Những trang sử đẫm máu của Đảng cộng sản Trung Quốc

Sử gia Hà Lan Frank Dikotter đánh giá 70 năm trước, Đảng cộng sản Trung Quốc đã giành lấy chính quyền nhờ một cuộc "chinh chiến khốc liệt". Trung Quốc đã trải qua giai đoạn "đẫm máu nhất" dưới những năm tháng Mao Trạch Đông.

Ảnh tư liệu : Binh sĩ và xe tăng của quân đội Trung Quốc tại quảng trường Thiên An Môn, Bắc Kinh, ngày 09/06/1989 Reuters/Richard Ellis

Độc giả của báo Le Monde chú ý nhiều đến bài viết mang tựa đề "Trung Quốc là một Nhà nước bắt mọi người mất trí nhớ". Vào lúc Bắc Kinh kỷ niệm rầm rộ 70 năm ngày Đảng cộng sản Trung Quốc lên cầm quyền, nhà sử học người Hà Lan, Frank Dikotter, mở lại những trang sử đẫm máu nhất trong bảy thập niên qua, từ khi Mao Trạch Đông "giải phóng" đất nước năm 1949 cho đến ngày nay.

Le Monde giới thiệu : Giáo sư Dikotter giảng dậy tại đại học Luân Đôn và Hồng Kông. Ông là tác giả của ba tập nghiên cứu về lịch sử Trung Quốc dưới thời Mao Trạch Đông.

Theo tác giả, nhìn lại giai đoạn những người cộng sản Trung Quốc giành được chính quyền, Bắc Kinh nói đến một cuộc "giải phóng dân tộc" mà đã quên mất rằng, con đường chinh phục quyền lực của Mao trước hết là một cuộc "chinh chiến khốc liệt". Kết thúc Đệ Nhị Thế Chiến, Mỹ bỏ rơi Quốc Dân Đảng và Tưởng Giới Thạch từng là đồng minh của Washington trong chiến tranh. Ngược lại ở Moskva, Staline giúp Mao củng cố đội quân để tiến về thủ đô Bắc Kinh. Năm 1948, từ tháng 5 đến tháng 10, phe cộng sản phong tỏa thành phố Trường Xuân (tỉnh Cát Lâm, đông bắc Trung Quốc) ở phía bắc Vạn Lý Trường Thành. 160.000 dân cư Trường Xuân chết đói. Không muốn cùng chung số phận với Trường Xuân, các thành phố khác lần lượt đầu hàng. Cuối năm 1949 lá cờ đỏ phất phới bay tại Tử Cấm Thành.

Mao Trạch Đông và Đảng cộng sản trên đỉnh cao quyền lực. Dân Trung Quốc "được" đưa đi cải tạo để trở thành những "công dân mới". Những thành phần bị liệt vào diện "vô phương cứu chữa" bị "thanh lọc" : 2 triệu người bị xóa tên.

Tháng 8/1952 báo cáo do chính bộ trưởng công an thời đó là Lê Thụy Khanh soạn thảo ghi rõ : trong vòng một năm, chính quyền đã xử tử 301.800 người tại vỏn vẹn 6 tỉnh. Cũng trong thời gian đó tất cả những tổ chức từ thiện, các hội đoàn, các tập thể tôn giáo... đều bị khai tử.

1956 là thời điểm các doanh nghiệp tư nhân bị cướp mất tài tài sản. Ở nông thôn, tất cả các hoạt động đều phụ thuộc vào các hợp tác xã. Hai năm sau, Mao khởi động bước "Đại Nhẩy Vọt" với hậu quả kèm theo là hàng chục triệu dân Trung Quốc chết đói, hay vì kiệt sức, sau những năm tháng sống trong những điều kiện khắc nghiệt. Nhưng Mao không dừng lại ở đó mà tiếp tục với cuộc Cách Mạng Văn Hóa và một lần nữa trong suốt 10 năm trời Trung Quốc lại rơi vào cảnh hỗn loạn chưa từng thấy : Anh em, cha con trong cùng một gia đình, thầy trò, bạn bè, đồng nghiệp đấu tố lẫn nhau. Những năm tháng kinh hoàng đó chỉ dừng lại vào năm 1976 khi Mao qua đời. Khi đó đời sống của người dân còn cơ cực và thảm hại hơn so với thời điểm 1949.

Đảng cộng sản hồi sinh

Với ngần ấy những sai lầm Đảng cộng sản Trung Quốc vẫn tồn tại, bởi theo nhà sử học Frank Dikotter, Bắc Kinh đã cởi trói kinh tế, biến tăng trưởng và những thành tựu kinh tế thành những công cụ để "củng cố quyền lực của Đảng, để đàn áp không thương tiếc tất cả những đòi hỏi cải tổ chính trị".

Trong khi đó, phương Tây từng mơ tưởng rằng, thịnh vượng hơn, người dân Trung Quốc từng bước đòi hỏi tự do và dân chủ. Phép lạ kinh tế của Trung Quốc sẽ mở đường cho tiến trình đổi mới về chính trị tại nước đông dân nhất địa cầu. Tây phương đã lầm to.

Không một người thừa kế nào của Mao muốn chia sẻ quyền lực. Ngược lại từ Đặng Tiểu Bình đến Tập Cận Bình ngày nay vẫn miệt mài "tập trung quyền lực".

Hồng Kông : Vị đắng ngày lễ Quốc khánh Trung Quốc

Bắc Kinh muốn phô trương thanh thế nhân kỷ niệm 70 năm Đảng cộng sản Trung Quốc cầm quyền, thế nhưng đối với đa số dân Hồng Kông mồng 1 tháng 10 là một ngày "đen tối".

Đây là nội dung bài phóng sự trên báo La Croix. Đặc phái viên Dorian Malovic ghi nhận Tập Cận Bình đang lo ngại các cuộc biểu tình tại đặc khu hành chính Hồng Kông làm hỏng "ngày lễ hội" vào thứ Ba này. Bắc Kinh muốn lễ Quốc khánh năm nay là cơ hội để phô trương thanh thế, để khơi dậy niềm tự hào của gần một tỷ rưỡi người dân Trung Quốc sau những năm tháng chiến tranh, đói khổ nay đã vươn lên thành cường quốc kinh tế thứ hai của thế giới.

Còn tại Hồng Kông phong trào phản kháng không thuyên giảm. Một giáo sư Anh ngữ nói với phóng viên của La Croix : Bà không cảm thấy hãnh diện với sức mạnh của Trung Quốc mà trái lại vô cùng lo lắng. Bởi Trung Quốc mạnh được là nhờ quân đội, thế nhưng hình ảnh của quân đội Trung Quốc gắn liền với cảnh tượng phong trào dân chủ Thiên An Môn tháng 6/1989 bị dìm trong biển máu.

Vickie Lui, một luật sư 36 tuổi cho biết, hàng năm bà vẫn đón xem pháo hoa vào dịp lễ Quốc khánh, nhưng năm nay chỉ "còn lại vị đắng". 22 năm sau ngày nhượng địa của Anh Quốc được trao lại cho Trung Quốc, quyền tự do của người dân Hồng Kông đã bị thu hẹp lại. Mồng 1 tháng 10 trở thành một ngày "tang tóc", nhất là khi bố mẹ bà đã từng sang Hồng Kông định cư để thoát khỏi ách cộng sản. Còn với Man, 22 tuổi, chưa từng được sống dưới thời kỳ Hồng Kông thuộc Anh Quốc, Man tâm sự với báo La Croix là "không hãnh diện chút nào sống tại một đất nước do hoàng đế Tập Cận Bình cai trị. Hồng Kông là một quốc gia tách biệt" với Hoa Lục.

Chirac, người của công chúng

Người dân Pháp vĩnh biệt cố tổng thống Jacques Chirac : Chirac "trong mắt" những người dân bình thường đến tiễn đưa ông. Tựa của ba tờ Libération thiên tả, Le Figaro thân hữu và tờ báo công giáo La Croix.

Trang nhất báo Libération đăng bức ảnh dòng người xếp hàng dài trước điện Invalides đợi vào viếng cố tổng thống Pháp. Tờ báo mời 5 nhân vật chia sẽ một kỳ niềm về Jacques Chirac. Cựu bộ trưởng và cũng là người đã soạn thảo nhiều bài diễn văn cho cố tổng thống Pháp, bà Christine Albanel, kể lại rằng ông Chirac luôn "rất lo âu" mỗi lần đọc một bài phát biểu quan trọng. Đặc biệt là lần ông phải thông báo với quốc dân về cái chết của người tiền nhiệm François Mitterrand đầu năm 1996, hay trước đó, trong phát biểu thừa nhận trách nhiệm của Nhà nước Pháp trong đợt càn quét người Do Thái ở Vel d'Hiv dưới thời Đức quốc xã.

Riêng cựu ngoại trưởng Anh, Denis Macshane, ông kể lại giai thoại bị Chirac "tịch thu mất ổ bánh mì và lon bia" sau một cuộc họp tại Hội Đồng Châu Âu. Số là trong giờ giải lao ăn trưa, ông MacShane mua được ổ bánh mì và lon bia nhưng còn đang mải nói chuyện với ngoại trưởng Đức, thì tổng thống Chirac bất ngờ xuất hiện và kêu to "Đói quá, có gì ăn không ? " thế là ngoại trưởng Anh bèn phải nhường khẩu phần của mình cho nguyên thủ Pháp. Có máu hài hước, ông Chirac nhiệt tình tung hô : "Cảm ơn Vương quốc Anh !"

Le Figaro nghiêm túc hơn, đăng bức ảnh ông Chirac đang bắt tay một Vladimir Putin còn rất trẻ trước thềm điện Elysée. Bên cạnh là hàng tựa : "Putin tri ân vị tổng thống yêu mến văn hóa Nga nhất trong số các nguyên thủ Pháp".

Tờ báo nhắc lại dưới thời tổng thống Jacques Chirac, Nga và Pháp đã nhiều lần "cùng chí hướng" trên những hồ sơ quan trọng của thế giới. Thí dụ như là cả Paris lẫn Moskva cùng phản đối Mỹ can thiệp quân sự vào Irak năm 2003. Cũng tổng thống Chirac đã trịnh trọng mời ông Putin đến dự lễ kỷ niệm 60 năm ngày quân đội đồng minh đổ bộ lên Normandie. Cử chỉ này nhằm nhấn mạnh đến vai trò quyết định của Liên Xô trong cuộc chiến chống Đức quốc xã, chấm dứt Thế chiến thứ hai.

Tờ La Croix nhấn mạnh đến những mối quan hệ cá nhân tổng thống Chirac từng gây dựng được với các lãnh đạo trên thế giới, "bất luận đó là những nhà dân chủ hay độc tài". Cựu đại sứ Pháp tại Nga Claude Blanchemaison nói đến một mối quan hệ đặt trên nền tảng của "sự tin tưởng và tôn trọng" lẫn nhau giữa Chirac với Putin. Tờ báo này cho biết thêm dù đã rời khỏi điện Elysée, ông Jacques Chirac vẫn đều đặn nhận được những tập thơ bằng tiếng Nga mà tổng thống Vladimir Putin gửi biếu, hay những két bia Đức mà người gửi không ai khác ngoài thủ tướng Angela Merkel.

Trump trong thế thủ

Nhìn sang Hoa Kỳ, tổng thống Trump tuyên bố "chúng ta trong tình trạng chiến tranh". Đó không là một cuộc chiến chống ngoại xâm, chống các tệ nạn xã hội mà chỉ đơn thuần là tâm trạng của chủ nhân Nhà Trắng vào lúc ông bị phe đối lập chuẩn bị thủ tục truất phế sau những tiết lộ về việc Donald Trump gây áp lực với đồng nhiệm Ukraine để triệt hạ một đối thủ chính trị.

Xã luận của báo Le Monde cho rằng, điều nguy hiểm ở đây, là tổng thống Hoa Kỳ "khai chiến với các định chế chính trị của Hoa Kỳ". Tổng thống Trump đã nhiều lần công khai đả kích từ tư pháp đến đến cơ quan cảnh sát, ngành tình báo Hoa Kỳ và thậm chí gọi báo chí là "kẻ thù của dân tộc"... Bây giờ ông lại tố cáo đối lập "tấn công", khiêu chiến với ông. Trump kích động thành phần cử tri trung thành để chống lại các định chế quốc gia. "Quá rõ là Donald Trump ngày càng làm xấu đi hình ảnh của một vị tổng thống tại một đất nước dân chủ" như Hoa Kỳ.

Có điều tất cả các tờ báo Paris đều nhìn nhận : không dễ truất phế vị tổng thống Mỹ thứ 45 này. La Croix trong bài xã luận lo ngại rằng, chính trường Mỹ càng sôi sục, Nhà Trắng sẽ lại càng lơ là với các hồ sơ quan trọng của quốc tế.

Cũng về Hoa Kỳ nhưng báo Les Echos chú ý đến hiện tượng "kinh tế Mỹ bị chựng lại, khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn". Theo các thống kê mới nhất tại các bang California, Texas hay Virginia , hố sâu ngày càng lớn. Tình trạng này cũng đã được phát hiện thấy tại các vùng nông thôn ở những bang như Arkansas hay Nebraska. Nông dân Mỹ nghèo đi vì thu nhập của công việc đồng áng không còn đủ để nuôi sống gia đình. Một số tiểu bang lại không có hệ thống trợ cấp xã hội. Hiện tượng xã hội này sẽ là một yếu tố mà các ứng viên tổng thống Mỹ năm 2020 phải tính tới.

Thanh Hà

Trung Quốc đã làm chủ công nghệ chế tạo vũ khí hiện đại ?

Thanh Hà, RFI, 28/09/2019

Ngày Quốc Khánh Trung Quốc mồng 1 tháng 10 không thể thiếu một lễ diễu binh. Trong bối cảnh quan hệ với Mỹ đang xấu đi và các hiệp định quốc tế về nguyên tử đang bị "xét lại", cuộc diễu binh năm 2019 tại Bắc Kinh sẽ được tổ chức "trọng thể nhất và hoành tráng nhất trong lịch sử của nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa".

Máy bay của Không quân Trung Quốc tập dượt cho lễ diễu binh Quốc Khánh 01/10. Ảnh chụp tại Bắc Kinh ngày 22/09/2019. Reuters/Jason Lee

Trong bài nghiên cứu đăng trên trang mạng của Quỹ Nghiên Cứu Chiến Lược (Fondation pour la Recherche Stratégique, FRS) ngày 24/09/2019, hai tác giả Antoine Bondaz và Stéphane Delory khẳng định : Trung Quốc sẽ phô trương tên lửa đạn đạo quy ước và tên lửa đạn đạo hạt nhân hiện đại nhất vào ngày Quốc Khánh 01/10/2019. Trong số này sẽ có nhiều tên lửa mới nhất, với khả năng phán ứng rất nhanh. Thông điệp của Bắc Kinh là Trung Quốc đã nắm bắt công nghệ cao và đang đi tiên phong ngay cả trong lĩnh vực chế tạo vũ khí.

Antoine Bondaz và Stéphane Delory trước hết nhắc lại Tập Cận Bình cho tổ chức diễu binh thường xuyên hơn những người tiền nhiệm.

Từ năm 1949 đến 2009, Trung Quốc tổ chức tổng cộng 14 cuộc diễu binh. Từ khi lên cầm quyền năm 2013, ông Tập Cận Bình không mấy khi bỏ lỡ cơ hội để phô trương mức độ trung thành của Quân Đội Giải Phóng Nhân Dân với Đảng Cộng Sản Trung Quốc.

Lãnh đạo họ Tập đã cho tổ chức lễ duyệt binh năm 2015, 2017, 2018 và hai lần trong năm 2019. Các đợt diễu binh rầm rộ này nhằm quảng bá cho hình ảnh của một nước Trung Quốc đang "hồi sinh", một "quốc gia thịnh vượng với một đội quân hùng mạnh", "tầm cỡ quốc tế".

Vậy lần này, Trung Quốc sẽ phô trương những loại vũ khí tối tân nào ?

Hai đồng tác giả đã dựa vào ảnh vệ tinh chụp được từ căn cứ quân sự Dương Phương (Yang Fang), ngoại ô tây bắc Bắc Kinh, trong lúc các quân nhân tập dợt chuẩn bị cho cuộc diễu binh 01/10/2019. Từ năm 2015, đây là địa điểm để tập dợt, chuẩn bị cho mỗi cuộc diễu binh.

Qua ảnh vệ tinh, hai tác giả của bài nghiên cứu khẳng định Trung Quốc sẽ phô trương ít nhất 36 tên lửa xuyên lục địa và hầu hết trong số này là những loại tên lửa đời mới nhất sắp hoặc vừa được đưa vào hoạt động, như trường hợp của loại tên lửa DF-41 hay DF-31AG. Nếu căn cứ vào báo cáo của bộ Quốc Phòng Mỹ, lần này Trung Quốc sẽ "trưng ra đến hơn 1/3 số lượng tên lửa xuyên lục địa" mà Bắc Kinh đang nắm giữ.

Ngoài ra sẽ có loại tên lửa hạng nặng DF-5B/C với tầm bắn 12.000 km. Đặc điểm của loại vũ khí đôi khi bị các nhà quân sự phương Tây coi là "lỗi thời" này nằm ở chỗ chúng có khả năng mang những đầu đạn hạt nhân thu nhỏ do Trung Quốc chế tạo.

Quan khách trên quảng trường Thiên An Môn nhân ngày Quốc Khánh Trung Quốc năm 2019 lần đầu tiên sẽ trông thấy tên lửa địa đối không liên lục địa lớp JL-2. Loại vũ khí này đã được Hải Quân Trung Quốc sử dụng từ một vài năm gần đây, nhưng chưa bao giờ được cho ra mắt công chúng. Theo các chuyên gia Pháp, việc trưng ra đến 8 tên lửa JL-2 lần này nhằm "khoe khả năng can thiệp và răn đe của Trung Quốc trên biển".

Cùng với tên lửa tầm xa, còn phải kể đến một loạt tên lửa hành trình, tên lửa tầm ngắn, tầm trung và nhất là tên lửa siêu thanh (DF-17)... Hai nhà nghiên cứu Pháp cho rằng, chỉ riêng trong lĩnh vực phát triển tên lửa siêu thanh không mang tính chiến lược DF-17, dường như cả Nga lẫn Mỹ cũng đang bị Trung Quốc qua mặt.

Không Quân Trung Quốc cũng được trang bị những phương tiện tối tân không kém, nào là máy bay không người lái siêu thanh WZ-8, nào là drone tàng hình Sharp World.

Thông điệp của Bắc Kinh là gì ?

Với tất cả những phương tiện tối tân như vậy Trung Quốc muốn chứng minh điều gì ? Nghiên cứu của FRS lưu ý : thứ nhất, từ hình thức đến nội dung, cuộc diễu binh mừng Quốc Khánh 2019 là cơ hội để Bắc Kinh chứng minh đã có những bước tiến dài trên con đường hiện đại hóa quân đội, nhanh chóng cải tạo và nâng cấp các phương tiện phòng thủ từ hạt nhân đến các loại vũ khí quy ước.

Thứ hai là các loại vũ khí hiện đại của Trung Quốc có khả năng phản ứng vừa nhanh, vừa chính xác, qua đó Bắc Kinh ngầm nhắn nhủ các quốc gia trong khu vực nên suy nghĩ kỹ trước khi muốn mạo hiểm đọ sức với Trung Quốc.

Điểm thứ ba là chính quyền của ông Tập Cận Bình phô trương các loại vũ nguyên tử để chứng minh rằng, ngay cả trong lĩnh vực này, Trung Quốc không thua kém Mỹ và Nga. Điểm này rất quan trọng trong bối cảnh căng thẳng Mỹ-Trung đang dâng cao. Bắc Kinh muốn Washington hiểu rằng Trung Quốc không dễ để Hoa Kỳ hù dọa.

Sau cùng, qua cuộc diễu binh 2019, Trung Quốc để cho Hoa Kỳ và các nước đồng minh hiểu rằng, về vũ khí và quốc phòng, chớ ai mong đợi Bắc Kinh tự trói tay với những hiệp định đa phương. Trung Quốc sẽ không đàm phán với một ai về bất cứ mảng nào trong ngành công nghiệp chế tạo vũ khí.

Thanh Hà

Nguồn : RFI, 28/09/2019

****************

Trung Quốc sẽ tham gia Hiệp ước Buôn bán Vũ Khí

Thanh Phương, RFI, 28/09/2019

Theo hãng tin Reuters, ngày 28/09/2019, bộ Ngoại giao Trung Quốc thông báo là nước này sẽ nhanh chóng gia nhập Hiệp ước Buôn bán Vũ Khí mà Hoa Kỳ đã tuyên bố sẽ rút khỏi.

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị trong buổi họp báo về quan hệ ngoại giao với đảo quốc Kiribati, bên lề Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, New York, ngày 27/09/2019. Reuters/Mark Kauzlarich

Hiệp ước Buôn bán Vũ khí, được Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc thông qua vào năm 2013, nhằm kiểm soát việc buôn bán vũ khí giữa các nước trên toàn cầu và tránh để các loại vũ khí rơi vào tay những chế độ vi phạm nhân quyền.

Hiện có 104 quốc gia tham gia vào hiệp ước này. Về phần Hoa Kỳ, tổng thống vào thời đó là Barack Obama đã ký, nhưng hiệp ước này vẫn chưa được Thượng viện Mỹ phê chuẩn và bị Hội Súng Quốc Gia (National Rifle Association) chống đối. Vào tháng 04/2019, chính tại một cuộc họp của hội này, tổng thống Donald Trump đã thông báo sẽ rút Hoa Kỳ khỏi Hiệp ước Buôn bán Vũ khí.

Phát biểu tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc hôm 27/09, Ủy viên Quốc vụ Trung Quốc Vương Nghị cho biết là Bắc Kinh đã khởi động các thủ tục tư pháp để gia nhập Hiệp ước Buôn bán Vũ khí. Cùng ngày, đến lượt bộ Ngoại giao Trung Quốc thông báo nước này sẽ nhanh chóng gia nhập hiệp ước "ngay khi có thể được", vì "đây là trách nhiệm của Trung Quốc" và cũng nhằm thể hiện quyết tâm của Bắc Kinh "ủng hộ chủ nghĩa đa phương".

Bắc Kinh không bao giờ công bố các số liệu về xuất khẩu vũ khí của Trung Quốc. Nhưng theo thẩm định của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm, trong thời gian từ 2014 đến 2018, Trung Quốc đã là quốc gia xuất khẩu vũ khí đứng hàng thứ năm thế giới. Trong khoảng thời gian đó, Trung Quốc đã bán vũ khí cho 53 nước, nhiều nhất là cho Pakistan, và kế đến là cho Bangladesh.

Theo hãng tin Reuters, các chuyên gia cho rằng, sau nhiều năm Bắc Kinh gia tăng chi tiêu quân sự và đổ nhiều vốn vào các công ty trong nước, nay vũ khí do Trung Quốc chế tạo có chất lượng không thua gì của Nga và phương Tây.

Thanh Phương

Nguồn : RFI, 28/09/2019

******************

Nhật Bản : Hiểm họa Trung Quốc còn lớn hơn cả Bắc Triều Tiên

Trọng Nghĩa, RFI, 27/09/2019

Trong Sách Trắng thường niên về quốc phòng vừa được chính phủ Nhật Bản công bố ngày 26/09/2019, Trung Quốc đã soán ngôi của Bắc Triều Tiên trở thành hiểm họa lớn nhất của Nhật Bản.

Tên lửa Patriot Advanced Capability-3 (PAC-3) của lực lượng phòng vệ Nhật Bản tại căn cứ không quân Yokota của Mỹ, Fussa, ngoại ô Tokyo, ngày 29/08/2017. Reuters/Issei Kato/File Photo

Đối với Tokyo, sức mạnh quân sự ngày càng tăng của Bắc Kinh đã thay thế thái độ hiếu chiến của Bình Nhưỡng trong tư cách là mối đe dọa cho Nhật, bất chấp các dấu hiệu cho thấy là Bắc Triều Tiên có thể là đã sở hữu tên lửa đạn đạo mang đầu đạn hạt nhân.

Theo ghi nhận của hãng tin Anh Reuters, trong tài liệu vừa thông qua, phần nói về Trung Quốc đã nằm ngay sau phần thẩm định về Hoa Kỳ, đồng minh số một của Nhật. Đây là lần đầu tiên Trung Quốc chiếm vị trí thứ hai này, và như vậy, đã đẩy chương nói về Bắc Triều Tiên xuống vị trí thứ ba.

Về phần Nga, quốc gia từng được Nhật Bản coi là mối đe dọa chính trong thời Chiến tranh Lạnh, năm nay đứng ở vị trí thứ tư.

Theo Sách Trắng vừa thông qua, Nhật Bản đã phải tăng chi tiêu quốc phòng với tỷ lệ 10% trong 7 năm qua để đối phó với đà vươn lên về quân sự của cả Bắc Kinh lẫn Bình Nhưỡng, trong đó có việc trang bị cho mình hệ thống phòng thủ chống lại tên lửa của Bắc Triều Tiên.

Bình Nhưỡng đã tiến hành một loạt các vụ thử nghiệm tên lửa tầm ngắn mà Tokyo cho rằng đang được phát triển nhằm tránh được hệ thống phòng thủ tên lửa đạn đạo Aegis của Nhật.

Còn để đối phó với đà hiện đại hóa của quân đội Trung Quốc, Nhật Bản đang đặt mua chiến đấu cơ tàng hình do Mỹ sản xuất và các loại vũ khí tối tân khác.

Một cách cụ thể, trong yêu cầu ngân sách mới nhất, quân đội Nhật Bản đòi 115,6 tỷ yên (1,1 tỷ đô la) để mua 9 chiếc F-35, trong đó có sáu phiên bản có thể dùng phi đạo ngắn lúc cất cánh ngắn và hạ cánh theo chiều thẳng đứng (STOVL) để dùng trên trực thăng mẫu hạm được cải tiến thành tàu sân bay.

Về Trung Quốc, Sách Trắng Quốc Phòng 2019 của Nhật Bản nêu rõ việc Bắc Kinh đang phát triển các vũ khí như máy bay chiến đấu tàng hình và hàng không mẫu hạm để giúp Trung Quốc mở rộng quy mô và địa bàn hoạt động.

Nếu trước đây, hoạt động của quân đội Trung Quốc thường chỉ quanh quẩn ven bờ, giờ đây Bắc Kinh thường xuyên cho phi cơ và chiến hạm đi tuần tra gần các hải đảo Nhật Bản ở phía tây Okinawa, và đi ra khu vực Tây Thái Bình Dương.

Sách Trắng Quốc Phòng khẳng định rằng các cuộc tuần tra của Trung Quốc ở trên vùng biển và vùng trời gần lãnh thổ Nhật Bản là một mối "quan ngại về an ninh quốc gia".

Trọng Nghĩa

Nguồn : RFI, 27/09/2019

Việt Nam hủy sơ tuyển thầu quốc tế cao tốc Bắc-Nam : ưu tiên trong nước (VOA, 24/09/2019)

Trang Facebook mang tên Thông tin Chính phủ của Việt Nam thông báo rằng Bộ Giao thông và vận tải hôm 24/9 quyết định hủy việc sơ tuyển nhà thầu quốc tế cho 8 đoạn của cao tốc Bắc-Nam, thay vào đó sẽ tổ chức đấu thầu trong nước.

Cao tốc Bắc-Nam là dự án trọng điểm của Việt Nam

Trong tháng 6 và 7, Bộ Giao thông và vận tải "chấm thầu" 60 bộ hồ sơ dự sơ tuyển nhà đầu tư quốc tế cho 8 dự án xây các đoạn cao tốc, trang Thông tin Chính phủ cho hay. Kết quả là 4 dự án không có nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển, 2 dự án có duy nhất 1 nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển, 1 dự án có từ 2 nhà đầu tư, và 1 dự án có 3 nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển.

"Như vậy, số lượng nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển không nhiều, tính cạnh tranh không cao", theo thông báo đăng trên Thông tin Chính phủ.

Từ kết quả kể trên, Bộ Giao thông và vận tải ra quyết định "hủy sơ tuyển theo hình thức đấu thầu rộng rãi quốc tế", thay vào đó, bộ điều chỉnh hồ sơ mời sơ tuyển phù hợp với hình thức "đấu thầu rộng rãi trong nước" để lựa chọn nhà đầu tư thực hiện 8 dự án thuộc Dự án đường bộ cao tốc Bắc-Nam phía Đông, vẫn theo Thông tin Chính phủ.

Bản thông báo nói thêm rằng quyết định của bộ đặc biệt nhắm đến "phát huy nội lực, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp trong nước" tham gia đầu tư và "phát triển năng lực doanh nghiệp Việt Nam" trong lĩnh vực xây dựng kết cấu hạ tầng.

8 đoạn cao tốc được đề cập ở trên chạy qua các tỉnh Nam Định, Ninh Bình, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế, Khánh Hòa, Đồng Nai, Tiền Giang và Vĩnh Long. Dự kiến tổng mức đầu tư cho các đoạn này là khoảng hơn 100.000 tỷ đồng.

Quyết định của Bộ Giao thông và vận tải nhanh chóng được một lượng người đông đảo chia sẻ trên mạng xã hội, thu hút nhiều lời khen ngợi dành cho bộ. Họ cho rằng bộ đã "lắng nghe", "cầu thị" sau khi có nhiều tiếng nói phản đối việc các nhà thầu Trung Quốc xây dựng hạ tầng ở Việt Nam, trong bối cảnh các công ty Trung Quốc gây ra vô số điều tiếng trong lĩnh vực này.

Đồ học của dự án cao tốc Bắc-Nam. (Ảnh chụp màn hình Người Lao Động)

Nhà báo Nguyễn Như Phong, từng là lãnh đạo các báo Petrotimes và Công an Nhân dân, nói với VOA rằng thật dễ hiểu về thái độ của người dân sau một loạt các công trình bê bối của các nhà thầu Trung Quốc mà nổi bật là dự án đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông "đội giá, quá chậm, chất lượng rất xấu" ở Hà Nội.

Theo nhà báo kỳ cựu này, sức ép dư luận có tác động lớn đến quyết định mới đây của Bộ Giao thông và vận tải. Ông Phong nói :

"Dư luận lo ngại rằng Trung Quốc sẽ thắng thầu và sẽ xảy ra những vụ tương tự như vụ đường sắt trên cao Cát Linh-Hà Đông. Mạng xã hội vừa rồi đã lên tiếng khá tích cực. Điều rất mừng là lãnh đạo Bộ Giao thông và vận tải đã biết lắng nghe. Sẽ không có ai thừa nhận rằng ‘chúng tôi hủy kết quả thầu là có một phần tác động của mạng xã hội’. Họ sẽ không nói cái điều ấy đâu, tự chúng ta hiểu lấy thôi".

Chuyên gia kinh tế, tiến sĩ Lê Đăng Doanh cũng cho rằng tiếng nói công luận có tầm quan trọng đáng kể trong vấn đề này. Ông Doanh nói với VOA :

"Đường [cao tốc] Bắc-Nam rất quan trọng, một công trình có tính chất cốt lõi, nền tảng để thúc đẩy sự phát triển kết cấu hạ tầng ở Việt Nam lại rơi vào tay Trung Quốc thì làm cho công luận hết sức lo ngại. Tôi hoan nghênh quyết định của Bộ Giao thông và vận tải là đã hủy kết quả đấu thầu lần trước và lần này chỉ đấu thầu các công ty trong nước".

Cả tiến sĩ Lê Đăng Doanh và nhà báo Nguyễn Như Phong đều bày tỏ tin tưởng rằng các công ty Việt Nam có đủ năng lực về thi công lẫn tài chính để thực hiện các dự án. Ông Doanh nói thêm là trong trường hợp cần huy động vốn thêm, các tập đoạn trong nước có thể bán trái phiếu doanh nghiệp với sự trợ giúp, hướng dẫn từ Ngân hàng Nhà nước.

Qua bản thông báo đăng trên trang Thông tin Chính phủ, Bộ Giao thông và vận tải cũng nhấn mạnh rằng quyết định của bộ về thay đổi cách thức sơ tuyển có liên quan đến "bối cảnh thế giới và khu vực tiếp tục có những diễn biến phức tạp". Cùng lúc, động thái của bộ còn nhằm "đảm bảo an ninh quốc phòng", vẫn theo bản thông báo, song Bộ Giao thông và vận tải không cung cấp thêm chi tiết.

Liên hệ đến các diễn biến căng thẳng ở Biển Đông giữa Việt Nam và Trung Quốc trong 2 tháng qua, nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp thuộc Viện ISEAS - Yusof Ishak đặt ở Singapore đặt câu hỏi phải chăng quyết định của Bộ Giao thông và vận tải là "một trong những biện pháp đáp trả của Việt Nam đối với các hành động gây hấn của Trung Quốc ở Tư Chính ?"

Như tin đã đưa, Trung Quốc điều tàu khảo sát địa chất đến hoạt động tại Bãi Tư Chính nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam hồi đầu tháng 7. Từ đó đến nay, tàu của Trung Quốc thực hiện 3 đợt khảo sát, gây ra một số cuộc đấu khẩu ngoại giao giữa hai nước láng giềng.

Có tin đợt khảo sát thứ 3 vừa kết thúc. Trang Facebook mang tên Dự án Đại sự ký Biển Đông cho biết đội tàu Trung Quốc gồm tàu Hải Dương Địa Chất 8 và 4 tàu hộ tống đã "bất ngờ rời khỏi vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam về Đá Chữ Thập" vào sáng sớm ngày 22/9.

Góp tiếng nói bình luận về việc Bộ Giao thông và vận tải hủy kết quả sơ tuyển nhà thầu cho các đoạn cao tốc Bắc-Nam, tiến sĩ toán Nguyễn Ngọc Chu, một Facebooker có khoảng 40.000 người theo dõi, khẳng định "chính truyền thông xã hội đã đưa tiếng nói của hàng chục triệu người dân Việt Nam đến với lãnh đạo nhà nước, để rồi cuối cùng sự sáng suốt đã chiến thắng".

Nhìn ra bình diện rộng hơn, vị tiến sĩ mong lãnh đạo nhà nước Việt Nam cần tiếp tục lắng nghe ý kiến của hơn 95 triệu người dân Việt, nhất là về các vấn đề tối quan trọng gồm "bảo vệ chủ quyền biển đảo" và "chọn đường đi cho Đất Nước".

*****************

Đấu thầu trong nước Dự án cao tốc Bắc Nam : Vì quyền lợi dân tộc ? (RFA, 24/09/2019)

Sau khi Bộ Giao thông và vận tải công khai số nhà đầu tư tham gia sơ tuyển 8 dự án thành phần cao tốc Bắc Nam, trong đó nhà đầu tư Trung Quốc chiếm 16, Hàn Quốc 5, Pháp 2… người dân và các chuyên gia kinh tế đều lên tiếng về việc nhà thầu Trung Quốc "phủ sóng" cao tốc Bắc Nam.

Nhà báo Hồ Bất Khuất chia sẻ ý kiến của ông sau khi Bộ Giao thông và vận tải, vào ngày 24/09/19 thông báo chỉ đấu thầu trong nước 8 dự án thành phần cao tốc Bắc-Nam. Courtesy : Ảnh chụp màn hình Facebook Ho Bat Khuat

Sau một thời gian đón nhận nhiều luồng ý kiến khác nhau về dự án này, ngày 24/9, Bộ Giao thông và vận tải chính thức tuyên bố chỉ đấu thầu trong nước với 8 dự án thành phần cao tốc Bắc-Nam phía Đông.

Dư luận nói gì trước thông tin vừa nêu ?

Chính phủ lắng nghe dân

Trong số rất nhiều ý kiến chia sẻ qua mạng xã hội niềm hân hoan trước thông tin của Thứ trưởng Bộ Giao thông và vận tải Nguyễn Ngọc Đông, vào ngày 24 tháng 9, xác nhận với truyền thông rằng chỉ đấu thầu trong nước với 8 dự án thành phần thuộc Dự án cao tốc Bắc-Nam, nhà báo Hồ Buất Khuất bày tỏ trên trang Facebook cá nhân rằng Chính phủ đã biết nghe dân khi hủy đấu thầu quốc tế Dự án cao tốc Bắc-Nam.

Vào tối cùng ngày, nhà báo Hồ Bất Khuất còn lên tiếng với Đài Á Châu Tự Do :

"Theo tôi thấy đấy là một dấu hiệu phản biện xã hội, nhất là các ý kiến được bày tỏ qua mạng xã hội, thì Chính phủ cũng đã lắng nghe. Đương nhiên là Chính phủ thì người ta nói chung như vậy, nhưng có một số người nghe rồi dần dần người ta thuyết phục. Hơn nữa, tôi thấy trong dân chúng, người ta gần như thống nhất là nếu để cho nhà thầu nước ngoài vào thì không có lợi cho an ninh quốc gia. Chính vì vậy, Chính phủ đã thông qua một quyết định mà tôi cho là sáng suốt và đây là tin vui nhất từ Chính phủ trong thời gian gần đây".

Đài RFA ghi nhận quả đúng là "một tin vui" cho người dân Việt Nam, nhất là những người dân gồm nhiều thành phần trong xã hội đã từng thiết tha lên tiếng cũng như ký tên vào kiến nghị thư để kêu gọi Chính phủ Việt Nam không cho đấu thầu quốc tế vì lo sợ các nhà thầu Trung Quốc sẽ "chiếm" Dự án cao tốc Bắc-Nam - một trong những dự án trọng điểm của đất nước, khi hệ lụy trước mắt từ Dự án đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông do vay vốn và nhà thầu Trung Quốc đảm trách là một minh chứng rõ ràng nhất.

Bên cạnh đó, cũng không ít ý kiến còn cho rằng động thái mới của Bộ Giao thông và vận tải được xem như thêm một phản ứng của Hà Nội đối với Bắc Kinh, sau khi vào cuối tháng 8 có thông tin cho biết Việt Nam dự định trở thành quốc gia ASEAN đầu tiên cung cấp mạng 5G mà không dùng kỹ thuật của Tập đoàn Trung Quốc Huawei, trong bối cảnh hai quốc gia láng giềng "4 tốt-16 chữ vàng" đang xảy ra căng thẳng leo thang ở bãi Tư Chính ngoài Biển Đông.

Nỗi lo vẫn còn đó

Dự án đường bộ cao tốc Bắc-Nam chạy dọc theo phía Đông của Việt Nam sát với biển Đông kéo dài từ tỉnh Lạng Sơn đến tỉnh Cà Mau, có chiều dài 2.109 km. Dự án Cao tốc Bắc-Nam bao gồm 11 dự án, trong đó có 3 dự án là đầu tư công và 8 dự án còn lại sẽ được xây dựng theo mô hình hợp tác công tư (PPP). Tổng mức đầu tư của Dự án cao tốc Bắc-Nam là 118.000 tỷ đồng, trong đó Nhà nước Việt Nam góp vốn 55.000 tỷ đồng cho ba dự án đầu tư công: hỗ trợ toàn bộ công tác giải phóng mặt bằng và góp một phần vốn xây dựng công trình để bảo đảm tính khả thi của dự án. Dự án được dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2025.

Kể từ khi thông tin về Dự án cao tốc Bắc-Nam được phổ biến rộng rãi trên phương tiện truyền thông, từ tháng 3 năm 2019 cho đến nay, dư luận trong và ngoài nước đặc biệt quan tâm vì những ý kiến đóng góp từ giới chuyên gia cho đến những người dân với Chính phủ Việt Nam rằng cần phải cân nhắc kỹ lưỡng về "yếu tố Trung Quốc" trong dự án này.

Mặc dù vậy, hồi đầu tháng 6 vừa qua, Bộ Giao thông và vận tải cho biết đối với 8 dự án thành phần theo hình thức đối tác công-tư sau khi áp dụng hình thức đấu thầu quốc tế đã được nhiều nhà đầu tư trong nước và nước ngoài tham gia bao gồm 24 nhà đầu tư Việt Nam, 16 nhà thầu Trung Quốc, 5 Hàn Quốc,1 của Pháp, 1 Singapore và 1 từ Philippines.

Diễn tiến tiếp theo vào ngày 4 tháng 9, Thứ trưởng Bộ Giao thông và vận tải Nguyễn Ngọc Đông khẳng định với báo giới rằng kết quả nhà đầu tư trúng thầu tuyến cao tốc Bắc Nam "không thể công bố do đây là tài liệu mật".

Tuyên bố này của ông Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông làm dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ trong dư luận. Và tuyên bố mới nhất vào ngày 24/9 cũng của thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông đã phần nào làm "yên lòng" dân.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cùng ban lãnh đạo thực hiện nghi lễ khởi công cao tốc Cam Lộ-La Sơn ngày 16/09/19. Courtesy of Bộ Giao thông và vận tải

Thế nhưng, Đài RFA ghi nhận vẫn còn đó những ý kiến lo ngại một số các nhà thầu tại Việt Nam không thể làm tốt cho dự án trọng điểm cao tốc Bắc-Nam. Chẳng hạn như Tổng Công ty Thành An là một công ty trúng thầu tuyến cao tốc Cam Lộ-La Sơn, dự án đầu tiên trong 11 dự án thành phần của Dự án cao tốc Bắc-Nam vừa được khởi công hôm 16 tháng 9. Tổng Công ty Thành An từng nằm trong danh sách mà Thanh tra Chính phủ trong năm 2018 thanh tra liên quan Dự án BOT mở rộng Quốc lộ 1 đoạn qua 2 tỉnh Bình Định và Phú Yên. Bên cạnh đó, cũng có ý kiến lo ngại các nhà thầu Việt Nam không đủ nguồn vốn và có thể sẽ vay vốn Trung Quốc với những ràng buộc phải mua nguyên vật liệu của các công ty Trung Quốc hay phải để cho công ty của Trung Quốc tham gia vào Dự án cao tốc Bắc-Nam.

Từ Sài Gòn, Kỹ sư Xây dựng Trần Bang, người từng khẳng định với RFA rằng những công ty tại Việt Nam có đủ khả năng để xây dựng đường cao tốc Bắc-Nam, vào tối ngày 24 tháng 9 nói rằng vẫn tiềm ẩn "Yếu tố Trung Quốc" trong các công ty Việt Nam trúng thầu Dự án cao tốc Bắc-Nam nếu như nguồn vốn, cổ phần (cổ phiếu)... không minh bạch, cũng như không được giám sát tốt. Kỹ sư Trần Bang nhấn mạnh :

"Các công ty đấu thầu phải công khai minh bạch: tức là quá khứ đã từng làm qua những công trình gì và tiến độ, chất lượng, thậm chí nguồn vốn và năng lực của công ty cũng phải công khai…thì đó mới là đấu thầu công khai. Chứ không thì chỉ giảm một phần nào đó (phản đối của người dân), thậm chí là che đậy".

Trong khi đó, từ Paris, Pháp quốc, ông Nguyễn Gia Kiểng, cựu Phụ tá Tổng trưởng Kinh tế của Việt Nam Cộng Hòa, một nhà quan sát tình hình kinh tế thế giới cho rằng quyết định của Bộ Giao thông và vận tải chỉ đấu thầu trong nước là quyết định theo chiều hướng đúng với điều kiện :

"Điều mà chúng ta cần phải làm là nên chia ra hàng vài chục khúc hay cả trăm khúc và mỗi khúc trao cho một công ty khác nhau. Có thể có những công ty có điều kiện thuận lợi vì có khả năng nên có thể được trúng thầu nhiều khúc. Điều đó là không nên đấu thầu cả dự án đường cao tốc Bắc-Nam cho một công ty. Không có vấn đề đó mà phải chia ra làm nhiều khúc và mỗi khúc phải đấu thầu riêng".

Liên quan những ý kiến lo ngại, ông Nguyễn Gia Kiểng nêu lên quan điểm cá nhân rằng :

"Thế còn những dư luận lo ngại, ví dụ như nói công ty của việt Nam không đủ sức đấu thầu thì điều đó có nghĩa là từ trước đến giờ họ không phải là những công ty xây dựng đúng nghĩa và nếu vì thiếu vốn mà họ phải mua hay mua chịu của Trung Quốc một số vật liệu thì đó là nợ giữa Trung Quốc đối với một công ty tư nhân của Việt Nam. Dân tộc và đất nước Việt Nam không có trách nhiệm cho việc đó".

Đối với nhà báo Hồ Bất Khuất thì ông khá là lạc quan, vì :

"Thông tin như thế là có, nhưng tôi nghĩ riêng với cao tốc Bắc-Nam thì sẽ khác và không như thế được vì dư luận xã hội, người ta tập trung và chú ý cũng như sự giám sát của người dân sẽ tăng lên".

Một số những người quan tâm đến Dự án cao tốc Bắc-Nam mà Đài RFA tiếp xúc đều đồng quan điểm rằng trước dấu chỉ Chính phủ Việt Nam lắng nghe ý nguyện của người dân thì họ hy vọng Dự án cao tốc Bắc-Nam sẽ được xây dựng trên tinh thần minh bạch, công khai vì dự án này không chỉ mang ý nghĩa về mặt kinh tế, mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về mặt chính trị, ngoại giao, đó là sự đồng lòng và đồng thuận giữa chính quyền và nhân dân Việt Nam.

*****************

Việt Nam chọn nhà thầu trong nước làm một số cao tốc Bắc – Nam (RFA, 24/09/2019)

Đại diện Bộ Giao thông và vận tải Việt Nam, ông thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông vào ngày 24 tháng 9 được truyền thông dẫn lời : "Sau khi tham khảo ý kiến của các cơ quan, Bộ Giao thông vận tải đã chính thức lựa chọn chỉ đấu thầu trong nước với tám dự án thành phần dự kiến đầu tư theo hình thức đối tác công - tư (PPP) của cao tốc Bắc - Nam phía Đông. Đây là dự án lớn, quan trọng và nhận được sự quan tâm của cả xã hội, cả hệ thống chính trị trong và ngoài nước".

Hình minh họa. Một đoạn đường cao tốc ở Cao Bằng. AFP

Ông Nguyễn Ngọc Đông đưa ra đánh giá là các dự án đó chưa hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài, cạnh tranh không lớn. Xét bối cảnh quốc tế rất phức tạp, cân nhắc khả năng cũng như phát huy nội lực của doanh nghiệp trong nước nên Bộ Giao thông- Vận tải có báo cáo với các cơ quan khác nhau, thống nhất đấu thầu cạnh tranh trong nước để lựa chọn nhà đầu tư trong nước.

Hồi tháng 7/2019, công luận quan ngại trước tin doanh nghiệp Trung Quốc nộp hồ sơ tham gia sơ tuyển 7/8 các dự án thành phần thuộc đai dự án đường cao tốc Bắc - Nam. Mạng báo VietnamFinance dùng từ ‘phủ sóng’ đối với sự có mặt hầu như khắp các dự án thành phần được mở thầu của doanh nghiệp Trung Quốc.

Tiếp đó, ông Nguyễn Ngọc Đông khi trả lời báo chí hôm 4/9/2019 đã khẳng định kết quả nhà đầu tư trúng thầu tuyến cao tốc Bắc Nam "không thể công bố do đây là tài liệu mật". Theo ông Đông, theo quy định của pháp luật về đấu thầu, quá trình đánh giá, thẩm định, lựa chọn nhà đầu tư thực hiện theo chế độ hồ sơ mật, không cung cấp cụ thể được (!?).

Vào thời điểm đó, trả lời RFA,ông Lê Văn Triết, cựu Bộ trưởng Thương Mại, nhận định :

"Nhà thầu cao tốc Bắc - Nam mà ‘mật’ thì tôi thấy không đúng, bởi vì cao tốc Bắc - Nam là điều mà mọi người quan tâm, nhà nước quan tâm, nhân dân quan tâm… trong và ngoài nước quan tâm. Vì cao tốc Bắc - Nam liên quan vấn đề an ninh của cả nước, và hết sức liên quan khả năng của nền kinh tế, triển vọng của đất nước, mọi người quan tâm mà bây giờ Trung Quốc nhận thầu mà lại nói mật là bậy rồi, tôi không tán thành chuyện này là mật".

Được biết dự án đường cao tốc bắc-nam đã được Quốc hội Việt Nam thông qua, dự kiến trong giai đoạn 2017 - 2020 đầu tư 11 dự án thành phần với chiều dài 654 km, tổng vốn đầu tư hơn 100.000 tỉ đồng, trong đó ba dự án đầu tư công (những đoạn được cho là không hấp dẫn với nhà đầu tư) và tám dự án BOT.

Tám dự án xây dựng tuyến cao tốc Bắc- Nam phía đông giai đoạn 2017-2020 theo hình thức đối tác công tư (PPP), loại hợp đồng BOT gồm các dự án Mai Sơn- Quốc lộ 45 : Quốc lộ 45-Nghi Sơn ; Nghi Sơn- Diễn Châu ; Diễn Châu-Bãi Vọt Nha Trang-Cam Lâm ; Cam Lâm- Vĩnh Hảo ; Vĩnh Hảo- Phan Thiết và Phan Thiết- Đồng Nai.

Ba dự án đầu tư công gồm Cao Bồ-Mai Sơn ; Cam Lộ- La Sơn và Cầu Mỹ Thuận.

Vào ngày 16 tháng 9, Bộ Giao thông và vận tải đã khởi công dự án đường cao tốc Cam Lộ-La Sơn với nguồn vốn từ trái phiếu Chính phủ. Đoạn này dài 98 km với tổng mức đầu tư hơn 7.600 tỷ đồng. Đây là dự án đầu tiên của 11 dự án thành phần thuộc dự án lớn đường cao tốc bắc- nam phía đông giai đoạn 2017-2020 được khởi công.

*******************

Việt Nam hủy đấu thầu quốc tế cao tốc Bắc Nam (BBC, 24/09/2019)

Bộ Giao thông và vận tải Việt Nam nói muốn 'phát huy nội lực' cho các doanh nghiệp xây dựng kết cấu hạ tầng ở trong nước.

Bộ Giao thông và vận tải nói mọi thông tin về các bước thực hiện tiếp theo sẽ được kịp thời cung cấp để toàn thể nhân dân được biết và giám sát.

Thông cáo Báo chí của Bộ Giao thông và vận tải mô tả bộ này "nhận thức rất rõ đây là Dự án trọng điểm của Quốc gia, có vai trò quan trọng và ý nghĩa to lớn trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Bộ Giao thông vận tải cho biết nhận được 60 bộ hồ sơ dự tuyển theo hình thức đấu thầu quốc tế sau hai tháng nhưng "số lượng nhà đầu tư vượt qua sơ tuyển không nhiều, tính cạnh tranh không cao".

"Sau khi đánh giá trách nhiệm pháp lý quy định tại hồ sơ mời sơ tuyển quốc tế đã phát hành và Luật đấu thầu, trên cơ sở thống nhất của các cơ quan liên quan, Bộ Giao thông vận tải quyết định hủy sơ tuyển theo hình thức đấu thầu rộng rãi quốc tế và điều chỉnh hồ sơ mời sơ tuyển phù hợp với hình thức đấu thầu rộng rãi trong nước lựa chọn nhà đầu tư thực hiện 8 dự án PPP thuộc Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía đông," thông cáo viết.

Dự án cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 đi qua 20 tỉnh thành phố với 11 dự án gồm 3 dự án đầu tư công và 8 dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) với tổng mức đầu tư được. Bộ Giao thông vận tải phê duyệt là 102.513 tỷ VND.

Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông được dẫn lời nói bộ này chính thức chính thức lựa chọn chỉ đấu thầu trong nước với 8 dự án thành phần dự kiến đầu tư theo hình thức đối tác công - tư (PPP) của cao tốc Bắc - Nam phía đông.

"Tính cạnh tranh [đấu thầu quốc tế] không cao, rất ít nhà đầu tư nước ngoài tham gia ở đây, nên để phát huy nội lực thì lựa chọn như vậy", ông Đông nói thêm. "Luật pháp cũng cho phép chủ đầu tư cân nhắc các yếu tố an ninh - quốc phòng khi tổ chức đấu thầu".

Truyền thông trong nước cho hay phần phần đầu tiên của cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Cam Lộ - La Sơn đi qua tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên Huế đã được khởi công xây dựng vào ngày 16/9.

Bộ Giao thông vận tải nói mọi thông tin về các bước thực hiện tiếp theo "sẽ được kịp thời cung cấp để toàn thể nhân dân được biết và giám sát".

Dự án Cao tốc Bắc Nam gây chú ý nhiều sau khi gần 120 văn nghệ sĩ vào giữa năm nay cùng ký vào bản kiến nghị không để Trung Quốc đầu tư và dự thầu.

Ông Nguyễn Công Khế, cựu Tổng biên tập báo Thanh Niên khi đó ủng hộ bản kiến nghị này do những "bẫy nợ, bẫy kỹ thuật…."và đặc biệt là lĩnh vực An ninh quốc phòng và phòng thủ phía Đông đất nước".

"Và qua nhiều kinh nghiệm cho thấy, ta sẽ khó kiểm soát nổi nạn hối lộ, đút lót, tham nhũng, đi đêm...mà ta đang dày công bài trừ chúng trong thời gian vừa qua, bước đầu đang có kết quả khả quan," ông Khế viết trên Facebook cá nhân.

Nhà báo tự do Phan Thị Châu từ Thành phố Hồ Chí Minh hôm 20/06 nói với BBC rằng hầu hết các công trình do Trung Quốc thực hiện ở Việt Nam đều kém chất lượng, không đảm bảo tiến độ và luôn đội vốn lên quá cao so với giá thầu lúc ban đầu."

Trong khi đó blogger, phóng viên tự do Thanh Ngọc nói với BBC nói về khả năng nhà thầu Trung Quốc "bỏ giá thầu rẻ nhất và "lại quả" mức cao để thắng thầu là không lạ."

Dự án cao tốc Bắc-Nam và nỗi lo Trung Quốc

Thanh Phương, RFI, 23/09/2019

Dự án đường bộ cao tốc Bắc – Nam vẫn gây nhiều tranh cãi ở Việt Nam liên quan đến vấn đề đấu thầu quốc tế, vì nhiều người sợ là dự án mang tính chiến lược này lại lọt vào tay các công ty Trung Quốc.

Một đoạn đường cao tốc Hà Nội-Lào Cai chạy qua tỉnh Vĩnh Phúc, Việt Nam. Ảnh chụp ngày 01/11/2014AFP PHOTO / HOANG DINH NAM

Ngày 16/09/2019, Việt Nam đã khởi công dự án đường cao tốc Cam Lộ - La Sơn dài 98km nối Quảng Trị và Thừa Thiên Huế, với tiền đầu tư từ nguồn vốn trái phiếu chính phủ, dự kiến hoàn thành vào năm 2021.

Đây là phần đầu tiên của đại dự án đường bộ cao tốc Bắc – Nam, kéo dài từ Lạng Sơn đến Cà Mau khoảng 2.100 km, chạy qua 32 tỉnh, thành phố và được đầu tư theo 3 giai đoạn. Trong giai đoạn 1 (2017 - 2020), Việt Nam dự kiến đầu tư xây 654 km, gọi là tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông, chia làm 11 phần, trong đó có 3 phần là dự án đầu tư công, như trường hợp của đoạn đường Cam Lộ - La Sơn. Tám dự án còn lại sẽ được đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP). Hiện chính phủ Việt Nam đang sơ tuyển các nhà đầu tư cho 8 dự án đó trong khuôn khổ đấu thầu quốc tế.

Theo kế hoạch, Bộ Giao thông và vận tải tổ chức sơ tuyển quốc tế và dự kiến là trong tháng 09/2019 sẽ công bố kết quả sơ tuyển. Từ tháng 10/2019 họ sẽ thực hiện đấu thầu qua việc mời thầu và đến tháng 3/2020 mới công khai kết quả đấu thầu, để tháng 4/2020 ký hợp đồng dự án, sau đó dự án này sẽ được triển khai.

Nhưng cho tới nay người ta vẫn chưa biết kết quả sơ tuyển thầu đường bộ cao tốc Bắc-Nam, bởi vì theo lời thứ trưởng Bộ Giao thông và vận tải Nguyễn Ngọc Đông tại cuộc họp báo của chính phủ ngày 04/09, đây là "tài liệu mật, không thể công bố".

Tuyên bố của vị thứ trưởng nói trên càng không giải tỏa được mối quan ngại rằng dự án cực kỳ quan trọng này lọt vào tay các nhà thầu Trung Quốc.

Mối quan ngại này đã được nêu lên trong một bản kiến nghị đề ngày do 118 văn nghệ sĩ nổi tiếng trong nước ký ngày 5/6/2019 gửi đến lãnh đạo Việt Nam, yêu cầu không để Trung Quốc làm đường cao tốc và đường sắt cao tốc Bắc Nam. Kiến nghị yêu cầu : "Để có nguồn vốn lớn cho đầu tư, Nhà nước nên chủ động khai thác tiềm năng, tài lực nội tại của các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế trong nước, nhất là các doanh nghiệp tư nhân mà đến nay họ đã trở thành một lực lượng mạnh".

Bản kiến nghị viết thêm : "Còn nếu không đủ lực, trong trường hợp cần kết hợp với doanh nghiệp nước ngoài, thì nên thận trọng cân nhắc kỹ lưỡng về mọi mặt. Đặc biệt, trong tình hình cụ thể của giai đoạn này, chúng ta không thể chấp nhận trao những con đường xương sống của đất nước, hay bất cứ đoạn nào của những con đường này, vào tay những nhà đầu tư và nhà thầu Trung Quốc".

Tuy không tham gia ký tên vào bản kiến nghị nói trên, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, Hà Nội, cũng đã nhiều lần lên tiếng về vấn đề này trên báo chí Việt Nam. Trả lời RFI Việt ngữ, bà Phạm Chi Lan giải thích :

"Tôi lên tiếng về việc này vì tôi thấy là đưa ra 8 dự án đó được đưa trong một thời gian rất gấp gáp. Khi thay mặt bộ Giao Thông báo cáo với Thường vụ Quốc Hội vào cuối tháng 4 về tiến triển của dự án đó, thứ trưởng bộ Giao Thông có cho biết là các công ty, các doanh nghiệp Việt Nam không đủ điều kiện để tham gia. Với các quy định hiện hành, một số nhà đầu tư quốc tế như Nhật Bản, Pháp, Anh, v.v… thì không mặn mà, và chỉ có các nhà đầu tư Trung Quốc quan tâm, muốn tham gia.

Khi thấy thông tin đó được đăng trên báo chí Việt Nam, tôi đã lên tiếng ngay lập tức, cho rằng việc này cần phải xem lại : những quy định được đưa ra như thế nào mà khiến cho các doanh nghiệp Việt Nam bị loại ra ngay từ đầu, không đủ điều kiện để tham gia ? Những điều kiện đó là điều kiện gì, khắc nghiệt đến mức nào mà doanh nghiệp Việt Nam không tham gia được ?

Tám dự án đó có độ dài bình quân của mỗi dự án chỉ khoảng độ 60 km, với khổ rộng của đường chỉ là từ 4 đến 6 làn xe. Tôi nghĩ các doanh nghiệp Việt Nam đã làm nhiều dự án còn lớn hơn thế nữa, họ toàn toàn có khả năng tham gia. Ở đây có thể bất ổn nằm ở ngay chính các quy định của nhà nước đưa ra như thế nào đó để loại họ ra ngay từ đầu. Điều đó là bất công, phi lý đối với các doanh nghiệp Việt Nam.

Thứ hai, tôi cũng thắc mắc là tại sao các nhà đầu tư khác lại không mặn mà ? Phải chăng là các quy định đó không đủ độ minh bạch cần thiết để cho các nhà đầu tư khác có thể yên tâm mà tham gia ? Tại sao chỉ có các nhà đầu tư Trung Quốc mặn mà ? Như vậy, cách thiết kế và đưa ra các dự án này phù hợp với cách làm của người Trung Quốc hơn, như họ đã từng tham gia và thắng thầu trong dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông.

Trong bài của tôi, tôi cũng nói rõ là nếu như tham gia theo kiểu đường sắt Cát Linh- Hà Đông, tức là rơi vào tay Trung Quốc, thì ở đây nó bất ổn ngay từ đầu, từ cách ra đầu bài, đến toàn bộ quá trình chọn thầu và giám sát, để cho nó trở thành một dự án tệ hại như vậy. Với kinh nghiệm, với bài học rất xấu của đầu tư Trung Quốc về dự án giao thông đó, không nên để cho các dự án này chỉ rơi vào tay các nhà đầu tư Trung Quốc.

Sau khi bài báo của tôi được đăng trên nhiều kênh báo chí và đặc biệt là khi bài báo đến tay thủ tướng Phúc qua báo chí, thì thủ tướng đã ra chỉ thị và sau đó, bộ Giao Thông đã điều chỉnh lại quy định, theo cách để cho các các doanh nghiệp Việt Nam có thể liên doanh với nhau hoặc hợp vốn với nhau để đủ khả năng tham gia đấu thầu".

Trả lời kiến nghị nói trên của các nghệ sĩ, vào đầu tháng 7, bộ trưởng bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng khẳng định : "Chủ trương này được nghiên cứu đầu tư trên tinh thần độc lập, tự chủ, không liên quan đến chính sách của bất cứ quốc gia nào". Vị bộ trưởng còn bảo đảm là việc đấu thầu sẽ được tổ chức "theo quy định của pháp luật về đấu thầu, xem xét chặt chẽ tất cả các điều kiện, tiêu chí của các hồ sơ dự thầu ; không chỉ quan tâm đến giá thầu mà còn xem xét các điều kiện về năng lực, kinh nghiệm, uy tín…".

Tuy nhiên, đối với chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, các luật lệ, quy định về việc đấu thầu quốc tế cho dự án đường cao tốc Bắc – Nam phải thật rõ ràng, minh bạch :

"Sau này, trên một số kênh khác, khi góp ý về cách làm PPP ở Việt Nam, tôi cũng đưa ra vấn đề tương tự : phải làm cho luật pháp và các quy định thật rõ ràng, minh bạch và có đủ thời gian cần thiết để cho các nhà đầu tư khác nhau có thể có được thông tin đầy đủ, hiểu đúng nhau về các yêu cầu của các dự án và từ đó họ có thể tham gia.

Thứ hai là Việt Nam cũng không nên đặt vấn đề đấu thầu chỉ căn cứ trên giá rẻ. Nếu nhà đầu tư nào đã chào giá rẻ, thì sau này cứ phải đúng giá đó mà làm, chứ nếu đội giá lên thì nhà đầu tư phải chịu, chứ không phải chính phủ Việt Nam chấp nhận trả thêm tiền nhiều lần, hoặc thời gian kéo dài quá lâu như trường hợp đường sắt Cát Linh – Hà Đông".

Sau khi bộ Giao Thông sửa đổi các quy định, đã có thêm các doanh nghiệp Việt Nam tham gia sơ tuyển trong cuộc đấu thầu, nhưng theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, thời gian vẫn còn quá ngắn để các doanh nghiệp Việt Nam kịp chuẩn bị :

"Theo những thông báo ban đầu của bộ Giao thông, sau khi đã điều chỉnh (các quy định), số doanh nghiệp Việt Nam tham gia sơ tuyển vòng đầu trong cuộc đấu thầu cho 8 dự án này đã có tăng lên, nhưng cũng không thật nhiều.

Tôi cũng tiếc là thiếu những gương mặt của những nhà đầu tư lớn trong khu vực tư nhân của Việt Nam, mà ban đầu mọi người nghĩ là họ hoàn toàn có khả năng tham gia. Tôi cho ở đây có vấn đề là thời hạn quá ngắn, bởi vì khi điều chỉnh lại, như bộ trưởng Giao thông báo cáo với Quốc hội trong kỳ họp tháng 5, thời gian còn lại để nộp đơn xin dự thầu chỉ kéo dài đến trước tháng 8 thôi, bởi vì tháng 8 là khóa thầu rồi và họ sẽ bất đầu sơ tuyển.

Thời gian quá ít thì ngay cả các doanh nghiệp Việt Nam có muốn ngồi lại bàn với nhau để hợp vốn, hợp doanh, xem xét năng lực của các bên tham gia, ai mạnh về mặt gì và cùng nhau góp vốn như thế nào, thì họ cũng không có đủ điều kiện để hoàn tất những việc đó, để nộp đơn dự thầu với tất cả những lý lẽ và những điều kiện mang tính thuyết phục cao nhất.

Thứ hai, có lẽ họ cũng không có đủ thời gian để các nhà đầu tư lớn đưa vào kế hoạch tính toán của họ. Thông thường, các doanh nghiệp lớn, làm ăn quy củ, thường có một kế hoạch dài hạn, bỏ một số vốn khoảng vài nghìn tỷ vào một dự án mà trong một thời gian quá ngắn, ví dụ như chỉ có 3 tháng để quyết định, thì họ không đủ thời gian xem xét cần thiết. Khi tôi tìm hiểu một số nhà đầu tư, ví dụ như Nhật Bản, thì đúng như tôi phán đoán, đối với họ, thời gian quá ngắn, thành ra họ không quan tâm đến việc tham gia.

Thông thường, đối với những dự án như vậy, họ phải mất hàng năm trời để điều tra xem có đáng làm hay không, địa hình cụ thể những đoạn đường mà họ định tham gia như thế nào, điều kiện tự nhiên ra sao, yêu cầu kỷ thuật như thế nào, vốn liếng cần bao nhiêu, ứng dụng công nghệ nào cho phù hợp với điều kiện cụ thể của từng đoạn đường, cũng như yêu cầu của phía Việt Nam, từ đó họ tính toán xem có đảm bảo lợi ích kinh tế để tham gia hay không.

Một vài khía cạnh về chính sách của Việt Nam cũng có thể làm cho họ băn khoăn, ví dụ như các vấn đề về tỷ giá. Như vậy là cả nhà đầu tư Việt Nam lẫn nhà đầu tư Nhật Bản hoặc của một số nước khác đều có thể rơi vào tình huống là quá ít thời gian để có thể đọc và hiểu kỹ "đầu bài" mà bộ Giao Thông đưa ra, để từ đó quyết định là có nên tham gia hay không.

Một vấn đề khác, như đã nói ở trên, cho tới nay, bộ Giao thông vẫn chưa công bố danh sách các doanh nghiệp đã lọt qua vòng sơ tuyển, cho nên bà Phạm Chi Lan tỏ vẻ quan ngại :

"Khi họ công bố các doanh nghiệp nộp vào vòng sơ tuyển, họ cũng nói là có tới khoảng 30 doanh nghiệp là của Trung Quốc và hơn 30 doanh nghiệp là của Việt Nam và các doanh nghiệp khác. Lúc bấy giờ trên báo chí, bản thân tôi và nhiều người khác đã yêu cầu là đã công bố danh mục này thì phải công bố kết quả sơ tuyển : những doanh nghiệp nào trúng sơ tuyển, doanh nghiệp nào không. Tại sao những doanh nghiệp này lọt vào sơ tuyển và tại sao những doanh nghiệp kia bị gạt ra, thì phải công bố rõ. Rất tiếc là cho tới nay chưa thấy có thông tin đó".

Nói chung, mối quan ngại của nhiều người, trong đó có chuyên gia Phạm Chi Lan, vẫn là nguy cơ dự án đường cao tốc Bắc – Nam, một dự án chiến lược, rơi vào tay Trung Quốc, vào lúc Bắc Kinh đang gia tăng sức ép lên Việt Nam trên Biển Đông :

"Với tính chất của nó về an ninh quốc phòng, cũng như ý nghĩa về kinh tế, đặc biệt là trong tình hình hiện nay, khi mà Trung Quốc đang quấy rối Việt Nam ở Biển Đông một cách càng ngày càng trắng trợn, xâm lấn cả vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, thì Việt Nam tuyệt đối không thể để cho Trung Quốc làm các dự án bên trong lãnh thổ Việt Nam. Kẻ cướp ở trước cửa nhà thì không thể để nó vào trong nhà mình để làm những việc khác. Cho nên, Việt Nam không thể để cho các nhà thầu Trung Quốc tham gia vào bất cứ dự án nào trong 8 dự án PPP của đường cao tốc Bắc-Nam cũng như tham gia vào cung cấp gì cho 3 dự án đầu tư công, vì điều đó sẽ gây thêm sức ép và những rũi ro rất lớn cho Việt Nam về mặt an ninh quốc phòng".

Ngoài dự án đường bộ cao tốc Bắc – Nam, Việt Nam còn dự kiến sẽ xây đường sắt cao tốc Bắc Nam, một dự án rất lớn, với tổng vốn đầu tư theo dự kiến của bộ Giao thông là khoảng 60 tỷ đôla. Dự án này vừa qua cũng gây nhiều tranh cãi khi bộ Kế hoạch và đầu tư đưa ra phương án có thể số vốn đầu tư sẽ giảm xuống còn 32 tỷ đôla, nếu có cách làm khác đi.

Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, rất nhiều người, trong đó cũng có bà, ủng hộ ý tưởng đó của bộ Kế Hoạch – Đầu Tư, thậm chí bà Phạm Chi Lan cho là còn có thể tiết kiệm hơn nữa, nếu có cách làm hợp lý hơn về các mặt. Tuy nhiên, bà cũng đề nghị là dự án này nên được gác lại sau năm 2030 hãy tính đến, bởi vì hiện nay điều kiện về tài chính, cũng như nhu cầu thật sự đối với đường sắt cao tốc này chưa có. Theo chuyên gia Phạm Chi Lan, bây giờ chỉ nên tập trung vào sửa con đường sắt hiện có, để bảo đảm an toàn hơn, sử dụng cùng với hệ thống đường bộ, đường thủy, đường ven biển. Độ khoảng 10 năm nữa, khi mà điều kiện kinh tế và trình độ kỹ thuật cho phép, thì lúc bấy giờ mới đặt lại vấn đề này.

Thanh Phương

Nguồn : RFI, 23/09/2019

*******************

Cao tốc Bắc Nam : Nhà thầu ‘ta’ hay nhà thầu ‘lạ’ cũng… rứa

Trân Văn, VOA, 23/09/2019

Nhiều người Việt thở phào khi chỉ có các doanh nghiệp của "ta" đầu tư và thi công đoạn cao tốc từ Cam Lộ (Quảng Trị) đến La Sơn (Thừa Thiên – Huế).

Lời phản đối nhà thầu Trung Quốc xây cao tốc mới ở Việt Nam xuất hiện trên một diễn đàn mạng, 28/5/2019

Đoạn cao tốc Cam Lộ - La Sơn dài khoảng 100 cây số là 1/11 đoạn cao tốc cần thi công để hoàn tất tuyến cao tốc chạy suốt từ Bắc vào Nam.

Theo chính phủ thì hệ thống công quyền sẽ dùng ngân sách đầu tư 3/11 đoạn góp phần cấu thành cao tốc Bắc Nam, 8/11 đoạn còn lại sẽ được thực hiện theo hình thức BOT.

Đoạn cao tốc Cam Lộ - La Sơn là một trong số 8 đoạn được đầu tư theo hình thức BOT. Tổng vốn đầu tư cho đoạn này khoảng 7.700 tỉ đồng.

Có nhiều lý do khiến người Việt âu lo và đòi giới hữu trách không vay, không giao bất kỳ công trình giao thông nào ở Việt Nam cho nhà đầu tư, nhà thầu Trung Quốc.

Thể theo nguyện vọng của đồng chí, đồng bào, hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam đã chọn hai liên danh thuần… Việt, thực hiện đoạn Cam Lộ - La Sơn của cao tốc Bắc Nam : Liên danh thứ nhất gồm hai doanh nghiệp là Công ty Đầu tư Xây dựng 703 và Tổng Công ty Thành An. Liên danh thứ hai gồm ba doanh nghiệp là Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn, Công ty Xây dựng Dịch vụ Thương mại 68 và Công ty Đầu tư xây dựng Xuất nhập khẩu 168 Việt Nam.

Nếu tuyến metro Cát Linh – Hà Đông đã tạo thêm một trái đắng qua việc vay vốn Trung Quốc, sử dụng nhà thầu Trung Quốc và dù rất… ráng nhưng cả hệ thống chính trị, hệ thống công quyền lẫn dân chúng Việt Nam vẫn khó mà nuốt cho trôi thì giao các đoạn của cao tốc Bắc Nam cho những nhà đầu tư, nhà thầu thuần… Việt liệu có… ngọt hơn không ? Khẳng định là không thì võ đoán vì công trình xây dựng đoạn Cam Lộ - La Sơn chỉ mới khởi công nhưng ai dám bảo là… có vì quả sẽ… "ngọt" hơn ?

***

Trong năm doanh nghiệp thuộc hai liên danh được chọn tham gia đầu tư, thi công đoạn Cam Lộ - La Sơn có hai doanh nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng là Tổng Công ty Thành An và Tổng Công ty Trường Sơn. Tuy cuối năm ngoái, Bộ Quốc phòng thông báo giải thể "14 ‘lữ đoàn công binh dự bị động viên’ thuộc bảy tổng công ty" (36, 319, Đông Bắc, Lũng Lô, Thái Sơn, Thành An, Trường Sơn) (1) nhưng về bản chất, vốn liếng, phương tiện, nhân lực của các tổng công ty này vẫn rút từ nguồn dành cho quốc phòng !

So với Trung Quốc, Thành An và Trường Sơn nếu không hơn thì có lẽ cũng bằng ngoại nhân cả về năng lực thi công lẫn mức độ thiện lương. Cả hai tổng công ty này cùng với Tổng Công ty 789 (cũng thuộc Bộ Quốc phòng) là 3/5 nhà thầu thực hiện đoạn quốc lộ chạy ngang Phú Yên và Bình Định. Dẫu đoạn đó của quốc lộ 1 chỉ chừng 140 cây số, ngốn gần 8.000 tỉ và ngay trong thời hạn bảo hành, trên mặt đường có tới 5.300 hố, ổ, gây ra đủ thứ thiệt hại, kể cả thiệt hại nhân mạng nhưng không nhà thầu nào thèm sửa chữa (2)...

Ba doanh nghiệp còn lại thuộc hai liên danh được chọn tham gia đầu tư, thi công đoạn Cam Lộ - La Sơn cũng thế. Công ty Đầu tư Xây dựng 703 chính là bạn đồng hành với Tổng Công ty Trường Sơn trong thi công đoạn cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi (3), vốn nổi tiếng vì vừa khánh thành đã lún, lõm, bề mặt bể thành vô số hố, ổ, cầu bị nứt, thấm, (4)… Muốn biết chi tiết hơn về chất lượng đoạn cao tốc trị giá 34.500 tỉ đồng này thế nào, cứ dùng google !

Còn Công ty Xây dựng Dịch vụ Thương mại 68 ? Doanh nghiệp này nổi tiếng vì "đấu đâu, thắng đó". Một số tờ báo ở Việt Nam từng thú nhận, họ không hiểu tại sao Công ty Xây dựng Dịch vụ Thương mại 68 liên tục thắng các gói thầu lớn (chừng 15 gói thầu, tổng giá trị khoảng 1.600 tỉ) trong đủ mọi lĩnh vực! Gần đây, Công ty Xây dựng Dịch vụ Thương mại 68 tiếp tục thắng gói thầu xây dựng đường sá ở Thành phố Hồ Chí Minh trị giá 200 tỉ mà báo giới ví von là "gói thầu cấm cửa báo chí" (5)…

Doanh nghiệp cuối cùng trong số năm doanh nghiệp tham gia hai liên danh thực hiện đoạn Cam Lộ - La Sơn: Công ty Đầu tư xây dựng Xuất nhập khẩu 168 cũng thuộc loại lẫy lừng vì tên tuổi gắn chặt với Tổng Công ty Thái Sơn của Đinh Ngọc Hệ (Út Trọc) trong mua – bán các gói thầu (6). Công ty Đầu tư xây dựng Xuất nhập khẩu 168 cũng lả doanh nghiệp mà tên tuổi gắn chặt với trễ hạn, nhiều hạng mục chưa nghiệm thu đã hư khi tham gia thực hiện tuyến tránh Pleiku thuộc dự án đường Hồ chí Minh (7)…

***

Ý tưởng dùng vốn của Trung Quốc và nhà thầu Trung Quốc để hoàn tất cao tốc Bắc Nam từng khuấy động dư luận, khiến đồng chí, đồng bào xúc động mạnh. Chẳng phải công chúng, báo giới mà ngay cả các chuyên gia cũng phản đối tiêu chuẩn chọn thầu (phải có sẵn khoản vốn tối thiểu là 20% tổng giá trị dự án, tìm được ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng nào đó khẳng định cho vay phần còn lại). Hạ tiêu chuẩn chọn thầu để doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia, trở thành… nguyện vọng chung (8) !

Cho dù càng ngày càng nhiều người Việt bất bình vì cách thức lựa chọn nhà đầu tư cho các dự án giao thông theo hình thức BOT : Thiếu cả năng lực tài chính lẫn thi công, chất lượng công trình tồi, dự án trở thành gánh nặng mà cả kinh tế lẫn xã hội khó kham (do có thể vay hơn 90% tổng giá trị dự án, nhà đầu tư biến hệ thống ngân hàng thành con tin, vì vậy được thu phí cao, thời gian thu phí bất hợp lý so với suất đầu tư,…) nhưng ý tưởng chọn Trung Quốc đã đẩy công chúng đến chỗ tự nguyện ủng hộ nhà đầu tư – nhà thầu "ta" !

Nhìn một cách tổng quát, ý tưởng chọn Trung Quốc đã thúc đẩy đồng chí, đồng bào "đại xá" cho nhà đầu tư – nhà thầu "ta". Viễn cảnh tồi tệ nếu dùng vốn Trung Quốc, nhà thầu Trung Quốc khiến đồng chí, đồng bào bỏ qua chuyện chính phủ sẽ dùng ngân sách hỗ trợ các nhà đầu tư - nhà thầu "ta" hoàn tất những đoạn thuộc cao tốc Bắc Nam theo hình thức BOT để nhà đầu tư, nhà thầu "ta" thu… phí ! Chưa kể đó còn có thể là cơ hội để nhà đầu tư - nhà thầu "ta" vừa nhận tiền hỗ trợ của chính phủ, vừa tăng phí ở các dự án BOT khác (9).

Không rõ ý tưởng chọn Trung Quốc – gióng lên hồi chuông cảnh báo dự án, công trình rơi vào tay Trung Quốc - có quan hệ thế nào với Dự luật về Đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) mà chính phủ vừa trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội để xin ý kiến. Theo đó, để nhà đầu tư – nhà thầu "ta", mạnh dạn tranh thầu trong các dự án thuộc loại PPP, chính phủ cam kết sẽ "chia sẻ" đến 50% phần thiếu hụt nếu doanh thu thực tế thấp hơn doanh thu dự kiến. Điều mà ông Phan Thanh Bình, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục - Thanh niên - Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, xem là bất hợp lý vì "thua lỗ thì nông dân phải ráng chịu, còn nhà đầu tư – nhà thầu BOT thì được… chia sẻ" (10).

***

Rõ ràng, vốn Trung Quốc, nhà thầu Trung Quốc là một thứ… "vỏ dưa" không người Việt nào muốn vấp để quốc gia, dân tộc trượt dài như đã và đang phải trượt theo những dự án kiểu như Tuyến metro Cát Linh – Hà Đông. Song nhà đầu tư – nhà thầu "ta" có khá hơn hay cũng chỉ là một thứ vỏ như… "vỏ dừa" ? Liệu có kẻ nào dùng "vỏ dưa" để dụ đồng chí, đồng bào tự nguyện chọn… "vỏ dừa" không? Chưa rõ nhưng ít nhất có một điều đã rõ là nếu hệ thống chính trị, hệ thống công quyền hiện tại vẫn có quyền lựa chọn như trước nay thì đường chúng ta đi sẽ còn vô số loại vỏ do chính họ chọn và bày ra. Tránh được vỏ này sẽ đụng nhằm vỏ kia, không tử thương cũng trọng thương!

Trân Văn

Nguồn : VOA, 23/09/2019

Chú thích

(1) https://vnexpress.net/thoi-su/bo-quoc-phong-giai-the-hang-loat-don-vi-3860230.html

(2) https://tuoitre.vn/tam-dinh-chi-can-bo-cam-cua-6-nha-thau-de-o-voi-tren-quoc-lo-1-20181217113030727.htm

(3) https://baodautu.vn/2400-ty-dong-xay-88km-duong-cao-toc-da-nang-quang-ngai-d2293.html

(4) https://thanhnien.vn/thoi-su/cao-toc-da-nang-quang-ngai-tri-gia-hon-34500-ti-dong-gio-ra-sao-1099021.html

(5) https://baodauthau.vn/dau-thau/chan-dung-nha-thau-trung-goi-thau-cam-cua-bao-chi-105646.html

(6) http://danviet.vn/tin-tuc/sai-pham-cua-cong-ty-ut-troc-tai-du-an-acv-dau-tu-bo-giao-thong-van-tai-lam-ngo-972901.html

(7) https://baotainguyenmoitruong.vn/ban-doc/duong-ho-chi-minh-tuyen-tranh-pleiku-chua-nghiem-thu-da-gap-su-co-1266658.html

(8) https://tuoitre.vn/dau-thau-cao-toc-bac-nam-nha-dau-tu-trong-nuoc-gap-bat-loi-20190812080934284.htm

(9) https://tuoitre.vn/bo-xay-dung-de-nghi-khong-dung-ngan-sach-cuu-du-an-bot-20190703143618074.htm

(10) https://m.thanhnien.vn/thoi-su/nong-dan-thua-lo-thi-bao-rang-chiu-ma-bot-lai-chia-se-rui-ro-doanh-thu-1126793.html

Trung Quốc tẩy não trẻ em Duy Ngô Nhĩ từ tiểu học để đồng hóa

Trang nhất Libérationhôm 06/09/2019đăng ảnh các trẻ em Duy Ngô Nhĩ với dòng tựa lớn "Trung Quốc đang đày đọa các em này", và dành bốn trang lớn để tố cáo tình trạng "Người Duy Ngô Nhĩ bị giam hãm từ lúc mới đến trường".

Người Duy Ngô Nhĩ bị giám sát nghiêm ngặt trên đường phố Kashgar, Tân Cương. Ảnh chụp ngày 23/03/2017. Reuters/Thomas Peter

Bài xã luận của Libération mang tựa đề "Không thể dung thứ", đặt câu hỏi, có ai biết được trẻ em bị tách khỏi cha mẹ đang bị cải tạo, chỉ vì là người Duy Ngô Nhĩ ? Ai biết được chính quyền Trung Quốc đã phá vỡ cơ cấu gia đình, khi buộc con cái phải tố cáo khi thấy cha mẹ cầu nguyện hoặc ăn chay ?

Nếu tình trạng của người Tây Tạng gây xúc động cho cộng đồng quốc tế, thì việc người Duy Ngô Nhĩ bị đàn áp lại không được quan tâm. Tệ hơn nữa, để giữ quan hệ (chủ yếu là kinh tế) với Bắc Kinh, chủ đề này không được nhắc đến trong các cuộc họp song phương, đa phương.

Cho dù không được vào Tân Cương, hai nhà báo của Libération đã có được nhiều nguồn thông tin cho thấy một cuộc thanh lọc đang diễn ra. Cả một dân tộc đang bị đồng hóa, kể cả trẻ em mới 8 tháng. Bị tách rời khỏi gia đình, không được nói bằng tiếng mẹ đẻ, bị xúi giục phản bội lại người thân… trẻ em Duy Ngô Nhĩ đang bị tẩy não.

Nỗ lực biến trẻ em Duy Ngô Nhĩ thành người Hán

Tờ báo mô tả những trường tiểu học và mẫu giáo mang những cái tên đẹp đẽ, nhưng được bao bọc bằng những hàng rào điện 10.000 volt, những chiếc loa phóng thanh phát ra những bài tuyên truyền và các bốt gác của công an trong sân trường. Thông qua hệ thống nội trú bắt buộc, hàng trăm ngàn trẻ em Duy Ngô Nhĩ đang là nạn nhân của chủ trương chuyển đổi cả một thế hệ người Hồi giáo trẻ thành người Hán.

Nhà dân tộc học Sabine Trebinjac của CNRS nhận định : "Trung Quốc muốn tạo ra những trẻ em người Hoa hoàn hảo. Việc tách rời các em khỏi gia đình là nhằm mục đích cắt đứt khỏi nền văn hóa dân tộc, tăng cường việc diệt chủng".

Từ khi Trần Toàn Quốc (Chen Quanguo), cựu bí thư Tây Tạng lên nắm quyền ở Tân Cương tháng 8/2016, thiểu số người Duy Ngô Nhĩ, người Hồi, Kazakhstan, Kirghizstan bị đàn áp dữ dội. Vùng đất giàu tài nguyên chiếm 1/6 diện tích Trung Quốc bị giám sát bằng công nghệ cao với vô số camera, các dữ liệu sinh trắc bị cướp, điện thoại bị cài phần mềm gián điệp và người dân bị cấm di chuyển nếu không có giấy phép đi đường.

Dân chúng bị cấm uống rượu, cấm để râu dài, cấm đặt tên Hồi giáo cho con mới sinh… và chỉ cần gọi điện thoại ra nước ngoài cũng đủ để vào tù vì tội "cực đoan tôn giáo". Thậm chí còn bị kết án tử hình, như nhà địa lý học Tiyip Taspholat, hiệu trưởng trường đại học Tân Cương, mùa thu vừa rồi bị cáo buộc "nuôi dưỡng sự gắn bó thầm lặng với nền văn hóa" Duy Ngô Nhĩ.

Bên cạnh việc cầm tù, từ 2007 diễn ra chiến dịch bắt đi cải tạo hàng loạt. Có ít nhất một triệu người dân địa phương, dù giàu hay nghèo, là nông dân hay giảng viên đại học, nghệ sĩ, vận động viên, tiểu thương, Hồi giáo, không tôn giáo hoặc có khi Công giáo, đã bị tống vào các trại cải tạo được canh gác nghiêm ngặt. Trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm trời, chen chúc sau những bức tường cao, trong những xà-lim chật kín, họ phải học thuộc lòng "tư tưởng Tập Cận Bình". Trại viên phải lao động nặng nhọc với thù lao tượng trưng.

Học sinh Duy Ngô Nhĩ bị cưỡng bức vào nội trú từ lớp 4

Nhờ cuộc điều tra tỉ mỉ của nhà nghiên cứu độc lập người Đức, Adrian Zenz, công bố vào tháng Bảy trên Political Risk, ngày nay người ta biết rằng cả trẻ em cũng bị giam hãm. Ông Zenz khẳng định với Libération : "Việc tẩy não thiếu nhi Duy Ngô Nhĩ nằm trong một chiến dịch tương đương với người lớn. Tại một số trường, các em bé từ 8 tháng đến 1 tuổi mà cha mẹ bị đi cải tạo, phải ở luôn trong trường, mặc dù còn có những người thân khác. Các học sinh vẫn còn cha mẹ thì phải nội trú từ thứ Hai đến tối thứ Sáu, không được gặp gia đình".

Chế độ nội trú là bắt buộc kể từ lớp 4, và theo nhà nghiên cứu trên, có thể hàng trăm ngàn trẻ em Duy Ngô Nhĩ đang bị giữ trong các trường. Tại một số quận phía nam Tân Cương, số lượng các bé đi nhà trẻ và mẫu giáo tăng gấp bốn, số giáo viên gấp 12 lần so với tỉ lệ trung bình cả nước.

Tháng 2/2017, khi các ảnh vệ tinh cho thấy các trại cải tạo cho người lớn mọc lên, chính quyền ra lệnh xây dựng 4.387 trường mẫu giáo "song ngữ" (cần phải hiểu là không có tiếng Duy Ngô Nhĩ). Mục tiêu là đón nhận 562.900 học sinh mới từ nay đến 2020, trong khi sĩ số hiện nay đã là 759.000 em. Các giáo viên dạy tiếng Hoa được tuyển mộ trên toàn quốc, và riêng tại Kachgar có 5 triệu dân đủ chủng tộc, đã có đến 11.917 giáo viên tiếng Hoa được tuyển trong năm 2018.

"Mục tiêu của Bắc Kinh là buộc trẻ em chối bỏ bản sắc của mình, một số bé còn quên luôn tiếng mẹ đẻ" - nhà thơ kiêm ngôn ngữ học Duy Ngô Nhĩ Abduweli Ayup tố cáo. Ông tị nạn tại Na Uy sau khi bị bắt năm 2013 vì đã mở một trường dạy song song tiếng Duy Ngô Nhĩ với tiếng Anh và tiếng quan thoại. Một trong các bạn của Ayup, là cán bộ cao cấp ngỡ rằng được ưu tiên, hè năm ngoái đi nghỉ ở Thổ Nhĩ Kỳ. Công an ập đến nhà buộc vợ ông phải chọn "hoặc là chồng hoặc là đảng", rốt cuộc người chồng phải ly dị bằng tin nhắn, từ đó đến nay không còn tin tức vợ con.

Diệt chủng văn hóa

Bị sách nhiễu lúc đang ở tận Pháp, Bỉ, Canada, người Duy Ngô Nhĩ không dám công khai tố cáo vì sợ người thân còn ở Tân Cương bị liên lụy. Tiến sĩ toán Gene Bunin đã lập ra cơ sở dữ liệu "Xinjiang Victims Database", và đã thu thập được trên 5.000 bằng chứng đàn áp thông qua các video, mạng xã hội, bản sao các công văn… Đây có thể là cơ sở phục vụ cho các nhà báo, nhà nghiên cứu, nhưng mục đích chính là thúc đẩy dân tộc này lên tiếng. Nhiều người Duy Ngô Nhĩ tị nạn ở nước ngoài coi đi coi lại các video tuyên truyền của Bắc Kinh với hy vọng tìm kiếm người thân ở Tân Cương.

Bắc Kinh trông cậy vào việc giảm tỉ lệ sinh sản nơi người Duy Ngô Nhĩ do các cặp vợ chồng bị tách rời, để Hán hóa Tân Cương. Chính sách đặc miễn cho phép có nhiều con ở Tân Cương đã bị hủy bỏ năm 2017, phố biến việc "kế hoạch hóa gia đình", và khuyến khích hôn nhân dị chủng với người Hán chính gốc, nhiều khi được trả tiền. Chính sách đồng hóa này rất tốn kém : Shohrat Zakir, phó bí thư đảng ủy Tân Cương tiết lộ chính quyền trung ương đã chuyển cho vùng này 210 tỉ euro từ 2012 đến 2018.

Tỉ lệ người Hán ở Tân Cương năm 1949, khi quân Mao Trạch Đông tràn vào xâm chiếm, chỉ có 6%, nay là 45% và chỉ tiêu đưa ra là 70% dân số.

Đối với Kyle Matthews, giám đốc viện nghiên cứu về diệt chủng ở Montréal, thì có thể gọi việc giam giữ hàng loạt, trấn áp trí thức, phá hủy những cơ sở tôn giáo của cả một dân tộc là một dạng diệt chủng, theo Công ước Liên Hiệp Quốc mà Trung Quốc có ký kết. Nhà nghiên cứu Adrian Zenz thì cho rằng đây là "diệt chủng văn hóa" một cách âm thầm.

Chính sách giam hãm trẻ vị thành niên cũng vi phạm Công ước về quyền trẻ em của Liên Hiệp Quốc mà Trung Quốc ký kết năm 1992. Theo đó, "tại những nước có nhiều sắc tộc, tôn giáo và ngôn ngữ khác nhau, trẻ em không thể bị tước quyền thụ hưởng nền văn hóa của mình, hành đạo, hay sử dụng tiếng mẹ đẻ".

Hồng Kông rút dự luật dẫn độ : "Quá trễ và quá ít !"

Cũng liên quan đến Trung Quốc, thông tín viên Le Monde tại Hồng Kông cho biết việc rút lại dự luật dẫn độ là "quá ít, quá trễ" để làm dịu đi cơn phẫn nộ.

Đây là cảm giác chung của nhiều người biểu tình. Một áp-phích trên mạng do những người phụ trách truyền thông của phong trào đăng lên, tổng kết : "Ba đôi mắt đã bị hư, 1.183 vụ câu lưu, trên 100 người bị khởi tố, hai vụ tấn công khủng bố và vô số vụ bạo lực cảnh sát, 8 mạng người đã hy sinh, và quý vị nghĩ rằng rút lại dự luật là đã đủ ?"

Một phát ngôn viên của phong trào biểu tình, có bí danh kháng chiến là "Miss Chan", đội nón bảo hộ và che mặt, tuyên bố trong cuộc họp báo bất ngờ vào ban đêm : "Chúng tôi thậm chí chẳng cần thay đổi khẩu hiệu, hãy đáp ứng đủ năm yêu sách của người dân. Hôm nay chính quyền đã đáp ứng một, vậy còn lại bốn yêu sách nữa". Theo cô, giải pháp của bà Lâm Trịnh Nguyệt Nga là "chữa hoại thư bằng băng keo".

Bà Lâm đã bác bỏ yêu cầu ân xá cho tất cả những người biểu tình có nguy cơ bị khởi tố, lập ủy ban điều tra độc lập về bạo lực cảnh sát. Bà chỉ hứa mở đối thoại trực tiếp với người dân và nghiên cứu sâu hơn những bất toàn của xã hội. Bên cạnh khát vọng dân chủ, Hồng Kông còn là thành phố mà bất bình đẳng vô cùng lớn, đặc biệt là nhà đất hoàn toàn ngoài tầm với, vì nằm trong tay một số gia tộc giàu sang.

Mối nguy dân túy tại Anh

Nhật báo kinh tế Les Echos hôm nay phân tích về thị trường địa ốc Pháp đang tăng giá vùn vụt. La Croix dành trang nhất cho nhận xét của bộ trưởng kinh tế Pháp Bruno Le Maire "Chủ nghĩa tư bản thế kỷ 20 không còn đất sống", ông cổ vũ Châu Âu nên trở thành một "lục địa tư bản có trách nhiệm". Le Figarolo ngại về tình hình "Căng thẳng trở lại giữa Iran và Hoa Kỳ".

Le Mondechú ý đến "Chiến lược Brexit của thủ tướng Anh Boris Johnson", với bài xã luận báo động về "Mối nguy dân túy tại Anh".

Chỉ sáu tuần lễ sau khi lên nắm quyền cuối tháng Bảy, thủ tướng Boris Johnson liên tiếp chịu đựng những thất bại ở Nghị Viện. Chiến lược của ông bây giờ là mô tả các nghị sĩ bất đồng ý kiến như những kẻ phản bội lại Brexit để làm họ mất phiếu của cử tri, với những từ ngữ của thời chiến như "đầu hàng", "hợp tác với địch".

Boris Johnson muốn đóng vai "nhân dân Brexit" chống lại giới tinh hoa ở Luân Đôn đã "bán mình" cho Liên Hiệp Châu Âu. Theo Le Monde, đây là một chiến lược nguy hiểm không chỉ cho Anh quốc : chủ nghĩa dân túy làm băng hoại các nền dân chủ là một tin xấu cho toàn Châu lục.

Argentina : Các bài học của Macri cho Macron

Còn đối với Pháp, Les Echoscảnh báo "Argentina : Các bài học của Macri cho Macron". Tổng thống Argentina, Mauricio Macri đang thất bại trong việc chống lại dân túy, và đây là kinh nghiệm mà tổng thống Pháp Emmanuel Macron cần rút ra.

Ông Macri đắc cử tổng thống Argentina năm 2015 với nhiều điểm tương tự như Macron : một chính khách cánh trung chống mị dân, nhà cải cách thực dụng muốn vừa tự do hóa nền kinh tế, vừa bảo đảm phúc lợi xã hội. Nhưng nền kinh tế Argentina đang đi xuống, lạm phát lên tới mức 50%, nợ công tăng gấp đôi, đồng peso mất 2/3 giá trị so với đồng đô la.

Argentina không phải là Pháp : là một trong 10 nước giàu nhất thế giới cách đây một thế kỷ, đất nước này dần dà suy sụp mà các tổng thống dân túy từ Juan Peron đến Cristina Kirchner không gượng dậy nổi. Không có một tổng thống dân chủ xã hội nào kết thúc được nhiệm kỳ, người cuối cùng là Fernando de la Rua năm 2001 đã phải tẩu thoát khỏi Dinh tổng thống bằng trực thăng để chạy trốn đám đông giận dữ.

Theo tờ báo, có ba bài học cho ông Macron. Thứ nhất, các nhà cải cách luôn cô đơn, thứ hai, những thói quen xấu từ nhiều thập niên trước luôn tồn tại, và thứ ba, cần cải cách một cách nhanh chóng và sâu sắc.

Thụy My

Hoạt động công xưởng của Trung Quốc sụt giảm tháng thứ tư liên tiếp (VOA, 31/08/2019)

Hoạt động của các công xưởng ở Trung Quốc sụt giảm trong tháng 8, tháng thứ tư liên tiếp, trong khi Mỹ tăng áp lực thương mại và nhu cầu nội địa vẫn ì ạch. Đây là dấu hiệu cho thấy nền kinh tế lớn thứ hai thế giới tiếp tục giảm tốc.

Một công nhân hàn các bộ phận xe hơi tại một xưởng sản xuất phụ tùng xe hơi ở Hồ Bắc, tỉnh An Huy, Trung Quốc, ngày 28 tháng 6, 2019.

Chỉ số Quản lí Sức mua (PMI) giảm xuống mức 49,5 trong tháng 8, Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc cho biết vào ngày thứ Bảy, so với mức 49,7 trong tháng 7, dưới mốc 50 điểm phân định giữa tăng trưởng và sụt giảm trên cơ sở hàng tháng.

Chỉ số hoạt động công xưởng cho thấy những xích mích về thương mại ngày càng tăng với Mỹ và nhu cầu toàn cầu đang giảm đi tiếp tục tổn hại cho các nhà xuất khẩu của Trung Quốc.

Các đơn đặt hàng xuất khẩu đã giảm tháng thứ 15 liên tiếp trong tháng 8, dù với tốc độ chậm hơn, với chỉ số phụ tăng lên mức 47,2 từ mức 46,9 vào tháng 7.

Tổng số đơn đặt hàng mới - từ trong và ngoài nước - cũng tiếp tục giảm, cho thấy nhu cầu trong nước vẫn yếu, dù có một loạt các biện pháp thúc đẩy tăng trưởng trong năm qua.

Số liệu cho thấy hoạt động tại các công ty vừa và nhỏ đã thu hẹp, ngay cả khi các nhà sản xuất lớn, nhiều công ty được chính phủ hỗ trợ, đã xoay sở mở rộng hoạt động vào tháng 8.

Các công xưởng tiếp tục giảm việc làm trong tháng 8 trong bối cảnh viễn cảnh kinh doanh không chắc chắn. Chỉ số phụ về tuyển dụng giảm xuống mức 46,9 so với 47,1 trong tháng 7.

Tháng 8 chứng kiến căng thẳng thương mại tăng mạnh giữa Trung Quốc và Mỹ, với việc Tổng thống Donald Trump loan báo ông sẽ áp đặt thuế quan mới đối với hàng hóa Trung Quốc kể từ ngày 1 tháng 9, và Trung Quốc để đồng tiền nhân dân tệ suy yếu mạnh những ngày sau đó.

Sau khi Bắc Kinh áp đặt thuế quan trả đũa, ông Trump nói rằng các mức thuế hiện tại cũng sẽ được tăng lên trong những tháng tới, bao gồm tất cả hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ.

Ông Trump phát biểu vào cuối ngày thứ Sáu rằng đội ngũ đàm phán thương mại từ cả hai nước vẫn tiếp tục thương thuyết và sẽ gặp nhau vào tháng 9, nhưng việc tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc vốn có hiệu lực vào Chủ nhật sẽ không bị trì hoãn.

********************

Trung Quốc "khoe" vũ khí hiện đại trong lễ duyệt binh mừng quốc khánh (RFA, 30/08/2019)

Bộ Quốc phòng Trung Quốc hôm 29/8 cho biết Bắc Kinh sẽ lần đầu tiên giới thiệu những vũ khí hiện đại của mình trong lễ diễu binh mừng 70 năm quốc khánh Trung Quốc vào ngày 1 tháng 10 tới.

222222222222222

Hình minh họa. Diễu binh ở Bắc Kinh hôm 3/9/2015 nhân kỷ niệm 70 năm kết thúc thế chiến thứ hai. AP

Tướng Cai Zhijun, người phụ trách lễ diễu binh, cho báo chí biết tại cuộc họp báo ở Bắc Kinh rằng cuộc diễu binh sẽ bao gồm một số những vụ khí hiện đại nhất chưa từng được ra mắt trước đó. Tuy nhiên ông không xác nhận tên lửa Đông Phan 41 có tầm bắn xa nhất thế giới có được trình diễn lần này hay không.

Trong cuộc họp báo, tướng Cai cũng khẳng định những vũ khí hiện đại này sẽ không nhằm đến bất cứ quốc gia hay khu vực nào hay có mục tiêu hướng đến bất cứ một tình huống cụ thể nào.

"Quân đội Trung Quốc luôn là một lực lượng vững chắc trong việc bảo vệ hòa bình thế giới và ổn định khu vực" tướng Cai nói, đồng thời khẳng định thêm "chúng tôi có quyết tâm và khả năng để kiên quyết bảo vệ chủ quyền quốc gia, và các lợi ích an ninh phát triển (của Trung Quốc)"

Theo The Straits Times, diễu binh lần này của Trung Quốc sẽ bao gồm hơn 12.000 quân diễu hành qua quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh, cùng với hơn 200 máy bay và 500 xe bọc thép.

The Straits Times trích lời chuyên gia về quân sự Collin Koh thộc Viện Nghiên cứu Quốc phòng và Chiến lược thuộc Đại học Công nghệ Nanyang (Singapore) nhận định việc Bắc Kinh trình diễn những vũ khí hiện đại lần này là nhằm gửi một thông điệp cho không chỉ Hoa Kỳ mà còn cả những nước lân cận.

Trung Quốc hiện đang có tranh chấp về chủ quyền với nhiều nước láng giềng bao gồm Nhật Bản ở biển Hoa Đông và một số nước Đông Nam Á bao gồm Việt Nam ở Biển Đông.

Chiến lược Quốc phòng của Mỹ công bố hồi năm ngoái xác định Trung Quốc là một trong những đối thủ chính của Mỹ cần phải đối phó.

Chiến lược Ấn Độ Thái Bình Dương của Mỹ công bố hồi tháng 6 vừa qua đã chỉ trích Trung Quốc đang quân sự hóa khu vực Biển Đông, bao gồm việc triển khai các tên lửa chống tàu, tên lửa đất đối không tầm xa ra quần đảo Trường Sa đang tranh chấp. Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ đánh giá việc hiện đại hóa quân đội của Trung Quốc nhằm mục đích tăng cường khả năng hoạt động xa hơn bên ngoài biên giới Trung Quốc.

Xin bắt đầu bằng một câu chuyện hoàn toàn có thực. Một gia đình Châu Phi, hình như ở Guinée, mất một con gà. Đây là một biến cố không quan trọng ngay cả đối với một gia đình nghèo. Nhưng hôm sau bà chủ con gà đi chợ gần đó và thấy một người đang bán con gà của mình. Bà đòi lại, gây ra cãi cọ và xô xát. Người phụ nữ này bị thương và quay về gọi làng xóm tới bênh vực. Những người phe kia cũng trở về làng kêu tiếp viện. Kết quả là một cuộc đâm chém dữ dội làm hàng chục người chết. Một biến cố không đáng kể đã tạo ra một thảm kịch khó tưởng tượng. Đó là điều có thể xảy ra trong trường hợp Trung Quốc. Thế giới đang đứng trước một nguy cơ lớn.

Hồng Kông, một biến cố không đáng kể đã tạo ra một thảm kịch khó tưởng tượng. Đó là điều có thể xảy ra trong trường hợp Trung Quốc.

Một trong những hiện tượng lớn nhất trong lịch sử thế giới đang diễn ra ngay trước mắt chúng ta là sự trỗi dậy kinh ngạc của Trung Quốc. Trong vòng 40 năm, kể từ năm 1978 khi Trung Quốc mở cửa ra với thế giới, tỷ lệ người sống dưới mức nghèo khổ 2 USD/ngày đã giảm từ 90% xuống dưới 1%. Nói cách khác hơn một tỷ người Trung Quốc đã thoát cảnh nghèo khổ. Ngày nay từ một quốc gia đáng thương hại Trung Quốc đã trở thành cường quốc kinh tế thứ nhì trên thế giới, chiếm 1/3 ngoại thương thế giới, xuất khẩu nhiều nhất, nhập khẩu hạng nhì, cạnh tranh với các nước tiên tiến ngay trong cả các kỹ thuật hiện đại nhất. Bẩy trong số mười công ty xây dựng lớn nhất thế giới là của Trung Quốc. Trong ba năm từ 2015 đến 2018 Trung Quốc đã sử dụng một số xi măng lớn hơn tổng số xi măng mà Hoa Kỳ đã sử dụng trong cả thế kỷ 20. Sự hiện diện và ảnh hưởng của Trung Quốc lan tỏa như vũ bão với "sáng kiến Vành Đai và Con Đường" (Belt and Road Initiative). Từ một nước gần như không có hải quân Trung Quốc đã tạo dựng ra một hải quân hùng hậu nhất thế giới về số tầu chiến và số binh sĩ, dù mới chỉ là về lượng, về phẩm còn thua nhiều nước, nhất là Hoa Kỳ.

Trung Quốc vươn lên nhanh đến nỗi thế giới không kịp nhạc nhiên, như lời cố tổng thống Tiệp Vaclav Havel.

Bẫy Thucydides và hiểm họa Hitler

Những tiến bộ đó bình thường phải đáng mừng và đáng khen nhưng đã gây lo âu vì ít nhất hai lý do.

Lý do thứ nhất là Trung Quốc càng mạnh lên càng hung hăng và bày tỏ quá rõ rệt tham vọng làm bá chủ thế giới. Ngay trong Đại hội 18 của Đảng cộng sản Trung Quốc, năm 2012, khi vừa được bầu làm tổng bí thư, Tập Cận Bình đã dùng ngôn ngữ phục thù, tuyên bố phải rửa mối nhục mà Trung Quốc đã phải chịu đựng trong gần hai thế kỷ trước các nước phương Tây. Trong Đại hội 19, cuối năm 2017, ông không chỉ nhắc lại tham vọng đó mà còn đặt ra ba cột mốc : vào năm 2025 Trung Quốc sẽ phải đứng hàng đầu trong mười công nghệ hiện đại, kể cả xe không người lái, robot và kỹ nghệ truyền thông ; năm 2035 Trung Quốc sẽ phải là cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới, hàng Trung Quốc sẽ tràn ngập mọi thị trường ; năm 2049, kỷ niệm 100 năm ngày thành lập nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa, Trung Quốc sẽ phải là cường quốc bá chủ hoàn cầu với một quân đội bách chiến bách thắng. Giấc mơ vĩ đại đó đã cuốn hút các đảng viên cộng sản đang hoang mang và khiến tên của Tập Cận Bình được đưa vào điều lệ của Đảng cộng sản và hiến pháp Trung Quốc. Vinh quang này vừa buộc Tập phải quyết tâm thực hiện cam kết vừa khiến thế giới lo sợ.

Nỗi lo sợ này được sử gia Graham Allison, giáo sư Havard, gọi là "bẫy Thucydides" theo tên của Thycydides, người đã sáng lập ra môn sử học cách đây gần 2500 năm, với cuốn sử đầu tiên trên thế giới mang tựa đề "Lịch sử cuộc chiến Penopolese".

"Bẫy Thucydides" là khi một cường quốc mới xuất hiện đe dọa giành vai trò bá chủ của cường quốc đang chế ngự thì chiến tranh là đương nhiên.

Theo Thucydides khi một cường quốc mới xuất hiện đe dọa giành vai trò bá chủ của cường quốc đang chế ngự thì chiến tranh là đương nhiên. Ông viết về cuộc chiến giữa Sparta và Athens đã làm tan nát vùng Cổ Hy Lạp như sau: "chính sự trỗi dậy của Athens đã gây lo âu cho Sparta và khiến chiến tranh không tránh khỏi". Ngày nay, theo Allison, cường quốc dang trỗi dậy là Trung Quốc, cường quốc đang chế ngự thế giới là Hoa Kỳ. Ông liệt kê 16 trường hợp tranh hùng trong 500 năm qua và cho thấy đã có 12 trường hợp đưa đến chiến tranh. Nếu Allison nghiên cứu lịch sử Châu Á chắc chắn ông sẽ thấy một tỷ lệ chiến tranh cao hơn nhiều. Allison đã được mời điều trần tại Quốc hội Mỹ và đã được nhiều nguyên thủ quốc gia tiếp để trình bày nguy cơ xung đột Mỹ - Trung.

Còn một lý do thứ hai đáng lo ngại hơn nhiều, mà ta có thể gọi là hiểm họa Hitler. Đó là Trung Quốc trong khi trỗi dậy một cách thần tốc về kinh tế và quân sự vẫn ngoan cố khẳng định chế độ chuyên chính, phủ nhận mọi giá trị dân chủ và nhân quyền phổ cập. Từ năm 1978, sau khi Đặng Tiểu Bình giành được chính quyền và theo kinh tế thị trường, Trung Quốc đã bỏ lý tưởng thế giới đại đồng của chủ nghĩa cộng sản nhưng vẫn giữ nguyên bản chất độc tài hung bạo của nó. Với Tập Cận Bình, chế độ của Trung Quốc hiện nay không khác gì chế độ Nazi của Hitler trong thập niên 1930 đã dẫn tới Thế Chiến II. Chủ nghĩa xã hội mang đặc sắc Trung Quốc (Trung Quốc đặc sắc xã hội chủ nghĩa) chỉ là một tên gọi mới của chủ nghĩa quốc xã Đức.

Thucydides đã nhận định rất đúng nhưng ông đã không có mặt trong nửa sau của thế kỷ 20 để chứng kiến một bước đột phá tư tưởng của nhân loại. Sau Thế Chiến II, trong đó trên một trăm triệu người thiệt mạng, một số trí thức Âu Mỹ đã nhìn ra nguyên nhân chính của chiến tranh là sự coi thường con người, coi con người chỉ là dụng cụ để thực hiện tham vọng quốc gia và vì thế có thể bị hy sinh. Sau hơn ba năm phấn đấu họ đã thuyết phục được đa số các quốc gia chấp nhận bản Tuyên Ngôn Nhân Quyền Phổ Cập như là thành phần của Hiến Chương Liên Hiệp Quốc.

Bản Tuyên Ngôn Nhân Quyền Phổ Cập này về bản chất cũng là tuyên ngôn dân chủ vì nội dung của nó quy định những quyền con người trong một nước dân chủ. Họ đã nhìn thấy dân chủ là yếu tố cốt lõi để tránh chiến tranh. Và thực tế đã chứng minh họ có lý. Chiến tranh chỉ xẩy ra khi ít nhất một trong hai chế độ lâm chiến là một chế độ độc tài chứ không bao giờ có chiến tranh giữa hai nước dân chủ. Đức và Nhật đã vươn lên rất mạnh mẽ sau Thế Chiến II nhưng đã không làm ai lo sợ vì đã trở thành những nước dân chủ. Trung Quốc là một đe dọa cho nhân loại bởi vì đã mạnh lên nhưng vẫn là một chế độ độc tài ngang ngược không khác chế độ quốc xã của Hitler. Sự ngang ngược được biểu lộ rõ rệt qua sự khuyến khích và giật dây chế độ côn đồ Triều Tiên, những hăm dọa đối với Đài Loan, những khiêu khích đối với Nhật quanh quần đảo Điếu Ngư và nhất là với đường Lưỡi Bò xấc xược trên Biển Đông song song với những hành động thô bạo, gần đây nhất là tại Bãi Tư Chính, trong vùng độc quyền kinh tế của Việt Nam. Mối nguy Trung Quốc ngày càng hiện rõ.

Sợ hay không sợ ?

Sự lo âu thể hiện qua các phát biểu của phần lớn các chuyên gia Phương Tây về Trung Quốc . Họ nhìn thấy một nguy cơ Thế Chiến III mà hậu quả sẽ rất kinh khủng. Giáo sư Graham Allison kêu gọi tập trung trí tuệ, sáng suốt và dũng cảm để lập lại kỳ tích của giai đoạn sau Thế Chiến II trong đó sau một cố gắng quyết liệt, bền bỉ và có phối hợp, một nhóm trí thức lỗi lạc đã thuyết phục được các chính quyền dân chủ liên kết với nhau thành lập ra Liên Hiệp Quốc như một định chế bảo vệ hòa bình trên nền tảng nhân quyền. Riêng Hoa Kỳ, dù chỉ chấp nhận rất trễ bản Tuyên Ngôn Nhân Quyền Phổ Cập, cũng đã tận tình giúp Châu Âu phục hồi sau chiến tranh qua kế hoạch Marshall và chủ động liên minh với các nước dân chủ Tây Âu để thành lập Minh Ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) để đương đầu với sự trỗi dậy của Liên Xô. Do it again! (hãy làm lại như thế) là lời kêu gọi của Allison. Ông không giấu sự lo lắng trước chính sách đơn phương thô lỗ của Donald Trump.

Khá nhiều người, như chuyên gia địa chính George Friedman, coi chiến tranh Mỹ - Trung là khó tránh khỏi và phải chờ đợi nó. Nhiều người khác, như David Brook, chuyên gia ngoại giao Anh từng phục vụ lâu năm tại Trung Quốc và hiện đang giảng dạy về bang giao quốc tế tại London School of Economics, cho rằng Mỹ và các nước dân chủ phải có đủ khôn ngoan để chấp nhận sự trỗi dậy của Trung Quốc và chia sẻ quyền lãnh đạo thế giới với Trung Quốc, nhất là tại Châu Á, ngay cả nếu phải hy sinh một số giá trị được coi là phổ cập. David Brook còn biện hộ cho thái độ nhân nhượng này bằng cách biện luận rằng văn hóa Trung Quốc thực ra cũng là một văn hóa đa nguyên vì đã cho phép Khổng Giáo, Phật Giáo và Lão Giáo cùng hiện diện một cách hài hòa ! Thật là nhảm nhí.

Sau cùng cũng có những người như Martin Jacques cho rằng sự trỗi dậy của Trung Quốc là tự nhiên, không thể đảo ngược và giải pháp duy nhất là chấp nhận để Trung Quốc thống trị thế giới. Cũng may là những "chuyên gia" như Martin Jacques không nhiều và họ chỉ được biết đến nhờ được Trung Quốc thổi phồng.

Nói chung các chuyên gia này đều kinh ngạc trước những tiến bộ ngoạn mục của Trung Quốc và đều tin là Trung Quốc sẽ tiếp tục mạnh thêm nhưng họ không đưa ra một lập luận có cơ sở nào để chứng minh niềm tin đó. Họ suy nghĩ theo kiểu đường thẳng nối dài.

Điều đáng lưu ý là phần lớn các chuyên gia gốc Trung Quốc đứng về phía, ngày càng đông đảo, những người cho rằng Trung Quốc đang đi dần tới khủng hoảng và không đáng sợ. Có lẽ vì họ hiểu Trung Quốc hơn. Phe này đưa ra những lập luận chính xác dựa trên những dữ liệu cụ thể.

Trước hết là núi nợ khổng lồ trên 40.000 tỷ USD, 303% GDP theo Bắc Kinh, cao hơn nhiều theo các định chế tài chính quốc tế, trong đó nợ công –gồm nợ chính phủ và nợ của các công ty nhà nước- là trên 200%. Khối nợ này không thể chịu đựng nổi trong một quốc gia mà GDP trên mỗi đầu người chỉ sấp sỉ 8.000 USD mỗi năm. Chính quyền Bắc Kinh đã nhìn thấy nguy cơ và trong mười năm qua đã nhiều lần đưa ra các biện pháp hạn chế tín dụng. Mỗi lần họ đều phải triệt thoái. Như vậy phải hiểu rằng sự nguy ngập của kinh tế Trung Quốc không có giải pháp. Mặt khác tỷ lệ dân số trong tuổi hoạt động đang giảm, giai đoạn dân trẻ đã qua rồi.

Tỷ lệ tăng trưởng 6,2% trong sáu tháng đầu năm 2019, thấp nhất từ 27 năm qua, cũng không đúng. GDP và tỷ lệ tăng trưởng là những con số mà người ta có thể thao tác và đó là điều mà chính quyền cộng sản Trung Quốc đã làm, bằng cách gia tăng đầu tư và chi tiêu công cộng. Và đầu tư để xây dựng những xa lộ không có xe chạy, những đường sắt với một hay hai chuyến tầu mỗi ngày và những thành phố ma. Trung Quốc hiện đang có hơn 70 triệu căn hộ không người ở. Nếu bỏ qua những "đầu tư" không chỉ vô ích mà còn làm mất đất canh tác này thì tăng trưởng của kinh tế Trung Quốc là một con số âm.

Tuy vậy kinh tế không phải là nguy cơ chính của Trung Quốc. Nguy cơ chính là môi trường đã bị đã bị hủy hoại ở mức độ không thể phục hồi. Cả miền Bắc đã trở thành khô cằn, nhiều nơi gần như bị sa mạc hóa, hậu quả một chính sách tăng trưởng hoang dại bất chấp con người và môi trường. Trong những năm gần đây Bắc Kinh đã có những cố gắng phục hồi môi trường rất lớn và rất đúng nhưng đã quá trễ. Số người Trung Quốc bị ung thư vì ô nhiễm hiện nay tương đương với dân số Hoa Kỳ. Trong lần tham quan Ai Cập mùa hè năm trước tôi đã gặp một cặp vợ chồng người Bắc Kinh đang tìm cách di cư sang Châu Âu hoặc Mỹ. Họ là một trường hợp trong số hàng trăm triệu người khá giả đang tìm cách rời Trung Quốc không phải lý do kinh tế mà vì sợ chết vì ô nhiễm.

Trung Quốc cũng không đáng sợ về mặt quân sự. Ngân sách quốc phòng của Trung Quốc lớn thứ nhì thế giới nhưng vẫn chưa bằng một nửa ngân sách quốc phòng của Mỹ. Chênh lệch lực lượng giữa hai nước đã rất lớn lại ngày một lớn hơn. Số tầu chiến của hải quân Trung Quốc tuy nhiều nhưng khả năng chiến đấu bị tất cả các chuyên gia về quân sự đánh giá là rất kém so với các tầu chiến của Nhật và Đài Loan, chưa nói tới Mỹ, Anh và Pháp. Không quân còn kém hơn. Đã thế 25% chương trình huấn luyện của quân đội Trung Quốc được dành để học tập chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Mao Trạch Đông.

Những người không sợ Trung Quốc gây ra thế chiến hoàn toàn có lý.

Thái độ hung hăng của Trung Quốc trên Thái Bình Dương, nhất là tại Biển Đông Việt Nam, là một sai lầm rất lớn trong cách tiếp nhận di sản lịch sử.

Trung Quốc trong suốt dòng lịch sử hơn 2200 năm dù từng là đế quốc chế ngự vùng Đông Á nhưng vẫn chỉ là một đế quốc địa phương và lục địa chứ chưa hề có tham vọng đại dương. Cho tới gần đây hải quân và thương thuyền Trung Quốc không đáng kể. Kết quả là tuy có hơn 15.000 km bờ biển nhưng Trung Quốc gần như bị vây hãm. Nhật, Đài Loan, Hàn Quốc, Philippines, Indonesia, Singapore và Malaysia đều là những đồng minh của khối NATO. Trung Quốc sẽ tức khắc bị phong tỏa nếu xảy ra xung đột. Cách xử lý đúng đắn và bắt buộc di sản lịch sử đó là dân chủ hóa và dứt khoát chọn đường lối phát triển trong hòa bình như Nhật và Đức đã làm (sau một sai lầm bi đát !). Cả hai nước đều không cần có quân đội mạnh nhưng không hề bị cô lập và đã vươn lên mạnh mẽ sau Thế Chiến II. Nếu cũng chọn con đường đó Trung Quốc sẽ đương nhiên trở thành cường quốc số 1 trên thế giới trong trung hạn mà không gây lo ngại cho bất cứ ai, dù có thể phải chấp nhận một mức độ tản quyền lớn, kể cả sự ly khai của một số tỉnh. Bắc Kinh đã chọn chính sách ngược lại, gây tranh chấp để càng bị cô lập. Phải chăng vì Đảng cộng sản Trung Quốc tin rằng mình không thể tồn tại sau một cuộc chuyển hóa về dân chủ ? Sai lầm lớn nhất của các quốc gia là không nhìn đúng để quản lý đúng lịch sử của mình.

Trung Quốc từng là đồng minh của Liên Xô và hiện đang là đồng minh của Liên Bang Nga, nhưng điều ngạc nhiên là Trung Quốc không rút ra bài học Liên Xô. Thành tích tăng trưởng của Trung Quốc không phải là chưa từng có. Sau Thế Chiến II Liên Xô còn vùng lên nhanh hơn. Dù bị tàn phá tan tành, Liên Xô đã chỉ cần khoảng mười năm để vùng lên gần như về mọi mặt để tranh hùng với Hoa Kỳ. Đã chế tạo được bom nguyên tử, đã gửi được phi thuyên lên không gian trước Mỹ và đã đủ giầu mạnh để yểm trợ các đảng cộng sản anh em khắp nơi, kể cả Đảng cộng sản Việt Nam, đã dồn được Mỹ và các nước dân chủ vào thế thủ. Nhưng rồi chính vì đã cố gắng quá sức mà Liên Xô đã gục ngã. Đó là số phận đang chờ đợi chế độ cộng sản Trung Quốc.

Phải sợ gì ?

Tuy vậy chúng ta không thể chia sẻ sự yên tâm của các chuyên gia thuộc phe không sợ. Chúng ta phải sợ Trung Quốc vì một lý do khác và vì chúng ta là người Việt Nam.

Câu chuyện con gà Châu Phi ở đầu bài này cho thấy là một chuyện nhỏ có thể có những hậu quả lớn vì tâm lý con người phức tạp. Tâm lý của của các quốc gia và các thị trường càng phức tạp hơn. Chúng ta vừa có một thí dụ cụ thể. Ngày chủ nhật 04 tháng 8 vừa qua Donald Trump phát đi một tweet nói rằng sẽ đánh thuế 10% trên số hàng nhập khẩu từ Trung Quốc trị giá 300 tỷ USD bắt đầu từ tháng 9. Thiệt hại tối đa cho Trung Quốc nếu không ai có phản ứng nào cả là 30 tỷ USD. Nhưng hôm sau các thị trường chứng khoán đã sụt giá trên dưới 3% vì đồng Yuan chao đảo. Sau đó các thị trường chứng khoán tiếp tục sụt giá ở mức độ tương tự hai lần nữa. Tính nhẩm thiệt hại cho các thị trường chứng khoán -và tài sản của những người chủ các cổ phần- vào khoảng 10.000 tỷ USD, nghĩa là 300 lần lớn hơn số tiền mà Donald Trump hy vọng thu được từ Trung Quốc.

Chúng ta phải sợ Trung Quốc ít nhất vì hai lý do. Một là Trung Quốc chắc chắn sẽ lâm vào khủng hoảng kinh tế và có thể tan vỡ trong một tương lai gần kéo theo những dao động lớn trên thế giới trong khi nước ta vừa ở gần đám cháy vừa quá lệ thuộc vào ngoại thương. Hai là nếu vì một hành động mị dân trong lúc bối rối Trung Quốc đánh chiếm các đảo Trường Sa còn lại hay một vùng đất biên giới nào đó Việt Nam vừa khó bảo vệ vừa khó lấy lại. Giai đoạn này đang đòi hỏi một chính quyền rất sáng suốt mà rõ ràng là chúng ta không có.

Biến cố lịch sử lớn nhất trên thế giới cho đến nay đã là sự sụp đổ của Liên Bang Xô Viết. Một đế quốc chuyên chính độc hại với quân lực mạnh thứ hai trên thế giới đã tiêu tan và nhiều dân tộc đã được tự do mà không có đổ máu cũng không khiến thế giới lâm vào khủng hoảng kinh tế. Thật khó tưởng tượng. Điều phải sợ là sự sụp đổ chắc chắn của chế độ cộng sản Trung Quốc có thể sẽ không diễn ra như thế.

Nguyễn Gia Kiểng

(15/08/2019)

Chiến lược gia Trung Quốc kêu gọi người phương Tây cần hiểu rằng sự trỗi dậy thành một cường quốc hải quân một phần là bởi sự bất an sâu sắc

Wu Zhaozong may mắn chứng kiến rõ khi Trung Quốc mở cửa ra thế giới. Khi còn là một cậu bé, ông đã xem ông của mình lái một chiếc xe ngựa qua bến cảng Thiên Tân, trên bờ biển phía bắc Trung Quốc. Những người hàng xóm nghèo, sống trong những ngôi nhà chung sân với bốn gia đình khác, sẽ đi theo xe ngựa để nhặt phân ngựa và than rơi rớt để làm chất đốt. Than cũng như tỏi là những mặt hàng xuất khẩu của Thiên Tân sang Nhật. Tôi rất hiếm khi nhìn thấy xe hơi, ông Wu nhớ lại.

Ngày nay, Thiên Tân là một trong mười cảng đông đúc nhất thế giới và ông Wu là giám đốc điều hành của một công ty tàu biển. Công việc của hãng này bao gồm bảo đảm các tuabin gió khổng lồ trên các tàu cho các đối tác Trung Quốc ở châu Phi. Đầu tuần này, ông Wu đã cho Chaguan quá gianh trên chiếc BMW của mình đến nhà ga hành khách Thiên Tân. Ở đó, ông giám sát các thủy thủ người Philippines mặc đồng phục đang chuyển hàng tươi sống lên tàu du lịch, trước khi chở khách du lịch Trung Quốc giàu có đến Nhật Bản. Những thay đổi ông Wu chứng kiến ở Thiên Tân, cửa ngõ vào Bắc Kinh và các thành phố khác ở miền Bắc Trung Quốc, vừa kịch tính vừa vừa nhanh chóng đến đáng kinh ngạc. Ông Wu, một người cha yêu quý của hai cô con gái nhỏ, chỉ mới 38 tuổi.

Trung Quốc là một cường quốc hướng nội khi ông Wu được sinh ra. Thiên Tân phát triển một phần bằng cách quay ra biển. Bảy trong số mười cảng container lớn nhất thế giới là ở Trung Quốc. Ở nước ngoài, các công ty Trung Quốc vào năm 2018 đã giúp xây dựng hoặc mở rộng 42 cảng biển tại 34 quốc gia, thường là một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường, một kế hoạch cơ sở hạ tầng toàn cầu. Các nhà khai thác Trung Quốc sở hữu phần lớn cổ phần tại các cảng nước ngoài từ Abu Dhabi đến Zeebrugge (Bỉ).

Trong suốt lịch sử lâu đời, Trung Quốc không phải đối mặt với mối đe dọa xâm lược đường bộ. Trái lại với những gì chưa từng có trước đây, sự giàu có của Trung Quốc tập trung ở các khu vực gần biển. Các tỉnh và thành phố ven biển chiếm một phần nhỏ trên cả nước, nhưng tạo ra hơn một nửa GDP. Không có gì đáng ngạc nhiên, Trung Quốc đang phấn đấu trở thành một cường quốc hàng hải. Hải quân Trung Quốc hiện lớn nhất châu Á, được giao nhiệm vụ bảo vệ vùng ven biển, nhưng cũng bảo vệ các tuyến hàng hải vận chuyển 85% khối lượng hàng hóa giao thương, cũng như nhập khẩu năng lượng quan trọng. Hải quân có thể ủng hộ các tranh chấp lãnh thổ bao gồm đảo Đài Loan và gần như toàn bộ Biển Đông. Nhiệm vụ hải quân cuối cùng liên quan đến việc từ chối các tàu chiến Mỹ tiếp cận tự do với các vùng biển "các quần đảo đầu tiên", quần đảo bao quanh bờ biển Trung Quốc, bao gồm Nhật Bản và các đảo phía nam, Đài Loan và Philippines.

Cách đây không lâu, Trung Quốc đã yêu cầu đế quốc Mỹ điều hành các căn cứ quân sự nước ngoài. Năm 2017, Trung Quốc đã mở một căn cứ hải quân ở nước ngoài tại quốc gia châu Phi Djibouti. Các khoản đầu tư thương mại của Trung Quốc vào các cảng quanh Ấn Độ Dương hoặc Nam Thái Bình Dương giờ đây thường xuyên đặt ra những câu hỏi gay gắt từ Mỹ, Úc và các cường quốc phương Tây khác vì lợi ích an ninh ở Thái Bình Dương, liệu Trung Quốc có sắp mở cửa một căn cứ khác. Vào cuối tháng 6, một quan chức Lầu Năm Góc cao cấp đã viết thư cho chính phủ Campuchia, bày tỏ lo ngại về Ream- căn cứ quân sự lớn nhất Campuchia- có thể sẽ sớm đón nhận khí tài quân sự Trung Quốc. Campuchia từ chối các kế hoạch này, mặc dù họ nhận ngập tràn tiền Trung Quốc.

Nhiều người Trung Quốc bình thường khăng khăng rằng Trung Quốc chỉ có lỗi là phát triển nhiều khiến phương Tây sợ hãi. "Trong lịch sử dân tộc, chúng tôi chưa bao giờ là một quốc gia hung hăng", ông Wu ở Thiên Tân nói, mặc dù ông chắc chắn rằng Trung Quốc sẽ tự vệ nếu bị tấn công.

Người Mỹ chế giễu những điều bảo đảm như vậy, điều mà họ thường nghe từ các nhà lãnh đạo Trung Quốc. Họ chỉ ra những hành động của Trung Quốc như xây dựng các căn cứ không quân và pin tên lửa trên các rạn san hô đang tranh chấp ở Biển Đông và thấy sự tự tin vênh vang và muốn gây hấn.

Các chiến lược gia Trung Quốc kêu gọi người phương Tây hiểu rằng họ tăng cường hàng hải là vì sự bất an sâu sắc. Họ nói Trung Quốc không được ban tạo về địa lý, như bị nguyền rủa. Họ có phần đúng. Trong "Ngôi sao đỏ trên Thái Bình Dương", một cuốn sách có ảnh hưởng về tham vọng hàng hải của Trung Quốc, Toshi Yoshihara và James Holmes, hai học giả hải quân, lưu ý rằng Tổng thống Dwight Eisenhower đã xem chuỗi đảo đầu tiên là phương tiện để Mỹ và đồng minh chiếm Trung Quốc, một quan điểm mà nhiều người ngưỡng mộ Trung Quốc chia sẻ. Cuốn sách trích dẫn một chiến lược gia quân sự người Trung Quốc gọi Đài Loan, tại trung tâm chuỗi xích, là "một khóa tròng cổ con rồng vĩ đại". Quyển sách mô tả nỗi sợ hãi ngột ngạt của các nhà hoạch định Trung Quốc khi họ chiêm ngưỡng những con đường dẫn ra đại dương đi qua các điểm hẹp giữa Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan và Philippines, hoặc qua eo biển Malacca gần Singapore. Trung Quốc có 14 quốc gia láng giềng trên cạn. Nước Mỹ ghen tị với họ vì chỉ có hai quốc gia láng giềng thân thiện và đại dương bao la cho mỗi bên hông.

Địa lý Mỹ dưới mặt nước thậm chí còn may mắn hơn, theo Owen Côte thuộc Viện Công nghệ Massachusetts, trong một nghiên cứu mới trong Bản tin của các nhà khoa học nguyên tử. Ông viết kể từ sau chiến tranh lạnh, Mỹ đã theo dõi thành công các tàu ngầm nước ngoài bằng các mảng âm thanh được đặt ở nơi các thềm lục địa tiếp nối đại dương. Các đồng minh châu Á cho Mỹ đặt các thiết bị để phát hiện tàu ngầm Trung Quốc đang tiến ra đại dương qua ngả Nhật Bản, Đài Loan hoặc Philippines. Những hạn chế về địa lý, ví dụ như của vùng biển cạn bên trong, khiến Trung Quốc khó có thể xây dưng các thiết bị tương tự.

Mối quan hệ ràng buộc

Hu Bo, một chiến lược gia hải quân nổi tiếng tại Đại học Bắc Kinh, cho rằng Trung Quốc có thể cần thêm hai căn cứ quân sự ở nước ngoài giữa Djibouti và Biển Đông, bởi vì Djibouti sẽ ở quá xa "khi chúng ta gặp tình huống chiến tranh khẩn cấp". Trong khi Mỹ giành được nhiều căn cứ bằng các cuộc chiến tranh thế giới, Trung Quốc phải tìm kiếm các căn cứ thông qua các cuộc đàm phán kín đáo. Một số nơi có thể chủ yếu là thương mại trong thời bình, ông gợi ý. Trung Quốc ngày càng có "nhiều lợi ích lớn ở nước ngoài". Điều đó dọn đường hợp tác với các quốc gia khác, nhưng cũng có những lỗ hổng. Ông Hu nói rằng đây sẽ là một "nhiệm vụ tự sát" của Trung Quốc về bất kỳ hành động nào có thể gây ra một cuộc phong tỏa ở vùng biển gần biển của họ cho dù là do Mỹ hay các cường quốc hàng hải khác. Đó là một lập luận trấn an kỳ lạ, ít nhất là đối với thế giới. Trong địa chính trị, nếu không phải là địa lý, cảm giác dễ bị tổn thương có thể là một sự may mắn.

Nguồn : China’s maritime expansion reflects a curious mix of ambition and paranoia, The Economist, 04/07/2019

Khánh Anh dịch

Nguồn : VNTB, 08/07/2019

Các nhóm thân Trung Quốc đang đẩy mạnh hoạt động ở Đài Loan để thúc đẩy việc hợp nhất đảo quốc này với đại lục, theo Reuters.

Người biểu tình tại Đài Loan hôm 23/6/2019 yêu cầu các công ty truyền thông Trung Quốc rút khỏi Đài Loan

Khi doanh nhân người Đài Loan Jhang Yun-nan muốn tìm khách hàng cho các sản phẩm làm sạch mới của công ty mình tại Trung Quốc, ông đã tìm tới một kênh trái với thông lệ : Một đảng của người Đài Loan ủng hộ việc thống nhất với Trung Quốc.

Một thành viên cao cấp của Đảng Xúc tiến Thống nhất Trung Quốc (CUPP) cho biết đảng này sẽ 'có lời' với các quan chức từ Cục Quản lý Thị trường Quảng Đông để giúp Công ty Công nghệ sinh học Yi Yuan Ji có trụ sở tại Trung Quốc của ông Jhang - với một điều kiện.

Thành viên đảng này, ông Lin Guo-cing nói với ông Jhang trước sự chứng kiến của Reuters rằng "một hệ tư tưởng đúng đắn" là cần thiết để kinh doanh tại Trung Quốc.

"Tôi ủng hộ sự thống nhất ôn hòa trên eo biển này", ông Lin nói với Reuters, lặp lại quan điểm của CUPP rằng họ trông đợi những người Đài Loan mà đảng này đang hợp tác sẽ nắm lấy cơ hội.

Trung Quốc coi Đài Loan là một tỉnh cứng đầu, cần phải nằm dưới sự kiểm soát của Bắc Kinh, bằng vũ lực nếu cần thiết.

Để hỗ trợ cho việc thống nhất đất nước, Bắc Kinh đang xây dựng mạng lưới những người ủng hộ ở Đài Loan và tăng cường các chiến dịch nhằm thu hút người Đài Loan với các cơ hội kinh doanh sinh lợi để đổi lấy chương trình nghị sự của Bắc Kinh.

Chìa khóa của họ là thuyết phục các doanh nhân như ông Jhang rằng chấp nhận lập trường nói trên là một cái giá nhỏ để trả cho việc tiếp cận thị trường Trung Quốc và các hỗ trợ khác.

Một cách khác là sử dụng các mạng lưới ủng hộ Bắc Kinh để tạo dựng thiện cảm và hỗ trợ cho đại lục ; Wen Lung, cố vấn chính sách của CUPP, cho biết CUPP có kế hoạch tổ chức các cuộc hội thảo và các cuộc nhóm họp tại Đài Loan để mở rộng 'đội quân' của mình.

Nông dân Đài Loan 31 tuổi Jhang Hong-si, trước đây từng lưỡng lự làm việc tại Trung Quốc, nay đã là nhân viên kỹ thuật trong một dự án của Trung Quốc

Chính phủ Đài Loan cho biết những nỗ lực như vậy là nguy hiểm - nhưng không phải là bất hợp pháp.

"Chỉ bằng cách củng cố luật pháp của mình, chúng tôi mới có thể củng cố hệ thống an ninh quốc gia của chúng tôi", ông Chiu Chui-cheng, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đài Loan, nói với Reuters.

Các cơ quan chính phủ của Trung Quốc được triển khai bao gồm Văn phòng các vấn đề Đài Loan và Bộ Công tác Mặt trận Thống nhất, nhằm thống nhất Đài Loan thông qua việc đồng tham gia với các tổ chức địa phương và tiến hành các hoạt động ảnh hưởng chống lại các chiến dịch ở nước ngoài đi ngược lại chương trình nghị sự của Trung Quốc.

Các tài liệu nội bộ của hai cơ quan của Trung Quốc mà Reuters được tiếp cận, bao gồm các báo cáo công việc hàng năm và biên bản cuộc họp, cho thấy một chiến dịch tập trung vào các tổ chức thân Trung Quốc ở Đài Loan, được mô tả là một trọng tâm ưu tiên.

"Chúng tôi sẽ tiếp tục tăng cường hỗ trợ cho các nhóm và nhân vật ủng hộ thống nhất ở Đài Loan, để củng cố và tăng cường lực lượng 'chống độc lập' trên đảo", báo cáo công tác năm 2016 của Văn phòng Các vấn đề Đài Loan ở Thượng Hải cho hay.

Tại tỉnh láng giềng Chiết Giang, một văn phòng thuộc Mặt trận Thống nhất cho biết trong một báo cáo nội bộ năm 2016 rằng họ có liên hệ mật thiết với các đảng tại Đài Loan thông qua 'thư mời hoạt động' cho các chương trình kinh tế và văn hóa ở đại lục.

Trong chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 4/2016, Liên minh thống nhất Trung Quốc có trụ sở tại Đài Bắc đã được đánh giá rất cao bởi một quan chức cấp cao của Trung Quốc vì đã thúc đẩy công việc thống nhất đất nước, theo một báo cáo từ Liên minh Dân chủ Tự trị Đài Loan, một trong số ít các nhóm chính trị độc lập trên danh nghĩa được cấp phép ở Trung Quốc.

"Nước nào trên thế giới này sẽ đối xử tốt với bạn (như Trung Quốc) ? Tôi thà là một mục tiêu của Mặt trận Thống nhất còn hơn. Ít nhất là họ quan tâm đến bạn, bất kể họ có chân thành hay không", ông Lin nói. Ông Lin đã gia nhập Hiệp hội hữu nghị hải ngoại Trung Quốc, liên kết với Mặt trận Thống nhất, vào tháng 10/2018.

Các tài liệu mà Reuters được tiếp cận không cho thấy bất kỳ hợp tác tài trợ nào giữa các tổ chức như vậy và chính phủ Trung Quốc, nhưng các liên kết tiềm năng đã gây lo ngại ở Đài Bắc.

Hai quan chức làm việc tại một cơ quan an ninh của chính phủ Đài Loan, người từ chối nêu tên do tính nhạy cảm của vấn đề, cho biết các nhóm này là mối đe dọa đối với Đài Loan.

Một nguồn tin từ cơ quan an ninh Đài Loan, người từ chối nêu tên, cho biết CUPP đứng đầu danh sách theo dõi tại cơ quan của ông vì quy mô của tổ chức này - 60.000 thành viên - và khả năng huy động lực lượng.

'Chúa của chúng tôi là Trung Quốc'

Ông Chang An-lo, có biệt danh là 'Sói Trắng', lãnh đạo Đảng Xúc tiến Thống nhất Trung Quốc chụp ảnh trước lá cờ Trung Quốc đại lục hôm 2/5/2019

Nhà của lãnh đạo CUPP Chang An-lo và trụ sở của đảng này ở Đài Bắc bị chính quyền Đài Loan đột kích hồi tháng 8/2018 vì nghi ngờ nhận tài trợ từ Trung Quốc, một cáo buộc mà họ phủ nhận. Ở Đài Loan, việc các nhóm chính trị lấy tiền từ chính phủ Trung Quốc là bất hợp pháp.

Không ai bị buộc tội sau cuộc đột kích.

Chang, trong một cuộc phỏng vấn với Reuters ở Đài Bắc, cho biết ông không lấy tiền từ Trung Quốc. Nhưng ông nói rằng điều quan trọng đối với Đài Loan là tái thống nhất với đại lục.

"Chúa của chúng tôi là Trung Quốc", Chang An-lo nói khi ngồi trong phòng làm việc của ông, nơi có một bức tượng vàng cựu lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình.

Về tinh thần, họ chắc chắn ủng hộ chúng tôi, nhưng không phải về mặt vật chất.

Ông và những người ủng hộ thống nhất khác nói rằng họ đã nhìn thấy một cơ hội để có được ảnh hưởng sau khi Tổng thống Đài Loan Thái Văn Anh thất bại trong cuộc khảo sát gần đây, trong bối cảnh người dân thất vọng về chính sách kinh tế.

Zhang Xiuye, một thành viên cao cấp của Đảng Người Trung Quốc Yêu nước có trụ sở tại Đài Bắc cho biết ưu tiên của họ trong năm nay là mang đến các vùng nông thôn thông điệp 'một quốc gia, hai chế độ', một mô hình tự trị cho Đài Loan, tương tự mô hình của Hong Kong.

Giới trẻ

Các nhóm ủng hộ Trung Quốc nhấn mạnh mục tiêu thúc đẩy các cơ hội kinh doanh cho thanh niên Đài Loan ở phía nam của đảo này. Đây là một nhóm được 'ưu tiên hàng đầu' trong các tài liệu từ các cơ quan của chính phủ Trung Quốc.

Theo một báo cáo của Văn phòng Các vấn đề Đài Loan tại Trung Quốc mà Reuters được tiếp cận, hơn 70 doanh nghiệp nhắm mục tiêu vào các công ty khởi nghiệp Đài Loan đã được thiết lập trên khắp Trung Quốc vào năm 2016. Các doanh nghiệp này được hưởng các đặc quyền như giảm thuế.

Nỗ lực này đã góp phần vào mối quan hệ gần gũi và thân thiết hơn giữa người dân ở Bắc Kinh và Đài Loan.

Ước tính 2 triệu người Hồng Kông xuống đường biểu tình chống Dự luật dẫn độ, vào chủ nhật 16/6/2019, và các cuộc biểu tình vẫn tiếp tục được diễn ra cho thấy sách lược "một quốc gia hai thể chế" đã hoàn toàn thất bại.

Đây là dịp để chúng ta xem xét lại toàn cảnh Hồng Kông để thấy hệ quả có thể là một Trung Quốc chia năm xẻ bảy.

Năm 1992, Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật Chính sách Mỹ cho Hồng Kông một quy chế đặc biệt tự do và tự trị tách biệt từ Trung Quốc.

Vì sao Anh trao trả Hồng Kông cho Bắc Kinh ?

Theo Điều ước Nam Kinh ký năm 1842 nhà Thanh vĩnh viễn nhượng đảo Hồng Kông cho Anh Quốc.

Sau đó năm 1860, theo Điều ước Bắc Kinh lại nhượng vĩnh viễn bán đảo Cửu Long và đảo Ngang Thuyền Châu.

Đến năm 1898, Anh Quốc lại thuê đảo Lạn Đầu và một số vùng phía bắc Cửu Long trong vòng 99 năm để lập ra khu Tân Giới.

Năm 1982, Anh Quốc ban đầu định giữ đảo Hồng Kông và bán đảo Cửu Long, còn trao trả phần còn lại cho Trung Quốc nhưng bị Đặng Tiểu Bình bác bỏ.

Ông Đặng hứa sẽ đối xử với Hồng Kông như một lãnh thổ tự trị tiếp tục duy trì thể chế tự do, chỉ ngoại giao và quân sự thuộc quyền kiểm soát Bắc Kinh.

Lời ông Đặng hứa được coi là sách lược "một quốc gia, hai thể chế".

Năm 1984, Tuyên bố chung Trung-Anh ra đời, Hồng Kông thành đặc khu hành chính thuộc Trung Quốc, nhưng duy trì phương thức sinh hoạt tự trị trong ít nhất 50 năm.

Phía Anh Quốc tin vào lời hứa và nghĩ rằng sau cải cách kinh tế Trung Quốc sẽ tiến hành cải cách chính trị, như tiến trình dân chủ hóa tại Đài Loan và Nam Hàn, nhưng điều này đã không hề xảy ra.

Ngày 4/6/1989, Trung Quốc nổ súng tàn sát Phong Trào dân chủ tại Thiên An Môn.

Năm 1990, mặc dù bị Bắc Kinh phản đối, Thống đốc Chris Patten đã phê chuẩn Bộ Luật Cơ bản và cải cách phương pháp bầu cử vào Hội đồng Lập pháp Hồng Kông.

Chuyển giao êm thắm

Trước đây, Thống đốc Hồng Kông được Nữ Hoàng bổ nhiệm, nhưng cư dân Hồng Kông có cuộc sống hoàn toàn tự do.

Luật pháp Hồng Kông được xây dựng dựa trên Luật pháp Anh mọi quyền tự do đều được bảo đảm.

Hồng Kông là một thương cảng tự do và mở cửa hấp thu tư tưởng từ khắp nơi trên thế giới.

Kết quả chuyển giao tốt hơn mọi dự đoán, tới ngày trao trả 1/7/1997, chỉ hơn 10% cư dân rời bỏ Hồng Kông, và sau đó không xảy ra một làn sóng thuyền nhân chạy trốn cộng sản như trường hợp Việt Nam.

Thời gian đầu sinh hoạt chính trị Hồng Kông có phần cởi mở. Nhưng càng ngày mọi sinh hoạt chính trị càng bị kiểm soát và bị lèo lái bởi Bắc Kinh, làm dân Hồng Kông lo ngại các quyền tự do cơ bản của họ sẽ bị Bắc Kinh tước đoạt dần dần.

Năm 2003, nửa triệu người tham gia biểu tình tuần hành phản đối Dự luật an ninh "chống lật đổ chính quyền" do Đặc Khu Trưởng Đổng Kiến Hoa (Tung Chee hwa) đề xuất.

Người biểu tình lo ngại Dự luật tước đi quyền tự do biểu lộ chính kiến, tự do ngôn luận và cả tự do tôn giáo, buộc Đổng Kiến Hoa phải hủy bỏ và sau đó từ chức.

Thời đại Tập Cận Bình

Đầu năm 2014, Quốc hội Trung Quốc tuyên bố Đặc khu trưởng sẽ do 1.200 đại cử tri bầu và phải được Bắc Kinh bổ nhiệm.

Một cuộc trưng cầu dân ý trên mạng được mở ra đòi hỏi người Hồng Kông được quyền trực tiếp bầu Đặc khu trưởng. Trong ba ngày đã có gần 600 ngàn người tham dự ký tên.

Phong trào mở thêm 15 phòng bỏ phiếu với kết quả 787 ngàn người bỏ phiếu trong số 3,5 triệu người có quyền đi bầu.

Sau đó Phong trào dù vàng dấy lên cuộc biểu tình đòi tự do bầu cử, làm tê liệt Hồng Kông trong vòng hai tháng, nhưng Tập Cận Bình dứt khoát không chấp nhận.

Năm 2017, bà Carrie Lam được bổ nhiệm làm Đặc khu trưởng, vào tháng 11/2018, bà đã cùng Ban cố vấn bay sang Bắc Kinh để gặp Tập Cận Bình.

Theo tin Tân Hoa Xã, ông Tập cho biết Hồng Kông phải ban hành các đạo luật an ninh quốc gia chống lại nổi loạn, lật đổ, ly khai và phản quốc.

Dự luật dẫn độ

Nhân vụ án giết người ở Đài Loan nhưng thủ phạm lại bỏ trốn về Hồng Kông, bà Carrie Lam đề nghị Dự luật dẫn độ cho phép đặc khu trưởng ký chấp nhận yêu cầu dẫn độ sang Đài Loan và Trung Quốc, mà không cần thông qua Hội đồng Lập pháp.

Có ý kiến nên gia tăng quyền tư pháp để những vụ án xảy ra bên ngoài Hồng Kông có thể được xử bởi tòa án Hồng Kông.

Chính phủ Đài Loan công khai biểu lộ lo lắng về quyền tự do của người Hồng Kông bị lạm dụng nên không đòi hỏi và cũng không chấp nhận việc dẫn độ về Đài Loan.

Bà Carrie Lam từ chối mọi đề nghị làm dấy lên dư luận Trung Quốc lợi dụng vai trò của đặc khu trưởng để giới hạn dần quyền tự do người Hồng Kông, họ lo sợ bị ghép tội, bị bắt bớ và bị xử không công bằng như vẫn thường xảy ra ở Trung Quốc.

Mỹ can thiệp ?

Thủ tướng Anh Quốc Theresa May đã lên tiếng phản đối dự luật dẫn độ và tuyên bố sẽ xem xét lại Tuyên Bố Chung Anh-Trung năm 1984.

Năm 1992, Quốc hội Mỹ thông qua Đạo luật Chính sách Mỹ cho Hồng Kông một quy chế đặc biệt tự do và tự trị tách biệt từ Trung Quốc.

Nhờ thế, Hồng Kông tiếp tục được chuyển giao công nghệ tiên tiến, tự do thương mãi, tự do trao đổi giữa tiền Mỹ và tiền Hồng Kông, công nhận là trung tâm tài chính thế giới…

Đạo luật trao cho Tổng thống quyền ban hành sắc lệnh trừng phạt nếu Hồng Kông mất quyền tự trị đầy đủ theo các điều khoản trong Tuyên bố Chung 1984.

Trong hoàn cảnh hiện nay một sắc lệnh như thế sẽ ảnh hưởng nặng nề đến kinh tế, công nghệ và tài chính Trung Quốc vốn đang trên đà tụt dốc.

Mọi hàng hóa từ Hồng Kông xuất cảng sang Mỹ bị cùng một mức thuế như hàng Trung Quốc.

Trung Quốc sẽ mất trung tâm tài chính Hồng Kông, vốn đầu tư sẽ bị rút khỏi Hồng Kông, các công ty Trung Quốc sẽ bị phong tỏa tài chính từ nguồn tư bản của Mỹ và giá trị của các tập đoàn nhà nước được niêm yết trên sàn Hồng Kông sẽ sụt giảm thảm hại.

Ngày 12/6/2019, Quốc hội Mỹ cho tu chính đạo luật về Hồng Kông năm 1992, yêu cầu Bộ Ngoại Giao mỗi sáu tháng phải phúc trình Quốc hội về tình trạng tự trị của Hồng Kông, xem còn đáng hưởng quy chế đặc biệt nữa không.

Biểu tình bài học cần rút tỉa…

Ngày 14/6/2019, từ trung tâm giam giữ Lục Chi Giác, Joshua Wong (Hoàng Chí Phong) kêu gọi Mỹ phải đánh giá lại Đạo luật Chính sách Hồng Kông năm 1992, xem xét Đạo luật Nhân quyền và Dân chủ Hồng Kông và điều chỉnh quan hệ giữa hai bên Mỹ-Trung.

Dân chúng Hồng Kông đều biết nếu Mỹ phong tỏa kinh tế sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, nhưng vì tự do và dân chủ họ chịu hy sinh quyền lợi kêu gọi Chính phủ và Quốc hội Mỹ hành động.

Mọi người tham dự biểu tình có chung mục tiêu là phản đối dự luật dẫn độ, đòi bảo đảm quyền tự do và đòi bà Carrie Lam từ chức.

Mọi người quyết giữ những mục tiêu này không cho bất cứ ai đại diện thương lượng hay tìm cách chia rẽ hàng ngũ và tránh việc chưa thành đã tranh giành thành quả.

Cuộc tuần hành lên đến 2 triệu người, không có người tổ chức nhưng lại được tổ chức một cách toàn hảo nhờ ý thức trách nhiệm của mọi người.

Họ tự động sửa soạn mọi thứ, thay vì dựa vào người khởi xướng, tổ chức hay lãnh đạo và liên kết gắn bó với nhau.

Mọi người nhịp nhàng kết hợp giữa đấu tranh ôn hòa và đấu tranh bạo lực, không tranh cãi về phương cách đấu tranh.

Khi cảnh sát tấn công đàn áp người ôn hòa rút xuống phía dưới nhường chỗ cho những thanh niên sẵn sàng đối đầu ngăn chặn cảnh sát.

Lực lượng cảnh sát ít lại bị chia mỏng so với số người biểu tình, với sự hổ trợ của truyền thông báo chí, của những người không đi biểu tình nên kết quả nhà cầm quyền phải thối lui.

Mặc dù bà Carrie Lam đã xin lỗi và tuyên bố hoãn Dự luật dẫn độ nhưng mọi người tiếp tục đòi bà phải từ chức và kêu gọi tiếp tục biểu tình làm áp lực.

Nếu bà từ chức sẽ là một thất bại vô cùng to lớn cho Tập Cận Bình trước các đối thủ trong đảng cộng sản và trước thế giới, vì thế ông Tập sẽ không chấp nhận ngay cả khi bà Carrie Lam thực sự muốn từ chức.

Trung Quốc đang tan rã ?

Tập Cận Bình vừa ngon ngọt "một quốc gia, hai thể chế" với Đài Loan, lại vừa hăm dọa sẽ sử dụng vũ lực để thống nhất đất nước.

Tổng thống Đài Loan Thái Anh Văn tuyên bố Đài Loan ủng hộ Hồng Kông, bà cho biết :

"Tự do là một giá trị mà người dân Đài Loan trân trọng, Đài Loan đang ngày càng tự do dân chủ hơn, trong khi Hồng Kông đang mất dần tự do…"

Chủ nhật vừa qua trước Quốc hội Đài Loan, khoảng 10 ngàn người biểu tình mang theo biểu ngữ "Đài Loan ủng hộ Hồng Kông", "Nói không với luật dẫn độ sang Trung Quốc" và kêu gọi Quốc hội chính thức ra tuyên bố lên án Dự luật dẫn độ.

Gần đây, Mỹ thông qua "Đạo luật Bảo đảm Đài Loan 2019", ủng hộ Đài Loan tăng chi tiêu quốc phòng, thường xuyên bán vũ khí, công cụ quốc phòng cho Đài Loan, ủng hộ Đài Bắc tham gia các tổ chức quốc tế, nhìn nhận Đài Loan là quốc gia và sử dụng Quốc kỳ Đài Loan.

Lời hứa "một quốc gia, hai thể chế" không được thực hiện nên Hoa Kỳ cũng đang từng bước nhìn nhận lại Đài Loan và Hồng Kông như hai thể chế độc lập.

Nhà Thanh đã nhường vĩnh viễn đảo Hồng Kông, bán đảo Cửu Long và đảo Ngang Thuyền Châu cho Anh Quốc, nên nhiều người Hồng Kông muốn thành phố của họ quay về với nước Anh và được độc lập từ Trung Quốc.

Thế giới cũng đang rất quan tâm đến hàng triệu người Tân Cương đang bị giam trong các trại tù ở Trung Quốc.

Tình hình an ninh và chính trị Tân Cương, Tây Tạng, Nội Mông và nhiều nơi khác cũng không được ổn định, vì thế Bắc Kinh phải thiết lập cả hệ thống an ninh dùng công nghệ tối tân kiểm soát toàn bộ xã hội và kiểm soát ý thức chính trị của người dân.

Quốc hội Mỹ hiện đang xem xét chế tài các công ty cộng tác với Bắc Kinh trong việc đàn áp nhân quyền.

Quá trình nhanh chóng sụp đổ của Đông Âu và Liên Xô trước đây dường như đang tái diễn.

Các tiền đồn xã hội chủ nghĩa cuối cùng, bao gồm Trung Quốc, Bắc Hàn, Việt Nam… đang bộc lộ những khủng hoảng khó có thể thoát qua.

Hồng Kông, Đài Loan, Tân Cương, Tây Tạng, Nội Mông… sẽ đứng lên giành lại tự do và độc lập.

Thế giới và nhất là Việt Nam sẽ thanh bình thoát khỏi tham vọng bá chủ toàn cầu của Tập Cận Bình và nhà cầm quyền cộng sản Bắc Kinh.

Melbourne, Úc Đại Lợi, 24/06/2019

Nguyễn Quang Duy