Thứ sáu tuần qua Tổng thống Donald Trump vừa tuyên thệ nhậm chức và gây một ngạc nhiên khác là giữ nguyên chủ trương kinh tế đã trình bày khi tranh cử. Như vậy, hậu quả của chính sách kinh tế Hoa Kỳ sẽ là gì trong hai lĩnh vực ngoại thương và ngoại hối ?

Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp gỡ các lãnh đạo trong Quốc hội tại Nhà Trắng hôm 23/1/2017. AFP photo

Hiệu ứng Donald Trump

Kính Hòa : Thưa ông, Tổng thống Donald Trump đã tuyên thệ nhậm chức hôm thứ sáu 20 vừa qua và đọc bài diễn văn về chủ trương đường lối của ông. Trước đây, người ta tưởng rằng ông nêu ra một số lý luận có thể là cực đoan khi tranh cử để thuyết phục cử tri, chứ khi đã đắc cử thì ông sẽ áp dụng một đường lối ôn hòa hơn. Nhưng ông Trump lại gây ngạc nhiên nữa khi tái khẳng định những chủ trương quyết liệt của ông, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế tài chính. Theo dõi lý luận và thái độ của ông Trump từ khi tranh cử tới ngày đắc cử và nhậm chức, ông nghĩ sao và liệu chúng ta đã có thể kết luận được gì về hiệu ứng Donald Trump cho nước khác chăng ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Chúng ta sẽ ngắn gọn nói về bối cảnh, sau đó mới tìm hiểu về những chuyện có thể xảy ra sau này.

Là người chưa từng sinh hoạt chính trị, ông Donald Trump có chiến lược tranh cử bất thường là giành lấy quyền diễn giải về các nguyên nhân thất thế của người dân Mỹ từ nhiều thập niên qua và hứa hẹn một chương trình rộng lớn để khôi phục sức mạnh của nước Mỹ. Có thể là ông thấy nhiều điều mà giới chính trị gia chuyên nghiệp của hai đảng lớn và các phần tử ưu tú Hoa Kỳ, kể cả truyền thông, lại không thấy, nên ông tranh cử được hậu thuẫn của đông đảo cử tri, đặc biệt là tại các tiểu bang bị thất thế nhất, và sau cùng đắc cử một cách bất ngờ.

thứ hai, sau khi đắc cử, ông chọn vào nội các và ban tham mưu loại người có thành tích trên doanh trường, chiến trường và cả chính trường để thi hành những gì đã chủ trương mà ông vẫn giữ thái độ coi thường báo chí và các chính khách chuyên nghiệp. Chi tiết tôi chú ý nhất là mặc dù thủ tục phê chuẩn nội các chưa hoàn tất tại Thượng viện, ban tham mưu phụ trách công tác chuyển quyền gồm gần 600 người đã ráo riết làm việc để vạch ra từng việc cụ thể mà các phủ bộ của guồng máy công quyền mới sẽ thực hiện trong những tuần, những tháng và các năm tới. Điều ấy cho thấy là dường như ông Trump và các cộng sự viên đã chuẩn bị một chương trình cải cách rộng lớn từ nhiều năm nay chứ không phải trong 18 tháng tranh cử vừa qua.

Vì vậy, và thứ ba, bản thân tôi không mấy ngạc nhiên khi ông Trump đọc bài diễn văn nhậm chức ngắn gọn mà vẫn đầy tính chất quyết liệt như khi ông tranh cử và diễn giải về vấn đề của Hoa Kỳ. Có lẽ ta sẽ còn ngạc nhiên nữa về những tham vọng cải cách của vị Tổng thống mới.

Mỹ rút khỏi TPP

Tổng thống Mỹ Donald Trump với sắc lệnh hành pháp Hoa Kỳ rút khỏi TPP được ký hôm 20/1/2017 tại Washington, DC. Ảnh chụp hôm 23 tháng 1 năm 2017. AFP photo

Kính Hòa : Đấy là về bối cảnh hay khung cảnh lãnh đạo của vị Tổng thống thứ 45. Về nội dung của chương trình hành động kinh tế, ông thấy là có những gì mà các thị trường nên chú ý theo dõi ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Tôi cho là Hoa Kỳ, và nhiều nước khác nữa, có những vấn đề tích lũy từ lâu nên việc chuyển hướng hay cải cách sẽ mất nhiều năm chứ không ít. Chính quyền Trump cũng tin là sẽ còn phải hành động một cách sâu rộng và trong nhiều năm, từ giáo dục, xã hội, kinh tế đến an ninh hay đối ngoại, v.v… nên ta cần thời gian tiệm tiến để hiểu ra toàn cảnh và đánh giá được hậu quả trong nhiều lĩnh vực. Ngay trước mắt thì tôi chú ý đến ngoại thương và một hậu quả cấp thời là ngoại hối. Về ngoại thương, Hoa Kỳ sẽ giới hạn nhập khẩu và khuyến khích xuất khẩu để tìm lực tăng trưởng và việc làm cho dân Mỹ. Có nền kinh tế với sản lượng gần bằng 25% của toàn cầu và thị trường tiêu thụ rất lớn, nếu Mỹ áp dụng chính sách người ta gọi là bảo hộ mậu dịch và chống tự do ngoại thương thì hậu quả có thể gây chấn động toàn cầu và nhất thời làm đồng Mỹ kim sụt giá, có lẽ ta nên nhìn vào chuyện đó.

Kính Hòa : Thưa ông, phải chăng vì vậy mà tuần qua, ông Trump nói rằng việc đồng đô la Mỹ định giá quá cao là điều thất lợi khi cạnh tranh với kinh tế Trung Quốc ? Nhiều hệ thống thông tin chuyên đề về kinh tế cho rằng Tổng thống Donald Trump từ bỏ chủ trương duy trì sức mạnh của đồng Mỹ kim mà nhiều vị tiền nhiệm đã áp dụng, thưa ông, điều ấy có đúng không và nếu như vậy, các nước đang giữ tài sản dưới dạng Mỹ kim sẽ bị ảnh hưởng ra sao ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Tôi cho là loại báo chuyên đề ấy quá hấp tấp, cũng hấp tấp như khi loan tin là ông Trump đã ký sắc lệnh hành pháp để ra khỏi Hiệp ước Đối tác Xuyên Thái Bình Dương TPP, ông ta mới chỉ ký việc đó vào trưa thứ Hai thôi. Có chi tiết ít ai lưu ý là khi ông Trump mời hai kinh tế gia nổi tiếng là Stephen Moore và Larry Kudlow vào ban tham mưu tranh cử thì họ ngạc nhiên hỏi lại, rằng họ tin vào giá trị của tự do thương mại chứ không chủ trương bảo hộ mậu dịch. Ông Trump trả lời rằng ngoài lĩnh vực mậu dịch thì họ đồng ý với nhau về mọi chuyện khác nên hãy cứ để ngoại thương ở ngoài. Là người thực dụng, Tổng thống Trump muốn thương thuyết lại Hiệp ước Tự do Mậu dịch Bắc Mỹ NAFTA với Canada rồi Mexico, chứ không đòi xé bỏ hiệp ước mà ba nước đã thi hành từ 1994.

Trường hợp TPP cũng thế, ông muốn Hoa Kỳ ra khỏi hiệp ước chung với 11 nước thành viên để sẽ đàm phán với từng nước theo khuôn khổ tay đôi. Cũng vậy, cuối tuần này ông sẽ gặp Thủ tướng Anh để nói về hợp tác kinh tế sau khi Anh rút khỏi Liên hiệp Âu Châu. Nước Mỹ của Donald Trump không tự cô lập như người ta nói mà chỉ muốn vẽ lại luật chơi trong quan hệ với các nước khác chử không duy trì khuôn khổ cũ.

Trở lại vị trí của đồng Mỹ kim, tuần qua khi trả lời phỏng vấn của tờ Wall Street Journal, ông Trump nói là đồng đô la quá mạnh làm doanh nghiệp Mỹ thất thế trong cạnh tranh vì hàng Mỹ quá đắt, và ngược lại Trung Quốc có lợi vì định giá đồng bạc quá thấp để bán hàng rẻ. Từ đó, người ta vội kết luận rằng ông Trump chủ trương duy trì một đồng đô la yếu và phát biểu của ông lập tức làm Mỹ kim sụt giá so với nhiều ngoại tệ khác. Sự thật nó rắc rối hơn vậy.

Kính Hòa : Thưa ông, sự thật nó rắc rối như thế nào, khán thính giả của chúng ta cũng cần biết.

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Chúng ta phải nhìn vào toàn cảnh, từ sáu chục năm nay,là đồng bạc Hoa Kỳ thực tế là ngoại tệ dự trữ phổ biến nhất của thế giới và Mỹ thường xuyên bị thiếu hụt chi phó, hay khiếm hụt cán cân vãng lai, vì nhập siêu là nhập nhiều hơn xuất khẩu. Các nước bán hàng cho Mỹ thu về đô la thì dùng đồng bạc ấy làm cơ sở ký thác để bơm thêm tiền vào nền kinh tế của họ và đạt thêm một sự thịnh vượng khác. Ngày nay, Hoa Kỳ không muốn tiếp tục bị nhập siêu như trước nên có biện pháp đánh thuế trên hàng nhập nội đồng thời trợ cấp dưới dạng thuế vụ các mặt hàng xuất khẩu. Nếu Mỹ áp dụng chính sách đó thì điều gì xảy ra ? Nhiều phần thì các nước thu được ít đô la hơn, bị khan hiếm Mỹ kim và hệ thống tín dụng dựa trên đồng Mỹ kim có thể sút giảm, hoặc sụp đổ. Mối nguy nó nằm ở đó, chứ không ở tỷ giá cao thấp của đồng bạc xanh của Mỹ. Như vậy, ta có hai chuyện rắc rối cần theo dõi.

Đồng đô la sẽ lên giá hay xuống giá ?

Tòa nhà Bộ Ngân khố Mỹ tại Washington, DC hôm 24 tháng 1 năm 2017. AFP photo

Kính Hòa : Cám ơn ông ở phần giải thích đó, bây giờ hai chuyện rắc rối ấy là gì ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : thứ nhất là biện pháp điều chỉnh xuất nhập khẩu, hay "điều chỉnh mậu biên" là mậu dịch khi xuất nhập biên giới. thứ hai mới là vai trò của đồng đô la trong hệ thống tiền tệ của các nước. Về "điều chỉnh mậu biên" hay "border adjustment" thì từ Tháng Sáu vừa rồi, các Dân biểu Cộng Hòa trong Hạ viện Hoa Kỳ đã có một dự luật cải cách thuế vụ quy mô, bên trong có những quy định đánh thuế trên hàng nhập nội và giảm thuế trên hàng xuất khẩu. Khi ấy, Hành pháp vẫn do Tổng thống Barack Obama lãnh đạo và người ta còn tưởng rằng bà Hillary Clinton sẽ đắc cử nên dự luật ấy khó được áp dụng.

Bây giờ, với ông Trump cầm đầu Hành pháp và đảng Cộng Hòa có đa số cao hơn ở cả hai viện lẫn các quốc hội tiểu bang, thì kế hoạch cải tổ thuế khóa lớn lao này sẽ thành hình để thúc đẩy tăng trưởng. Nhưng ông Trump vẫn cho rằng phần điều chỉnh mậu biên đó của đảng Cộng Hòa là không đơn giản, quá rắc rối. Ông có thể đưa ra đề nghị khác, thí dụ như tăng thuế nhập nội, nếu không 20% thì cũng 15% để giảm lượng hàng nhập khẩu và đồng thời trả lại thuế cho nhà xuất khẩu để kích thích sản xuất nội địa.

Tôi không đi vào các chi tiết thuế khóa ấy, sẽ là thuế tiêu thụ hay thuế lợi tức cho doanh nghiệp, nhưng khi tăng thuế thì hàng nhập khẩu đắt hơn sẽ gây thiệt hại cho các nước bán hàng vào thị trường Hoa Kỳ. Hậu quả là khối lượng ngoại thương của thế giới có thể giảm và hàng tiêu thụ tại Mỹ lại đắt hơn. Chúng ta nên theo dõi hiệu ứng này.

Kính Hòa : Bây giờ, chúng ta sẽ từ ngoại thương bước qua ngoại hối, là hiệu ứng của đồng Mỹ kim cho các nước khác. Thưa ông, hậu quả sẽ là gì ? Mỹ kim sẽ lên giá hay xuống giá ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Chúng ta đang chứng kiến một sự thể khá đặc biệt là kế hoạch cải tổ thuế khóa tại Mỹ không chỉ chi phối doanh lợi của công ty Hoa Kỳ và lượng tiêu thụ hàng nhập khẩu của nền kinh tế Mỹ mà còn ảnh hưởng đến các nước khác, nhất là các nước cần buôn bán với Mỹ như Trung Quốc, Đức hay Mexico. Khi nhập siêu của Mỹ giảm thì các nước này sẽ bị thất thế dù đồng Mỹ kim chẳng lên hay xuống giá như người ta đã sớm lo. Vì vậy, tỷ giá đồng Mỹ kim so với đồng Nguyên của Tầu, đồng Pesos của Mễ, đồng Euro Âu Châu hay thậm chí đồng bạc Việt Nam không quan trọng bằng lượng hàng mà họ có thể bán vào thị trường Mỹ.

Nhìn trong trường kỳ thì khi nhập siêu của Hoa Kỳ sút giảm như Chính quyền Trump chủ trương, khối tiền tệ của các nước dựa trên đồng đô la họ thu vào cũng sẽ giảm và đấy mới là kịch bản đáng sợ. Chúng ta sẽ còn phải theo dõi và phân tích chiều hướng này.

Kính Hòa : Câu hỏi cuối, thưa ông, thính giả của chúng ta muốn biết là khi Hoa Kỳ áp dụng chính sách kinh tế mới, với trọng tâm là chấm dứt lợi thế giao thương từ đã lâu của Trung Quốc thì lãnh đạo Bắc Kinh có thể làm gì để bảo vệ quyền lợi của mình ? Và các nước khác, thí dụ như Âu Châu, sẽ xử lý thế nào trước quan hệ kinh tế căng thẳng đó giữa Bắc Kinh và Washington ?

Nguyễn-Xuân Nghĩa : Bắc Kinh có chừng năm sáu cách chống đỡ khác nhau và lâm thế kẹt chứ không dễ, nhất là cuối năm nay họ lại có Đại hội đảng cho Khóa 19. Vì quá lệ thuộc vào xuất khẩu, lại chẳng dễ phá giá đồng bạc và gây thêm nạn tẩu tán tư bản vì tài sản mất giá, Bắc Kinh có thể kín đáo trợ cấp xuất khẩu bằng tín dụng rẻ và thuế suất thấp thì càng mắc nợ cao. Về phần các nước khác trong trận đấu lực Mỹ-Hoa thì cũng còn tùy. Liên Âu thiếu thống nhất và bên trong có nhiều nước cần Mỹ hơn Tầu vì lý do an ninh nên thiên về Washington hơn là Bắc Kinh và không chấp hành chủ trương kinh tế của thủ đô Bruxelles. Cũng vì vậy mà ta nên thận trọng khi thấy truyền thông Tây Âu ráo riết đả kích Chính quyền mới của Hoa Kỳ ! Họ không theo kịp những thay đổi lớn khi trật tự cũ đã lỗi thời và đang tan rã.

Kính Hòa : Ban Việt ngữ đài Châu Á Tự Do xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc phỏng vấn tuần này.

Nguồn : RFA, 25/01/2017

Dưới đầu đề "Biểu tình từ Mỹ sang Úc và châu Âu phản đối Donald Trump" đài RFI của Pháp ngày 21/01/2017 đã mô tả : "Hiếm khi một tổng thống Mỹ lên nhậm chức lại gặp phản đối dữ dội cả ở trong nước lẫn ngoài nước như ông Donald Trump".

Trên Facebook, ban tổ chức cuộc "Tuần hành của nữ giới" cho biết là có đến hơn 637 cuộc xuống đường hôm nay để chống những luận điệu khinh miệt phụ nữ, kỳ thị chủng tộc và bài Hồi giáo của tân tổng thống Mỹ.

Tại Washington DC, trước điện Capitol (Quốc hội) và trên đường đến tòa Bạch Ốc dài khoảng 2 dặm, có trên nữa triệu người tập trung, nên không còn chỗ cho người biểu tình đứng. Trong khi đó, trong bài diễn văn nhậm chức, Donald Trump mô tả nước Mỹ trước khi ông lên nhậm chức là một nước Mỹ đen tối : "Các chính khách giàu to nhưng việc làm ra đi, nhà máy đóng cửa. Giới cai trị tự bảo vệ mình nhưng không bảo vệ công dân đất nước"... Ông tuyên bố "chúng ta sẽ làm nước Mỹ tuyệt vời trở lại" !

Biểu tình chống tân Tổng thống Donald Trump tại Washington ngày 21/01/2017

Trong dịp "tống cựu nghinh tân" này chúng ta hãy nhìn lại nước Mỹ trong thập niên vừa qua và rồi Donald Trump sẽ đưa nước Mỹ và thế giới đi về đâu.

Vượt qua một giai đoạn khó khăn

Muốn biết những nhận xét ông Trump đưa ra về nước Mỹ trong thập niên vừa qua có đúng hay không, trước hết chúng ta thử nhìn lại trong 8 năm cầm quyền, ông Obama đã làm được những gì và những gì chưa làm được.

I. Những thành công của Obama

Cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama (2009-2017)

1. Cứu vãn nền kinh tế Mỹ

Tháng 1 năm 2009 khi ông Obama lên nhận chức thì cuộc khủng hoảng tài chính Mỹ đang diễn ra do sự gian lận của các công ty và ngân hàng địa ốc, đưa tới cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2010. Các nhà phân tích cho rằng đừng gọi đó là khủng hoảng tài chánh, mà phải nói đó là một "thủ thuật trộm cắp" lớn nhất trong toàn cõi hệ thống ngân hàng. Tháng 8 năm 2008 tổ chức Lehman Brothers, một tổ chức tài chính vào loại lớn và lâu đời nhất của Mỹ, bị phá sản, sau đó là một số công ty khác, trong đó có 3 nhà sản xuất xe hơi hàng đầu của Mỹ là General Motors, Ford Motor và Chrysler LLC. Khoảng 8 triệu người lao động mất việc làm, 7 triệu bị tịch biên nhà ở, thị trường địa ốc đóng băng.

Tháng 9 năm 2008, Thượng viện Hoa Kỳ phải thông qua Đạo luật Ổn định Kinh tế Khẩn cấp cho phép Bộ Tài chánh chi tới 700 tỷ USD để cứu nền tài chính của Mỹ bằng cách mua lại các khoản nợ xấu của ngân hàng, đặc biệt là các chứng khoán đảm bảo bằng bất động sản. Văn Phòng Nghiên Cứu Kinh Tế Quốc Gia (NBER) cho rằng đây là đợt suy thoái nghiêm trọng nhất ở Hoa Kỳ kể từ sau Thế chiến thứ 2. Bình quân mỗi tháng có 84 nghìn lượt người lao động Hoa Kỳ bị mất việc làm.

Khi nhận chức, ông Obama đã hợp tác với Cục Dự Trữ Liên Bang (FED-Federal Reserve) đưa ra biện pháp gọi là "nới lỏng định lượng" (quantative easing), tức tung ra thị trường một khối lượng tiền tệ lớn dưới dạng công trái, trong đó FED mua đến khoảng 2 phần 3 (gióng như in bạc). Cùng với số lượng tài chánh này, lãi suất cho vay được hạ xuống cực kỳ thấp đã tạo điều kiện cho doanh nghiệp và cá nhân chi tiêu. FED cũng tung 3 chương trình mua lại trái phiếu quy mô lớn, nhằm giảm lãi suất dài hạn.

Ngoài ra, số tiền này còn được dùng để tân trang hay xây dựng hạ tầng cơ sở, thu hút nhân công, làm nạn thất nghiệp giảm xuống. Nhờ vậy, tháng 10/2009, tỷ lệ thất nghiệp Mỹ lên tới 10,3% nay đã sụt xuống còn 4,7%, một mức thấp chưa từng thấy. Tính từ năm 2009 đến nay, số người thất nghiệp có công ăn việc làm đã lên trên 16 triệu người.

Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump liên tục tuyên bố sẽ đưa ngành sản xuất của Mỹ tuyệt vời trở lại. Nhưng trên thực tế, ngành sản xuất ở Mỹ đã phát triển mạnh dưới thời Obama.

Dĩ nhiên là các biện pháp nói trên đã đưa số nợ của Hoa Kỳ lên cao. Khi ông Obama lên cầm quyền, số nợ của Hoa Kỳ khoảng 1.600 tỉ USD, nay đã lên đến 19.160 tỉ USD, trong đó nợ nước ngoài 6.290 tỉ USD. Trung Quốc vẫn là chủ nợ lớn nhất của Mỹ với 1.240 tỉ USD, tiếp theo là Nhật Bản 1.140 tỉ USD. Nếu số nợ vượt quá tổng sản lượng quốc nội (GDP) sẽ gây ra tình trạng lạm phát. GDP của Mỹ hiện nay khoảng 18.678 tỉ USD. Như vậy lạm phát đang bắt dầu. FED đang tăng lãi suất để làm giảm bớt khối tiền tệ trên thị trường.

2. Cải tổ hệ thống y tế

Cải tổ y tế là vấn đề khó nhất ở Hoa Kỳ vì nó đụng chạm đến quyền lợi của giới kinh doanh y tế Hoa Kỳ. Các tổng thống trước đã không thành công trong nỗ lực này. Nhưng năm 2010 ông Obama đã ban hành luật "Patient Protection and Affordable Care Act" (PPACA-Luật bảo vệ bệnh nhân và chăm sóc sức khỏe hợp với khả năng chi trả), thường được gọi là Obamacare, để giúp mọi người dân Hoa Kỳ đều có bảo hiểm sức khỏe. Trước đó, số người không có bảo hiểm y tế tại Hoa Kỳ lên đến 40%. Mặc dầu Obamacare chưa đạt tới mức "y tế xã hội chủ nghĩa" (universal heathcare) như ở Pháp hay Cannada, nhưng nó cũng giúp giải quyết được nhiều khó khăn cho những người cần săn sóc y tế. Hiện nay, có trên 20 triệu người đã mua Obamacare.

Tuy nhiên, luật này cũng tạo ra nhiều thủ tục rắc rối, gây thêm tốn kém cho chính phủ và làm giảm phúc lợi của một số ngành kinh doanh y tế như các hãng sản xuất thuốc tây, các hãng bảo hiểm y tế, các hãng cung cấp dụng cụ y tế…, nên Donald Trump và Đảng Cộng Hòa muốn hủy bỏ hay sửa lại để bảo vệ quyền lợi của giới đại tư bản y tế. Nhưng vấn đề không dễ vì những người bị thiệt hại sẽ đấu tranh đến cùng.

II. Những chuyện chưa hoàn thành

Công việc mà Obama gặp nhiều khó khăn nhất là thực hiện các chiến lược của nước Mỹ từ thời Tổng thống George W. Bush để lại nhằm phá vỡ khối Hồi giáo, chặn đứng sự phát triển của Liên bang Nga và Trung Quốc.

1. Kế hoạch một Trung Đông Mới

Như chúng tôi đã nói nhiều lần, ngày 17/08/2006 Tổng thống Bush tuyên bố rằng "một Trung Đông Mới (New Middle East) sẽ xuất hiện trong đó nền dân chủ sẽ chứng tỏ là một sức mạnh không thể kháng cự lại, sẽ lan rộng và diệt trừ khủng bố và chế độ chuyên chế" (would spread and eradicate terrorism and despotism).

Kế hoạch này gồm 3 điểm chính là (1) thanh toán các lãnh tụ Hồi giáo có chủ trương hình thành một chính quyền mạnh có thể lãnh đạo khối Hồi Giáo, (2) chia 5 nước trung tâm ở Trung Đông ra thành 14 nước để không còn sức mạnh, và (3) áp dụng chiến lược chiến tranh ủy nhiệm (proxy war) để hai khối Hồi giáo Sunni và Shia thường xuyên đối đầu nhau làm cho khối Hồi giáo Trung Đông bể ra từng mãnh.

Ông Bush đã thanh toán Saddam Hussein, Obama thanh toán được Mubarak và Gaddafi, nhưng khi thanh toán Assad thì bị Nga chặn đứng. Việc chia 14 nước trung tâm thành 14 nước cũng chưa hoàn thành. Công việc tiếp theo là công việc của Donald Trump. Nhưng nay nếu Donald Trump chỉ lo bình định Iraq để cho ExxonMobil quay trở lại khai thác dầu lửa thì kế hoạch này sẽ bị hỏng. Vả lại, mặc dầu Exxon có vệ binh và cơ quan tình báo riêng, nhưng al-Qeada và ISIS thường dùng du kích chiến nên cũng khó làm ăn được.

2. Kế hoạch bao vây Nga

Để bao vây Nga cả về quân sự lẫn kinh tế, năm 2014 Hoa Kỳ đã tạo ra vụ Ukraine rồi áp dụng biện pháp cấm vận để bao vây Nga, nhưng nhiều nước Âu Châu không đồng ý vì quyền lợi của họ bị thiệt hại. Cả Tổng thống Pháp lẫn Thủ tướng Đức đã đến Washington thông báo cho Tổng thống Obama biết họ không muốn sử dụng quân sự để đương đầu với Nga. Kế hoạch trở thành dang dở. Nay nếu Donald Trump bỏ cấm vận cho Nga để ExxonMobil có thể đến khai thác dầu mỏ ở Nga và chuyển qua bán tại Âu Châu, kế hoạch này sẽ tan vỡ.

3. Xoay trục về Châu Á

Nhiều người vẫn lầm tưởng rằng Mỹ "xoay trục" về Châu Á là để đánh Trung Quốc, nhưng trong thực tế "xoay trục" về Châu Á chỉ có nghĩa là tập hợp các nước trong vùng lại, đặc biệt là Nhật, Đài Loan, Philippines và Việt Nam thành một lực lượng khu vực để đối đầu với Trung Quốc. Nhưng các nước trong vùng có quá nhiều quan hệ kinh tế với Trung quốc nên không ai làm theo Mỹ. Nay Donald Trunp lại định dùng lá bài Đài Loan để thương lượng, yêu cầu Trung Quốc cho ExxonMobil khai thác mỏ dầu khí ở trước Quảng Nam, kế hoạch "xoay trục" coi như bỏ đi !

Chuyện Donald Trump sắp làm ?

Dư luận đang bàn tán khá nhiều về bài diễn văn nhậm chức của Donald Trump. Trên Twitter ông ta khoe rằng bài diễn văn do ông tự soạn, nhưng sau đó Tòa Bạch Ốc cho biết hai cố vấn viết diễn văn cho Donald Trump là Stephen Miller và Steve Bannon, ông ta chỉ sửa lại một vài chỗ cho hợp ý mình, vì thế khi đọc ông đã phải chăm chăm nhìn vào máy nhắc (teleprompter) thay vì nhìn quan khách tham dự.

Laura Kuenssberg của BBC nói : Trời bắt đầu đổ mưa khi Trump hứa sẽ ‘chuyển giao quyền lực từ Washington DC cho người dân’ (It's just started to rain as Trump promises to 'transfer power from Washington DC to the people')

Còn chuyên gia phân tích Edward Luce của tạp chí Financial Times khá nặng lời với bài phát biểu của Trump : "Bài phát biểu này tối hơn cả một mỏ than. Yên nghỉ nhé chủ nghĩa cộng hòa của Reagan" (This speech is darker than a coal mine. RIP Reagan Republicanism)

Wall Street Journal gọi diễn văn của ông Trump là một trong những phát biểu nhậm chức u ám nhất mọi thời đại, trong đó ông tiếp tục phác họa hình ảnh một nước Mỹ đang đi xuống trong khi mình là người bảo vệ những "người đàn ông và phụ nữ bị lãng quên".

Các sử gia và nhà phân tích đánh giá bài phát biểu của Trump u ám và giận dữ một cách khác thường so với những người tiền nhiệm nhưng lại không khác nhiều với quan điểm xưa nay cũng như cách ông đã chinh phục cử tri để bước vào Tòa Bạch Ốc.

Trên New York Times, Kevin Baker nhận định bài phát biểu của Trump đã mở ra một kỷ nguyên của nước Mỹ không còn thân thiện. Tổng thống mới tuyên bố rằng ông sẽ đặt "nước Mỹ trên hết" bằng cách kêu gọi mọi người "mua của người Mỹ và thuê người Mỹ".

Theo BBC, dù hứa hẹn sẽ phác thảo một số đổi mới trước đó, song trong bài diễn văn này, ông Trump dường như không đưa ra một ý tưởng chính sách cụ thể nào hơn là những đề xuất xây tường dọc biên giới Mỹ-Mexico.

Tuần hành của nữ giới chống tân Tổng thống Donald Trump ngày 22/01/2019 tại Washington DC

Gần như Donald Trump chẳng có ý niệm gì về chính trị, kinh tế, quốc phòng và bang giao quốc tế của nước Mỹ. Vì chỉ là một nhà kinh doanh khách sạn, sòng bài và sân golf, Donald Trump chỉ có tầm nhìn vi mô (microvision) chứ không có tầm nhìn vĩ mô (macrovision) nên ông không hiểu được tại sao năm 1971 chính phủ Nixon phải yêu cầu Liên Hiệp Quốc ban hành nghị quyết số số 2758 đưa Trung Quốc vào LHQ thay thế Đài Loan và năm 1972 đem Miền Nam bán cho Trung Quốc. Ông không biết thị trường Trung Quốc lớn như thế nào và lý do Mỹ phải "hợp tác kinh doanh" với Trung Quốc để cứu vãn nền kinh tế Mỹ.

Một thí dụ cụ thể, khi iphone mới ra đời, bán ở Mỹ đợt đầu chỉ có 68 triệu cái, trong khi bán tại Trung Quốc đến 78 triệu cái. Năm 2015, Wal Mart nhờ "hợp tác kinh doanh" với Trung Quốc, đã có một số doanh thu lên đến 488 tỉ USD, trong khi ExxonMobil khai thác dầu tại 50 quốc gia cũng chỉ có số doanh thu 269 tỉ USD. Năm 2016, Mỹ xuất khẩu qua Liên Hiệp Âu Châu 247 tỉ USD và Trung Quốc 104 tỉ USD, chưa kể một khối lượng hàng khổng lồ của Mỹ sản xuất và bán tại Trung Quốc. Nếu bây giờ Mỹ đóng cửa rút cầu theo kiểu của Trump, hàng Mỹ bán đi đâu ?

Một người ở trong nước đã viết : "Theo như tôi thấy thì trước đây, những gì ông ấy nói chưa chắc là những gì ông ấy sẽ làm, thậm chí có khi những phát biểu của ông không đồng nhất với nhau".

Trên The Gardian, chuyên gia Peter Stone nói thẳng ra rằng chủ trương của Trump là rút khỏi Hiệp Ước Paris về bảo vệ môi trường và "making coal great again" (làm cho than vĩ đại trở lại). Khai thác dầu mỏ và than đá là công tác ưu tiên mà Trump phải thực hiện dưới sự điều khiển của Tillerson. Các thứ khác chỉ là phụ diễn.

Trump mỗi ngày lên Twitter mua vui cho thiên hạ

Công việc thứ hai của Trump là mỗi ngày lên Twitter mua vui cho thiên hạ. Chúng ta nhớ lại, khi dân biểu John Lewis nói ông là một tổng thống không chính danh, sáng hôm 14/01/2017 ông lên Twitter chơi lại liền : "All talk, talk, talk - No action or result - Sad !" (Toàn nói, nói, nói - không hành động hay kết quả gì. Đáng buồn). Câu đó đang trở thành một câu châm biếm để đùa với nhau mỗi khi có cãi nhau ở các quán cà phê.

Đừng hỏi Trump sẽ đưa Hoa Kỳ và thế giới đi về đâu. Tập đoàn tài phiệt nào đưa Trump lên làm tổng thống họ phải lo chuyện đó, không thì tập đoàn của họ cũng sẽ đi đời nhà ma.

Ngày 25/01/2017

Lữ Giang

Trump : truyền thông "không trung thực" về lễ nhậm chức (BBC, 22/01/2017)

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tiếp tục có các phản ứng trực tiếp, tức thì về cung cách đưa tin bài của truyền thông đối với ông và việc chuyển giao quyền lực.

Tân Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đưa ra cáo buộc nói truyền thông không trung thực về số lượng người tham dự lễ nhậm chức của ông.

Ông Trump phát biểu sau khi các bức ảnh được công bố dường như cho thấy có nhiều người hơn tham dự lễ nhậm chức của người tiền nhiệm của ông, Tổng thống Barack Obama hồi năm 2009.

Thư ký báo chí của ông Trump nói lễ nhậm chức có số lượng công chúng dự khán 'lớn nhất từng thấy", mặc dù con số ông trích dẫn là dưới 750.000 người.

Ông nói chính quyền mới của Mỹ sẽ coi xét trách nhiệm của truyền thông.

Vào ngày thứ bảy, hàng triệu người ở Mỹ và trên khắp thế giới đã tham gia vào cuộc biểu tình để làm nổi bật các quyền của phụ nữ, điều mà các nhà hoạt động tin là bị đe dọa từ chính quyền mới.

Cuộc biểu tình lớn nhất của Mỹ là ở thủ đô Washington DC, nơi giới chức thành phố ước tính là có hơn 500.000 người tham dự, tiếp theo là ở New York với khoảng 400.000 và hàng trăm ngàn người ở những nơi khác, bao gồm Chicago và Los Angeles.

Các con số về lễ nhậm chức

Trong nhiều thập kỷ, US National Park Service của Hoa Kỳ cung cấp các ước tính chính thức về các đám đông tập hợp ở khu National Mall.

Nhưng cơ quan này đã ngưng cung cấp số liệu đếm người, sau khi những nhà tổ chức của các cuộc biểu tình, tuần hành Million Man March vốn phản đối về quyền cho người da đen vào năm 1995 đã đe dọa kiện.

Quang cảnh lễ nhậm chức của Tổng thống Donald Trump hôm 20/01/2017 tại Washington D.C, Hoa Kỳ

Ông Trump nói "nó trông giống như một triệu rưỡi người" có vào thứ Sáu - với đám đông trải dài trên khắp con đường tới Đài tưởng niệm Washington.

Ông không cung cấp bằng chứng.

Để hậu thuẫn lập luận trên, thư ký báo chí của Tổng thống Trump, ông Sean Spicer nêu con số lên tới 720.000 người ở Mall.

Ông cũng nói rằng số lượng người dùng hệ thống tàu điện ngầm của Washington vào ngày nhậm chức cao hơn trong lễ nhậm chức lần thứ hai ông Obama vào năm 2013.

Trên thực tế, đã có 782.000 vé tàu sử dụng vào năm đó, nhưng con số là 571.000 năm nay, chính quyền đang chuyển giao ở khu vực Washington cho hay.

Ông Spicer cũng nói rằng các tấm nhựa đã được sử dụng lần đầu tiên để trải và che cỏ "có tác dụng làm nổi bật những khu vực không có người đứng, trong khi những năm trước, cỏ đã loại bỏ tầm nhìn này . Trên thực tế, cỏ cũng được che phủ hồi năm 2013".

Ông Spicer nói thêm rằng các hàng rào và các máy dò kim loại gây tác động đến công chúng tham dự, nhưng điều này cũng đã bị giới chức bác bỏ là một nhân tố.

Giới chức Quận Columbia đã có sự chuẩn bị cho một số lượng ước tính từ 700.000 đến 900.000 người.

Truyền thông Mỹ nói gì ?

Thư ký báo chí Nhà Trắng Sean Spicer bảo vệ quan điểm của tân Tổng thống Donald Trump trong cuộc họp báo đầu tiên với giới báo chí, truyền thông sau khi tân tổng thống Hoa Kỳ nhậm chức.

Tân tổng thống lặp lại quan điểm đánh giá thấp của ông với truyền thông, nói các phóng viên ở "trong số những người không trung thực nhất trên trái đất". Ông Spicer thề "sẽ buộc trách nhiệm báo chí".

Trong các phản ứng, các cơ quan truyền thông chính yếu của Mỹ thẳng thừng bác bỏ những tuyên bố của tân Tổng thống Mỹ và người phát ngôn của ông.

Báo The New York Times, bị ông Spicer chỉ đích danh, tố cáo những "cáo buộc sai trái".

CNN nói họ thậm chí không phát trực tiếp tuyên bố của người phát ngôn. CNN cho biết thư ký báo chí đã tấn công truyền thông về các "tin tức chính xác" và hãng này tiếp tục 'vạch trần' những tuyên bố, cáo buộc.

ABC News cũng đi vào chi tiết bác bỏ các tuyên bố.

Hãng Fox News thân Trump nói những tuyên bố là 'không bị thách thức'.

BuzzFeed News cáo buộc ông Spicer nói dối và tiếp tục cung cấp cho các thành viên mạng Twitter những phản biện với nhận xét của thư ký báo chí.

Khởi đầu đáng lo ngại

Từ Washington, David Willis, phóng viên BBC News đưa ra phân tích cho rằng ngay cuộc họp báo đầu tiên tại Nhà Trắng của ông Sean Spicer với báo giới đã có một khởi đầu đáng lo ngại.

Tiếp theo cáo buộc của Tổng thống Trump cho rằng báo chí không trung thực, ông Spicer đã đưa ra lời cảnh báo rằng chính quyền mới sẽ "buộc trách nhiệm báo chí".

Chính xác ra, vẫn chưa rõ ông Spicer định nói gì, nhưng tuyên bố của ông làm cho nhiều nhà báo kỳ cựu chuyên về tin tức Nhà Trắng quan ngại sâu sắc.

Quang cảnh cuộc họp báo của thư ký báo chí Tòa Bạch ốc, ông Sean Spicer, với giới truyền thông.

Số liệu lễ nhậm chức của các tổng thống Mỹ trước đây ?

Giới chức quận Columbia nói rằng 1,8 triệu người đã tham dự lễ nhậm chức năm 2009 của ông Obama và gần 1 triệu người xuất hiện cho lần nhậm chức thứ hai của ông vào năm 2013.

George W Bush đã thu hút khoảng 400.000 người vào năm 2005, và có 300.000 người tham dự vào năm 2001 ; Bill Clinton thu hút 800.000 người dự vào năm 1993 và sau đó là 250.000 người tham dự vào năm 1997.

Khoảng 140.000 vé đã được bán cho lễ nhậm chức của Tổng thống Ronald Reagan hồi năm 1985, nhưng thời tiết cực lạnh đã buộc giới chức phải di chuyển buổi lễ vào bên trong nhà, theo Politifact .

Cơ quan này cũng nói đám đông là lớn nhất lớn nhất là vào năm 1965 trong lễ nhậm chức của Lyndon Johnson vốn thu hút 1,2 triệu người.

Johnson là người đã thay thế Tổng thống John F. Kennedy sau khi bị ám sát vào ngày 22 tháng Mười Một năm 1963.

************************

Những nhân vật chi phối kinh tế Mỹ thời ông Trump (Tin Tức, 22/01/2017)

Chính phủ Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump có thể sẽ điều chỉnh chính sách thương mại theo hướng tăng cường bảo hộ như ông từng cam kết trong suốt chiến dịch tranh cử.

Ông Robert Lighthizer đảm nhiệm vị trí Đại diện Thương mại Mỹ. Ảnh : AFP/TTXVN

Điều này được thể hiện rõ nét qua việc ông Donald Trump bổ nhiệm ông Robert Lighthizer, một người ủng hộ chính sách bảo hộ thương mại, giữ chức Đại diện Thương mại Mỹ. 

Ông Lighthizer, người luôn ủng hộ chính sách bảo hộ mậu dịch, từng đảm nhận chức vụ Phó Đại diện Thương mại Mỹ dưới thời Tổng thống Ronald Reagan. 

Trong một thời gian dài, ông là đại diện cho ngành công nghiệp sản xuất thép của Mỹ khi trở thành đối tác của hãng luật Skadden Arps.

Trong khi đó, ngay sau khi được chọn là Bộ trưởng Tài chính, ông Steven Mnuchin đã có phát biểu nhằm vào Đạo luật Dodd-Frank, cho rằng vấn đề số một đối với quy tắc Volcker là nó quá phức tạp và khó hiểu và cho biết sẽ phải xử lý vấn đề này.

Ông Steven Mnuchin. Ảnh : AFP/TTXVN

Trong chiến dịch vận động tranh cử, ông Trump cam kết hủy bỏ dần Đạo luật Dodd-Frank, với những điều khoản chính đề ra các quy định khắt khe về tiền vốn đối với các ngân hàng.

Bên cạnh đó, ông Mnuchin cũng cam kết "mức cắt giảm thuế thu nhập cho tầng lớp trung lưu lớn nhất" kể từ thời Tổng thống Ronald Reagan. 

Còn Bộ trưởng Thương mại Wilbur Ross là nhà đầu tư nổi tiếng trong việc tái cơ cấu các công ty làm ăn thất bát trong các lĩnh vực như thép, than đá, viễn thông, dệt may và đầu tư nước ngoài.

Ông Wilbur Ross trong phiên điều trần tại Ủy ban Thương mại Thượng viện Mỹ ở Washington DC ngày 18/1. Ảnh : AFP/TTXVN

Ông Ross cáo buộc Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) ký năm 1994 với Canada và Mexico, cùng với việc Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WB) vào năm 2001 đã cướp đi nhiều công ăn việc làm của người lao động Mỹ.

Đặc biệt, việc ông Rick Perry, một người ủng hộ nới lỏng quy định đối với ngành nhiên liệu hóa thạch, được lựa chọn vào chức Bộ trưởng Năng lượng, đã gây hoang mang cho giới hoạt động môi trường trong khi nhận được hoan nghênh từ ngành công nghiệp dầu khí.

Ông Rick Perry. Ảnh : AFP/TTXVN

Hội đồng Thương mại Quốc gia là một cơ quan mới được thành lập. Nhóm tiếp quản quyền lực của Tổng thống Donald Trump nêu rõ : "Việc thành lập Hội đồng Thương mại Quốc gia là minh chứng nữa cho thấy quyết tâm của Tổng thống đưa ngành chế tạo tại Mỹ vĩ đại trở lại và trao các cơ hội việc làm với mức thu nhập tốt cho mọi người dân Mỹ".

Ông Peter Navarro, 67 tuổi, nhà kinh tế học có quan điểm cứng rắn với Trung Quốc, được chọn làm Giám đốc Hội đồng Thương mại Quốc gia của Nhà Trắng. Trong một bài bình luận đăng trên "Tạp chí Đối ngoại" hồi tháng 11/2016, ông Navarro và một cố vấn khác của Tổng thống đắc cử Trump là Alexander Gray cũng tái khẳng định quan điểm của ông Trump phản đối các thỏa thuận thương mại lớn, trong đó có TPP và NAFTA.

Ông Peter Navarro. Ảnh : AFP/TTXVN

Và với bộ máy quyền lực này, không có gì đáng ngạc nhiên khi ngay trong ngày đầu tiên nhậm chức Tổng thống Mỹ của ông Donald Trump, Chính phủ mới của Mỹ đã thông báo nước này sẽ rút khỏi TPP và cũng để ngỏ khả năng rút khỏi NAFTA.

TTXVN/Tin Tức

Donald Trump trong WWE Raw

Khi thị trưởng thành phố New York Randall Winston xuất hiện trong loạt phim truyền hình sitcom Spin City tìm lời khuyên về việc viết hồi ký, Donald Trump đã có mặt ở đó.

Trong lần xuất hiện chớp nhoáng trong một tập phim năm 1998, Trump vênh vang bước vào văn phòng thị trưởng, ngồi vào ghế của thị trưởng mà không hỏi trước, và nói rằng việc viết quyển sách "Nghệ thuật đàm phán" và "Nghệ thuật đáp trả" là rất chóng vánh với ông : "Ngày đầu tiên, chín chương".

Trong một vai diễn khác, trong "The Nanny" (Người giúp việc), Trump là người không chỉ mang theo một, mà những hai chiếc điện thoại di động - hồi 1996.

Trong phim "The Fresh Prince of Bel-Air" (1994), chỉ riêng sự xuất hiện của ông đã khiến cho thành viên của một gia đình bảo thủ, Carlton, ngất xỉu.

Những dấu ấn khác trong sự nghiệp làm truyền hình của tổng thống Hoa kỳ tương lai bao gồm : vào vai người định tiếm quyền ông chủ công ty Worldwide Wrestling Entertainment Vince McMahon trong một trận đấu vật được phát đi trên truyền hình, kết thúc bằng cảnh ông bị hạ đo ván xuống thảm đấu ; hỏi nhân vật do Denis Leary trong phim The Job là ông đang "táng" ai, và làm quen với một đại gia lớn tuổi đang tán tỉnh Samantha trong bộ phim "Sex and the City".

Đó là tất cả những gì xảy ra trước khi Trump bắt đầu sản xuất và đóng vai chính trong chương trình truyền hình thực tế The Apprentice (Người học việc) từ năm 2004, nơi ông xuất hiện với vai trò một doanh nhân thành đạt.

Trước khi chạy đua vào ghế tổng thống, Trump đã biết rõ sức mạnh của truyền hình : xuất hiện trên màn ảnh nhỏ với hình ảnh một tài phiệt thành công rực rỡ, tự kiến tạo kiêu hãnh của bản thân - và xây dựng hình tượng này lặp đi lặp lại - khiến ông ngày càng phù hợp với nhiều người Mỹ hơn bất cứ bản tin báo chí tường thuật nào về sự thành bại của ông.

NBC UNIVERSAL

Nhiều lần phá sản và danh tiếng bị hoen ố giữa nhiều người biết hoặc làm việc với ông trong đời hoàn toàn không có ý nghĩa gì ở đây. Một trong những mô tả tiêu cực hiếm hoi trên TV là chương trình châm biếm bắt chước Sesame Street 20015, trong đó Donald Grump, một nhân vật khoác lác, nói rằng "Tôi là đồ rác rưởi nhất !"

Trump cũng bước chân vào điện ảnh, đã xuất hiện trong các bộ phim Home Alone 2 (Ở nhà một mình, phần 2), The Little Rascals (Bọn trẻ ranh) và một nhân vật hung bạo trong phim Back to the Future (Trở về tương lai) với tên Biff được lấy ý tưởng từ Trump.

Nhưng truyền hình đã tạo ra "The Donald".

Trước thời mạng xã hội, truyền hình là cách tốt nhất để thực sự tiếp cận đa số khán giả. Và hình ảnh được xây dựng cẩn thận cho thấy Trump thực sự quan tâm và giỏi định hình ý kiến của công chúng về ông ta hơn bất cứ thứ gì khác.

John F Kennedy có thể từng là tổng thống đầu tiên xuất hiện trên truyền hình, nhưng Donald Trump là tổng thống đầu tiên làm ngôi sao truyền hình thực tế.

Và có lẽ ông sẽ tiếp tục sử dụng kỹ năng đặc biệt này để tối ưu hóa hiệu ứng là nhà lãnh đạo của thế giới tự do.

20TH CENTURY FOX

Nghệ thuật kể chuyện

Vai diễn đầu tiên của Trump trên truyền hình là trong một tập hồi 1985 của loạt chương trình Gia đình Jeffersons với tựa đề "Bạn sẽ chẳng bao giờ giàu có" (You'll never get rich), khi các diễn viên trong tập phim đến thăm Atlantic City, nơi Trump có một sòng bạc.

Nhưng một trong những vai khách mời sớm nhất của Trump xuất hiện trong nguyên mẫu chính ông là trong phim truyền hình The Fresh Prince of Bel-Air, có nội dung ông và Marla Maples, người khi đó đang là vợ ông, được giới thiệu một cách dõng dạc với Will Smith và các thành viên trong gia đình giàu có của ông ở Los Angeles. Người em họ của Will tên Hilary thốt lên trong phim : "Ngoài đời trông ông giàu có hơn hẳn".

Hình ảnh sau này của Trump về chính ông được xây dựng tương tự theo cách rất kỹ lưỡng.

Ít nhất một trong những người chạy chương trình truyền hình từng làm việc với ông, nhà sản xuất series "The Nanny" là Peter Marc Jacobson từng tiết lộ với tờ New York Times cách Trump kiểm soát hình ảnh của ông chính xác và kỹ lưỡng ra sao : sau khi đọc một kịch bản từ tập phim của Trump, một trong những từ chỉ ông ta là "triệu phú".

"Vì ông ấy là tỷ phú", đoạn ghi chú kịch bản viết, "ông ấy muốn đoạn thoại được thay đổi theo nội dung đó". Jacobson đã đổi thành cụm từ không có chủ ý khẳng định là "đại gia".

Mức độ kiểm soát kỹ lưỡng vai diễn có vẻ không đáng kể gì lắm vào thời điểm chương trình lên sóng, bởi nói chẳng có gì hơn là kiểu xây dựng thương hiệu của một doanh nhân.

Donald Trump trong The Apprentice

Nhưng nó đạt được hai điều đáng kinh ngạc : đầu tiên, họ thuyết phục được khán giả Hoa Kỳ rằng dứt khoát Trump là một doanh nhân thành đạt với tố chất ngôi sao.

Thứ hai, đây là phần diễn thử của Trump cho chương trình truyền hình thực tế The Apprentice (Người học việc) sau này, trong đó ông xuất hiện trong vai trò một ông chủ cực kỳ thành công với hàng tá ứng viên trẻ trung, hấp dẫn cầu xin sự công nhận của ông.

Trump nói với tờ Washington Post rằng ông đã phớt lờ lời khuyên của người quản lý khi ông nhận lời tham gia The Apprentice năm 2004.

Chương trình này lên sóng vào thời điểm truyền hình thực tế đang ở đỉnh cao, và đã cực kỳ thành công trong một vài mùa đầu tiên, với 20 triệu khán giả đón xem trong năm đầu tiên.

Tờ The Post nói Trump nhận ra tiềm năng của chương trình này là tiếp cận nhóm khán giả trẻ hơn và ông tìm cách để tên mình xuất hiện trong quá trình sản xuất càng nhiều càng tốt. Chẳng hạn như, trong rất nhiều cảnh quay chiếc máy bay riêng của ông, từ "TRUMP" được dán đầy bên hông máy bay.

Ông Trump cũng từng đàm phán để sở hữu 50% cổ phần của chương trình, và mùa đầu tiên của ông thay đổi kế hoạch chọn người dẫn chương trình của công ty truyền hình NBC.

Trước đó, những tỷ phú như Richard Branson và Martha Steward đã được dự kiến cho các mùa kế tiếp, nhưng sau The Apprentice trở thành chương trình của riêng Trump. (một chương trình ăn theo sau đó của Steward đã thất bại nhanh chóng).

NBC UNIVERSAL

Bệ phóng trở thành tổng thống

Câu nói nổi tiếng của Trump - "Bạn đã bị sa thải !" - biến ông trở thành người nói thật nổi tiếng của truyền hình thực tế.

Ông chính là phiên bản Simon Cowell theo một kiểu rất Mỹ, một thông điệp cho thấy sự phê phán đã khiến giới kinh doanh Hoa Kỳ, và vì thế cả nước Mỹ mạnh mẽ hơn và sự làm việc chăm chỉ xứng đáng được tưởng thưởng.

The Apprentice đã biến Trump từ một nhân vật xuất hiện nhiều trên báo lá cải của thành phố New York trở thành một ngôi sao phim truyền hình ở trung tâm miền Trung Tây - nơi sau đó trở thành khu vực tranh cử chủ chốt của ông trong chiến dịch tranh cử tổng thống.

The Apprentice kể từ khi được nhiều người theo dõi đến nay đã mờ nhạt dần, thậm chí ngay cả khi phiên bản mới được thay bằng toàn các ngôi sao mới trong các mùa gần đây.

Trong thực tế, Trump, dù vẫn còn là nhà sản xuất của chương trình, đã nói móc Arnold Schwarzenegger khi thay thế vai trò dẫn chương trình của ông trong mùa này là không thể thực hiện tốt vai trò của "cỗ máy câu khách, DJT". Lượng người xem sụt giảm, tuy nó đã từng rất nổi tiếng trong những mùa đầu tiên.

Vào thời gian công bố chạy đua vào vị trí tổng thống tháng 6/2015, Trump đã chôn vùi những đối thủ trong Đảng Cộng hòa, chủ yếu là nhờ vào các chương trình truyền hình.

GETTY IMAGES

Các bản tin tường thuật sự thất bại của doanh nghiệp của ông hay các cáo buộc lừa đảo từ Đại học Trump cũng không thể sánh kịp với những gì khán giả đã xem qua truyền hình : một thiên tài kinh doanh, một "đại gia".

Khả năng của Trump trong việc khuấy động một chương trình truyền hình nhàm chán với những hành vi hay bình luận bất ngờ, giờ đây đã được đưa vào chiến dịch tranh cử hết sức dễ dàng, tăng lượng người xem cho các kênh truyền hình cáp tường thuật về ông.

Sau sự hỗn loạn của cuộc tranh cử của Trump, nhà sản xuất trước đó của chương trình Apprentice, Bill Pruitt bày tỏ sự hối tiếc vì đã đánh bóng tên tuổi doanh nhân này trước công chúng.

Ông giải thích trong một email gửi cho tờ tạp chí Vanity Fair rằng trong chương trình, "một vài nhà sản xuất thông minh đã lồng ghép một câu chuyện ngụy tạo về một tỷ phú với một đế chế mà trong thực tế là đang đổ nát vào thời điểm ông nhận công việc đó, về lương bổng, quyền sở hữu làm chương trình truyền hình thực tế. Apprentice là một cú lừa công chúng để đổi lấy lượt xem. Chúng tôi đã "mua vui" và câu chuyện về Donald Trump và tầm vóc của ông ta đã được công chúng nhìn nhận một cách kỳ quặc là "sự thật".

Giờ thì, các thông tin về doanh nghiệp của ông Trump sẽ chẳng có ảnh hưởng là bao với một thực tế còn lớn hơn : đó là người diễn vai "đại gia" trên truyền hình giờ đã là tổng thống mới của Hoa Kỳ.

Jennifer Keishin Armstrong

Nguồn : BBC Culture, 21/01/2017

Tổng thống Trump và phó tổng thống Pence, bộ mặt mới của nước Mỹ. Reuters

Vài giờ sau lễ nhậm chức, tân tổng thống Mỹ Donald Trump về mặt hình thức sẽ ký những sắc lệnh đầu tiên. Nhưng cần có thời gian để thực hiện lời hứa. Phân tích của thông tín viên Anne–Marie Capomaccio từ Washington.

Lễ tuyên thệ của tổng thống Donald Trump có gì mới ?

Anne–Marie Capomaccio : "Lễ tuyên thệ lần này có một số thay đổi so với truyền thống của nước Mỹ. Nhưng đấy không hẳn là theo ý muốn của ông Trump hay các cộng tác viên của ông ta. Điều mà ban lãnh đạo mới mong muốn là thay thế Charlie Brotman, 88 tuổi, người từng điều khiển chương trình buổi lễ trọng đại này từ năm 1957, khi tổng thống Eisenhower tuyên thệ cho một nhiệm kỳ thứ hai.

Từ đó tới nay Brotman đã 15 lần chủ trì các buổi lễ tuyên thệ qua nhiều đời tổng thống Hoa Kỳ. Một số thay đổi khác đáng chú ý lần này, là ban tổ chức đã rút ngắn thời gian lễ diễu hành trên đường phố của tân chủ nhân Nhà Trắng xuống còn có một tiếng rưỡi đồng hồ. Chỉ có rất ít các ngôi sao trong làng giải trí Hoa Kỳ đến dự lễ nhậm chức của ông Trump. Ê-kip của tân tổng thống Mỹ đành phải chấp nhận điều đó và cho rằng, hôm nay là ngày hội của quần chúng và điều ấy có ý nghĩa hơn là một buổi lễ long trọng để đón các ngôi sao điện ảnh của Hollywood.

Donald Trump điểm tín nhiệm thấp kỷ lục

Anne–Marie Capomaccio : "Donald Trump đang giữ một kỷ lục : có hơn 40 cuộc tuần hành chống đối Trump đã được cấp giấy phép. Đáng chú ý nhất là cuộc biểu tình ngày mai, Thứ Bảy 21 tháng Giêng của nữ giới ở Washington. Cùng lúc là hàng loạt các cuộc biểu tình của giới chống sử dụng súng ống, của thanh niên … Đây là sự kiện chưa từng xảy ra ở thủ đô Washington. Tỷ lệ chống đối Donald Trump cũng cao chưa từng có. Thêm vào đó là hơn 50 dân biểu Quốc Hội Hoa Kỳ vắng mặt trong buổi lễ hôm nay để phản đối việc Donald Trump đả kích John Lewis, một nhà đấu tranh vì các quyền công dân Mỹ"

Thay thế báo chí bằng Twitter

Anne–Marie Capomaccio : "Đây chính là điểm rõ rệt nhất. Donald Trump sử dụng các mạng xã hội một cách thường trực và đây là cách để ông trực tiếp chuyển tải những thông điệp của mình đến tận cử tri. Ai cũng biết là ông Trump không mấy có thiện cảm với báo giới và từng tuyên bố thẳng thừng : báo chí là một phương tiện đã lỗi thời.

Phải nói là đôi khi Donald Trump đã thực sự thành công trong việc qua mặt báo chí. Biện pháp này đã rất hiệu quả trong thời gian vận động tranh cử. Không có lý do gì để Donald Trump thay đổi cung cách một khi chính thức trở thành tổng thống. Có điều, trong cuộc bầu cử vừa qua, bà Hillary Clinton đối thủ của Donald Trump đã giành nhiều hơn ông tới gần 3 triệu lá phiếu của cử tri và giờ đây Donald Trump phải là một vị tổng thống của tất cả công dân Mỹ, kể cả những thành phần đã không bỏ phiếu cho ông".

Những quyết định đầu tiên của Donald Trump ?

Anne–Marie Capomaccio : "Chưa có gì được thông báo một cách cụ thể nhưng căn cứ vào những tuyên bố gần đây nhất của ông Trump và những hứa hẹn trong lúc vận động tranh cử, thì quyết định đầu tiên của tổng thống Hoa Kỳ thứ 45 sẽ là bãi bỏ luật bảo hiểm y tế - Obamacare.

Tuy nhiên Donald Trump báo trước là đạo luật này sẽ được thay thế bằng một bộ luật khác một khi Obamacare chính thức bị xóa bỏ. Điều đó có nghĩa là thủ tục còn dài, vì quyết định này còn phải được bên Lập pháp thông qua.

Kế tới là những quyết định của tổng thống Trump liên quan đến chính sách đón nhận người tị nạn Syria, đến các hiệp định tự do mậu dịch, từ TPP đến hiệp ước thương mại với các nước Bắc Mỹ. Thế rồi Donald Trump cũng đã cam kết xây một bức tường giữa biên giới Hoa Kỳ với Mexico mà các chi phí tốn kém do người Mỹ đài thọ trong thời gian đầu, bởi vì phía Mexico dứt khoát từ chối tài trợ cho dự án đó. Cách nay 2 ngày, phát ngôn viên của ông Trump cho biết là nội hôm nay, tức là sau khi tuyên thệ nhập chức tổng thống sẽ ban hành 4 hay 5 sắc lệnh …"

Nhưng tất cả đều đòi hỏi thời gian

Anne–Marie Capomaccio : "Điều đó rất chính xác đối với luật bảo hiểm y tế, bởi hủy bỏ luật Obamacare sẽ khiến hơn 20 triệu dân Mỹ mất bảo hiểm. Bên cạnh đó, việc rút lui khỏi các hiệp định tự do mậu dịch cũng đòi hỏi thời gian và buộc Hoa Kỳ phải đàm phán lại với các đối tác thương mại.

Trên vấn đề người nhập cư, từ chối nhận người tị nạn Syria là một chuyện, trục xuất 11 triệu người nhập cư không có giấy tờ hợp lệ đang sống trên đất Mỹ lại là một chuyện khác. Điều này đòi hỏi rất nhiều thời gian. Dù vậy tổng thống Trump có thể xét lại quyết định của người tiền nhiệm là Barack Obama cho phép hợp thức hóa trường hợp của những người nhập cư đã đặt chân lên lãnh thổ Hoa Kỳ lúc còn nhỏ. Nhưng chắc chắn là quyết định này sẽ làm dấy lên công phẫn trong dư luận. Vả lại chính ông Obama đã hứa là sẽ lên tiếng nếu như một số những giá trị cơ bản của nước Mỹ bị vi phạm».

Kinh tế : hiệu ứng Trump chỉ là hình thức bề ngoài

Anne–Marie Capomaccio : "Nếu chúng ta căn cứ vào thông báo chính thức thì đúng là các tập đoàn công nghiệp, của các công ty như Amazon, Carrier hứa không di dời cơ sở sản xuất ra nước ngoài, hay các hãng xe hơi như Ford, Toyota, Fiat Chrysler và gần đây nhất là General Motors và cả hệ thống siêu thị WalMart đẩy mạnh đầu tư ở Mỹ. Các hãng này cam kết tạo việc làm cho người lao động Mỹ.

Ông Trump dọa trừng phạt, đánh thuế hàng nhập khẩu vào Hoa Kỳ, đồng thời hứa hẹn giảm thuế cho các doanh nghiệp. Tân tổng thống Mỹ không khỏi hài lòng khi thấy các doanh nghiệp phải nhượng bộ. Tuy vậy giới chuyên gia kinh tế cho rằng, hầu hết các thông báo của các tập đoàn vừa kể đều đã được tính trước và không kiên quan gì đến những tuyên bố hay lời hù dọa của ông Trump. Thành thử chúng ta có thể nói hiệu ứng Donald Trump chỉ là hình thức bề ngoài.

Thực chất của vấn đề là từ quyết định giảm thuế cho doanh nghiệp đến quyền phá thai, hủy bỏ luật bảo hiểm y tế, hay khả năng Hoa Kỳ rút lại những cam kết chống biến đổi khí hậu … đều là những hồ sơ đòi hỏi nhiều thời gian để thực hiện. Có lẽ tới cuối nhiệm kỳ 4 năm đầu tiên, ông Donald Trump cũng chưa thực hiện được".

RFI tiếng Việt

Ông Donald Trump tuyên thệ nhậm chức Tổng thống Hoa Kỳ thứ 45. AFP

Tổng thống đắc cử Donald Trump hôm nay 20/01/2017, chính thức tuyên thệ nhậm chức tại thủ đô Washington DC, trở thành vị Tổng thống thứ 45 của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ.

Ít nhất 800 ngàn người tham dự sự kiện quan trọng này và số người tăng bất thường vào giờ chót chưa được thống kê sẽ làm cho nhiều khu vực tràn ngập dòng người từ khắp nơi đổ về dự lễ tại National Mall.

Trưa hôm nay theo giờ Washington DC ông Trump sẽ đặt tay lên cuốn kinh thánh của Abraham Lincoln đọc tuyên thệ nhậm chức và trở thành người đàn ông quyền lực nhất thế giới.

Sáng hôm qua khi ông Trump từ New York trở về DC trên chiếc Air Force One chuẩn bị cho lễ Tuyên thệ hôm nay đã có hàng trăm người đón ông cùng với gia đình dọc từ phi trường về khách sạn Trump International do ông làm chủ.

Tổng thống Barack Obama và Đệ nhất phu nhân Michelle Obama đón tiếp vợ chồng Tổng thống tân cử Donald Trump và Melania Trump tại Nhà Trắng sáng 20/01/2017, trước lễ tuyên thệ nhậm chức Tổng thống của ông Trump. AFP

Tối hôm qua trong khi một chương trình nhạc hoành tráng được tổ chức trước Đài tưởng niệm Lincoln để ăn mừng ông thì đồng thời trong lúc ấy tại New York hàng ngàn người cũng tập trung nghe các siêu sao Holywood phát biểu chống lại ông.

Từ sáng tinh mơ, mọi ngã đường gần khu vực tổ chức lễ tuyên thệ tại thủ đô, hàng ngàn vệ binh quốc gia đứng rải rác giữ an ninh cho lưu thông. Không có bất cứ một sự cố nào dù nhỏ xảy ra cho tới giờ này.

Barack Obama (P) và tổng thống tân cử Donald Trump trước khi chuyển giao quyền lực, Washington, ngày 20/01/2017. REUTERS/Jonathan Ernst

Donald Trump chính thức trở thành tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ. Đây là chủ đề chính được các báo Pháp ngày 20/01/2017 bàn luận nhiều nhất. Libération chạy tít trên trang nhất : "Trump : Bắt đầu một thời kỳ". Bên trong, tờ báo phân tích "Một nước Mỹ không lưới dây an toàn".

Một số người hy vọng là sau khi thắng cử, Donald Trump sẽ thay đổi, trở thành một vị tổng thống khôn khéo hơn. Thế nhưng, trong hai tháng rưỡi qua, ông vẫn duy trì cách hành xử, phương pháp như trước đây, liên tục sử dụng mạng xã hội Twitter để tấn công những người chống đối, đưa ra những tuyên bố dối trá, tỏ thái độ thù ghét báo chí, công khai chỉ trích các cơ quan tình báo.

Ông đã làm cộng đồng quốc tế kinh ngạc qua các tuyên bố thiếu chính xác, thậm chí trái ngược, liên quan đến các hồ sơ ngoại giao quốc tế nhậy cảm như cuộc xung đột Palestine-Israel, lệnh trừng phạt nhắm vào Nga, về tương lai của Liên Hiệp Châu Âu.

Libération cho rằng Donald Trump đã lập một nội các theo đúng hình ảnh của ông : Da trắng, chủ yếu là đàn ông, giàu có và già nua. Và rất thiếu kinh nghiệm. Tương lai đầy bất trắc bắt đầu từ hôm nay, thứ Sáu 20 tháng Giêng.

Thế nhưng, xã luận của Libération còn đi xa hơn với tựa đề "Ác mộng". Người ta có thể lo sợ, lạnh toát người, mồ hôi chảy ròng ròng ở sống lưng khi hình dung ra cảnh ông Obama trao cho ông Trump chiếc va-ly chứa đựng mã khóa vũ khí nguyên tử. Kể từ hôm nay trở đi, không gì có thể kiểm soát nổi. Vấn đề đối với tân chủ nhân Nhà Trắng là người ta lo sợ điều ông ta có thể làm chứ không phải là những gì mà ông sẽ làm.

Nếu như Donald Trump là một mỏ vàng để giới báo chí khai thác, thì ông ta lại là một ác mộng đối với các nhà phân tích, viết xã luận vì khó có thể tiên đoán được điều ông sẽ làm, giải thích được hành động, cử chỉ của ông ta trong tư cách tổng thống. Đây là điều chắc chắn duy nhất.

Đối với Libération, điều quan trọng không phải là cách thức hành xử của Donald Trump mà là các hậu quả nhãn tiền của thời kỳ bốn năm ông làm tổng thống cho dù nhiệm kỳ mới bắt đầu từ hôm nay. Pháp cũng như Châu Âu cần phải ý thức được là đang bị cô lập trước Hoa Kỳ, Anh, Nga và cả Trung Quốc. Do vậy, cần phải chú ý và dồn sức để khẳng định sự tồn tại của mình trong một trật tự thế giới mới.

Thế giới lưỡng cực của Donald Trump

Báo Le Monde tóm tắt quan điểm về thế giới của vị tổng thống thứ 45 của nước Mỹ. Với hàng tựa "Thế giới lưỡng cực của Donald Trump", tờ báo cho rằng dù chưa nhậm chức, nhưng Donald Trump đã phân chia thế giới thành hai phe.

Một bên là những quốc gia thù nghịch, chống đối nước Mỹ và nền kinh tế Hoa Kỳ, ví dụ Trung Quốc, Mexico, Liên Hiệp Châu Âu, và các quốc gia này phải trả giá. Bên kia là những nước mà Hoa Kỳ cần ủng hộ hết mình.

Sự phân định này vốn đã được trình bày trong chiến dịch tranh cử, nay còn được thể hiện rõ hơn trong tiến trình chuyển giao quyền lực, trong các cuộc trả lời phỏng vấn hoặc qua các thông điệp trên Twitter của ông.

Những nước phải trả giá

Trước tiên là tân tổng thống Mỹ bị ám ảnh về Trung Quốc. Đây là quốc gia bị Donald Trump chỉ trích nhiều nhất trên mạng xã hội Twitter. Ngoài vấn đề Đài Loan mà Donald Trump làm Trung Quốc khó chịu, nổi đóa, báo Le Monde cho rằng còn một vấn đề nữa mà báo chí chính thức Trung Quốc ít nói đến, đó là mối lo của Bắc Kinh về việc Mỹ và Nga đang xích lại gần nhau.

Một quốc gia khác cũng thường xuyên bị Donald Trump tấn công là Mexico. Ngoài những tuyên bố về chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch, chống tệ nạn nhập cư trái phép, ông Trump còn hứa hẹn xây một bức tường trên đường biên giới giữa hai nước và Mexico phải bỏ tiền ra xây, đàm phán lại hiệp định tự do mậu dịch Bắc Mỹ và đánh thuế tới 35% các sản phẩm của những công ty Mỹ di chuyển ra bên ngoài để sản xuất. Những tuyên bố của Donald Trump làm Mexico lo ngại vì thị trường Mỹ tiếp nhận tới 80% tổng xuất khẩu của nước này.

Đức và Liên Hiệp Châu Âu cũng nằm trong tầm ngắm của Donald Trump. Bên cạnh việc chỉ trích chính sách tiếp nhận người tị nạn của thủ tướng Đức Angela Merkel, ông Trump còn tỏ ra nghi ngờ về trao đổi mậu dịch song phương, đồng thời lại tỏ ra hữu hảo với Anh. Tân tổng thống Mỹ còn thẳng thừng chỉ trích Liên Minh Bắc Đại Tây Dương – NATO là lỗi thời và điều này khiến một số nước Châu Âu lo ngại vì từ trước đến nay vẫn trông cậy vào Mỹ trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh.

Bên được Mỹ ủng hộ

Trên đây là những quốc gia mà Donald Trump nhận định là phải trả nợ cho nước Mỹ. Còn phe các nước cần được Washington trấn an, ủng hộ, thì trước tiên là Nga. Tân tổng thống Mỹ không giấu giếm thiện cảm với tổng thống Nga Putin, hứa hẹn cải thiện quan hệ với Moskva và thậm chí bãi bỏ cấm vận Nga.

Israel cũng là quốc gia rất hài lòng với việc nước Mỹ có tổng thống mới. Donald Trump và các cộng sự của ông đã nhiều lần tuyên bố không quan tâm đến vấn đề chiếm đất Palestine xây dựng các khu định cư Do Thái và đe dọa hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân đạt được với Iran, kẻ thù của Israel.

Châu Á lo lắng

Liên quan đến Châu Á, Le Monde nhận thấy chính sách của Donald Trump còn chưa rõ ràng, ngoại trừ việc đòi Nhật Bản và Hàn Quốc phải đóng góp tài chính nhiều hơn cho việc duy trì lính Mỹ ở hai nước này. Còn Châu Phi thì dường như bị lãng quên. Theo một tài liệu của nhóm phụ trách chuyển giao quyền lực của Donald Trump được báo chí công bố, có thể tân chính quyền Mỹ sẽ giảm viện trợ và giảm bớt các cam kết tại Châu Phi. Thậm chí, mối ám ảnh về Trung Quốc cũng thể hiện trong tài liệu này : Liệu Mỹ có thể bị thua Trung Quốc hay không tại Châu Phi ?

Le Figaro : Donald Trump "tẩy xóa dấu vết" người tiền nhiệm

Đương nhiên, Le Figaro cũng chạy trên trang nhất "Ngày khởi đầu mọi việc đối với tổng thống Trump". Tờ báo dành nhiều trang để nói về vị tổng thống thứ 45 của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ trong đó có bài "Vừa nhậm chức và đã bị các kẻ thù bao vây". Theo tờ báo, trong giới nghệ sĩ, giảng dạy nghiên cứu đại học và đặc biệt là trong giới truyền thông, một bầu không khí thù ghét tân tổng thống đang lan rộng.

Vậy ngay sau khi nhậm chức, tổng thống Donald Trump sẽ làm gì ? Trong bài "Những quyết định đầu tiên được chờ đợi từ vị tổng thống thứ 45" của nước Mỹ, báo Le Figaro cho biết, thực ra, mọi việc quan trọng sẽ bắt đầu từ thứ Hai 23/01. Sau nhiều lần hứa hẹn sẽ thực hiện các ưu tiên của ông ngay trong ngày đầu tiên nhậm chức, thậm chí còn lập ra cả một ê-kíp thực hiện "Dự án ngày đầu tiên", cuối cùng Donald Trump quyết định dành kỳ nghỉ cuối tuần (21-22/01) cho các hoạt động lễ hội. Trong một cuộc họp báo tại New York, Donald Trump đã nói, thứ Hai là ngày làm việc đầu tiên và sẽ có những lễ ký kết long trọng trong thứ Hai, thứ Ba và các ngày khác trong tuần.

Chắc chắn trong những ngày đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống, sẽ có nhiều nghị định được ký kết. Theo truyền thống, thì tân tổng thống sẽ ký sắc lệnh hủy bỏ một vài biện pháp mang tính biểu tượng của người tiền nhiệm. Ví dụ Obama đã ký sắc lệnh đóng cửa trại tù Guantanamo, chấm dứt các biện pháp cưỡng bức hỏi cung các nghi phạm khủng bố… Le Figaro tiên đoán là lĩnh vực mà Donald Trump mong muốn thực hiện chắc sẽ rất rộng và đa dạng.

Obama : Hậu Nhà Trắng ?

Sau khi quan tâm đến tân tổng thống Donald Trump, Le Figaro cũng không quên đề cập đến cuộc sống sau khi mãn nhiệm của vị tổng thống thứ 44 qua bài "Cuộc sống mới của Barack Obama".

Mới có 55 tuổi, ông Obama là cựu tổng thống trẻ nhất kể từ cuối thế kỷ 19. Ông cũng là cựu tổng thống đầu tiên, sau khi rời Nhà Trắng, vẫn ở lại thủ đô Liên bang kể từ thời Woodrow Wilson, năm 1921. Gia đình Obama sẽ sống tại Washington DC cho đến năm 2019, tức là cho đến khi cô con gái út Sasha học xong trung học.

Theo nhận định của tờ báo, do còn trẻ, vẫn được lòng dân, có tài diễn thuyết, ông Obama sẽ có nhiều lựa chọn trong giai đoạn hậu tổng thống. Có một việc chắc chắn và tiếp nối truyền thống các cựu tổng thống, ông Obama sẽ viết hồi ký. Báo chí Mỹ nói đến một hợp đồng 20 triệu đô la. Đó là chưa kể hợp đồng mà cựu đệ nhất phu nhân Michelle Obama cũng có thể sẽ ký.

Về mặt chính trị, dường như Obama đang mơ ước trở thành "người đỡ đầu" cho thế hệ lãnh đạo đảng Dân Chủ trong tương lai.

La Croix : Donald Trump và các ẩn số

Trang nhất La Croix nêu ra "Những ẩn số trong nhiệm kỳ tổng thống" của Donald Trump. Chưa bao giờ, trong lịch sử nước Mỹ, một vị tổng thống khi vào Nhà Trắng lại có lập trường không rõ ràng về các chính sách đối nội, đối ngoại và kinh tế, như ông Donald Trump. "10 câu hỏi trong nhiệm kỳ tổng thống của Trump" : liệu Donald Trump sẽ thay đổi, không còn như Donald Trump trong chiến dịch vận động tranh cử ? Ít có khả năng. Ông đã cho biết là sẽ tiếp tục sử dụng mạng xã hội Twitter vì cho rằng giới truyền thông thù ghét ông.

Ngay cả câu hỏi Hoa Kỳ và Nga có thể trở thành đồng minh hay không, tân tổng thống Mỹ cũng trả lời mập mờ. Ví dụ, về việc trừng phạt Nga do sáp nhập Crimea và ủng hộ phe phiến quân ở đông Ukraine, ông Trump lúc đầu tuyên bố là có thể duy trì thêm một thời gian, nhưng sau đó, ông lại nói, tại sao lại trừng phạt một người khi họ đã làm được những việc lớn. Khi trả lời phỏng vấn báo chí Châu Âu gần đây, Donald Trump nêu khả năng có thể đạt được một thỏa thuận với Nga : Bãi bỏ cấm vận đánh đổi lấy việc giảm vũ khí nguyên tử và hợp tác chống khủng bố.

Theresa May : "Brexit sắt đá"

Trang nhất báo Le Monde chạy tựa : "Anh Quốc : Theresa May lựa chọn một Brexit sắt đá". Ngày 17/01, thủ tướng Anh đã tuyên bố là Luân Đôn chủ trương ra khỏi thị trường chung duy nhất, nhưng lại tỏ ra mập mờ về thời kỳ hậu Brexit.

Nhân dịp này, báo Le Monde nêu lên hệ quả các lựa chọn của Anh, như vấn đề tự do đi lại của công dân và di chuyển hàng hóa, dịch vụ, vấn đề thuế và hàng rào hải quan, vai trò trong tương lai của trung tâm tài chính Luân Đôn.

Davos : Tập Cận Bình, "thầy thuốc" của cả thế giới ?

Về Châu Á, Le Monde có bài nhận định "Tại Davos, Tập Cận Bình trong vai người cầm lái vĩ đại của tự do trao đổi mậu dịch". Nhật báo cho hay nhân dịp chủ tịch Trung Quốc có bài phát biểu khai mạc Diễn Đàn Kinh Tế Davos, Thụy Sĩ, báo chí chính thống Trung Quốc đã quảng bá, tuyên truyền rầm rộ về sự kiện này.

Trang nhất Nhân Dân Nhật Báo ngày 18/01 đăng ba ảnh và trang hai bên trong có thêm hai ảnh nữa, ca ngợi hết lời chuyến đi Châu Âu của Tập Cận Bình, cũng như bài diễn văn của lãnh đạo Trung Quốc tại Davos. Tờ báo khẳng định, Tập Cận Bình đã kêu gọi thúc đẩy một cách kiên quyết tiến trình toàn cầu hóa kinh tế. Thậm chí, trong ấn bản quốc tế, tờ báo còn có bài xã luận nhan đề : "Tập Cận Bình kê toa thuốc Trung Quốc cho nền kinh tế thế giới".

Bảng tên loài động vật sẽ không còn loài vượn ?

"Loài khỉ có thể sẽ biến mất từ đây cho đến khoảng 25-50 năm nữa" là hàng tựa báo động trên mục Hành Tinh của nhật báo Le Monde. Đây chính là kết quả nghiên cứu của 31 nhà nghiên cứu linh trưởng trên thế giới được công bố trên tạp chí Sciences Advances hôm thứ Tư 18/01 vừa qua.

Loài vượn khỉ là những loài động vật có họ hàng gần với giống người. Nhưng chúng ta đang tận mất chứng kiến loài động vật này đang chết dần. Tệ hơn nữa là chúng ta đang dẫn chúng đi đến sự biến mất với một nhịp độ và tầm mức lớn chưa từng thấy.

Minh Anh

Donald Trump muốn Liên Hiệp Châu Âu biến mất ?

Tổng thống tân cử Donald Trump lại có những phát biểu gây sốc nhắm vào Liên Hiệp Châu Âu. REUTERS/Lucas Jackson

Bầu cử sơ bộ trong cánh tả Pháp và tổng thống tân cử Mỹ Donald Trump đả kích Châu Âu là hai sự kiện chia nhau tựa đầu trang nhất báo Pháp hôm nay 17/01/2017. Đáng chú ý nhất là nhận định trên báo Libération, không ngần ngại tự hỏi là phải chăng Donald Trump muốn Liên Hiệp Châu Âu tan rã.

Trong mục Thế Giới, Libération đã dành hai trang để phân tích các tuyên bố đả phá Châu Âu của tổng thống tân cử Mỹ, dưới hàng tựa lớn : "Hoa Kỳ - Châu Âu : Donald Trump tiếp tục công việc giải thể". Theo tờ báo cánh tả Pháp, qua hai cuộc phỏng vấn, ông Trump lại loan báo một sự đoạn tuyệt quan trọng với Châu Âu và đường lối chính quyền Obama trên các lãnh vực từ ngoại thương, quốc phòng đến ngoại giao.

Một cơn chấn động, Libération nhận xét. Nhất là đối với những người còn hoài nghi : Tổng thống tân cử Mỹ Donald Trump rõ ràng mong muốn Liên Hiệp Châu Âu biến mất. Và đây là một sự thay đổi về địa chiến lược quan trọng nhất từ sau Thế chiến II.

Châu Âu không còn cách nào khác là phải siết chặt hàng ngũ nếu không muốn bị tan rã. Tuy đòn tấn công của ông Trump vào Đức sẽ khiến Paris và Berlin siết chặt quan hệ, nhưng tờ báo cũng cho rằng có nguy cơ nước khác sẽ không đi theo, nhất là các nước Đông Âu.

Ông Donald Trump tuyên bố sẽ hỗ trợ Anh Quốc trong việc ra khỏi Liên Hiệp Châu Âu, ký thỏa thuận tự do mậu dịch với Luân Đôn, và ông cũng sẽ lợi dụng sự lo sợ của các nước Đông Âu, là Hoa Kỳ của ông Trump sẽ bỏ rơi họ khi xích lại gần với Nga, ví dụ như Ba Lan chẳng hạn, đang ước ao đón tiếp quân đội Mỹ trên lãnh thổ của mình.

Cuối cùng, Libération báo động : Nếu Brexit thành công, thì các đảng dân túy ở các nước sẽ noi theo và thúc đẩy chính quyền đi theo chiều hướng này. Một quan điểm cũng được Les Echos đồng chia sẻ, cho là ông Trump đang thêm lửa thêm củi cho các đảng dân túy ở Châu Âu.

Donald Trump khiêu khích Châu Âu

Về phần mình, Le Figaro trên trang nhất cũng nhận thấy tổng thống tân cử Mỹ "đang khiêu khích Châu Âu". Les Echos tán đồng khi cho là ông Trump "đặt cược trên sự tan rã của Châu Âu".

Dưới tựa đề "Trước ngày nhậm chức, Trump thách thức Châu Âu", Le Figaro nhắc lại : 5 ngày trước khi vào Nhà Trắng, tổng thống tân cử Mỹ lại "tấn công vào quan hệ xuyên Đại Tây Dương, hoan nghênh Brexit, đánh giá NATO lỗi thời, và chỉ trích chính sách nhập cư của thủ tướng Đức", loạt tấn công được tờ báo gọi là "một trận mưa pháo". Le Figaro tự hỏi liệu là mối liên minh chặt chẽ giữa hai bờ Đại Tây Dương từ Thế Chiến Thứ II có sẽ bị ông Trump "quét đi" ?

Nhật báo thiên hữu Pháp nhìn thấy một tình hình rất lộn xộn, với nhiều cộng tác viên của ông Trump không đồng ý với những phân tích cũng như những phát biểu về đường hướng ngoại giao của ông Trump. Thế nhưng các chuyên gia Châu Âu cũng cảnh báo là Bruxelles nên chuẩn bị những tình huống xấu nhất vì ông Trump dự tính thực hiện những lời nói của ông.

Trong phần nhận định, Le Figaro rất bực mình trước thái độ của ông Trump, nhưng cho rằng Châu Âu cũng có phần lỗi : "Mối đe dọa Trump đối với Châu Âu thật ra chỉ là phản ánh sự bất lực của chính Châu Âu".

Bởi vì, trên chính trường quốc tế, tân tổng thống Mỹ có vẻ chỉ quan tâm đến hai tác nhân : Nga mà ông Trump muốn biến thành đối tác, và Trung Quốc mà ông muốn tấn công. Còn Châu Âu thì rõ ràng bị ông khinh miệt, xem như một đám yếu đuối vô tích sự, "chủ nghĩa lý tưởng và lắm điều".

Để làm cho ông Trump thay đổi ý kiến, Châu Âu không thể chỉ dựa trên những "giá trị" của mình, mà đã đến lúc phải xét đến những "quyền lợi" trên mặt thương mại cũng như ngoại giao. Thay vì la ó, lo sợ, thì Châu Âu phải cùng nhau giải quyết các vấn đề lớn : nhập cư, an ninh, biên giới… và chỉ khi nào Châu Âu tìm lại được sự tin tưởng của dân chúng, tức của chính mình, thì mới có thể trả lời ông Trump. Nhưng trước mắt, Le Figaro thấy có vẻ hơi khó, vì hai nước đầu tàu Châu Âu là Pháp và Đức đều đang lao vào các cuộc bầu cử.

Bầu cử sơ bộ cánh tả Pháp : 2 ứng viên nổi trội Valls và Macron

Libération dành cả trang đầu và 5 trang trong cho ứng viên tổng thống Manuel Valls, "con người thực tế". Cựu thủ tướng đã đến tòa soạn gặp ban biên tập của Libération để bảo vệ thành quả của ông và đề cập đến tương lai mà ông dành cho nước Pháp.

Le Monde cũng chọn đề tài này làm tựa chính trang nhất, nhưng lại chú ý đến ứng viên Macron, cựu bộ trưởng Kinh Tế, và nói về "Động lực Macron khiến các ứng viên tổng thống khác bối rối".

Bóng đá tại Trung Quốc và karoshi ở Nhật Bản

Về Châu Á, báo Les Echos nhìn lên vùng Đông Bắc Á, chú ý đến một số sự kiện xã hội, thể thao, như việc Trung Quốc đang tìm cách hạn chế việc thuê cầu thủ bóng đá nước ngoài, tiêu tốn những khoản tiền không lồ và bị chỉ trích dữ dội.

Một hiện tượng khác được tờ báo nêu bật và tìm hiểu là hiện tượng gọi là "Karoshi" ở Nhật Bản, với việc người dân làm việc quá độ, đến nỗi làm nhiều người tự tử. Đây là một hiện tượng rất phổ biến ở tất cả các công ty lớn nhỏ. Về mặt chính thức, trong năm 2015, có 93 vụ tự tử được các thanh tra lao động xác nhận là do Karoshi, nhưng cảnh sát thì cho biết là có đến 2 159 ca tự tử do stress nghề nghiệp.

Hàn Quốc : Quan hệ mờ ám giữa Samsung với bà Choi và tổng thống Park ?

Dĩ nhiên là Les Echos trở lại vụ tai tiếng ở Hàn Quốc với sự kiện mới nhất là người thừa kế của Samsung bị đề nghị bắt giam. Theo nhật báo, chẳng có gì đáng ngạc nhiên về thông tin người thừa kế và cũng là phó chủ tịch của Samsung Lee Jae-yong bị viện kiểm sát đề nghị bắt giam, đã rơi như một quả bom xuống Hàn Quốc vào hôm qua.

Cuộc điều tra cho thấy là từ 3 năm qua tập đoàn điện tử hàng đầu Hàn Quốc có quan hệ "mờ ám" với bà Choi Soon-sil và tổng thống Park Geun-hye. Mọi việc bắt đầu từ tháng 9/2014, tổng thống Park đã gặp riêng phó chủ tịch Samsung và yêu cầu hỗ trợ cho "các triển vọng trong môn thể thao đua ngựa" Hàn Quốc. Cuộc trao đổi có lẽ đã thành công vì một tháng sau đó giám đốc Samsung trở thành phó chủ tịch Liên Đoàn Đua Ngựa Hàn Quốc KEF.

Thế nhưng lúc bấy giờ không ai chú ý là con gái bà Choi, Chung Yoo-ra, là thành viên của đội kỵ sĩ Hàn Quốc và được chính tổng thống yêu cầu bộ trưởng Thể Thao nâng đỡ. Cô Chung Yoo-ra đã không làm thất vọng và giành huy chương vàng ở Á Vận Hội. Nhưng từ năm 2015, yêu cầu tài trợ đối với Samsung tăng tốc : tổng thống Park lại gặp riêng Lee Jae-yong, yêu cầu hỗ trợ Liên Đoàn KEF và đóng góp vào việc thành lập hai hiệp hội mới Mir et K-Sports.

Và liên tục từ 2015 sang 2016, Samsung tài trợ cho thể thao Hàn Quốc nhất là cho hiệp hội Core Sport, rót hơn 15 triệu euro. Ngoài ra còn trung tâm thể thao mùa đông - Korea Winter Sports Elite Center, do một cô cháu của bà Choi Soon-sil điều hành, nhận được một khoản tiền lớn tương đương 1,2 triệu euro. Và tổng thống Park đã gặp phó chủ tịch Samsung lần thứ 3 cho việc tài trợ này.

Riêng đối với hai hiệp hội Mir và K-Sports nói trên thì Samsung đã tặng mỗi hiệp hội 10 triệu euro cho việc thành lập. Những sự kiện này đã được phanh phui trong cuộc điều tra từ tháng 10 về bà Choi Soon-sil, bị tố cáo lạm quyền, tham nhũng, can thiệp vào công việc Nhà nước.

Số phận người thừa kế Samsung được định đoạt vào ngày 18/01

Dưới tựa đề "Người thừa kế tập đoàn Samsung bị đe dọa bắt giữ", nhật báo Pháp Le Monde cũng theo dõi sự kiện người thừa kế của đế chế Samsung có khả năng phải vào tù kể từ thứ Tư 18/01/2017. Theo tờ báo Pháp, với vụ tai tiếng mới này, quả là đệ nhất chaebol Hàn Quốc đã rơi vào cảnh họa vô đơn chí trong vỏn vẹn vài tháng.

Le Monde trước hết ghi nhận : Hôm qua, 16 tháng Giêng, công tố viên phụ trách điều tra về vụ bê bối tham nhũng và lạm dụng quyền thế đã dẫn đến việc nữ tổng thống Park Geun-hye bị Quốc Hội truất phế vào tháng Mười Hai vừa qua, đã đề nghị bắt giam ông Lee Jae-yong, 48 tuổi người thừa kế của đại tập đoàn Samsung. Tòa án Seoul vào ngày mai (18/01) sẽ phán quyết về việc ban hành hay không lệnh bắt giữ.

Đối với Le Monde, đề nghị bắt giữ đã xác nhận quy mô vang dội của vụ bê bối tham nhũng và lạm quyền dính líu đến cấp cao nhất của Nhà Nước và giới quyền thế trong nền kinh tế Hàn Quốc, mà nhân vật đầu tiên bị sờ gáy lại chính là lãnh đạo của Samsung, đệ nhất chaebol tại xứ Kim Chi.

Cho đến nay, đã có cả chục người bị bắt trong vụ này. Ngoài nhân vật chính là bà quân sư Choi Soon-sil, cả chục người khác đã bị bắt trong đó có hai bộ trưởng (Văn hóa và Xã hội) và một cựu chánh văn phòng phủ tổng thống. Nếu lệnh bắt giữ ông Lee Jae-yong được ban hành, thì đây sẽ là doanh nhân đầu tiên phải vào tù trong vụ án.

Thứ Sáu tuần trước, nhân vật này đã bị thẩm vấn trong suốt 20 tiếng đồng hồ trong tư cách là nghi phạm, một điều hiếm thấy đối với con trai của đương kim chủ tịch Samsung Lee Kun-hee, đồng thời là cháu trai của nhà sáng lập tập đoàn là Lee Byung-chul. Dù chỉ có chức phó chủ tịch tập đoàn Samsung Electronics, nhưng trong thực tế, Lee Jae-yong là người lãnh đạo chính của Samsung từ khi người cha bị bệnh tim vào năm 2014.

Samsung hào phóng

Theo ghi nhận của Le Monde, Samsung không phải là tập đoàn duy nhất đã hối lộ bà Choi Soon-sil để giành được những lợi ích quan trọng. Tất cả các tập đoàn lớn tại Hàn Quốc, từ Hyundai SK, cho đến LG hay Lotte đều đã góp tiền vào các hiệp hội do chính bà cố vấn tổng thống thành lập. Bà Choi hiện đang bị xét xử về tội đòi những khoản hối lộ lớn từ các tập đoàn đó để đổi lấy các ưu đãi.

Ai cũng hối lộ, nhưng tại sao Samsung lại bị truy cứu đầu tiên ? Theo Le Monde, đó là vì tập đoàn này bị cho là hào phóng nhất. Lee Jae-yong đã góp đến 17 triệu đô la vào các hiệp hội của bà Choi, thậm chí còn ngấm ngầm chi ra hàng triệu đô la khác để cử các kỵ sĩ Hàn Quốc qua Đức tập huấn, trong số này có... con gái của bà Choi.

Đối với Le Monde, người thừa kế của Samsung không phải là trùm kinh doanh Hàn Quốc đầu tiên bị bỏ tù. Cung cách quản lý thiếu minh bạch của các chaebol và quan hệ chặt chẽ của các tập đoàn này với giới có chức có quyền trong chính quyền đôi khi gây nên những vụ bê bối. Một số lãnh đạo tập đoàn từng bị bắt vì gian lận thuế và tham nhũng, nhưng hầu như lúc nào họ cũng được hưởng chế độ giảm án.

Dẫu sao thì theo Le Monde, ngoài ông Lee Jae-yong, một loạt những người thân cận của ông sẽ bị tư pháp bắt giữ, và đây sẽ là một vố đau thứ hai đánh vào uy tín của tập đoàn số một của Hàn Quốc. Uy tín này đã bị sứt mẻ nghiêm trọng vào cuối mùa hè vừa qua với vụ dòng điện thoại thông minh Galaxy Note 7 của Samsung bị bốc cháy hoặc phát nổ, buộc tập đoàn phải ồ ạt thu hồi sản phẩm chủ lực của mình và đình chỉ công việc sản xuất.

Mai Vân

Trump : Có thể bỏ trừng phạt nếu Nga chịu hợp tác (RFI, 14/01/2017)

Ông Trump tại Florida, 21/12/2016. REUTERS/Carlos Barria

Hoa Kỳ có thể bãi bỏ các biện phạt trừng phạt nước Nga, nếu Moskva giúp Washington chống quân thánh chiến Hồi Giáo. Đó là tuyên bố của tổng thống tân cử Donald Trump trong bài trả lời phỏng vấn nhật báo The Wall Street Journal hôm nay, 14/01/2017.

Các biện pháp trừng phạt nước Nga đã được chính quyền Obama ban hành vào tháng trước, đặc biệt nhắm vào những nhân vật bị cáo buộc đã can thiệp vào bầu cử tổng thống Mỹ. Ông Trump cho biết hiện giờ các biện pháp trừng phạt nói trên vẫn được duy trì, nhưng nếu Moskva giúp Washington trong các vấn đề trọng yếu, như chống quân thánh chiến Hồi Giáo cực đoan, thì Hoa Kỳ có thể bãi bỏ những biện pháp trừng phạt Nga.

Từ nhiều tháng qua, nhà tỷ phú New York đã tỏ ý sẽ thay đổi chính sách ngoại giao của Mỹ, mà ông cho là quá thù nghịch với Nga, cũng như sẽ xích gần lại tổng thống Vladimir Putin. Trong bài trả lời phỏng vấn The Wall Street Journal, ông Trump cho biết ông sẽ gặp ông Putin sau khi nhậm chức tổng thống ngày 20/01.

Cũng trên tờ The Wall Street Journal, ông Donald Trump cảnh báo là chính sách của Hoa Kỳ chỉ công nhận một nước Trung Quốc duy nhất có thể sẽ thay đổi, trừ phi Bắc Kinh thay đổi chính sách tiền tệ và thương mại. Nhà tỷ phú New York cũng một lần nữa biện minh cho cuộc điện đàm với tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn. Ông nhắc lại rằng Đài Loan là một quốc gia mà năm ngoái Mỹ đã bán 2 tỷ đôla vũ khí tối tân, chẳng lẽ "ta lại không được phép nhận một cú điện thoại" từ lãnh đạo chính quyền Đài Bắc ?

**********************

Bất đồng trong quyền Mỹ tương lai về Iran và Nga chính (RFI, 13/01/2017)

Tướng James Mattis phát biểu tại Ủy ban Quân vụ Thượng viện, Washington, ngày 12/01/2017. REUTERS/Jonathan Ernst

Quan hệ Nga-Mỹ và thỏa thuận hạt nhân Iran : lãnh đạo tương lai bộ Quốc Phòng Hoa Kỳ và cơ quan tình báo CIA bất đồng sâu đậm với lập trường của Donald Trump. Đây là điểm chính trong cuộc điều trần ngày hôm qua 12/01/2017 của tướng James Mattis và ông Mike Pompeo trước Thượng Viện Hoa Kỳ.

Thông tín viên đài RFI Anne -Marie Cappomacio từ thủ đô Washington cho biết thêm :

"Một khi đã hứa, nước Mỹ luôn tôn trọng lời nói của mình với đồng minh" . Tướng Mattis, người trên nguyên tắc sẽ trở thành bộ trưởng Quốc Phòng tương lai, đã tuyên bố như trên trong cuộc điều trần tại Thượng Viện hôm qua khi đề cập đến thỏa thuận hạt nhân với Iran. Về phần mình, ông Mike Pompeo, người được Donald Trump đề cử lãnh đạo cơ quan tình báo Hoa Kỳ CIA, cũng đã đưa ra phân tích tương tự : tôn trọng thỏa thuận đồng thời đề cao cảnh giác. Bởi theo Mike Pompeo, "Người Iran là những tay lừa đảo chuyên nghiệp" do vậy ông cam kết là "sẽ làm tất cả để giảm thiểu rủi ro này".

Liên quan đến nước Nga, bộ trưởng Quốc phòng Mỹ tương lai và người sắp đứng đầu cơ quan tình báo Hoa Kỳ cũng có cùng quan điểm, cho dù hai ông Mattis và Pompeo đã phát biểu trong hai cuộc điều trần khác nhau. Tướng Mattis nhấn mạnh đến kinh nghiệm trong quá khứ : "Nước Mỹ từng nhiều lần cố gắng thiết lập một mối liên hệ tích cực với nước Nga, nhưng rất ít khi thành công, bởi vì ông Putin đã tìm cách chia rẽ liên minh Đại Tây Dương".

Hai nhân vật có triển vọng đứng đầu bộ Quốc Phòng và CIA có vẻ như ăn khớp với nhau, nhưng họ không thực sự theo đúng đường lối đã được Donald Trump vạch ra. Tổng thống Mỹ tương lai hứa hủy bỏ thỏa thuận hạt nhân và bày tỏ nguyện vọng làm hòa với Vladimir Putin.

Liên quan đến hành vi tra tấn, cả bộ trưởng Quốc Phòng tương lai lẫn lãnh đạo CIA sắp tới đều không chủ trương sử dụng lại các biện pháp này.

Câu hỏi đặt ra là làm thế nào hai nhân vật có cá tính mạnh này, tướng Mattis và ông Pompeo, sẽ làm việc chung với Donald Trump, một vị tổng thống mà không có vẻ chia sẻ cùng quan điểm với họ trên những hồ sơ thiết yếu đối với Hoa Kỳ".

Thanh Hà

Khẩu hiệu của Donald Trump khi ra tranh cử là "Make America Great Again" (Hãy làm cho Mỹ vĩ đại trở lại), nhưng các nhà quan sát nhận thấy rằng Donald Trump đang thu nhỏ nước Mỹ lại ở bên trong cũng như bên ngoài. Ở trong nước, ông đang lập "Câu lạc bộ tỷ phú" (Billionaires’ Clup), còn ở bên ngoài ông chỉ chơi trò "thọc gậy bánh xe" hay làm "kỳ đà cản mũi", chứ chẳng có sách lược gì.

Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump

Trên ABC News, dưới đầu đề "Liên bang Nga, Trung Quốc, ISIS : Trump sẽ phải đối phó với những thách thức đối ngoại", bình luận gia Bill Neely đã nói với Donald Trump rằng "Nước Mỹ vẫn là cường quốc kinh tế và quân sự quan trọng nhất thế giới", tức không cần làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại ; vấn đề là "một Trung Quốc trỗi dậy và Nga đang quyết tâm điều chỉnh lại các quyền lực đã chỉ đạo thế giới từ 1945". Nhưng ngoài những trò thọc gậy bánh xe vớ vẩn, Trump chưa cho thấy chính phủ ông đã có một kế hoạch nào có hiệu quả để đối phó. Và Bill Neely đã đặt câu hỏi : "Nước Mỹ còn có trách nhiệm toàn cầu không ?" (Does the U.S. still have global responsibilities ?).

Câu lạc bộ tỷ phú, triệu phú

Ký giả Ryan của CNN loan báo Tổng thống đắc cử Donald Trump đang căng đầy nội các của ông với các triệu phú và tỷ phú, còn William D. Cohan báo động : "Vấn đề lớn đối với Nội các của Trump căng đầy tỷ phú : Quả thật, điều hành một đất nước chắc chắn không giống như điều hành một doanh nghiệp" (Actually, running a country isn’t exactly like running a business).

1. Câu lạc bộ tỷ phú

Số lượng tỷ phú trong chính quyền mới của Trump sắp tới nhiều chưa từng có trong lịch sử chính trị của nước Mỹ. Vì thế, Nội các của Trump được báo chí Mỹ coi như là "Câu lạc bộ tỷ phú" (Billionaires’ Club).

Ông Harold Hamm được đặt ở vị trí Bộ trưởng Năng lượng là giám đốc điều hành tập đoàn dầu mỏ Continental, sở hữu khối tài sản khoảng 15 tỷ USD. Bà Betsy DeVos, người đồng thừa kế cùng chồng khối tài sản lên đến 5,4 tỷ USD, làm Bộ trưởng Giáo dục. Wilbur Ross, 78 tuổi, doanh nhân được mệnh danh "vua phá sản" của phố Wall, đang nắm trong tay số tài sản trị giá 2,9 tỷ USD, được chọn làm Bộ trưởng Thương mại. Ông Todd Ricketts, người đứng đầu chuỗi câu lạc bộ Chicago Clubs, có số tài sản khoảng 1,7 tỷ USD, được chọn làm Thứ trưởng Thương mại.

Bà Betsy DeVos, người có tài sản lên đến 5,4 tỷ USD, làm Bộ trưởng Giáo dục.

Ông Steven Mnuchin, cựu giám đốc điều hành tập đoàn Goldman Sachs, có tài sản khoảng 46 triệu USD, làm Bộ trưởng Tài chính. Bác sĩ giải phẫu thần kinh nghỉ hưu Ben Carson, cũng có 26 triệu USD trong tài khoản ngân hàng, làm Bộ trưởng Gia cư và Phát triển đô thị.

Bà Ivana, vợ cũ của Donald Trump

Bà Ivana, vợ cũ của Donald Trump, một cựu người mẫu, lại muốn đi làm đại sứ Cộng hòa Czech. Bà nói với New York Post hôm 13/11/2016: "Tôi sẽ đề nghị ông ấy cho tôi làm đại sứ Cộng hòa Czech. Lý do bởi đó là nơi tôi sinh ra, tôi thông thạo ngôn ngữ ở đây và được mọi người biết đến. Tôi nổi tiếng khắp thế giới…". Bà ca tụng Trump : "Ông ấy có vẻ bề ngoài như một tổng thống, nói chuyện như một tổng thống và sẽ làm được những thay đổi như ông đã hứa".

Trong khi đó, báo chí Mỹ đã tập hợp những lời tuyên bố ngây ngô và hớ hên của Donald Trump trong thời kỳ tranh cử và hiện nay để giúp đọc giả mua vui ! Nhật báo Le Monde của Pháp dưới tiêu đề "Trump và ngoại giao Twitter", đã đặt câu hỏi : Tới đây "liệu nước Mỹ có cần phải làm quen với một cách thức lãnh đạo mới, lãnh đạo bằng Twitter ?".

2. Chỉ là tỷ phú cắc ké !

Tạp chí Politico làm một bài tính rất thú vị, nếu tất cả những tên tuổi này đều được chọn vào nội các mới, tổng trị giá tài sản của họ và Trump gộp lại sẽ ước vào khoảng 35 tỷ USD.

Giáo sư chính trị học Larry Sabato thuộc Đại học Virginia nhận định : "Bất chấp đường lối tranh cử hướng tới tầng lớp trung lưu da trắng và chống lại giới tinh hoa Mỹ, ông Trump vẫn muốn lựa chọn nhiều người giàu có vào nội các sắp tới. Bởi một tỷ phú luôn có xu hướng thích cộng tác với những tỷ phú".

Một phần không nhỏ những thành viên trong Nội các của Donald Trump là tỷ phú

Tuy nhiên, dù lập được một Câu lạc bộ tỷ phú, các thành viên của câu lạc bộ này, kể cả Donald Trump, với tổng số tài sản 35 tỷ USD cũng chỉ là những tỷ phú cắc ké so với các đại tỷ phú của nước Mỹ. Thí dụ : Steady Bill Gates 81,7 tỷ USD, Jeff Bezos 72 tỷ USD (Amazon.com), Warren Buffett 66,4 tỷ USD (Berkshire Hathaway), Mark Zuckerberg 55,3 tỷ USD (Facebook), v.v. Còn nếu so tài sản tập đoàn Trump Organization với những công ty khác thì phải nói tài sản của tập đoàn Trump (chưa tới 10 tỷ USD) quá nhỏ, chẳng hạn như Apple 581,8 tỷ USD, Alphabet 536,4 tỷ USD, Microsoft 468,2 tỷ USD, Berkshire Hathaway 395,2 tỷ USD, Exxon Mobil 362,8 tỷ USD, Amazon.com 360,8 tỷ USD, Facebook 338,5 tỷ USD, v.v.

Các đại tỷ phú đang ngồi nhìn bọn tỷ phú cắc ké múa rối.

Cả thế giới đang chờ xem

Hiện nay, Donald Trump đã gọi điện thoại cho một số nhà lãnh đạo trên thế giới để giải thích đường lối của ông, nhưng chẳng ai quan tâm vì hai lý do :

Lý do thứ nhất, những điều ông nói chỉ là những chuyện lặt vặt không đầu không đuôi, không phải là chính sách của một chính phủ đã được hệ thống hóa.

Lý do thứ hai, Donald Trump là người bất nhất, sáng khác chiều khác, nên chẳng ai quan tâm làm gì. Tất cả đang chờ xem và ai cũng tính đường tiến thoái riêng của mình.

1. Angela Merkel "lãnh đạo thế giới tự do"

Hôm 30/11/2016, Ủy ban Châu Âu công bố kế hoạch hành động trong lĩnh vực quốc phòng trong đó có việc thành lập một quỹ chung nhằm thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu về quốc phòng và cùng sử dụng các thiết bị quân sự. Ủy ban kêu gọi các nước thành viên hãy phối hợp, cùng nhau mua các thiết bị quân sự, qua đó giúp phát triển các ngành công nghiệp quy mô. Mục tiêu của Châu Âu là có được sự tự chủ chiến lược về an ninh và quốc phòng, vào lúc nước Nga ngày càng trở nên đáng gờm hơn, và cam kết của Hoa Kỳ bảo vệ Châu Âu dường như không còn chắc chắn rõ ràng như trước nữa.

Như vậy Châu Âu phải có biện pháp dự phòng khi Donald Trump nói ngược nói xuôi.

Tờ New York Times nhận định rằng với việc Trump đắc cử tổng thống Mỹ, bà Angela Merkel trở thành "người cuối cùng bảo vệ các giá trị nhân bản của phương Tây". Từ nay bà sẽ thay thế Hoa Kỳ lãnh đạo "Thế Giới Tự Do". Còn nhật báo cánh tả của Đức Die Tageszeitung cho rằng vai trò của Thủ tướng Đức sẽ ngày càng quan trọng, vì bà phải làm sao duy trì sự gắn kết của khối Liên Hiệp Châu Âu, vừa đối phó với Tổng thống Nga Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan, vừa phải kềm chế Donald Trump. Ông Jens Stoltenberg, Tổng thư ký khối Hiệp Ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), đã cảnh cáo tổng thống đắc cử Trump rằng đơn độc không phải là phương án cho Châu Âu và Mỹ.

Sự kiện Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ rõ ràng không nằm trong kịch bản đối ngoại của nhiều nước. Vì vậy, ngay sau khi Trump đắc cử, nhiều nước đã phải họp khẩn cấp để đưa ra chính sách đối với tình hình mới của thế giới, kể cả Mỹ. Chẳng nước nào coi Trump ra gì.

2. APEC sắp tan rã ?

Ngày 18/11/2016, lãnh đạo 21 quốc gia thành viên Diễn Đàn Hợp Tác Kinh Tế Châu Á Thái Bình Dương (APEC) họp ở Lima, Peru, đã chia tay Tổng thống Obama. APEC với 21 quốc gia bao gồm 40% dân số toàn cầu và bảo đảm 60% tổng số trao đổi mậu dịch của thế giới sẽ đi về đâu khi Donald Trump lên làm tổng thống ?

Bắc Kinh bị gạt ra ngoài hiệp định tự do mậu dịch TPP, giờ đây là thời điểm thuận lợi để Bắc Kinh lôi kéo các đồng minh của Mỹ về phía mình. Trung Quốc đề nghị đẩy mạnh dự án Hiệp Định Đối Tác Kinh Tế Toàn Diện Khu Vực (RCEP) trong đó không có Hoa Kỳ. Bộ trưởng Thương Mại Úc là Steven Ciobo tuyên bố coi "đề nghị của Bắc Kinh là một ý kiến thú vị" !

Trung Quốc lưu ý rằng chỉ có thị trường Trung Quốc rộng lớn, đầy tiềm năng mới là đối thủ cạnh tranh với Hoa Kỳ. Tổng thống Pedro Pablo Kuczynski của Peru nói đến một TPP mới với Nga và Trung Quốc là đầu tàu sẽ thay thế TPP của Hoa Kỳ đang chết yểu.

Việt Nam và Cuba là hai nước đang đu dây giữa Nga, Trung Quốc và Mỹ. Nếu Donald Trump có trở mặt hay bắt nạt, hai nước này vẫn còn có Nga và Trung Quốc đứng đàng sau. Cuba có thể trả đũa bằng cách tuyên bố cho Trung Quốc đặt căn cứ tàu ngầm ở Cuba chẳng hạn.

Nga và Trung Quốc đều vui khi Donald Trump lên làm tổng thống, vì chiến tranh lạnh mà ông Obama đã phát động trong 4 năm qua bằng cách bắt NATO phải đối đầu với Nga, còn Nhật, Úc, Phi và Việt Nam phải đối đầu với Trung Quốc để Mỹ bán vũ khí, nay sẽ không còn. Nga và Trung Quốc sẽ dễ dàng mở rộng quan hệ về quân sự cũng như mậu dịch trong vùng.

Bloomberg News nhận định : "Donald Trump tạo ra lỗ hổng lớn trong thương mại toàn cầu, Nga - Trung - Nhật sẽ là người đi vá lỗ hổng ấy !" và "Donald Trump mở cánh cửa rước Trung Quốc vào ‘sân sau’?

3. Bỏ rơi những đứa con ở Trung Đông

Đầu tháng 9 năm 2016, với sự yểm trợ của Nga, quân của chính phủ Assad đã mở cuộc tấn công vào phía đông Aleppo, nơi các đứa con của Mỹ đang chiếm giữ, để cắt đứt thông lộ tiếp tế cho phiến quân từ Thổ Nhĩ Kỳ qua Syria, đi dọc theo phía đông sông Euphrates. Mỹ đã làm mọi cách nhưng không chận đứng được. Khi thấy Aleppo sắp mất, Mỹ yểm trợ quân Iraq đánh vào Mosul để khai thông con đường thứ hai đi từ Iraq qua Thổ Nhĩ Kỳ dọc theo con sông Tigris. Khi việc khai thông chưa thành thì Donald Trump thắng cử. Vì biết Donald Trump có thể sẽ không tiếp tục kế hoạch "Một Trung Đông Mới" của Mỹ, Obama đành bỏ rơi các đứa con của mình với một kế hoạch đang dang dở.

Trong khi người Việt đấu tranh đang phấn khởi ngồi chở Donald Trump đánh Trung Quốc thì hôm 6/12/2016, Donald Trump tuyên bố "sẽ ngưng tìm cách lật đổ các chế độ nước ngoài mà Mỹ không biết gì về họ cũng như không có liên can gì với họ", và hứa sẽ tập trung vào cuộc chiến chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS). Như vậy nước Mỹ đang bị thu nhỏ lại.

Cựu cố vấn an ninh Tòa Bạch Ốc Zbigniew Brzezinski đã đưa ra lời khuyên với Trump : Cẩn thận với các tuyên bố công khai và thể hiện rõ ràng hơn những cam kết của Mỹ trên toàn thế giới nên được xếp ở vị trí ưu tiên trong danh sách việc tổng thống tiếp theo cần làm". Nhưng Donald Trump chẳng hiểu gì.

Đặt cái cày trước con trâu

Khi muốn thực hiện một công trình gì, công việc đầu tiên là cho các chuyên gia nghiên cứu xem nếu công trình đó được thực hiện sẽ đem lại những lợi ích thực tế như thế nào, nó sẽ được thực hiện ra sao, những trở ngại sẽ gặp, số chi phí cần có để thực hiện, v.v. Nhưng Donald Trump không biết hay không tôn trọng tiến trình hành động theo khoa học đó. Thích cái gì là tuyên bố sẽ làm, chẳng cần biết có làm được hay không và kết quả sẽ như thế nào. Ngay cả những vấn đề có liên quan đến pháp lý, ông cũng chẳng cần biết luật pháp đã quy định như thế nào. Coi "miệng tao là luật", Trump tuyên bố sẽ truy tố bà Clinton, bắt giam những kẻ đốt cờ Mỹ, v.v.

Đúng như tờ New York Times và tạp chí Business Insider đã tiên đoán, ông ta sẽ coi nước Mỹ này như Trump’s Business Organization của ông, ở đó ông vẫn tiếp tục dùng cảm tính và tiểu xảo để lãnh đạo, không cần quan tâm đến luật pháp và cơ chế chính trị của nước Mỹ. Thế mà có "bình luận gia" đã dám lên truyền hình nói đó là "phương thức đổi mới" của Trump !

Với lối quản trị như vậy trong quá khứ, ông ta đã gây ra 4.095 vụ kiện (lawsuites), trong đó có 150 vụ khai phá sản. Mới đây ông đã phải bồi thường cho các sinh viên Trump University 25 triệu USD về tội lường gạt. Hiện nay công ty của ông đang phải đối phó với khoảng 75 vụ kiện lừa đảo nữa. Liệu ông có thể điều khiển nước Mỹ và thế giới như điều khiển tập đoàn Trump Organization được không ?

Trong cuộc phỏng vấn của đài RFI ngày 10/11/2016, giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng thuộc trường đại học George Mason ở Virginia đã nói rằng điều làm người ta lo ngại là (1) sự thiếu hiểu biết và kinh nghiệm của ông Trump về những vấn đề thế giới phức tạp ; (2) tính nóng nẩy, hiếu thắng, và độc tôn của ông không thích hợp với những tình huống phức tạp, tế nhị, và đòi hỏi sự tự chế.

Có lẽ người viết nhiều bài nhất để khuyến cáo Donald Trump về chính sách đối ngoại là Joseph S. Nye, cựu Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng và chủ tịch Hội đồng Tình báo quốc gia Hoa Kỳ, Giáo sư tại Đại học Harvard. Từ "Những thách thức đối ngoại của Donald Trump", "Mỹ nắm bá quyền hay chỉ chiếm ưu thế ?", "Mỹ-Trung nên tránh xung đột ở Biển Đông", "Thách thức từ sự suy thoái của Nga"… đến "Nếu để chiến tranh lạnh xảy ra cả Nga lẫn Mỹ không bên nào có lợi cả", ông Nye đã phân tích rất sâu sắc và chính xác những gì đang xảy ra và Mỹ phải đối phó như thế nào. Nhưng Donald Trump chẳng đọc những bài đó và nếu có đọc cũng chẳng hiểu, mặc dầu đây là những chỉ dẫn làm cho nước Mỹ đứng vững và tiến lên trong thế kỷ 21.

Vấn đề bây giờ không phải là diều hâu hay bồ câu. Jonathan Marcus, phóng viên ngoại giao của BBC đã viết : "Cái chúng ta đang tìm kiếm là một sự thông hiểu chiến lược với Moscow về cách đem lại sự ổn định toàn cầu, sự ổn định trên khắp Châu Âu giữa Nga và Mỹ. Và vì vậy, sự ổn định căn bản của thế giới được đặt trên một cơ sở vững chắc hơn so với trước đây".

Jonathan Marcus lưu ý : Thời kỳ đơn cực của nước Mỹ "là rất ngắn ngủi và giờ đã kết thúc".

Giống Nguyễn Văn Thiệu

Khi viện trợ Mỹ cho Việt Nam Cộng Hòa bị cắt giảm, Tổng thống Thiệu ra lệnh cho Tướng Đặng Văn Quang hợp với Tướng du kích Ted Seron của Úc soạn thảo kế hoạch rút Quân Đoàn 1 và Quân Đoàn 2 về đóng ở phòng tuyến Tuy Hòa kéo dài đến Tây Ninh. Kế hoạch này khi đem ra thăm dò ý kiến thì không chuyên gia nào tin rằng có thể thi hành được vì hai lý do : Lý do thứ nhất là tại Tuy Hòa không có phòng tuyến tự nhiên kéo dài đến Tây Ninh nên không thể lập phòng tuyến ở đó được. Lý do thứ hai là muốn rút quân phải có một hiệp ước với Bắc Việt như hiệp định Genève 1954. Không có một hiệp ước như vậy không thể rút quân được. Nhưng ông Thiệu vẫn làm và Miền Nam đã mất trong chỉ 40 ngày.

Donald Trump rồi cũng sẽ làm theo ý riêng của mình bấp chấp khuyến cáo của các chuyên gia như cố Tổng thống Thiệu, tức suy nghĩ và hành động theo cảm tính. Nhưng nước Mỹ sẽ không thể sụp đổ được vì nước Mỹ có một đội ngũ chuyên gia đầy đủ kinh nghiệm và có một hệ thống siêu quyền lực đứng đàng sau lãnh đạo. Nếu có chuyện gì xảy ra thì Donald Trump sẽ ra đi, còn nước Mỹ vẫn đứng vững như bàn thạch.

Biểu tình phản đối Donald Trump không phải Tổng thống của tôi

Trong một email gửi ngày 17/06/2016 cho Emily Miller, phóng viên và cựu trợ lý của ông Trump, tướng 4 sao Colin Luther Colin Powell, cựu Ngoại trưởng Mỹ, đã mô tả Donald Trump như là một "xấu hổ quốc gia" và "hạ đẳng quốc tế" (as a "national shame" and "pariah internationally"). Ông nói rằng "Trump bước vào giai đoạn "tự hủy hoại" (Trump entered the "self-destructive" phase).

Trang bìa tạp chí Time số tháng 12/2016

Donald Trump vừa được tạp chí Time số tháng 12/2016 bầu làm "Nhân vật của Năm" (Person of the Year). Tấm hình ông được in ở trang bìa với lời ghi : "Donald Trump - President of the Divided States of America" (Donald Trump – Tổng thống của nước Mỹ bị chia rẽ).

Ngày 8/12/2016

Lữ Giang

Phần lớn những thành viên trong Nội các của Donald Trump  đều là tỷ phú