chủ nghĩa tư bản đang suy tàn, Trung Quốc dấn mạnh những con cờ để trả thù lịch sử. Hoàn Cầu Thời Báo ngạo mạn cho rằng thời cơ đã đến cho "toàn cầu hóa theo kiểu Trung Quốc", trong lúc phương Tây suy sụp.

Hai sự kiện gần đây là minh chứng. Tại Hồng Kông, Bắc Kinh lợi dụng thế giới đang tập trung vào dịch virus corona, để bắt giữ các nhà lãnh đạo phong trào dân chủ. Tại Anh, tranh thủ lúc thủ tướng Boris Johnson phải nhập viện, Trung Quốc âm mưu thâu tóm một nhà sản xuất chip điện tử có giá trị công nghệ cao của Anh.

Theo tác giả Thierry Wolton, Trung Quốc phải là mối quan tâm lớn nhất của thế giới. Chỉ có sự cứng rắn của các nước dân chủ phương Tây mới chặn đứng được tham vọng của Tập Cận Bình, như đã chặn Brejnev trước đây.

Sau cuộc khủng hoảng dịch tễ này, Trung Quốc cũng bị yếu đi, Bắc Kinh cũng lệ thuộc nhiều vào việc xuất khẩu qua các thị trường tư bản, như các nước này cần sản phẩm Trung Quốc. Chưa hẳn đã "mèo nào cắn mỉu nào" như Bắc Kinh vẫn nghĩ.

Thụy My

Nguồn : RFI, 14/05/2020

*******************

Trung Quốc "đánh mất" Châu Âu

Hoàng Trung, Thoibao.de, 14/05/2020

Năm 2020 được dự kiến là năm ngoại giao Châu Âu – Trung Quốc với một loạt Hội nghị Thượng đỉnh cấp cao được lên kế hoạch trong chuyến thăm Đức vào mùa thu này của Chủ tịch Tập Cận Bình nhưng đại dịch Covid-19 đã làm thay đổi tất cả khi Châu Âu đã có dịp được tận mắt chứng kiến bộ mặt trần trụi của Trung Quốc.

Ngoại trưởng Thụy Điển Ann Linde đề xuất tiến hành điều tra về hoạt động của WHO và nguồn gốc của virus Corona mới

Cách xử lý dịch của Trung Quốc đã làm mất lòng tin của Châu Âu. Nhiều quốc gia phương Tây đặt câu hỏi về số ca mắc cũng như số ca tử vong chính thức vì Covid-19 ở Trung Quốc, đồng thời cáo buộc nước này thiếu minh bạch và không cảnh báo sớm về dịch bệnh.

Ngoại trưởng Anh Dominic Raab đã tuyên bố Vương quốc Anh sẽ không còn "làm ăn bình thường" với Trung Quốc nữa sau đại dịch Covid-19. Quan điểm này đã được hưởng ứng sau khi các chính trị gia cấp cao trong Đảng Bảo thủ viết một thư ngỏ gửi tới Thủ tướng Boris Johnson kêu gọi "suy nghĩ lại" về quan hệ Anh – Trung Quốc.

Tháng 4/2020, Thụy Điển đóng cửa tất cả Học viện Khổng Tử – các trung tâm văn hóa và ngôn ngữ của Trung Quốc tại nước này và là quốc gia đầu tiên tại Châu Âu có động thái như vậy. Trong khi đó, một số thành phố Thụy Điển cũng đã chấm dứt các thỏa thuận "thành phố kết nghĩa" với các thành phố của Trung Quốc, trong đó bao gồm cả mối quan hệ giữa thành phố lớn thứ hai nước này là Gothenburg với Thượng Hải.

Bộ trưởng Tài chính Pháp Bruno Le Maire (B-ruy-nô Lơ Me-rờ) cho biết đầu tháng 4/2020 rằng sẽ có một sự phân chia giữa thời điểm "trước khi" và "sau khi" đại dịch Covid-19 diễn ra trong nền kinh tế toàn cầu. Ông khẳng định : "Chúng ta phải giảm sự phụ thuộc vào một số đối tác lớn, đặc biệt là Trung Quốc về việc cung cấp một số sản phẩm nhất định" và "tăng cường khả năng độc lập tối đa của chúng ta trong chuỗi giá trị chiến lược".

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng nhận định trong một cuộc phỏng vấn với Financial Times rằng "rõ ràng có những điều đã xảy ra mà chúng tôi không biết" về Trung Quốc.

Giám đốc Chương trình Châu Âu tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế Erik Brattberg nhận định với Newsweek rằng : "Cuộc khủng hoảng Covid-19 sẽ ngày càng thúc đầy thái độ hoài nghi với Trung Quốc. Mối quan hệ ngày càng gia tăng căng thẳng giữa EU và Trung Quốc sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp".

Thêm vào đó, bắt đầu từ giữa tháng Ba, Trung Quốc đẩy mạnh chiến dịch "ngoại giao khẩu trang" tại Châu Âu với các lô hàng lớn bao gồm khẩu trang, thiết bị y tế, được tô điểm với lá cờ Trung Quốc. Nhưng chiến dịch thất bại nặng nề do chất lượng sản phẩm của Trung Quốc quá kém đến mức một số quốc gia Châu Âu phải thu hồi trang thiết bị sản xuất tại Trung Quốc.

Hàng ngàn bộ xét nghiệm và khẩu trang y tế của Trung Quốc không đạt tiêu chuẩn hay bị lỗi, theo giới chức ở Tây Ban Nha, Thổ Nhĩ Kỳ và Hà Lan.

Hà Lan đã phải thu hồi 600.000 khẩu trang y tế trong số 1,3 triệu chiếc từ Trung Quốc chuyển đến hôm 21/3, và đã được phân phát cho nhân viên y tế tuyến đầu chống virus corona. Lý do thu hồi là cho dù được gắn chứng chỉ chất lượng KN95 tương ứng với tiêu chuẩn FFP2 của Châu Âu, giới y tế Hà Lan đã phát hiện ra nhiều chiếc khẩu trang không che kín được phần mặt cần che, hoặc là bộ lọc không hoạt động đúng cách. "Phần còn lại của chuyến hàng ngay lập tức bị ngưng và chưa được phân phối", một thông cáo của chính phủ Hà Lan nói. "Hiện chính phủ đã quyết định không dùng bất cứ đồ gì trên phần còn lại của chuyến hàng này".

Chính quyền Tây Ban Nha cũng gặp phải các vấn đề tương tự với các bộ thử đặt từ một công ty Trung Quốc. Tây Ban Nha đã mua hàng trăm ngàn bộ thử để chống dịch, nhưng sau đó cho hay 60.000 bộ xét nghiệm đã không xác định được kết quả là bệnh nhân từng có virus hay là không.

Thổ Nhĩ Kỳ cũng tuyên bố họ đã phát hiện một số bộ thử đặt của các hãng Trung Quốc không đủ độ chính xác, mặc dù khoảng 350.000 bộ thử hoạt động tốt.

Khẩu trang Pháp đặt mua tại Trung Quốc được phi cơ vận tải của Pháp đến chở tại nới nước vào hạ tuần tháng Ba 2020

Các cáo buộc về chất lượng kém cỏi của bộ xét nghiệm và khẩu trang Trung Quốc dĩ nhiên đã khiến Bắc Kinh bực tức.

Một cách chính thức thì chính quyền Trung Quốc cam kết sẽ điều tra và khắc phục những thiếu sót trong sản phẩm của họ, nhưng bên cạnh đó cũng có những phản ứng lạ lùng là đổ lỗi cho bên mua.

Hoàn Cầu Thời Báo của chính quyền Trung Quốc, ngày 28/3, đã thản nhiên cho rằng các sự cố liên quan đến một số bộ xét nghiệm virus corona của Trung Quốc bắt nguồn từ "sự hiểu biết không đầy đủ của một số quốc gia về các phương pháp thử nghiệm khác nhau".

Tờ báo L’Opinion (Lô-pi-ni-ông) của Pháp bình luận hiển nhiên là uy tín của Bắc Kinh đang bị thử thách trong lĩnh vực này và họ không nên để xảy ra quá nhiều vấn đề về chất lượng sản phẩm, bằng không mọi nỗ lực để khôi phục hình ảnh bị hoen ố của họ có thể trở thành vô ích.

Một số quan chức Châu Âu đã tỏ ý bất bình trước thái độ khoa trương của chính quyền Trung Quốc liên quan đến hoạt động hợp tác. Những quan chức này đã có lý khi nhắc lại rằng vào cuối tháng 1, khi Bắc Kinh yêu cầu sự giúp đỡ từ Ủy Ban Châu Âu, Bruxelles đã gửi 56 tấn vật tư y tế qua Trung Quốc mà không quảng bá việc này để giữ thể diện cho đối tác.

Chính sách "ngoại giao khẩu trang" cũng như viện trợ y tế mà Trung Quốc quảng bá rộng rãi được thực hiện một cách có chủ ý tùy thuộc theo từng quốc gia.

Các chuyên gia nhận thấy "mối tương quan giữa các công ty Trung Quốc có những lợi ích thương mại trong nước với những khoản quyên góp từ các công ty này" tại nhưng nước như : Hy Lạp, Hungary, Italy, Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha.

Trung Quốc đã ưu tiên vận chuyển khẩu trang và máy thở cho các nước như Italy và Hungary, những nước hưởng ứng Dự án "Vành đai và Con đường" của Trung Quốc, đồng thời tránh hỗ trợ các quốc gia đã né tránh dự án này của Trung Quốc.

Một nghiên cứu dựa trên phân tích vai trò của Trung Quốc đối với việc xử lý khủng hoảng Covid-19 tại 19 nước Châu Âu nhận định : "Trong khi chiến lược ngoại giao công khai ngày càng chủ động của Trung Quốc diễn ra rộng khắp thì dường như có một mức độ nhất quán tương đối trong việc truyền đi thông điệp, có sự đa dạng trong các phương thức từ mức độ thấp (chẳng hạn với Latvia hoặc Romania) cho tới "tấn công quyến rũ" (với Ba Lan, Bồ Đào Nha, Italy hoặc Tây Ban Nha) và khiêu khích hoặc gây hấn (như với Thụy Điển, Đức và Pháp)".

Đội ngũ các nhà ngoại giao Trung Quốc đã tận dụng đại dịch để thể hiện phong cách ngoại giao chiến lang nhằm ghi điểm với chính quyền cộng sản bất chấp việc vi phạm nguyên tắc ngoại giao cũng như làm hoen ố hình ảnh Trung Quốc trên trường quốc tế.

Các thuộc hạ của chế độ bắt đầu loan tin thất thiệt, nhằm mô tả các nền dân chủ Châu Âu như là đã suy yếu, bất lực, so với chế độ toàn trị của Trung Quốc.

Tại Pháp, đại sứ quán Trung Quốc cho đăng trên trang web của mình những thông tin như nhà dưỡng lão Pháp bỏ mặc cho người già chết.

Tại Ý thì họ cho loan truyền tin đồn là nguồn gốc Covid-19 thực ra xuất xứ từ Châu Âu, hay phát tán một clip video được ngụy tạo, cố ý chỉnh sửa để cho thấy người dân Roma chơi quốc ca của Trung Quốc để tỏ lòng biết ơn.

Tại Đức, các nhà ngoại giao Trung Quốc cố thúc giục chính quyền Berlin công khai ca ngợi Trung Quốc nhưng đã không thành công.

Phản ứng trước những sự kiện nêu trên, bộ phận ngoại giao Châu Âu đã tập hợp trong một báo cáo những thông tin thất thiệt mà Trung Quốc và một kẻ tình nghi thông thường khác là Nga loan truyền. Trung Quốc đã phản ứng ngay, gây sức ép với các tác giả để họ hạ giọng, tuy nhiên điều này đã làm cho sự vụ xấu đi hơn. Các nghị sĩ Châu Âu đã tức giận thêm và đòi lãnh đạo Châu Âu phải cam đoan là không tự kiểm duyệt trước sức ép của Trung Quốc.

Với động cơ lợi dụng tối đa đại dịch thông qua một chiến dịch tuyên truyền rầm rộ và trắng trợn, Trung Quốc đã vô tình để cho Châu Âu thấy rõ bộ mặt trục lợi "bất cần đạo lý" của mình.

Chính phủ các quốc gia Châu Âu đã cẩn trọng hơn với Trung Quốc trong 2 năm qua khi sáng kiến "Vành đai, Con đường" của Chủ tịch Tập Cận Bình xuất hiện khắp lục địa, tham gia vào các công ty robot, cảng biển, doanh nghiệp lớn từ Địa Trung Hải cho tới Biển Baltic.

Một số quốc gia Châu Âu còn quan ngại về chương trình "Made in China 2025" với kỳ vọng của Bắc Kinh trở thành đầu tàu thế giới về công nghệ then chốt. Nhiều nước cho rằng đây là mối đe dọa với công nghiệp Châu Âu.

Khi giá cổ phiếu chao đảo vì khủng hoảng dịch Covid-19, các quốc gia như Đức đã thắt chặt quy định do lo ngại rằng Trung Quốc có thể nhân cơ hội kiểm soát cổ phiếu ở những công ty yếu thế do dịch.

Ủy viên Châu Âu phụ trách lĩnh vực cạnh tranh Margrethe Vestager chia sẻ trong cuộc trả lời phỏng vấn tờ Financial Times rằng các chính phủ cần mạnh tay và mua cổ phiếu của các công ty yếu thế để ngăn chặn Trung Quốc tận dụng.

Không trực tiếp đề cập đến Trung Quốc nhưng các bộ trưởng thương mại EU vào ngày 16/4 đều thống nhất về tầm quan trọng của việc đa dạng hóa để "giảm phụ thuộc vào quốc gia khác về nguồn cung". Bước đầu tiên là Đức dự kiến dùng ngân sách quốc gia để khởi động sản xuất hàng triệu khẩu trang tính đến cuối mùa hè. Trung Quốc hiện xuất khẩu 25% khẩu trang trên toàn thế giới.

Ông Joerg Wuttke cho biết thảo luận về chuỗi cung ứng hình thành kể từ khi Bắc Kinh đóng cửa các cảng biển vào đầu năm nay, gây lo ngại dược liệu tại Trung Quốc không thể đến Châu Âu. Cũng từ đây, các nghị sĩ nhận thấy rằng cần phải đảm bảo các sản phẩm chiến lược.

Tại Anh quốc, đất nước mới chính thức rời EU, cũng có những lo ngại tương tự với Trung Quốc. Nghị sĩ đảng Bảo thủ Tom Tugendhat, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Anh ngày 15/4 chỉ trích Trung Quốc đang lợi dụng tình hình đại dịch Covid-19 để thâu tóm quyền kiểm soát các công ty tại Châu Âu, trong đó có Công ty Imagination Technologies chuyên về công nghệ của Anh. Ngày 14/4, các nghị sĩ Anh triệu tập lãnh đạo Imagination để chất vấn về lo ngại công ty này đang tính chuyển giao quyền sở hữu phần mềm an ninh nhạy cảm cho công ty do Trung Quốc sở hữu.

Nhà bình luận Đức Andreas Kluth nhận định uy tín của Trung Quốc càng lúc càng lụn bại tại Châu Âu cho dù về mặt kinh tế, cường quốc Châu Á vẫn rất hấp dẫn.

Tác giả cho rằng Trung Quốc chỉ có thể tự trách mình trước các phản ứng nghi kỵ nói trên. Các viên chức Trung Quốc đã tạo nên một nỗi tức giận chung đối với Bắc Kinh trên một lục địa gồm những nước hầu như luôn bất đồng với nhau trên mọi việc. Vào đầu năm, khi chưa có dịch, chương trình hoạt động của Liên Hiệp Châu Âu đầy ắp những thượng đỉnh Châu Âu – Trung Quốc nhằm chào mừng quan hệ song phương. Thế nhưng, may mắn cho Châu Âu là đại dịch đã giúp Châu Âu nhận ra bộ mặt thật của nhà cầm quyền cộng sản ở Bắc Kinh và bắt đầu tự giải thoát ra khỏi những mối quan hệ tồi tệ.

Hoàng Trung

Nguồn : Thoibao.de, 14/05/2020

Tỉnh Thanh Hóa yêu cầu ngưng vận động từ chối tiền hỗ trợ (RFA, 13/05/5020)

Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa trong ngày 13/5 gửi công văn hỏa tốc đến các đơn vị trong tỉnh yêu cầu không được vận động người dân từ chối nhận tiền hỗ trợ.

Đơn từ chối nhận tiền hỗ trợ. cafef.vn

Tin từ truyền thông trong nước loan đi cho hay công văn hỏa tốc do phó chủ tịch Mai Xuân Liêm ký,truyền đạt ý kiến chỉ đạo của chủ tịch tỉnh Thanh Hóa về việc triển khai gói hỗ trợ cho người dân gặp khó khăn do dịch Covid-19 gây nên.

Công văn hỏa tốc vừa nêu được gửi đi sau khi có tin hằng ngàn người dân nghèo tại tỉnh Thanh Hóa làm đơn xin từ chối nhận khoản hỗ trợ khó khăn do dịch Covid-19 trong thời gian qua. Những người từ chối nhận khoản hỗ trợ phải điền vào một mẫu đơn in sẵn.

Tổng đài hỗ trợ thông tin cho người dân gặp khó khăn do Covid-19 tại tỉnh Thanh Hóa cũng xác nhận có một vài nơi trong tỉnh vận động người dân không nhận kinh phí hỗ trợ.

Công văn hỏa tốc vào ngày 13 tháng 5 của UBND tỉnh Thanh Hóa yêu cầu các địa phương chỉ đạo cán bộ cơ sở tuyệt đối không được vận động người dân từ chối nhận hỗ trợ ; xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm ; đồng thời hướng dẫn có hướng dẫn cụ thể đối với những trường hợp người dân tự nguyện không nhận hỗ trợ.

Chính phủ Việt Nam vừa qua quyết định chi ra 62 ngàn tỷ đồng để hỗ trợ cho sáu nhóm đối tượng bị tác động do đợt dịch Covid-19 gây nên. Hiện nay các tỉnh, thành đang tiến hành phân phối khoản tiền này cho những người thuộc 6 nhóm được nêu ra.

********************

Trung Quốc và Lào tiếp tục khai thác thủy điện trên dòng Mêkong bất chấp hệ quả cho hạ nguồn ! (RFA, 12/05/2020)

Giới nghiên cứu và các nhà hoạt động môi trường đều thống nhất cho rằng các đập thủy điện lớn ở khu vực thượng nguồn sông Mekong, ngoài việc gây ra hạn hán ở lưu vực hạ nguồn do trữ nước vào mùa khô, còn gây ra nhiều tác động lớn đến nguồn lương thực ở các quốc gia ở lưu vực hạ nguồn khi làm gián đoạn sản lượng lúa và đánh bắt cá của người dân ở khu vực này.

Hạn hán lịch sử ở Sóc Trăng vào năm 2016. Reuters

Vào tháng 4, Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ dự báo năng suất lúa năm 2020 của Việt Nam sẽ giảm 3,3% so với ước tính trước đó do ảnh hưởng của hạn hán và xâm nhập mặn ; điều này khiến việc thu hoạch thấp hơn 0,9% trong năm nay.

Tiến sĩ Đặng Kim Sơn, viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp & Nông thôn Việt Nam, cho rằng các công trình đập thủy điện ở lưu vực thượng nguồn đã làm thay đổi phù sa, nguồn nước và có tác động lớn đến nguồn lợi thủy sản của Việt Nam :

"Rõ ràng là các nước ở hạ nguồn, đặc biệt là Việt Nam, phải chịu những cái tác động này. Chắc chắn là nó sẽ ảnh hưởng bất lợi cho sản xuất nông nghiệp, cũng như là đời sống của đông đảo người dân ở hạ nguồn, nhất là người dân Việt Nam chịu tác động của mất nguồn nước ở trên thượng nguồn, song song với quá trình biến đổi khí hậu khiến cho nước biển dâng và xâm nhập mặn, đặc biệt là tình hình như năm nay".

Ông Hồ Long Phi, chuyên gia về nước, cho biết những tác động trước mắt của các đập nước Trung Quốc cho thấy chế độ thủy văn đã trở nên bất thường, dẫn đến xâm nhập mặn nhiều hơn trước và đã ảnh hưởng đến khai thác lúa ở những vùng ven biển :

"Do đó việc khai thác lúa ở những vùng ven biển trước đây người ta vẫn có thể làm được 2 vụ ; nhưng bây giờ chỉ còn được một vụ lúa thôi, thì có nghĩa là nông dân vùng ven biển, những người chưa có điều kiện để chuyển sinh kế thì rất là khó khăn. Còn ở những khu vực cao hơn, ví dụ như An Giang và Đồng Tháp, thì tác động nó cũng chưa rõ lắm, bởi vì trước mắt họ vẫn còn dùng máy bơm để có thể bơm nước được".

Theo ông Phi, cứ đến năm nào xảy ra khô hạn, phía Trung Quốc cũng trữ nước nhiều hơn và gây ra ảnh hưởng đáng kể đến dòng chảy ở phía hạ lưu. Ông Phi cho biết, thời gian hạn hán ở Đồng bằng sông Cửu Long năm nay sẽ tiếp tục kéo dài, nhưng cũng tùy thuộc vào số lượng mưa sắp tới :

"Điều này tôi nghĩ nó còn phụ thuộc vào mưa. Nếu mùa mưa đến đều, thì Trung Quốc trước sau gì cũng phải xả đập thôi, bởi vì khả năng chứa nó cũng có hạn ; họ ưu tiên trữ nước để cung cấp cho họ trước, còn dư họ mới xả xuống. Thành ra nếu mưa đều thì tình hình sẽ không đến nỗi, nhưng tôi cho rằng nó sẽ chậm hơn với mọi năm ít nhất từ 1 đến 2 tháng".

Ngoài các đập thủy điện ở Trung Quốc và mấy đập đang xây, chính phủ Lào sẽ khởi công xây dựng con đập Sanakham trên sông Mekong vào cuối năm nay. Theo thông tin ghi nhận từ Reuters, đập thủy điện này được tiến hành bởi công ty thủy điện Datang Sanakham, một công ty con của công ty Datang của Trung Quốc. Các nhà hoạt động môi trường đã lên tiếng chỉ trích chính phủ Lào trước việc thúc đẩy xúc tiến con đập thủy điện này. Nó được gọi là ‘đập phá hoại’ vì sẽ góp phần bóp nghẽn dòng chảy của sông Mekong, con sông dài nhất Đông Nam Á.

Bản vẽ dự án đập thủy điện Sanakham được đề xuất. Mekong River Commission

Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Phó viện trưởng Viện nghiên cứu biến đổi khí hậu thuộc Đại học Cần Thơ cho rằng những đập nước được xây gây gián đoạn cho dòng chảy xuống hạ lưu, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và nguồn thủy sản ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long :

"Theo tôi biết là Trung Quốc đã xây rất nhiều cái đập ; tiếp theo là Lào chuẩn bị xây cái đập khác, thì những cái đập đó đã làm cho các dòng chảy xuống hạ lưu bị gián đoạn, hoặc thay đổi. Điều này đã làm ảnh hưởng đến sản xuất, đặc biệt là nông nghiệp, nguồn cá và thay đổi về những đặc điểm như phù sa rất là lớn. Điều này đã đe dọa tình hình sản xuất, cũng như là sinh kế của người dân trong khu vực hạ lưu, ngay cả Lào, phía Thái Lan, Campuchia và Việt Nam".

Theo Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, mặc dù người nông dân đã được khuyến cáo trước, vẫn có nhiều hộ bị thiệt hại khi không kịp canh tác sớm. Các vườn cây ăn trái và nguồn nước sinh hoạt của người dân ở vùng ven biển bị ảnh hưởng nghiêm trọng do sự thiếu nước ngọt. Ngoài ra, sự thiếu hụt phù sa gần đây đã gây ra tình trạng sạt lở nghiêm trọng ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.

Dự án đập thủy điện Sanakham của chính phủ Lào sẽ phải qua quá trình tham vấn với Ủy hội Sông Mekong cùng các nước thành viên trong khu vực, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, Tiến sĩ Lê Anh Tuấn nhận định việc tham vấn này sẽ không có hiệu quả vì Việt Nam không có đủ tiếng nói để thay đổi những quyết định như vậy :

"Tôi không nghĩ Việt Nam có thể làm gì được, mặc dù phải lên tiếng. Nhưng theo kinh nghiệm của tôi, từ khi cái đập Xayaburi tới đập Don Sahong, sắp tới đây là cái đập khác nữa, mình nói thì nói nhưng cuối cùng không có làm gì được. Cho nên các nhà khoa học và chính phủ họ tẩy chay các cái tham vấn như vậy, bởi vì họ thấy rằng những cái tham vấn đó không có ý nghĩ gì nữa".

Ông Hồ Long Phi cũng cho rằng Việt Nam không có lợi thế trong đàm phán xuyên biên giới với Ủy hội Sông Mekong :

"Cái lợi thế đàm phán ở đây thông thường có những mặt, thứ nhất là lợi thế về kinh tế tài chính ; thứ hai là lợi thế về chính trị thể chế ; cái thứ ba là lợi thế về công nghệ. Cả 3 cái đó thì Lào không có phụ thuộc vào Việt Nam cái gì cả, có nghĩa là họ có thể làm bất cứ cái gì có lợi nhất cho họ. Thành ra Việt Nam không có lợi thế trong đàm phán là như vậy".

Ông Hồ Long Phi cho rằng, việc làm khả thi và có hiệu quả hơn cho Việt Nam là chính quyền và người dân cần có phương án chuyển đổi sinh kế để làm sao cho việc sử dụng nước trở nên tiết kiệm và hiệu quả hơn :

"Những điều này tôi nghĩ với mức độ phát triển, tự động hóa công nghệ là không khó. Những nước sa mạc họ còn sống được với lượng nước ít hơn nhiều, thì tại sao mình không làm được ? Khi Việt Nam chủ động được cái đó, thì phía Trung Quốc không có ép được về mặt gì được hết".

Tiến sĩ Đặng Kim Sơn cho rằng trước mắt, Việt Nam cần tập trung vào việc chuyển và trữ nước để bảo vệ các vườn cây ăn trái. Các phương án dài hạn sau đó bao gồm bố trí lại sản xuất để thu hẹp diện tích cây ăn quả, diện tích lúa 2 vụ, 3 vụ ra các vùng ven biển và bố trí lại dân cư cho hợp lý. Đồng thời, xây dựng các đường ống dẫn nước - đưa nước ở các vùng trên thượng nguồn xuống các vùng sản xuất, dân cư ở vùng ven biển.

Ngoài những giải pháp ngắn hạn và dài hạn nêu trên, tiến sĩ Đặng Kim Sơn cho rằng Việt Nam vẫn cần tiếp tục đàm phán với các nước trong khu vục sông Mekong ; tiếp tục minh bạch thông tin và có các thỏa thuận giữa các nước ở khu vực thượng nguồn để tất cả có thể sử dụng dòng sông chung một cách hiệu quả và vững bền. Ông Sơn cho đó là nhiệm vụ quan trong nhất trong ngành ngoại giao, cũng như của tất cả người dân và nhà khoa học Việt Nam.

*******************

Có đáng tự hào vì nhiều ATM gạo giúp dân nghèo ? (RFA, 12/05/2020)

Vừa qua, tại cuộc họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhằm chuẩn bị cho kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIV, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng những hình ảnh thể hiện tinh thần yêu nước của người Việt như ATM gạo rất đáng tự hào, trên thế giới chưa bao giờ có.

Người dân nhận gạo từ Nhà thờ Thánh Joseph, ngoại thành Hà Nội hôm 27/4/2020 - Reuters. Hình minh họa.

ATM gạo

Liệu ATM có đáng để Việt Nam tự hào với thế giới ?

Chị Hằng Huỳnh, một người dân ở Đà Nẵng khi trao đổi với Đài Á Châu Tự Do qua tin nhắn hôm 12/5/2020, nhận định :

"Bỏ qua chuyện ATM gạo xuất phát từ Malaysia năm 2016, thì có gì đáng tự hào ? Những nước nghèo đói mới cần đến viện trợ gạo, dân nghèo rất nghèo mới đi chờ trợ cấp gạo chứ, đáng lẽ ra đó một một sỉ nhục, thì bà Ngân lại tự hào vì điều này. Tôi không hiểu sao một Chủ tịch Quốc hội lại không hiểu điều sơ đẳng đó".

ATM gạo đầu tiên ở Việt Nam xuất hiện tại địa chỉ 204B đường Vườn Lài, quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh. Máy này do anh Hoàng Tuấn Anh - CEO của Công ty PHGLock, tận dụng máy móc có sẵn của công ty chế tạo, máy hoạt động như cây ATM, chỉ cần nhấn nút, gạo sẽ tự động tuôn ra, mỗi lần được 1,5 kg gạo, dành cho 2-3 người ăn trong khoảng 1 tuần.

Mục đích của anh Hoàng Tuấn Anh khi đó nhằm giúp đỡ những người nghèo, buôn bán dạo, trong thời gian giãn cách xã hội để chống dịch Covid-19 không thể buôn bán, rơi vào thế túng quẫn, vẫn có gạo để ăn.

Theo Bộ Lao động, Thương bình và Xã hội, trong bốn tháng đầu năm 2020, đã có khoảng 670 ngàn lao động bị mất việc làm do ảnh hưởng của dịch Covid-19.

Ý tưởng của anh Hoàng Tuấn Anh sau đó được nhiều mạnh thường quân ủng hộ đã phát triển thêm nhiều máy ATM gạo ở Sài Gòn. Sau đó, ATM gạo lần lượt xuất hiện ở nhiều tỉnh thành trên cả nước như Hà Nội, Hà Nam, Thừa Thiên Huế, Bình Định, Khánh Hòa, Đà Nẵng, Đắk Lắk… và một số tỉnh ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Dũng nhận định với Đài Á Châu Tự Do hôm 12/5/2020 :

"Một mặt nào đó nói tự hào là đúng, vì tôi nghĩ người Việt trong lúc khó khăn họ nghĩ ra cái cách làm sao giúp nhau được, cái đó là truyền thống người Việt thương yêu nhau, đề cao là đúng. Còn về phương diện khác như kỹ thuật thì ai cũng biết nó đơn giản, không khó khăn gì, vấn đề là do tình yêu thương, người ta nghĩ ra chuyện kỹ thuật. Có điều là các vị lãnh đạo nhà nước thường người ta có xu hướng, không nhìn cái đó như là vấn đề nội tại của xã hội, của dân tộc mà như là một thành quả lãnh đạo của các vị... cái đó thì quá. Thường thường họ nói có cái cách ám chỉ như là họ lãnh đạo sáng suốt nên có chuyện đó... Mà đó là người dân giúp người dân thôi, chứ không liên quan gì nhà nước ở đây cả... Người dân dần dần nghe mấy chuyện tương tự như vậy họ chỉ cười"…

Tỷ lệ hộ nghèo

Có ý kiến cho rằng việc xuất hiện nhiều ATM gạo cho thấy số người thiếu thốn còn nhiều. Đợt dịch Covid-19 làm lộ rõ điều đó. Số người có tiết kiệm phòng khi cơ nhỡ khá đông.

Theo số liệu thống kê của Liên Hiệp Quốc năm 2019, dân số Việt Nam ước tính là hơn 97 triệu người, tỷ lệ người nghèo chiếm hơn 10% dân số tức khoảng hơn 9 triệu người, 72% trong số này là người dân tộc thiểu số, phần lớn họ sống tại vùng cao.

Nguyên nhân của những hậu quả trên được ông Đỗ Văn Chiến, Bộ trưởng – Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Việt Nam cho báo chí biết, là vì điều kiện tự nhiên khắc nghiệt ở vùng sâu vùng xa, dẫn đến việc thiếu nguồn nhân lực, đầu tư giáo dục và kinh tế kém, tình trạng thất nghiệp... Bên cạnh đó, việc phối hợp kém hiệu quả giữa chính quyền địa phương và Chính phủ cũng là điểm bất cập.

Do đó, người Việt ở nông thôn Việt Nam tìm đủ cách vay tiền để đi nước ngoài làm việc, vì không tìm được việc làm trong nước. Trong khi chính phủ cung cấp hỗ trợ công ăn việc làm thì không thể đến tay tất cả mọi người.

Lao động xứ người

Hình hai người được cho là nạn nhân trên chiếc xe chở người lậu từ Pháp sang Anh hôm 23/10/2019 Courtesy of Reuters, Facebook, RFA edit

Vào cuối năm 2019, câu chuyện thanh niên - thiếu nữ lao động xứ người, đã gây chấn động dư luận khi 39 nạn nhân người Việt nhập cư lậu vào Anh bỏ mạng trên một chiếc xe container đông lạnh và được cảnh sát Essex, Anh phát hiện hôm 23/10. Tỉnh có đông nạn nhân nhất là Nghệ An với 21 người, tiếp theo là Hà Tĩnh với 10 người, còn lại là các tỉnh Quảng Bình, Thừa Thiên – Huế, Hải Phòng và Hải Dương.

Trong khi đó Việt Nam luôn tự hào có một thành phần đóng góp không nhỏ cho sự phát triển kinh tế của Việt Nam, đó là lao động Việt ở nước ngoài. Bộ Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội cho biết, năm 2019, có khoảng 148.000 người Việt Nam xuất cảnh đi làm việc ở nước ngoài. Sau 4 năm, hơn 550.000 lao động Việt Nam ra nước ngoài làm việc. Mỗi năm đem về cho đất nước hàng tỷ đô la.

Không chỉ ở Anh, nhiều người Việt Nam đã tìm cách nhập cư lậu và làm việc trái phép ở Đài Loan, phần nhiều đi từ các tỉnh miền Trung. Linh mục Nguyễn Văn Hùng, thường trợ giúp pháp lý cho công nhân Việt tại Đài Loan, khi trả lời RFA trước đây, cho biết :

"Rất nhiều người ở Nghệ An và Hà Tĩnh đi bất hợp pháp qua Đài Loan làm việc một cách phi pháp. Họ ở trên những vùng núi, chừng 8 người trong không phải là cái nhà mà là cái chòi, đời sống rất kham khổ. Nếu có khả năng làm việc thì có tiền gởi về. Nếu trời mưa lạnh không đi làm thì không có tiền và họ phải đi vô rừng. Tôi đã đi thăm các trại tù, tôi gặp rất nhiều lao động Việt đi chặt cây bất hợp pháp trên rừng, có người bị tù tới 11, 12 năm vì đi làm những công việc vừa nguy hiểm vừa vi phạm pháp luật của Đài Loan như vậy.

Những người đi đánh cá xa bờ mà khi có cơ hội vào bờ thì họ bơi vào và trốn lên những khu trồng rau hoặc trồng trà trên núi. Họ ở đó họ làm và không dám đi đâu cả vì sợ bị bắt".

Còn những ngư dân đi đánh cá xa bờ khác còn phải chịu nhiều hiểm nguy khi bị tàu Trung Quốc cướp bóc, đâm chìm... Trong khi chính quyền Việt Nam luôn tự hào tuyên bố việc gìn giữ chủ quyền biển đảo, cũng như bảo vệ ngư dân.

Chủ quyền biển đảo

Mỗi lần Trung Quốc gây hấn, như thường lệ các phát ngôn nhân của Bộ Ngoại giao Việt Nam lại cho phát đi phát lại cái mà nhiều người trong nước ví như ‘đoạn băng rè’ phản đối hành động của Trung Quốc và tuyên bố vùng biển đó thuộc chủ quyền Việt Nam...

Trong bốn tháng đầu năm 2020, Trung Quốc tiếp tục đẩy mạnh những hành động khiêu khích nhằm áp đặt chủ quyền của họ ở Biển Đông, khiến tình hình tại vùng biển đang tranh chấp này thêm căng thẳng.

Truyền thông Trung Quốc vào ngày 5/3/2020 đồng loạt đăng Báo cáo của Viện Sáng kiến Nghiên cứu Tình hình Chiến lược Biển Đông (SCSPI) nói rằng có tổng cộng 311 tàu cá Việt Nam đã xâm nhập vào khu vực nội địa gần đảo Hải Nam, lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế của Trung Quốc vào tháng 2, với mục đích đánh bắt cá và làm gián điệp bất hợp pháp.

Và tiếp đến là Trung Quốc cho tàu hải cảnh đâm chìm tàu cá Việt Nam, nhưng lại cho rằng tàu cá Việt Nam tự đụng vào tàu Trung Quốc.

Vào ngày 18/4/2020, Trung Quốc thông báo thành lập hai quận thuộc "thành phố Tam Sa", đó là "quận Tây Sa" (tức quần đảo Hoàng Sa) và "quận Nam Sa" (tức quần đảo Trường Sa), hai quần đảo mà Hà Nội khẳng định là thuộc chủ quyền của Việt Nam.

Trao đổi với Đài Á Châu Tự Do hôm 12/5/2020 liên quan vấn đề này, Nhà nghiên cứu Biển Đông Đinh Kim Phúc, nhận định :

"Vấn đề tranh chấp Biển Đông là một vấn đề phức tạp, nó không chỉ mới diễn ra trong những năm gần đây. Hay nói một cách khác, nó không chỉ đẩy mạnh từ khi Trung Quốc thành lập cái gọi là Tam Sa từ năm 2007, mà vấn đề tranh chấp này bắt đầu từ năm 1909, khi chính quyền Quảng Đông cho một đội tàu ra thám sát Hoàng Sa. Chúng ta thấy cuộc tranh chấp này hơn một trăm năm, nó không giải quyết được vấn đề, càng ngày cái tranh chấp đó đi đến một giai đoạn thật gay gắt, nó đặt Đông Nam Á trên miệng hố chiến tranh".

Vậy thì chiến tranh có xảy ra hay không ? Nhà nghiên cứu Biển Đông Đinh Kim Phúc đặt vấn đề, với tiềm lực kinh tế và quân sự giữa Việt Nam và Trung Quốc thì có nên phát động một cuộc chiến tranh hay không ? Thứ hai, chiến tranh trên Biển Đông giữa Việt Nam và Trung Quốc thì dù bên nào thắng thì tất cả đều cùng thiệt hại rất nặng nề. Và cái thiệt hại lớn nhất là hòa bình, ổn định trong khu vực Đông Nam Á bị đe dọa. Nhà nghiên cứu Biển Đông Đinh Kim Phúc cho biết, ông thấy không có lợi cho khu vực này. Ông nói tiếp :

"Vậy thì hòa hoãn để giải quyết bằng phương pháp hòa bình, bằng mọi cách, bằng công pháp quốc tế... bằng tòa án, bằng tòa trọng tài, bằng đối thoại song phương, đa phương... thì tôi thấy biện pháp tiếp cận của Việt Nam cũng như các nước Đông Nam Á hiện nay, là phù hợp với tình hình trong khu vực".

Vào đầu tháng 5/2020, Cơ quan quản lý nghề cá Trung Quốc ra thông báo cấm đánh bắt cá trên Biển Đông có hiệu lực từ ngày 1/5/2020 đến ngày 16/8/2020. Phạm vi cấm đánh bắt trải dài từ vùng biển phía bắc Biển Đông, bao gồm cả một phần vịnh Bắc Bộ và quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền Việt Nam.

Từ năm 1999 trở lại đây, Trung Quốc hàng năm đều áp dụng lệnh cấm đánh bắt cá đơn phương ở Biển Đông, bất chấp những phản đối mạnh mẽ từ các nước trong khu vực. Lý do mà Trung Quốc đưa ra đối với lệnh cấm này là để bảo vệ sự phát triển của nguồn cá.

Nhiều người cho rằng lãnh đạo cần thấy rõ vấn nạn chủ quyền đất nước bị phía Trung Quốc xâm phạm, nguy cơ tụt hậu so với những nước trong khu vực chứ chưa nói đến những quốc gia khác trên thế giới để có phương cách vượt lên. Khi có vị thế vững chắc trên trường quốc tế mới đáng tư hào.

Khủng hoảng virus corona làm lộ rõ phong cách lãnh đạo của Donald Trump (RFI, 12/05/2020)

Lãnh đạo đất nước theo bản năng, không nghe theo các chuyên gia, tổng thống Mỹ Donald Trump vận dụng mọi phương pháp quen thuộc để xử lý khủng hoảng dịch virus corona, đã lây nhiễm hơn triệu người và 75 nghìn người thiệt mạng ở Hoa Kỳ. Nhưng cách thức để bật lên trong khó khăn này của ông Trump tỏ ra không hữu hiệu nữa.

Tổng thống Donald Trump trong cuộc họp báo về virus corona, tại Nhà Trắng, Washington, Mỹ, ngày 11/05/2020 Reuters - KEVIN LAMARQUE

RFI tiếng Việt lược dịch bài ký sự dài của Adrien Jaulmes, thông tín viên của nhật báo Le Figaro tại Washington, đăng ngày 11/05/2020.

"Đối mặt với cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông Donald Trump vẫn không từ bỏ thói quen. Trump đối phó với sự kiện không lường trước này giống như cách đã làm với những thất bại trước đó của ông như bị phá sản trong kinh doanh bất động sản hay các bê bối khác. Vẫn theo bản năng, thay vì theo các chuyên gia, ông trách mắng những người tiền nhiệm, tấn công truyền thông, lẫn lộn sự ngây ngô với thâm ý, tóm lại ông đã cầu tới tất cả những phương pháp quen thuộc của mình.

Nhưng cuộc khủng hoảng lần này hoàn toàn khác, phương cách để ông Trump bật lên trở lại không còn hữu hiệu : virus không thể bị răn đe, số lượng người chết không thể xóa như nợ nần và nhất là cỗ máy truyền thông không chịu chuyển qua vấn đề khác.

Cách xử lý sai lầm và cực kỳ mang nặng tính cá nhân càng làm tình hình thêm rối ren. Ông bị sa lầy trong rối loạn của một chính quyền mà ở đó tất cả đều bắt nguồn từ tổng thống.

 Năm 2020 tuy nhiên đã bắt đầu thuận lợi với tổng thống Mỹ. Thủ tục phế truất do đảng Dân Chủ khởi xướng nhắm vào ông cuối cùng đã kết thúc thất bại. Việc loại trừ tướng Iran Qassem Soulimani đã không làm bùng nổ chiến tranh như lo ngại. Kết quả kinh tế, thước đo chủ yếu của chính trị Mỹ, khá là khích lệ và nạn thất nghiệp xuống mức thấp nhất. Donald Trump một lần nữa đã làm thất bại những dự báo ông sẽ đổ.

Ông đã có thể lao vào cuộc tái tranh cử tổng thống một cách thanh thản nhất là khi đảng Dân Chủ đã chọn ứng viên ra tranh cử là cựu phó tổng thống Joe Biden, một nhân vật không có gì hấp dẫn và không có chương trình tranh cử đặc biệt gì. Donald Trump đã có thể trở lại với việc mà ông thích nhất trong chính trị : chiến dịch tranh cử.

Thế rồi dịch virus corona đến và làm đảo lộn tất cả. Giống như nhiều lãnh đạo chính phủ khác trên thế giới, ông Trump cũng ý thức được mối nguy hiểm rất chậm chạp. Cố tránh hoảng loạn gây thiệt hại cho kinh tế và lãnh đạo trong giai đoạn tranh cử, ông Trump giảm thiểu mối nguy hiểm.

Khi ca Covid-19 đầu tiên được xác nhận trên đất Mỹ ngày 20 tháng Giêng, ông tuyên bố trên kênh truyền hình CNBC rằng vấn đề "hoàn toàn được kiểm soát. Đó là một người đến từ Trung Quốc và chúng tôi đã nắm trong tay tình hình. Tất cả rồi sẽ qua".

Dù gì thì ông Trump đã có các biện pháp tương đối sớm để ngăn dịch lây lan. Ngày 29 tháng Giêng, ông đã cho lập một ủy ban đặc trách điều phối chống dịch virus corona và ban bố tình trạng y tế khẩn cấp. Đến ngày 31 tháng Giêng, sau khi nhiều hãng hàng không Mỹ đã ngừng các chuyến bay, ông ra lệnh cấm vào Mỹ tất cả các hành khách nước ngoài đến từ Trung Quốc. Từ đó đến nay ông Trump vẫn dẫn ra quyết định này để chứng minh đã phản ứng mau lẹ và kiên quyết và rằng "hàng triệu mạng người đã cứu sống nhờ quyết định này».

Thực ra, đóng cửa biên giới chỉ là một phần vì người Mỹ trở về từ Trung Quốc vẫn được nhập cảnh không phải xét nghiệm hay cách ly. Ngoài ra, nước Mỹ không chuẩn bị gì nhiều để đối phó với dịch.

Ông không quan tâm mấy đến bộ máy chính phủ, các báo cáo tình báo và ngoại giao hay khuyến cáo của các chuyên gia. Tổng thống phó thác trước hết vào trực giác của mình và lấy thông tin chủ yếu qua xem truyền hình. Nguồn tin chính của ông là Fox News, kênh truyền hình được ông theo dõi thường xuyên. Ban đầu virus corona được coi như là một chuyện bịa đặt của đảng Dân Chủ và một số hãng truyền thông tự do nhằm phá ông ra tái tranh cử tổng thống.

Cuối tháng Hai, trong một cuộc mít tinh tranh cử tại bang South Carolina, ông Trump đã hài hước chế nhạo : "Giờ đây phe Dân Chủ đang chính trị hóa virus corona. Họ đã định làm cùng với Nga, rồi với trò hề phế truất, nhưng không xong, đó là âm mưu mới của họ".

Ông Trump thực sự ý thức được nguy hiểm của dịch Covid-19 khi thị trường chứng khoán bắt đầu lao dốc đầu tháng 3. Giọng điệu thay đổi hoàn toàn, ngày 11/03, từ phòng Bầu Dục, ông Trump đọc thông điệp quốc gia. Văn bản được soạn thảo gấp cùng cố vấn về vấn đề nhập cứ Stephen Miller và con rể ông, Jared Kushner. Bằng một giọng tẻ nhạt, tổng thống thông báo ngừng các tuyến bay nối với Châu Âu, nhưng vẫn ngoại trừ Anh Quốc. Ông nói rõ sau đó là lệnh cấm không liên quan đến vận chuyển hàng hóa.

Thị trường chứng khoán lại tiếp tục xuống, dịch Covid-19 tiếp tục tăng tốc lây lan. Ông Trump quyết định làm theo cách riêng. Cuối tuần tiếp sau đó, ông xuất hiện với chiếc mũ gắn chữ USA tại cuộc họp báo của ủy ban điều phối chống dịch virus corona. Vị trí này ông không rời bỏ liên tục trong suốt 6 tuần sau đó.

Từ ngày 14/03 đến 24/04, người Mỹ gần như ngày nào cũng theo dõi trực tiếp một màn truyền hình chưa từng có, đan xen gữa thông tin khủng hoảng, bình phẩm chính trị, tham luận khoa học và những cuộc đấu khẩu với truyền thông. Dư luận Mỹ cho rằng nó thể hiện một nước Mỹ đang cuống lên vì dịch.

Trump đối mặt với cuộc khủng hoảng chưa từng có này với việc giành lại lãnh địa thân thuộc nhất với ông là truyền hình. Trên màn hình ông thể hiện tự tin, lạc quan sắp ra khỏi khủng hoảng và như đã thành lệ, ông phản công.

Trung tâm chú ý vẫn là tổng thống Trump. Ông đã biến cuộc họp báo hàng ngày thành diễn đàn tranh cử, dùng nó để biện hộ cho hành động của mình và tự quảng bá. "Tuyệt vời" có là từ ông thốt ra nhiều nhất. Ông nói : "nếu tôi phải tự chấm điểm mình, tôi nghĩ tôi sẽ cho mình điểm 10/10".

Theo ông Trump, Hoa Kỳ sẽ thoát khỏi dịch bệnh tốt hơn bất kỳ nước nào khác trên thế giới, vì các bệnh viện đầy ứ thiết bị y tế, hàng triệu xét nghiệm luôn sẵn sàng và chính quyền của ông đã làm "việc tuyệt vời. Nhưng chính ông vẫn không ngừng đổ lỗi cho chính quyền tiền nhiễm đã làm kho vật tư y tế của nước Mỹ trống rỗng để bây giờ ông và nước Mỹ "ra trận mà không có vũ khí đạn dược trong tay".

 Nhưng đáng ra phải mở rộng quyền của chính phủ liên bang, ban hành các biện pháp đặc biệt, áp đặt các quyết định cần thiết, ông Trump lại quyết định sử dụng quyền đó ít nhất có thể. Giữa lúc cuộc khủng hoảng y tế có quy mô toàn cầu, chính quyền liên bang lại hầu như vắng bóng. Ông chỉ hài lòng với khuyên cáo người dân Mỹ nên ở trong nhà, hạn chế đi lại. Các thống đốc bang và thị trưởng các thành phố lớn tự mình ra các quyết định cần thiết.

Sau ngày 23/4, các cuộc họp báo hàng ngày của tổng thống chấm dứt khi mà lần này ông Trump đã tỏ ngây ngô thực sự khi có ý hỏi sao không cho tiêm hay xịt chất tẩy rửa như nước javel để trị Covid. Các cố vấn của ông thấy các cuộc họp báo bắt đầu làm tổn hại đến uy tín của tổng thống. Từ đó trở đi tổng thống Trump lại trở về với phương thức thông tin quen thuộc : Twitter. Ông muốn sang trang mới là kinh tế để chuẩn bị cho cuộc tái tranh cử tổng thống.

Nhưng với các đối thủ, đợt khủng hoảng dịch này ông Trump đã để lộ ra nhiều phần năng lực yếu kém của một nguyên thủ lãnh đạo cường quốc thế giới. Số lượng nạn nhân tăng cao đến chóng mặt, kinh tế trượt vào suy thoái. Donald Trump tỏ ra yếu thế chưa từng thấy, khi mà chỉ còn vài tháng đến kỳ bầu cử tổng thống. Nhưng cũng có ý kiến cho rằng có vị tổng thống không giống bất kỳ ai này, một lần nữa lại có thể đứng dậy trong bối cảnh khủng hoảng, điều mà ông luôn biết cách dùng. "Giận dữ, lo lắng và bóp meo thông tin trên mạng đã từng là động lực thăng tiến chính trị của Trump", như nhận xét của nhà phân tích chính trị Michael Kruse, trong một bài viết trên trang mạng Politico gần đây".

Anh Vũ

****************

Mỹ : Tòa tối cao xét xử vụ việc liên quan đến Tổng thống Donald Trump (RFI, 12/05/2020)

Tòa án tối cao Hoa Kỳ hôm 12/05/2020 xét xử vụ kiện chính trị nặng nề nhất trong năm liên quan tới việc tổng thống Donald Trump từ chối chuyển tờ khai thuế và hồ sơ tài chính của ông cho Hạ Viện và một chưởng lý ở New York.

Tòa nhà Trump Tower, tại New York, biểu tượng thành công của đế chế Trump. Ảnh chụp ngày 10/11/2016. Reuters/Brendan McDermid

Từ Washington, thông tín viên đài RFI Anne Corpet tường trình :

"Hai phiên tòa, mỗi phiên kéo dài một giờ, dự kiến sẽ diễn ra : Phiên thứ nhất sẽ xem xét yêu cầu của nhiều Ủy ban Hạ Viện theo đó hai ngân hàng và một văn phòng kế toán phải cung cấp các tài liệu về tài chính có liên quan đến việc làm ăn của ông Donald Trump trong giai đoạn 2011-2018. Các dân biểu đảng Dân Chủ đang điều tra về những khoản tài chính đáng ngờ mà các doanh nghiệp của ông Trump đã có thể có được trước khi ông vào Nhà Trắng. Họ đặc biệt muốn biết liệu các tác nhân nước ngoài có thể dùng các hoạt động đầu tư làm phương tiện gây sức ép đối với tổng thống hay không.

Phiên tòa thứ hai liên quan đến yêu cầu của chưởng lý New York, người điều tra vụ một nữ diễn viên phim khiêu dâm được tổng thống trả 130.000 đô la để mua sự im lặng của cô về mối quan hệ mà cô nói là đã có với ông Trump. Từ trước tới nay, ông Donald Trump luôn từ chối cung cấp các tài liệu này. Ông cho rằng một tổng thống không cần tường trình về những việc như vậy. Tư pháp cho rằng ông đã sai và chuyển hồ sơ đến Tòa tối cao. Chín thẩm phán sẽ thảo luận trực tuyến do điều kiện dịch bệnh và sẽ phải đưa ra phán quyết vào tháng Sáu".

Thùy Dương

Tổng thống Trump loại trừ khả năng đàm phán lại thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung (RFI, 12/05/2020)

Kêu gọi Trung Quốc tôn trọng cam kết trước đã, tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 10/05/2020 tuyên bố không có chuyện đàm phán lại hiệp định thương mại theo yêu cầu của Bắc Kinh.

Cờ Mỹ và Trung Quốc trước một khách sạn ở Bắc Kinh. Ảnh minh họa chụp ngày 14/05/2019. AFP/Archivos

Chủ Nhật vừa qua, khi được báo chí đặt câu hỏi về tin đồn Mỹ-Trung có thể đàm phán lại thỏa thuận thương mại song phương mà phần một đã được ký kết vào tháng 01/2020, tổng thống Donald Trump cho biết ông có nghe phía Trung Quốc có ý như thế.

Theo chủ nhân Nhà Trắng, Bắc Kinh muốn đàm phán lại thỏa thuận để giành lợi thế cho họ, nhưng ông không quan tâm. Điều ông quan tâm là Trung Quốc phải tôn trọng những gì họ đã ký kết trước đã.

Theo AFP, trong cuộc điện đàm hôm thứ Sáu tuần trước, các nhà thương thuyết hai nước đã đồng ý thi hành "giai đoạn một" của thỏa thuận ký hồi tháng Giêng. Theo thỏa thuận này, Hoa Kỳ đình hoãn các biện pháp tăng mức thuế đánh trên hàng nhập khẩu Trung Quốc. Đổi lại, Bắc Kinh nhập thêm 200 tỷ đô la hàng hóa Mỹ trong thời gian hai năm so với mức độ năm 2017.

Tuy nhiên, vụ đại dịch siêu vi corona chủng mới từ Vũ Hán từ cuối năm 2019 đã làm mối quan hệ căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc trở thành nghiêm trọng hơn.

Washington cáo buộc Bắc Kinh che giấu quy mô đại dịch, cố tình không báo động sớm với quốc tế, có trách nhiệm gián tiếp gây ra cái chết của hàng trăm ngàn người.

Nghiêm trọng hơn nữa là qua tuyên bố của ngoại trưởng Mike Pompeo, chính quyền Mỹ công khai lên án chính quyền Trung Quốc che giấu "tai nạn" để siêu vi từ phòng thí nghiệm lọt ra ngoài.

Tú Anh

*******************

Covid-19 : Mỹ vượt ngưỡng 80.000 ca tử vong (RFI, 12/05/2020)

 Theo số liệu của Đại học John Hopkins, đến hôm qua 11/05/2020, Mỹ đã vượt ngưỡng 80.000 ca tử vong vì dịch Covid-19, trong đó riêng thành phố New York có tới gần 20.000 người qua đời. Tuy nhiên, có một dấu hiệu tích cực là số ca tử vong trong ngày trên toàn nước Mỹ lần đầu giảm xuống dưới 1.000 ca kể từ đầu tháng Tư đến nay : trong vòng 24 giờ có thêm 776 người chết vì virus corona.

"Đồng hồ tử thần Trump" - báo số người chết vì virus corona, tại Times Square, New York, Mỹ. Ảnh chụp ngày 08/06/2020 Reuters - Lucas Jackson

Trung tâm phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh của Mỹ (CDC) vẫn thận trọng nhận định dù số ca tử vong trong 24 giờ qua giảm, nhưng điều này chưa thành xu hướng giảm chắc chắn. CDC dự báo trong những ngày tới tình hình vẫn rất nghiêm trọng. Cũng trong ngày hôm qua, CDC nhận định các biện pháp kiểm soát và đo thân nhiệt hành khách đến các sân bay lớn của Mỹ được áp dụng hồi tháng 2 để ngăn chặn dịch Covid-19 là vô ích và tốn kém. AFP nhắc lại từ ngày 03/02, Hoa Kỳ bắt đầu giám sát hành khách Mỹ từ Trung Quốc trở về nước. Hành khách được hỏi về các triệu chứng bệnh, được đo thân nhiệt và thông tin của họ được chuyển đến chính quyền địa phương để theo dõi.

"Đồng hồ tử thần Trump"

Trong khi số ca tử vong vẫn tiếp tục tăng và thành phố New York vẫn chiếm tới gần 1/4 số ca tử vong toàn quốc, một màn hình điện tử được dựng lên ở quảng trường Thời Đại của New York và được gọi là "Đồng hồ tử thần Trump". "Đồng hồ tử thần Trump" biểu thị số người chết vì virus corona mà theo nhà làm phim Eugene Jarecki, người tạo ra đồng hồ, là những nạn nhân này lẽ ra đã có thể thoát khỏi lưỡi hái tử thần nếu tổng thống Mỹ Donald Trump hành động sớm hơn. Hôm qua, "đồng hồ tử thần Trump" chỉ con số hơn 48.000.

Con số hiển thị trên "đồng hồ tử thần Trump" được tính dựa theo giả định của các chuyên gia là 60% số nạn nhân có để đã thoát khỏi cái chết nếu chính quyền Trump ra quy định về giãn cách xã hội và đóng cửa trường học sớm hơn một tuần, tức là vào ngày 09/03 thay vì vào ngày 16/03. Nhà làm phim Jarecki, người đã hai lần giành giải thưởng tại Liên hoan phim Sundance, viết trên Medium : "Có những người đã mất đi cuộc sống một cách vô ích, điều này đòi hỏi chúng ta phải tìm một nhà quản lý khủng hoảng có trách nhiệm hơn".

Theo nhà làm phim Mỹ, tên của những người lính ngã xuống được khắc trên đài tưởng niệm nhắc nhở chúng ta về cái giá của chiến tranh, còn việc định lượng số người đã mất đi sự sống do tổng thống phản ứng chậm trễ trước virus corona cũng có tác dụng vô cùng quan trọng.

Nhân viên Nhà Trắng phải đeo khẩu trang

Hôm qua, Nhà Trắng ra lệnh cho toàn bộ nhân viên đến cánh Tây làm việc phải đeo khẩu trang. Đây là khu vực mà êkip của tổng thống Trump hoạt động hàng ngày và cũng là nơi có 2 người được xác nhận dương tính với virus corona. Đó là một quân nhân thuộc êkip của tổng thống Donald Trump và phát ngôn viên của phó tổng thống Mike Pence. Chỉ thị gửi tới toàn thể nhân viên Nhà Trắng chiều hôm qua cho thấy các biện pháp vệ sinh y tế đã được nâng lên mức cao nhất. Reuters cho biết bản thân tổng thống Trump hôm qua cũng nhắc tới khả năng hạn chế tiếp xúc với phó tổng thống Mike Pence. Dường như ông Pence đang tự cách ly sau khi phát ngôn viên của ông nhiễm virus corona.

Thùy Dương

********************

Covid-19 : Số ca tử vong giảm nhưng Châu Âu vẫn thận trọng (RFI, 12/05/2020)

Tại Châu Âu, nơi bị dịch bệnh tàn phá nặng nề nhất thế giới, nhiều nước đang trong giai đoạn giải tỏa dần dần, số người tử vong vẫn theo xu hướng giảm, nhưng ở nhiều nước, số ca nhiễm virus corona lại có dấu hiệu tăng trở lại. Để đề phòng dịch bệnh tái bùng phát, các nước có những biện pháp hạn chế tùy tình hình cụ thể.

Biểu tình thời hậu phong tỏa tại Rôma (Ý) ngày 12/05/2020 : Vẫn phải tôn trọng khoảng cách an toàn. Reuters - REMO Công anSILLI

Tại Ý, hôm 11/05/2020, số ca tử vong hàng ngày là 179, cao hơn một chút so với hôm Chủ Nhật (165). Đây cũng là ngày thứ ba liên tiếp số người chết ở Ý giảm xuống dưới mức 200 ca/ngày. Lần đầu tiên kể từ ngày 10/03, số bệnh nhân nặng phải nằm phòng hồi sức tích cực giảm xuống còn 999 người. Theo dự kiến, từ ngày 18/05, các bảo tàng và tất cả các cửa hàng bán lẻ được mở cửa trở lại.

Nhìn sang Tây Ban Nha, nước ghi nhận gần 27.000 ca tử vong vì virus corona, AFP cho biết hôm nay 12/05, chính phủ công bố quy định kể từ thứ Sáu 15/05, tất cả những người đến từ nước ngoài phải bị cách ly 14 ngày. Họ chỉ được phép ra ngoài mua nhu yếu phẩm, đi khám bệnh và phải đeo khẩu trang khi đi ra ngoài. Quy định này có hiệu lực cho đến hết giai đoạn tình trạng khẩn cấp (hết ngày 24/05).

Tuy nhiên, quy định cách ly không được áp dụng cho lao động vùng biên giới, những người làm nghề vận tải hàng hóa, phi hành đoàn của các hãng hàng không nước ngoài và nhân viên y tế đến Tây Ban Nha làm việc.

Còn nước Đức đang có "nghịch lý giải tỏa". Ba tuần sau khi Đức bắt đầu dỡ bỏ dần dần các biện pháp phong tỏa đất nước, thủ tướng Angela Merkel lo ngại về khả năng người dân giảm ý thức phòng bệnh. Và trong khi nhiều ca mới nhiễm virus được ghi nhận, thì tại một số vùng, nhiều người dân biểu tình đòi bình thường hóa hoàn toàn cuộc sống.

Trong một cuộc họp ngày hôm qua 11/05, thủ tướng Merkel phàn nàn về việc nhiều người dân không chịu đeo khẩu trang khi đến các cửa hàng mua sắm, trong khi viêc đeo khẩu trang là bắt buộc từ cuối tháng Tư.

Còn tại Rumani, khoản tiền phạt rất cao mà cảnh sát áp dụng trong giai đoạn phong tỏa bị coi là vi hiến và khiến dân chúng giận dữ. Mức phạt cơ bản là 2000 lei, tương đương với 415 euros, bằng lương tối thiểu trước khi trừ các khoản đóng góp xã hội. Mức phạt tối đa cao gấp 10 lần.

Thông tín viên đài RFI Benjamin Ribout từ Bucarest cho biết là Tòa bảo hiến Romania tuyên bố các khoản tiền phạt mà chính phủ quy định là "quá mập mờ" và đặc biệt là "quá cao".

Thùy Dương

****************

Covid–19 : Nga đứng thứ 2 thế giới về ca nhiễm, Tổng thống Putin chấm dứt phong tỏa toàn quốc

Với hơn 230.000 người dương tính với virus corona mới, Nga đã trở thành quốc gia đứng thứ 2 thế giới về số ca nhiễm, sau Mỹ. Cho dù vậy, tổng thống Nga Putin vào hôm qua, 11/05/2020, vẫn quyết định chấm dứt 6 tuần lễ phong tỏa triệt để, nhưng để mỗi vùng quyết định nhiều biện pháp cụ thể.

Tổng thống Nga Vladimir Putin phát biểu về dịch Covid-19 ngày 11/05/2020 từ tư dinh Novo-Ogaryovo gần Moskva, thủ đô Nga. via Reuters - SPUTNIK

Về các biện pháp phong tỏa tại Nga, phát biểu hôm qua của ông Vladimir Putin rất được trông đợi, trong bối cảnh số người nhiễm virus corona mới tăng vọt, với hơn 10.000 ca một ngày. Tổng thống Nga đứng trước áp lực phải mở cửa lại nhiều lĩnh vực kinh tế, đặc biệt trong lúc mặt hàng chiến lược dầu mỏ sụt giá chưa từng thấy. Kinh tế Nga dự kiến sụt giảm 6% năm nay.

Đây là lần thứ ba tổng thống Nga phát biểu kể từ đầu mùa dịch Covid-19. Theo AFP, trong phát biểu tối qua nhân một cuộc họp chính phủ, được truyền hình phát lại, nguyên thủ Nga đã thông báo chấm dứt lệnh phong tỏa triệt để trên toàn quốc, kéo dài từ 6 tuần nay. Nhiều vùng có thể quyết định dỡ bỏ từ hôm nay một số biện pháp phong tỏa.

Theo tổng thống Nga, trên cơ sở tư vấn của các chuyên gia, mỗi vùng sẽ quyết định giữ hay bỏ biện pháp nào cần thiết. Tuy nhiên, lệnh cấm các hoạt động tập hợp đông công chúng và cấm người trên 65 tuổi ra khỏi nhà vẫn có hiệu lực trên toàn quốc.

Riêng thủ đô Moskva, với hơn 121 nghìn ca dương tính, sẽ tiếp tục duy trì phong tỏa cho đến 31/05. Toàn bộ những người làm công ăn lương tiếp tục phải nghỉ việc sẽ nhận được lương, như trong 6 tuần qua. Ngoại trừ các ngành xây dựng, và nhiều ngành công nghiệp ở Moskva, với khoảng nửa triệu lao động, sẽ hoạt động trở lại ngay từ ngày 12/05.

Tổng thống Nga cũng yêu cầu tất cả các địa phương, kể từ ngày 12/05, "tạo điều kiện cho việc nối lại các hoạt động của toàn bộ các lĩnh vực căn bản của nền kinh tế, như xây dựng, công nghiệp, nông nghiệp, viễn thông, năng lượng, khai khoáng".

Đối lập mỉa mai

Phản ứng trước quyết định của ông Putin, nhà đối lập số một tại Nga, trên Twitter, chính trị gia Alexeï Navalny mỉa mai "sự khôn ngoan" của người đứng đầu nước Nga, đã "hủy bỏ các biện pháp toàn quốc" đúng vào thời điểm nước Nga có số lượng người nhiễm virus tăng kỷ lục. Từ hơn hơn mười ngày nay, số ca nhiễm mới tại Nga mỗi ngày tăng thêm hơn 10.000. 

Trên thực tế, không chờ đợi quyết định của tổng thống, lo ngại dịch bệnh, chính quyền Moskva và vùng thủ đô hồi tuần trước, đã tuyên bố sẽ kéo dài giai đoạn phong tỏa, và bổ sung thêm biện pháp bắt buộc mang khẩu trang trên phương tiện giao thông công cộng và các cửa hàng. Saint Petersbourg, thành phố lớn thứ hai của Nga, cũng theo chân Moskva. Tuy nhiên, nhiều khu vực khác đã thông báo cho phép người dân ra khỏi nhà trở lại.

Theo thống kê của Đại học Mỹ Johns Hopkins, với 10.899 ca dương tính mới hôm nay, tổng cộng tại Nga, đã có 232.243 người nhiễm virus corona mới. Nga trở thành quốc gia nhiều ca dương tính thứ hai thế giới (sau Hoa Kỳ), hơn Anh và Tây Ban Nha. Số người thiệt mạng tại Nga vì Covid-19, theo thống kê chính thức, tính đến nay hôm nay là 2.116 người. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng có thể hàng nghìn người chết vì Covid-19 đã không được thống kê.

Về lý do khiến Nga có số người nhiễm virus cao, tổng thống Nga giải thích đây là do chính sách xét nghiệm quy mô lớn, với tổng số 5,8 triệu xét nghiệm, tính cho đến hôm nay, với số lượng trung bình 170.000 xét nghiệm/ngày. Tổng thống Nga hứa tăng số lượng xét nghiệm lên 300.000/ngày.

Trọng Thành

Từ "Ngày xưa có con virus" đến "One Sea" : Bắc Kinh nhận quả đắng ! (RFI, Đăng ngày 12/05/2020)

Sau khi đại sứ Trung Quốc tại Paris Lô Sa Dã (Lu Shaye) bị Bộ Ngoại giao Pháp triệu tập (mà theo báo chí đây là lần thứ hai) vì đăng bài vu khống Pháp để người già chết đói, chết bệnh trong các viện dưỡng lão, cứ ngỡ rằng đây hẳn là một bài học đích đáng cho những con diều hâu Trung Quốc. Tuy nhiên cơ quan ngoại giao này vẫn "ngựa quen đường cũ".

Ngày xửa ngày xưa có con virus" (Once Upon a Virus) của đại sứ quán Trung Quốc tại Pháp trên YouTube. © Ảnh chụp màn hình video

"Ngày xửa ngày xưa có con virus…"

Chỉ vài ngày sau, trên tài khoản Twitter của đại sứ quán Trung Quốc tại Pháp xuất hiện một video mang tựa đề "Once Upon a Virus" (Ngày xửa ngày xưa có con virus), lần này thì nhằm khiêu khích Mỹ.

Đoạn video hoạt hình ngắn này có hai nhân vật chính được trình bày theo dạng trò chơi Lego. Bên trái là một chiến binh Trung Quốc thời xưa có mang khẩu trang, bên phải là tượng Nữ thần Tự Do.

Nội dung có thể gói gọn trong một câu : Trung Quốc đã cảnh báo cho thế giới về sự trầm trọng của tình hình, và đã thành công trong việc ngăn chận đại dịch. Trong khi đó Hoa Kỳ không muốn lắng nghe, và giờ đây phải lúng túng đối phó.

Sau đây là một số đối đáp :

Trung Quốc : Chúng tôi đã phát hiện một con virus mới

Hoa Kỳ : Thì sao ?

• Nguy hiểm
• Chỉ là cúm thôi
• Hãy đeo khẩu trang
• Không đeo khẩu trang
• Hãy ở trong nhà
• Đó là vi phạm nhân quyền
• Hãy xây dựng các bệnh viện dã chiến
• Đó là các trại tập trung

(…)

Một đại sứ quán châm biếm sỗ sàng một quốc gia khác là sự kiện hiếm thấy trong ngành ngoại giao, nhưng nay dường như Bắc Kinh muốn biến thành chuyện bình thường. Công ty Lego vội vàng thanh minh là không dính dáng gì đến video này.

Cùng ngày, tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định trước báo chí là nay ông quan tâm đến vai trò của Trung Quốc trong việc để xảy ra đại dịch virus corona, hơn cả vấn đề thương mại. Ông chủ Nhà Trắng cảnh cáo : "Tôi có thể làm rất nhiều điều". Hoa Kỳ nghi ngờ con virus độc hại đã thoát ra khỏi một phòng thí nghiệm ở Vũ Hán, tố cáo Trung Quốc đã giấu diếm tầm mức nguy hiểm của dịch bệnh, thông tin quá trễ cho cộng đồng quốc tế, làm hại cả thế giới.

Donald Trump muốn Bắc Kinh phải trả giá, trước mắt có thể tính đến việc tăng thuế đánh vào hàng Trung Quốc. Áp lực quốc tế đòi điều tra nguyên nhân dịch virus corona ngày càng gia tăng.

Vì sao Bắc Kinh lại tỏ ra thô lỗ đến thế trong ngoại giao ? Các chuyên gia lý giải : cách phòng thủ tốt nhất là tấn công. Nhằm phủi trách nhiệm để xảy ra đại dịch, Trung Quốc muốn "tiên hạ thủ vi cường".

"One Sea", bài hát tuyên truyền "buồn cười", "có thể gây ẩu đả"

Tuy nhiên với các "tác phẩm nghệ thuật" không mang tính khiêu khích mà nhằm khuyến dụ, Bắc Kinh cũng thất bại nặng nề do thói quen tuyên truyền thô bạo. Một trong những ví dụ gần đây nhất là video âm nhạc mang tên "One Sea" dành cho người Philippines, ca ngợi "láng giềng hữu nghị trên biển", với đầy các hình ảnh viện trợ y tế của Trung Quốc.

Lời của bài hát "One Sea" do đại sứ Trung Quốc tại Philippines, Hoàng Tích Liên (Huang Xilian) viết, được trình bày bởi nhà ngoại giao Xia Wenxin và nghệ sĩ Vu Bân (Yu Bin) của Trung Quốc, ca sĩ gốc Hoa Jhonvid Bangayan và ca sĩ Imelda Papin của Philippines.

Sau khi đưa lên YouTube, bài hát này nhận được 2.000 like (thích) nhưng có đến 146.000 dislike (không thích). Hầu hết trong số 20.000 lời bình tố cáo "tuyên truyền của Trung Quốc", một kiến nghị với 8.000 chữ ký trên change.org đòi rút bài này xuống. Đến hôm nay 12/05/2020 "One Sea" vẫn còn trên YouTube, nhưng con số dislike lên đến 214.000, trong khi chỉ có 3.800 like.

"Vừa buồn cười vừa thâm hiểm", tờ South China Morning Post trích nhận định của người dân Philippines. Được cho là nhằm siết chặt quan hệ hai nước, bài hát lại bị coi như nỗ lực của Bắc Kinh hầu đánh lạc hướng hành vi bành trướng trên Biển Đông.

Những kiện hàng được trao gồm khẩu trang, bộ kit xét nghiệm…với những hàng chữ tiếng Hoa được zoom cận cảnh, các y bác sĩ Trung Quốc đến hỗ trợ, những lá cờ đỏ phất cao, lời cảm ơn của các viên chức Philippines trong đó có cả tổng thống Rodrigo Duterte và ngoại trưởng Teodoro Locsin... Những hình ảnh Trung Quốc viện trợ cho Philippines chống dịch virus corona xuất hiện đầy dẫy, liên tục khiến người xem bị bội thực.

Video bắt đầu bằng cảnh một ngư dân trên một chiếc thuyền nhỏ lướt trên vịnh Manila. The Diplomat cho rằng cùng với tựa đề bài hát, không thể không liên tưởng đến việc các nhà ngoại giao Trung Quốc tìm cách làm quên đi sự kiện Bắc Kinh lấn lướt trên biển, qua việc nhấn mạnh đến sự "đoàn kết" của hai chính phủ nhằm đối phó với con virus xuất phát từ Vũ Hán.

Bài hát bằng hai thứ tiếng Hoa và Philippines có câu : "Vì tình yêu của bạn dâng trào như làn sóng, tay trong tay, chúng ta tiến đến một tương lai tươi sáng, bạn và tôi trên cùng một vùng biển". Và "Ánh dương mang lại 'pagasa' (hy vọng) cho mỗi nước". Báo South China Morning Post không quên lưu ý, Pagasa còn là tên của một hòn đảo đang do Philippines chiếm đóng nhưng Trung Quốc yêu sách chủ quyền.

Trong bài "Những nốt nhạc lạc điệu", tờ Philippine Daily Inquier phẫn nộ viết : "Bài hát này có thể gây ẩu đả ở bất kỳ nơi nào khi nó được hát lên ! Các quan chức Trung Quốc này nghĩ gì ? Rằng người Philippines có thể bỗng chốc bị mất trí nhớ khi nghe khúc ca nàng tiên cá quyến rũ của họ chăng ?"

Tờ báo nhắc lại, chỉ hai ngày trước khi nhạc phẩm trên được tung ra, ngoại trưởng Locsin tiết lộ Philippines đã đưa ra hai kháng thư trước Trung Quốc.

Tuyên truyền thô thiển không làm quên bành trướng trên Biển Đông

Kháng thư thứ nhất phản đối việc một tàu hải cảnh Trung Quốc chiếu radar vào một tàu hải quân Philippines đang tuần tra tại vùng biển gần giếng dầu Malampaya của Manila. Sự cố được cựu thẩm phán tòa án tối cao Antonio Carpio đánh giá là "đe dọa trắng trợn".

Trong kháng thư thứ hai, Philippines đả kích việc Trung Quốc tự tiện đặt tên cho 80 thực thể trên Biển Đông, và lập ra hai quận trực thuộc "thành phố Tam Sa" của tỉnh Hải Nam. Theo ngoại trưởng Teodoro Locsin, cả hai sự kiện trên đây là "vi phạm luật pháp quốc tế và chủ quyền của Philippines".

Philippine Daily Inquier nhận định, Bắc Kinh vẫn không ngừng khiêu khích trong lúc thế giới đang chú tâm đối phó với đại dịch Covid-19 xuất phát từ Vũ Hán. Sau khi "One Sea" xuất hiện, Trung Quốc lại tiếp tục bị bêu trên báo chí địa phương với các vụ bắt giữ 44 người Hoa tổ chức đánh bạc trực tuyến, ngang nhiên buôn lậu dược phẩm… trong lúc hàng triệu người Philippines đang chấp hành lệnh phong tỏa.

Những lời ca ngợi tình hữu nghị và liên đới đi ngược lại với những hành động bành trướng trên Biển Đông, bất chấp phán quyết của Tòa án Trọng tài Thường trực La Haye năm 2016 khẳng định đưỡng lưỡi bò tự vẽ của Bắc Kinh là bất hợp pháp. Và trong lúc đại sứ Trung Quốc viết lên những lời ca đẹp đẽ, thì các tàu chiến của nước ông ta quấy nhiễu ngư dân cũng như hải quân Philippines, Bắc Kinh không ngừng quân sự hóa các đảo nhân tạo.

Tờ báo kết luận, có lẽ bây giờ đã đến lúc Manila bắt đầu một giai điệu khác, thay vì bài ca muôn thuở "Best Friends Forever" (bạn tốt mãi mãi) mà phát ngôn viên chính phủ Harry Roche thường dành cho Trung Quốc. Nếu không, chính quyền Duterte có thể đi vào lịch sử vì đã bán nước lấy một bài hát !

Một điều thú vị là khi tẩy chay bài ca tuyên truyền "One Sea" của Trung Quốc, cư dân mạng Philippines đồng thời lăng-xê một nhạc phẩm khác mang tên "Save Our Seas" (Hãy cứu lấy biển của chúng ta) do hai rapper Tu P của Việt Nam, Marx Sickmind của Philippines và ca sĩ Mei Lee của Malaysia trình bày bằng tiếng Anh trên YouTube.

"Save Our Seas" ra đời từ cuối năm 2019, nói về cuộc chiến đấu bảo vệ chủ quyền trên Biển Đông trước Trung Quốc, nay được chia sẻ nhiều trên mạng xã hội. Các lời bình dưới video "One Sea" kêu gọi tốt nhất nên nghe "Save Our Seas". Bài hát này đến hôm nay nhận được trên 10.000 like, và chỉ có vỏn vẹn 36 dislike, khác hẳn với số phận bài ca tuyên truyền rất công phu của Trung Quốc !

Thụy My

****************

Covid-19: Ca nhiễm tăng trở lại, Trung Quốc phong tỏa cả một thành phố 700.000 dân (RFI, 11/05/2020)

Việc dỡ bỏ phong tỏa đang gây lo ngại về một làn sóng dịch bệnh thứ hai tại Trung Quốc. Vào hôm 11/05/2020, giới chức y tế nước này ghi nhận thêm 17 ca nhiễm mới, với 10 trường hợp lây lan trong cộng đồng. Đây là ngày thứ hai liên tiếp số ca nhiễm mới vượt mức 10 ca, sau 14 trường hợp ghi nhận vào hôm qua.

Hàng rào chắn một khu dân cư tại thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc, trước khi được dỡ bỏ ngày 14/04/2020. Reuters - ALY SONG

Tình hình có dấu hiệu đặc biệt nghiêm trọng ở tỉnh Cát Lâm, miền đông bắc Trung Quốc, buộc chính quyền địa phương phải ra lệnh phong tỏa toàn bộ thành phố Thư Lan (Shulan). Gần 700.000 dân bị cấm ra khỏi nhà.

Thông tín viên RFI Stéphane Lagarde phụ trách khu vực ghi nhận :

"Sau Vũ Hán, đến lượt Thư Lan. Kể từ hôm qua Chủ Nhật, toàn bộ hệ thống chuyên chở công cộng của thành phố thuộc tỉnh Cát Lâm đã bị đình chỉ hoạt động, không còn ai được phép ra vào thành phố, mọi loại xe cộ đều bị chặn lại ở lối vào thành phố, xe lửa phải đậu ở ga cho đến ngày 31/05.

Quyết định phong tỏa nghiêm ngặt được ban hành sau khi chính quyền phát hiện một trường hợp giống như một ổ dịch mới. Các ủy ban khu phố được lệnh phong tỏa toàn bộ các khu dân cư và làng xã trong địa phương của mình. 700.000 cư dân Thư Lan phải ở trong nhà. Tương tự như những gì diễn ra tại các thành phố lớn ở Hồ Bắc và Chiết Giang hồi đầu mùa dịch ở Trung Quốc, mỗi hộ chỉ có một người được quyền đi ra ngoài để mua hàng cần thiết.

Theo Hoàn Cầu Thời Báo, đầu mối gây lây nhiễm mới tại nơi này dường như là một phụ nữ 45 tuổi, nhân viên giặt ủi làm việc ở sở Công An thành phố. Bà đã lây bệnh cho người chồng, 3 chị em trong nhà và nhiều người thân khác. Giới y tế lo ngại trước sự kiện bệnh nhân này không hề đi đâu xa và cũng không hề tiếp xúc với người nhiễm virus.Để đề phòng lây lan, các trung tâm thể thao và tụ điểm giải trí như rạp chiếu bóng, quán karaoke đều bị đóng cửa, học sinh các lớp 9 và 12 vừa trở lại trường cũng phải nghỉ tiếp.

Không chỉ ở Thư Lan, mà tại Vũ Hán, nơi xuất phát của dịch Covid-19, nỗi lo ngại cũng tăng cao vì thành phố ghi nhận thêm 5 ca nhiễm mới vào hôm 11/05, sau khi có một người được xác nhận nhiễm bệnh ngày hôm qua. Tình hình đặc biệt gây lo ngại vì từ hơn một tháng nay, địa phương này không ghi nhận một trường hợp lây nhiễm mới nào".

Trọng Nghĩa

*********************

Covid-19 - Trung Quốc : Ca nhiễm đầu tiên ở Vũ Hán từ hơn một tháng (RFI, 10/05/2020)

Giới chức y tế Trung Quốc hôm nay, 10/05/2020 cho biết nước này vừa bị thêm 14 ca nhiễm mới vào hôm qua, một con số cao nhất từ ngày 28/04 đến nay. Đặc biệt trong số này có một trường hợp tại Vũ Hán, lần đầu tiên kể từ hơn một tháng nay.

Canh gác một khu phố ở Vũ Hán sau dỡ bỏ phong tỏa, ngày 10/04/2020. Reuters - ALY SONG

Trong buổi họp báo hàng ngày, Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc nói rõ là trường hợp ghi nhận ở Vũ Hán là một ca nhiễm không có triệu chứng. Vũ Hán, thủ phủ tỉnh Hồ Bắc, miền Trung Trung Quốc, là nơi xuất phát của đại dịch Covid-19 đang gây hại trên thế giới.

Theo giới chức y tế Trung Quốc, trong số các ca nhiễm mới còn lại, có hai trường hợp ngoại nhập, và 11 ca khác ở tỉnh Cát Lâm, miền đông bắc Trung Quốc. Lãnh đạo tỉnh này đã phải nâng cấp báo động lên mức cao ở thành phố Thư Lan, 700 000 dân.

Tuy nhiên, không có ca tử vong mới nào được ghi nhận. Tính tới hôm qua, 09/05, như vậy Trung Quốc đã bị tổng cộng 82.901 ca nhiễm, với 4.633 trường hợp tử vong, những con số bị nghi ngờ là không xác thực, vì thấp hơn rất nhiều so với thảm kịch cũng do virus này tại Mỹ và nhiều nước Châu Âu.

Bắc Kinh chấp nhận phải cải tổ hệ thống kiểm soát dịch

Trong bối cảnh đó, vào hôm 09/05, một viên chức y tế cao cấp Trung Quốc cho biết là Bắc Kinh sẽ cải tố hệ thống phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh để khắc phục các chỗ yếu mà dịch Covid-19 đã phơi bày.

Trung Quốc đã bị chỉ trích, cả trong nước lẫn ngoài nước, là đã phản ứng quá chậm khi dịch bệnh bùng lên ở Vũ Hán, rồi lan ra cả thế giới. Theo nguồn tin trên, Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc có ý định xây dựng một hệ thống chỉ huy "tập trung và hiệu quả", cải tổ và hiện đại hóa hệ thống phòng chống, kiểm soát bệnh dịch, sử dụng tốt hơn hệ thống dữ liệu, trí thông minh nhân tạo để phân tích tốt về dịch bệnh, lần theo dấu vết virus, phân bổ nguồn lực chống bệnh.

Trọng Nghĩa

Luận điệu của Trung Quốc về cuộc chiến chống Covid-19 đã thay đổi rõ rệt theo sự chuyển biến của tiến trình chống dịch trong nước : từ thận trọng và phòng vệ sang bất mãn với những nhận định về nguồn gốc của virus.

Luận điệu của Trung Quốc về cuộc chiến chống Covid-19 đã thay đổi rõ rệt theo sự chuyển biến của tiến trình chống dịch trong nước

Tóm tắt

* Luận điệu của Bắc Kinh về cuộc chiến Covid-19 trong những tháng vừa qua đã có sự thay đổi theo hướng tập trung hơn vào công chúng bên ngoài thay vì trong nước Trung Quốc.

* Khi Trung Quốc đang ở trong giai đoạn cam go của cuộc chiến chống Covid-19, luận điệu tuyên truyền của nước này tập trung phản ánh sự hỗ trợ từ bên ngoài, bao gồm các nước thành viên ASEAN, đối với những gì Trung Quốc đang thực hiện ở trong nước.

* Ban đầu, giới chức Trung Quốc dường như chấp nhận rằng virus SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ Vũ Hán. Tuy nhiên, sau khi nỗ lực kiềm chế sự lây lan của virus trong nước, cùng với việc Mỹ quy mối đe doạ virus cho Trung Quốc, nước này đã bắt đầu đặt những câu hỏi và thậm chí là tham gia cuộc khẩu chiến với Mỹ xung quanh vấn đề này.

* Các nước thành viên ASEAN lại xuất hiện trong danh sách các quốc gia nhận được viện trợ của Trung Quốc trong cuộc chiến chống đại dịch Covid-19 của Trung Quốc. Điều này được xem là hành động báo đáp của Trung Quốc đối với những nước này sau khi nhận được sự giúp đỡ của họ trước đó.

* Quan trọng hơn, Trung Quốc mong muốn được đánh giá là một đối tác đáng tin cậy, luôn sẵn sàng hỗ trợ và đang phối hợp với các nước khác trong cuộc đối đầu với một mối đe doạ toàn cầu. Thông qua việc này, Trung Quốc cố gắng vớt vát lại những thiệt hại về hình ảnh mà nước này phải hứng chịu do những phản ứng chậm chạp ban đầu.

Giới thiệu

Phản ứng ban đầu chậm chạp của Trung Quốc trước đợt bùng phát virus SARS-CoV-2 ở Vũ Hán đã nhanh chóng nhường chỗ cho các biện pháp hà khắc và khẩn trương, đặc biệt là sau khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình công khai đưa ra chỉ thị vào ngày 20/1/2020 kêu gọi "nỗ lực bằng mọi giá" nhằm kiểm soát sự lây lan của virus. Gần hai tháng sau, vào tháng 3/2020, chuyến thăm được mong đợi từ lâu của Chủ tịch Tập Cận Bình đến Vũ Hán đã diễn ra, một dấu hiệu cho thấy các biện pháp được đưa ra trước đó đã mang lại hiệu quả.

Luận điệu của Trung Quốc về cuộc chiến chống Covid-19 đã được điều chỉnh phù hợp với những chuyển biến trong việc kiềm chế dịch bệnh. Trong giai đoạn đầu, những phát ngôn chính thức của nước này tập trung vào việc kiềm chế sự lây lan của virus bên trong Trung Quốc và nguồn khởi phát được khẳng định là một địa điểm cụ thể, đó là chợ đầu mối hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán. Trong giai đoạn sau, khi Trung Quốc kiểm soát được tình hình, các ca bệnh bên ngoài nước này bắt đầu tăng lên, Bắc Kinh đã tỏ ra nghi ngờ về nguồn gốc của virus SARS-CoV-2.

Theo Bắc Kinh, tất cả các nước Đông Nam Á đã sát cánh cùng họ trong cuộc chiến chống lại virus ở Trung Quốc. Khi Trung Quốc bắt đầu mở rộng gói viện trợ của mình đến các nước khác nhằm chống lại sự lay lan toàn cầu của virus, Đông Nam Á lại một lần nữa được mô tả là một phần quan trọng trong nỗ lực đó. Bài viết này sẽ nghiên cứu sự thay đổi luận điệu tuyên truyền của Trung Quốc trong cuộc chiến chống virus SARS-CoV-2 trong mối tương quan với góc nhìn từ bên ngoài cũng như vai trò của Đông Nam Á trong tiến trình đó.

Sự thay đổi tuyên truyền của Trung Quốc theo góc nhìn từ bên ngoài

a) Luận điệu trong giai đoạn đầu (tháng 1/2020 - giữa tháng 2/2020)

Trung Quốc ban đầu phải tập trung vào kiềm chế sự lây lan của virus SARS-CoV-2 trong lãnh thổ nước này. Ngày 20/1/2020, Chủ tịch Tập Cận Bình kêu gọi Đảng cộng sản Trung Quốc (Đảng cộng sản Trung Quốc) và chính phủ nước này "nỗ lực bằng mọi giá" để kiềm chế dịch bệnh. Sau lời kêu gọi của Tập Cận Bình, các biện pháp đối phó với dịch bệnh đã được tăng cường. Thành phố Vũ Hán bị phong toả toàn bộ vào ngày 23/1. Hai ngày sau đó, tức là ngày 25/1, cũng là ngày mùng Một Tết âm lịch, Tập Cận Bình đã triệu tập Ban thường vụ Bộ Chính trị để họp bàn về tình hình trên. Cũng tại hội nghị đó, Tập Cận Bình đã tuyên bố thành lập ban chỉ đạo trung ương phòng chống Covid-19 do Thủ tướng Lý Khắc Cường chủ trì theo chỉ đạo của Tổng bí thư. Cũng sau ngày 20/1, Ủy ban Y tế quốc gia Trung Quốc bắt đầu cung cấp thông tin cập nhật hàng ngày về số các ca được xác nhận nhiễm và nghi nhiễm trên khắp cả nước.

Vào thời điểm đó, luận điệu của Trung Quốc có phần thận trọng và mang tính phòng vệ ở mức độ nào đó, nhất là liên quan đến những chỉ trích nhằm vào các nhà chức trách đã chậm trễ trong phản ứng với dịch bệnh. Ngày 20/1, tờ Thời báo Hoàn Cầu - cơ quan ngôn luận chính thức của Đảng cộng sản Trung Quốc - đã đưa tin rằng có "một vài người" nghi ngờ chính phủ không cung cấp thông tin liên quan "một cách kịp thời". Tiếp đó, Thời báo Hoàn Cầu giải thích rằng ở thời điểm đó, tình hình dịch bệnh ở Trung Quốc vẫn chưa rõ ràng và nước này vẫn chưa bước vào giai đoạn tổng động viên, do vậy chính phủ đã đưa ra thông tin với mục đích đảm bảo "sự ổn định và chính xác" thay vì "đưa ra những dự đoán có thể gây hoảng loạn". Lời giải thích này ngầm thú nhận rằng chính phủ đã không muốn công bố thông tin sớm hơn.

Tuy nhiên, ở cấp độ chính thức, giới chức Trung Quốc phủ nhận việc bưng bít thông tin và hạn chế phạm vi nội dung báo cáo về tình hình dịch bệnh. Ngày 22/1, tại một cuộc họp báo của Văn phòng Thông tin Quốc vụ viện, một phóng viên nước ngoài hỏi về lý do đằng sau sự gia tăng của số ca không được ghi nhận và liệu chính phủ có bưng bít thông tin hay không. Né tránh câu trả lời trực tiếp, Từ Thọ Cường - Chánh văn phòng Văn phòng Quản lý tình huống khẩn cấp thuộc Ủy ban Y tế quốc gia cho biết Chính phủ Trung Quốc coi trọng việc cung cấp thông tin. Ở một diễn biến khác, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng cho biết nước này đã thông báo với Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng như các quốc gia và tổ chức liên quan về dịch bệnh "một cách kịp thời" và duy trì "kênh liên lạc chặt chẽ" với các chủ thể trên.

Trung Quốc đã nhấn mạnh những đánh giá tích cực của các nước về phản ứng nhanh chóng và mạnh mẽ của nước này đối với dịch bệnh. Điều này phản ánh sự ủng hộ rộng khắp từ bên ngoài đối với những biện pháp chống dịch của nước này. Một cách gián tiếp, Trung Quốc đã thể hiện sự bất an ở mức độ nhất định khi phải cần đến sự ủng hộ của bên ngoài đối với cuộc chiến chống đại dịch ở trong nước.

Một khía cạnh khác trong phản ứng ban đầu của Trung Quốc là nước này thừa nhận rằng virus SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ Vũ Hán. Chợ đầu mối hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán, vốn là nơi buôn bán và giết mổ động vật hoang dã, đã bị đóng cửa và được vệ sinh. Ngày 20/1, Chung Nam Sơn, người từng đi đầu trong cuộc chiến chống SARS năm 2003 của Trung Quốc và đang tham gia tích cực trong cuộc chống dịch Covid-19 hiện tại, phát biểu trên kênh truyền hình trung ương Trung Quốc rằng quá trình truy vết cho thấy rất nhiều ca bệnh có thể bắt nguồn từ hai địa điểm cụ thể ở Vũ Hán liên quan đến hoạt động mua bán động vật hoang dã. Ông khẳng định chắc chắn rằng virus ban đầu lây từ động vật hoang dã sang con người, nhưng sau đó đã tiến hóa để có khả năng lây từ người sang người.

Trung Quốc cũng nhanh chóng phủ nhận suy đoán cho rằng virus SARS-CoV-2 đã bị rò rỉ từ cơ sở công nghệ sinh học thuộc Viện nghiên cứu virus Vũ Hán. Một quan chức cấp cao thuộc cơ sở công nghệ sinh học trên được cho là đã ra sức bác bỏ thuyết âm mưu này. Trong một diễn biến khác, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng nhấn mạnh một tuyên bố của các chuyên gia y tế hàng đầu ở nước ngoài trên tạp chí y học uy tín Lancet, trong đó lên án mạnh mẽ những thuyết âm mưu và khẳng định kết luận được nhiều chuyên gia y tế thừa nhận, đó là virus SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ động vật hoang dã. Những phân tích trên chỉ ra rằng Trung Quốc đã thừa nhận virus SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ Vũ Hán.

b) Những luận điệu trong giai đoạn sau (từ giữa tháng 2/2020 trở đi)

Bắt đầu từ nửa cuối tháng 2/2020, khi số ca nhiễm mới được xác nhận sụt giảm mạnh ở Trung Quốc nhưng lại tăng nhanh ở các nước khác như Hàn Quốc, Ý và Iran, luận điệu tuyên truyền của Trung Quốc đã thay đổi. Lập trường của nước này đã được thúc đẩy và trong một số trường hợp cụ thể đã trở nên gay gắt hơn sau chuyến thăm được chờ đợi của Chủ tịch Tập Cận Bình đến Vũ Hán ngày 10/3.

Một góc nhìn mới đã được đưa ra, trong đó Trung Quốc đã triển khai các biện pháp cứng rắn nhưng hiệu quả trong lãnh thổ nước này để làm chậm sự lây lan của virus SARS-CoV-2 ở ngoài nước. Trung Quốc tiếp tục khẳng định việc liên lạc chặt chẽ và chia sẻ thông tin với WHO cũng như các nước và khu vực khác đã hỗ trợ họ phản ứng tốt hơn với đại dịch. Hiện nay, Trung Quốc cho rằng những nỗ lực của nước này đã đem lại khoảng thời gian quý giá cho thế giới.

Trung Quốc cũng khẳng định rằng nước này là một đối tác đáng tin cậy và sẵn sàng hỗ trợ các nước khác trong cuộc chiến chống Covid-19. Đây chính là một thay đổi trong tầm nhìn của Trung Quốc về một tương lai chung, trong đó, bên cạnh việc hợp tác trong những sáng kiến mang lại lợi ích cho các bên, các nước cần đoàn kết với nhau để đối mặt với những mối đe dọa chung. Cho đến nay, Trung Quốc đã mở rộng các hình thức viện trợ khác nhau, bao gồm cả đội ngũ chuyên gia y tế, các bộ xét nghiệm và trang thiết bị y tế đến nhiều nước bị ảnh hưởng ở Châu Âu, Châu Á, Châu Phi và Châu Mỹ. Bên cạnh sự hỗ trợ về vật chất và nhân lực, Trung Quốc cũng đã chia sẻ kinh nghiệm và kết quả nghiên cứu về virus SARS-CoV-2 thông qua các hội nghị trực tuyến.

Trung Quốc hiện nay đã bắt đầu nghi ngờ và thậm chí dứt khoát phủ nhận quan điểm cho rằng virus SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ Trung Quốc. Sự phủ nhận này bắt đầu từ việc Chung Nam Sơn phát biểu trong một cuộc họp báo rằng mặc dù virus SARS-CoV-2 xuất hiện lần đầu tiên ở Trung Quốc, nhưng điều đó không có nghĩa là nó có nguồn gốc từ Trung Quốc. Chung Nam Sơn cho biết hiện nay chưa rõ virus có nguồn gốc từ đâu và chưa thể chắc chắn rằng loại virus này có vật chủ là con tê tê (vốn được bán ở chợ đầu mối hải sản Hoa Nam). Các nguồn khác ngay lập tức rộ lên thành một chiến dịch rầm rộ hơn nhằm thúc đẩy góc nhìn này, cho thấy sự ủng hộ của các lãnh đạo cấp cao đối với nỗ lực nói trên :

- Ngày 29/2, một bài viết trên tờ Thời báo Hoàn Cầu thừa nhận rằng dịch bệnh Covid-19 khởi phát ở Trung Quốc, nhưng khẳng định cho đến thời điểm đó chưa có kết luận của cộng đồng khoa học về xuất xứ của virus.

- Ngày 4/3, Triệu Lập Kiên, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc tái khẳng định trong một cuộc họp báo thường kỳ rằng "chưa có kết luận nào được đưa ra về nguồn gốc của virus, công tác truy tìm nguồn gốc vẫn đang được tiến hành".

- Ngày 8/3, Lâm Tùng Thiên, Đại sứ Trung Quốc tại Nam Phi đăng trên trang Twitter : "Dù dịch bệnh bùng phát đầu tiên ở Trung Quốc, nhưng điều đó không có nghĩa là virus có nguồn gốc từ Trung Quốc, chứ chưa nói đến là 'do Trung Quốc tạo ra'".

- Ngày 12/3, Triệu Lập Kiên tỏ ra gay gắt hơn trên Twitter khi ám chỉ rằng "bệnh nhân số 0" xuất phát từ Mỹ. Ông thậm chí đã phỏng đoán rằng "quân đội Mỹ có lẽ đã mang dịch bệnh đến Vũ Hán". Triệu Lập Kiên kêu gọi Mỹ tỏ ra "minh bạch", "công bố dữ liệu của mình" và khẳng định rằng "nước Mỹ nợ chúng ta một lời giải thích".

Đợt phản công của Trung Quốc có lẽ được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố, bao gồm sự thành công của chính Bắc Kinh trong việc kiềm chế virus SARS-CoV-2, phản ứng của nước này trước những nỗ lực của Mỹ trong việc tái khẳng định rằng virus có nguồn gốc từ Trung Quốc, cũng như những gì mà nước này xem là nỗ lực của Mỹ nhằm chuyển hướng dư luận khỏi phản ứng nửa vời của Mỹ trong cuộc chiến chống virus. Trung Quốc tỏ ra đặc biệt gay gắt khi Tổng thống Mỹ Donald Trump, Ngoại trưởng Mike Pompeo hay các nghị sĩ Mỹ gọi SARS-CoV-2 là "virus Trung Quốc" hay "virus Vũ Hán", và khăng khăng rằng họ phải sử dụng thuật ngữ trung lập của WHO. Trung Quốc cáo buộc Mỹ đã phát động cuộc chiến đổ lỗi nhằm vào họ.

Vai trò của ASEAN và các nước thành viên

Trong luận điệu biến đổi của mình, Bắc Kinh theo định hướng mang tính toàn cầu nói chung và quan tâm nhiều tới phát ngôn và hành động của Mỹ nói riêng. Điều này hoàn toàn không đáng ngạc nhiên, vì Mỹ vẫn là chủ thể chiến lược quan trọng nhất trong con mắt của Trung Quốc. Trong bối cảnh đó, ASEAN và các nước thành viên không thực sự nổi bật, nhưng cũng có những khía cạnh nhất định cần được nhấn mạnh.

Trong suốt quá trình chống Covid-19 của Trung Quốc, nhất là trong giai đoạn đầu, tầm quan trọng của ASEAN và các nước thành viên trong luận điệu của Trung Quốc được thể hiện trên hai khía cạnh chính. Thứ nhất, Bắc Kinh nhấn mạnh rằng những nước này đã hoàn toàn ủng hộ nỗ lực chống dịch của Trung Quốc. Truyền thông chính thức của Trung Quốc trích dẫn phát biểu của các nhà lãnh đạo Việt Nam, Campuchia, Lào, Indonesia, Malaysia, Myanmar, Brunei, Philippines, Thái Lan và Singapore bày tỏ sự ủng hộ và đoàn kết với Trung Quốc. Một bài báo của Tân Hoa xã dẫn lời Thủ tướng Lý Hiển Long kêu gọi các nước hợp tác với nhau và kiềm chế tâm lý bài Trung Quốc. Cụ thể, bài báo trích dẫn phát biểu của Thủ tướng Singapore : "Virus có thể đã bắt đầu từ Vũ Hán nhưng nó không loại trừ quốc tịch hay chủng tộc. Nó không kiểm tra hộ chiếu của bạn trước khi nó xâm nhập vào cơ thể của bạn và bất kỳ ai cũng có thế bị nhiễm bệnh".

Trong số các nước thành viên ASEAN, Campuchia là đất nước được nhắc đến nhiều nhất, đặc biệt là sau khi Thủ tướng Hun Sen trở thành nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên thăm Trung Quốc vào ngày 5/2/2020, sau khi virus SARS-CoV-2 bắt đầu lây lan. Chủ tịch Tập Cận Bình miêu tả chuyến thăm trên là bằng chứng về tinh thần đoàn kết và phản ánh mối quan hệ tốt đẹp ngay cả trong hoạn nạn giữa hai nước. Campuchia tiếp tục trì hoãn việc áp dụng các biện pháp hạn chế đi lại và hàng không đối với Trung Quốc, thậm chí cả việc di tản công dân của mình từ Trung Quốc. Hun Sen thậm chí đã chuẩn bị đi thăm các sinh viên Campuchia ở Vũ Hán nhân chuyến thăm Bắc Kinh.

Thứ hai, Trung Quốc nhấn mạnh cam kết hợp tác với ASEAN cũng như sự ủng hộ của ASEAN đối với Trung Quốc trong cuộc chiến chống Covid-19. Ngoại trưởng Vương Nghị đã hội kiến những người đồng cấp ASEAN tại một hội nghị ngoại trưởng đặc biệt ASEAN-Trung Quốc về Covid-19 tại Viêng Chăn vào ngày 20/2. Các kênh thông tin chính thức của Trung Quốc cho biết hội nghị bắt đầu bằng một đoạn phim về "sự đoàn kết của nhân dân Trung Quốc trong cuộc chiến chống dịch bệnh" và "sự bày tỏ cảm thông và ủng hộ của lãnh đạo 10 nước ASEAN". Các nguồn tin này cũng cho biết thêm rằng sau hội nghị, Vương Nghị và những người đồng cấp ASEAN đã nắm tay nhau theo phong cách truyền thống của ASEAN để "cổ vũ cho Vũ Hán và Trung Quốc".

Bắc Kinh tiếp tục tán thành sự phối hợp và hợp tác chặt chẽ hơn nữa giữa Trung Quốc và ASEAN trong cuộc chiến chống Covid-19. Tại hội nghị ngoại trưởng đặc biệt ASEAN-Trung Quốc, Ngoại trưởng Vương Nghị đã đề nghị Trung Quốc và ASEAN tăng cường sự hợp tác giữa các cơ quan y tế, cách ly, vận tải và kiểm soát biên giới của hai bên. Ông cũng đề xuất thành lập các trung tâm dự trữ ASEAN-Trung Quốc để tập hợp nguồn lực cho công tác kiểm soát dịch. Ông dường như ủng hộ lời đề nghị của những người đồng cấp ASEAN về việc tổ chức một hội nghị đặc biệt giữa các nhà lãnh đạo Trung Quốc-ASEAN vào thời điểm thích hợp để nâng cấp quan hệ hợp tác. Điều này có lẽ là nhằm phủ đầu trước những chỉ trích rằng hội nghị ngoại trưởng đặc biệt ASEAN-Trung Quốc đã không được tổ chức ở cấp độ cao như trong năm 2003 khi các nhà lãnh đạo ASEAN và Trung Quốc đã gặp nhau gần như ngay lập tức để thảo luận về phản ứng chung với dịch SARS.

Trong hoạt động viện trợ của Trung Quốc, các nước thành viên ASEAN được mô tả là những nước được hưởng lợi chủ yếu từ sự hỗ trợ của Trung Quốc mặc dù phần lớn viện trợ dường như đã được chuyển đến Châu Âu khi khu vực này trở thành tâm dịch mới. Tuy vậy, Philippines và Campuchia vẫn nằm trong số những nước đầu tiên nhận được tài trợ của Trung Quốc. Đầu tháng 2/2020, khi vẫn đang nỗ lực kiềm chế sự lây lan của dịch bệnh, Trung Quốc đã tài trợ 200.000 khẩu trang và tuyên bố sẵn sàng chia sẻ thông tin y tế cũng như kết quả nghiên cứu về virus SARS-CoV-2 với Philippines. Tháng 3/2020, Trung Quốc cung cấp cho Campuchia một lượng không xác định chất xét nghiệm, quần áo bảo hộ, khẩu trang y tế và các vật tư liên quan khác.

Việc Trung Quốc viện trợ cho Philippines và Campuchia đầu tiên một phần là vì đây là hai đồng minh gần gũi về mặt chiến lược với nước này. Một lý do quan trọng khác đây là hai nước thành viên ASEAN đầu tiên hỗ trợ Trung Quốc. Ngày 26/1, Philippines đã tài trợ 3,16 triệu khẩu trang cho Trung Quốc (con số này không hề nhỏ), trong khi Campuchia gửi hỗ trợ 5.000 khẩu trang vào ngày 5/2, chủ yếu là từ những gia đình có con em được hưởng lợi từ hoạt động chữa bệnh miễn phí tại Trung Quốc. Ngoài những nỗ lực này, Thủ tướng Campuchia Hun Sen đã thể hiện sự ủng hộ của cá nhân ông đối với cuộc chiến chống Covid-19 của Trung Quốc qua chuyến thăm Bắc Kinh hồi tháng 2/2020. Campuchia và Trung Quốc thậm chí đã tiến hành cuộc tập trận chung lần thứ tư có tên gọi "Rồng Vàng 2020" ở tỉnh Kampot vào tháng 3/2020.

Trung Quốc đã không ngừng mở rộng sự hỗ trợ của mình đến các nước thành viên ASEAN khác mà trước đó cũng đã viện trợ cho họ :

- Tháng 3/2020, Malaysia tiếp nhận gói trang thiết bị y tế đầu tiên, gồm 5.000 khẩu trang thường và 10.000 khẩu trang y tế, được chuyển đến bệnh viện Sungai Buloh, một bệnh việc chuyên điều trị bệnh nhân Covid-19. Nước này còn tiếp nhận thêm 10.000 khẩu trang từ Hiệp hội Phát triển kinh tế Trung Quốc-Châu Á.

- Tháng 2/2020, các chuyên gia y tế Thái Lan được cho là đã liên hệ với Chung Nam Sơn để được hỗ trợ về điều trị lâm sàng cho bệnh nhân Covid-19, đồng thời các bộ xét nghiệm cũng đã được gửi đến nước này. Trung Quốc cũng đã viện trợ quần áo bảo hộ và mặt nạ chống giọt bắn cho Thái Lan.

- Indonesia đã nhận 800.000 bộ xét nghiệm, hàng chục nghìn đôi găng tay y tế và 17 tấn trang thiết bị phòng chống dịch khác.

- Myanmar, Lào và Brunei cũng đã nhận nhiều hình thức hỗ trợ từ Trung Quốc (1).

Tuy nhiên, đã có lúc Trung Quốc không hài lòng về việc một số nước thành viên ASEAN đã áp dụng biện pháp hạn chế đi lại đối với du khách từ Trung Quốc. Điều này được thể hiện rõ ràng trong các phát biểu của Vương Nghị tại Hội nghị Bộ trưởng ngoại giao đặc biệt ASEAN-Trung Quốc khi ông kêu gọi các nước thành viên ASEAN sớm "nối lại các hoạt động giao lưu nhân dân và hợp tác, phù hợp với điều kiện thực tế của mỗi nước".

Sức ép của Trung Quốc đối với các nước thành viên ASEAN nhẹ nhàng hơn rất nhiều so với những chỉ trích nhằm vào Mỹ, vốn bị Trung Quốc cáo buộc là nước đầu tiên sơ tán nhân viên lãnh sự ở Vũ Hán và cũng là nước đầu tiên áp dụng lệnh cấm đi lại đối với du khách Trung Quốc. Sau đó, khi Covid-19 lây lan tới các khu vực khác của thế giới và Trung Quốc phải đối mặt với mối đe dọa mới từ các ca bệnh "nhập khẩu", nước này đã hạ giọng về vấn đề này. Trung Quốc đã thừa nhận rằng các biện pháp hạn chế mà các nước khác áp dụng là nhằm bảo vệ sức khỏe, an ninh của công dân mỗi nước và bảo vệ an ninh sức khỏe cộng đồng trong khu vực và trên toàn cầu. Về phần mình, nước này trên thực tế cũng đã dừng nhập cảnh tất cả người nước ngoài và giảm đáng kể số chuyến bay quốc tế đến Trung Quốc.

Kết luận

Luận điệu của Trung Quốc về cuộc chiến chống Covid-19 thay đổi theo sự chuyển biến của tiến trình chống dịch trong nước. Nhìn chung, luận điệu của họ đã thay đổi rõ rệt từ thận trọng và phòng ngừa sang sắc thái khác, trong đó nước này tỏ ra bất mãn với nhận định cho rằng virus SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ Trung Quốc. Trong sự thay đổi này, Trung Quốc tập trung vào Mỹ. ASEAN và các nước thành viên không được nhắc đến trên khía cạnh này.

Vai trò của ASEAN và các nước thành viên được thể hiện rõ nhất trong nỗ lực của Trung Quốc nhằm mô tả các nước này là những đối tác của Bắc Kinh trong cuộc chiến chống Covid-19 ; sự thúc đẩy này rõ ràng nhất là trong giai đoạn đầu tiên. Sau đó, khi Trung Quốc đạt được bước ngoặt trong cuộc chiến chống dịch bệnh và bắt đầu mở rộng hoạt động viện trợ tới nước ngoài, các nước thành viên ASEAN đã trở thành tâm điểm như là một phần trong đóng góp của Trung Quốc vào các nỗ lực toàn cầu trong cuộc chiến chống Covid-19.

Trung Quốc sẽ cung cấp nhiều sự hỗ trợ hơn nữa cho các nước thành viên ASEAN trong tương lai gần, nhất quán với luận điệu tuyên truyền của Bắc Kinh, trong đó coi trọng mối quan hệ không chỉ với các nước thành viên mà còn với toàn thể khối ASEAN. Thông điệp này nhiều khả năng sẽ được thực thi trong năm 2020, khi Trung Quốc kỷ niệm các cột mốc quan trọng trong quan hệ với Myanmar, Indonesia, Việt Nam, Thái Lan, Philippines và Singapore. Bước đi đầu tiên đã được thực hiện thông qua chuyến công du nước ngoài đầu tiên trong năm 2020 của Chủ tịch Tập Cận Bình đến Myanmar. Mặc dù sự tương tác giữa Trung Quốc và các nước thành viên ASEAN đã bị gián đoạn tạm thời do Covid-19, nhưng Bắc Kinh đã đặt nền tảng cho việc thúc đẩy quan hệ thông qua các gói hỗ trợ đối với các nước này trong cuộc chiến chống Covid-19.

Lye Liang Fook

Nguyên tác : The Fight Against Covid-19 : China's Shifting Narrative and Southeast Asia, ISEAS, 07/04/2020

Minh Anh giới thiệu

Nguồn : Nghiên cứu Biển Đông, 11/05/2020

Lye Liang Fook là Điều phối viên của Chương trình Nghiên cứu Chính trị và Chiến lược Khu vực, Chương trình Nghiên cứu Việt Nam tại ISEAS - Viện Yusof Ishak. Bài viết được đăng trên ISEAS.

Ghi chú :

(1) Tất cả các nước thành viên ASEAN đều hỗ trợ Trung Quốc dưới hình thức nào đó, bao gồm cả Việt Nam và Singapore. Tuy nhiên, Việt Nam và Singapore vẫn chưa nhận được bất kỳ sự hỗ trợ vật chất nào từ Trung Quốc bởi vì những nước này vẫn có thể tự mình tiến hành cuộc chiến chống dịch bệnh

Doanh nghiệp chỉ thấy mình được hỗ trợ… trên ti vi (!)

"Đã rất nhiều lần, doanh nghiệp không tiếp cận được các gói hỗ trợ từ Nhà nước chứ không phải riêng lần này. Hiện nay, điều chúng tôi lo là tìm đơn hàng, đầu ra cho sản phẩm chứ không phải bỏ thời gian lo giấy tờ để đạt các yêu cầu nhằm nhận được sự hỗ trợ".

Một trong số nhiều doanh nghiệp tham gia đóng góp ủng hộ công tác phòng, chống dịch Covid-19. Ảnh minh họa

Nhiều chủ doanh nghiệp thẳng thắn nói như vậy trước việc hệ thống báo chí nhà nước Việt Nam ra rả đưa tin rằng "Các gói hỗ trợ về dịch Covid-19 của chính phủ đã được giải ngân".

Thuật ngữ kinh tế được sử dụng ở đây để biện minh cho "Doanh nghiệp chỉ thấy mình được hỗ trợ… trên ti vi", là "độ trễ thực thi" (tiếng Anh : Implementation Lag) – có nghĩa thời gian kể từ khi một sự kiện kinh tế vĩ mô bất lợi xảy ra, cho đến lúc chính phủ hoặc ngân hàng trung ương thi hành chính sách tài khóa, hoặc chính sách tiền tệ để điều chỉnh nó.

Thông thường, các chính trị gia – về bản chất vốn dĩ nhắm tới mục tiêu chính trị hơn là kinh tế, thích đẩy trách nhiệm cho người khác. Chính sách kinh tế tốt – như ngăn chặn bong bóng tài sản khổng lồ sẽ tàn phá nền kinh tế khi chúng vỡ – lại thường gây ra hình ảnh chính trị tiêu cực. Đây là lý do tại sao mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị dẫn đến rất nhiều chính sách sai lầm, và tại sao chính sách tiền tệ thường gây bất ổn thay vì làm giảm thiểu tác động của chu kỳ kinh tế.

Ngay cả khi các nhà kinh tế và chính trị gia có cùng quan điểm, thì vẫn sẽ luôn có độ trễ phản ứng trước khi bất kỳ chính sách tài khóa, hoặc tiền tệ nào gây được tác động đến nền kinh tế.

Ở Việt Nam, ngoài những đặc tính chung như nói ở trên, còn có thêm một điểm rất riêng, là chính sách tài khóa còn phải có trách nhiệm chi cho toàn bộ hoạt động ở bộ máy hành chánh của đảng chính trị, đang đồng thời cũng là đảng cầm quyền. Mà đảng chính trị thì đang rất cần tiền bạc cho yêu cầu tổ chức đại hội đảng các cấp ở địa phương, và tiến tới đại hội cấp quốc gia vào quý 1-2021. Chính điều đó dẫn đến nếu chỉ nhìn phần ngân sách chi cho các hoạt động điều hành quốc gia, dễ đồng ý về các quyết sách kịp thời trong hỗ trợ chính sách tài khóa cho đời sống kinh tế, nhưng vấn đề đặt ra liệu thực hiện chính sách có kịp thời hay không, vì còn phải cân đối khoản tiền ngân sách đáp ứng đòi hỏi cho những đợt "Hoa sơn luận kiếm" của đảng cầm quyền ?.

Lưu ý có một hiện tượng hay xảy ra ở Việt Nam, là trong lúc chính phủ đưa ra các chính sách chỉ đạo được đánh giá ‘rất kịp thời’, nhưng triển khai thực hiện thì lại chậm bởi qua nhiều tầng nấc quản lý về phía chính quyền địa phương và các cấp đảng địa phương.

"Độ trễ càng ngắn, chính sách càng hiệu quả" – điều này bước đầu đã có ở một số địa phương ở miền Nam trong chính sách hỗ trợ an sinh cho người bán vé số dạo. Tuy nhiên ở tầm chính sách vĩ mô, thì ‘độ trễ’ tiếp tục là sợi dây kinh nghiệm, mà hễ càng rút thì lại càng dài hơn…

Mai Lan

Nguồn : VNTB, 12/05/2020

Pháp thận trọng tái lập sinh hoạt bình thường sau 8 tuần thiếu tự do

Dĩ nhiên là trang nhất các báo Pháp ra ngày hôm nay, 12/05/2020, đều dành cho sự kiện nước Pháp vào hôm qua, 11 tháng Năm, đã bắt đầu ngày đầu tiên của thời kỳ hậu phong tỏa, ngày mà các biện pháp hạn chế nghiêm ngặt các quyền tự do đi lại và tụ tập áp dụng 8 tuần lễ trước đó để chống dịch Covid-19, bắt đầu được nới lỏng.

Hành khách rời khỏi tàu tại nhà ga Saint-Lazare (Paris) ngày 11/05/2020. Mọi người đều đeo khẩu trang, đúng theo yêu cầu của chính quyền. Reuters - CHARLES PLATIAU

Các báo nhìn chung đều thở phào nhẹ nhõm trước diễn biến khá suôn sẻ của ngày trở lại sinh hoạt bình thường đầu tiên, thế nhưng tất cả đều kêu gọi mọi người thận trọng để thảm họa vừa trải qua không tái diễn.

Trên trang nhất của mình, nhật báo thiên hữu Le Figaro chạy tựa lớn : "Nước Pháp nhẹ nhàng tái khởi động", bên trên bức ảnh cho thấy một đám đông hành khách đang rời khỏi xe lửa ở nhà ga Saint Lazare Paris vào lúc 8g30 sáng. Hình ảnh này bình thường ra không có gì lạ, nhưng điểm mới ở đây là tất cả các hành khách đều đeo khẩu trang, điều chưa từng thấy từ trước đến nay tại Pháp.

Sinh hoạt bắt đầu bình thường hóa một cách thận trọng

Bên dưới bức ảnh, nhật báo Pháp ghi chú : "Sau 8 tuần phong tỏa, cuộc sống bắt đầu trở lại bình thường một cách thận trọng. Giới kinh doanh, những nhân viên làm công ăn lương hay các giáo viên đều trên đường trở lại nơi làm việc".

Đối với Le Figaro, thành công của kế hoạch nới lỏng phong tỏa là điều cực kỳ quan trọng đối với chính quyền của tổng thống Macron, mà uy tín đang xuống rất thấp trong các cuộc thăm dò dư luận, trong bối cảnh tranh cãi bùng lên trên vấn đề để xẩy ra tình trạng thiếu khẩu trang và phương tiện xét nghiệm tìm virus.

Theo tờ báo, chính quyền đang muốn lấy lại thế chủ động trong giai đoạn hậu phong tỏa, cho rằng đánh giá khe khắt hiện nay của người dân đối với công việc làm của chính phủ có thể sẽ thay đổi nếu tiến trình ra khỏi cuộc khủng hoảng diễn ra tốt đẹp.

Tuy nhiên, đối với Le Figaro, tiến trình đó không phải là không có khó khăn, nhất là khi cần phải áp đặt những quy định y tế chặt chẽ tại những nơi có đông người tụ tập. Ở các thành phố lớn, như ở Paris, các phương tiện giao thông công cộng đã chạy lại một cách suôn sẻ, việc mở lại các cửa hàng và trường học đã mang dưỡng khí trở lại cho đất nước, tuy nhiên tâm lý lo âu và thận trọng vẫn bao trùm.

Cần khởi động cuộc chiến nhằm phục hưng kinh tế

Tờ báo cho rằng có thể là nước Pháp đã thành công trong cuộc chiến ngăn dịch Covid-19, nhưng cần phải thắng tiếp một cuộc chiến khác cũng quan trọng không kém : Khôi phục kinh tế.

Bị phong tỏa trong hai tháng vô tận, nước Pháp bắt đầu hít thở lại, cuộc sống hàng ngày bắt đầu trở lại từng bước : có thể -gần như- đi lại bình thường, cửa hiệu mở lại, công trường, nhà máy hoạt động trở lại.

Lịch sử sẽ đánh giá, nhưng trên măt y tế, việc đình chỉ hoạt động của cả một nước, vì thiếu chuẩn bị, dường như là chọn lựa ít tồi nhất trước nạn dịch. Với hơn 26.000 ca tử vong đến nay, hệ quả rất nặng nhưng cũng đã được kềm hãm.

Có điều cái giá kinh tế thì lại vô cùng lớn. Để giảm cú sốc, chính phủ đã tung ra những phương tiện chưa từng thấy để hỗ trợ các xí nghiệp, và nhân công đột ngột bị mất việc làm. Hàng chục tỷ euro trợ giúp khẩn cấp đã khiến nợ nhà nước bùng nổ…

Có lẽ đó là cái giá phải trả để tránh sự sụp đổ hoàn toàn. Nhưng suy thoái nặng nề đang chờ đợi chúng ta, cũng như hàng loạt những vụ phá sản và nạn thất nghiệp tăng vọt.

Đối với Le Figaro, một cuộc chiến mới bắt đầu : vực dậy kinh tế. Phải tuyên bố ngay tình trạng khẩn cấp kinh tế. Phải đưa ra mọi biện pháp để thúc đẩy trở lại các hoạt động kinh tế.

Một tiến trình khôi phục từng bước

Tương tự như đồng nghiệp Le Figaro, nhật báo công giáo La Croix cũng chạy tựa lớn trang nhất : "Một tiến trình khôi phục từng bước" để nói về bước đầu nới lỏng phong tỏa tại Pháp.

Trong một phóng sự dài hai trang báo, La Croix ghi nhận là, ngày 11 tháng Năm mà mọi người mong đợi, đã đánh dấu sự kết thúc của một giai đoạn phong tỏa nghiêm ngặt, nhưng đó lại là một tiến trình kết thúc rất tuần tự.

Điều quan trọng đối với tờ báo là người Pháp nghĩ gì về tiến trình này, do đó La Croix đã gởi phóng viên đi khắp nơi để tim hiểu về tâm trạng của mọi giới, từ các đại biểu dân cử, giáo viên, cho đến các doanh nhân hay những người làm công ăn lương.

Theo tờ báo Pháp, tâm trạng chung của mọi người là một sự phấn khởi xen lẫn tâm lý lo âu.

Dân Pháp chê cả chính phủ lẫn chính minh !

Trong bài xã luận, La Croix không ngần ngại đả kích một tật xấu của người Pháp là hay kêu ca, chê bai, kể cả đối với chính mình.

Trích dẫn một cuộc thăm dò dư luận mới nhất thực hiện tại 5 quốc gia Châu Âu, nhật báo Pháp cho biết là có đến 66% người Pháp được hỏi đánh giá là chính phủ Pháp đã không xử lý tốt cuộc khủng hoảng dịch Covid-19, trong khi đó thì tại Anh Quốc, thì 63% người được hỏi lại đánh giá rằng chính phủ của họ đã làm tốt. Nghịch lý nằm ở chỗ là mọi người đều có thể nhìn thấy là việc xử lý khủng hoảng ở Anh có nhiều thiếu sót sai lầm hơn là ở Pháp, với số nạn nhân cao hơn.

Câu hỏi mà La Croix đặt ra là nghịch lý nói trên xuất phát từ đâu, vì sao người Pháp có một đánh giá tiêu cực như vậy về chính phủ của mình hơn người Anh hay người Ý, đó là chưa kể đến người Đức ?

Theo tờ báo công giáo, một phần giải thích nằm trong cái nhìn cố hữu của người Pháp về chính quyền. Họ chờ đợi rất nhiều nơi chính phủ, nhưng đồng thời lại không chấp nhận sự can thiệp của chính quyền. Nói cách khác, họ đòi hỏi một chính quyền hoàn hảo, một điều không tưởng. Ngược lại thì người Ý chẳng hạn, có thói quen không mong đợi gì nhiều nơi nhà nước mà luôn tìm cách tự xoay sở.

Cuộc thăm dò kể trên còn cho thấy một giải thích khác qua sự kiện chính người Pháp tự đánh giá là mình đã không hành xử tốt trước tình hình, ngược lại với dân ở các nước Châu Âu khác. Người Pháp như vậy là cũng không có đánh giá về chính mình tốt hơn là về chính phủ.

Theo La Croix, đây là hai mặt của một thói xấu của người Pháp : tính hay tự chê bai, từng dẫn đến nỗi ám ảnh về sự suy tàn của nước Pháp. Đối với La Croix, đã đến lúc người Pháp phải dứt bỏ tâm lý bi quan đó nếu muốn vươn lên.

Một tiến trình sẽ phải kéo dài

Tiến trình nới lỏng phong tỏa ở Pháp cũng là chủ đề được nhật báo Le Monde nêu thành tựa lớn trang nhất : "Một giai đoạn mới của một cuộc khủng hoảng được cho là dai dẳng".

Đối với tờ báo, tiến trình nới lỏng phong tỏa mà các biểu hiện được thấy rõ vào hôm qua, 11/05, trên một số phương tiện chuyên chở công cộng ở thủ đô Paris, là một bài trắc nghiệm quan trọng của công cuộc chống đại dịch tại Pháp.

Theo Le Monde, sự xuất hiện của một số ổ dịch mới tại một số tỉnh miền tây nước Pháp, đến nay chưa bị nhiễm dịch, buộc mọi người phải cảnh giác.

Trong khi chờ đợi luật kéo dài tình trạng khẩn cấp y tế được ban hành, tờ báo Pháp đã công bố một phóng sự điều tra về một vấn đề gây tranh cãi hiện nay ở Pháp là việc lập danh sách theo dõi những bệnh nhân Covid-19 cũng như những trường hợp có "tiếp xúc" với những người này.

Trên bình diện xã hội, tờ báo Pháp có hai bài nêu bật các chuyển biến được cho là quan trọng mà dịch Covid-19 đã thúc đẩy : Việc đeo khẩu trang và thay đổi trong cách tiêu thụ.

Thời kỳ hậu phong tỏa là một thách thức đối với mọi quốc gia

Trong bài xã luận, Le Monde đã mở rộng tầm quan sát ra phạm vi toàn thế giới để cho rằng tiến trình nới lỏng phong tỏa dứt khoát sẽ kéo dài ở khắp nơi, và đó sẽ là "một thách thức trên phạm vi toàn thế giới", đòi hỏi một cách xử lý thận trọng.

Theo Le Monde, vào lúc mà mọi người đều muốn lật sang trang mới, khó khăn vẫn còn rất nhiều, đặc biệt là việc còn rất nhiều điều chưa rõ về con virus SARS-CoV-2 và khả năng ngăn chặn dịch bệnh ngoài biện pháp phong tỏa. Giới nghiên cứu vẫn chưa biết rõ phương thức và mức độ lây nhiễm của con virus, cũng như tầm quan trọng của trẻ em trong việc truyền virus hay vai trò của nhiệt độ đối với hoạt động của virus.

Ngay cả vấn đề "khoảng cách an toàn" cũng không chắc chắn. Trong lúc Ý và Anh yêu cầu phải giữ khoảng cách 2 mét, thì Đức chỉ khuyên duy trì 1,5 mét, và Pháp 1 mét, đúng theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới WHO.

Bên cạnh đó, nhiều tín hiệu cảnh cáo đã xuất hiện tại một số nước : Các ổ lây nhiễm mới tại Trung Quốc, như ở Vũ Hán và ở gần biên giới với Nga, các ca nhiễm mới tai quán bar ở Seoul, các trường hợp mới bùng nổ ở Nga, Brazil, quốc gia mà vào tháng Sáu có thể trở nên tâm điểm mới của đại dích, tỷ lệ lây nhiễm tăng ở Đức, báo động mới tại Pháp, ỏ tỉnh Vienne và vùng Dordogne. Ở mọi nơi việc phục hồi sinh hoạt, tái lập quyền tự do đi lại, mở cửa biên giới đều là những thách thức kinh khủng.

Công luận nhiều nước đang lo ngại khả năng những đợt dịch mới, và muốn giới lãnh đạo phải thận trọng. Tại Pháp chẳng hạn, theo một thăm dò của viện Ifop, 76% người dân cho rằng việc tháo gỡ phong tỏa phải được tiến hành từ từ. Còn ở Anh Quốc, việc thủ tướng Anh Boris Johnson thay khẩu hiệu "Hãy ở nhà" bằng "Hãy tiếp tục cảnh giác" đang gây phẫn nộ, trong bối cảnh nước này ghi nhận số tử vong cao nhất Châu Âu.

Vết rạn nứt xã hội lộ rõ

Cũng khai thác chủ đề giảm nhẹ phong tỏa, trong hàng tựa lớn trang nhất, tờ báo cánh tả độc lập Pháp Libération nhấn mạnh đến "vết rạn nứt xã hội" mà dịch bệnh đã làm lộ rõ.

Theo Libération, vào hôm qua, người ta lại ghi nhận một tình trạng từng được thấy trong suốt hai tháng phong tỏa vừa qua : Đó là tình cảnh nhiều người lao động, ngay từ sáng sớm, đã phải vội vã chen chúc nhau trên các phương tiện chuyên chở công cộng để đến chỗ làm, với nguy cơ bị lây nhiễm rất cao, và bên cạnh đó, có những người được yên ổn ngồi nhà làm việc từ xa.

Đối với tờ báo, tình trạng này một lần nữa, đã đặt ra câu hỏi về sự tương ứng giữa lương bổng với tính chất hữu ích cho xã hội, vì lẽ những người lao động "chân tay" mà ai cũng công nhận là rất cần thiết cho xã hội đó, lại có thu nhập thấp hơn giới "tinh hoa" lo việc tổ chức, quản lý, điều hành…

Thông điệp của giới chủ nhân Đức, Ý và Pháp

Cũng về Covid-19, nhật báo kinh tế Les Echos nêu bật trong hàng tựa lớn trang nhất : "Phục hồi kinh tế : Lời kêu gọi của giới doanh nghiệp Châu Âu".

Theo tờ báo, giới chủ nhân Đức, Ý và Pháp chủ trương một kế hoạch chấn hưng kinh tế Châu Âu mang tính chất liên đới và có quy mô to lớn, tượng trưng cho 5% GDP mỗi năm. Đây sẽ là một tín hiệu mạnh gởi đến các chính phủ.

Trọng Nghĩa