Thông Luận

Chỉ còn hơn một tuần nữa là hết năm 2018, một năm đầy sóng gió cho ông Donald Trump và chính trường nước Mỹ, đặc biệt là những ngày vừa qua với những biến động gây lo ngại chẳng những cho người dân Mỹ mà còn nhiều dân tộc khác trên thế giới.

Canada bắt giữ bà Mạch Vãn Châu, giám đốc tài chánh của công ty sản xuất điện thoại, dụng cụ, máy móc truyền thông... Huawei của Trung Quốc vào ngày 01/12/2018 - Ảnh Libération

Đầu tiên là việc Canada bắt giữ bà Mạch Vãn Châu, giám đốc tài chánh của công ty sản xuất điện thoại, dụng cụ, máy móc truyền thông... Huawei của Trung Quốc vào ngày 01/12/2018, ngày thỏa thuận ngừng bắn 90 ngày được Trump và Tập hứa hẹn với nhau khi đàm phán về cuộc chiến thương mại.

Mạch Vãn Châu tạm thời được tại ngoại hầu tra trong lúc chờ đợi phán quyết của tòa án Vancouver là có bị giải giao qua Mỹ để trả lời về những vi phạm lệnh cấm vận Iran của Mỹ không. Tuy được tại ngoại hầu tra với số tiền thế chân 10.000.000 CAD nhưng họ Mạch phải nộp passport, không được phép rời khỏi Canada, phải đeo còng điện tử để cơ quan an ninh theo dõi mọi di chuyển.

Chưa biết diễn tiến vụ bắt giữ này ra sao cho dù Donald Trump có tuyên bố sẽ dùng quyền lực của mình để can thiệp cho Mạch Vãn Châu khi cần thiết trong trường hợp sự can thiệp của Trump đem lại lợi ích cho nước Mỹ. Không biết Trump nghĩ gì khi tự cho mình có quyền can thiệp vào nền tư pháp độc lập của Mỹ ?

Biến động thứ hai gây hoang mang, lo sợ cho thế giới là quyết định rút quân Mỹ khỏi Syria nhanh chóng và lập tức của Donald Trump. Với lập luận cho rằng quân khủng bố ISIS đã bị dẹp tan, quân đội Mỹ không còn lý do gì để hiện diện ở Syria, tuy nhiên chỉ một ngày sau Trump lại viết trên mạng xã hội Twitter là Mỹ không có lý do gì để giúp kẻ thù Syria chống lại ISIS cho dù ISIS cũng là kẻ thù của Âu Mỹ.

Quyết định rút quân Mỹ khỏi Syria nhanh chóng và lập tức của Donald Trump đã khiến cho bộ trưởng quốc phòng Mỹ James Mattis, biệt danh Chó Điên, nộp đơn xin từ chức vào tháng hai 2019

Quyết định này của Trump đã khiến cho bộ trưởng quốc phòng Mỹ James Mattis, biệt danh Chó Điên nộp đơn xin từ chức vào tháng hai 2019, chỉ một ngày sau tuyên bố của Trump trên mạng Twitter.

Nhiều dân biểu và thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa cũng lên tiếng chỉ trích quyết định của ông Donald Trump về việc rút quân đội Mỹ khỏi Syria trong lúc Putin - người vừa là bạn vừa là thầy của Trump – lên tiếng khen ngợi quyết định "sáng suốt" này.

Sau quyết định từ chức của Bộ trưởng Quốc phòng Jim Mattis, Brett McGurk, đặc phái viên Tổng thống của Mỹ trong liên minh thế giới chống lại nhóm Nhà nước Hồi giáo ISIS, cũng từ nhiệm để phản đối quyết định của Donald Trump rút quân đội Hoa Kỳ khỏi Syria.

Biến động thứ ba là chuyện xây tường giữa biên giới Mỹ-Mexico. Cùng lúc với chuyện một cựu chiến binh Mỹ khởi xướng quyên góp tiền, lập quỹ ủng hộ việc xây tường này, Donald Trump thúc ép quốc hội Mỹ chi 5 tỉ USD cho ông xây tường. Khi bị từ chối, Trump đe dọa đóng cửa chính phủ.

Một cựu chiến binh Mỹ khởi xướng quyên góp tiền, lập quỹ ủng hộ chuyện xây tường giữa biên giới Mỹ-Mexico : Go Fund Me for the Wall.

Nghe nói ông cựu chiến binh Brian Golfage vừa khởi xướng quỹ xây tường Go Fund Me for the Wall, chỉ trong vài ngày đã được cả chục triệu đô la. Với đà này thì chẳng mấy chốc ông Trump có đủ tiền xây tường vì có tới 64 triệu người ủng hộ, bỏ phiếu cho ông – mỗi người 100 USD thôi, ông sẽ có ngay 6,4 tỉ - không cần phải xin tiền quốc hội, đâu cần phải mèo nheo, làm mình làm mẫy, đòi đóng cửa chính phủ (lâu và dài). Chưa biết quỹ này sau Giáng Sinh sẽ đi về đâu, số tiền quyên góp được sẽ chạy đi đâu ? Thôi thì đành ngồi chờ cho đến khi mãn tuồng, xem sao ?

Giữa những biến động gây hoang mang, lo ngại cho người dân Mỹ và cả thế giới thì ông Trump và gia đình cũng chẳng vui vẻ gì cho lắm. Ngoài chuyện Quỹ từ thiện của gia đình Trump đã bị tòa án ở New York giải tán, đang bị điều tra vì những lem nhem, lợi dụng tiền quyên góp được cho những tư lợi cá nhân, các cận thần thân thiết nhất của Trump như Mike Cohen, Paul Manafort… đã lần lượt vào tù, sắp tới sẽ là Michael Flynn.

Ngoài ra, thị trường chứng khoán Dow Jones sau khi đạt được "đỉnh cao thời đại" 26.828 điểm trong tháng 10/2018 đã rớt xuống còn 22.451 vào cuối ngày 22/12/2018. Điều này báo hiệu nền kinh tế Mỹ bắt đầu có nguy cơ bị khủng hoảng.

Chỉ số thị trường chứng khoán Dow Jones sau khi đạt được "đỉnh cao thời đại" 26.828 điểm trong tháng 10/2018 đã rớt xuống còn 22.451 vào cuối ngày 22/12/2018.

Tuy nhiên ai lo lắng mặc ai, cộng đồng người Việt hải ngoại ở Mỹ và khắp nơi trên thế giới, kể cả Việt Nam vẫn hồ hởi, hân hoan, chúc mừng các quyết định của Trump một cách cuồng nhiệt, nhiều người cầu xin thượng đế ban phước lành cho "ngài" trong dịp Giáng Sinh, kể cả những người đã từng bị cộng sản Việt Nam giam giữ, kết án vì tranh đấu cho tự do, dân chủ. Điều này không lạ vì trong một cuộc trưng cầu ý kiến ở Mỹ có đến 64% người Việt ủng hộ Trump.

Tình hình thế giới trong năm 2019 chắc chắn sẽ có nhiều biến động mạnh mẽ, dữ dội, nguy hiểm hơn cho an ninh, trật tự thế giới. Các thể chế độc tài ở Nga, Syria, Saudi Arabia, Iran, Bắc Hàn, Trung Quốc, Việt Nam... cũng như tổ chức khủng bố ISIS đang có nhiều điều kiện để phát triển, hoạt động hiệu quả hơn khi sức mạnh, ảnh hưởng, uy tín của Mỹ trên chính trường thế giới càng ngày càng suy giảm, co rút lại, nhường chỗ cho các thể chế độc tài, hung hăng, hiếu chiến.

Thạch Đạt Lang

(23/12/2018)

Có lẽ để cám ơn cộng đồng Nguyễn Việt hải ngoại đã nhiệt tình ủng hộ ông và đảng Cộng Hòa, ông Donald Trump đã gửi đến cộng đồng Nguyễn Việt tị nạn cộng sản ở Mỹ một "món quà", hai tuần lễ trước khi hết năm 2018. "Món quà" đó là việc nội các của ông Trump đang tìm cách trục xuất khoảng hơn 8.000 người Việt gồm những người cư trú bất hợp pháp hoặc hợp pháp nhưng đã phạm tội hình sự – không cần biết những người này đến Mỹ trong thời gian nào.

Một người Việt tại Mỹ phản đối dự định của chính quyền Donald Trump trong việc trục xuất người Việt Nam đến Mỹ trước năm 1995.

Trong số hơn 8.000 người này, có nhiều người đến Mỹ hợp pháp (có greencard) trước ngày 12/07/1995 là ngày Mỹ và Việt Nam chính thức lập lại bang giao - những người theo thỏa thuận đã ký vào tháng giêng năm 2008 giữa chính phủ hai nước - không nằm trong diện bị trục xuất cho dù họ đã phạm tội hình sự, đã thọ án.

Không bàn đến việc người Mỹ lo lắng, sốt sắng loan tin, tìm cách vận động phản đối chính sách di dân khắc nghiệt, kỳ thị sắc tộc của chính quyền Donald Trump, chỉ nói đến thái độ thờ ơ, dững dưng, thậm chí đồng ý ủng hộ việc trục xuất của một số người Việt cuồng Trump.

Trong lúc các tờ báo như The Atlantic, Independent, nhanh chóng đưa tin, sau đó là 22 dân biểu ở hạ viện liên bang thuộc đảng Dân Chủ lên tiếng về "món quà cuối năm" của ông Trump, cùng lúc một số dân cử địa phương trong vùng Little Saigon, như Thượng nghị sĩ Tom Umberg vừa đắc cử trong tháng 11/2018, Dân biểu California Tyler Diệp, Giám sát viên Orange County Andrew Đỗ, và Nghị viên Westminster Sergio Contreras gởi thông cáo báo chí đến nhật báo Người Việt cho biết rất quan tâm cũng như phản đối dự định của chính quyền Donald Trump trong việc trục xuất người Việt Nam đến Mỹ trước năm 1995.

Chưa thấy chức sắc lãnh đạo các hội đoàn, tổ chức trong cộng đồng người Việt tị nạn tai Orange County lên tiếng, những nhân vật chống cộng mạnh mẽ, quyết liệt nhất của cộng đồng cũng hoàn toàn im hơi, lặng tiếng. Dường như họ xem chuyện trục xuất đồng hương như chuyện của ai, không liên hệ, dính dáng gì đến mình.

Báo Calitoday online cho biết có một cuộc biểu tình tại thương xá Phước Lộc Thọ vào sáng thứ bẩy 15/12/2018 quy tụ khoảng hơn 100 người để phản đối "món quà" cuối năm của ông Trump gửi đến cho cộng đồng.

Ở một quận hạt như Orange County với gần 200.000 người Việt Nam, một cuộc biểu tình phản đối việc trục xuất đồng hương theo chính sách di dân của Donald Trump chỉ quy tụ được hơn 100 người là điều đáng suy nghĩ. Phải chăng người Việt dù sống ở bất cứ đâu, chẳng riêng gì trong nước cũng trở nên thờ ơ, vô cảm với những gì xẩy ra chung quanh trong xã hội, trong cộng đồng với số phận đồng hương ?

Sẽ có bao nhiêu người đặt câu hỏi : Tại sao chính sách di dân khắc nghiệt đầy kỳ thị của ông Trump giờ đây lại nhắm vào người Việt Nam, nhóm di dân có đến 64% ủng hộ ông và đảng Cộng Hòa ? Sẽ có bao nhiêu người đi tìm câu trả lời ?

Muốn có câu trả lời, chỉ cần đi dạo một vòng trên facebook, vào các trang của những người đã từng phong thánh cho Trump, ủng hộ đảng Cộng Hòa một cách cuồng nhiệt sẽ đọc được những stt, ý kiến ủng hộ chính sách trục xuất người Việt của ông Donald Trump.

Những người hoạt động trong các tổ chức vận động, kêu gọi chống lại lệnh trục xuất nguời Việt của ông Donald Trump như Asian American Advancing Justice (AAAJ) và Southeast Asia Resources Action Center (SEARAC) chắc không thể nào ngờ được rằng trong khi cựu đại sứ Mỹ ở Việt Nam, Ted Osius từ chức năm 2017 để phản đối chính sách kỳ thị này thì lại có một số người Việt cuồng Trump ủng hộ với những lý lẽ vô nhân, phản cảm.

Trong danh sách hơn 8.000 ngưởi có lệnh trục xuất có nhiều người chỉ phạm những tội tiểu hình nhỏ đã bị tuyên án, thọ án, trở về đời sống bình thường, có gia đình và làm ăn luong thiện giờ đây phải đối mặt với lệnh trục xuất.

Hơn thế nữa, khi cần trục xuất, việc diễn giải thế nào là tội hình sự chắc chắn sẽ tùy thuộc vào những sắc lệnh riêng của ông Trump. Một lần khai man giảm tuổi, lái xe khi say rượu (dù chưa gây ra tai nạn), trốn thuế, hành hung gây thương tích cho người khác... rất dễ dàng bị kết tội, kết án tù và trục xuất.

"Món quà" ông Trump gửi đến cộng đồng người Việt tị nạn ở Mỹ do đó có lẽ chỉ mang đến niềm vui cho những người đã bỏ phiếu cho ông, cho đảng Cộng Hòa, những người không còn lòng vị tha, bác ái, không có sự cảm thông vào ngày những người theo đạo Thiên Chúa Giáo trên toàn thế giới hân hoan, vui mừng đón nhận sự tái sinh của chúa Jesus.

"Món quà" cuối năm này ở một góc nhìn khác, đã gây ra một chấn thương tâm lý làm hoang mang, sợ hãi cho một số gia đình người Việt trong cộng đồng người Việt hải ngoại trên nước Mỹ, những gia đình có tên trong số hơn 8.000 người trong lệnh trục xuất. Họ sẽ không đón Giáng Sinh và năm mới trong một không khí bình an, hạnh phúc, vui vẻ…

Nhưng nhằm nhò chi, đó là chuyện nhỏ. Xây bức tường giữa biên giới Mỹ-Mễ mới là chuyện lớn, biết đâu chính sách trục xuất người Việt Nam phạm tội hình sự chỉ là cái cớ để ép quốc hội phải chi tiền cho Trump xây dưng bức tường ?

Thạch Đạt Lang

(18/12/2018)

*****************

Biểu tình ‘Bảo vệ người Việt tị nạn’ tại Little Saigon (Người Việt, 16/12/2018)

Sáng thứ Bảy, 15 tháng Mười Hai, tại trung tâm Little Saigon, phía trước khu thương mại Phước Lộc Thọ diễn ra cuộc biểu tình "Bảo vệ người Việt tị nạn" với hàng trăm người tham dự.

Cô Tracy La, giám đốc tổ chức VietRise, đại diện cho thế hệ trẻ, con của người Việt tị nạn, kêu gọi chính quyền Donal Trump hãy thận trọng về chính sách trục xuất người Việt tị nạn. (Hình: Tâm An/Người Việt)

Điểm khác biệt dễ thấy nhất so với các cuộc biểu tình của người Việt ở Bolsa là không chỉ có người trẻ gốc Việt tham gia, mà còn có người Cambodia, người Hispanic, Guatemala và các nước Mỹ Latin khác. Những người gốc Việt trẻ là thế hệ thứ hai sinh ra ở Mỹ, con của những người Việt tị nạn từ những thập niên 80-90 của thế kỷ trước. Số còn lại hầu hết là thế hệ người Việt thứ nhất tới Mỹ từ khi còn nhỏ theo cha mẹ trong hành trình đi tị nạn. Ngoài ra, cũng có một số người lớn tuổi và trẻ em tham dự.

Họ tới từ các tổ chức khác nhau trong cộng đồng Việt tại Orange County như API Rise, Viet Unity SoCal, Viet Rise, Viet Rainbow of Orange County. Cũng những người tự nguyện tới riêng lẻ. Có trường hợp người biểu tình đi cả gia đình.

Đoàn người giơ cao các biểu ngữ "Bảo vệ người tị nạn", "Bảo vệ cộng đồng Việt Nam", "Bảo vệ gia đình", "Abolish I.C.E" (Hủy bỏ I.C.E).

Cuộc biểu tình lên tiếng bảo vệ những người Việt tị nạn có nguy cơ bị trục xuất, tại khu vực trung tâm Little Sài Gòn sáng ngày 15 tháng Mười Hai, 2018. (Hình : Tâm An/Người Việt)

Trước ống kính của nhiều hãng truyền thông lớn như CBN, LA Times, SBTN, RFA… cô Lan Nguyễn, thay mặt ban tổ chức, có bài phát biểu tuyên bố lý do của cuộc biểu tình :

"Hôm nay chúng tôi tới đây để bảo vệ cộng đồng những người tị nạn ở Hoa Kỳ. Như quý vị đã biết, tuần trước Bộ An ninh Hoa Kỳ đã họp với Bộ Ngoại giao Việt Nam để đàm phán lại hiệp định đã ký kết năm 2008. Theo hiệp định này, chính quyền liên bang không có quyền trục xuất những người Việt tới Mỹ trước năm 1995. Nhưng chính quyền hiện tại đang đàm phán lại hiệp định này. Nếu cuộc đàm phán này thành công thì có thể hơn 8.500 người Việt tị nạn đến Mỹ trước năm 1995 sẽ đối mặt với nguy cơ bị trục xuất. Năm 2017, Sở Di trú đã trục xuất 17 người Việt tị nạn ở Mỹ từ trước năm 1995 mà không được chính quyền liên bang bảo vệ. Chúng tôi không muốn người Việt tị nạn bị trục xuất. Chúng tôi không muốn tất cả người tị nạn ở đây bị trục xuất, bao gồm cả những người từ Đông Nam Á và từ các nước khác".

Anh Tùng Nguyễn, người sáng lập Asians & Pacific Islanders Re-Entry of Orange County (APIROC), một tổ chức giúp đỡ những người đã một thời lầm lỡ phải chịu án tù tội được có điều kiện hòa nhập trở lại với cộng đồng, kể câu chuyện của chính anh :

"Tôi theo gia đình sang Mỹ tị nạn từ khi mới 16 tuổi. Vì môi trường Mỹ quá mới mẻ, tôi bị shock về văn hóa, lại bị bạn bè ăn hiếp, vì một phút nông nổi tuổi trẻ, tôi đã gây ra lỗi lầm. Điều đó đã khiến tôi phải trả giá bằng 18 năm tù giam. Sau khi ra tù, tôi đã cố gắng sống một cuộc sống lương thiện, đàng hoàng, có công ăn việc làm, có gia đình vợ con. Quá khứ đã trôi qua mấy chục năm rồi, tôi đã thay đổi thành người tốt, giúp ích cho cộng đồng và xã hội. Những cống hiến đó của tôi đã được Thống đĐốc California là ông Jerry Brown tha thứ, xóa tội cho tôi".

"Nhưng như thế không có nghĩa là tôi được sống yên ổn. Nay chính phủ của tổng thống hiện giờ lại muốn trục xuất những người như tôi về Việt Nam, như thể tôi bị trừng phạt lần thứ hai. Tôi sẽ phải xa gia đình, xa vợ con. Nước Mỹ mới chính là nhà của tôi. Trục xuất một người tới Mỹ từ khi còn là đứa trẻ, lớn lên trong môi trường Mỹ, thậm chí có nhiều người không nói được tiếng Việt nữa, làm sao họ có thể tồn tại ở Việt Nam? Vợ con họ sẽ sống thế nào ? Đây là hành động ly tán gia đình, mà chính phủ không có một sự thương xót hay xem xét lại. Điều đó là vô nhân đạo, là vi phạm nhân quyền nghiêm trọng. Vì thế tôi tới đây xin mọi người hãy thương xót cho nhân quyền của người Việt ở Việt Nam và ngay tại Mỹ, cùng lên tiếng, giúp chúng tôi yêu cầu chính phủ ngừng việc xem xét lại hiệp định này", anh Tùng nói.

Anh Vincent Phú Vinh Trần, ở Fountain Valley, một thành viên của tổ chức VietRise, có mặt tham gia biểu tình từ rất sớm. Anh cho biết, trong gia đình anh không có ai bị ảnh hưởng bởi chính sách này, nhưng anh vẫn tới đây để chia sẻ cùng những người Việt tị nạn có nguy cơ bị trục xuất.

Cuộc biểu tình lên tiếng bảo vệ những người Việt tị nạn có nguy cơ bị trục xuất, tại khu vực trung tâm Little Sài Gòn sáng ngày 15 tháng Mười Hai, 2018. (Hình : Tâm An/Người Việt)

Anh Vincent đã đọc lá thư tâm sự của một người đã bị trục xuất về Việt Nam năm ngoái :

"Tôi là một người Việt trước đây bị giam giữ, tôi sống ở California, sau án tù tôi dọn tới Ohio. Nhưng khi ở đó được 13 tháng, thì Sở Di Trú và Hải Quan đã bắt và giam giữ tôi. Bốn tháng sau đó, họ trục xuất tôi về Việt Nam, vào ngày 27 tháng Sáu năm 2017. Hơn 18 tháng qua, tôi đã sống ở nơi xa lạ này, tôi vẫn chưa tìm được việc làm, vì tôi không hiểu phong tục ở đây và không có bằng cấp. Ở Việt Nam nếu ai muốn thành công thì phải có họ hàng, bằng cấp, giấy tờ và tiền bạc. Tôi không có gì cả. Tôi không có người thân và không ai quan tâm tới tôi. Mỗi ngày tôi bị lừa đảo, chính quyền Việt Nam không giúp đỡ và không cấp giấy tờ cho tôi tìm sự sống, nếu tôi không cho họ tiền. Tôi muốn cho mọi người ở đây biết rằng, đây không phải là quê hương của tôi".

Chị Julie Võ, một trong những nhà hoạt động tích cực trong cộng đồng Việt tại Orange County, bày tỏ ý kiến :

"Tôi là một người Mỹ gốc Việt thế hệ thứ hai, con của những người tị nạn. Tôi cảm động với lời kêu gọi của những người trên đây mà tôi phải có mặt ở đây. Cộng đồng Việt Nam của chúng tôi rất mạnh mẽ, gắn kết. Vì vậy một thành viên bị trục xuất không phải là một thứ bị vứt bỏ. Một cá nhân bị trục xuất không chỉ ảnh hưởng tới họ mà còn ảnh hưởng tới cha mẹ, con cái bạn bè và mọi người trong cộng đồng chúng tôi. Trục xuất không phải là cách giải quyết. Cần phải chấm dứt mọi trục xuất và giam giữ người tị nạn".

Cô Linda Nguyễn, cùng chồng người gốc Mexico và con trai, cũng tham gia buổi biểu tình vì lo ngại lệnh trục xuất có thể chia rẽ gia đình phía nhà chồng cô. (Hình : Tâm An/Người Việt)

"Tôi là con của người tị nạn Việt Nam. Ba mẹ tôi đến Hoa Kỳ năm 1995. Tôi được sinh ra năm tháng sau đó. Tôi biết rằng không chỉ người Việt Nam bị trục xuất mà trong tuần tới có 47 người Cambodia cũng rơi vào trường hợp này. Chúng tôi kêu gọi chính quyền Donald Trump phải thận trọng thỏa thuận với chính quyền Việt Nam để bảo vệ những người tị nạn Việt Nam và Đông Nam Á". Đó là ý kiến của cô Tracy La, giám đốc tổ chức VietRise.

Chị Linda Nguyễn đi biểu tình cùng chồng và một cậu con trai chừng tám tuổi. Chị cho biết đạo luật của chính quyền Trump không ảnh hưởng tới gia đình chị, nhưng có thể sẽ là mối nguy cơ chia rẽ gia đình của chồng chị, vốn là người di cư sang Hoa Kỳ từ Mexico.

Trong lúc đoàn người biểu tình hô vang câu: "Stop ! Stop ! Deportation ! No more family separation !" (Hãy ngừng ! Hãy ngừng ngay việc trục xuất ! Không chia cắt gia đình !), "We got power" (Chúng ta có quyền) trên đường phố Bolsa… thì một số người lái xe trên đường đã ấn còi xe hưởng ứng, tạo nên một không khí sôi động.

Xuất phát từ Phước Lộc Thọ, đoàn biểu vừa tình hô to các khẩu hiệu vừa diễu hành sang khu vực Bánh Mì Lee Sandwiches, sau đó đi về phía đường Moran và dừng lại ở trước tòa soạn Nhật báo Người Việt. Người biểu tình tập trung theo hình vòng tròn để hội ngộ, lên tiếng, chia sẻ cùng nhau. Một số người Mỹ Latin, kể cả những người da trắng cũng tới đây để lên tiếng bảo vệ những người tị nạn có thể bị trục xuất, cho dù gia đình họ không có ai bị ảnh hưởng bởi điều luật này. Cuộc biểu tình kết thúc vào lúc gần 11 giờ trưa.

Như tin đã đưa, Hiệp định Trục xuất Công dân Việt Nam, ký ngày 22 tháng Giêng năm 2008 giữa chính quyền Mỹ và Việt Nam. Theo Hiệp định này, những người Việt đến Mỹ từ ngày 12 tháng Bảy, năm 1995 và sau ngày này nếu đáp ứng đủ các điều kiện bị trục xuất, phía Việt Nam sẽ tiến hành nhận lại những người này về Việt Nam. Toàn bộ chi phí trục xuất sẽ do phía Mỹ đài thọ.

Tuy nhiên, mới đây, chính phủ Donald Trump muốn đàm phán lại hiệp định năm 2008, trong đó muốn mở rộng việc trục xuất những người Việt đã đến Mỹ trước ngày 12 tháng Bảy, 1995. Đại diện Bộ Ngoại giao hai nước đã đàm phán nhưng hiện chưa tiết lộ kết quả rằng liệu phía Việt Nam có đồng ý nhận lại những người bị trục xuất này hay không.

Nếu như cuộc đàm phán trên thành hiện thực, thì sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới những người đang cư trú tại Mỹ nhưng chưa là công dân Mỹ nhưng lại vi phạm một lỗi lầm nào đó.

Tâm An

Liên lạc tác giả : Cette adresse e-mail est protégée contre les robots spammeurs. Vous devez activer le JavaScript pour la visualiser.

Bà Mạch Vãn Châu (Meng Wanzhou), giám đốc tài chánh (CFO) của công ty Huawei  Trung Quốc bị bắt ở Vancouver, Canada vào ngày 01/12/2018, cùng ngày với cuộc gặp gỡ bên lề của ông Donald Trump và Tập Cận Bình ở hội nghị thượng đỉnh G-20 ở Buenos Aires. Tin tức được giữ kín đến mấy ngày sau, báo chí và truyền thông mới loan tin.

Bà Mạch Vãn Châu, giám đốc tài chánh của công ty Huawei Trung Quốc bị bắt ở Vancouver, Canada vào ngày 01/12/2018 - Ảnh Huawei (AsiaTimes)

Huawei là một trong những công ty viễn thông, sản xuất điện thoại thông minh, các link kiện điện tử lớn nhất thế giới. Mạch Vãn Châu bị bắt vì bị nghi ngờ vi phạm lệnh cấm vận của Mỹ đối với Iran, công ty Huawei mà bà là giám đốc tài chánh đã bán những linh kiện điện tử và nhiều món hàng khác cho Iran. Việc bắt giữ Meng Wanzhou khiến thị trường chứng khoán thế giới chao đảo, chỉ số Dow Jones mất 550 điểm hay 2,21% vào cuối ngày 07/12/2018.

Huawei là một công ty phát triển, sản xuất điện thoại, xây dựng hạ tầng, máy móc viễn thông lớn nhất của Trung Quốc nhưng không có tên niêm yết trên thị trường chứng khoán. Điều này đặt ra câu hỏi về nguồn vốn tài trợ của Huawei, từ đâu mà có, nếu không phải từ chính phủ Trung Quốc ?

Từ nhiều năm qua, Huawei đã rơi vào tầm ngắm của các cơ quan an ninh, tình báo, phản gián quốc tế giống như ZTE. Nhiều nước đã hủy bỏ những hợp đồng xây dựng hạ tầng viễn thông với Huawei như Anh, Ấn Độ, Mỹ, Canada... và một số nước Phi Châu.

Hoa Vi bị nghi ngờ cài đặt bộ phận gián điệp để theo dõi và sao chép những dữ kiện cá nhân của người sử dụng cho Trung Quốc 

Mỹ đang yêu cầu Canada cho dẫn độ Mạch Vãn Châu về Mỹ để xét xử trong lúc tòa đại sứ Trung Quốc mạnh mẽ lên án chính phủ Canada và Mỹ việc bắt giữ bà Mạch, đồng thời yêu cầu Canada trả tự do cho bà Mạch ngay tức khắc vì bà không làm gì sai trái.

Bản tuyên bố của tòa đại sứ Trung Quốc cũng nói thêm rằng họ sẽ áp dụng mọi biện pháp để kiên quyết bảo vệ quyền hạn và lợi ích công dân của họ.

Nhiều nhà bình luận của truyền thông, báo chí Mỹ cho rằng việc bắt giữ bà Mạch sẽ làm căng thẳng trở lại cuộc chiến thương mại vừa được Donald Trump và Tập Cận Bình thỏa thuận hạ nhiệt, ngưng chiến 90 ngày trong buổi họp bên lề của G-20 vào tối ngày 01/12/2018.

Bắt giữ Mạch Vãn Châu không phải là chuyện tình cờ mà là việc có chuẩn bị, dự tính từ trước, Mạch không là một tội phạm bị truy nã quốc tế hoặc có tiền án. Việc bắt giữ Mạch phải có sự thỏa thuận giữa Mỹ và Canada, nói cho rõ hơn, Mỹ phải thuyết phục được Canada với những bằng chứng vững chắc có thể kết tội Mạch Vãn Châu cũng như công ty Huawei.

Trung Quốc là một đối tác thương mại quan trọng đứng hàng thứ ba của Canada sau Mỹ và Mexico. Chính phủ Canada phải cân nhắc kỹ lưỡng lợi hại trước khi hành động bởi nếu không có bằng chứng rõ ràng sẽ gây căng thẳng ngoại giao giữa Canada và Trung Quốc, hậu quả là những thiệt hại kinh tế không lường trước được.

Không ít người đặt câu hỏi là tại sao ông Donald Trump lại hoàn toàn im lặng trước việc bắt giữ một nhân vật quan trọng như bà Mạch Vãn Châu – việc có thể làm căng thẳng trở lại những gì Trump và Tập vừa mới cố gắng xoa dịu vào ngày 01/12/2018 ?

Với một người tính khí bất thường như Donald Trump, lẽ ra việc Canada bắt giữ Mạch Vãn Châu - có thể bị dẫn độ qua Mỹ - chắc chắn phải làm cho Trump "phấn khởi, hồ hởi" vì có được một chìa khóa quan trọng trong tay, có thể dùng làm áp lực lên Tập Cận Bình trong những thảo luận chi tiết sắp tới giữa 2 nước về cuộc chiến thương mại.

Trái hẳn với sự chờ đợi của giới truyền thông, báo chí, Trump làm như không biết đến việc Canada bắt giữ Mạch Vãn Châu. Tại sao Trump không có một động thái, tweet nào để khoe khoang thành tích là Mỹ đã bắt được kẻ nắm giữ tài chánh của công ty Huawei, công ty bị nghi ngờ là chuyên ăn cắp công nghệ cao cấp của Mỹ ? Chẳng lẽ không ai trong tòa Bạch Ốc nói cho Trump biết chuyện này ?

Theo thông cáo của Phòng Báo Chí tòa Bạch Ốc, thỏa thuận giữa Trump và Tập có những điều khoản nói đến việc bảo vệ sở hữu trí tuệ, xâm nhập không gian mạng và ăn cắp trên mạng. Bắt giữ Mạch Vãn Châu vì bà vi phạm lệnh cấm vận Iran của Mỹ chỉ là lý do của mặt nổi. Nguyên nhân sâu xa khác là khi có Mạch trong tay, Mỹ có được đầu dây mối nhợ để điều tra Huawei đã làm gì trong quá khứ để ăn cắp hoặc sao chép những kỹ thuật, công nghệ của Mỹ, đồng thời điều tra, tìm kiếm những cá nhân, công ty của Mỹ đã làm gián điệp cho Trung Quốc.

Việc bắt giữ Mạch có lẽ nằm ngoài dự tính của Trump. Không ai biết rõ giữa Trump và Tập đã bàn luận, thỏa thuận những điều khoản gì ? Mọi người chỉ biết những điều tòa Bạch Ốc nói đến trong thông cáo mà văn phòng thư ký báo chí đưa ra. Do đó có thể Trump biết chuyện nhưng buộc lòng phải giữ im lặng.

Canada cho biết, phiên tòa xét xử bà Mạch vào ngày thứ sáu 07/12/2018 kéo dài 5 tiếng, sau đó đã hoãn lại đến ngày thứ hai 10/12/2018. Hiện tòa chưa có quyết định Mạch Vãn Châu có được tại ngoại hầu tra hay bị dẫn độ qua Mỹ để tiếp tục điều tra, xét xử không.

Phải chăng đang có một cuộc đàm phán bí mật sau hậu trường giữa Mỹ-Trung-Canada ? Nếu nội vụ chìm xuồng, Canada thả bà Mạch ra, không kết án, cũng chẳng chuyển giao qua Mỹ, ai sẽ là kẻ có lợi, ai là người bị thiệt hại nhiều nhất trong vụ bắt giữ này ?

Canada không thể đơn giản thả Mạch Vãn Châu ra, nói vài lời xin lỗi đã bắt lầm. Cuộc đấu trí có dấu hiệu trượt khỏi sự kiểm soát của các tay chơi cờ.

Thạch Đạt Lang

(11/12/2018)

Trong mùa tranh cử vừa qua, các ứng cử viên Dân chủ hầu như không đả động gì tới chuyện đàn hặc Tổng thống Donald Trump.

Bây giờ, đảng Cộng hòa với ông Trump đã như ván đóng thuyền, không thể thiếu nhau được. (Hình : Saul Loeb/AFP/Getty Images)

Ngoại trừ ông Beto O’Rourke, ứng cử nghị sĩ ở Texas. Ông Rourke gãi đúng chỗ ngứa những cử tri không chịu được ông Trump. Họ đi bỏ phiếu đông giúp ông O’Rourke chỉ thua sát nút mà đáng lẽ phải thua lớn. Nhờ O’Rourke hô hào, đảng Dân chủ thắng thêm nhiều ghế ở Texas. Nhiều người đề nghị ông nên ra tranh cử tổng thống năm 2020.

Năm ngoái, Al Green (Texas) và Brad Sherman (California), hai dân biểu đảng Dân chủ, nói phải đàn hặc Tổng thống Donald Trump. Họ làm được vì đảng Cộng hòa đang kiểm soát Hạ Viện. Giờ, cả hai ông Green và Sherman đều được tái cử và đảng Dân chủ sẽ chiếm đa số. Liệu họ có thể đàn hặc ông Trump không ?

Dân Biểu Nancy Pelosi, người sẽ trở lại ngồi ghế chủ tịch Hạ Viện, đã nói rằng không nên.

Bà Pelosi có kinh nghiệm. Mười năm sau khi vào Quốc Hội Mỹ, bà đã chứng kiến Hạ Viện đàn hặc Tổng thống Bill Clinton, sau khi đảng Cộng hòa chiếm Hạ Viện năm 1998.

Khi hai vị tổng thống trước đây bị đàn hặc (Bill Clinton), hoặc bị đe dọa đàn hặc phải từ chức (Richard Nixon), Quốc Hội đều do đảng đối nghịch kiểm soát. Khi một đảng đề nghị đàn hặc tổng thống, tấn tuồng chắc chắn nhuốm màu chính trị, ngay từ khi mở cuộc điều tra. Ngôn ngữ bình dân gọi là "vạch lá tìm sâu".

Đảng Dân chủ bây giờ có thể thấy Tổng thống Donald Trump cũng nói và làm những điều giống như Tổng thống Richard Nixon hồi 1973.

Tháng trước, Văn Khố Quốc Gia (National Archives) mới công bố hồ sơ các sự kiện liệt kê trong bản hồ sơ đàn hặc Tổng thống Nixon ; do Công Tố Viên Đặc Biệt Leon Jaworski nộp cho Quốc Hội. Ông Leon Jaworski rất độc lập, đã từng làm luật sư cho Tổng thống Lyndon Baines Johnson, Dân chủ, nhưng cũng bỏ phiếu bầu ông Nixon hai lần. Năm 1980, ông đi vận động cho Tổng thống Reagan sau khi đã ủng hộ cho ông George H.W. Bush chống ông Reagan ! Bản phúc trình của ông chỉ gồm những sự kiện lạnh lùng, nhưng đủ để Hạ Viện kết tội ông tổng thống.

Theo hồ sơ Jaworski, Tổng thống Nixon đã nhiều lần yêu cầu Thứ Trưởng Tư Pháp Henry Petersen, người giám sát cuộc điều tra của Jaworski, cho biết chính Nixon có bị điều tra hay không. Ông Petersen cho biết chỉ có một số người thân cận với Nixon đang bị điều tra về các hành động có thể phạm pháp. Ông Nixon bèn ngỏ ý khen ngợi tư cách chính trực của những người đó. Sau đó, dựa trên các sự kiện trên, một trong ba điều "vi phạm" được đưa ra khi Hạ Viện đàn hặc ông Nixon, là ông đã "bất chấp tinh thần trọng pháp" (disregard of the rule of law).

Tổng thống Trump khi mới nhậm chức – lúc đó FBI đã bắt đầu điều tra vụ gián điệp Nga gây ảnh hưởng trên cuộc bầu cử 2016 ở Mỹ – cũng hỏi Giám Đốc FBI James Comey chính mình có đang bị điều tra hay không. Khi biết Tướng Mike Flynn, mà ông Trump đề cử làm giám đốc an ninh quốc gia, đang bị điều tra vì không khai báo những cuộc tiếp xúc với người Nga, ông Trump cũng lên tiếng khen ngợi ông Flynn và yêu cầu Comey nhẹ tay với Flynn. Comey không làm và bị cách chức – sau này ông Flynn đã nhận tội và từ chức.

Nhưng đảng Dân chủ có muốn khai thác những sự kiện trên để chứng minh ông Trump cũng "bất chấp tinh thần trọng pháp" như ông Nixon hay không ?

Họ sẽ phải suy tính dựa trên lợi ích chính trị hơn là trên tinh thần luật pháp. Vì đàn hặc đã trở thành một hành động chính trị.

Ông Nixon đã từ chức vì biết các đại biểu Cộng hòa bỏ rơi mình. Khi có 404 dân biểu bỏ phiếu cho mở hồ sơ đàn hặc, chỉ có bốn người không đồng ý và trên Thượng Viện cũng không đủ một phần ba nghị sĩ ủng hộ ông, thì ông biết chỉ còn cách từ chức, mặc dù hơn một nửa các cử tri Cộng hòa vẫn nghĩ ông không đáng tội. Ông Clinton bị Hạ Viện đàn hặc nhưng qua Thượng Viện thì được tha vì không đủ 2 phần 3 số nghị sĩ kết án.

Vụ đàn hặc ông Nixon được đa số dân Mỹ ủng hộ, vì phát xuất từ việc điều tra một hành động phạm pháp rõ ràng, do người thân cận ông Nixon làm. Nhưng ông Nixon tìm cách che đậy cho đàn em, tự lôi mình vào những lỗi lầm khác.

Vụ đàn hặc Bill Clinton bắt nguồn từ một chuyện nhỏ hơn, nhưng Clinton tìm cách chối quanh nên sau cùng bị hặc tội nói dối trước pháp luật.

Điều số 2, Khoản 4 trong Hiến Pháp Mỹ viết : "Tổng thống, phó tổng thống, và các quan chức dân sự trong chính phủ Mỹ có thể bị cách chức vì bị đàn hặc và kết tội bởi những lý do phản bội, ăn hối lộ, hoặc các tội lớn, tội nhỏ khác" (Treason, Bribery, or other high Crimes and Misdemeanors).

Vậy, cứ theo Hiến Pháp, khi nào thì một viên chức bị coi là phạm các tội trên đây ? Quốc Hội căn cứ vào những gì để nói một vị tổng thống phạm một trong các tội trên ?

Tổng thống Gerald Ford nói sự thật : "Một vụ vi phạm có thể coi là ‘đáng đàn hặc’ khi nào đa số dân biểu trong Hạ Viện nghĩ như thế". Các dân biểu "nghĩ"thế nào là do đa số cử tri Mỹ nghĩ như vậy ! Khi bỏ phiếu đàn hặc hay không, họ nghĩ tới tương lai chính trị của chính mình !

Ông Ford đã sống trong "hoạt cảnh chính trị" đó. Ông làm dân biểu, từng điều khiển Hạ Viện nhiều năm. Vì ông được tiếng là người tư cách đứng đắn, trái ngược với ông Nixon, đảng Cộng hòa muốn đưa ông lên cầm cờ để cứu vãn uy tín đang xuống thấp. Bước đầu tiên là soạn một đạo luật quy định rằng khi nào chức phó tổng thống bị khuyết thì Hạ Viện sẽ bầu người lên tạm thay. Sau đó, họ vận động cho Phó Tổng thống Spiro Agnew từ chức, vì nhiều cuộc điều tra đang khui ra các vụ tham nhũng cũ thời ông làm việc ở tiểu bang Maryland. Ông Agnew đi rồi, ông Ford được các dân biểu bầu làm phó tổng thống, để sau đó lên kế nhiệm ông Nixon.

Sau hai vụ đàn hặc ông Nixon và ông Clinton, người dân Mỹ cảm thấy đàn hặc là một hành động chính trị, pháp lý là thứ yếu. Đảng đối lập dùng thủ tục này để tấn công ông tổng thống, nhằm ảnh hưởng vào lá phiếu của người dân.

Cho nên bây giờ nếu bà Pelosi muốn đàn hặc ông Trump thì sẽ phải tính toán coi việc đàn hặc có lợi hay hại cho đảng Dân chủ vào mùa bầu cử 2020. Bà Pelosi từng nói rằng lúc bà làm chủ tịch Hạ Viện, nếu bà tính chuyện đàn hặc Tổng thống George W. Bush, thì chắc năm 2008 ông Barack Obama sẽ khó đắc cử (chính ông Trump đã khuyến cáo Quốc Hội đàn hặc ông Bush con, vì nói dối Iraq có vũ khí hủy diệt hàng loạt).

Đảng Dân chủ chỉ thấy có lợi nếu đàn hặc ông Trump khiến cho thêm nhiều cử tri ghét đảng Cộng hòa. Nhưng điều này không chắc. Sau khi đảng Cộng hòa đàn hặc ông Clinton, trong cuộc bỏ phiếu giữa nhiệm kỳ sau đó, đảng Dân chủ thắng lớn – một phần vì sau đó nhiều cử tri cảm thấy ông Clinton không đáng bị đàn hặc. Bây giờ, số dân Mỹ nghĩ ông Trump đáng bị đàn hặc là bao nhiêu có thể thăm dò được. Nhưng tới năm 2020, còn bao nhiêu người nghĩ như vậy ? Không ai có thể trả lời câu hỏi này.

Trong vụ này ông Trump có một lợi thế, là người dân không ai nghĩ ông hoàn hảo ! Ngày xưa ông Nixon tranh cử với khẩu hiệu : Luật pháp và Trật tự. Ông tự giới thiệu là con người thượng tôn luật pháp. Cho nên khi thấy chính ông bất chấp luật lệ thì những người tin ông cũng bỏ ông.

Donald Trump khác hẳn. Không ai nghĩ ông là một người tôn thờ luật pháp và kính trọng dư luận. Trái lại, ông tỏ ra khinh thường từ Bộ Tư Pháp, FBI cho đến cả tòa án. Cứ một người Mỹ tin ông Trump là người chân thật thì có hai người nghĩ ông chuyên nói dối. Thước đo của dân Mỹ trước đây để thẩm lượng ông Nixon và ông Clinton, nay đã thay đổi. Nếu ông Trump bị đàn hặc, vì bất cứ chuyện gì, nhiều người sẽ thấy là ông không đáng tội !

Hơn thế nữa, tinh thần phe đảng ngày nay khác hẳn thời ông Nixon. Năm 1973 không có nhiều đảng viên Cộng hòa thề sống chết với ông Nixon. Nhưng trong hai năm nay số người "thờ phượng" ông Trump lên rất cao. Đảng Cộng hòa thời trước có thể thấy gạt được ông Nixon ra ngoài sân khấu chính trị là cứu đảng. Bây giờ, ngược lại, đảng Cộng hòa với ông Trump đã như ván đóng thuyền, không thể thiếu nhau được.

Cho nên chắc bà Nancy Pelosi sẽ không dại dột lôi Trump ra đàn hặc !

Trừ khi cuộc điều tra của ông Mueller đưa tới những kết luận động trời và không ai chối cãi được. Nhưng điều này khó xảy ra. 

Ngô Nhân Dụng

Nguồn : Người Việt, 27/11/2018

Hoa Kỳ đã có thời là tiếng nói lương tâm của nhân loại, và tiếng nói lương tâm đó đã có ảnh hưởng quan trọng cho hòa bình thế giới và uy tín của Hoa Kỳ.

Tổng thống Donald Trump (phải) trò chuyện với Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman trong lần gặp tại Washington, DC, hôm 20 tháng Ba, 2018. (Hình : Kevin Dietsch-Pool/Getty Images)

Trong chuyến viếng thăm Tây Berlin năm 1987, Tổng thống Ronald Reagan, sau khi đã kêu gọi lãnh tụ Liên Xô Mikhail Gorbachev hãy "Hủy bỏ bức tường" Berlin, tiếp "Đứng ở Khải Hoàn Môn Brandenburg này, mỗi người là một người Đức, chia rẽ khỏi đồng hương của họ. Mỗi người là một người Berlin, bị buộc phải nhìn vào vết thương (của bức tường Berlin) này". Và ông lên tiếng kêu gọi ông Gorbachev hãy tham gia thương thảo nghiêm chỉnh để tài giảm vũ khí với Hoa Kỳ. Ông Gorbachev không phá hủy bức tường Berlin nhưng tháng Mười Hai năm đó, hai ông gặp nhau lần nữa và ký kết Hiệp Ước Vũ Lực Hạt Nhân Tầm Trung, hủy bỏ nguyên một loại hỏa tiễn hạt nhân ở Âu Châu.

Hôm thứ Ba, 20 tháng Mười Một vừa qua, Tổng thống Donald Trump đã lên tiếng về vụ sát hại nhà báo Jamal Khashoggi, nhưng tiếc thay tiếng nói của ông không phải là tiếng nói của lương tâm nhân loại nhưng là của thế lực của đồng tiền.

Trong một tuyên bố vừa đáng kinh ngạc vừa tàn nhẫn, tổng thống đã tha thứ hết cho Saudi Arabia và thái tử nước này.

Ông thản nhiên bác bỏ một thẩm định của tình báo Hoa Kỳ cũng như những bằng cớ đầy thuyết phục được Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp cho thấy là nhà cầm quyền trên thực tế của vương quốc, Thái tử Mohammed bin Salman, đã ra lệnh cho xử tử nhà báo đối lập bên trong tòa Tổng lãnh sự Saudi Arabia ở Istanbul hôm 2 tháng Mười, 2018.

Tạp chí The New Yorker buồn rầu nhận xét : "Tổng thống Hoa Kỳ nghe như một luật sự biện hộ – hay một lobbyist – cho vương quốc dầu khí hơn là một người bảo vệ cho những giá trị Hoa Kỳ".

Trong tuyên bố hai trang, tổng thống nói : "Nó có thể là thái tử biết về biến cố bi thảm này – có thể ông biết và có thể ông không biết !" Ông lên án vụ ám sát ông Khashoggi là "một tội ác kinh khủng và không chấp nhận được," nhưng rồi nói là Saudi Arabia quá quan trọng trong vai trò quốc gia mua vũ khí của Hoa Kỳ, quá quan trọng là một quốc gia xuất cảng dầu hỏa, và một đồng minh "trong cuộc chiến quan trọng chống lại Iran" để có hành động trừng phạt.

Mặc dầu hành vi tội ác đó tổng thống khẳng định : "Hoa Kỳ quyết định tiếp tục là một partner trung thành với Saudi Arabia để bảo đảm quyền lợi của đất nước chúng ta". Và ông kết luận : "Thật đơn giản, nó được gọi là America First".

Thản nhiên mạ lỵ nhà báo đã chết thảm, tổng thống lập lại luận điệu của Thái tử Mohammad bin Salman, mà ở vùng Trung Đông người ta quen gọi là MbS, nói ông Khashoggi là một người "phản quốc" và là thành viên của tổ chức quá khích Huynh đệ Hồi giáo.

Luận điệu này khó tin đến nỗi mà ngày hôm sau chính quyền vương quốc chính thức bác bỏ nói là họ không có bằng cớ ông có liên hệ với Huynh đệ. Thực sự, trước khi phải đi lưu vong vì chống đối chính sách của thái tử, ông Khashoggi đã nhiều lần là cố vấn cho hoàng gia. Một nhà bình luận ở Trung Đông đã chỉ ra là nếu ông Khashoggi quả đã là một kẻ phản quốc, ông đã ở yên ở Hoa Kỳ nơi ông là một thường trú nhân và an toàn, không tìm về Thổ Nhĩ Kỳ và càng không thản nhiên đi vào tòa Tổng lãnh sự để ít nhất cũng có thể bị bắt.

Tổng thống đã biện minh cho việc lờ đi cái chết của ông Khashoggi, từ chối cả nghe cuốn băng thâu lại khi ông bị giết, nói đó là âm thanh của "đau khổ," bằng những lý do kinh tế. Ông nhắc đến việc vương quốc đã hứa hẹn đầu tư 450 tỷ USD vào Hoa Kỳ, kể cả 110 tỷ USD để mua vũ khí Hoa Kỳ sản xuất.

Theo những kiểm chứng độc lập, không có gì hỗ trợ cho con số 450 tỷ USD của tổng thống, còn về những hợp đồng mua vũ khí 110 tỷ USD thực ra là tập hợp của một lô những thỏa thuận nhỏ từ thời Tổng thống Barack Obama và một số chưa được ký kết, một số chỉ còn trong bàn thảo mơ hồi.

Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ hôm tháng rồi công nhận Saudi Arabia, thực sự, chỉ mới có những hợp đồng mua 14,5 tỷ USD vũ khí và phi cơ. Những thỏa thuận khác chỉ là những văn bản ghi nhớ vốn bao gồm một thập niên nữa chứ không phải ngay bây giờ. Trung tâm nghiên cứu Center for International Policy thêm là nhiều công việc tạo nên bởi bán vũ khí cho Saudi Arabia là ở chính Saudi chứ không phải ở Hoa Kỳ.

Tổng thống cũng biện minh là Saudi có thể làm cho giá dầu tăng vọt lên 150 USD một thùng và cảm ơn Saudi đã giữ cho giá dầu thô xuống. Thực ra Saudi đã làm hết sức, kể cả đồng ý với các thành viên của Hiệp hội các Quốc gia Xuất cảng Dầu hỏa OPEC để giảm sản lượng nhằm tăng giá dầu thô. Giá dầu thô giảm gần đây không phải là nhờ Saudi mà là nhờ cuộc chiến mậu dịch của tổng thống với Trung Quốc khiến cho lo sợ về nền kinh tế toàn cầu sẽ chậm lại và nhu cầu dầu thô sẽ giảm.

Bảo vệ thái tử, tổng thống cũng lý luận là cần thiết cho việc theo đuổi mục tiêu chính sách của Hoa Kỳ ở Trung Đông, đặc biệt việc phong tỏa Iran, mà tổng thống đổ cho đã tạo nên cuộc chiến ở Yemen. Thực ra, chính hành động liều lĩnh của MbS khi lên làm bộ trưởng quốc phòng đưa quân sang Yemen đã khiến một cuộc chiến cục bộ trở thành một cuộc chiến gián tiếp giữa các cường quốc vùng, gây đau khổ cho người dân Yemen và một cuộc khủng hoảng nhân đạo vốn chỉ giúp tạo môi trường cho các nhóm quá khích như al-Qaeda và Islamic State có chỗ hoạt động.

Thực sự, Hoa Kỳ không lệ thuộc vào Saudi Arabia. Cường quốc duy nhất của thế giới không phải là dễ để bị một quốc gia như Saudi bắt địa. Không những Hoa Kỳ không có lý do gì để sợ Saudi Arabia mà phải nói ngược lại thái tử và toàn gia đình dòng họ Saud trông cậy vào sự hỗ trợ quân sự và ngoại giao của Hoa Kỳ để tồn tại. Điều này đúng không phải bây giờ mà ngay từ khi vương quốc hình thành. Chính vì Hoa Kỳ ủng hộ cho Ibn Saud, vị vua sáng lập ra vương quốc Saudi Arabia ngày nay, mà vương quốc có thể tồn tại trong những giai đoạn tranh chấp lúc đầu.

Tiến sĩ William Hartung, giám đốc về vũ khí của Trung tâm Nghiên cứu Chính sách (Center for International Policy), trong một bản phúc trình cho biết chi tiết về "Sự cực kỳ lệ thuộc" vào Hoa Kỳ của Saudi. Ông viết : "Quân đội Saudi trông cậy vào vũ khí của Hoa Kỳ, các bộ phận và bảo trì của Hoa Kỳ để giúp họ thực hiện và tiếp tục cuộc chiến ở Yemen và sẽ không thể tiếp tục cuộc chiến này lâu sau đó nếu sự trợ giúp này bị rút lại".

Chính vì sự hoàn toàn lệ thuộc vào vũ khí Hoa Kỳ khiến lập luận của tổng thống là nếu Hoa Kỳ không bênh vực việc giết người của Saudi Arabia, dầu cho có phải là do lệnh của Thái tử MbS hay ai chăng nữa, thì Saudi sẽ bỏ đi mua vũ khí của Trung Quốc, của Nga, là hoàn toàn vô nghĩa lý. Toàn thể hạ tầng cơ sở quân sự của Saudi, từ quân cụ đến chương trình điện toán đến huấn luyện đều xây dựng trên hệ thống của Hoa Kỳ và các đồng minh Âu Châu. Thay thế toàn thể sẽ là một sự đảo lộn kinh hồn tốn nhiều trăm tỷ đô la và rất nhiều năm. Và ngay cả nếu thái tử MbS có thể có tiền để làm việc đó, ông cũng sẽ chỉ có kỹ thuật lạc hậu hơn và chế độ của họ bấp bênh hơn. Thái tử cũng sẽ phải đối diện với giảm thiểu trực tiếp bảo vệ của quân đội Hoa Kỳ cho chế độ.

Điều làm những lý do tổng thống đưa ra là sai tuy vậy không phải là vì nó không đúng sự thực hay không hợp lý mà là vì nó khẳng định là nếu một nhà độc tài trên thế giới cho đi giết người trên thế giới nhưng họ có nhiều tiền thì tổng thống Hoa Kỳ có thể tha thứ cho việc giết người đó.

Nhà báo Robin Wright của tạp chí The New Yorker viết : "Khi tôi đọc lời tuyên bố của tổng thống, tôi phân vân không biết Khashoggi – một đồng nghiệp và một bạn tốt vốn đã được giáo dục ở Hoa Kỳ, đã có ba con là công dân Hoa Kỳ, và đi lưu vong ở Washington vì ông tin đó là chỗ an toàn nhất trên thế giới cho ông – sẽ nghĩ gì. Tôi đoán là ông ta sẽ kinh sợ và rất buồn".

Ông ta buồn cũng phải bởi Hoa Kỳ không còn là "một thành phố sáng chói trên một đỉnh đồi mà ngọn hải đăng sẽ hướng dẫn những người yêu tự do ở khắp nơi khác," như Tổng thống Ronald Reagan đã từng tuyên bố. 

Lê Phan

Người Việt, 24/11/2018

Vào tháng 2/2017, tập đoàn bán lẻ Nordstrom thông báo ngừng bán các sản phẩm thời trang của Ivanka Trump khiến Trump tức giận và đã chỉ trích Nordstrom : "Con gái tôi Ivanka đã bị đối xử rất bất công bởi Nordstrom. Đó là một người tuyệt vời - luôn thôi thúc tôi làm điều đúng đắn ! Thật khủng khiếp !". Ấy vậy mà cái chết đầy thương tâm của nhà báo/thường trú nhân Mỹ, JamalKhashoggi, do bàn tay ác độc của hoàng gia Saudi, lại không đủ trọng lượng để Trump phải nổi giận và lên án hành vi man rợ đó.

Cái chết đầy thương tâm của nhà báo/thường trú nhân Mỹ, JamalKhashoggi không đủ trọng lượng để Trump phải nổi giận và lên án hành vi man rợ đó.

Với các bằng chứng thuyết phục, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ và cơ quan tình báo CIA đều khẳng định Thái tử Arab Saudi là chủ mưu vụ ám sát dã man Jamal. Nhưng, tổng thống Donald Trump chọn không lên án và tiếp tục "hợp tác" với nhà cầm quyền Saudi. Cứ nhìn cách Trump bao che và nhượng bộ Saudi, thì có thể dễ dàng nhận ra : dân chủ và nhân quyền chẳng là cái thá gì với Trump.

Tối thiểu, Trump phải trục xuất Đại sứ quán Saudi tại Hoa Kỳ vì hành vi sát hại của Saudi là bóp nát nhân quyền, nên phải bị lên án và trừng phạt thích đáng. Tuy nhiên, Trump đã dùng thỏa thuận quốc phòng với Saudi trị giá khoảng 110 tỷ để biện hộ cho quyết định nhượng bộ và bao che Saudi Arab.

Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ và cơ quan tình báo CIA đều khẳng định Thái tử Arab Saudi là chủ mưu vụ ám sát dã man Jamal.

Có nghĩa là với Trump thỏa thuận $$$ thì quan trọng hơn nhân quyền. Tuy nhiên, trong thực tế, các chuyên gia vũ khí Hoa Kỳ đều khẳng định con số 110 tỉ đô là do Trump "phóng đại" vì con số thực sự nhỏ hơn rất nhiều. Bên cạnh đó, các báo cáo với bằng chứng khó chối cãi chứng minh được mối quan hệ lợi ích giữa gia đình Trump và hoàng gia Saudi.

Năm 2015, Trump từng khoe khoang về các giao dịch kinh doanh của mình với Saudi trong một cuộc vận động tranh cử tại Mobile, Alabama : "Tôi rất thân thiện với Saudi, họ mua căn hộ của tôi... 40 triệu đô la, 50 triệu đô la. Tôi có nên không thích họ không ? Tôi thích họ rất nhiều !".

Washington Post đưa tin rằng vào năm 1991, khi Trump gần như phá sản, Hoàng tử Alwaleed bin-Talal mua chiếc du thuyền của Trump, giá 20 triệu đô la. Tờ New York Daily News đưa tin rằng hoàng gia Saudi cũng đã mua toàn bộ tòa nhà 45 tầng của Trump World Tower với giá 4,5 triệu USD vào tháng 6/2001. Washington Post cũng báo cáo chuyến thăm của các quan chức Saudi đến Trump International Hotel ở thành phố New York đã giúp tập đoàn Trump tăng doanh thu lên 13% trong quý đầu tiên của năm 2018.

Hành động nhượng bộ Saudi của Trump là một thông điệp gửi tới tất cả các nhà nước độc tài : cứ thoải mái ám sát và thanh trừng các nhà bất đồng chính kiến và đối lập vì chính phủ Hoa Kỳ sẽ không quan tâm và giám sát nhân quyền thế giới nữa. Các chế độ độc tài Việt Nam, Bắc Hàn, Trung Quốc… cũng sẽ nhận ra được một bài học : chỉ cần có thật nhiều tiền là có thể mua được sự im lặng của chính phủ Trump trước các vi phạm nhân quyền tàn bạo và dã man.

Hiện tại, các nước Finland, Denmark & Germany đã tuyên bố chấm dứt các thỏa thuận buôn bán vũ khí với Arab Saudi vì vụ sát hại nhà báo Jamal.

Nhân quyền : giá trị nền tảng của Hoa Kỳ

Chúng ta có bao giờ tự đặt câu hỏi tại sao các chính quyền dân chủ tiến bộ lại phải bỏ công sức và tiền bạc để vận động dân chủ và nhân quyền hay không ?

Sau Chiến tranh Lạnh (Cold War), Hoa Kỳ luôn là nước đi đầu trong các vấn đề bảo vệ và cải thiện nhân quyền (human rights) bởi chính quyền Hoa Kỳ xem nhân quyền là một mối quan tâm quốc gia (national interest) vì ảnh hưởng đến an ninh quốc gia (national security).

Bộ Dân chủ, Nhân quyền, và Lao động thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nhấn mạnh : "Thúc đẩy sự tôn trọng nhân quyền, các quyền lao động, và dân chủ thông qua chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ góp phần tạo nên hòa bình, thịnh vượng và ổn định ở nước ngoài, làm giảm các mối đe dọa đối với Hoa Kỳ và tăng cường sự bền vữngđối với các đối tác an ninh. Có thể nói, thực hiện những chiến lược này là tối quan trọng đối với an ninh quốc gia của Hoa Kỳ".

Theo luật, hàng năm, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ phải trình lên Quốc hội một số báo cáo tổng hợp về tình hình nhân quyền. Quốc hội Hoa Kỳ luôn dành một khoản chi phí hàng năm cho các cuộc vận động dân chủ và bảo vệ nhân quyền.

Tuy nhiên, từ khi Trump nhậm chức tổng thống, vận động dân chủ và cải thiện nhân quyền của Bộ Ngoại giao đã suy yếu rõ rệt. Theo ngân sách mà Nhà Trắng đệ trình cho năm 2019, nguồn tài chính cho tổ chức Quỹ Quốc gia Hỗ trợ Dân chủ (National Endowment for Democracy-NED) và các chương trình thúc đẩy dân chủ khác giảm mạnh. Ngân sách dự trù của chính quyền Trump sẽ cắt giảm 40% tổng tài trợ cho dân chủ và nhân quyền.

Những lời khen ngợi của Trump dành cho các lãnh đạo độc tài cũng như làm thinh trước các vi phạm nhân quyền chỉ khiến bọn chúng thỏa mãn và vui sướng. Thêm nữa, vô số hành vi phản dân chủ của Trump như tấn công quyền tự do ngôn luận, quyền tự do báo chí và độc lập tư pháp càng khiến các nhà nước độc tài thẳng tay đàn áp bất đồng chính kiến và đối lập, mà không sợ chỉ trích từ Hoa Kỳ.

Chính quyền Hoa Kỳ đã luôn tin rằng bảo vệ nhân quyền và vận động dân chủ sẽ mang lại lợi ích và an ninh với người dân Mỹ. Không chỉ có Hoa Kỳ, mà đông đảo các quốc gia dân chủ như Thụy Sĩ, Na Uy, Đức, Pháp, Canada, Hà Lan… cũng luôn có các chương trình vận động dân chủ và nhân quyền. Các nước dân chủ văn minh tin rằng một thế giới càng nhiều các quốc gia dân chủ và tôn trọng nhân quyền càng mang lại an ninh và lợi ích cho chính quốc gia họ, góp phần xây dựng một thế giới hòa bình và hạnh phúc.

Lịch sử thế giới đã chứng minh các chế độ độc tài hung bạo thực sự lo sợ khi các nước đồng minh dân chủ hợp tác, đề ra các chính sách và nghị quyết cụ thể như cấm vận kinh tế, không bán vũ khí, hoặc chấm dứt các kế hoạch đầu tư ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế. Đồng thuận hợp tác thúc đẩy dân chủ và nhân quyền luôn là sức mạnh mềm của các quốc gia dân chủ, tạo sức ép đáng kể khiến các nhà nước độc tài không dám thẳng tay đàn áp người dân.

Ai cũng có thể bị ám sát như Jamal

Thổ Nhĩ Kỳ mô tả cuộc ám sát nhà báo Jamal là một chiến dịch "nhanh chóng, phức tạp" và cũng cáo buộc nhóm sát thủ Saudi đã "cưa thi thể" Khashoggi để đưa ra khỏi lãnh sự quán. Cái chết đầy đau đớn của nhà báo Jamal thật đáng thương tâm. Cảnh tượng bọn sát thủ Arab cưa sống Jamal quá rùng rợn. Chính quyền Thổ cũng cho biết đã nghe đoạn băng thu âm tiếng nhà báo Jamal van nài xin tha mạng. Jamal chắc sợ hãi và đau đớn thể xác đến tột cùng.

Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc nhóm sát thủ Saudi đã "cưa thi thể" Khashoggi để đưa ra khỏi lãnh sự quán.

Chỉ vì muốn người dân Arab có nhân quyền, bình đẳng như nhiều dân tộc khác, mà Jamal phải trả giá bằng chính mạng sống mình. Tôi thương Jamal vô vàn bởi những gì xảy ra với Jamal cũng có thể xảy ra với chính tôi, hoặc bất kỳ nhà bất đồng chính kiến nào, là công dân ở các nước độc tài hung bạo.

Chỉ cần xét góc độ Jamal là một con người, cũng đủ để cho Trump hoặc người có lương tri phải nổi giận và lên án hành vi giết người man rợ của Saudi. Đáng nói, có 1 số người Việt vì muốn bênh vực Trump, nên cho rằng việc Saudi "cưa sống" Jamal là "chuyện nhỏ".

Giết hại dã man một con người tại đất nước khác mà là chuyện nhỏ, thì chuyện gì mới là chuyện lớn ? Giả sử người nhà của họ cũng bị chế độ cộng sản Việt Nam, sát hại man rợ y như vậy, thì họ có còn cho là "chuyện nhỏ" hay không ? Giả sử Đảng cộng sản Việt Nam cũng ám sát một nhà bất đồng chính kiến tại một đất nước khác, thì đó có là chuyện lớn hay không ?

Bất kỳ kẻ nào bênh vực cho hành vi CỰC KỲ TÀN ÁC của hoàng gia Saudi chỉ có thể hoặc bệnh hoạn hoặc không có trái tim của một con người. Nếu chúng ta chỉ biết thương những người quen biết, hoặc cùng một làng xóm, một quốc gia thì chúng ta có gì khác biệt so với loài vật ? Chẳng phải, rất nhiều loại vật hung dữ nhất còn biết "thương" đồng loại của chúng kia hay sao ? Khi tình yêu cho sự thật và lẽ phải không còn quan trọng nữa, thì cuộc sống này còn có ý nghĩa gì nữa ? Ăn tiền để tồn tại ? Khi đạo đức tối thiểu chẳng còn có ý nghĩa gì, thì cái gì sẽ đủ sức ngăn con người ta không làm điều ác, điều xấu ?

Theo kết quả của nhiều cuộc khảo sát uy tín trong nhiều năm qua, phần lớn người dân Mỹ ủng hộ cuộc vận động dân chủ và nhân quyền. Đặc tính nổi bật của phần đông người Mỹ là lòng nhân đạo và cảm thông với những người khốn khổ. Vì thế, họ không chỉ chăm lo cho đất nước Hoa Kỳ, mà còn dành một sự quan tâm và ủng hộ đặc biệt cho dân chủ và nhân quyền trên thế giới. Và chính điều này đã khiến Hoa Kỳ vĩ đại.

Trump phớt lờ những vi phạm nhân quyền hết sức nghiêm trọng của hoàng gia Saudi không chỉ ảnh hưởng đến lợi ích lâu dài của Hoa Kỳ, nhưng còn ảnh hưởng xấu đến cuộc vận động dân chủ và nhân quyền toàn cầu.Thế giới mà bọn độc tài ngang nhiên ám sát đối lập, không lo sợ hậu quả, là một thế giới đầy bất ổn và nguy hiểm cho nhiều người.

Mai V. Phạm

(25/11/2018)

Tham khảo :

Finland, Denmark and Germany stop arm sales to Saudi Arabia after Khashoggi's death

Bộ Dân chủ, Nhân quyền, và Lao động

Trump and Saudi Arabia Financial Interests

Trump says selling weapons to Saudi Arabia will create a lot of jobs. That’s not true.

Trong mưa tầm tã, hơn sáu chục lãnh tụ thế giới – tổng thống và thủ tướng, vua và hoàng tử, từ một phần ba số quốc gia toàn cầu – đã cùng nhau đi dưới những cái dù đen trong mưa trên Đại Lộ Champs-Élysées ở Paris hôm Chủ Nhật, 11 tháng Mười Một vừa qua. Họ đã tụ tập để kỷ niệm 100 năm ngày ký kết Hiệp Định Đình Chiến vốn chấm dứt Đệ Nhất Thế Chiến và để bày tỏ đoàn kết toàn cầu.

Tổng thống Donald Trump tại nghĩa trang và đài kỷ niệm quân đội Mỹ Suresnes, cách thủ đô Paris chừng năm dặm về phía Tây, trước khi trở về Washington, hôm 11 tháng Mười Một, 2018. (Hình : Saul Loeb/AFP/Getty Images)

Nhưng cuộc tuần hành có tính biểu tượng đó thiếu sự có mặt của một người, tổng thống Hoa Kỳ, người mà đáng lẽ là lãnh tụ của thế giới. Ông đã đến dự nghi thức ở ngôi mộ người lính vô danh chôn ở ngay dưới Khải Hoàn Môn trong sự ấm áp và khô ráo của cái xe limousine. Tòa Bạch Ốc nói sợ an ninh. Đe dọa duy nhất mà người ta thấy là một nhà tranh đấu không vũ trang topless phản kháng chạy qua gần đoàn limousine của tổng thống, và trên ngực của cô là hàng chữ "Fake News" và bị cảnh sát chặn.

Ngày hôm trước tổng thống cũng làm đúng như vậy, hủy bỏ chuyến đi để vinh danh hơn 2.000 quân nhân Hoa Kỳ được chôn cất ở Nghĩa trang Hoa Kỳ Aisne-Marne, khoảng 50 mile cách trung tâm Paris. Cũng xin nhắc lại là tổng cộng có 50.000 quân nhân Hoa Kỳ tử trận trong Đệ Nhất Thế Chiến.

Phản ứng rất nhanh và trên ngay chính phương tiện mà tổng thống thích. Sir Nicholas Soames, cháu gọi bằng ông của cố Thủ Tướng Winston Churchill và một dân biểu bảo thủ của Quốc Hội Anh, tweet : "Họ chết mặt hướng về kẻ thù và cái @realDonaldTrump thảm hại hoàn toàn không đủ khả năng không thể bỏ qua thời tiết để đến nghiêng mình trước những người đã hy sinh". Rồi ông thêm "ông ta không đáng đại diện cho đất nước vĩ đại này".

Sử gia Michael Beschloss, chuyên nghiên cứu về các tổng thống, tweet tấm hình Tổng thống John F. Kennedy và Tổng thống Charles de Gaulle đội mưa (không có ai che dù) ở Paris khi họ vinh danh những tử sĩ hồi năm 1961. Có vô số những lời chế nhạo trên Twitter, kể cả của một người từ @votevets, hỏi không hiểu quyết định đó có dính gì đến mái tóc của tổng thống hay không.

Cũng ngày hôm đó, mặc dầu trời mưa, hai lãnh tụ Pháp và Đức đã đến thăm Compiègne – cũng 50 mile cách thủ đô Paris – nơi mà thỏa thuận đình chiến được ký trong một toa xe lửa cách đây một thế kỷ.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức đã cùng đến thăm khu kỷ niệm Thỏa thuận đình chiến Thế Chiến Thứ Nhất tại Compiègne ngày 11/11/2018 - Ảnh France 24

Tổng thống đã cùng tùy tùng bay hơn 4.000 mile cho một cuộc tưởng niệm nhưng có vẻ không chú ý gì đến việc này cả. Ông ăn trưa với các vị nguyên thủ và đưa ra một lời tuyên bố ngắn ngủi ở một nghĩa trang Hoa Kỳ khác. Ngoài ra, đây là một chuyến đi vô bổ.

Tổng thống cũng không đến dự khóa khai mạc của Diễn đàn Hòa bình Paris – tạo ra để nuôi dưỡng những hành động tập thể toàn cầu – vốn được sự tham dự của tất cả những lãnh tụ còn lại, sau nghi thức kỷ niệm hôm Chủ Nhật. Tổng thống Emmanuel Macron của Pháp, chủ nhà và cũng là chủ trì hội nghị, nói : "Liệu hôm nay có phải là một biểu tượng cho hòa bình bền vững hay là giây phút cuối của đoàn kết trước khi thế giới rơi vào vòng xáo trộn hơn nữa ?" Và ông trả lời với thách thức đối với các vị quốc trưởng khác : "Nó hoàn toàn trông cậy vào chúng ta".

Đề tài chính của diễn đàn là nhu cầu có một cộng đồng để ngăn ngừa Thế Chiến Thứ Ba. Thủ Tướng Angela Merkel của Đức hỏi : "Nếu cô lập không phải là giải pháp cách đây một trăm năm, làm sao nó có thể là giải pháp hôm nay, trong một thế giới kết nối ?" Khi bà lên tiếng tổng thống đã đáp phi cơ Air Force One, trên đường trở về Washington.

Ông Ivo Daalder, đồng tác giả của một cuốn sách mang cái tên "Ngai vàng bỏ trống : Sự từ ngôi lãnh đạo toàn cầu của Hoa Kỳ", tổng thống "không thấy Hoa Kỳ như là một quốc gia lãnh đạo những quốc gia khác hướng về một mục tiêu chung".

Một cựu đại sứ Hoa Kỳ ở NATO than thở với tạp chí The New Yorker : "Việc quá lộ liễu vào cuối tuần ở Paris, nơi mà một tổng thống Mỹ nào khác (từ cố Tổng thống Wilson đến Tổng thống Obama) sẽ đọc bài diễn văn chính, định nghĩa vấn đề, đưa ra giải pháp, thay vì một ông Macron cố gắng tìm cách lấp đầy cái hố trống khổng lồ đó".

Liên hệ của tổng thống với các đối tác hải ngoại ngày càng sụp đổ. Cái hố giữa Hoa Kỳ và Âu Châu – nơi nhiều trăm ngàn người Mỹ đã chết để bảo vệ – có lẽ chưa bao giờ sâu đến thế. Cái hố rất rộng về những vấn đề sinh tử (biến đổi khi hậu) đến đe dọa toàn cầu (Nga) và chiến tranh và hòa bình. Kể từ khi tổng thống nhậm chức, Âu Châu đã có những cuộc thảo luận về việc tạo nên một quân đội và những định chế tài chánh ở ngoài vòng kiểm soát của Hoa Kỳ.

Ngay cả "tình bạn thắm thiết" (bromance) với ông Macron cũng đã kết thúc. Tuần rồi, tổng thống Pháp nói Âu Châu cần một quân đội vùng, bởi vì không còn có thể trông cậy vào Hoa Kỳ như là một partner nữa. Trên Twitter, tổng thống bảo "vô cùng sỉ nhục". Hai bên đã cố làm hòa ở Paris. Nhưng trong bài diễn văn nhân ngày Đình Chiến, lãnh tụ Pháp công khai lên án nghị trình America First của tổng thống.

Ông Macron nói với các lãnh tụ thế giới : "Chủ nghĩa dân tộc hay quốc gia là một sự phản bội lòng ái quốc. Bằng cách nói ‘quyền lợi của tôi đi trước – ai cần những người khác dâu ?’ chúng ta đã xóa bỏ điều mà một quốc gia coi trọng nhất, cho nó sự sống, cho nó sự vinh dự, và điều quan trọng nhất : giá trị đạo đức của nó". Ông Macron khuyến cáo đến một con quái vật cổ xưa trở lại và đang tung ra xáo trộn. Khi ông lên tiếng đến đó, Tổng thống Trump nhăn mặt.

Lãnh tụ duy nhất của thế giới mà tổng thống có vẻ có liên hệ ở nghi thức kỷ niệm là với Tổng thống Vladimir Putin của Nga, vốn cũng xuất hiện trễ. Khi tổng thống đến tham gia nghi lễ hai ông cười với nhau và ông Putin đưa tay chào thành công.

Mặc dầu ông không thích nhưng tổng thống cần có khai phá về chính sách ngoại giao vì những sáng kiến ngoại giao lớn nhất của ông hoặc là bị mắc kẹt hoặc là đang sụp đổ. Hội nghị Thượng đỉnh Helsinki với ông Putin, hồi tháng Bảy, đã không cho thấy kết quả gì về kiểm soát vũ khí, Ukraine, hay Syria.

Kế hoạch hòa bình Trung Đông do ông Jared Kushner soạn thảo vẫn tiếp tục bị trì hoãn. Kể từ cuộc họp thượng đỉnh ở Singapore hồi tháng Sáu, lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong-un đã không cung cấp thống kê về số vũ khí hạt nhân, hóa học và sinh học hay số hỏa tiễn đạn đạo – chứ đừng nói đến chuyên bàn về cách và nơi chúng bị phá hủy.

Cuộc họp dự trù hôm tuần rồi giữa Ngoại trưởng Mike Pompeo và Ngoại trưởng Bắc Hàn Kim Yong-chol, đã bị hủy đột ngột – và nay sẽ chờ đến sang năm. Đầu tháng này, Bắc Hàn đe dọa sẽ tái tục "xây dựng lực lượng hạt nhân" nếu cấm vận Hoa Kỳ không được sớm hủy bỏ.

Tổng thống cũng bỏ lỡ những cơ hội ngoại giao. Ông từ chối tham dự hai hội nghị thượng đỉnh ở Á Châu, nơi tối cần thiết trước sự gia tăng hung hăng của Trung Cộng và sáng kiến về Bắc Hàn. Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Á Châu Thái Bình Dương – 21 thành viên dọc theo vùng lòng chảo Thái Bình Dương – chiếm đến 40% GDP của thế giới.

Diễn đàn APEC năm nay họp ở Papua Tân Guinea. Một hội nghị thượng đỉnh nhỏ hơn của Hiệp Hội các Quốc gia Đông Nam Á, đã họp ở Singapore. Những lãnh tụ thế giới khác, kể cả ông Putin lẫn ông Tập Cận Bình đều đến dự một hay cả hai hội nghị thượng đỉnh. Tổng thống đã giao cho Phó Tổng thống Mike Pence đại diện.

Thử thách tới của tổng thống để xem ông có lấy được một thành công ngoại giao nào hay không là cuộc họp thượng đỉnh G20 của các nền kinh tế lớn nhất thế giới – dự trù ở Buenos Aires vào 30 tháng Mười Một. Ông dự trù sẽ gặp cả ông Putin lẫn ông Tập.

Sử gia Daalder giải thích : "Chính qua những hội nghị song phương, nơi mục đích của ông là chiến thắng, sẽ là chú tâm của ông. Có nhiều việc cho ông làm lắm, ngay c".

Lê Phan

Nguồn : Người Việt, 17/11/2018

Trong một buổi họp báo tại Nhà Trắng vào ngày 1/11/2018, Tổng thống Trump dọa bắn vào đoàn di dân từ Trung Mỹ đang đi bộ lên biên giới Hoa Kỳ - Mễ Tây Cơ. Ông nói nguyên văn như sau : "Chúng ta sẽ không cam chịu điều này. Di dân muốn ném đá vào quân đội của chúng ta, quân đội của chúng ta sẽ đánh lại. Tôi đã nói với quân đội rằng hãy xem đá là súng. Khi họ ném đá như họ đã từng làm với quân đội và cảnh sát Mễ Tây Cơ, hãy xem đó là súng". May mắn là ngày hôm sau ông Trump đã nói lại rằng nếu di dân ném đá vào quân đội Hoa Kỳ hay nhân viên tuần tra biên giới, họ sẽ không bị bắn, nhưng họ "sẽ bị giam giữ một thời gian dài".

Tổng thống Donald Trump nói "Di dân muốn ném đá vào quân đội của chúng ta, quân đội của chúng ta sẽ đánh lại. Tôi đã nói với quân đội rằng hãy xem đá là súng".

Câu chuyện trên đây chỉ là việc thay đổi ý kiến chớp nhoáng trong vòng 24 giờ của Tổng thống Trump, hậu quả của vấn đề phát ngôn bừa bãi. Tội trạng xem ra nặng nề hơn đối với những trường hợp nói sai sự thực (false or misleading claim), bịa đặt (fabricated stories) hay nói dối (lies).

Báo Washington Post, một trong những tờ báo lớn và uy tín nhất ở Hoa Kỳ, vào ngày 2/11/2018 viết rằng Tổng thống Trump đã nói 6,420 điều sai lầm hoặc không đúng sự thật (false or misleading claims) trong 649 ngày, nghĩa là trung bình khoảng 10 điều sai trái mỗi ngày. Phân tích kỹ hơn người ta thấy ông Trump ngày cáng nói không đúng sự thật nhiều hơn. Cũng theo báo Washington Post, trong chín tháng đầu của nhiệm kỳ tổng thống, ông Trump nói sai lệch (misleading) trung bình 5 điều mỗi ngày. Trong bẩy tuần lễ gần đây trước ngày bầu cử giữa nhiệm kỳ, ông tuyên bố sai lệch trung bình 30 điều mỗi ngày.

Tổng thống Trump có khuynh hướng bẻ quẹo dữ kiện (twist data) và bịa đặt (fabricate) những câu chuyện nhất là tại những buổi tập hợp tranh cử. Ông từng bịa đặt rằng Thượng nghị sĩ Richard Blumenthal (Dân chủ, Connecticut) tự cho mình là anh hùng trong trận đánh ở Đà Nẵng, Việt Nam và đặt cho ông này cái tên mới "Richard Da Nang". Sự thật, ông Blumenthal không hề tuyên bố như vậy và không tham gia một trận đánh nào ở Đà Nẵng.

Ông nói sai 120 lần rằng ông đã thực hiện một việc giảm thuế lớn nhất trong lịch sử, 80 lần rằng kinh tế Hoa Kỳ hiện nay tốt nhất trong lịch sự và bức tường biên giới (border wall) đã đang được xây cất. Sự thực là Quốc hội mới chuẩn chi 1,6 tỉ Mỹ kim để xây hàng rào (fence). Chưa có một ngân khoản nào được chấp thuận để xây tường biên giới như ông Trump thường xuyên đề cập tới.

Trong một cuộc phỏng vấn của báo Wall Street Journal, Tổng thống Trump nói rằng ngoại trừ thuế nhập cảng nhỏ nhoi ông áp đặt trên thép, không có thuế nhập cảng nào khác. Để phản biện, Wall Street Journal đã in một danh sách những hàng nhập cảng vào Hoa Kỳ đã bị trả thuế tổng cộng là 305 tỉ Mỹ kim.

Càng gần đến ngày bầu cử giữa nhiệm kỳ, Tổng thống Trump càng tấn công Đảng Dân Chủ mạnh hơn và càng thiếu chính xác (inaccurate) trong những tuần vừa qua. Vào ngày 4/10/2018 ông Trump tuyên bố :

"Họ [Đảng Dân Chủ] muốn xóa bỏ những thành quả của chúng ta và đẩy đất nước của chúng ta vào cơn ác mộng của sự tê liệt, nghèo khổ, hỗn loạn và một cách thẳng thắn là tội ác, bởi vì đó là hậu quả tất yếu. Đảng Dân Chủ là xã hội chủ nghĩa cực đoan, Venezuela và mở cửa biên giới. Đảng này bây giờ được gọi là, đối với tôi - quý vị chưa bao giờ nghe đến trước đây, một Đảng Tội Ác (Party of Crime). Đó là một Đảng Tội Ác, chính là như thế. Và [chúng ta] sẽ phải trả giá cho chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa này sẽ tàn phá đất nước của chúng ta".

New York Times, một tờ báo có ảnh hưởng lớn, nổi tiếng khác ở Hoa Kỳ, mới đây trong một bài xã luận báo động rằng thói quen nói dối của tổng thống là một bệnh truyền nhiễm (Presidential Lying Is Contagious). Nó đã lan rộng trong chánh quyền của Tổng thống Trump. Ông Brock Long, Giám đốc Federal Emergency Management Agency (FEMA) được New York Times đem ra làm thí dụ đầu tiên. Trong một lần nói chuyện với báo chí về trận bão Florence, báo chí đã hỏi ông ta về trận bão Maria tàn phá Puerto Rico vào năm ngoái khiến 2.975 người thiệt mạng theo con số thống kê chính thức, dựa vào cuộc điều tra của một nhóm chuyên gia thuộc George Washington University, được mướn để làm việc này một cách độc lập. Nhưng Tổng thống Trump cho rằng con số này do Đảng Dân Chủ chế ra để làm cho ông bẽ mặt. Ông Brock Long bênh vực Tổng thống Trump, bác bỏ phương pháp điều tra của George Washington University và cho rằng có sự gian lận về con số. Ông Long giải thích rằng con số có thể gồm cả những người chết vì bệnh đau tim do sự buồn phiền, leo lên sửa mái nhà rồi rớt xuống, đèn đường hư chưa sửa kịp gây ra tai nạn lưu thông, v.v.

Ông Brock Long bị điều tra vì sử dụng tài nguyên bao gồm nhân viên, xe của nhà nước bất hợp pháp trong khi di chuyển giữa Washington và nhà riêng ở North Carolina. Ông Long có thể không bị phạt hình sự, không bị mất việc, nhưng phải bồi hoàn chi phí liên quan đến việc sử dụng xe của chính phủ bất hợp pháp.

New York Times cũng nhắc đến trường hợp Thư ký Báo chí của Nhà Trắng Sarah Huckabee Sanders, một người được Tổng thống Trump sử dụng để hướng dẫn sai lệch quần chúng về nhiều vấn đề từ việc trả tiền cho tài tử điện ảnh tình dục Stormy Daniels cho đến cuộc họp tại Trump Tower giữa Donald Trump, Jr. và những người Nga.

Ông Larry Kudlow, Giám Đốc Hội Đồng Cố Vấn Kinh Tế Quốc Gia

Một vài nhân vật khác trong chánh quyền Trump được báo chí đưa lên bàn mổ bao gồm Bộ trưởng Thương mại Wilbur, Bộ trưởng An ninh quốc nội Kirstjen Nielsen, Bộ trưởng Nội vụ Ryan Zinke, nhưng nổi bật hơn cả là trường hợp ông Larry Kudlow, Cố vấn kinh tế của Tổng thống Trump, vào cuối tháng 6, 2018 đã tuyên bố không đúng sự thật rằng "kinh tế Hoa Kỳ phát triển mạnh mẽ, mang lại những khối lợi tức lớn lao từ thuế mới và làm giảm thiếu hụt ngân sách quốc gia nhanh chóng". Ông nói nguyên văn bằng tiếng Mỹ như sau :

"The deficit – which was one of the other criticisms [of the Republican tax law] – is coming down, and it’s coming down rapidly. It’s throwing up enormous amounts of new tax revenue".

Nhưng sự thực hoàn toàn trái ngược.

Kinh tế chỉ phát triển 2,3% trong năm 2017, 2,2% trong quý 1/2018, 4,2% trong quý 2/2018, và 3,5% trong quý 3/2018, không đạt được mức 5%-6% như mong đợi để bù đắp vào việc cắt giảm thuế. Ngân sách quốc gia của tài khóa 2018 (1/10/2017 – 30/09/2018) vừa kết thúc như sau. Chi : 4.108 tỉ Mỹ Kim. Thu : 3.329 tỉ Mỹ Kim. Thiếu hụt : 779 tỉ Mỹ kim. Quốc hội đã phải tài trợ 19% ngân sách 2018 bằng cách vay nợ.

Những con số thống kê chính thức của chính phủ và những nhà phân tách phi đảng phái tiên đoán rằng thiếu hụt ngân sách tiếp tục gia tăng trong ngắn hạn và dài hạn. Văn phòng Ngân sách Quốc hội (Congressional Budget Office – CBO) cho biết rằng "thiếu hụt ngân sách, so với kích thước của kinh tế, sẽ gia tăng đáng kể trong vài năm tới, ổn định trong một ít năm, sau đó sẽ gia tăng trong những năm còn lại của một giai đoạn 30 năm". Một cách cụ thể, CBO tiên đoán thiếu hụt ngân sách so với tổng sản phẩm nội địa (gross domestic product – GDP) sẽ tăng từ 3,9% vào năm 2018 lên tới 9,5% vào 2048.

CBO nhận định rằng Đạo luật Thuế 2017 (2017 Tax Law) sẽ làm thiếu hụt ngân sách tăng thêm 1,27 ngàn tỉ Mỹ kim trong một thập niên tới, bao gồm cả những ảnh hưởng tích cực của chính sách giảm thuế này đối với nền kinh tế. Vi thiếu hụt ngân sách, chính phủ sẽ phải vay để chi tiêu. Hậu quả trực tiếp là nợ công sẽ gia tăng. Nợ công hiện nay là 16 ngàn tỉ Mỹ kim hay là 127.000 Mỹ kim cho mỗi gia đình của nước Mỹ. Trong vòng 10 năm, món nợ này sẽ lớn bằng với GDP theo CBO.

Nếu trí nhớ của chúng ta không quá ngắn ngủi, khi tranh cử tổng thống, ông Trump tuyên bố sẽ xóa nợ quốc gia trong vòng tám năm (nghĩa là hai nhiệm kỳ tổng thống). Nhưng thực tế nợ quốc gia lớn hơn bao giờ hết. Nợ công nếu tiếp tục gia tăng sẽ làm giảm đầu tư, giảm phát triển kinh tế, áp đặt gánh nặng trên các thế hệ tương lai và gia tăng rủi ro khủng hoảng tài chánh.

Ông Erskine Bowles, đồng Chủ tịch Ủy hội Quốc gia về Trách nhiệm thuế khóa (National Commission on Fiscal Responsibility), một tổ chức nghên cứu kinh tế lưỡng đảng, từng nói rằng : "Tôi nghĩ, chỉ cần làm một con toán giản dị thôi, chúng ta thấy rõ ràng rằng đường hướng tài chánh hiện nay giản dị là sẽ không bền vững. Nếu tôi có thể đưa ra một trường hợp tương tự, tôi có thể nói rằng ngân sách thiếu hụt thật sự giống như những căn bệnh ung thư, và qua thời gian, chúng sẽ hủy diệt đất nước chúng ta từ bên trong".

Một trong những nguy hiểm nhất Hoa Kỳ có thể phải đối phó nếu nợ công của Hoa Kỳ tiếp tục gia tăng là những nhà đầu tư mất tin tưởng vào tình trạng tài chánh của Hoa Kỳ. Họ sẽ đòi hỏi lãi suất cao để mua công phiếu của Hoa Kỳ hoặc đầu tư vào những nơi khác. Hoa Kỳ sẽ phải trả một giá đắt hơn để có thể tiếp tục vay nợ. Hoa Kỳ sẽ rơi vào vòng xoáy nợ (debt spiral).

Ngân sách quốc gia của năm 2017 cho thấy rằng Hoa Kỳ chi tiêu 23% vào an sinh xã hội (social security), 15% vào bảo hiểm y tế Medicare, 9% vào bảo hểm y tế cho người nghèo Medicaid, 15% vào những chương trình bắt buộc khác, 15% vào quốc phòng, 14% vào những chương trình phi quốc phòng và 7% vào tiền lời. Để giảm ngân sách thiếu hụt chỉ có hai cách là giảm chi tiêu và tăng thuế. Tổng thống Trump chủ trương giảm thuế. Vậy chỉ còn giảm chi tiêu vào các chương trình an sinh xã hội và y tế và tăng tuổi về hưu. Liêu những người ủng hộ Tổng thống Trump có bằng lòng hi sinh quyền lợi của họ hay không ?

Ông Marc Goldwein, Phó Chủ tịch của Ủy ban Trách nhiệm Ngân sách liên bang (Committee for a Responsible Federal Budget), một tổ chức nghiên cứu phi đảng phái, nhận định rằng "Thiếu hụt ngân sách sẽ không đi xuống mà sẽ đi lên".

Người dân Hoa Kỳ muốn có một chánh quyền tôn trọng sự thật, cho dân biết sự thật, chứ không muốn bị hướng dẫn một cách lêch lạc. Người dân không thể sống bằng bánh vẽ. 

Nguyễn Quốc Khải

Nguồn : facebook, khai.nguyen, 05/11/2018

Tham khảo :

1. AFP, "Trump Threatens to Shoot Migrants Who Throw Stones at US Military", November 1, 2018.

2. Kimberly Amadeo, "Current U.S. Federal Budget Deficit – Four Reasons the U.S. Deficits is Out of Control", September 21, 2018.

3. AP, "The Latest : Trump Says Troops Won’t Shoot Migrants at Border", November 2, 2018. 

4. Martin Neil Baily, "Trump’s Formula for Growing the U.S. Economy – What Will Work and What won’t", Brookings, February 16, 2018.

5. Ryan Bort, "Trump’s Closing Message : Racism, Violence, And Plenty of Lies", Rolling Stones, November 5, 2018.

6. CBS, "Federal Budget Deficits Hits 6-Year High in Donald Trump’s First Fiscal Year as President", October 15, 2018.

7. E.J. Dionne Jr. "Trump’s Lies. And Lies. And Lies", The Washington Post, July 25, 2018.

8. The Editorial Board, "President Lying Is Contagious", New York Times, September 23, 2018.

9. Chris Edwards, "Why Federal Debt is Damaging", Cato Institute, October 17, 2018.

10. John Harwood, "The Numbers Are In, And Trump’s Tax Cut Didn’t Reduce The Deficit – Despite His Many Promises", CNBC, October 16, 2018.

11. Glenn Kessler, Salvador Rizzo, Meg Kelly, "President Trump Has Made 6,420 False or Misleading Claims Over 649 Days", The Washington Post, November 2, 2018.

12. James McBride, Jonathan Masters, "The National Debt Dilemma", Council on Foreign Relations, May 31, 2018.

13. Jeff Stein, "Trump’s Top Economic Adviser Says Deficit ‘Is Coming Down Rapidly", Contradict Virtually All Available Data", The Washington Post, June 29, 2018.

14. Irwin M. Stelzer, "Trump’s Debt", The Weekly Standard, October 20, 2018.

15. Michael D. Tanner, "Budget Deficits Are Only Getting Bigger Under Trump", National Review, July 25, 2018.

Nguyễn Quốc Khải

Nguồn : facebook, khai.nguyen, 05/11/2018

Cái nhìn trìu mến của thế giới dành cho nước Mỹ đã nhường chỗ cho cái nhìn ngao ngán đối với một dân tộc có thể bầu một người như Trump lên làm tổng thống. Dù chắc chắn Trump sẽ không được tái cử năm 2020 sự kính trọng của thế giới đối với Mỹ đã mất và không thể phục hồi hoàn toàn, như một ly nước đã đổ xuống đất.

********************

Ngày mai Mỹ sẽ có cuộc bầu cử chính giữa nhiệm kỳ tổng thống, bầu lại Hạ viện và 1/3 Thượng viện. Theo các cuộc thăm dò dư luận thì Đảng Dân Chủ sẽ giành được một đa số khít khao trong Hạ viện nhưng Đảng Cộng Hòa, hiện đang kiểm soát cả hai viện, vẫn giữ được đa số trong Thượng viện. Nếu như thế, và ngay cả nếu Đảng Dân Chủ được một đa số đáng kể hơn trong Hạ viện, thì có thể coi cuộc bầu của này là bình thường chứ không phải là một thất bại của Donald Trump. Có điều là lần này phải coi chừng, điều quan trọng và nghiêm trọng nhất có thể chính là điều bình thường.

Donald Trump trong một cuộc vận động bầu cử giữa kỳ 2018 - Ảnh minh họa

Hiện tượng Trump

Cá nhân tôi nghĩ đa số dân chủ trong Hạ viện mới sẽ khá hơn dự đoán bởi vì nhiều người chống Trump sẽ cảm thấy có bổn phận phải đi bầu, Đảng Đân Chủ có thể hơn Đảng Cộng Hòa trên 40 ghế trong Hạ viện, nhưng ngay cả như thế cũng không phải là thất bại cho Donald Trump. Các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ tại Mỹ từ trước tới nay vẫn thường bất lợi cho đảng cầm quyền và mặt khác kết quả tại các địa phương tùy thuộc ở uy tín của các ứng cử viên hơn là cảm tình mà cử tri dành cho tổng thống trừ khi sự ủng hộ hay phản đối tổng thống quá mạnh. Trump chỉ có thể bi coi là thất bại nếu Đảng Cộng Hòa thảm bại, thí dụ như thua xa tại Hạ viện và mất luôn đa số tại Thượng viện, nhưng điều này rất khó xẩy ra. Trump có một khối cử tri khá lớn ủng hộ ông đến cùng và bằng mọi giá.

Không phải người ta không có lý do lớn nào để phản đối Trump. Trái lại người ta có rất nhiều lý do rất chính đáng và rất nghiêm trọng. Ông là một người dối trá và vô đạo đức, đi chơi gái rồi trả tiền để mua sự im lặng và hoàn toàn không biết xấu hổ. Ông không hề quan tâm tới những giá trị dân chủ và nhân quyền, ông ca tụng Putin và Kim Jong-un, coi Châu Âu là kẻ thù của nước Mỹ, mạt sát và đối xử tàn bạo với những người di dân muốn tới Mỹ để tìm một cuộc sống mới cho họ và cho con cái. Từ chối những người di dân là điều có thể hiểu được, đối xử với họ như Trump là một điều rất khác. Một người có tâm hồn sạch sẽ không thể chấp nhận phong cách đó.

Trump cũng thiếu ngay cả những kiến thức cơ bản phải có của một người lãnh đạo chính trị. Ông rút khỏi thỏa ước COP21 về khí hậu mà Mỹ đã ký với cả thế giới và rút ra với những lời lẽ rất khiếm nhã. Ông đòi phục hồi kỹ nghệ than mà không biết rằng kỹ nghệ này đàng nào cũng không thể phục hồi. Ông bất chấp lẽ phải và dư luận khiêu khích và biến cả khối Ả Rập thành thù địch với Mỹ làm phí uổng không biết bao nhiêu cố gắng ngoại giao, chỉ để lấy lòng Israel. Trump không chỉ nói những câu vô duyên thô lỗ mà còn nói không đúng nơi, thí dụ như huênh hoang khoe rằng trong hai năm ông đã làm được nhiều hơn tất cả mọi tổng thống trong lịch sử nước Mỹ trước diễn đàn Liên Hiệp Quốc, làm cả hội trường phải phì cười. Thật xấu hổ cho nước Mỹ.

Những người ủng hộ Trump không thể phủ nhận ông thiếu kiến thức, đạo đức và văn hóa, những yếu tố đáng lẽ phải đủ để khiến một người phải bị loại bỏ tức khắc và không nể nang khỏi mọi vai trò lãnh đạo chính trị, nhưng họ bất chấp. Họ biện bạch rằng ông đã đạt được những kết quả tốt.

Nhưng kết quả nào ? Kết quả rõ nét nhất là ông đã gây thiệt hại cho cả thế giới, buộc tất cả mọi quốc gia, kể cả Mỹ, phải điều chỉnh lại những tiên liệu về tăng trưởng kinh tế theo chiều hướng sút giảm, đã làm liên minh Châu Âu – Mỹ - Nhật gần như tan rã, đã khiến Mỹ bị cô lập và thù ghét, đã khiến các chế độ bạo ngược tại Nga, Trung Quốc, Venezuela và Việt Nam trở thành bớt ghê tởm. Trái với khẩu hiệu Make America great again của ông, Donald Trump đã làm nước Mỹ cô lập, yếu đi và nhỏ lại.

Khó có thể thuyết phục những người ủng hộ Trump một cách cuồng nhiệt, chiếm quá phân nửa tổng số người bầu cho ông, bởi vì họ không ủng hộ Trump vì những lý do mà họ nêu ra, họ ủng hộ Trump để phản đối một trật tự quốc gia và thế giới làm họ tức giận vì đang gạt họ và những giá trị mà họ trân trọng ra ngoài lề. Cuộc cách mạng 4.0 mà chúng ta đang sống hàng ngày đã khiến quá nhiều người trở thành vô dụng và lạc lõng trong một đất nước mà họ đã góp công xây dựng ra và cảm thấy có quyền đòi lại. Đối với họ không thể lý luận rằng hành động của Trump có lợi hay có hại cho nước Mỹ và thế giới bởi vì nước Mỹ này và thế giới này không còn là của họ nữa.

Trump không phải là hiện tượng riêng của nước Mỹ. Ông chỉ là một trong những biểu tượng của một phong trào dân túy toàn cầu phẫn nộ trước một phong trào toàn cầu hóa không phương hướng. Nó không chỉ đưa Trump lên cầm quyền tại Mỹ mà còn đưa Erdogan lên cầm quyền tài Turkey, Duterte tại Philippines và cách đây vài ngày Bolsonaro tại Brazil. Nó cũng đã đưa nhiều đảng dân túy tới ngưỡng cửa quyền lực tại nhiều nước dân chủ khác. Đặc tính chung của các lãnh tụ dân túy, ngày nay cũng như ngày xưa, là họ đều lợi dụng một sự phẫn nộ có thực và chính đáng để đề nghị một giải pháp giản dị nhưng độc hại cho một thực tế xã hội phức tạp cần được xét lại một cách thận trọng để cải tiến.

Vấn đề trung tâm hiện nay là thế giới dân chủ dần dần lẫn lộn các giá trị và không còn phân biệt được phải trái. Trong chiến tranh lạnh –từ sau thế chiến II đến khi bức tường Berlin sụp đổ- ít ra còn có tranh luận giữa hai phe dân chủ và cộng sản về thế nào là đúng hay sai trong tổ chức xã hội, nhưng từ ba thập niên qua, khi chủ nghĩa cộng sản sụp đổ, cuộc thảo luận này đã chấm dứt. Chủ nghĩa phóng khoáng (liberalism) tự coi là đã toàn thắng không còn gì để thảo luận nữa và chính trị đã xuống cấp. Đồng tiền trở thành cứu cánh thay vì phương tiện. Và những Trump, Erdogan, Duterte, Bolsonaro xuất hiện. Họ không phải là giải pháp mà chỉ là những mối nguy, các giá trị đạo đức và nhân bản cần được phục hồi chứ không thể bị gạt đi. Nhưng họ cũng đồng thời là những tiếng còi báo động.

Những gì đang và sắp diễn ra ?

Thay đổi lớn và nghiêm trọng mà cuộc bầu cử ngày mai tại Mỹ sẽ chính thức xác nhận, trừ khi có một bất ngờ rất lớn, nghĩa là Trump và Đảng Cộng Hòa thua rất nặng, là Mỹ không còn là nước lãnh đạo khối các nước dân chủ nữa. Trump và những người "cuồng Trump" không muốn Mỹ đảm nhiệm vai trò này, hay chỉ chấp nhận đảm nhiệm mà không có trách nhiệm với bất cứ ai, nhưng bây giờ thì chính thế giới cũng không còn chấp nhận để Mỹ đảm nhiệm vai trò này nữa.

Sự kiện cần được lưu ý để hiểu những gì đang và sắp diễn ra là cho tới nay thế giới và nhất là Châu Âu yêu nước Mỹ và người Mỹ, dù đôi khi có chế nhạo để đùa giỡn trên một vài điểm. Đặc biệt là Châu Âu do quan hệ chủng tộc, văn hóa và lịch sử. Châu Âu yêu Mỹ và áp đặt tình yêu này lên thế giới. Người Châu Âu nhìn nước Mỹ như một phần của chính quê hương mình, như một ước mơ và một cơ hội. Họ nhìn người Mỹ như một người anh em năng động và tốt bụng. Người Mỹ là một người Âu đã ra đi và người Âu là một người Mỹ chưa lên đường. Một thanh niên Châu Âu sau khi được đào tạo một cách rất tốn kém tại những trường đại học danh tiếng nhất có thể thoải mái sang lập nghiệp tại Mỹ và trở thành công dân Mỹ mà không hề cảm thấy như vậy là bội bạc với đất nước đã nuôi nấng và đào tạo ra mình. Gia đình và bè bạn cũng tuyệt đối không có cảm giác đó và rất vui vẻ chúc anh ta may mắn. Chính vì liên hệ tình cảm này mà Châu Âu đã góp phần quyết định tạo ra sức mạnh và sự giầu có của nước Mỹ, và ngược lại Mỹ đã hai lần hy sinh xương máu để bảo vệ Châu Âu. Trong trao đổi phải nói là Châu Âu, mặc dù hai cuộc thế chiến và chương trình Marshall, đã đóng góp cho Mỹ hơn hẳn Mỹ cho Châu Âu. Riêng trao đổi chất xám thì chỉ có một chiều từ Châu Âu qua Mỹ. Người ta có thể thấy là phần lớn những phát minh lớn của Mỹ đã do những người di dân từ Châu Âu, hay có cha mẹ là những người di dân từ Châu Âu. Donald Trump không nhìn thấy điều này khi nói Châu Âu là kẻ thù của Mỹ.

Chính quan hệ máu thịt này đã khiến Châu Âu chấp nhận và ủng hộ vai trò lãnh đạo của Mỹ để bảo vệ một trật tự dân chủ, lôi kéo theo Nhật, Canada, Úc và nhiều quốc gia khác. Nhưng ngày nay, với Trump làm tổng thống Mỹ, cái nhìn của Châu Âu và thế giới, về nước Mỹ đã thay đổi. Các cuộc thăm dò dư luận gần đây cho thấy có gần 80% người Châu Âu và một tỷ lệ gần như thế tại các nước dân chủ khác khinh bỉ Trump. Cái nhìn trìu mến đã nhường chỗ cho cái nhìn ngao ngán đối với một dân tộc có thể bầu một người như Trump lên làm tổng thống. Dù chắc chắn Trump sẽ không được tái cử năm 2020 sự kính trọng của thế giới đối với Mỹ đã mất và không thể phục hồi hoàn toàn, như một ly nước đã đổ xuống đất.

Trật tự thế giới sẽ ra sao ? Có còn một trật tự đân chủ nào không hay từ nay các chế độ độc tài bạo ngược sẽ tha hồ chà đạp nhân quyền ? Đó là những câu hỏi lớn, rất lớn.

Thế giới đang bước vào một giai đoạn đầy bất trắc nhất là khi Trung Quốc của Tập Cận Bình vừa đang lộng hành vừa đang tiến sát tới một cuộc khủng hoảng kinh tế rất lớn và có thể có những hành động điên rồ. Trái với ngộ nhận của nhiều người, Trung Quốc không hề khốn đốn vì cuộc "chiến tranh thương mại" mà Trump gây ra. Thuế của Trump trên hàng nhập khẩu cùng lắm chỉ gây thiệt hại tối đa 62 tỷ USD, thực sự có lẽ vào khoảng 40 tỷ, cho Trung Quốc. Không thấm tháp gì so với số tiền gần 1.000 tỷ USD mà Trung Quốc phải trả hàng năm cho tiền lãi của món nợ khổng lồ trên 30.000 tỷ USD, hay khoảng 500 tỷ USD đào thoát khỏi Trung Quốc mỗi năm. Kinh tế Trung Quốc sẽ suy sụp không phải vì Trump mà mặc dù có Trump.

Tuy vậy không nên đổ hết trách nhiệm cho Donald Trump. Ông chỉ là sản phẩm của một tiến trình xuống cấp về tư tưởng và đạo đức chính trị đã bắt đầu từ ba thập niên qua tại Mỹ. Trump chỉ tiết lộ và báo động rằng sự xuống cấp này đã đạt tới mức độ nguy kịch.

Trump và người Việt

Donald Trump đồng thời cũng tiết lộ về tình trạng tâm thần của người Việt. Một thăm dò dư luận cách đây không lâu cho thấy người Việt Nam là một trong một vài dân tộc rất hiếm hoi tại Châu Á ủng hộ Trump, không những thế người Việt Nam còn ủng hộ với một đa số áp đảo. Một cuộc thăm dò khác mới đây tại Mỹ cho thấy là 2/3 người Mỹ gốc Châu Á chống Trump trong khi 2/3 người Mỹ gốc Việt ủng hộ Trump.

Dù ở trong nước hay ngoài nước, người Việt Nam chúng ta quả là không giống ai. Phải chăng đó chính là lý do khiến chúng ta không vươn lên được ?

Nguyễn Gia Kiểng

(05/11/2018)

Hẳn chúng ta ai cũng đã nghe nói đến một đoàn nhiều ngàn di dân và người xin tị nạn đang từ từ đi bộ từ Trung Mỹ đến Hoa Kỳ. Tổng thống Donald Trump đã biến cuộc hành trình của họ trở thành tin tức hàng đầu, cả quyết họ là một đe dọa cho an ninh quốc gia.

Đoàn di dân "caravan" với hàng ngàn người bên ngoài thị trấn Arriaga, tiểu bang Chiapas, Mexico, hôm Thứ Bảy, 27 Tháng Mười, 2018, chuẩn bị tiến vào Hoa Kỳ. (Hình: AP Photo/Rebecca Blackwell)

Và để chứng tỏ lý luận của mình, ông đã đưa ra khuyến cáo thường xuyên mà ông vẫn đưa ra để khuyến cáo người Mỹ: Hãy nhìn vào cái mà ông gọi là "total mess" mà di dân đã tạo ra cho Âu Châu.

Những người Âu Châu không hiểu tổng thống nói gì. Nhưng cũng không có gì đáng ngạc nhiên khi tổng thống nghĩ Âu Châu là một vùng đại nạn. Ông đã từng cáo buộc Luân Đôn như là "một bãi chiến trường," nói là một người bạn bí mật của ông tên là Jim không đi đến thủ đô nước Pháp nữa vì "Paris không còn là Paris nữa," và nói đến những biến cố kinh khủng ở Thụy Điển vốn chưa từng xảy ra.

Một số người Pháp hỏi là nếu tổng thống "sợ Paris" đến thế thì tại sao tổng thống nhận lời mời đến dự cuộc duyệt binh ngày 14 tháng Bảy của Tổng thống Emmanuel Macron. Còn dân Luân Đôn thì hỏi "bãi chiến trường nào vậy" khi mà Luân Đôn là một trong những nơi tiếp đón nhiều du khách nhất thế giới với năm 2017 thành phố tiếp đón 19,1 triệu du khách quốc tế. So với thủ đô Washington DC, vốn năm 2017 chỉ có 2 triệu du khách quốc tế đến thăm và ngay cả New York cũng chỉ có 13,1 triệu khách quốc tế đến thăm.

Nhưng tổng thống đã có thành kiến với Âu Châu và nay khi cuộc bầu cử giữa kỳ gần kề, tổng thống lại nhắc lại hình ảnh kinh khủng của di dân ở Âu Châu để biện minh cho những biện pháp nghiêm ngặt ở Hoa Kỳ.

Thực sự thì mức độ của tình hình dọc theo biên giới Hoa Kỳ và Mexico chưa bao giờ đến mức của vấn đề mà Âu Châu đối diện năm 2015 và 2016. Chỉ xin đơn cử một vài con số. Năm 2015 có hơn 1,3 triệu đơn xin tị nạn chính trị ở Âu Châu so với chỉ có 331.700 đơn ở Hoa Kỳ.

Vả lại hầu hết sự xáo trộn về di dân không phải là về di dân mà là về sự tranh cãi bên trong Liên Hiệp Âu Châu giữa các quốc gia vì có quốc gia cảm thấy gánh nặng chấp nhận và trông nom cho di dân không được chia sẻ công bằng – và rằng chính sách biên giới của liên hiệp không đủ để đối phó với vấn đề. Là một quốc gia thống nhất, Hoa Kỳ sẽ không bao giờ phải đối phó với những chia rẽ như vậy.

Cũng là một sự hiển nhiên là Âu Châu không sụp đổ trong một thứ xáo trộn và rối loạn mà chúng ta sẽ nghĩ nếu chỉ đọc các tweet của tổng thống. Ở Đức, nơi nhiều trăm ngàn di dân và người tị nạn đã tràn vào trong làn sóng đến Âu Châu năm 2015, thống kê chính thức cho thấy là số tội phạm giảm 10% trong năm đó.

Trong khi dân tị nạn và di dân có thể là một gánh nặng ngắn hạn cho ngân quỹ của các quốc gia Âu Châu, cũng có bằng cớ là về lâu về dài di dân có thể đóng góp. Thực vậy, ở Thụy Điển, họ có vẻ đang giúp làm nền kinh tế tăng trưởng.

Kinh tế gia Lars Christensen nói với Bloomberg Businessweek vào mùa Hè năm nay : "Những người tị nạn và di dân đến vào thời điểm đúng nhất", bởi vì Thụy Điển đang thiếu công nhân. Nhờ số di dân này là nền kinh tế Thụy Điển tăng trưởng 3% so với tốc độ trung bình của Âu Châu là 2%.

Chính trị cũng cho thấy một hình ảnh pha trộn không đơn giản. Trên toàn lục địa, những đảng mỵ dân chống di dân đã tìm cách lợi dụng. Một số đã đạt được thành công trong bầu cử – đáng kể nhất là Liên Minh Phương Bắc, đảng đang là một phần của chính phủ liên hiệp ở Ý. Sự thành công của UKIP trong việc thúc đẩy lá phiếu Brexit cũng là một thí dụ thứ nhì. Một số đã thúc đẩy các đảng dòng chính hãy có những lập trường cứng rắn hơn để giữ phiếu bài di dân của cử tri.

Nhưng đó cũng không hẳn là một chiến lược tốt. Đảng Liên đoàn Xã hội Ki-tô Giáo gọi tắt là CSU, đảng đàn em của Đảng Dân chủ Thiên chúa giáo của Thủ tướng Angela Merkel ở Bavaria, đã chọn một chính sách cứng rắn về di dân để chống lại đảng cực hữu và duy trì vị thế mà đảng đã chế ngự ở Bavaria từ nhiều năm nay. Thay vì vậy, trong cuộc bầu cử địa phương hôm 14 tháng Mười, cử tri bỏ chạy. Trong khi cánh cực hữu AfD thắng khá, nhưng đảng ủng hộ di dân, đảng Xanh còn thắng hơn nữa, dành vị thế thứ nhì.

Lãnh tụ đảng Xanh Tarek Al-Wazir ở bang Hesse giải thích : "Chúng tôi là đảng duy nhất đã không bị thúc đẩy trở thành khùng điện vì chủ nghĩa dân túy cánh hữu".

Nhưng có lẽ tổng thống tin là một lập trường cứng rắn về di dân vẫn tiếp tục là một vấn đề ăn khách ở Hoa Kỳ. Tạp chí online Politico nói là tổng thống và toán thăm dò dư luận của ông tin là những dữ liệu cho thấy biên giới và di dân vẫn còn nhiều âm hưởng đối với cử tri, đặc biệt là trong các cuộc bầu khít khao. Politico viết: "Những người đã nói chuyện với ông về việc này nói ông thề là sẽ đưa ra đề tài đoàn người dầu ở đâu và lúc nào, ngay cả khi ông không bị nhắc nhở bởi những người khác".

Trong tờ The Atlantic, nhà bình luận bảo thủ David Frum viết : "Đối với Tổng thống Trump, đoàn người này tiêu biểu cho một cơ hội chính trị. Đây là loại vấn đề kích thích những người Mỹ bảo thủ – và cho ông được quyền trở thành người bênh vực tức giận và hung hăng cho họ".

Có một điều giống nhau giữa những di dân đến Âu Châu và Hoa Kỳ ngày nay – nhưng có lẽ lại là điều mà tổng thống không muốn nhắc đến.

Ông Nick Miroff của tờ Washington Post viết : "Thời đại của di dân hàng loạt của những công nhân lao động người Mexico đổ vào California và vùng sa mạc của Arizona đã qua rồi" kết thúc từ những chính sách khắt khe hơn và tăng cường phòng vệ biên giới.

Đó là những người tìm đến để làm những công việc như hái rau trái, cắt cỏ, làm vườn. Họ không thực sự là di dân hay dân tị nạn. Nhiều khi họ sang Hoa Kỳ một thời gian rồi trở về quê với một số vốn. Thay vì vậy, những di dân đang đến Hoa Kỳ ngày càng giống những người đến Âu Châu trong những năm gần đây: Những người xin tị nạn, mang theo với họ "những câu chuyện về tra tấn, bị tuyển vào các băng đảng tội ác, bị tống tiền bởi cảnh sát tham nhũng".

Như Âu Châu đã học được, đối phó với những người xin tị nạn vốn có những câu chuyện có thể tin được về bị đàn áp là một tiến trình phức tạp – không những chỉ vì những lý do đạo lý, mà còn về hành chánh nữa. Số những vụ đang chờ ở các tòa án di dân Hoa Kỳ nay lên trên 750.000 hồ sơ và ông Miroff giải thích là những người nộp đơn phải chờ lâu mới có hẹn ra tòa.

Kể cũng mỉa mai là định kiến của tổng thống về di dân bất hợp pháp có thể giúp tạo nên những vấn đề mà nay đang làm ông nổi giận. Việc ông đã làm ồn lên về một đoàn người nhỏ hơn hồi tháng Ba có vẻ đã giúp thúc đẩy đoàn người lớn hơn đang tiến về Hoa Kỳ, trong khi chính sách chia cách gia đình không đủ để làm người ta sợ hãi.

Điệu này rồi Hoa Kỳ có thể gặp một cuộc khủng hoảng di dân kiểu Âu Châu mà tổng thống đã vô tình tạo nên.

Lê Phan

Nguồn : Người Việt, 27/10/2018