Thông Luận

Virus corona - Covid-19: Trung Quốc bắt người dám nói "sự thật mất lòng"

Trong giai đoạn "nước sôi lửa bỏng" toàn dân chống dịch, Bắc Kinh không chấp nhận bất kì tiếng nói chỉ trích nào. Bộ máy kiểm duyệt liên tục phải xóa những lời bình luận bất bình, phẫn nộ sau khi hai bác sĩ Lý Văn Lượng (Li Wenliang) và Lưu Trí Minh (Liu Zhiming) lần lượt qua đời vì nhiễm virus corona mới.

Chân dung chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trên đường phố Thượng Hải, ngày 10/02/2020. Reuters/Aly Song

Đối với những người dám công khai lên tiếng chỉ trích cách quản lý khủng hoảng Covid-19, chính quyền bắt giữ hoặc cưỡng ép "cách ly" dịch bệnhtại nhà. Đó là trường hợp mà luật gia Hứa Chí Vĩnh (Xu Zhiyong) và giáo sư Hứa Chương Nhuận (Xu Zhangrun) đang phải trải qua.

Nhật báo Le Monde (ngày 20/02/2020) cho biết "Bắc Kinh đang bịt miệng hai nhà đối lập". Luật gia 46 tuổi Hứa Chí Vĩnh bị bắt, cùng với vợ, ngày 15/02/2020, ở nhà luật sư Dương Bân (Yang Bin) ở Quảng Châu, nơi ông ẩn náu sau khi bị truy nã vì tham gia một cuộc họp kín với khoảng 20 luật gia và nhà đấu tranh nhân quyền về "quá độ dân chủ tại Trung Quốc" vào tháng 12/2019 ở Hạ Môn (tỉnh Phúc Kiến). Ngay sau đó, bốn người tham gia cuộc họp nay đã bị bắt, trong đó có luật sư Đinh Gia Hỷ (Ding Jiaxi), bị xóa tên khỏi đoàn luật sư, vì bảo vệ nhân quyền.

Trước đó, ông Hứa Chí Vĩnh từng bị kết án bốn năm tù vào năm 2014 vì "gây rối trật tự công cộng". Được trả tự do ngày 15/07/2017, ông tiếp tục đấu tranh vì một Nhà nước pháp quyền và lên án nạn tham nhũng. Ngay cả trong thời gian bỏ trốn, ông cũng lên án cách xử lý khủng hoảng Covid-19 của chính quyền, đồng thời kêu gọi chủ tịch Tập Cận Bình từ chức. Khi ông Hứa Chí Vĩnh bị bắt, các tổ chức bảo vệ nhân quyền quốc tế lo ngại ông sẽ bị kết án nặng dù lý do bắt giữ vẫn chưa được công bố.

Trường hợp thứ hai là giáo sư luật Hứa Chương Nhuận, bị ép cách ly tại nhà từ ngày 16/02 và bị cấm mọi hình thức trao đổi với bên ngoài. Một nhân chứng cho nhật báo Anh The Guardian biết : "Họ giam ông ấy ở nhà, lấy lý do là ông phải bị cách ly" do vị giáo sư vừa từ tỉnh An Huy (Anhui) trở về. Ngày 04/02, ông đăng trên mạng bài viết : "Cảnh báo virus : khi giận dữ mạnh hơn nỗi sợ", một bài chỉ trích ảnh hưởng mạnh đến chính quyền. Ngay khi đăng bài viết này, ông đã biết trước "sẽ bị trừng phạt. Và có thể đây là bài viết cuối cùng của tôi".

Giáo sư Hứa Chương Nhuận từng giảng dạy tại đại học Thanh Hoa danh tiếng. Tháng 07/2018, ông đăng một bài viết chỉ trích Hiến pháp được sửa đổi cho phép chủ tịch Tập Cận Bình có thể nắm quyền trọn đời. Từ đó, vị giáo sư luật bị cấm giảng dạy.

Sau hai tuần để thả nổi một số lời chỉ trích cách giải quyết khủng hoảng, đến đầu tháng Hai, Bắc Kinh thông báo tăng cường kiểm soát Internet và mạng xã hội. Theo tổng kết của tổ chức phi chính phủ China Human Rights Defenders ngày 07/02, có 351 người bị "trừng phạt" vì đã "phát tán tin đồn sai lệch" về virus corona mới.

Bên cạnh việc kiểm duyệt, theo xã luận của Le Monde, chính quyền Bắc Kinh quyết tâm lấy lại quyền kiểm soát thông tin. Cả một bộ máy tuyên truyền của Đảng cộng sản được đưa vào cuộc để "hướng dẫn công luận và tăng cường kiểm soát thông tin". Bất kỳ lời chỉ trích nào cũng không được chấp nhận, như trường hợp ba nhà báo của Wall Street Journal bị trục xuất khỏi Trung Quốc, theo thông báo ngày 19/02, dù ba nhà báo này không liên quan đến bài viết "Người bệnh thực sự của Châu Á", được đăng trong mục Ý Kiến của Wall Street Journal.

Doanh nghiệp Pháp tại Trung Quốc lao đao vì Covid-19

Nền kinh tế Trung Quốc gần như chững lại từ bốn tuần nay khiến các doanh nghiệp Pháp tại đây, đặc biệt là những doanh nghiệp vừa và nhỏ, mất khoảng 50% doanh thu trong quý I năm 2020.

Nhật báo kinh tế Les Echos nhận định : "Doanh nghiệp Pháp tại Trung Quốc chịu sức ép lớn vì virus corona mới". Tất cả mọi lĩnh vực đều bị tác động, nhưng nặng hơn cả là ngành dịch vụ do "tất cả các chuyến du lịch bị hủy, chúng tôi không còn việc làm", theo giải thích của bà Emilie Chaudouard, điều hành văn phòng du lịch TravelStone ở Bắc Kinh. Hiện tại, họ chỉ mong dịch bệnh nhanh chóng được khống chế để tránh biến thành một cuộc khủng hoảng kinh tế và xã hội. Trong trường hợp khả quan, họ hy vọng có thể hoạt động bình thường trở lại vào giữa tháng Ba.

Virus corona mới cũng khiến ngành thời trang Ý lao đao, với doanh thu giảm khoảng 30% trong quý I năm 2020, theo nhật báo kinh tế Les Echos. Chỉ riêng giới khách hàng Châu Á, đặc biệt là du khách Trung Quốc, mang lại khoảng 40% doanh thu cho lĩnh vực này. "Có đến 80% người mua và các nhà điều phối ngành thời trang Trung Quốc sẽ không đến" Ý để tham dự các cuộc trình diễn thời trang, nên các nhà tạo mẫu đã tổ chức chiếu trực tiếp trên mạng những buổi trình diễn này.

Kinh tế Đông Nam Á đối mặt với cú sốc Covid-19

Các nước Đông Nam Á sẽ chịu tác động về kinh tế nặng nề do dịch Covid-19, vì vừa ở sát Trung Quốc vừa phụ thuộc vào cường quốc thứ hai thế giới trên nhiều lĩnh vực. Tác động nặng nề đến mức nào, còn tùy thuộc vào thời gian kéo dài của dịch bệnh, theo nhận định của Le Monde.

Thiệt hại trước mắt là ngành du lịch và công nghiệp gia công. Nền kinh tế Thái Lan vốn đã đìu hiu với mức tăng trưởng chỉ đạt 2,4% năm 2019, mức thấp nhất kể từ 5 năm gần đây, giờ phải hứng thiệt hại về lượng du khách Trung Quốc sụt giảm : Họ chiếm đến 1/3 tổng số du khách nước ngoài trong năm 2019. Thêm vào đó, do sợ lây nhiễm, người dân Bangkok cũng đóng cửa ngồi nhà, khiến hoạt động kinh doanh trì trệ.

Singapore có thể sẽ mất khoảng 30% du khách. Ngày 18/02, chính phủ đảo quốc dự kiến chi hơn 4 tỉ euro, gồm tiền hoàn thuế hoặc các khoản vay với lãi suất ưu đãi, để hỗ trợ các doanh nghiệp bị tác động từ nguồn cung cấp Trung Quốc. Giới chuyên gia cho rằng tăng trưởng của Singapore sẽ bị mất từ 0,5 đến 1 điểm.

Đối với Indonesia, hiện là nền kinh tế lớn nhất ASEAN, cuộc khủng hoảng dịch tễ tại Trung Quốc xảy ra không đúng thời điểm, vì nền kinh tế nước này, trong năm 2019, đã phải hứng hậu quả từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung và giá nhiên liệu sụt giảm. Trung Quốc là thị trường xuất khẩu lớn của Indonesia, chủ yếu về dầu lửa, khí đốt, than đá, dầu cọ… Với cuộc khủng hoảng dịch tễ này, khối lượng xuất khẩu sẽ còn giảm bớt trong năm 2020, theo đánh giá của Helmi Arman, nhà phân tích của Citi Indonesia.

Quỹ Carnegie nhận định "rất nhiều nước láng giềng của Trung Quốc trông cậy quá nhiều vào Trung Quốc để thúc đẩy nền kinh tế của họ". Việt Nam là một ví dụ điển hình, lĩnh vực sản xuất của nước này, liên hệ quá chặt chẽ vào thị trường Trung Quốc và là một trong những yếu tố giúp Việt Nam có sức tăng trưởng mạnh, giờ trở thành một trong những nước bị tác động trực tiếp nhất.

Trung Quốc là nhà đầu tư hàng đầu vào các nước ASEAN. Liệu sự phụ thuộc quá lớn vào Trung Quốc có khiến các nước Đông Nam Á xem xét lại mô hình kinh tế mà ASEAN đang theo đuổi kể từ khi Trung Quốc trở thành một cường quốc thế giới ? Theo Le Monde, trước mắt, chính phủ các nước ASEAN sẽ xem xét hạ lãi suất và hạ giá đồng tiền để hàng xuất khẩu của họ trở nên hấp dẫn hơn. Trong khi chưa biết đến khi nào dịch bệnh mới hết, các nước ASEAN chỉ còn cách gồng mình chờ những ngày tươi đẹp hơn.

Liên Hiệp Châu Âu bất đồng về ngân sách 2021-2027

Cứ khi bàn đến ngân sách là bất đồng lại nổi lên trong Liên Hiệp Châu Âu. Trong hai ngày 20 và 21/02/2020, lãnh đạo của 27 nước họp tại Bruxelles để bàn về ngân sách 2021-2027. "Một thượng đỉnh bế tắc chính trị", theo nhật báo La Croix, và cũng là nhận định của Le Monde, Le Figaro và Libération.

Le Figaro cho rằng khi bàn về ngân sách Châu Âu, có những ưu tiên mới nhưng cũng có cả những tranh cãi từ xưa. Tìm được tiếng nói chung về thỏa thuận ngân sách cho đến năm 2027, đối với Le Figaro, dường như là điều không dễ dàng.

Libération cũng cho rằng cuộc họp thượng đỉnh đầu tiên về ngân sách, sau Brexit, sẽ thất bại. Đối với nhật báo thiên tả, khi bàn về "Ngân sách Liên Hiệp Châu Âu : Thời điểm thanh toán lẫn nhau". Các nước giầu ích kỉ muốn cắt bớt ngân sách của khối, trong khi những nước còn lại tìm cách thúc đẩy tăng ngân sách để phát triển một dự án Châu Âu.

Còn theotheo Le Monde, "giữa khối 27 nước là mối quan hệ quyền lực và mặc cả ngân sách". Khoản ngân sách 1.095 tỉ euro, chiếm khoảng 1,074% GDP của toàn khối, so với mức 1,16% trong giai đoạn 2014-2020. Trong đó, khoảng 65% sẽ được dành cho các chính sách lớn của Liên Hiệp Châu Âu, như nông nghiệp, các quỹ liên kết, phần còn lại sẽ dành cho chi phí hoạt động của các cơ quan của khối, nghiên cứu, kỹ thuật số, quốc phòng, nhập cư, chương trình trao đổi Erasmus…

Bốn nước Áo, Hà Lan, Thụy Điển và Đan Mạch không muốn chi hơn 1% GDP của Châu Âu, trong khi 17 nước "Hữu nghị liên kết" thì muốn duy trì ngân sách dành cho các dự án liên kết, mà những nước này được hưởng nhiều hơn. Trong bối cảnh này, Đức và Pháp tỏ ra kín tiếng. Thực ra, giữa hai nước đầu tầu hiện có một số bất đồng, như Pháp muốn thúc đẩy một chiến lược phòng thủ chung Châu Âu, trong khi Đức, nước đóng góp đến hơn 1/5 ngân sách của Liên Hiệp, thì không muốn chi thêm.

Trong một bài viết khác, Le Monde nhận định : "Sau Brexit, Đông Âu mất một đồng minh, nhưng sức ảnh hưởng lại gia tăng". Một số trọng trách trong khối, hoặc trên thế giới hiện đang nằm trong tay của các chính trị gia Đông Âu, như tổng giám đốc Quỹ Tiền tệ Thế giới là bà Kristalina Gẻogieva, người Bulgaria, chức chưởng lý Châu Âu có thể sẽ được trao cho bà Laura Kovesi, người Romania, đứng đầu đảng Nhân Dân Châu Âu (EPP, cánh hữu và trung hữu), chiếm đa số ở Nghị Viện, là một người Ba Lan.

Chuyện về một phụ nữ Bắc Triều Tiên

Nhật báo La Croix giới thiệu cuốn sách "Mijin, lời xưng tội của một phụ nữ Bắc Triều Tiên theo Công giáo" của nhà báo Dorian Malovic và nhà nghiên cứu Juliette Morilott.

Minjin sinh năm 1969 trong một gia đình cán bộ ở Bắc Triều Tiên. Bà biết cách tuân theo điều lệ, quy tắc, và được coi là một công dân mẫu mực, thậm chí được tín nhiệm để được tuyển "theo dõi bí mật", rồi dần được giao một số trọng trách. Thế nhưng, chỉ một lần phản đối công an, bà có nguy cơ bị đi trại cải tạo, nên bà đã trốn sang Hàn Quốc và hiện sống ở Seoul. Minjin cho biết "đã phải quyết định bỏ trốn trong khi không hề có ý định từ bỏ Tổ quốc".

Qua lời kể của Mijin, hai tác giả miêu tả lại một xã hội nơi sự nghi ngờ ngự trị, "mỗi người phải biết tỏ ra thanh đạm, nói dối và che đậy". Như Minjin, khoảng 30.000 người Bắc Triều Tiên rời tổ quốc trong vòng 30 năm gần đây.

Thu Hằng

Điểm báo Pháp - Trung Quốc bắt người dám nói "sự thật mất lòng"

Hệ thống kinh tế chính trị Trung Quốc vẫn được Hà Nội coi là mẫu mực cho tới khi trái bóng của Bắc Kinh bị vỡ tung trong năm 2020 này với dịch bệnh xuất phát từ Vũ Hán. Diễn đàn Kinh tế tuần này phỏng vấn kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa về các nguy cơ tiềm ẩn trong nền kinh tế Trung Quốc (1).

Người ta cứ so sánh Trung Hoa với một con rồng và cho rằng con rồng Trung Quốc đã thức giấc với thành quả kinh tế cho phép xứ này có khả năng quân sự và ngoại giao chưa từng thấy.

Tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc chỉ còn khoảng 6%, nhưng dịch bệnh siêu vi xuất phát từ Vũ Hán lại có thể đánh sụt đà tăng trưởng này chừng hai 2% nữa. Như vậy, câu hỏi được đặt ra là mô thức kinh tế thị trường với màu sắc Trung Hoa có còn giá trị gì cho Việt Nam không ?

Tiến sĩ kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa cho biết :

Đầu tiên, nói về tốc độ tăng trưởng, ta phải xét từ gốc là tăng từ đâu đến đâu ? Từ một xứ hoang vu chỉ có một nhà máy mà xây thêm nhà máy thứ hai thì coi như đã đạt mức tăng trưởng 100%, nhưng so với các lân bang đã có cả trăm nhà máy, thì có xây thêm 20 cũng chỉ là tăng trưởng 20% mà thực tế là họ hơn ta gấp hai chục lần.

Nếu so sánh, một vài xứ Châu Phi nghèo nhất như Chad cũng đạt tốc độ tăng trưởng là gần 60% hay Liberia là hơn 20%.

Một xứ bị chiến tranh như Iraq cũng có thể đạt tốc độ tăng trưởng gần 20% và bị nội loạn như Georgia cũng có tốc độ gần 10%.

Tăng trưởng vì vậy chưa là phát triển, và kinh tế Trung Quốc thực ra cũng có nhiều nhược điểm có thể dẫn tới biến động nguy hiểm trong năm nay mà Việt Nam nên để ý. Năm 2020 sẽ là một thử nghiệm gay gắt cho mô thức kinh tế thị trường trong vòng đai xã hội chủ nghĩa.

Người ta cứ so sánh Trung Hoa với một con rồng và cho rằng con rồng Trung Quốc đã thức giấc với thành quả kinh tế cho phép xứ này có khả năng quân sự và ngoại giao chưa từng thấy.

Hình ảnh Thượng Hải – thành phố đông đúc nhất thế giới trở nên vắng vẻ như thành phố bị bỏ hoang vì dịch cúm Corona

Nếu nhìn từ thời cách mạng tàn ác của Mao Trạch Đông thì điều đó không sai, nhưng nhìn rộng hơn thì Trung Quốc đang có vấn đề, con rồng đó có cái đầu như bã đậu và lãnh đạo xứ này ý thức được điều đó hơn lãnh đạo Việt Nam.

Động lực kinh tế khiến lãnh đạo hết là trung tâm độc quyền như xưa nhưng nạn tham nhũng đi cùng chế độ độc đảng cũng khiến lãnh đạo bị coi thường, khác hẳn cái thời mà cả nước như lên đồng dưới khẩu hiệu cách mạng của đảng. Năm nay còn có thể thấy sự phá sản của mô thức kinh tế thị trường nửa vời và Trung Quốc mà có loạn thì kinh tế Việt Nam tất bị ảnh hưởng nặng, lãnh đạo Việt Nam sẽ mất luôn chỗ tựa ở Bắc Kinh.

Hỏi : Vì sao ông không có vẻ lạc quan gì với thành quả kinh tế của Trung Quốc ?

Chuyên gia Nguyễn-Xuân Nghĩa trả lời : Vì lãnh đạo xứ này là Tổng bí thư Tập Cận Bình đã xây một kiến trúc nguy nga đồ xộ trên nền móng mong manh. Khi kiến trúc đó sụp đổ, chẳng những người dân và giới đầu tư bị thiệt hại mà các lân bang trong đó có Việt Nam cũng bị họa lây.

Trung Quốc tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới, nhập khẩu dầu thô nhiều hơn Hoa Kỳ, dù có trữ lượng thứ năm của địa cầu mà không có khả năng giải quyết nhu cầu đó trong khi lại gây ô nhiễm cho môi sinh.

Năm xưa, khi Việt Nam bị dịch cúm gà và cần tiêu hủy hàng vạn gia cầm, người ta dùng vỏ lốp xe để đốt, mọi người tất nhiên để ý đến trình độ tổ chức quá tệ của xã hội ta. Tại Trung Quốc, loại vấn đề như vậy phải nhân gấp trăm lần.

Hình ảnh – Ô nhiễm không khí ở những thành phố hiện đại ở Trung Quốc rất phổ biến đặc biệt là ở Bắc Kinh

Sau vấn đề tổ chức, hãy nhìn vào mặt trái của tốc độ tăng trưởng Trung Quốc đang bị khủng hoảng về nhân dụng, với nạn thất nghiệp toàn thời và bán thời đã cao bằng dân số lao động của cả nước Mỹ, là hơn hai trăm triệu người. Mỗi tháng, xứ này phải tạo thêm một triệu việc làm mới nếu không thì loạn.

Vì nạn thất nghiệp trá hình, việc cải cách doanh nghiệp nhà nước bị khựng, mà cũng đủ gây xáo trộn xã hội và rủi ro chính trị cho lãnh đạo. Sau loại tắc nghẽn về năng lượng và khủng hoảng về nhân dụng, Trung Quốc còn gặp nguy cơ cận kề là khủng hoảng tài chính, như trường hợp Việt Nam.

Vì định hướng xã hội chủ nghĩa với màu sắc Trung Hoa, lãnh đạo Bắc Kinh muốn được lợi nhờ tự do kinh tế mà đảng vẫn nắm giữ quyền lực.

Họ dùng hệ thống ngân hàng như trung tâm thu vét tài sản quốc dân và dồn cho khu vực quốc doanh với hậu quả là hệ thống ngân hàng ngập trong biển nợ làm nhiều doanh nghiệp đã phá sản.

Với dịch bệnh lan rộng từ Vũ Hán và tỉnh Hồ Bắc qua các tỉnh và thành phố trên toàn quốc thì số tiền trả nợ vay sẽ tăng gấp bội mà vẫn chưa thấm vào đâu.

Con rồng Trung Quốc đang è người cổng nợ nước ngoài - Tranh minh họa

Dĩ nhiên, giới đầu tư nước ngoài đang tháo chạy chả dại gì mà bù tiền vào khoản thâm hụt đó như thổi gió vào nhà trống. Việt Nam hiểu chuyện này, vì cũng có vấn đề tương tự. Nhưng, tình hình Hoa Lục còn nguy khốn hơn vì một hiện tượng khác là tẩu tán tư bản.

Truyền thông quốc tế cứ nói đến các khoản đầu tư nước ngoài được trút vào Hoa Lục mà không để ý đến loại đầu tư từ Hoa Lục chuyển qua xứ khác.

Ngoài hoạt động tẩu tán tài sản của đảng viên cán bộ muốn tự chuẩn bị một tương lai khá giả sau khi mất quyền, ta còn hoạt động tài chính của các ngân hàng và doanh nghiệp Hoa Lục vì họ thấy đem tiền đầu tư vào xứ khác lại có lợi và an toàn hơn. Nếu họ vững tin vào tương lai kinh tế xứ này theo mô thức xã hội chủ nghĩa với màu sắc Trung Quốc thì đã chẳng có nạn tẩu tán như vậy, và đây là một nghịch lý ít ai nói tới. Việt Nam nên nhìn vào hiện tượng đó.

Chưa kể tới một nghịch lý nữa là Trung Quốc dồn sức xuất khẩu để thu ngoại tệ và lại chuyển ngoại tệ đó ra ngoài ?

Trong nền kinh tế tự do đích thực, người ta đầu tư vào nơi có lợi nhất, việc doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư ra ngoài để thu thập kiến thức, công nghệ hay mở rộng thị trường là điều có lợi cho xứ sở. Nhưng, hãy nhớ đến yêu cầu đầu tư rất lớn trong nội địa để tạo ra hàng triệu việc làm mỗi tháng.

Trung Quốc cũng giống như Việt Nam, họ bị bệnh hình thức rất nặng và tìm mọi cách tuyên truyền quá mức mô hình kinh tế xã hội chủ nghĩa của mình.

Dường như lãnh đạo xứ này chưa học được kinh nghiệm của Nhật Bản ba chục năm trước, là thắt lưng buộc bụng để xuất khẩu tối đa bất kể lời lỗ, chỉ cần gia tăng thị phần của mình là đủ, sau đó lại nhắm mắt đầu tư ra nước ngoài, thấy gì cũng mua, tưởng rằng đó là bành trướng thế lực và ảnh hưởng.

Cũng vậy, Trung Quốc đã thổi lên một trái bóng đầu tư với nhiều dự án có giá trị kinh tế thấp, điển hình là ở Thượng Hải hay Thâm Quyến, chưa nói tới bế tắc tại Hồng Kông.

Lãnh đạo chậm tiến ưa khánh thành các công trình nguy nga để tiếng cho đời mà ít khi nghĩ đến dự án nhỏ bé mà thiết thực cho dân đen. Cho đến khi tất cả sụp đổ, như các nước Đông Á đã gặp năm 1997, thì lại đổ lỗi cho tư bản và đầu cơ…

Trái bóng Trung Quốc sẽ vỡ và nay đang vỡ trước mắt chúng ta ?

Chúng ta có mọi chất liệu cần thiết cho một vụ bể bóng đầu tư. Kinh tế Trung Quốc phải hãm đà tăng trưởng để tránh nguy cơ lạm phát khi thị trường hết hồ hởi với ảo giác phồn thịnh và triển vọng đầu cơ.

Lãnh đạo xứ này đã hoàn tất các chương trình cải cách dễ làm nhất, nay là lúc lần tới những khâu phức tạp và rủi ro hơn thì lại bị tai họa dịch bệnh. Nền móng kinh tế quá mong manh cho nên nạn suy trầm nhỏ cũng thành suy thoái lớn và lập tức chuyển ra động loạn xã hội.
Nền kinh tế Trung Quốc đang bị tác động rất xấu khi gặp tai họa bất ngờ từ bệnh dịch không thuốc chữa khiến hàng nghìn người chết trong thời gian ngắn, Việt Nam lại đi học tập mô hình này nên độ rủi ro cũng rất cao.

Chúng ta không để ý là dễ đến vài thế kỷ, lần đầu tiên Việt Nam mới có một hệ thống lãnh đạo tồn tại mấy chục năm để học bài trong một đất nước hết còn chiến tranh.

Suốt thời gian đó, lãnh đạo xứ này học được gì và làm được gì cho sự tiến hóa của xã hội và quốc gia ? Suốt thời gian đó, lối cải cách nửa vời chỉ cải tiến mức sống cho thiểu số đảng viên chứ đất nước vẫn chậm tiến lạc hậu nếu so với xứ khác, và hố sâu giàu nghèo vẫn đào sâu.

Việt Nam có nhiều vấn đề tương tự như Trung Quốc, với tiềm lực thấp hơn. Một vụ khủng hoảng tại Trung Quốc có thể là lời cảnh báo, đôi khi quá trễ.

Việt Nam không có một chính quyền mạnh, tức là có khả năng tác động và yểm trợ cho sinh hoạt xã hội và kinh tế quốc dân như tại các nước dân chủ, mà chỉ có một chính quyền độc tài nhưng bất lực trước các vấn đề sinh tử của đất nước.

Lầm lẫn ách độc tài với thực lực của nhà nước là sự lạc hậu sau khi cầm quyền gần nửa thế kỷ. Việt Nam cần cải cách nữa, khi những gì bùng nổ tại Trung Quốc là một cơ hội đổi mới.

Việt Nam và Trung Quốc đều có chung một thể chế theo Chủ nghĩa cộng sản với mô hình kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa đầy mâu thuẫn và ảo tưởng.

Đảng cộng sản ở cả 2 nước này cai trị người dân theo đường lối độc tài, mất dân chủ và thiếu vắng tự do. Chính điều đó đã dẫn tới tai họa ngày hôm nay cho nhân dân cả 2 nước, vì thiếu cơ chế kiểm tra và giám sát quyền lực bằng lực lượng chính trị đối lập cùng tự do báo chí.

Muốn phát triển bền vững và công bằng xã hội, chỉ còn con đường duy nhất là đảng và Chính phủ của cả Trung Quốc và Việt Nam phải trả lại quyền làm chủ thực sự cho người dân 2 nước.

Thu Thủy (tổng hợp)

Nguồn : Thoibao.de, 16/02/2020

(1) Nguyễn Xuân Nghĩa, Bóng bể tại Trung Quốc, RFA 12/02/2020

Trung Quốc của Tập Cận Bình : Đế quốc cảm cúm

"Chúng ta không sợ bão tố, hiểm nguy hay rào cản". Chủ tịch Trung Quốc khẳng định như trên vào ngày 31/12/2019. Và bây giờ thì ông Tập đã có tất cả !

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trên trang bìa tạp chí L'Express tuần lễ từ 14 đến 21/02/2020 (Capture d'écran). Capture d'écran

Dịch bệnh do virus corona hoành hành dữ dội do chế độ độc tài của Tập Cận Bình che giấu, Donald Trump có hẳn một đại lộ thênh thang trước mặt cho nhiệm kỳ hai sau vụ truất phế. Đó là hai chủ đề lớn được các tạp chí Pháp tuần này đề cập, bên cạnh những vấn đề rất riêng của nước Pháp như quấy nhiễu tình dục trong ngành thể thao, tình trạng những cộng đồng sống khép kín đặc biệt là Hồi giáo.

Trang bìa của L’Express là ảnh Tập Cận Bình đang mang khẩu trang, trên nền lá cờ đỏ với những sao vàng của Trung Quốc, chạy tựa "Đế quốc bị cảm cúm". Dịch virus corona là cuộc khủng hoảng trầm trọng nhất kể từ sau vụ thảm sát Thiên An Môn, liệu Tập Cận Bình có sống sót sau thảm họa này ?

Những thành phố ma trong thời kỳ toàn cầu hóa

Tờ báo mời gọi hãy tưởng tượng Paris như một thành phố chết. Những con đường vắng tanh, các bệnh viện quá tải, không còn giao thông công cộng. Hãy tưởng tượng một nước Pháp có cuộc sống ngưng đọng lại, các nhà máy trống rỗng, cư dân bị phong tỏa tại nhà, các pharmacie đông nghịt khách. Những phi đạo ở Roissy không có máy bay, những nhà ga hoang vắng và toàn bộ nước Pháp bị cách ly ! Đó là tình hình từ ba tuần qua ở tâm dịch Vũ Hán và 58 triệu người Hồ Bắc.

Vũ Hán không phải là Paris, và tỉnh Hồ Bắc chỉ nhỏ bằng một phần ba nước Pháp, nhưng có dân số gần bằng Pháp. Nhà văn Trình Hán Chương (Cheng Hanzhang) hồi thế kỷ 19 đã mô tả : "Là người lúc rạng đông, đến hoàng hôn đã thành ma. Mười người mắc bệnh chỉ có một người sống sót. Khi đại nạn khởi phát, nó lan ra bốn phương tám hướng, không chừa một gia đình nào".

Hai thế kỷ sau, trước nguy cơ lây nhiễm, chính quyền Trung Quốc vào cuối tháng Giêng đã tiến hành đợt cách ly quy mô chưa từng thấy trong lịch sử nhân loại. Nhưng bức trường thành chống virus này có thể làm gì được trong thời đại toàn cầu hóa ?

Hoặc Bắc Kinh nhanh chóng chận được nạn dịch bằng cách buộc một phần đất nước ngừng hoạt động, gây thiệt hại cho công xưởng thế giới. Hoặc ngược lại, biện pháp này thất bại, và virus corona cộng với hoảng loạn lan tràn tại Hoa lục và các nước khác.

Lần đầu tiên, người quyền lực nhất Trung Quốc là Tập Cận Bình trở nên yếu thế, không kiểm soát được tình hình. Tệ hơn nữa : ban đầu im lặng, rồi đến ngày 20/1 chính quyền trung ương bỗng thẳng tay cô lập mấy chục triệu dân, gây nghi ngờ cho người dân Trung Quốc và thế giới.

"Thiên mệnh" của Tập Cận Bình có còn vào năm 2022 ?

L’Express cho rằng có ba việc khẩn cấp cho Tập Cận Bình về y tế, kinh tế và chính trị. Số tử vong tiếp tục tăng, hàng ngàn nhà máy đóng cửa. Thật xui xẻo cho ông tổng bí thư đảng cộng sản đã hứa hẹn tăng gấp đôi GDP của Trung Quốc từ 2010 đến 2020, vì muốn vậy phải giữ tỉ lệ tăng trưởng trên 5,6%. Theo Alicia Garcia Herrero, kinh tế gia trưởng Natixis ở Hồng Kông, chính quyền không còn cách nào khác là tung ra kế hoạch tái thúc đẩy nền kinh tế, nhưng phải được người dân tin tưởng !

Đây chính là thách thức nhạy cảm nhất của Tập Cận Bình : tái lập tính chính danh đối với nhân dân và trong đảng. Trong lịch sử Trung Hoa, các trận dịch thường được coi là sự trừng phạt của thần linh. Ngày nay, hoàng đế Tập Cận Bình phải gắng sức làm dịu cơn giận dữ của các quan lại đỏ, có nguy cơ sẽ ngáng chân ông ta khi đòi làm thêm nhiệm kỳ thứ ba vào năm 2022. Bởi vì cuộc khủng hoảng virus corona là thử thách lớn chưa từng thấy của ông Tập.

Mao Trạch Đông trong thời kỳ quyền lực bị lung lay đã chọn lựa việc đến Vũ Hán hồi tháng 7/1966, trình diễn màn bơi trên dòng Dương Tử Giang để tìm lại lòng tin của nhân dân. Tấm ảnh này của nhà lãnh đạo 72 tuổi là công cụ tuyên truyền để tung ra Cách mạng văn hóa. Kín đáo hơn người tiền nhiệm nổi tiếng, Tập Cận Bình chỉ dám gởi Lý Khắc Cường đi thăm các bệnh viện Vũ Hán, có thể là ông thủ tướng sẽ bị "hy sinh" nếu cần.

"Chúng ta không sợ bão tố, hiểm nguy hay rào cản nào" - Chủ tịch Trung Quốc khẳng định như trên vào ngày 31/12/2019. Và bây giờ thì ông Tập đã có tất cả !

Chạy đua lên không gian nhưng để dân chết vì dịch bệnh

Hồ sơ của tuần báo L’Express lần lượt điểm qua những lỗ hổng trong mạng lưới y tế Hoa lục, sự phẫn nộ của người dân trên mạng xã hội, ảnh hưởng của nạn dịch lên kỹ nghệ thế giới cũng như nền kinh tế Trung Quốc.

"Y Náo" (Yi Nao), tức hiện tượng bệnh nhân tấn công bác sĩ, đến nỗi công an phải hiện diện thường xuyên tại các bệnh viện, cho thấy sự què quặt của hệ thống y tế Trung Quốc. 

Những năm gần đây, Trung Quốc đã đầu tư nhiều tỉ đô la để đóng vai trò hàng đầu trong cuộc chạy đua vào không gian, vào siêu máy tính, trí tuệ nhân tạo, sinh học. Bắc Kinh sở hữu một trong những trung tâm lớn nhất thế giới về giải mã bộ gien, một phòng thí nghiệm"P4" được giữ an toàn cao độ để nghiên cứu những loại virus nguy hiểm nhất. Thế nhưng, khi nạn dịch virus corona xảy ra, người nhiễm virus lại bị hết bệnh viện này đến bệnh viện khác từ chối, nhiều người đành phải ở nhà phó mặc cho số phận.

Trước tình hình đó, đặc biệt là sau cái chết của bác sĩ trẻ Lý Văn Lượng (Li Wenliang), chưa bao giờ người dân Hoa lục lại phát biểu một cách thẳng thắn như thế trên internet. Đối mặt với làn sóng phẫn nộ này, Bắc Kinh sau đó đã siết chặt mạng xã hội, nhất là ứng dụng đa năng WeChat đang được một tỉ người sử dụng, hầu hết tại Hoa lục. Nhiều tài khoản chỉ trích việc xử lý khủng hoảng đã bị khóa, mà ở Trung Quốc, không vào được WeChat coi như bị tách rời khỏi thế giới - một bi kịch cho những người đang bị cách ly.

Về mặt kinh tế, điện tử, viễn thông, xe hơi, hóa chất…danh sách các lãnh vực bị ảnh hưởng bởi sự xáo trộn chuỗi cung ứng đang kéo dài. Đằng sau cuộc khủng hoảng chưa từng thấy này, là hệ thống sản xuất sau vài thập niên đã bị cắt rời thành nhiều đoạn, nhân lên nhiều nhà thầu phụ để tiết kiệm vài đô la cho mỗi công đoạn. Hậu quả là nếu một mắt xích bị tắc thì cả dây chuyền phải ngưng lại. Chẳng hạn tập đoàn Nintendo phải chậm giao thiết bị game Switch, và dự định tập trung sản xuất tại Việt Nam nếu tình hình vẫn tiếp tục xấu.

"Hãy chấm dứt văn hóa dối lừa !"

Cũng về nạn dịch corona, Courrier International dịch bài viết của một trí thức Trung Quốc mang tựa đề "Hãy chấm dứt văn hóa dối lừa" đăng trên mạng Vi Tín (Weixin).

Giáo sư Tôn Giang (Sun Jiang), trường đại học Nam Kinh trước hết kêu gọi mặc niệm cho những người đã chết vì virus corona, hình dung ra cuộc chiến đấu tuyệt vọng của họ. Chúng ta mỗi người chỉ có một cuộc đời mà thôi. Một cái chết tự nhiên vốn đã gây nhiều xúc động, có thể nói gì hơn về những cái chết không chờ đợi này, đang đe dọa toàn thể cư dân ?

Ông nhấn mạnh, quyền lực không được kiểm soát là một con quái thú tàn bạo. Cách đây 100 năm, nhà văn Lỗ Tấn (Lu Xun) đã từng cảm thán cho một thời đại tồi tệ, già trẻ đều phải dối trá, và nay thì cũng chẳng khác. Nhưng tệ hại hơn cả dối trá, là bộ máy đã tạo ra dối trá.

Trong giai đoạn dịch bệnh này, cần phải thẳng thắn, và sau khi nạn dịch trôi qua, giới trẻ phải trở thành thế hệ đầu tiên có tinh thần phê phán. Giáo sư Tôn Giang cũng đòi hỏi truy ra những người chịu trách nhiệm về mặt hình sự, chính trị và cả đạo đức. Ông kết luận, không ai có thể thoát được lưỡi hái của lịch sử.

Bài viết rất hay của vị giáo sư với giọng điệu khá chừng mực, không chỉ trích trực tiếp, đã được lan truyền rộng rãi trên mạng Vi Tín, nhưng nay cũng đã biến mất !

Đảng gởi những bàn tay sắt đến trị dân

The Economist ghi nhận trong cùng một ngày 13/2 đảng Cộng Sản Trung Quốc đã có hai động thái bất ngờ. Trước hết là loan báo số tử vong tăng gấp đôi và số người nhiễm tăng gấp mười so với những ngày trước, được giải thích là do đổi cách tính. Đồng thời"trảm" luôn bí thư tỉnh ủy Hồ Bắc, Tưởng Siêu Lương (Jiang Chaoliang) và bí thư thành ủy Vũ Hán, Mã Quốc Cường (Ma Guoqiang).

Tuần báo Anh lưu ý là các quan chức được điều đến thay thế đều là người thân tín của Tập Cận Bình. Ông Ứng Dũng (Ying Yong), bí thư thành ủy Thượng Hải lên làm bí thư tỉnh ủy Hồ Bắc, vốn là giám đốc công an Chiết Giang khi ông Tập làm bí thư tỉnh này. Trần Nhất Tân (Chen Yixin), đặc phái viên của ông Tập tại Vũ Hán cùng với Hạ Bảo Long (Xia Baolong), người phụ trách Hồng Kông và Macao vốn nổi danh trong cộng đồng Thiên Chúa giáo Trung Quốc vì lãnh đạo các chiến dịch tháo dỡ những cây thánh giá trên các nóc nhà thờ ở Chiết Giang.

The Economist kết luận, khi gặp rắc rối, đảng gởi ngay những nhân vật cứng rắn nhất đến.

Virus gây đại dịch cúm cách đây một thế kỷ cũng từ Trung Quốc ?

Courrier International cùng tờ Die Zeit của Đứctìm về quá khứ,nói về "Mẹ của mọi nạn dịch". Con virus corona Vũ Hán làm cộng đồng quốc tế lo sợ, nhưng không thể so sánh với nạn dịch khủng khiếp cách đây một thế kỷ là"cúm Tây Ban Nha" – một tên gọi khá oan cho đất nước Châu Âu này, trong khi ông Tập đã né được tên gọi"cúm Vũ Hán".

Nạn dịch cúm xảy ra từ 1918-1919 đã làm 50 đến 100 triệu người chết, trong khi dân số thế giới lúc đó chỉ khoảng 2 tỉ người. Lần đầu tiên người ta mới biết đến virus, qua trận dịch kinh khiếp nhất trong lịch sử nhân loại. Ngày 04/03/2018, một đầu bếp của trại lính ở Riley, Kansas (Mỹ) bị bệnh, và một tuần sau đó, 100 tân binh phải nhập viện, 500 người khác bị lây nhiễm. Những người lính trẻ được huấn luyện ở Riley sau đó được điều đi khắp Châu Âu.

Trong những chiến hào và hầm trú ẩn, nơi điều kiện vệ sinh tệ hại, con virus biến thể và trở nên nguy hiểm. Đợt dịch thứ hai diễn ra, các quân nhân lây cho thường dân, nhưng các báo bị cấm đưa tin. Chính tại Tây Ban Nha trung lập, báo chí không bị kiểm duyệt, tin này mới loan ra, và càng gây rúng động khi quốc vương Alphonse XIII cũng lâm bệnh. Nhiều nước liền gọi là"cúm Tây Ban Nha", và nếu mang tên khác cũng đều gắn với mối đe dọa từ nước ngoài. Sénégal gọi là"cúm Brazil", ở Brazil lại gọi"cúm Đức", còn đối với Ba Lan là"cúm bôn-sê-vích".

Vào thời đó, người ta không hiểu tại sao. Mãi đến gần 80 năm sau, ê-kíp của nhà vi trùng học Jeffery Taubenberger phát hiện được các phần thân thể người chết vào năm cuối cuộc chiến và tách được các chuỗi ADN của virus. Năm 2005, họ công bố đó là virus cúm A, loại H1N1. Tất cả các loại virus cúm A trên thế giới đều là cháu chắt của H1N1, thế nên virus năm 1918 là"mẹ của mọi nạn dịch". Nhưng cho đến nay vẫn còn nhiều câu hỏi : loài vật nào thời đó truyền virus sang con người, nạn dịch bắt đầu từ nông thôn Kansas hay do các công nhân Trung Quốc nhập cảnh vào đây đã mang theo ?

Đại lộ thênh thang trước mặt Donald Trump

Nhìn sang nước Mỹ, Courrier International chạy tựa trang nhất "Một đại lộ cho Trump", với hình vẽ tổng thống Hoa Kỳ trong bộ trang phục hoàng đế mang màu cờ nước Mỹ, đang chỉ tay về phía trước. Tờ báo cho rằng ông Donald Trump có vẻ rất nhiều hy vọng tái đắc cử, và đối mặt với ông là phe Dân chủ đang chia rẽ hơn bao giờ hết.

Tờ The Washington Examiner (thân Trump) nhận định, ông Trump có thể dựa vào một đảng đoàn kết, tỉ lệ cao trong các cuộc thăm dò, và một nền kinh tế thịnh vượng. Cử tri của ông rất trung thành, trong khi đối lập thì nội bộ xâu xé. Chính sự rối loạn trong đảng Dân chủ, mà cuộc bầu cử sơ bộ lộn xộn ở Iowa là ví dụ cụ thể, sẽ tặng cho Donald Trump một nhiệm kỳ thứ hai.

Đối với các đảng, bầu cử sơ bộ là dịp để làm dịu đi những bất đồng, hoàn thiện chiến lược tranh cử. Dân chủ vẫn còn khả năng lật ngược tình hình, nhưng với các khuôn mặt ứng cử viên hiện nay, một chiến thắng chung cuộc không chỉ khó khăn, mà theo tờ báo là bất khả.

Riêng trong tháng 12/2019, quỹ tranh cử của Donald Trump cao gấp 7 lần bên Dân chủ (63 triệu đô la so với 8,3 triệu) ; tỉ lệ tín nhiệm lên đến 49%, tỉ lệ thất nghiệp chỉ 3,5%, thấp nhất kể từ khi chinh phục Mặt Trăng cho đến nay. Ngay cả trong trường hợp phải đối mặt với Bernie Sanders, ứng cử viên được cho là có nhiều cơ hội thắng ông Trump nhất, Donald Trump cũng sẽ qua mặt. Có điều ông Sanders phải vượt qua được cuộc bầu cử sơ bộ trước đã, và chừng như phía Dân chủ làm mọi cách để ngăn trở khả năng này. Nước Mỹ chưa sẵn sàng để cho một ứng viên Dân chủ công khai xu hướng xã hội chủ nghĩa bước vào Nhà Trắng.

Hoa Kỳ sẽ không còn là hình mẫu cho thế giới

Về địa chính trị, L’Obs trong bài "Nước Mỹ, phản mô hình" dựa vào cuốn sách "The Accidental Superpower" (tạm dịch "Siêu cường bất đắc dĩ" của chuyên gia Peter Zeihan phân tích xu hướng thu mình lại của Mỹ quốc, cho rằng các nước không còn có thể mãi trông cậy vào Washington.

Trước Donald Trump, Barack Obama cũng đã từng ngần ngại không muốn tham gia giải quyết các cuộc xung đột lớn như Syria và Libya, nhưng với ông Trump, khuynh hướng co cụm lại càng tăng lên. Theo tác giả, có ba nhân tố chính.

Trước hết, nước Mỹ đã độc lập về năng lượng nhờ dầu lửa và khí đá phiến, không cần nhập từ Trung Đông, và cũng dư khả năng quân sự để bảo vệ nguồn cung. Thứ hai là vị trí địa lý. Hoa Kỳ hết sức may mắn : bao quanh là hai đại dương, chỉ giáp giới với hai quốc gia là Canada ở phía bắc và Mexico ở phía nam, dễ dàng tự vệ trước ngoại xâm và làn sóng di dân. Thứ ba, dân số Hoa Kỳ tăng mạnh nhất trong số các nước phát triển, nên có thể trông cậy vào thị trường nội địa, ít lệ thuộc vào các hiệp ước tự do mậu dịch và không cần lao động nhập cư.

Tuy nhiên tác giả cho rằng một đất nước co cụm lại sẽ thiệt hại trong các lãnh vực khác. Các công ty Mỹ sẽ không hăng hái tìm thêm thị trường bên ngoài, ngày càng ít lao vào các thử thách công nghệ : các dấu hiệu chậm trễ so với Trung Quốc và Châu Âu đã bắt đầu thấy trong một số lãnh vực. Rốt cuộc, thế giới sẽ không còn coi Hoa Kỳ như một hình mẫu. Người ta thỉnh thoảng vẫn xem phim Hollywood, nhưng ngày càng ít ngưỡng mộ một đất nước đang dần xa cách.

Thụy My

"…Từ quan to đến quan nhỏ, nhà cửa chạm trổ, tường xây bằng gạch đá, trướng vóc màn the, đồ dùng toàn bằng đồng, bằng sứ, bàn ghế bằng gỗ đàn, gỗ trắc, ấm chén bằng sứ, yên ngựa - dây cương đều nạm vàng, nạm bạc, quần áo là lượt, nệm hoa, chiếu mây, lấy phú quý phong lưu để khoe khoang lẫn nhau…".

Virus corona lan ra từ Vũ Hán - hình có tính minh họa

Đó là nhận định về triều đình thời hậu Lê của nhà bác học Lê Quý Đôn trước khi nó sụp đổ hoàn toàn.

Nguyễn Trãi cũng từng viết trong bài thơ Quan Hải :

"Họa phúc hữu môi phi nhất nhật"

(Họa hay phúc đến không phải từ một ngày, mà có căn nguyên từ sâu xa)

Theo tôi những triều đại khi đã mục ruỗng, thối nát từ trong lòng của nó hệt như một căn bệnh nan y mà không thuốc thang nào có thể chữa chạy được.

Thời khắc thay đổi đôi khi có thể đến từ những sự việc tưởng chừng như rất bình thường, đơn giản nhưng lại là mồi lửa. Những cuộc cách mạng trên thế giới những năm gần đây đều như vậy.

Sự kiện làm nổ ra cuộc cách mạng Hoa Lài tại Tunisia vào tháng 12 năm 2010, là khi cậu sinh viên Mohamed Bouazizi bị cảnh sát tịch thu hàng hóa của mình, trong nỗi đau bần cùng, trước thì thất nghiệp giờ lại bị cướp trắng trợn trên phố nên đã tự thiêu.

Thảm kịch ấy xảy ra bởi Tunisia sau nhiều năm dài chịu sự cai trị độc tài của tổng thống Zine el-Abidine Ben Ali đã làm cho xã hội có quá nhiều vấn đề bất cập : thất nghiệp, giá cả thực phẩm leo thang, tham nhũng và tự do ngôn luận bị kìm kẹp.

Sau "mồi lửa" ấy là cuộc xuống đường ôn hòa trên khắp cả nước, đủ để khiến ông Ben Ali phải bỏ chạy sau 23 năm cầm quyền và đem lại tổng tuyển cử tự do.

Cuộc cách mạng tại Tunisia lại trở thành một "mồi lửa" tạo nên làn sóng dân chủ làm sụp đổ hàng loạt các chế độ độc tài khác như tại : Ai Cập, Libya, Yemen... từ đó đã tạo nên một Mùa Xuân Ả Rập.

Năm 2014, tại Ukraine cuộc cách mạng dân chủ Euromaidan nổ ra và đã lật đổ chế độ của ông Victor Yanukovych từ "mồi lửa" là sự kiện tổng thống nước này từ chối tiến trình hội nhập với EU để tham gia Liên minh Á-Âu do Nga đứng đầu.

Hàng rào cảnh sát chặn người biểu tình ở Kiev tháng 1/2014. Sang tháng 2, tổng thống Yanukovych bỏ chạy sang Nga, Ukraine mở cuộc bầu cử, lập ra chính quyền mới

Nhưng căn nguyên trước đó là tổng thống Yanukovych giữ tư tưởng thân Nga và lệ thuộc quá nhiều vào nước Nga, và có những chính sách đi ngược với lòng dân.

Cùng lúc, Ukraine có tệ nạn tham nhũng tràn lan, làm cho những căng thẳng, bất mãn trong lòng xã hội trở nên gay gắt.

Sau cuộc cách mạng ấy là một loạt các thay đổi trong hệ thống chính quyền Ukraine, cùng với việc khôi phục lại bản hiến pháp dân chủ trước đây và một cuộc bầu cử tự do.

Những dự báo trong lòng xã hội Việt Nam

Tôi cho rằng, dưới sự thống trị toàn diện của Đảng Cộng sản, Việt Nam giờ đây đã trở thành một xã hội mà rất đông người chỉ biết chạy theo lợi ích vật chất, sẵn sàng giẫm đạp lên nhau và bất chấp nhân cách.

Bất công xã hội trở nên gay gắt, tham nhũng, lợi ích nhóm tràn lan từ trung ương cho đến địa phương như một quốc nạn mà không thể nào ngăn chặn được.

Trước viễn cảnh ấy, con số người di cư tìm môi trường sống tốt hơn cứ tăng lên.

Theo thống kê của Tổ chức Di cư quốc tế (IMO) thì mỗi năm Việt Nam có khoảng 100.000 người di cư ra nước ngoài, chưa kể đến số lượng những người di cư bất hợp pháp.

Năm 2019 vừa qua đã từng xảy ra một thảm kịch dẫn đến 39 người Việt chết ngạt trong xe container khi đang tìm đường nhập cư lậu vào nước Anh.

Không ít quan chức cũng đã âm thầm chuyển tiền bạc, tài sản và đưa gia đình ra nước ngoài định cư, bởi bản thân họ cũng không còn tin rằng quyền lực của đảng sẽ chống đỡ được lâu dài, và kiểu cai trị ấy không thể mãi duy trì bằng tuyên truyền và súng.

Để giữ quyền lực, nhà cầm quyền thực hiện chế độ "công an trị" nhằm bóp nghẹt tự do ngôn luận, bỏ tù những người bất đồng chính kiến.

Sự kiện 3.000 cảnh sát cơ động nửa đêm xông vào thôn Hoành để giết cụ già Lê Đình Kình một cách trái luật, hòng dập tắt phản kháng của người dân trong vấn đề thu hồi đất đai là một minh chứng, làm nhiều người rất phẫn nộ.

Thêm nhiều thách thức hiện tại

Lịch sử thế giới hàng nghìn năm từng xuất hiện nhiều trận đại dịch vô cùng đáng sợ, nó như khúc nhạc dạo đầu báo trước sự thay triều đổi đại hoặc cảnh báo sự bại hoại về đạo đức trong xã hội đương thời.

Hệ thống chính trị Trung Quốc bị khủng hoảng virus corona thách thức

Dịch bệnh do virus Covid-19 vẫn đang diễn ra ngày càng phức tạp ở Trung Quốc và Việt Nam mà chưa có một chuyên gia nào có thể đánh giá được hết những hậu quả về con người và kinh tế nó sẽ để lại.

Bỏ mặc những cảnh báo ngay từ khi xảy ra dịch bệnh, nhà nước này vẫn mở cửa biên giới để những người từ tâm dịch Vũ Hán nhập cảnh ồ ạt vào Việt Nam. Đó là một sự tắc trách lớn.

Thiết nghĩ, nếu Việt Nam trở thành ổ dịch thứ hai sau Trung Quốc, thì khi đó nhà cầm quyền không những phải đối mặt với những sức ép và chỉ trích mạnh mẽ từ phía người dân, mà còn là một thách thức lớn lên cả hệ thống chính trị.

Cũng qua cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung ta thấy Việt Nam với vai trò là nước có nền kinh tế lệ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc thì khả năng khó tránh khỏi liên lụy nếu nền kinh tế Trung Quốc rơi vào suy thoái.

Và một khi Trung Quốc muốn vượt qua những khủng hoảng ấy bằng cách thực hiện cải cách toàn diện, để trở thành một xã hội dân chủ, kinh tế vận hành theo quy luật thị trường, thì liệu điều đó có phải là một "mồi lửa" để Việt Nam thay đổi ?

Lịch sử mấy nghìn năm của Việt Nam đã từng chứng kiến sự hưng thịnh, suy tàn của biết bao triều đại.

Mà điều đó diễn ra nhanh hay chậm đều phụ thuộc rất nhiều vào bản chất nhân nghĩa, chuẩn mực pháp luật hay bạo tàn của mỗi triều đại ấy. Mà Việt Nam hiện nay với một thể chế độc đảng toàn trị thì chắc chắn không thể nào tránh được.

Tất nhiên thật khó có thể giả định trước được sự kiện nào hay thời khắc nào là "mồi lửa" châm ngòi để thay đổi xã hội.

Như ví dụ các nước khác, từng có một sinh viên tự thiêu, hoặc một chính sách nào đó đi ngược lại với lòng dân làm quần chúng trở nên phẫn nộ.

Rất rất nhiều sự kiện và đốm lửa khác nhau khó tiên liệu hết được, nhưng nhìn chung với một xã hội hủ bại như Việt Nam hiện nay thì bất kỳ một tình huống nào cũng dễ thành dấu mốc khép lại một triều đại, mở ra một trang sử mới, mà chính bản thân của rất nhiều người cộng sản còn lương tri vẫn đang ngày đêm trông đợi.

Theo tôi, nếu xảy ra thì đó là một quy luật tất yếu của lịch sử.

Đông Phong

Nguồn : BBC, 15/02/2020

Tác giả Đông Phong, bút danh của một luật sư từ Sài Gòn.

Nếu có một nơi nào dọc theo Vành đai và Con đường được hưởng lợi từ sự hào phòng của Trung Quốc, thì đó chính là Pakistan. Đất nước này được coi là đồng minh duy nhất của Trung Quốc, một đối tác trên sườn Tây dễ bị tổn thương của nước này, và cũng là nhân tố giúp Trung Quốc cân bằng lại Ấn Độ. Trung Quốc đã trao cho các nhà khoa học Pakistan bí quyết và vật liệu để chế tạo bom nguyên tử. Hai nước từ lâu đã lũ lượt đưa ra những tuyên bố về một tình hữu nghị còn "cao hơn cả dãy Himalaya". Vì vậy, mặc dù việc cấp vốn cho các dự án BRI ở khắp nơi đã chậm lại trong năm qua (xem biểu đồ), Pakistan dường như vẫn là nơi BRI cắm rễ một cách tự nhiên.

Giá trị đầu tư và hợp đồng xây dựng của TQ trên toàn cầu.

Tuy nhiên, tại trung tâm hội chợ triển lãm Karachi, nhân viên từ 120 công ty Trung Quốc hiện đang có rất ít thành công khi họ đứng cầm các tài liệu quảng cáo và thiết bị dịch thuật điện tử trong tay, chào mời mọi thứ từ vòi nước, máy bơm, đến khung cửa sổ. Alex Hou, làm việc cho một công ty ở tỉnh Chiết Giang chuyên bán phim nhựa PVC cho các nhà máy, cho biết các quan chức Pakistan lẽ ra nên làm nhiều hơn nữa để quảng bá sự kiện này. Nhìn rộng hơn, Pakistan là một bài học về cách Trung Quốc lóng ngóng trong khía cạnh chính trị của chính sách đối ngoại hàng đầu của mình như thế nào.

Khi BRI ra đời năm 2013, nó cần một dự án tiêu biểu. Câu trả lời là Hành lang kinh tế Trung Quốc-Pakistan (CPEC), dự án mà Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường gọi là một chương trình kinh tế có tác động biến đổi "giúp đưa người dân thoát khỏi chủ nghĩa tôn giáo cực đoan".

Mọi thứ có vẻ trùng hợp về mặt thời điểm. Năm 2013, một chính phủ dân sự lên nắm quyền với mong muốn xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng lớn và một lời hứa khắc phục tình trạng mất điện tai tiếng ở Pakistan. Tổng vốn đầu tư cho CPEC đã tăng từ 46 tỷ đô la lên hơn 60 tỷ đô la. Các kế hoạch đã được soạn thảo cho các nhà máy điện, đường cao tốc, đường sắt và việc phát triển một cảng biển tại Gwadar, một địa điểm trên bờ Biển Ả Rập mà bộ trưởng kế hoạch Pakistan khoe là sẽ lấy Singapore "làm chuẩn".

Tuy nhiên, dù Trung Quốc đang giúp đặt nền tảng cho sự bùng nổ ở Pakistan, họ lại không thể thiết lập được nền tảng chính trị trong khu vực. Đặc biệt Ấn Độ rất lạnh lùng. (Họ vẫn chưa tham gia vào BRI). Trong khi đó, hành lang này đã gây ra sự phản đối từ những nhân vật diều hâu ở Washington, DC. Kể từ năm 2017, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã phát triển một luận điệu chỉ trích : CPEC được thúc đẩy trên hết bởi mục tiêu chiến lược dài hạn của Trung Quốc nhằm liên kết khu vực viễn tây xa xôi của nước này với Biển Ả Rập, tạo ra các tuyến năng lượng mới và để phóng chiếu quyền lực của Trung Quốc vào khu vực Tây Ấn Độ Dương. Kế hoạch này, theo Mỹ, sẽ khiến Pakistan rơi vào tình trạng nợ nần, ngập tràn những dự án lãng phí, bị chia rẽ nội bộ và bị chi phối bởi Trung Quốc.

Chính phủ Trung Quốc cũng đã hiểu sai chính trị nội bộ của Pakistan, khi Imran Khan và Đảng Phong trào vì Công lý Pakistan (PTI) của ông giành được quyền lực nhờ vận động chống tham nhũng, bao gồm cả trong các dự án CPEC. Chẳng bao lâu sau, một PTI thiếu kinh nghiệm đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng cán cân thanh toán toàn diện, một phần là do CPEC gây ra khi làm nhu cầu trong nước lên cao, giá nội tệ và nhập khẩu tăng. Năm 2018, bong bóng vỡ, đồng rupee của Pakistan trượt dốc và nền kinh tế chậm lại. Ông Khan lại phải khăn gói đi xin Trung Quốc giúp đỡ với các điều kiện kèm theo.

Trong thực tế, CPEC luôn chỉ là một "hành lang" trên tên gọi, theo lời Andrew Small thuộc German Marshall Fund Hoa Kỳ, một viện nghiên cứu chính sách đặt tại Washington. Việc bơm dầu hoặc khí đốt chạy qua các đèo cao làm tốn quá nhiều chi phí và không bao giờ được xem xét một cách nghiêm túc. Nhưng cảng Gwadar có giá trị chiến lược trong tương lai đối với Trung Quốc bất kể vùng nội địa phía sau nó như thế nào. CPEC có thể được hiểu là một gói đầu tư về đường bộ, đường sắt và nhà máy điện, một số trong số đó là hữu ích nhưng phần lớn sẽ không bao giờ thành công.

Có quá nhiều lợi ích ràng buộc khiến Trung Quốc không thể từ bỏ CPEC. Nhưng tham vọng đã giảm xuống. Chỉ những dự án đã được thỏa thuận mới có khả năng được tiến hành, đáng chú ý nhất là một tuyến đường sắt trị giá 8 tỷ đô la nối Karachi và Peshawar mà chính phủ không đủ khả năng chi trả. Tình hữu nghị son sắt sẽ tiếp tục, nhưng dù CPEC hứa hẹn sẽ đưa tình hữu nghị đó lên một tầm cao mới, nó chỉ đơn giản là đang cho thấy rõ những hạn chế của mối quan hệ đó.

Trường hợp Đông Nam Á

Đông Nam Á từ lâu đóng vai trò quan trọng đối với kinh tế Trung Quốc, không chỉ vì 30 triệu Hoa Kiều sống ở đó, trong đó có nhiều người có nguồn vốn và kỹ năng quản lý. Trong ngành điện tử và các lĩnh vực khác, các nước ASEAN đều bị gắn chặt vào các chuỗi cung ứng tập trung vào Trung Quốc. Ba phần năm lượng nhập khẩu máy tính cùng một phần ba mạch tích hợp của Trung Quốc đến từ khu vực này. Trong 12 năm cho đến năm 2017, đầu tư của Trung Quốc vào Đông Nam Á đã tăng gần 30 lần, đạt gần 40 tỷ đô la.

Trong lịch sử, Trung Quốc giao thoa với Đông Nam Á chủ yếu bằng đường biển. Bây giờ điều đó đang thay đổi. Trong những năm gần đây, trọng tâm công nghiệp của Trung Quốc đã chuyển từ khu vực duyên hải sang phía tây nam, tập trung quanh Trùng Khánh và Côn Minh, thủ phủ tỉnh Vân Nam. Ưu tiên Vành đai của Trung Quốc là cải thiện vận tải xuyên biên giới. Điều này phù hợp với mong muốn của ASEAN về hội nhập khu vực. Như những nơi khác, cơ sở hạ tầng mềm vẫn tụt hậu, đặc biệt là ở khu vực biên giới. Do đó, một tổ chức mới có tên Sáng kiến ​​Kết nối Trùng Khánh đã được thành lập cùng Singapore, nhằm xây dựng một nền tảng điện tử duy nhất để tăng tốc độ thông quan.

Tuy nhiên, sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc tại Đông Nam Á cũng có cái giá của nó. Các dự án lớn, như đường sắt cao tốc đang được xây dựng nối Côn Minh với Singapore, và các công trình thủy điện dọc theo sông Mê Kông để xuất khẩu điện, đều có tầm quan trọng rất lớn đối với ban lãnh đạo ở Bắc Kinh. Nhưng tham vọng xây dựng hành lang của Trung Quốc không phải lúc nào cũng phù hợp với lợi ích của những người dân sống dọc các hành lang này. Ở nước Lào nhỏ bé, nhiều dân làng đã bị di dời nhường chỗ cho tuyến đường sắt và những con đập vốn mang lại rất ít lợi ích cho họ.

Và mặc dù hiếm khi nói một cách công khai, hầu hết các quốc gia ASEAN từ lâu đã nhìn người hàng xóm khổng lồ phía bắc của họ với ánh mắt thận trọng. Ngược lại, Campuchia, dưới tay Hun Sen, đã mở cửa đón chào Trung Quốc. Đổi lại những món quà của Trung Quốc, Campuchia đã chứng tỏ là một đồng minh trung thành, làm nản chí những nỗ lực của ASEAN nhằm chống lại các yêu sách trên biển quá trớn của Trung Quốc ở Biển Đông.

Tác động từ sự tham gia của Trung Quốc đối với Campuchia là vô cùng lớn và nguy hiểm. Việc xây đập đe dọa nguồn cá dồi dào một thời của hồ Tonle Sap, một hồ nước ngọt khổng lồ dựa vào nước lũ của Campuchia, nơi mang lại sinh kế cho 1 triệu ngư dân. Những khu di tích Angkor Wat cổ kính giờ đây mang lại cảm giác của một công viên giải trí Trung Quốc. Việc thuê đất rừng của Trung Quốc giờ đang đe dọa đa dạng sinh học. Tham nhũng và các dự án phát triển bất động sản của Trung Quốc tại thủ đô Phnom Penh đều song hành với nhau. Các dự án của Trung Quốc sẽ làm tăng lượng khí thải carbon của Campuchia lên 1/10. Và nền kinh tế đô la hóa của Campuchia giúp chuyển tiền ra khỏi Trung Quốc : trong số mười hãng hàng không của nước này, hầu hết thuộc sở hữu của Trung Quốc và một số hãng được coi là công cụ rửa tiền.

Tác động của điều này đối với Campuchia có thể được nhìn thấy ở thành phố biển Sihanoukville. Đây từng là một thành phố biển yên bình, được yêu thích bởi các gia đình Campuchia muốn nghỉ mát và khách du lịch bụi phương Tây. Rồi người Trung Quốc đến. Năm 2015, chính phủ Hun Sen đã xác định thành phố này là một trong những dự án BRI hàng đầu ở Campuchia. Đánh bạc dành cho người nước ngoài (người Campuchia không được phép chơi) đã được hợp pháp hóa ở Sihanoukville, cả trực tuyến lẫn tại các sòng bạc mới xây. Các công ty từ Trung Quốc đã được hoan nghênh. Khoảng 80.000 công nhân xây dựng, các nhà đầu tư, nhà điều hành sòng bạc và khách du lịch Trung Quốc đã kéo đến.

Nhiều tòa nhà đang được xây vội vã nhưng nhiều tòa hơn vẫn còn chưa hoàn thành, và vào năm ngoái, một tòa nhà cao tầng bị sập, làm 28 công nhân thiệt mạng. Hệ thống thoát nước của thành phố không thể đối phó với tình hình mới. Maggie Eno, người điều hành trường M’Lop Tapang dành cho trẻ em lang thang cơ nhỡ, chỉ cho chúng tôi thấy mưa lũ theo mùa đã biến tầng trệt và sân chơi thành biển nước thải như thế nào. Các nhà thổ hoạt động ngay cạnh các nhà tạm trên các công trường xây dựng. Xã hội đen sát hại lẫn nhau trong các vụ thanh toán băng đảng, vứt xác nạn nhân ra khỏi xe ô tô ngay giữa thành phố. Và các bãi biển Sihanoukville xếp lớp rác thải nhựa từ cuộc xâm lăng của du khách Trung Quốc.

Có lẽ điều tồi tệ nhất đã qua. Năm ngoái, chính phủ Campuchia cuối cùng đã phản ứng với sự hỗn loạn này, cấm hầu hết hoạt động cờ bạc. Gần đây, tại một trong những sòng bạc của thành phố, một quản đốc xây dựng của Trung Quốc nói rằng anh ta đang cố gắng tận hưởng một lần cuối cùng trước khi về nước. Bong bóng đã vỡ. Nhưng sẽ còn mất nhiều năm nữa trước khi thành phố có thể phục hồi.

The Economist

Nguyên tác : "Chinese investment in Eurasia is not always smooth", The Economist, 06/02/2020.

Trần Hùng biên dịch

Nguồn : Nghiên cứu quốc tế, 13/02/2020

Chống Covid-19 : Trung Quốc "cần thuốc dân chủ"

Thế giới bị đe dọa, uy thế Tập Cận Bình bị suy yếu, dân thành thị và nông thôn Hoa lục chia rẽ, du khách Trung Quốc bị dân Châu Á tránh tiếp xúc. Tất cả cũng vì Covid-19 tên mới của siêu vi viêm phổi Vũ Hán. Nhưng căn nguyên nguồn cội của thảm họa chính là chế độ độc tài. Chỉ có "liều thuốc dân chủ mới cứu được Trung Quốc" theo đơn chẩn bệnh của các bác sĩ Hoa lục. Đó là những chủ đề nổi bật trên báo chí Pháp hôm nay.

Bắc Kinh Trung Quốc giữa mùa dịch virus corona ngày 8/02/2020. Reuters

Thuốc trị siêu vi corona : Tự do ngôn luận

Đối phó với siêu vi coronavirus, Tổ chức Y tế Thế giới động viên nỗ lực toàn cầu. Virus corona làm hiện rõ nguồn cội độc tài của chế độ Trung Quốc. Số liệu tử vong và lây nhiễm công bố sai sự thật. Làm cách nào để cứu Trung Quốc ? Giới y khoa, đang bị bịt miệng, đề ra phương án nhạy cảm. Les Echos đưa lên trang nhất lời kêu gọi của Tổ chức Y tế Thế giới "huy động toàn cầu chống dịch". Le Monde tìm hiểu vào căn nguyên "chính trị" của vấn đề.

Tham ô, ám ảnh sĩ diện Nhà nước-Đảng và kiểm soát thông tin là nhiên liệu làm dịch bệnh lan nhanh. Căn bệnh trầm kha của chế độ độc tài Trung Quốc đã làm dấy lên phong trào đòi hỏi tôn trọng các quyền tự do căn bản.

Le Monde giới thiệu bài phân tích của nhà Trung Quốc học Chloé Froissard : "Lẽ ra siêu vi chỉ hoành hành ở trong khu chợ Vũ Hán chứ không thể lan ra khắp thế giới nếu không có ba đồng minh, ba căn bệnh trầm kha của chế độ độc tài : Thứ nhất là nạn tham ô và báo cáo láo. Thứ hai, nhân danh ổn định xã hội, phải hiểu là chế độ độc đảng sợ mất mặt không dám nhìn nhận sự thật và thứ ba là chính sách kiểm duyệt, bóp nghẹt thông tin ngày càng siết chặt từ khi Tập Cận Bình cầm quyền".

Công luận phương Tây thán phục khả năng phản ứng của Trung Quốc phong tỏa cả một tỉnh Hồ Bắc, cách ly 56 triệu dân, xây khẩn cấp hai bệnh viện dã chiến, dùng hệ thống camera nhận diện để truy tìm người bị lây nhiễm, dùng thiết bị bay đuổi nông dân về làng… Thực ra, đó là bản chất của tư tưởng duy ý chí của Mao : hành động để hành động bất cần hiệu quả ra sao và tốn kém bao nhiêu.

Do vậy, lệnh cách ly thực hiện quá trễ sau khi đã có 5 triệu dân đã rời Vũ Hán. Những người ở lại, bị nhốt trong nhà, không có đủ thức ăn, nước uống, thuốc men. Thêm vào đó là các biện pháp tuyên truyền độc quyền đánh bóng các tổ chức ngoại vi của đảng tiếp tế nhân đạo cho dân mặc dù các tổ chức này thiếu chuyên nghiệp và trong sạch. Trong khi đó thì mọi sáng kiến tương thân tương trợ của người dân đều bị cấm đoán. Nói thẳng ra đây là một chiến dịch chính trị hơn là lo chống dịch lây lan.

Chưa hết, bên cạnh đó, để tỏ ra chế độ kiểm soát được tình hình, chính quyền che giấu thống kê về số bệnh nhân và người chết. Làm sao có thể tin vào báo cáo chính thức khi mà, một ứng dụng của Tencent, một trong những công ty của tập đoàn viễn thông Nhà nước, công bố con số người chết 80 lần cao hơn thống kê chính thức phổ biến cùng ngày, và số trường hợp lây nhiễm cũng đến 10 lần nhiều hơn. Hai lần đưa lên, hai lần gỡ xuống.

Cái chết của bác sĩ Lý Văn Lượng, một người trong nhóm bác sĩ Vũ Hán báo động về dịch corona và bị công an triệu tập dọa nạt, làm dấy lên một phong trào đòi tự do ngôn luận theo điều 35 Hiến Pháp. Hai bức thư ngỏ do 10 giáo sư y khoa Vũ Hán và 9 nhà trí thức có tiếng tăm ở Trung Quốc đồng ký. Nội dung hai bức tâm thư, phản ánh lời kêu gọi cuối cùng của bác sĩ Lý Văn Lượng : không thể nào chỉ có một tiếng nói duy nhất trong một xã hội lành mạnh. Đất nước lâm bệnh thì làm sao chữa trị ? Một trong những vị này nhấn mạnh : "Chỉ có nền dân chủ mới có thể cứu được Trung Quốc".

Hoàng đế cô đơn, dân chúng kỳ thị nhau và bị người ngoài kỳ thị

Tập Cận Bình suy yếu. Nhân dân Trung Quốc bị họa lây. Trong nước dân chia rẽ, ra ngoài bị khinh thường. Le Figaro, Le Monde và Les Echos tập trung vào một loạt hệ quả xấu khác của chính sách kiểm duyệt thông tin.

Theo nhật báo thiên hữu, thảm họa Vũ Hán cho thấy rõ những nhược điểm của chế độ toàn trị che giấu dịch bệnh bằng kiểm duyệt thông tin. Bác sĩ Lý Văn Lượng, người báo động dịch, cũng "bị tước quyền nói và quyền chết". Tin ông qua đời phải chạy 1000 km, về tận trung ương, chờ có đèn xanh của Tập Cận Bình, mới được báo chí loan báo.

Hậu quả của kiểm duyệt là dịch lan rộng tác hại đến chính trị và kinh tế. Một nhà ngoại giao tại Bắc Kinh bình luận : Hoàng đế cởi truồng và cô đơn.

Kinh tế Trung Quốc, trong ngắn hạn, khá bi quan theo nhận định của phóng viên báo Les Echos tại Bắc Kinh trong bài "Các nhà máy Hoa lục thiếu nhân lực". Một hãng đóng bàn ghế ở Thượng Hải than thở : trong số 1000 nhân viên, chỉ có một phần ba trở lại làm việc. Theo số liệu chính thức, Trung Quốc có một lực lượng lao động 288 triệu người là nông dân lên tỉnh thành làm việc, tức là một phần ba dân số ở tuổi lao động.

Hồ Bắc, trung tâm dịch, cũng là trung tâm cung cấp lao động cho những tỉnh công nghệ như Quảng Châu và đồng bằng sông Dương Tử, sát ranh Thượng Hải. Họ bị kẹt vì biện pháp phong tỏa dịch làm gián đoạn giao thông. Trở lại được nơi có sở làm đã khó mà sau đó phải tự cách ly thêm 14 ngày. Đã thế, chủ nhà thuê còn khuyến cáo công nhân nên đi luôn sau khi nghỉ Tết. Như mỗi lần xảy ra dịch, di dân lao động bị dân thành phố nhìn với cặp mắt hoài nghi.

Thế nhưng, cộng đồng dân Trung Quốc, khi ra nước ngoài, nhiều tiền nhưng thiếu tư cách, nên bị dân các nước Châu Á khác khinh thường. Đó là bài tổng hợp của bốn phóng viên Le Monde ở khu vực Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hồng Kông và Úc. Một cuộc thăm dò ý kiến do trang mạng độc lập Khaosod ở Thái Lan cho thấy rõ tình trạng này : 83% đồng ý cấm dân Trung Quốc đến Thái Lan, 53% đồng ý đề xuất cấm du khách Trung Quốc vào hàng quán ăn uống, 36% chủ trương buộc người Trung Quốc đeo khẩu trang để dễ phân biệt.

Nghiêm trọng không kém là thái độ của công luận Úc. Ngày 29/01/2020, nhật báo Herald Sun chạy tựa "Siêu vi Trung Quốc" trong khi đồng nghiệp Daily Telegraph viết : "Những đứa con Trung Quốc hãy ở nhà". Hôm 11/02/2020, trong cuộc họp báo, bộ trưởng Y tế Úc, Greg Hunt, đã phải nhắc nhở công luận "cộng đồng có rủi ro cao là những người đến từ Trung Quốc từ ngày 01/02 chứ không phải người gốc Trung Quốc".

Bão ngầm Codv-19 tại Bắc Triều Tiên ?

Bắc Triều Tiên là nước đầu tiên đóng cửa biên giới với Trung Quốc . Vì sao Kim Jong-un đi tiên phong "cô lập" Bắc Kinh ? La Croix ghi nhận một số thông tin. Mặc dù tình hình có vẻ phẳng lặng như tờ, cũng do kiểm duyệt thông tin, nhưng đất nước khép kín này đang bị siêu vi corona đe dọa nghiêm trọng và đang ở trong tình trạng báo động tối đa.

Một nguồn tin chính thức cho biết có 3 người trong đó có một người 40 tuổi và một sinh viên 20 tuổi từ Hoa lục trở về, tử vong vào cuối tháng Giêng tại Bình Nhưỡng. Năm người nữa qua đời gần biên giới với Trung Quốc. Tin từ chính quyền Trung Quốc cũng cho biết có nhiều trường hợp viêm phổi được ghi nhận ở đặc khu kinh tế Sinuiju, gần Đan Đông của Trung Quốc. KNCA cho thấy các chiến dịch diệt trùng ở cảng Nampo và trên các chuyến xe bus ở thủ đô.

Libération dành cho siêu vi Covid-19 một bài tường thuật về du thuyền Diamond Princess cùng với 3700 du khách và nhân viên đang bị cách ly ở cảng Yokohama, Nhật Bản. Mỗi này đều có trường hợp lây nhiễm mới được phát hiện. Bệnh nhân lập tức được đưa vào bệnh viện. Những người còn lại tiếp tục chờ đợi. Ăn uống đầy đủ, phục vụ tận phòng nhưng "khổ sở nhất là không biết chờ đến bao giờ" theo tâm sự một du khách.

Omar el Bachir : Rồi 30 năm sau

Một nhà độc tài thét ra lửa trong suốt 30 năm, giờ đây đối mặt với công lý quốc tế. Omar el Bachir, tổng thống Sudan bị lật đổ, sắp bị giải sang Hà Lan. Bù lại, nhật báo thiên tả tập trung vào câu chuyện nhân quả ở Sudan. Bị Tòa án Hình sự Quốc tế La Haye tung lệnh truy bắt từ 11 năm nay, nhà độc tài Omar el Bachir vẫn bình chân như vại cho đến khi bị quân đội lật đổ vào tháng 4/2019, sau một phong trào phản kháng suốt sáu tháng.

Tham ô, biển thủ, ra lệnh bắn đối lập… là một số cáo buộc nghiêm trọng. Hôm qua, chính phủ lâm thời Sudan đồng ý dẫn độ nhà cựu độc tài sang La Haye.

Liệu Erdogan dám đụng độ với Putin ?

Tại Syria, bom đạn của chế độ Bachar al Assad và không quân Nga làm hàng trăm ngàn dân ở Idleb bồng bế nhau chạy về hướng Thổ Nhĩ Kỳ. Thế nhưng, tổng thống Erdogan đe dọa nhiều mà hành động chẳng bao nhiêu.

Libération mô tả một cuộc di cư tị nạn chiến cuộc lớn nhất tại Syria từ 9 năm nay. Hơn 100.000 dân kéo nhau về hướng Thổ Nhĩ Kỳ để tránh hành động bạo ngược quân đội Nga và chế độ Damascus. Từ khi Bachar al Assad mở chiến dịch tái chiếm Idleb, gần 1 triệu người đã bỏ làng, bỏ thành phố ra đi.

Vấn đề là Ankara, tuy đe dọa quân đội Syria nhưng không phản ứng, để cho lính Damascus được Nga yểm trợ tái chiếm từ làng này đến khúc xa lộ khác.

Le Monde dự báo "cuộc leo thang đẫm máu" giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Syria sẽ kéo dài. Đàm phán Nga-Thổ bế tắc vì "Putin chọn Bachar al Assad".

Với hỏa lực của Nga, quân đội Damascus sẽ tiếp tục tiến lên phía bắc và tiêu diệt lực lượng nổi dậy bất chấp thảm cảnh nhân đạo, với hàng trăm thường dân thương vong, đang diễn ra. Liên Hiệp Quốc kêu gào vô vọng.

Tú Anh

Virus corona : Khủng hoảng chính trị nghiêm trọng nhất tại Trung Quốc sau Thiên An Môn

Dịch viêm đường hô hấp cấp do virus corona mới gây ra vẫn là chủ đề được báo chí Pháp quan tâm khai thác.

Tập Cận Bình tăng cường kiểm duyệt thông tin về dịch virus corona tại Trung Quốc. Ảnh chụp ngày 05/02/2020. Reuters

La Croix tập trung đề cập đến sự hợp tác của các nhà khoa học trên thế giới để tìm ra phương pháp điều trị và bào chế vắc-xin.

Báo kinh tế Les Echos chạy tựa trang nhất : "Hệ thống Tập Cận Bình bị virus corona thách thức" và nhận định cách nhà chức trách Trung Quốc xử lý cuộc khủng hoảng y tế đang bị chỉ trích và đã trở thành một thách thức chính trị lớn cho chính quyền cộng sản.

Cứ mỗi buổi sáng, số liệu thống kê của chính quyền Trung Quốc về số người chết vì virus corona lại khiến công luận lo sợ, nhất là con số tổng kết mà Bắc Kinh công bố ngày 09/02/2020. Với 811 người chết tại Hoa lục, nạn dịch corona đã khiến nhiều người Trung Quốc thiệt mạng hơn cả đại dịch SARS năm 2002-2003. Một nhà ngoại giao cấp cao, hiện có mặt tại Bắc Kinh, nhận định : "Đó là ngưỡng mà Bắc Kinh không hề muốn thấy, vì sợ rằng dân chúng nói là tiến bộ của Trung Quốc cuối cùng cũng chỉ được đến thế sau 17 năm".

Les Echos nhận định chế độ cộng sản Trung Quốc đang phải đối mặt với thách thức chính trị nghiêm trọng nhất kể từ cách mạng Thiên An Môn cách nay 30 năm. Tập trung nhiều quyền lực trong tay hơn so với bất cứ nhà lãnh đạo nào kể từ sau thời Mao Trạch Đông, Tập Cận Bình phải "đứng mũi chịu sào", cho dù đã sắp xếp để thủ tướng Lý Khắc Cường lãnh đạo Ủy ban phụ trách cuộc chiến chống dịch bệnh.

Tình hình ngày càng nghiêm trọng sau cái chết của vị bác sĩ trẻ Lý Văn Lượng, 1 trong 8 bác sĩ đầu tiên đã báo động về dịch bệnh, rồi bị bắt vì tội "phát tán thông tin sai lệch". Làn sóng phẫn nộ bùng lên rộng khắp trên các mạng xã hội. Cái chết thương tâm của bác sĩ Lý cũng cho công chúng thấy chế độ Trung Quốc hoạt động không tốt, ngày càng chuyên quyền, độc đoán và quản lý đất nước bằng cách gieo rắc nỗi sợ hãi. Trong bối cảnh đó, một số nhà trí thức Trung Quốc đã viết nhiều bức thư ngỏ, kêu gọi tự do ngôn luận. Rất có thể họ sẽ bị Bắc Kinh trừng phạt.

Les Echos nhấn mạnh ý đồ giấu giếm thông tin của chính quyền địa phương không phải là một hiện tượng mới xuất hiện của chế độ cộng sản. Tập Cận Bình đã củng cố luật im lặng (omerta), buộc các công chức phải tuyệt đối trung thành, nếu trái lệnh sẽ bị nghiêm trị. Vì thế, không một quan chức nào dám ho he, vì sợ bị ủy ban thanh tra, cơ quan chống tham nhũng chính tại Trung Quốc, trừng phạt.

Trung Quốc hiện đã áp dụng những biện pháp nghiêm ngặt phòng ngừa virus, nhưng theo Les Echos, những ngày tới đây sẽ mang tính quyết định đối với công tác quản lý dịch bệnh, bởi vì đây là thời điểm hơn 8 triệu người dân Bắc Kinh trở lại làm việc. Trên nguyên tắc, hôm nay thứ Hai (10/02), các nhà máy sẽ mở cửa trở lại sau hai tuần ngưng sản xuất hoàn toàn. Tuy nhiên, để đề phòng dịch bệnh, một số hãng dự kiến đến tuần sau mới mở cửa trở lại.

Điều mà công luận chờ đợi là cuộc khủng hoảng hiện nay sẽ làm xói mòn vị thế chính trị của Tập Cận Bình ở mức độ nào. Nhà nghiên cứu Jean-Pierre Cabestan, giáo sư Đại học Baptiste Hồng Kông lưu ý tại Trung Quốc, dân chúng thường quy trách nhiệm cho nhà chức trách địa phương hơn là cho chính quyền trung ương. Thêm vào đó, người dân Trung Quốc, trong hoàn cảnh bị cách ly và sợ hãi virus như hiện nay, sẽ rất khó để cùng phối hợp để phản kháng.

Trên các mạng xã hội hiện nay, nhiều người liên hệ khủng hoảng virus corona với khủng hoảng hạt nhân Tchernobyl, dự báo chủ tịch Trung Quốc sẽ phải đối mặt với những nguy cơ, thách thức nào. Tuy nhiên, giáo sư Cabestan nhận định Tập Cập Bình giống lãnh đạo Léonid Brejnev hơn là Mikhail Gorbatchev, ông ta sẽ ngả về các biện pháp tăng cường kiểm duyệt, trấn áp hơn là tiến hành cải cách chính trị.

Công nghệ sẽ đi xa đến đâu trong cuộc chiến chống virus corona ?

"Công nghệ sẽ đi xa đến đâu trong cuộc chiến chống virus corona ?" là một câu hỏi được đặt ra trong mục Ý tưởng và Thảo luận của báo Les Echos. Tác giả Charles-Edouard Bouée điểm lại những phát minh công nghệ đã được Trung Quốc huy động để phòng ngừa và chiến đấu với virus corona mới : một thiết bị bay không người lái được trang bị caméra cảm ứng bay đến đậu bên ngoài từng nhà để đo thân nhiệt của người dân, những máy bay tự hành phun xịt chất khử trùng tại nơi công cộng hoặc giải tán đám đông.

Meituan, một công ty bán hàng trực tuyến đã điều chỉnh công nghệ, sử dụng dịch vụ giao hàng "không tiếp xúc trực tiếp", nhất là thực phẩm, để khách và nhân viên giao hàng không phải tiếp xúc trực tiếp với nhau, tránh nguy cơ lây lan virus.

Những người còn nhớ đại dịch SARS hoành hành tại Trung Quốc hồi năm 2002-2003, thấy đã có những sự thay đổi đáng kể trong công tác quản lý dịch bệnh hiện nay. Các hãng công nghệ lớn và chính phủ Trung Quốc hiện nay đã có khả năng triển khai những sức mạnh công nghệ đến mức khó tin.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, thế giới đang đối mặt với những nguy cơ dịch bệnh ngày càng gây nhiều chết chóc. Tác giả cho rằng nhiều thiết bị công nghệ hứa hẹn sẽ phát huy tác dụng. Kết hợp thiết bị thu tín hiệu hồng ngoại và trí thông minh nhân tạo, tập đoàn Baidu Trung Quốc đã cho ra đời thiết bị đo thân nhiệt của khách đang di chuyển trong sân bay, với mức độ sai lệch chỉ là 0,05 độ C. Mạng xã hội Wechat thì phát triển phương thức khám bệnh với bác sĩ "ảo", cho phép chẩn đoán gần như chắc chắn những người nhiễm virus corona. Robot được sử dụng để lau chùi, vệ sinh, khử trùng và phân phát bữa ăn tại những khoa có bệnh nhân đang bị cách ly cho nhiễm virus.

Robin Li, nhà sáng lập tập đoàn Baidu, đã tuyên bố với các cộng sự là Big Data và trí thông minh nhân tạo không chỉ cho phép tăng hiệu quả của công tác quản lý đô thị và các sáng chế y khoa trong các giai đoạn có dịch bệnh mà còn mang lại lợi ích cho tất cả các ngành công nghiệp và thúc đẩy những ngành này phát triển. Tác giả lưu ý là nếu vượt qua được giai đoạn khủng hoảng này, Trung Quốc chắc chắn sẽ tiến thêm một bước trong việc làm chủ công nghệ, khiến các nước khó đuổi kịp chính quyền cộng sản hơn.

Thế nhưng, sức mạnh và mục đích sử dụng của các công nghệ này cũng khiến nhiều người lo sợ là sẽ có sự chệch hướng. Những hình ảnh được Hoàn cầu Thời báo phát đi, theo đó, một phụ nữ lớn tuổi ra ngoài đường mà không đeo khẩu trang, bị thiết bị bay tự hành phát đi những câu bất nhã, buộc bà phải quay về nhà đeo khẩu trang và rửa tay. Video lan truyền nhanh chóng trên mạng internet và bị chỉ trích rất dữ dội, bởi vì nếu những thiết bị kiểu này có thể kiểm soát dịch bệnh thì cũng có thể kiểm soát dân chúng trong những hoàn cảnh bình thường không có nạn dịch. Tác giả kết luận những tiến bộ kỹ thuật đều đi kèm với nỗi sợ hãi về việc quyền tự do cá nhân bị xâm phạm.

Bồ Đào Nha hạn chế "thị thực vàng" và giảm ưu đãi thuế với người nước ngoài

Nhìn sang Châu Âu, trong bài viết "Bồ Đào Nha xem xét lại các ưu đãi dành cho người nước ngoài", Le Monde cho biết chính phủ Lisboa đã từ bỏ một phần chương trình "thị thực vàng" được áp dụng từ năm 2012 và ngưng chương trình miễn thuế cho người nước ngoài không định cư thường xuyên ở Bồ Đào Nha, vì cho rằng đất nước không còn trong bối cảnh kinh tế khẩn cấp để tiếp tục duy trì hai chương trình thu hút đầu tư nói trên.

Đất nước Bồ Đào Nha lâu nay là một thiên đường thuế với người nước ngoài. Trước đây, do khủng hoảng kinh tế, có nhu cầu gấp về tiền tệ, chính phủ Lisboa thu hút cư dân nước ngoài giàu có thông qua chương trình RNH (kể từ năm 2009), theo đó người ngoại quốc đến sống tại Bồ Đào Nha được miễn thuế trong vòng 10 năm. Từ năm 2009, đã có tổng cộng 30.000 người được hưởng ưu đãi từ chương trình RNH, 1/3 số đó là người Pháp, sau đó là người Anh và Ý.

Tuy nhiên, trong suốt 10 năm qua, ưu đãi mà những người này được hưởng đã gây nhiều tranh cãi, vì nhờ thỏa thuận mà chính phủ Bồ Đào Nha ký được với các nước, những người theo chương trình RNH không phải nộp thuế ở cả trong nước họ lẫn tại Bồ Đào Nha.

Bên cạnh đó, Bồ Đào Nha còn có chương trình thị thực vàng, theo đó chỉ cần đầu tư 500.000 euro vào bất động sản ở nước này là công dân ngoài Châu Âu được cấp giấy phép cư trú. Tới đây, thị thực vàng sẽ không còn được cấp cho những người đầu tư mới vào bất động sản ở các thành phố lớn như Porto, Lisboa, các thành phố ven biển, nơi thị trường bất động sản không đủ khả năng đáp ứng và giá cả đã tăng quá cao.

Chương trình thị thực vàng cũng bị chỉ trích rất nhiều. Liên Hiệp Châu Âu thì cho rằng chương trình ẩn chứa nguy cơ rửa tiền, còn người dân Bồ Đào Nha lại cho rằng cư dân nước ngoài đến định cư nhiều phần nào đã khiến giá bất động sản bị đẩy lên quá cao.

Trên thực tế, trong số 4,9 tỉ euro thu được từ chương trình thị thực vàng, có tới 4,5 tỉ euro là tiền đầu tư vào bất động sản ở các thành phố lớn. Tuy nhiên, số vốn đầu tư theo kiểu này đã giảm 11,4% vào năm 2019. Đối tượng thị thực vàng thu hút được nhiều nhất là người Trung Quốc, 4.500 người, tiếp theo là người Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ, Nam Phi và người Nga.

Giờ đây, chính quyền Lisboa muốn điều chỉnh lại các quy định để buộc người nước ngoài hạn chế dồn về các đô thị lớn, thay vào đó, hướng họ đầu tư vào những vùng cư dân thưa thớt hơn để góp phần phát triển những vùng này. Những người đầu tư vào sản xuất, với số tiền trên 1 triệu euro và tạo hay duy trì việc tuyển dụng 10 nhân công sẽ được hưởng những ưu đãi như trong các chương trình trước đây.

2020 - năm nhiều nguy cơ cho các nhà xuất khẩu Pháp

Trở lại với nước Pháp, báo Les Echos trong bài viết "Một năm nguy cơ cao cho các nhà xuất khẩu Pháp" nhận định virus corona, Brexit và thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung có thể gây những tác động tiêu cực nghiêm trọng tới ngoại thương Pháp.

Năm 2019, Pháp xuất khẩu sang Trung Quốc và Hồng Kông 27 tỉ euro hàng hóa, chiếm 1,4% GDP cả nước. Doanh thu bán những mặt hàng cao cấp sản phẩm hàng không, không gian cho Trung Quốc lần lượt đạt 4 và 8,5 tỉ euro. Các hãng phụ tùng xe hơi của Pháp là nhà cung cấp lớn nhất của ngành chế tạo xe hơi của Đức.

Đức xuất khẩu sang Trung Quốc mỗi năm 90 tỉ euro hàng hóa, trong khi đó Pháp lại xuất sang Đức mỗi năm 70 tỉ euro hàng. Toàn cầu hóa khiến các nền kinh tế phụ thuộc vào nhau, nếu Đức bị tác động, Pháp cũng bị ảnh hưởng theo. Du khách Trung Quốc mang lại 7% cho thu nhập của ngành du lịch Pháp. Vào năm 2019, 2,5 triệu người Trung Quốc đến thăm Pháp và đã chi 4,7 tỉ euro để mua sắm.

Virus corona chắc chắn gây tác hại cho nền kinh tế Trung Quốc, gián tiếp mang lại hệ quả tiêu cực cho nền ngoại thương Pháp. Brexit cũng là một mối đe dọa cho ngoại thương Pháp. Yếu tố thứ ba là thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung giai đoạn 1 ký hồi giữa tháng 01/2020, theo đó Trung Quốc cam kết nhập 200 tỉ đô la hàng hóa từ Mỹ trong vòng hai năm tới. Điều này dẫn đến khả năng Trung Quốc sẽ giảm mua hàng của Châu Âu, trong đó có Pháp.

Trong khi đó, sau khi đạt hưu chiến với Bắc Kinh, tổng thống Mỹ Donald Trump hiện giờ đang gia tăng sức ép đối với Châu Âu, và nhất là Pháp. Chỉ một tháng sau khi Washington ngày 01/11/2019 tăng thuế nhập khẩu rượu Pháp, lượng rượu Pháp bán tại Mỹ đã giảm 44%. Washington muốn sẽ ký được với Liên Hiệp Châu Âu một thỏa thuận thương mại phổ quát hơn trong những tuần tới.

Les Echos dự báo nếu việc ký kết thất bại, Châu Âu, trong đó có Pháp, sẽ có nguy cơ gánh những đòn trừng phạt mới của Donald Trump.

Thùy Dương

Tập Cận Bình đã công khai tuyên bố trong tuần này là "cuộc chiến" và hứa sẽ trừng phạt bất cứ ai vi phạm lệnh của chính quyền. Tập tự tin mình sẽ giành chiến thắng.

Các thành viên của đội y tế đã tuyên thệ trước khi rời Vũ Hán để chiến đấu với coronavirus. ÁP LỰC XI / XINHUA / ZUMA

Mục tiêu là đánh bại virus corona và giành chiến thắng trong trận chiến thứ hai – có lẽ là sự phẫn nộ công khai dữ dội nhất kể từ khi Tập nắm vương vị vào năm 2012.

Tập Cận Bình đã công khai tuyên bố trong tuần này là "cuộc chiến" và hứa sẽ trừng phạt bất cứ ai vi phạm lệnh của chính quyền. Tập tự tin mình sẽ giành chiến thắng.

Bùng phát sự tức giận và thất vọng của người dân trước phản ứng của chính phủ trung ương đối với nạn dịch, ngay sau cái chết của Li Wenliang (Lý Văn Lượng), một bác sĩ trẻ bị chính quyền Vũ Hán đe doạ khi cố gắng đưa ra cảnh báo sớm.

Trong sự bùng nổ dịch của tỉnh Hồ Bắc, các bệnh viện đã tràn ngập người bệnh, nguồn cung cấp y tế và chế độ ăn uống đã cạn kiệt. 60 triệu người đã bị cô lập trong khu vực cách ly lớn nhất lịch sử.

Corona xuất hiện lần đầu tiên ở Vũ Hán, thủ phủ của tỉnh Hồ Bắc, vào tháng 12.

Nhiều người cũng bày tỏ sự tức giận đối với chế độ kiểm duyệt mà Tập Cận Bình xác lập trong bảy năm qua.

"Đây không chỉ là một thảm họa phúc lợi công cộng. Ông ấy dường như đang đối phó với một thảm họa chính trị nội bộ" – Xiao Qiang cho biết

Tập Cận Bình đã nhận được sự chú ý của một số giới tinh hoa chính trị và doanh nghiệp Trung Quốc khi đối phó với sự suy giảm tài chính của nước này, cuộc chiến thương mại của Mỹ và các cuộc biểu tình dân chủ ở Hồng Kông. Và Tập luôn đổ lỗi cho các thế lực thù địch ở nước ngoài.

Tư tưởng cốt lõi của của Tập Cận Bình rằng, ông có khả năng kiểm soát mọi việc, và bảo vệ chế độ độc tài chuyên chế.

Thanh tra nhà nước đang làm việc để trấn áp những phản đối. Việc hoàn tất sớm sẽ hạn chế tác động chính trị. Tuy nhiên, sự phát triển liên tục của tình huống này đe dọa kế hoạch cầm quyền không nhiệm kỳ của Tập Cận Bình.

Trong những ngày gần đây, nhiều người ở Vũ Hán đã hỏi tại sao lãnh đạo Tập Cận Bình không đến thị sát thảm họa.

Cách đó không lâu, đài truyền hình quốc gia đã phát sóng cảnh Tập Cận Bình ở Bắc Kinh, nói rằng nhà lãnh đạo này đã chỉ đạo công việc Trung Quốc tại một cuộc họp thượng đỉnh với Tổ chức Phúc lợi Thế giới. Nhưng sau đó, Tập Cận Bình đã mất hút, ngay cả truyền hình quốc gia lẫn cơ quan ngôn luận của Đảng cộng sản Trung Quốc.

Sự vắng mặt này khiến cho tức giận ngày càng trầm trọng.

Trên các nền tảng truyền thông xã hội Trung Quốc, các nhà kiểm duyệt đã làm việc chăm chỉ để lọc các phản hồi, dường như nổi lên sau cái chết của bác sĩ Lý. Bác sĩ Lý trở thành một anh hùng, biểu tượng yêu cầu tự do ngôn luận.

Một người dùng mạng xã hội Trung Quốc bày tỏ : "Họ đã thao túng dư luận trong nhiều năm trên nền tảng truyền thông xã hội Weibo".

"Họ bịt miệng chúng tôi, nhưng liệu họ có thể làm mù trái tim chúng tôi không ?"

Một phóng viên Trung Quốc nói rằng Cơ quan quản lý Trung Quốc, nơi điều hành mạng lưới quốc gia, đã nỗ lực rất nhiều để giảm thiểu tác động cái chết của Tiến sĩ Lý, và ra lệnh thông tin cấp phát dữ liệu từ các kênh chính thức. 

Các phóng viên cho biết hôm thứ Sáu họ đã nhận được mệnh lệnh kiểm soát chặt chẽ hơn để ngăn chặn các cá nhân lợi dụng cái chết của bác sĩ để "tấn công các hệ thống, đại hội và chính phủ trung ương".

"Thuốc không thể cứu Trung Quốc : Dân chủ sẽ cứu Trung Quốc".

Nhiều người Trung Quốc chấp nhận cách tiếp cận từ trên xuống của Tập Cận Bình, nói rằng Trung Quốc muốn các cơ quan chính phủ tập trung để chống tham nhũng và tránh suy thoái tài chính dài hạn.

Tuy nhiên, những người khác nói rằng cái chết của bác sĩ Lý phản ánh sự bóp nghẹt bất đồng chính kiến của Tập Cận Bình. Dựa trên quan điểm này, sự cai trị độc đoán của Tập Cận Bình đã khiến các quan chức cấp dưới trấn áp những thông tin mà họ cho là nhạy cảm (nguy hiểm), điều mà nhiều người đổ lỗi là thúc đẩy sự xuất hiện của Corona.

Uỷ ban Giám sát Trung ương đã phản ứng nhanh chóng trước phản ứng từ người dân, và cơ quan này cho biết hôm thứ Sáu đã đến Vũ Hán để phân tích hồ sơ y tế của bác sĩ Lý.

Tập Cận Bình đang triển khai các tài sản bổ sung để chống lại thảm họa phúc lợi đang gia tăng. Tại Trung Quốc, virus đã làm khiến 31.213 cá nhân lây nhiễm và giết chết 636 người. 5,40 tỷ nhân dân tệ được chi ra để phòng chống, tương ứng 800 triệu Mỹ kim.

Một số người ở Trung Quốc nghi ngờ rằng sự vắng mặt của Tập Cận Bình là một phần trong nỗ lực duy trì điểm tín dụng hoặc tìm cách đổ lỗi cho thất bại trong kiểm soát dịch bệnh và các vấn đề tương tự khác.

"Từ dịch corona đến Hồng Kông đến cuộc chiến thương mại Trung-Mỹ, Tập Cận Bình đã sử dụng cấp dưới để giải quyết những vấn đề này, nhằm trốn tránh trách nhiệm".

Các quan chức Trung Quốc đang chạy đua để thiết lập cái mà họ gọi là "cơ chế thời chiến", nhằm chống lại virus corona.

Tại lối vào cuộc chiến, nhân viên y tế ở Vũ Hán cho biết họ rất cần các vật tư y tế. Các bác sĩ tại một bệnh viện cỡ vừa cho biết, họ chưa nhận được bất kỳ sự chăm sóc y tế nào từ chính phủ trung ương. Bệnh viện phụ thuộc hoàn toàn vào sự đóng góp.

Jeremy Page & Lingling Wei

Nguyên tác : China’s Leader Wages a War on Two Fronts-Viral and Political, Wall Street Journal, 07/02/2020

Diễm My lược dịch

Nguồn : VNTB, 11/02/2020

Bác sĩ Trung Quốc báo động về virus corona qua đời VOA, 07/02/2020)

Một trong những bác sĩ đầu tiên ở Trung Quốc tìm cách cảnh báo với thế giới về chủng virus corona vừa qua đời hôm thứ sáu 7/2 (giờ địa phương) vì virus mới này, trong lúc Bắc Kinh công bố ‘cuộc chiến tranh nhân dân’ chống lại đợt bùng phát dịch đang lây lan nhanh chóng.

Nhân viên y tế mặc trang phục bảo hộ thăm khám bệnh nhân tại Trung tâm Triển lãm Hội nghị Quốc tế Vũ Hán, nơi được biến thành bệnh viện dã chiến để tiếp nhận bệnh nhân bị nhiễm virus corona.

Bác sĩ Lý Văn Lượng, 34 tuổi, làm việc tại một bệnh viện ở Vũ Hán, thành phố tâm điểm của dịch virus corona. Ông và bảy người khác bị công an Vũ Hán khiển trách hồi tháng trước vì đã lan truyền điều mà họ gọi là thông tin "thất thiệt và phi pháp" về virus corona.

Bác sĩ Lý đã thông báo cho một nhóm bác sĩ trên mạng xã hội Trung Quốc về 7 ca bệnh ông biết và đăng một bức hình về kết quả xét nghiệm hầu giúp các bác sĩ khác.

Trả lời phỏng vấn Times qua tin nhắn điện thoại liên quan đến vụ việc, bác sĩ Lý từng nói rằng : "Nếu các quan chức tiết lộ thông tin về dịch bệnh sớm hơn, tôi nghĩ tình hình đã khá hơn rất nhiều. Cần phải minh bạch và cởi mở hơn".

Bệnh viện Trung tâm Vũ Hán thông báo trên mạng xã hội rằng bác sĩ Lý "không may nhiễm bệnh trong cuộc chiến chống lại dịch bệnh viêm phổi do lây nhiễm chủng virus corona mới".

"Chúng tôi vô cùng thương tiếc và đau buồn", thông cáo của bệnh viện nói.

Tổ chức Y tế Thế giới chia sẻ trên Twiter rằng : "Chúng tôi vô cùng đau đớn khi hay tin bác sĩ Lý Văn Lượng qua đời. Chúng ta phải tôn vinh những gì ông ấy đã làm" trong cuộc chiến chống lại virus corona.

Trong lúc số tử vong vì virus mới này ở Trung Quốc đã tăng lên thành 563, với 28.200 ca bị lây nhiễm, Chủ tịch Tập Cận Bình tìm cách trấn an dân chúng và thế giới rằng Trung Quốc sẽ đánh bại virus corona.

"Cả nước đang đối phó bằng tất cả sức mạnh để đáp ứng bằng các biện pháp kiểm soát, ngăn ngừa nghiêm ngặt và thấu đáo nhất, khởi sự cuộc chiến nhân dân hầu kiểm soát và ngăn ngừa dịch bệnh", Tân Hoa xã dẫn lời ông Tập nói trong cuộc điện đàm với Vua Salman của Ả Rập Xê Út.

(Theo AP, Reuters)

******************

Đảng cộng sản Trung Quốc kiểm soát thông tin, Bác sĩ Lý Văn Lượng qua đời khiến cư dân mạng phẫn nộ (trithucvn, 07/02/2020)

Tối hôm 6/2, sau khi có thông tin bác sĩ Lý Văn Lượng qua đời do nhiễm virus corona mới, đông đảo cư dân mạng đã bày tỏ sự đau buồn và phẫn nộ trên Weibo, còn khởi lên chủ đề "Chúng tôi muốn tự do ngôn luận", nhấn mạnh rằng nếu không có tự do ngôn luận, thì Vũ Hán ngày hôm nay chính là ngày mai của tất cả chúng ta, "Không có tự do, con người cũng không có tôn nghiêm". Tuy nhiên, chủ đề này đã lập tức bị xóa bỏ trên mạng xã hội.

Bác sĩ Lý Văn Lượng

Bác sĩ Lý, ban đầu được xác nhận đã qua đời vào lúc 21 :30 ngày 6/2 (giờ địa phương). Tin tức này ngay lập tức trở thành điểm tìm kiếm nóng trên Weibo. Tuy nhiên ngay sau đó có cư dân mạng tiết lộ, Ban Tuyên giáo Trung ương Trung Quốc ban hành mệnh lệnh, yêu cầu giới truyền thông "kiểm soát sức nóng" và "xóa bỏ từ khóa tìm kiếm nóng" liên quan đến cái chết của bác sĩ Lý Văn Lượng. 

Không ít người thẳng thắn chỉ ra, để dập tắt sự tức giận của hàng trăm triệu cư dân mạng, nhiều tờ báo chính thống của Trung Quốc đã thay đổi luận điệu, nói rằng bác sĩ Lý vẫn đang được cấp cứu bằng phương pháp ECMO và đang trong tình trạng nguy kịch.

Không lâu sau đó, các hãng thông tấn đồng loạt đưa tin mới về thời gian tử vong của bác sĩ Lý, xác nhận thời gian qua đời là vào lúc 2g58 sáng ngày 7/2. Sự bất nhất đáng ngờ này ngay lập tức đã gây ra sự phẫn nộ trong cộng đồng, nhanh chóng dấy lên làn sóng kêu gọi "tự do ngôn luận" trên Weibo.

Theo thống kê từ Initium Media, tính đến 1g12 sáng ngày 7/2, chủ đề "Chúng tôi muốn tự do ngôn luận" đã có tới 2,025 triệu lượt xem và hơn 8.000 bài đăng trên Weibo. Sau khi hashtag này bị xóa, cư dân mạng tiếp tục chia sẻ hashtag "Chúng tôi yêu cầu tự do ngôn luận".

Một số cư dân mạng bình luận :

"Người dân vì sao không có quyền tự do ngôn luận, vì sao không có quyền được chất vấn, vì sao không có quyền được biết rõ sự việc, vì sao mà kênh truyền thông nào cũng là miệng lưỡi của chính quyền !!!"

"Chúng tôi muốn tự do ngôn luận, cho các bạn và cho tôi !" 

"Chúng tôi muốn tự do ngôn luận. Tôi là con người, mà một người độc lập cần phải có nhân quyền căn bản nhất của con người !"

"Yêu cầu tự do ngôn luận. Vũ Hán ngày hôm nay có thể chính là ngày mai của chúng ta. Chúng ta có quyền lợi được biết sự thật ! Chúng ta cũng có quyền lợi được nói ra sự thật !"

Một số cư dân mạng thậm chí còn học theo phong trào phản đối Luật Dẫn độ ở Hồng Kông, đề xuất tuân theo năm yêu cầu về tự do ngôn luận : "Rút lại những lời chống lại bác sĩ Lý Văn Lượng ; rút lại ​​tất cả các lệnh xóa thông tin ; rút lại ​​tất cả các phát ngôn cáo buộc vu khống ; thành lập một ủy ban điều tra độc lập truy cứu trách nhiệm của những quan chức liên đới ; lập tức trao trả lại quyền tự do ngôn luận cho người dân".

Hồi tháng Một đầu năm, Bác sĩ Lý Văn Lượng và 7 người khác đã bị công an Vũ Hán cảnh cáo vì lan truyền thông tin "bất hợp pháp và sai sự thật" về virus corona mới sau khi những người này cảnh báo trên mạng xã hội WeChat về 7 trường hợp nhiễm một loại virus mới bí ẩn giống SARS nhằm giúp đỡ các bác sĩ khác chú ý tránh bị phơi nhiễm.

Cục Công an Vũ Hán vào ngày 3/1 đã gửi cho bác sĩ Lý Văn Lượng một thông báo nói rằng những tin nhắn trên Wechat của ông "đã vi phạm nghiêm trọng trật tự xã hội". Ông Lý bị công an Vũ Hán yêu cầu ký vào bản cam kết hứa chấm dứt hành vi phạm pháp như trên ngay lập tức và nếu ông không tuân thủ cam kết này, thì ông sẽ phải đối mặt với một bản án hình sự.

Dư luận đã phản ứng giận dữ với cách làm của công an Vũ Hán. Dưới áp lực rất lớn này, Tòa án Tối cao Trung Quốc hôm 29/1 đã có một động thái chưa từng thấy từ trước đến nay khi ra thông cáo khiển trách công an Vũ Hán vì đã trừng phạt 8 người bị cho là lan truyền "tin đồn".

Sau đó, khi hàng loạt thông tin về dịch bệnh được công bố, chính quyền địa phương đã xin lỗi bác sĩ Lý vì điều này, truyền thông cũng "đổi gió", từ chỗ đưa tin bác sĩ Lý là người "tung tin đồn thất thiệt" thành "người thổi còi" của dịch bệnh.

Có thể nhận thấy, cùng với sự bùng phát của dịch bệnh, việc kiểm soát thông tin ở Trung Quốc cũng ngày càng chặt chẽ hơn. Trong phát biểu lần đầu tiên vào ngày 20/1 về tình hình dịch bệnh, lãnh đạo Đảng cộng sản Trung Quốc Tập Cận Bình ngoài yêu cầu kiểm soát chặt chẽ dịch bệnh còn nhấn mạnh đến cái gọi là "đẩy mạnh công tác định hướng dư luận và giữ đại cuộc ổn định xã hội".

Cái gọi là định hướng dư luận có nghĩa là tăng cường kiểm soát dư luận, đàn áp những tiếng nói phơi bày sự thật mà quan chức muốn che giấu, phong tỏa tự do ngôn luận của công dân và tự do thông tin của truyền thông. Việc thực hành kiểm soát ý thức hệ, kiểm soát ngôn luận và mạng internet đã trở thành thông lệ của Đảng cộng sản Trung Quốc. Thông thường, kiểm duyệt và xóa bài viết vẫn được xem là biện pháp mềm, còn thanh trừng bắt bớ giam cầm là biện pháp cứng.

Ngày 25/1, Trung tâm An ninh WeChat đã đưa ra một thông báo về cái gọi là "tin nhảm về dịch bệnh", theo đó trích dẫn các điều khoản của "Luật Hình sự sửa đổi" của Đảng cộng sản Trung Quốc để đe dọa những ai "ngụy tạo tin giả dịch bệnh" sẽ phải ngồi tù.

Một số nhóm WeChat cũng đăng tải thông báo của bộ phận giám sát mạng internet có nội dung tương tự, tuyên bố rằng từ ngày 26/1 tất cả người đưa thông tin chưa được xác thực gây ra tác động xấu sẽ bị bắt giam xử tội.

Ngày 7/2, tờ Epoch Times còn đưa tin, Nhà Bảo vệ Nhân quyền Trung Quốc, một tổ chức nhân quyền có trụ sở tại Washington, đã tiết lộ rằng trong vòng một tuần từ 22/1 đến 28/1, chính quyền Trung Quốc đã bắt giữ ít nhất 325 công dân Trung Quốc. Hầu hết những người Trung Quốc này bị chụp mũ "lan truyền tin đồn", "tạo ra sự hoảng loạn" hoặc "hư cấu sự thật gây rối loạn trật tự công cộng", và bị trừng phạt bằng cách giam giữ hành chính, phạt tiền hoặc giáo dục.

Ngày 5/2, Đài Á Châu Tự do đã dẫn lời ông Vương, người điều hành điều hành tài khoản Twitter "Trung tâm Kiểm kê Sự kiện Văn tự ngục Trung Quốc" (@SpeechFreedomCN), nói rằng : Đảng cộng sản Trung Quốc càng kiểm soát ngôn luận và thông tin thì sẽ càng làm tăng sự hoảng loạn của công chúng, điều này không có lợi cho việc phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh. Bởi vì người Trung Quốc đã quen với việc nghĩ rằng nếu chính quyền Đảng cộng sản Trung Quốc muốn bịt miệng, kiểm soát, điều đó có nghĩa là tình hình rất nghiêm trọng.

Minh Ngọc (tổng hợp)

**************

Virus corona : Chính quyền trung ương Trung Quốc tìm cách chạy tội (RFI, 07/02/2020)

Bị quá tải vì dịch virus corona lan rộng, chính quyền Trung Quốc đang phải đối mặt với làn sóng phẫn nộ của người dân sau khi bác sĩ Lý Văn Lượng (Li Wenliang), một trong tám bác sĩ cảnh báo về một loại virus gây viêm phổi cấp giống như SARS, qua đời vì nhiễm virus corona mới sáng 07/02/2020.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường lãnh đạo cơ quan đặc nhiệm của chính phủ để đối phó với dịch bệnh do virus corona gây ra. cnsphoto via Reuters

Bị kiểm duyệt, bị trấn áp, người dân Trung Quốc không có cơ hội công khai chỉ trích chính quyền. Tuy nhiên, bất mãn vì cách xử lý khủng hoảng của chính quyền, từ địa phương đến trung ương, bưng bít thông tin về quy mô của dịch virus corona, người dân liên tục trút phẫn nộ trên các mạng xã hội từ vài ngày gần đây.

Đây là một dấu hiệu rõ ràng về khủng hoảng niềm tin của người dân vào hệ thống cầm quyền. Dù trước đó, theo yêu cầu của chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, toàn bộ quan chức cán bộ đảng phải lên tuyến đầu chống dịch. Thực vậy, nếu như đảng và Nhà nước không có khả năng giúp đỡ người dân, tổ chức chuỗi cung ứng cứu trợ các nạn nhân, thì chính quyền sẽ mất tính chính đáng và sau cùng là mất tính hợp pháp.

Tuy nhiên, theo chuyên gia Antoine Bondaz, trường Khoa học Chính trị Paris (Sciences Po), khi trả lời phỏng vấn trang The Conversation (03/02/2020), cả một dây chuyền chính trị đã được triển khai để bảo vệ giới quan chức cao cấp và tránh để người đứng đầu nhà nước là ông Tập Cận Bình, phải hứng trách nhiệm.

Thứ nhất, thủ tướng Lý Khắc Cường được bổ nhiệm đứng đầu cơ quan đặc nhiệm của chính phủ để đối phó với dịch bệnh do virus corona gây ra, như vậy, tránh đẩy trách nhiệm cho người đứng đầu Trung Quốc là ông Tập Cận Bình. Tiếp theo, hàng loạt quan chức địa phương đã và đang trở thành vật tế thần trong việc chậm trễ xử lý khủng hoảng, mà theo nhà nghiên cứu Pháp, có thể là thị trưởng Vũ Hán, mà không cần đến cấp bộ như năm 2003 khi bộ trưởng Y Tế phải từ chức vì dịch SARS.

Ngay sau khi bác sĩ Lý Văn Lượng qua đời, trái với thông lệ, chính quyền Trung Quốc đã vội thông báo mở điều tra về trường hợp tử vong của vị bác sĩ trẻ, được người dân coi là "anh hùng dân tộc". Nhanh chóng tìm ra một người hoặc nhiều người phải chịu trách nhiệm có lẽ là cách hiệu quả nhất để làm dịu phần nào làn sóng phẫn nộ trong dân và như vậy, để bảo vệ bộ máy cầm quyền.

Chiến lược thứ hai của chính quyền trung ương ở Bắc Kinh là tập trung mọi sự chú ý vào Vũ Hán, truyền thông Nhà nước chỉ đưa tin về tình hình tại ổ dịch Vũ Hán. Rất nhiều cụm từ có chủ đích được sử dụng tại Trung Quốc, như người ta không nói đến 2019-nCoV mà nói đến "viêm phổi Vũ Hán", trong khi năm 2003, khi nói dịch SARS hoành hành, người ta không hề nói đến "virus Foshan" (Phật Sơn). Chiến lược truyền thông "hy sinh Vũ Hán" để cứu phần còn lại của đất nước thường xuyên xuất hiện trên xã luận của truyền thông Nhà nước kể từ ngày 23/01.

Chuyên gia Antoine Bondaz đánh giá chiến lược này mang ý nghĩa quan trọng đối với chính quyền trung ương, biến nạn dịch thành một bệnh truyền nhiễm cục bộ, tại Vũ Hán và do người Vũ Hán, để trấn an toàn quốc. Tuy nhiên, chính chiến lược truyền thông này lại khiến người dân nghi ngờ lẫn nhau, dẫn đến nhiều trường hợp cực đoan kỳ thị dân Vũ Hán, hoặc người từ Vũ Hán trở về. Trên mạng xã hội, một số người dân Vũ Hán, không giấu mặt, phẫn nộ và cho rằng họ "cũng chỉ là nạn nhân của virus corona" và công khai chỉ trích chính phủ gây ra tình trạng kỳ thị đó.

Sau hai lần xuất hiện để trực tiếp chỉ đạo phòng chống dịch virus corona mới và thừa nhận "bất cập" trong xử lý khủng hoảng, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ít xuất hiện trên truyền thông, đặc biệt trên trang nhất Nhân Dân Nhật Báo như trước đây. Giới chuyên gia nhận định đây là điều bất thường, còn dư luận Trung Quốc cũng thắc mắc. Một số người cho rằng đây là hành động có chủ đích muốn truyền đi thông điệp là ông Tập đang miệt mài chỉ đạo chống dịch từ hậu trường. Nhưng phải chăng, trong bối cảnh "dầu sôi lửa bỏng", sự xuất hiện thường xuyên của chủ tịch Trung Quốc lại khiến người dân thêm bức xúc ?

Thu Hằng

******************

Virus corona : Dân Trung Quốc phẫn nộ về cái chết của bác sĩ đã cảnh báo dịch bệnh (RFI, 07/02/2020)

Trong khi số người chết vì bệnh viêm phổi cấp do virus corona không ngừng gia tăng, tại Trung Quốc, một làn sóng tiếc thương và phẫn nộ đang bùng lên trên các mạng xã hội sau khi bác sĩ Lý Văn Lượng (Li Wenliang), 34 tuổi, qua đời hôm 07/02/2020 vì bị lây nhiễm virus từ một bệnh nhân.

Di ảnh và bó hoa thương tiếc bác sĩ nhãn khoa Lý Văn Lượng qua đời vì bị lây nhiễm virus corona từ một bệnh nhân trước bệnh viện Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, ngày 07/02/2020. STR / AFP

Bác sĩ Lý Văn Lượng là một trong những bác sĩ đầu tiên tiết lộ thông tin dịch bệnh viêm phổi cấp do virus xuất phát từ chợ hải sản Vũ Hán hồi cuối tháng 12. Vị bác sĩ trẻ đã từng bị bắt vì tội phát tán thông tin sai lệch rồi sau đó được phục hồi danh dự.

Từ Bắc Kinh, thông tín viên RFI cho tường thuật :

Chúng ta không bao giờ được lãng quên bác sĩ Lý, vị bác sĩ đã nói tới một căn bệnh bị gọi là tin đồn. Chúng tôi muốn tự do ngôn luận. Dường như chưa bao giờ các mạng xã hội lại hòa đồng như vậy, hay đúng hơn là chưa bao giờ được phối hợp hài hòa với nhau đến thế tại Trung Quốc. Các nhân viên kiểm duyệt đã không thể kiểm soát được nỗi giận dữ của cư dân mạng.

Thông tin về cái chết của vị bác sĩ trẻ chuyên khoa mắt, người cảnh báo về dịch bệnh, đã được lan truyền từ trước nửa đêm, sau đó chính thức được bệnh viện trung tâm Vũ Hán thông báo vào 02 giờ 58 phút sáng hôm 07/02/2020. Trên tài khoản chính của trang mạng xã hội Weibo, các đồng nghiệp của bác sĩ Lý trên tuyến đầu chống dịch viết : Bác sĩ Lý Văn Lượng đã bị lây nhiễm trong cuộc chiến mới chống dịch bệnh viêm phổi cấp do virus corona gây ra (…) Chúng tôi xin chia sẻ nỗi tiếc thương sâu sắc và xin chia buồn.

Sau đó, trên mạng internet xuất hiện rất nhiều hình ảnh những ngọn nến được thắp sáng và những lời vĩnh biệt bác sĩ Lý được viết cỡ lớn trên nền tuyết trắng. Đối với một số cư dân mạng, không được phép quên và không thể tha thứ cho việc này. Họ còn đăng lại bình luận của đài truyền hình trung ương Trung Quốc thông báo việc bắt các bác sĩ bị cáo buộc phát tán thông tin sai lệch hồi cuối tháng 12/2019 trong đó có vị bác sĩ trẻ mới qua đời hôm nay.

Nhà chức trách địa phương đã có lời chia buồn đến gia đình người quá cố. Bác sĩ Lý đang chuẩn bị có đứa con thứ hai và đã muốn trở lại làm việc nếu ông vượt qua được thử thách dịch bệnh. Cách nay vài ngày, khi các nhà báo đến phỏng vấn, bác sĩ Lý phát biểu : Tôi nghĩ rằng một xã hội khỏe mạnh không thể chỉ có một tiếng nói duy nhất.

Bắc Kinh mở điều tra

Trên các mạng xã hội, còn có một hashtag, cho dù bị kiểm duyệt, nhưng vẫn lan truyền mạnh mẽ : "Chúng tôi muốn những lời xin lỗi công khai của chính phủ và cảnh sát Vũ Hán". Trong khi đó, theo AFP, chính quyền Bắc Kinh hôm nay thông báo mở một cuộc điều tra xoay quanh việc bác sĩ Lý từng bị bắt vì cố gắng cảnh báo dịch bệnh.

WHO vẫn "tin tưởng" Bắc Kinh

Tin bác sĩ Lý Văn Lượng qua đời khiến Tổ Chức Y Tế Thế Giới WHO "xúc động" nhưng định chế đa quốc gia này một lần nữa quả quyết là Bắc Kinh không hề che giấu thông tin về dịch viêm phổi virus corona.

Trong cuộc họp báo hôm 06/02/2020, một quan chức của Tổ Chức Y Tế Thế Giới một lần nữa nhấn mạnh rằng chính quyền Trung Quốc đã hoàn toàn "minh bạch" trong hồ sơ này.

Trong khi đó tổ chức bảo vệ nhân quyền Human Rights Watch khẳng định "Trung Quốc đã không nói tất cả sự thật về virus corona" và đã "che giấu nhiều báo cáo về dịch bệnh này khi sự thật đã được phơi bày tại Vũ Hán".

Thùy Dương

*****************

Các chương trình học ở nước ngoài bị hủy vì virus corona (VOA, 07/02/2020)

Giữa những lo ngại về việc bùng phát virus tại Trung Quốc lan rộng, các trường đại học đang vội vã đánh giá những rủi ro đối với chương trình của họ, và một số trường đã hủy các cơ hội học tập tại nước ngoài trong khi chuyện cấm du hành đã ảnh hưởng đến hàng trăm ngàn sinh viên.

Cổng chính trường đại học Duke ở Durham, North Carolina. (ảnh chụp ngày 28/1/1019) Trường hợp tác với trường đại học Vũ Hán để mở một chi nhánh tại Kunshan.

Từ Châu Âu đến Australia và Hoa Kỳ, các trường đại học tại những nước có sinh viên Trung Quốc đã duyệt xét lại các chuyến đi qua Trung Quốc hoặc từ Trung Quốc sang liên quan đến học tập-giảng dạy. Tại Mỹ, việc này làm tăng thêm căng thẳng giữa hai chính phủ mà mối quan hệ vốn đã xấu đi.

Lo sợ virus đã gây nên những thiệt hại lâu dài đối với những chương trình trao đổi sinh viên đang ngày càng tăng và đã đạt được đỉnh cao mới trong một thập niên rưỡi qua, các chuyên gia nói.

Việc hạn chế đi lại cũng làm phức tạp thêm kế hoạch họp hội nghị và những sinh hoạt đại học khác tại Mỹ mà các học giả Trung Quốc có thể tham dự.

Sau khi các giới chức Mỹ khuyến cáo hủy bỏ những chuyến đi không cần thiết đến Trung Quốc, nhiều trường đại học đã hạn chế đi đến nước này, trong đó có trường đại học Duke, hiện có một chi nhánh tại Trung Quốc trong khuôn khổ đối tác với Trường đại học Vũ Hán là thành phố trung tâm của vụ bùng phát dịch bệnh.

Trường đại học Duke Kunshan đóng cửa chi nhánh tại Kunshan đối với những nhân viên không cần thiết cho đến ngày 24/2. Trường cũng giúp sinh viên mới đây đệ đơn xin cư trú tại Trung Quốc có được hộ chiếu do các giới chức địa phương cấp để họ có thể trở về nhà và bắt đầu phát triển kế hoạch học trên mạng.

Hai trong số 12 ca lây nhiễm virus corona tại Mỹ có liên hệ đến trường đại học. Một chẩn đoán được xác nhận tại Trường đại học Tiểu bang Arizona và một ca khác tại Trường đại học Massachusetts ở Boston, theo đó sinh viên bị lây nhiễm vừa mới đến Vũ Hán.

Virus làm gián đoạn chưa từng có trước đây các mối quan hệ học thuật giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, ông Brad Farnsworth, phó chủ tịch về giao dịch toàn cầu của Hội đồng Giáo dục Hoa Kỳ, nhận xét.

Ông nhớ lại cuộc khủng hoảng SARS vào năm 2002 và 2003, khi triệu chứng hô hấp cấp tính trầm trọng xuất phát từ Trung Quốc đã làm gần 800 người thiệt mạng.

"Toàn thể mối quan hệ cao học chưa bao giờ phức tạp như lúc này", ông Farnsworth nói. "Càng ngày chúng ta càng có nhiều sinh viên qua lại cả hai hướng".

Nhiều sự hợp tác về học thuật có thể phải điều chỉnh lại nếu cuộc khủng hoảng tiến triển nhanh chóng, nhưng kéo dài càng lâu thì thiệt hại càng sâu rộng, ông nói.

Trung Quốc gởi nhiều sinh viên đến Mỹ hơn bất cứ nước nào khác—hơn 369.000 người trong niên khóa trước, theo Viện Giáo dục Quốc tế. Hoa Kỳ gởi hơn 11.000 sinh viên đến Trung Quốc hàng năm. Mới đây, mối quan hệ trở nên căng thẳng vì những khó khăn về visa, tranh chấp thương mại và những quan ngại của Mỹ về an ninh do các sinh viên Trung Quốc gây ra.

Tổng lãnh sự Trung Quốc tại New York, ông Huang Ping, tại một cuộc họp báo ngày 4/2 nói các sinh viên từ tỉnh Hồ Bắc trở về, là tỉnh có thành phố Vũ Hán, nên trình diện các giới chức y tế để được theo dõi. Ông thúc đẩy cộng đồng quốc tế cùng nhau làm việc để chống căn bệnh này. Ông nói "Virus là kẻ thù, chớ không phải người Trung Quốc".

Tại Đức, Đại học Berlin Tự do và Viện Công nghệ Berlin đều nói không cho phép những chuyến viếng thăm từ Trung Quốc đến hay chấp thuận những chuyến đi đến Trung Quốc cho đến khi được thông báo. Trường đại học Paderborn cho biết đang xét lại bất cứ kế hoạch nào của sinh viên hay nghiên cứu sinh tiến sĩ đến Trung Quốc.

Phát ngôn viên Trường đại học Silesian, nước Cộng hòa Czech, nói trường hoãn lại những chương trình trao đổi sinh viên đối với 38 sinh viên Trung Quốc. Một vài trường khác đưa ra những hủy bỏ tương tự, nhưng Trường đại học Masaryk tại thành phố Brno của Cộng hòa Czech, cho biết sẵn sàng nhận 24 sinh viên từ Trung Quốc trong hai tuần nữa.

Hàng chục ngàn sinh viên Trung Quốc ghi danh vào các trường đại học Australia bị kẹt tại nước họ. Trường đại học Monash đã kéo dài kỳ nghỉ hè để cho sinh viên và nhân viên của trường có nhiều thời gian để trở lại. Các lớp học dự trù bắt đầu vào ngày 2/3.

Hầu hết sinh viên Trung Quốc học tại Mỹ đã nhập học khi khủng hoảng corona bùng phát, nhưng lo ngại về bệnh dịch đã khiến cho nhiều trường bỏ kế hoạch đưa sinh viên Mỹ đến Trung Quốc cho học kỳ tới.

Tại Trường đại học Arkansas, nơi Trung Quốc là điểm đến được ưa chuộng để theo học, đặc biệt là những sinh viên ngành kinh doanh, có khoảng 60 sinh viên đã có kế hoạch đến Trung Quốc bắt đầu vào tháng 5 nhưng chương trình của họ bị hủy.

Trường đại học quyết định việc này cách đây một tuần, trước khi sinh viên cam kết về tài chánh, và trường đã làm việc để dàn xếp những cơ hội đối với những phần khác của thế giới cho những sinh viên bị ảnh hưởng, bà Sarah Malloy giám đốc chương trình học tại nước ngoài và trao đổi quốc tế nói.

Những lo ngại về virus cũng làm thay đổi sinh hoạt tại trường đại học, trong đó có việc hủy bỏ lễ hội Tết Nguyên đán tại Trường đại học Akron và Trường đại học Arizona. Tuy nhiên nhiều trường đại học cho biết họ nhấn mạnh đến những phương pháp cẩn thận như rửa tay thường xuyên.

Ông Andrew Thomas, Phụ trách y tế tại trung tâm Y khoa Mexner, Trường đại học Tiểu bang Ohio, nói trường đang theo dõi tình hình nhưng cố không quá mức để không gây nên lo ngại và sợ hãi thêm, ngoài việc bảo đảm an toàn cho cộng đồng.

Trường đại học Illinois ở Urbana-Champaign, có khoảng 5.500 sinh viên Trung Quốc theo học, nói một số sinh viên từ Vũ Hán trở về nhà nghỉ đông đã chọn cách tự cô lập hay đeo khẩu trang đi học để bảo vệ các sinh viên khác. Một vài định chế yêu cầu sinh viên trở về từ Trung Quốc tự cô lập trong hai tuần.

Tại Trường đại học Northeastern, sinh viên cao học Lele Luan nói dù một số sinh viên Trung Quốc đồng học đã đeo khẩu trang trong trường ở Boston nhưng anh thấy không cần thiết.

Tại Trường đại học California, Berkley, Trung tâm Tang chuyên lo về dịch vụ y tế hồi tuần trước đã cố chia sẻ những chỉ dẫn về cách xử lý những lo âu về virus. Tuy nhiên, Trung tâm gặp phản ứng ngược khi cho rằng tình trạng sợ hãi và "sợ giao tiếp với những người có thể đến từ Á châu" là "những phản ứng bình thường".

Người Mỹ gốc Châu Á nhanh chóng bày tỏ giận dữ trên truyền thông xã hội, khiến Trung tâm xin lỗi về "bất cứ sự hiểu lầm nào có thể gây ra" và thay đổi cách dùng từ ngữ".

Theo AP

*******************

Dân Hong Kong đổ xô mua nhu yếu phẩm giữa cơn sốt corona (VOA, 07/02/2020)

Lo ngại ngày càng dâng cao tại Hong Kong vì virus corona bùng phát, tuần này cư dân Hong Kong bắt đầu cắm trại suốt đêm bên ngoài các cửa hàng để hy vọng mua được khẩu trang y tế trong khi những người khác vơ vét các nhu yếu phẩm gia dụng từ gạo cho đến giấy vệ sinh.

Khách hàng mang khẩu trang đi ngang qua một kệ giấy vệ sinh trống rỗng tại một siêu thị Hong Kong, ngày 6/2/2020

Sáng 6/2, các kệ hàng trưng bày giấy vệ sinh, giấy lau tay, khăn lau dùng trong nhà bếp, thuốc sát trùng, và những sản phẩm giấy khác tại các siêu thị Hong Kong hầu như trống rỗng. Mọi thứ được mua sạch vào đêm hôm trước, phần lớn là vì các tin đồn trên mạng rằng Trung Quốc sẽ ngưng sản xuất giấy vệ sinh trong hai tuần tới.

"Những người trẻ đi biểu tình trước đây nói họ chống Trung Quốc—bây giờ hãy xem kìa ! Nếu Trung Quốc ngưng xuất khẩu các loại vật dụng cần thiết đến đây thì chúng ta tìm ở đâu", một phụ nữ lớn tuổi la lên trước các hàng kệ trống rỗng trong một siêu thị. Bà ám chỉ những người biểu tình chống chính quyền trong vài tháng nay khi cuộc khủng hoảng chính trị diễn ra tại Hong Kong.

Người dân cũng hối hả đi mua gạo-thực phẩm căn bản của người dân Hong Kong-những gói mì và vitamin, khiến cho các kệ hàng trống trải lạ thường, dù không thiếu thịt và rau trong các cửa hàng.

"Trông như chiến tranh sắp xảy ra !" một nhân viên siêu thị nói đùa khi một hàng dài khách hàng đang đứng chờ ở quầy tính tiền. Nhiều người rời siêu thị mang theo giấy vệ sinh, giấy lau tay và những cuộn giấy dùng trong nhà bếp.

Khẩu trang, các loại hàng vệ sinh cá nhân như giấy lau tay có cồn khan hiếm trầm trọng. Nhiều tiệm thuốc tây trưng bảng "Không có khẩu trang, không có giấy lau tay có cồn hay những chất sát trùng khác".

Cửa hàng nào thông báo có khẩu trang thì ngay lập tức người ta tập trung tới xếp hàng rồng rắn. Hàng ngàn người chịu gió lạnh, cắm trại suốt đêm 4/2 bên ngoài một cửa hiệu tại Vịnh Cửu Long vì tại đây cho biết có khẩu trang mua từ Dubai.

Hiệp hội Y khoa Hong Kong ngày 6/2 cho biết ít nhất 10 bệnh viên tư phải đóng cửa tạm thời trong khi một số khác mở cửa chỉ vài giờ trong ngày vì thiếu khẩu trang y khoa, đài RTHK loan tin. Hiệp hội nói nếu vật phẩm y khoa không đến kịp, khoảng 400 bệnh viện khác có thể phải đóng cửa.

Thiếu khẩu trang y khoa

Hiệp hội cho biết mới đây đã nhận 30.000 khẩu trang do chính phủ cung cấp, nhưng chỉ đủ cho 600 bác sĩ tư, dù có hơn 1.000 bác sĩ yêu cầu.

Bác sĩ Douglas Chan, một thành viên của Hội đồng Hiệp hội được RTHK trích lời nói "Chúng tôi nói với các thành viên của chúng tôi là nếu các bạn không có đủ khẩu trang, các bạn nên giữ cho an toàn và đóng cửa bệnh viện, đừng tự đặt mình vào tình trạng nguy hiểm".

"Trong thời kỳ có bệnh SARS, đồng nghiệp của chúng ta có nhiều người chết. Một số bác sĩ tư chết vì SARS. Chúng ta hy vọng chuyện này không tái diễn tại Hong Kong", bác sĩ Chan nói ám chỉ đến vụ bùng phát triệu chứng hô hấp cấp tính trầm trọng vào năm 2003 làm hơn 800 người thiệt mạng trên toàn thế giới.

Trong khi đó, hàng trăm nhân viên bệnh viện yêu cầu chính phủ đóng cửa tất cả biên giới với Trung Quốc và cung cấp khẩu trang và quần áo bảo hộ thích ứng, tiếp tục cuộc đình công sang ngày thứ tư. Họ đe dọa tiếp tục đình công nếu giới hữu trách từ chối thương thuyết với họ.

Sáng 6/2 nhân viên y tế xếp hàng dài bên ngoài một số bệnh viện công trong thành phố, giữa lúc nhiều người chờ ký tên tham gia đình công, đài RTHK loan tin.

"Nếu không đảm bảo được an toàn cho nhân viên y tế, thì làm sao họ có thể trở lại làm việc ?" phó chủ tịch Liên minh Nhân viên Thẩm quyền Bệnh viện Ivan Lam được trích lời nói. Ông cảnh báo về tình trạng nhân viên y tế xuống tinh thần và có thể từ chức hàng loạt nếu thiếu dụng cụ bảo hộ phù hợp.

Đóng cửa biên giới

Chính quyền Hong Kong trong tuần này loan báo đóng cửa một vài cửa khẩu với Trung Quốc, nhưng một ít vẫn còn mở. Hôm 5/2, nhà chức trách nói không thực tế nếu đóng tất cả cửa khẩu nhưng sẽ cô lập trong 14 ngày đối với những người nào từ Hoa lục đến. Nhiều nhân viên y tế nói việc này không thích ứng để chặn đứng dịch bệnh và lo ngại về việc nhiều người ở Hoa lục sẽ tiếp tục đổ xô đến Hong Kong để chữa trị như đã xảy ra trong những tuần qua.

Trong khi đó, khoảng 3.600 người vẫn còn kẹt trên con tàu du lịch World Dream đang neo ở Hong Kong vì virus corona trong khi các giới chức y tế đang tìm những người khác có mặt trên tàu trong một chuyến đi trước đó.

Ngày 5/2, Trung tâm Bảo vệ Sức khỏe nói sau khi có 8 du khách từ Hoa lục có mặt trên tàu từ 19-24/1 được xác nhận bị nhiễm virus corona, trung tâm đã khám sức khỏe cho hơn 1.800 hành khách và hơn 1.800 thủy thủ đoàn trên tàu. Những người này được yêu cầu ở lại trên tàu trong khi việc kiểm tra y tế tiếp tục.

Tối ngày 5/2, ba thành viên trong thủy thủ đoàn bị sốt và được đưa đến một bệnh viện trong khi 33 thành viên thủy thủ đoàn có những triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp. Trung tâm kêu gọi những người đi tàu từ ngày 19-24/1 và đã rời tàu đến trình diện nhà cầm quyền.

Một hành khách đưa một video lên Facebook cho thấy những hoạt động vui chơi ngoài trời trên tàu phần lớn đóng cửa trong khi nhiều người ở bên trong giải khuây bằng mạt chược và nhiều người khác ở trong phòng xem TV.

Con số tử vong vì virus corona bùng phát tại Trung Quốc lên đến gần 600 hôm 6/2. Có ít nhất 230 ca được xác nhận bên ngoài Hoa lục, trong đó có 1 người chết tại Hong Kong và một người khác thiệt mạng tại Philippines.

(BTV Verna Yu)

*********************

Triều Tiên không tiếp nhận nhân viên ngoại giao nước ngoài vì virus corona (VOA, 07/02/2020)

Triều Tiên không tiếp nhận các nhà ngoại giao nước ngoài mới được cử đến Triều Tiên vào lúc nước này tăng cường các nỗ lực chế ngự virus corona. Bình Nhưỡng đã thông báo cho các tòa đại sứ về biện pháp này, theo thông tin từ tòa đại sứ Nga đăng lên Facebook và Twitter.

Nhân viên mặc quần áo bảo hộ và mang khẩu trang với bình phun thuốc sát trùng, tại sân bay Bình Nhưỡng, Triều Tiên, ngày 1/2/2020.

"Các viên chức ngoại giao cũng như các nhân viên mới không được ra vào Triều Tiên", thông báo trên Facebook ngày 4/2 cho biết.

Tòa Đại sứ Nga nói thêm là Bình Nhưỡng cô lập 15 ngày đối với những nhân viên ngoại giao nước ngoài cần vào Triều Tiên không có lý do "cần thiết" rõ rệt.

Sứ quán Nga cho biết thêm nếu họ rời nơi cô lập trước thời hạn 15 ngày, họ sẽ bị cô lập trở lại.

Tăng cường các biện pháp

Ông Ken Gause, giám đốc Chương trình Phân tích Đối thủ tại CAN, hôm 5/2 nói với đài VOA rằng Triều Tiên đang tăng cường các biện pháp để ngăn chặn virus xâm nhập vào nước này vì hệ thống y tế của họ không thể đối phó được với dịch bệnh bùng phát.

"Khuynh hướng của họ là đóng cửa", ông Gause nói tiếp. Ông nói thêm đáp ứng này là kiểu mẫu của Triều Tiên nơi giới lãnh đạo "biết là nếu lây nhiễm lọt vào trong nước thì sẽ khó mà ngăn chặn".

Ban hành các biện pháp cô lập

Triều Tiên cũng áp dụng các biện pháp cô lập đối với các nhà ngoại giao và các nhân viên các tổ chức quốc tế làm việc tại nước này và giới hạn họ trong các tòa nhà của tòa đại sứ và những khu cư trú, theo Thông tấn xã Tass của Nga.

Tass cho biết là Bình Nhưỡng cũng cấm người nước ngoài vào các khánh sạn và nhà hàng ở Triều Tiên.

Các biện pháp mới được đưa ra sau khi Triều Tiên tạm thời đóng cửa biên giới với Trung Quốc bắt đầu từ ngày 22/1 và ngưng các chuyến bay và xe lửa tới lui Trung Quốc từ hôm thứ Sáu.

Làm việc với Hàn Quốc

Sau khi tham khảo với Hàn Quốc ngày 30/1, Bình Nhưỡng đóng cửa văn phòng liên lạc liên-Triều chung với Hàn Quốc tại thị trấn Kaesong nằm trên biên giới Triều Tiên.

Tính đến ngày 5/2, Hàn Quốc báo cáo có 19 ca dương tính với virus corona.

Triều Tiên tăng cường các biện pháp giữa lúc số lây nhiễm và tử vong vì virus mới gia tăng hàng ngày tại Trung Quốc. Chưa có báo cáo ca lây nhiễm nào tại Triều Tiên.

Ông Gause nói "Các nước chuyên chế thường có hạ tầng cơ sở y tế trống rỗng và khuynh hướng tự nhiên của họ là có hành động như thế".

Yêu cầu ‘tuân thủ tuyệt đối’

Triều Tiên được cai trị bằng 3 thế hệ của triều đại Kim bằng sự kiểm soát chặt chẽ người dân kể từ năm 1945. Vào lúc chế độ phải đối phó với đe dọa của virus corona, Bình Nhưỡng kêu gọi người dân chứng tỏ "vâng phục tuyệt đối" những nỗ lực của họ, tờ báo chính thức của Triều Tiên Rodong Sinmun loan tin ngày 1/2.

Vào ngày 5/2, Thông tấn xã trung ương của nhà nước Triều Tiên KCNA cho hay hành khách vào tỉnh Jagang và Bắc Hamgyong của Triều Tiên tại vùng biên giới phía Bắc sẽ được kiểm tra tại những chốt kiểm tra.

‘Trụ sở chống dịch bệnh khẩn cấp’

Bản tin của KCNA cho biết chính phủ thành lập "những trụ sở chống dịch bệnh khẩn cấp" trên toàn quốc, "các tổ chức Đảng ở mọi cấp bậc và các giới chức y tế công cộng đang phát động một chiến dịch trong quần chúng làm việc để ngăn ngừa lây nhiễm virus corona".

Ông Robert Manning, nhà nghiên cứu kỳ cựu tại Hội đồng Đại Tây Dương nói : "Tôi nghĩ dễ dàng cho một chế độ chuyên chế như Triều Tiên có những biện pháp ngay tức thì và chặt chẽ".

Ông nói thêm, "Nhưng tôi cho rằng những nỗ lực của họ đáp ứng với đại dịch không khác gì so với những nỗ lực của Hoa Kỳ".

(BTV Ahn So-young)

Virus corona : Quá phẫn nộ, người dân Trung Quốc không còn sợ hãi

Ngày càng đông đảo người Trung Quốc bày tỏ sự giận dữ trên các mạng xã hội, trước sự lây lan nhanh chóng của con virus 2019-nCoV. Sau khi Tập Cận Bình kêu gọi "tăng cường kiểm soát truyền thông và internet", một trong những người chỉ trích ông Tập mạnh mẽ nhất vẫn đăng bài "Người dân phẫn nộ không còn sợ hãi nữa", tố cáo độc tài, sự thất bại trước Donald Trump và cả ở Hồng Kông, Đài Loan.

Một trung tâm hội nghị triển lãm được chuyển thành bệnh viện ở Vũ Hán ngày 05/02/2020. STR / AFP

Dịch bệnh virus corona, đặc biệt là cái chết của vị bác sĩ trẻ đã gióng lên tiếng chuông cảnh báo ở Vũ Hán ; nước Mỹ tiếp tục chia rẽ sau vụ truất phế Donald Trump bất thành ; Kirk Douglas, huyền thoại cuối cùng của Hollywood qua đời ở tuổi 103. Đó là những chủ đề được các báo Pháp quan tâm nhất hôm nay.

Xã hội dân sự Trung Quốc dậy sóng

Trong bài "Sự phẫn nộ của xã hội dân sự Trung Quốc", Le Monde nhận xét việc quản lý khủng hoảng dịch corona hiện nay bị chỉ trích mạnh mẽ không chỉ trên mạng xã hội, mà cả từ truyền thông. Người ta không còn tự kềm chế việc phê phán chính quyền trung ương Trung Quốc.

Bác sĩ, trí thức, nhà báo hoặc chỉ là những người dân bình thường… ngày càng đông đảo người Trung Quốc bày tỏ sự phẫn nộ hoặc thất vọng trên các mạng xã hội, trước sự lây lan nhanh chóng của con virus 2019-nCoV, mà đến hôm nay đã làm 636 người chết và 31.161 người nhiễm bệnh, theo số liệu chính thức.

Trước hết là 8 bác sĩ ở Vũ Hán, bị công an bắt hôm 01/01/2020 vì đã báo động "quá sớm" về sự nguy hiểm của virus corona mới. Dù Tòa án Tối cao đã phục hồi danh dự, nhưng cư dân mạng vẫn tiếp tục phê phán. Trên Vi Bác và WeChat, người ta viết "Thay vì xử lý vấn đề, họ lại bắt người cảnh báo", "Chính quyền Vũ Hán là những kẻ quan liêu, đây là nạn dịch của đất nước". Nhiều người chia sẻ hình ảnh những người dẫn chương trình truyền hình trên CCTV hồi đầu tháng Giêng loan báo vụ bắt bớ này với dòng chữ "Tám người loan tin thất thiệt bị bắt và điều tra".

Cái chết của bác sĩ Lý Văn Lượng gây phẫn nộ tột đỉnh

Phẫn nộ lên đến đỉnh điểm khi bác sĩ Lý Văn Lượng (Li Wenliang), một trong tám bác sĩ nói trên đã qua đời, chính thức là vào ba giờ sáng hôm nay. Tất cả các báo Pháp không kịp đưa tin trên báo giấy, đều cập nhật trên mạng. Le Figaro nhận xét thảm kịch này gây phẫn uất trước một chế độ sẵn sàng thí mạng người dân với danh nghĩa "ổn định xã hội".

Tin người bác sĩ nhãn khoa 34 tuổi qua đời vào tối hôm qua đã gây xúc động lớn, khiến chính quyền sau đó nói rằng bác sĩ Lý đang được hồi sức tích cực, mãi đến bốn giờ sáng thì bệnh viện mới xác nhận. Le Monde nhận định, hiếm khi nào thấy những lời bình lại thống nhất như thế trên mạng xã hội Trung Quốc, rất nhiều cư dân mạng cho biết chờ đợi lời xin lỗi của chính quyền.

Le Figaro ghi nhận trong suốt mấy tiếng đồng hồ, hashtag "tự do ngôn luận" và bài hát "Do you hear the people sing ?" của người biểu tình Hồng Kông nở rộ trên mạng Vi Bác, thách thức kiểm duyệt. Một người viết "Tôi hy vọng có thể lập ra một đạo luật mang tên Lý Văn Lượng để xúc tiến tự do ngôn luận", câu này nay đã bị xóa trên Vi Bác.

La Croix cho biết thêm, người bác sĩ "tử đạo" có một con trai còn nhỏ, vợ đang mang bầu nhưng chị cũng bị nhiễm virus corona như cha mẹ. Theo tờ báo, trong trái tim người dân, bác sĩ Lý Văn Lượng không chỉ là hình mẫu của sự chính trực, nhưng còn là nạn nhân bi thảm của một hệ thống chính trị độc đoán, tham tàn. Hai ngày trước khi mất, từ giường bệnh ông đã thổ lộ với CNN : "Nếu chính quyền công bố sớm nạn dịch, tôi tin rằng tình hình đã tốt hơn. Họ cần phải cởi mở và minh bạch" - một di chúc thực sự.

Trước khi bác sĩ Lý Văn Lượng qua đời, đã có những bác sĩ Vũ Hán thẳng thắn tố cáo tình hình khác hẳn với trên tivi. Bác sĩ Peng Zhiyong nói với tạp chí Tài Kinh : "Tôi thường phải rơi nước mắt vì vô số bệnh nhân không được nhập viện, họ gào khóc trước bệnh viện. Một số còn quỳ gối xin tôi cho vào viện, nhưng tôi không thể làm gì cho họ vì các giường bệnh đều chật kín người". Ông còn kể lại câu chuyện một phụ nữ mang thai từ nông thôn lên, đã chi ra số tiền tương đương 26.000 euro, rồi sau đó không còn khả năng đóng tiền tiếp và nay đã chết, trước khi nhà nước quyết định gánh chi phí. Cư dân mạng còn xúc động trước cái chết của Yan Cheng, một cậu bé bị liệt đã qua đời do cha và anh bị cách ly, không ai chăm sóc cậu.

Các "nhà báo công dân" dũng cảm đưa tin

Để nói lên sự thật, một số người đã quyết định vào cuộc. Luật sư Trần Thu Thực (Chen Qiushi), người từng tường thuật các sự kiện ở Hồng Kông và bị công an cảnh cáo, đã lên chuyến tàu cuối cùng đến Vũ Hán trước khi thành phố này bị cô lập hôm 23/1. Từ đó đến nay, ông liên tục thông tin về tình hình tại chỗ, trong các video ông luôn xuất hiện với khẩu trang, kính bảo vệ.

Vị luật sư "chuyển nghề" thành nhà báo đi khắp các bệnh viện, hỏi chuyện những y tá hiếm hoi còn chịu phát biểu, và cùng với những người tình nguyện kiểm tra hư thực của các thông tin. Khi một cư dân mạng đăng video về ba xác người bị bỏ mặc trong hành lang một bệnh viện của Hồng thập tự, ông Trần xác nhận được tin này nhờ một y tá. Ông cũng báo động về vụ bắt giữ Fang Bin, một nhà báo công dân khác, người đã đếm các xác chết trong một xe tang đậu trước bệnh viện.

Sau khi Tập Cận Bình hôm 4/2 kêu gọi Đảng cộng sản Trung Quốc "tăng cường kiểm soát truyền thông và internet", một trong những người chỉ trích ông Tập mạnh mẽ nhất là giáo sư Hứa Chương Nhuận (Xu Zhangrun) vẫn đăng trên mạng xã hội ở nước ngoài một bài viết có tiêu đề "Người dân phẫn nộ không còn sợ hãi nữa". Theo ông, "sự hỗn loạn ở Hồ Bắc chỉ là phần nổi của tảng băng, tất cả các tỉnh khác đều như thế". Bài viết tố cáo các quan chức tham nhũng, chủ nghĩa toàn trị trong việc giám sát toàn dân, thất bại trước Donald Trump và cả ở Hồng Kông, Đài Loan.

Bây giờ phải chăng đến lượt chính quyền phải sợ ? Đó là ý kiến của Hồ Giai (Hu Jia), nhà đấu tranh nhân quyền từng được giải Sakharov của Nghị Viện Châu Âu. Ông cho biết bộ trưởng công an mới đây đã tổ chức ba cuộc hội nghị về vấn đề "an ninh".

Virus corona đe dọa Thượng Hải, nhiều địa phương âm thầm phong tỏa

La Croix lưu ý "Tại Trung Quốc, virus corona lan tràn và đang đe dọa Thượng Hải". Con virus từ từ lan về phía đông, cách Vũ Hán 800 kilomet, tiến vào nhiều thành phố lớn vùng duyên hải, chiếc nôi của phép lạ kinh tế Trung Quốc. Thậm chí Thượng Hải với 20 triệu dân, tủ kính trưng bày sự hiện đại của Trung Quốc trước thế giới, đang lâm vào vòng nguy hiểm. Việc cô lập thành phố khổng lồ này, sẽ có tác động như một trận động đất.

Nhưng trước mắt đã có trên 800 ca ở Chiết Giang, thành phố hơn 60 triệu dân (lớn hơn Hồ Bắc), còn Ôn Châu thì đã bị cách ly toàn bộ. Trên thực tế, rất nhiều thành phố nhỏ và trung bình đã lặng lẽ áp đặt các biện pháp kiểm soát, cấm người từ địa phương khác đến, nhất là Hồ Bắc. Tại tỉnh Hà Nam (110 triệu dân, nằm ở phía bắc Hồ Bắc), thị trấn Trú Mã Điếm (Zhumadian) chỉ cho phép mỗi gia đình có một người được ra khỏi nhà năm ngày một lần, và hứa thưởng tiền cho những ai "chỉ điểm" người từ Hồ Bắc sang.

Tổng cộng số người đang bị cô lập ở Trung Quốc được ước tính lên đến khoảng 80 triệu, tuy chính quyền không chính thức công bố như ở Vũ Hán hôm 23/1. Vào lúc đó dưới áp lực quốc tế, Bắc Kinh muốn chứng tỏ có những biện pháp cứng rắn để chống dịch, tại thành phố ít được biết đến này. Vài phút sau, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hoãn lại việc công bố tình trạng khẩn cấp quốc tế. Mãi đến ngày 30/1 rốt cuộc quyết định cũng được đưa ra, nhưng theo La Croix, lần lựa đến một tuần lễ, tình hình đã khác biệt một trời một vực.

Tàu Diamond Princess : Chuyến du lịch trong mơ thành ác mộng

Le Figaro quan tâm đến sự kiện 3.700 hành khách trên chiếc tàu Diamond Princess bị cách ly ở Nhật vì virus corona. Chuyến du lịch bằng tàu biển tưởng như trong mơ bỗng biến thành ác mộng, sau khi một hành khách đã xuống tàu tại Hồng Kông bị phát hiện nhiễm bệnh. Khủng hoảng càng tăng thêm khi đến hôm nay, theo AFP, đã có 61 người trên tàu bị lây nhiễm !

Những người chính thức xác nhận bị nhiễm corona đã được đưa xuống tàu và nhập viện ở Nhật. Những khách còn lại trên tàu bị buộc phải ở trong ca-bin ít nhất 14 ngày, bữa ăn kiểu bệnh viện được các nhân viên y tế bịt mặt và đeo găng mang đến. Khách nào ở ca-bin không cửa sổ được lên boong tàu hóng gió tối đa 90 phút mỗi ngày, người này đứng đứng cách người kia một mét, bị nhân viên phụ trách cách ly theo dõi chặt chẽ. Le Monde cho biết thêm, chính quyền Nhật hôm 6/2 đã tiếp tế thực phẩm và vật liệu y tế, nhất là 7.200 khẩu trang và 4.000 nhiệt kế.

Một cặp vợ chồng người Mỹ qua CNN đã kêu gọi tổng thống Donald Trump gởi máy bay tới giải cứu. Lo âu tràn ngập đối với những ai đã từng tiếp cận những người nhiễm bệnh, trên tàu và cả ở những cảng mà chiếc tàu từng ghé qua sau khi xuất phát hôm 20/1 ở Yokohama : Hồng Kông, Việt Nam, Đài Loan, Okinawa… Riêng Nhật Bản hiện có đến 86 bệnh nhân nhiễm virus corona, nhiều nhất sau Trung Quốc. Chính quyền đang hoang mang khi sự kiện lớn được chuẩn bị từ nhiều năm qua là Olympic Tokyo ngày 24/7 sẽ khai mạc.

Dịch bệnh, Hồng Kông : Do Tập Cận Bình độc tài

"Virus corona, Hồng Kông, những sai trái thấy trước của ông Tập". Les Echos khẳng định việc đảng cộng sản Trung Quốc và Tập Cận Bình ngày càng siết chặt xã hội Trung Quốc một cách độc đoán đã làm chậm trễ việc đối phó với virus corona.

Theo tác giả, con virus này đã phong tỏa kinh tế Trung Quốc, làm hơn 600 người chết và trên 30.000 người bị nhiễm bệnh, nhưng bên cạnh đó còn có một nạn nhân khác : sự khả tín của bộ máy cầm quyền. Đảng cộng sản Trung Quốc thiếu minh bạch, nhưng người dân tuân lệnh vì hoạt động hiệu quả, nhất là về kinh tế - chỉ sau một thế hệ dân Trung Quốc đã giàu lên.

Việc giấu thông tin về con virus mới làm mất đi ít nhất 7 tuần lễ quý giá, khiến dịch bệnh lan tràn trên toàn quốc và vượt ra ngoài Hoa lục. Les Echos cho rằng trách nhiệm phần lớn là Tập Cận Bình. Nắm trọn quyền hành trong tay, đưa cả "tư tưởng Tập Cận Bình" vào Hiến pháp, tự giành cho mình quyền lãnh đạo trọn đời, ông ta đã thay đổi hẳn cách chọn người vào bộ máy từ thời Đặng Tiểu Bình.

Để thăng tiến, còn có những tiêu chí khác như lý lịch, nhưng tiêu chuẩn chọn người theo năng lực đã giúp cho bộ máy chính quyền các cấp có được những người tài. Ngày nay, vâng lời mới là tiêu chuẩn chính, và cuộc khủng hoảng virus corona ở Vũ Hán cho thấy quan chức đợi lệnh trên thay vì xử lý một cách hiệu quả. Đảng, tức là Tập Cận Bình, hôm 3/2 nhìn nhận dịch bệnh corona là "thử nghiệm quan trọng" cho năng lực điều hành đất nước. Tuy nhiên sai sót này đã được báo trước, con virus corona là sự cố đầu tiên nhưng không phải là cuối cùng.

Một "sự cố" khác là Hồng Kông. Việc giới trẻ ở đặc khu nổi dậy sẽ không khi nào đạt được tầm vóc đại quy mô, nếu Tập Cận Bình không độc tài như thế.

Thụy My